ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Παπαξοΐνης Γεώργιος Παθολόγος Ογκολόγος 1
2
3
4
5
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Τροποποιήσιµοι παράγοντες Κάπνισµα Παθητικό κάπνισµα Καρκινογόνα του επαγγελµατικού περιβάλλοντος (αµίαντος, αρσενικό, χρώµιο, ιονίζουσα ακτινοβολία, αρωµατικοί κυκλικοί υδρογονάνθρακες, τεχνητές ίνες, βινυλοχλωρίδιο) ιαιτητικές συνήθειες (δίαιτα πλούσια σε β-καροτένη, ρετινόλη, βιταµίνη Α που περιέχονται στα φρούτα και λαχανικά µειώνουν τον κίνδυνο) Μη τροποποιήσιµοι παράγοντες Φύλο Φυλετική προέλευση Οικογενειακό ιστορικό 11
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ- ΚΑΠΝΙΣΜΑ Καπνιστές: 10-30 φορές µεγαλύτερο κίνδυνο από ένα µη καπνιστή Σηµασία έχει η συνολική ποσότητα του καταναλωθέντος καπνού και η διάρκεια του καπνίσµατος ιακοπή καπνίσµατος για 15 χρόνια: µείωση κινδύνου κατά 80-90% (συγκριτικά µε εκείνο πουθαείχεανσυνέχιζε) Κάπνισµα πούρωνήπίπας: σηµαντικά µειωµένος κίνδυνος σε σχέση µε το κάπνισµα τσιγάρουκαιµάλιστα χωρίς φίλτρο και είναι 5πλάσιος σε σχέση µε τουςµη 12
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ Αυξηµένος κίνδυνος µετά από έκθεση 20-40 ετών Ο κίνδυνος είναι σαφώς µικρότερος εκείνου των καπνιστών Σχετικός κίνδυνος παθητικού καπνίσµατος :1,3 2,5 Έκθεση για 25 χρόνια που αρχίζει στην παιδική εφηβική ηλικία: 2πλάσιος κίνδυνος από τους µη παθητικούς καπνιστές 13
Ουσία ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ΕΠΙ ΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Επαγγελµατική έκθεση Αρσενικό Εργάτες χυτηρίων η παρασκευής εντοµοκτόνων Αµίαντος Εργάτες ορυχείων, ναυπηγείων, µυλωνάδες Βυρήλλιο Χρώµιο Εργάτες κατασκευής ηλεκτρονικών η πυρηνικών αντιδραστήρων Εργάτες χρωµίου η χρωστικών ουσιών Υδρογονάνθρακες Εργάτες λιγνιτορυχείων η κατασκευής ταρατσών Νικέλιο Εργάτες διϊλυστηρίων Ακτινοβολία Εργάτες ορυχείων ουρανίου & άλλων µεταλλευµάτων 14
ΒΑΣΙΚΟΙ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΩΝ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ΜΗ ΜΙΚΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ (ΜΜΚΠ): 85% 1. Αδενοκαρκίνωµα / βρογχοκυψελιδικό 2. Πλακώδες 3. Μικτό (Αδενοπλακώδες) 4. Μεγαλοκυτταρικό ΝΕΥΡΟΕΝ ΟΚΡΙΝΙΚΟΙ ΟΓΚΟΙ 1. Τυπικό καρκινοειδές 2. Άτυπο καρκινοειδές 3. Μεγαλοκυτταρικό 4. Μικροκυτταρικό καρκίνωµα (+µικτό) ΑΛΛΟΙ 1. Καρκινώµατα του τύπου των σιελογόνων αδένων (βλεννοεπιδερµιδικό, αδενοκυστικό) 2. Λεµφώµατα 15
Αδενοκαρκίνωµα Βρογχοκυψελιδικό Πλακώδες καρκίνωµα Μεγαλοκυτταρικό 16
ΝΕΥΡΟΕΝ ΟΚΡΙΝΙΚΟΙ ΟΓΚΟΙ ΠΝΕΥΜΟΝΑ 17
ΝΕΥΡΟΕΝ ΟΚΡΙΝΙΚΟΙ ΟΓΚΟΙ ΠΝΕΥΜΟΝΑ (Α) Μικροκυτταρικός καρκίνος (Β) Μεγαλοκυτταρικός νευροενδοκρινικός καρκίνος (C) Καρκινοειδές 18
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Τα συµπτώµατα και σηµεία του καρκίνου του πνεύµονος ποικίλλουν και εξαρτώνται από: την εντόπιση του το µέγεθος του όγκου 19
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Οφειλόµενα στην τοπική ανάπτυξη του όγκου και την ενδοθωρακική διασπορά Οφειλόµενα σε αποµακρυσµένες µεταστάσεις Μη ειδικά συστηµατικά συµπτώµατα Παρανεοπλασµατικά σύνδροµα 20
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Κεντρικά εντοπισµένοι όγκοι Παραγωγικός βήχας Αιµόπτυση Συριγµός Συµπτώµατα και σηµεία απόφραξης των αεροφόρων οδών Μετα-αποφρακτική πνευµονία ύσπνοια Πυρετός Παραγωγικός βήχας 21
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Περιφερικά εντοπισµένοι όγκοι Συνήθως ασυµπτωµατικοί Μερικές φορές Βήχας Πλευριτικός πόνος 22
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ΚΛΙΝΙΚΗ Επινέµηση του υπεζωκότα & του θωρακικού τοιχώµατος ΕΙΚΟΝΑ Επινέµηση του µεσοθωρακίου Πόνος πλευριτικού τύπου Πλευριτική συλλογή (δύσπνοια) Σύνδρoµο Claude-Bernard- Horner (όγκος Pancoast) Οστικός πόνος Βύθιο οπισθοστερνικό άλγος Σύνδροµο άνωκοίληςφλέβας Πάρεση λαρυγγικού νεύρου ύσπνοια: άνοδος του ηµιδιαφράγµατος λόγω πάρεσης του φρενικού Περικαρδιακή συλλογή 23 (αρρυθµία, πόνος, δύσπνοια)
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ & ΣΗΜΕΙΑ ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΟΝΤΑΙ ΣΕ ΜΕΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Εγκεφαλικές µεταστάσεις Ηπατικές µεταστάσεις Κεφαλαλγία Έµετος ( ενδοκράνιας P) Σπασµοί Πάρεση, αισθητικότητας Αλλαγές συµπεριφοράς υσκαµψία αυχένα Ηπατοµεγαλία Ίκτερος Πυρετός Οστικές µεταστάσεις Οστικά άλγη Παθολογικά κατάγµατα Λεµφαδενικές µεταστάσεις ιόγκωση λεµφαδένων τραχήλου, µασχάλης Μεταστάσεις στα επινεφρίδια Ν. Addison Μεταστάσεις στο δέρµα 24
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ Συµπτώµατα ΜΚΠ ΜΜΚΠ Ανορεξία 30% 30% Απώλεια βάρους 45% 50% Αδυναµία 35% 35% Πυρετός 15% 15% Αναιµία 15% 15% 25
Ενδοκρινικά ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ΠΑΡΑΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΚ ΗΛΩΣΕΙΣ Σύνδροµα Συχνότητα Σχόλια Απρόσφορη έκκριση ADH 5-10% Aποκλειστικά στο ΜΚΠ Έκτοπη έκκριση ACTH 3-7% Συχνότερα στο ΜΚΠ Νευρολογικά Υπερασβεστιαιµία 10% Συχνότερα στο µαλπιγγιακό Γυναικοµαστία 6% Συχνότερα στο µεγαλ/κό συνδρ. Eaton-Lambert 6% Aποκλειστικά στο ΜΚΠ Υποξεία παρεγκεφαλιδική ατροφία Σπάνια Aποκλειστικά στο ΜΚΠ Υποξεία αισθητική νευροπάθεια Σπάνια Aποκλειστικά στο ΜΚΠ Οφθαλµικό παραν/κό σύνδροµο Σπάνιο Aποκλειστικά στο ΜΚΠ Υποξεία νεκρωτική µυελοπάθεια Σπάνια Aποκλειστικά στο ΜΚΠ 26
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ΠΑΡΑΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΚ ΗΛΩΣΕΙΣ Σύνδροµα Συχνότητα Σχόλια ερµατικά/νευροµυϊκά Υπερτροφική πνευµονική οστεοαρθροπάθεια Ακάνθωση Τύλωση ερµατοµυοσίτιδα / Πολυµυοσίτιδα 10% Συχνότερα αδενοκαρκίνωµα Σπάνια Σπάνια Σπάνια Καρδιαγγειακά/Αιµατολογικά Μη βακτηριακή θροµβωτική ενδοκαρδίτιδα Ασυνήθης Συχνότερα αδενοκαρκίνωµα Μεταναστευτική θροµβοφλεβίτιδα Ασυνήθης Συχνότερα αδενοκαρκίνωµα Υπερπηκτικότητα 10-15% Νεφρικά Σπειραµατονεφρίτιδα Σπάνια Νεφρωσικό σύνδροµο Σπάνιο 27
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΗ Μη επεµβατικές διαγνωστικές εξετάσεις Κυτταρολογική πτυέλων Ακτινογραφία θώρακος Αξονική τοµογραφία Μαγνητική τοµογραφία Σπινθηρογράφηµα οστών Positron emission tomography scanning (PET Scan) 28
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ΚΥΤΤΑΡΟΛΟΓΙΚΗ ΠΤΥΕΛΩΝ Κυτταρολογική πτυέλων απλή& φθηνή εξέταση Θετική προγνωστική αξία : 100% Ευαισθησία: 10-40% Κυτταρολογική πτυέλων + βρογχικές εκκρίσεις µεγάλη διαγνωστική αξία Κυτταρολογική πτυέλων (+) συνήθωςσε µεγάλους κεντρικά εντοπισµένους όγκους Κυτταρολογική πτυέλων (-) σεµικρούς 29
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ΑΚΤΙΝΟΓΡΑΦΙΑ ΘΩΡΑΚΟΣ Είναι η απλούστερη διαγνωστική µέθοδος Συνήθως ανακαλύπτεται βλάβη >5mm Συνοδός ατελεκτασία Μετα-αποφρακτική πνευµονίτιδα Απόστηµα Πλευριτική συλλογή Καταστροφή πλευρών ιεύρυνση µεσοθωρακίου 30
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ΑΚΤΙΝΟΓΡΑΦΙΑ ΘΩΡΑΚΟΣ Μαλπιγιακό καρκίνωµα Συνήθως ξεκινά από στελεχιαίο, λοβαίοητµηµατικό βρόγχο και συνοδεύεται από µετα-αποφρακτικά φαινόµενα Βλάβη στην κορυφή συνδρoµο Pancoast Σε περιφερικές βλάβες συχνά νέκρωση Βλάβη µε κεντρική µάζα, νέκρωση και παχύ τοίχωµα τάση αποστηµατοποίησης ( από απόστηµα) Μικροκυτταρικό καρκίνωµα Συνήθως µικρή κεντρική βλάβη µε πρωϊµηεπέκταση στους περιοχικούς λεµφαδένες και τάση για ογκώδες µεσοθωράκιο 31
ΠΛΑΚΩ ΕΣ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑ 32
ΜΙΚΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑ 33
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ΑΚΤΙΝΟΓΡΑΦΙΑ ΘΩΡΑΚΟΣ Αδενοκαρκίνωµα Συνήθως περιφερική βλάβη Μπορεί να αναπτύσσεται σε περιφερικές ινώδεις ουλές Βρογχοκυψελιδικό καρκίνωµα Συνήθως στους κάτω λοβούς Πολύ-oζώδες pattern ιάχυτο pattern 34
Α ΕΝΟΚΑΡΚΙΝΩΜΑ 35
ΒΡΟΓΧΟΚΥΨΕΛΙ ΙΚΟ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑ 36
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ΑΞΟΝΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ Είναι η ευρύτερα χρησιµοποιούµενη διαγνωστική εξέταση Ευαισθησία για τις ενδο-πνευµονικές βλάβες είναι 95% & για τους λεµφαδένες του µεσοθωρακίου 50-90% Η ευαισθησία της εξαρτάται από το µέγεθος & το σχήµα τωνλεµφαδένων: Λεµφαδένες 1cm στο µεσοθωράκιο θεωρούνται παθολογικοί 37
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ εν χρησιµοποιείται ευρέως στη διάγνωση & σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύµονος Είναι καλύτερη της Α/Τ στην ανάδειξη νόσου στο µεσοθωράκιο & πλησίον νευρικών και αγγειακών δοµών Είναι πολύ χρήσιµη για την εκτίµηση ασθενών µε όγκους στο superior sulcus 38
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ PET SCAN Το PET Scan χρησιµοποιείται ολοένα και περισσότερο στη διάγνωση και σταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύµονος Αναδεικνύει περιοχές αυξηµένου µεταβολισµού της γλυκόζης (σύνηθες εύρηµα στον καρκίνο του πνεύµονος) Χρησιµοποιείται για τη καλοήθων βλαβών & κακοήθων όγκων του πνεύµονος Χρήσιµη εξέτασηγιατηνανάδειξη νόσου στο 39
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΗ Επεµβατικές διαγνωστικές εξετάσεις Βρογχοσκόπηση- ιαβρογχική παρακέντηση µε βελόνη ιαθωρακικη παρακέντηση µε βελόνη Βιοψία σκαληνού λεµφαδένα Μεσοθωρακοσκόπηση-Βιοψία λεµφαδένων µεσοθωρακίου Θωρακοσκόπηση Θωρακοτοµή 40
41
Στάδιο Τ Μέγεθος 3 Απόσταση cm από τρόπιδα T1 T2 T3 T4 >3 7 cm > 7 cm 2 cm < 2 cm ιήθηση τρόπιδας, τραχείας Ατελεκτασία Λοβού Πνεύµονα ιήθηση υπεζωκότα Καρδιά Σπλαχνικού Τοιχωµατικού, διάφραγµα, µεσοθωρακικό υπεζωκότα Τοιχ. περικάρδιο Μεσοθωράκιο, οισοφάγο, σπόνδυλο, Καρδιά, µεγαλ. αγγεία Νεύρα Φρενικό Παλίνδρ.λαρυγγικό 2 ο οζίδιο Ίδιο λοβό Ίδιο πνεύµονα 42
43
Στάδιο - Ν ιηθηµένοι λεµφαδένες: N0 = όχι N1 = πυλαίοι N2 = οµόπλευροι µεσοθωρακικοί N3 = ετερόπλευροι µεσοθωρακικοί ή πυλαίοι. Υπερκλείδιοι ή σκαληνοί
45
Στάδιο - Μ Μ1 Κακοήθης πλευριτική συλλογή Μετάσταση στον άλλο πνεύµονα ή σε άλλο όργανο
ΣΥΧΝΟΤΕΡΕΣ ΜΕΤΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΕΝΤΟΠΙΣΕΙΣ ΕΠΙΝΕΦΡΙ ΙΑ - ~50% ΗΠΑΡ 30-50% ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ 20% ΟΣΤΑ 20% 48
ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΣΤΑ ΙΟ ΜΗ ΜΙΚΡΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ 49 Goldstraw. J Thorac Oncol 2008
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ- ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Χειρουργική θεραπεία Χηµειοθεραπεία Ακτινοθεραπεία 50
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ΤΥΠΟΙ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΩΝ ΕΠΕΜΒΑΣΕΩΝ Πνευµονεκτοµή Λοβεκτοµή Λοβεκτοµή sleeve Σφηνοειδής εκτοµή Τµηµατεκτοµή 51
MIKΡOKYTTAΡIKOΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ Ο ΜΚΠ είναι πολύ επιθετική κακοήθης νόσος Μειωµένη συχνότητα: 17.4%(1986) 13.8%(1998) ιάµεση επιβίωση χωρίς θεραπεία: 1,5-3 µήνες Ο ΜΚΠ είναι ευαίσθητος τόσο στη ΧΜΘ όσο και την ΑΚΘ Οι µακροχρόνιες υφέσεις είναι σπάνιες 52
MIKΡOKYTTAΡIKOΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ιακρίνεται σε: Περιορισµένη νόσο ( νόσος περιορισµένη στο ηµιθωράκιο, χωρίς πλευριτική συλλογή, που µπορεί να συµπεριληφθεί σε ένα ακτινοθεραπευτικό πεδίο) Εκτεταµένη νόσο Περιορισµένη νόσος (1/3 αρχικών διαγνώσεων) διάµεση επιβίωση: 18-20 µήνες 5-ετής επιβίωση: 20% Εκτεταµένη νόσος (2/3 αρχικών διαγνώσεων) διάµεση επιβίωση: 9-12 µήνες 53
MIKΡOKYTTAΡIKOΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ πρόγνωση ανάλογα µε κλινικό στάδιο 54 Shepherd et al. J Thorac Oncol 2007
MIKΡOKYTTAΡIKOΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ πρόγνωση ανάλογα µε κλινικό στάδιο 10% 55 Shepherd et al. J Thorac Oncol 2007
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ο καρκίνος του πνεύµονος είναι ο 2ος σε συχνότητα καρκίνος µετά τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες και τον καρκίνο του µαστού στις γυναίκες Το 1/3 των θανάτων από καρκίνο στους άνδρες και το 1/4 στις γυναίκες οφείλονται στον καρκίνο του πνεύµονος Έχει άµεση συσχέτιση µε το κάπνισµα Υπάρχειαύξησητηςσυχνότηταςτου αδενοκαρκινώµατος και µείωση του ΜΚΠ Χωρίς θεραπευτική παρέµβαση η επιβίωση είναι βραχεία 56