Καρδιακή ανεπάρκεια µε χαµηλό κλάσµα εξώθησης: προχωρώντας πέρα από την κλασική θεραπεία

Σχετικά έγγραφα
Οι πληροφορίες που περιέχονται είναι ακριβείς κατά τη δημιουργία της παρουσίασης.

Οι ARNIs ως νέα προοπτική στη φαρμακευτική αντιμετώπιση της Καρδιακής Ανεπάρκειας με μειωμένο κλάσμα εξωθήσεως

ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΜΕ ΜΕΙΩΜΕΝΟ ΚΛΑΣΜΑ ΕΞΩΘΗΣΗΣ : ΠΡΟΧΩΡΩΝΤΑΣ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

ΣΠΥΡΟΜΗΤΡΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Καρδιολόγος, Ε/Α, Γ.Ν.Κατερίνης

ΑΣΘΕΝHΣ ΜΕ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΙΩΜΕΝΟ ΚΛΑΣΜΑ ΕΞΩΘΗΣΗΣ: ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΩΝ

ΝΕOΤΕΡΟΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟI ΠΑΡAΓΟΝΤΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑΚH ΑΝΕΠAΡΚΕΙΑ. ΠOΤΕ ΚΑΙ ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΟΥΝ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ

Η διαχείριση των ARNIs στη θεραπεία της καρδιακής ανεπάρκειας με μειωμένο κλάσμα εξώθησης. Ανάλυση περιστατικών και πρακτικές απαντήσεις

Heart failure: Therapy in 2012 ΓΕΏΡΓΙΟΣ Κ ΕΥΘΥΜΙΑΔΗΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ

Καρδιακή Ανεπάρκεια Κ ΑΡΑΜΗΤΣΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ Ε Π Ι Κ Ο Υ Ρ Ο Σ Κ Α Θ Η Γ Η Τ Η Σ Κ Α Ρ Δ Ι Ο Λ Ο Γ Ι Α Σ Α Κ Α Ρ Δ Ι Ο Λ Ο Γ Ι Κ Η Κ Λ Ι Ν Ι Κ Η

MID-RANGE EJECTION FRACTION. Αικατερίνη Αυγεροπούλου Διευθύντρια Ε.Σ.Υ Καρδιολογικό Τμήμα, Γ.Ν.Α Ιπποκράτειο

Η θέση των ARNIs στην κλινική πράξη Ανάλυση περιστατικών

ΜΕΛΕΤΗ INOSET: ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕ ΕΠΛΕΡΕΝΟΝΗ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ. Μαυρουδή Μελαχρινή Επιμελήτρια της ΓΚΚ

Παράρτημα ΙΙ. Τροποποιήσεις στις αντίστοιχες παραγράφους των περιλήψεων χαρακτηριστικών προϊόντος και του φύλλου οδηγιών χρήσης

14 ο Βορειοελλαδικό Καρδιολογικό Συνέδριο

κ. Χαράλαμπος Καρβούνης

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΝΕΦΡΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ

Ο καθοριστικός ρόλος του Παθολόγου στη διαχείριση των ασθενών με Καρδιακή Ανεπάρκεια με μειωμένο κλάσμα εξώθησης

Διαχείριση Οξείας και Χρόνιας Καρδιακής Ανεπάρκειας. Σοφία Στ Χατζή Νοσηλεύτρια ΠΕ, MSc, ΜΕΘ Κ/Δ, ΩΚΚ

Επιδηµιολογικά δεδοµένα και οικονοµικές επιπτώσεις στην ΚΑ

Η επίδραση των ανταγωνιστών αλδοστερόνης στους παχύσαρκους υπερτασικούς

Αζιλσαρτάνη: Ο νέος, ισχυρός ανταγωνιστής υποδοχέων αγγειοτασίνης ΙΙ. Μιχάλης Δούμας Παθολόγος Β ΠΠ Κλινική ΑΠΘ GW University, Washington, DC

Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ηρακλείου

Θετική επίδραση της ιβαμπραδίνης στη συμπαθητική υπερδραστηριότητα και την αρτηριακή σκληρότητα σε υπερτασικούς ασθενείς με μεταβολικό σύνδρομο

Πρόληψη αιφνίδιου καρδιακού θανάτου σε μετεμφραγματικούς ασθενείς. Πότε, πώς και σε ποιους;

Η συνδυασμένη αντιυπερτασική αγωγή σύμφωνα με τις νέες κατευθυντήριες οδηγίες. Μιχάλης Δούμας Παθολόγος Β ΠΠ Κλινική ΑΠΘ

Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ

Αντιυπερτασικά & σεξ. Σοκολάκης Ιωάννης, MD, MSc Ειδικευόμενος Β Ουρολογικής Κλινικής ΑΠΘ, ΓΝΘ «Παπαγεωργίου»

Ivabradine. Σημείο δέσμευσης. DiFrancesco D. Curr Med Res Opin. 2005;7:

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Ι. ΚΑΡΒΟΥΝΗΣ Καθηγητής Καρδιολογίας Α.Π.Θ.

Μεικτή αθηρογόνος δυσλιπιδαιμία: βελτιώνοντας το συνολικό λιπιδαιμικό προφίλ

Ασθενής με καρδιακή ανεπάρκεια και κάλιο 6.1 meq/l υπό αγωγή με αμεα, β-αποκλειστή και επλερενόνη

Μ. Κανουπάκης, M. Βερνάρδος, Ι. Φανουργιάκης, Η. Μαυράκης, Ε. Καλλέργης, Σ. Μαραγκουδάκης, Κ. Ρούφας, Σ. Πετούσης, Ε. Κουβίδης, Π.

14 ο Βορειοελλαδικό Καρδιολογικό Συνέδριο

Παράρτημα IV. Επιστημονικά πορίσματα

ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ Δημήτριος Καρατζάς

Υπολιπιδαιμική αγωγή σε ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο

Νέα θεραπευτική προσέγγιση: Από το the lower the better στο Lowest is best

Καρδακάρη Όλγα, Msc νοσηλεύτρια Β ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΓΝΙ

Α' Καρδιολογική Κλινική, Ιατρική Σχολή Πανεπιστηµίου Αθηνών. Τµήµα Επιστήµης Διαιτολογίας Διατροφής, Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο

Η νεφρική ορμονική αντίδραση στην καρδιακή ανεπάρκεια, ως προγνωστικός δείκτης καρδιαγγειακού θανάτου

Σε ποιούς ασθενείς αρκεί η CRT-P; Ε. Χατζηνικολάου-Κοτσάκου Ηλεκτροφυσιολόγος-Επεμβατική Καρδιολόγος Κλινική ΑΓΙΟΣ ΛΟΥΚΑΣ Θεσσαλονίκη

Το εύρος κατανομής των ερυθρών αιμοσφαιρίων (RDW) στην καρδιακή ανεπάρκεια: προοπτική μελέτη

Ασθενής που εμφανίζει μυαλγίες κατά τη χορήγηση στατινών

Β-αναστολείς στην ανεπίπλεκτη υπέρταση: Έχουν θέση? ΚΑΜΠΟΥΡΙΔΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ MD, MSc, PhD Διευθυντής ΕΣΥ Καρδιολογικής Κλινικής Γ.Ν.

Η μείωση της καρδιακής συχνότητας στην Καρδιακή Ανεπάρκεια

Παραρτημα III Μεταβολες στις περιληψεις των χαρακτηριστικων του προϊοντος και στα φυλλα οδηγιων χρησης

Μια κριτική ματιά στην κλινική. μελέτη GRIPHON

Ο αποκλεισμός του άξονα ρενίνης ως βάση της συνδυαστικής θεραπείας

Επιλογή 1 ου αντιϋπερτασικού

Αποκατάσταση ρυθµού ή διατήρηση συχνότητας στην κολπική µαρµαρυγή; Β.Μ. Σκέµπερης. Γ Καρδιολογική Κλινική Α.Π.Θ. Ιπποκράτειο Νοσοκοµείο, Θεσσαλονίκη

Ηλίας Ν. Μυγδάλης Συντονιστής Διευθυντής. Β Παθολογική Κλινική και Διαβητολογικό Κέντρο, Γενικό Νοσοκομείο ΝΙΜΤΣ, Αθήνα

ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ: Η ΜΕΛΕΤΗ DECLARE

Συσχέτιση ηχωκαρδιογραφικών δεικτών και πρόκλησης κοιλιακών αρρυθμιών σε ασθενείς με ισχαιμική μυοκαρδιοπάθεια

Ρύθμιση της γλυκόζης αίματος ή επίτευξη πολλαπλών θεραπευτικών στόχων?

Μ. Δρακοπούλου*, Κ. Τούτουζας*, Ν. Ανουσάκης*, Γ. Λάτσιος*, Α. Συνετός*, Κ. Σταθογιάννης*, Α. Μιχελόγγονα*, Ο. Καιτόζης*, Α.

Η σημασία της ΠΦΥ στους ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια. Παυλίδου Νίνα, Νοσηλεύτρια ΤΕ Σταμάτη Ειρήνη, Νοσηλεύτρια ΤΕ

ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΑΟΡΤΗΣ ΚΑΙ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΚΟΙΛΙΑΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Αντιμετώπιση των οξέων ισχαιμικών επεισοδίων στα θύματα της ανακοπής. Γεώργιος Θεοδ. Νικήτας Ειδικευόμενος Καρδιολογίας

«Επιπολασμός της υπερκαλιαιμίας σε ασθενείς με και χωρίς σακχαρώδη διαβήτη ανάλογα με το επίπεδο της νεφρικής λειτουργίας»

Αποτελεσµατικότητα και ασφάλεια της φλεκαϊνίδης p.os. στην ανάταξη πρόσφατης έναρξης Κολπικής Μαρµαρυγής

«Διαστρωµάτωση κινδύνου στην Καρδιακή Ανεπάρκεια µε διατηρηµένο κλάσµα εξώθησης» Αναστασία Δαµέλου Καρδιολόγος Εντατικολόγος Γεν. Νοσ.

EΠΙΠΟΛΑΣΜΟΣ (NHANES ): Ο επιπολασμός της προϋπέρτασης ήταν 31% στο γενικό πληθυσμό των Αμερικανών ενηλίκων και ήταν συχνότερη στους άνδρες.

Αποτελεσματικότητα και ασφάλεια των αναστολέων της πρωτεΐνης PCSK9: πότε και σε ποιους ασθενείς

Τί σημαίνει η επιβεβαίωση ή η απόρριψη του κύριου ερωτήματος που θέτει μια κλινική μελέτη. Αιματολογική και Λεμφωμάτων Κλινική/ΜΜΜΟ

Αντιδιαβητική αγωγή σε ασθενείς με Σακχαρώδη Διαβήτη και Καρδιακή Ανεπάρκεια

Αμπατζίδου Φ 1., Καραγκούνης Λ 2., Καραίσκος Θ 1., Μαδέσης Α 1., Βλάχου Α 1., Μπαντούρ Α 1., Μαυρομανώλης Χ 1., Κεχαγιόγλου Γ 1., Δρόσος Γ 1.

Επαναιμάτωση σε Ισχαιμική Μυοκαρδιοπάθεια

ΒΕΝΙΖΕΛΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

Αντιμετώπιση ασθενούς με στεφανιαία και περιφερική αγγειακή νόσο

Eίναι τελικά ο διαβήτης ισοδύναμο στεφανιαίας νόσου; Η αλήθεια για τον πραγματικό καρδιαγγειακό κίνδυνο στον ΣΔ τύπου 2

AΠΙΝΙΔΩΤΕΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ

Γεώργιος Τρανταλής. Επιμελητής Καρδιολογίας Κ. Υ. Καπανδριτίου Α Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική

Ο ρόλος της φλεκαϊνίδης στην αντιμετώπιση της κολπικής μαρμαρυγής και των υποτροπών της

Καρδιολογική κλινική Γ.Ν Παπανικολάου. Μιχαήλ Σιάρκος Ειδικός καρδιολόγος Υποψήφιος Διδάκτωρας Τμήματος Ιατρικής ΑΠΘ

«Αρτηριακή υπέρταση σε ασθενείς υψηλού καρδιαγγειακού κινδύνου. Ο ρόλος των νεότερων έτοιμων συνδυασμών φαρμάκων στην αντιμετώπιση της υπέρτασης»

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ

Circulation. 2014;129:e28-e292

Αγγειοπλαστική σε ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή. Φαρμακολογικές παρεμβάσεις και επιλογές.

Η ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ ΣΕ ΕΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΜΕ ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΚΗ ΜΥΟΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΑ

Αντιαιμοπεταλιακή αγωγή στο Σακχαρώδη Διαβήτη. Μιχαήλ Δούμας Παθολόγος Β ΠΠ Κλινική ΑΠΘ

ΕΠΙΚΑΙΡΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΗ ΚΑΡ ΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ Β-ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΕΣ:ΕΙΝΑΙ ΟΛΟΙ ΙΣΟ ΥΝΑΜΟΙ;

ΑΝΤΙΔΙΑΒΗΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΙ Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΧΡΟΝΙΑ ΝΕΦΡΙΚΗ ΝΟΣΟ

Άλλες κατηγορίες αντιϋπερτασικών φαρμάκων. Μανώλης Σ Καλλίστρατος,MD,PhD,FESC,EHS

Η παχυσαρκία επιβαρυντικός ή βοηθητικός παράγοντας. Π.Α. Κυριάκου Καρδιολόγος Διευθύντρια ΕΣΥ Διδάκτωρ ΑΠΘ Γ Καρδιολογική κλινική, ΙΓΠΝΘ

Σύγκριση στην προγνωστική αξία των επιπέδων του ProBNP και της τροπονίνης σε ασθενείς με Οξύ Στεφανιαίο Σύνδρομο (ΟΣΣ)

ΚΑΡΔΙΟΝΕΦΡΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΑΥΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ Ε.Σ.Υ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ Γ.Ν.

Περιφερικά Αγγεία-Σύγχρονοι προβληματισμοί

Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο σε ασθενείς µε κολπική µαρµαρυγή: Πρόδροµα επιδηµιολογικά δεδοµένα της µελέτης MISOAC-AF

Μέτρηση του κνημοβραχιόνιου δείκτη, ΤcPO 2, δακτυλικών πιέσεων. Ιωάννα Ελευθεριάδου Επιστημονικός Συνεργάτης Διαβητολογικό Κέντρο ΓΝΑ Λαϊκό

Πρωτοπαθής αλδοστερονισμός. Δούμας Μιχάλης Παθολόγος

ΟΞΕΑ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΗ ΧΡΟΝΙΑΣ ΛΗΨΗΣ ΑΝΤΙΠΗΚΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ. ΚΑΛΠΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΘΡΙΑΣΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ

ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΣΙΔΗΡΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΑΥΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ, MD ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΕΣΥ, Γ.Ν.Α ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ

Συγκοπτικά επεισόδια καρδιαγγειακής αιτιολογίας: διαγνωστική προσπέλαση

Διάρκεια διπλής αντιαιµοπεταλιακής αγωγής µετά από οξύ στεφανιαίο σύνδροµο. Α. Ζιάκας, Αναπληρωτής Καθηγητής Καρδιολογίας Α.Π.Θ., Π.Γ.Ν.

Αποτελεσµατικότητα και ασφάλεια της προπαφενόνης και της φλεκαϊνίδης p.os. στην ανάταξη πρόσφατης έναρξης Κολπική Μαρµαρυγή

Μεταφράζοντας τις Κατευθυντήριες Οδηγίες στην Κλινική Πράξη

Δυσλιπιδαιμία και καρδιαγγειακός κίνδυνος

ΥΠΕΡΗΧΟΚΑΡΔΙΟΓΡΑΦΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΔΙΑΣΤΟΛΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΗΣ ΚΟΙΛΙΑΣ & ΕΠΙΠΕΔΑ BNP ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΣΤΑΘΕΡΗ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ

Transcript:

Καρδιακή ανεπάρκεια µε χαµηλό κλάσµα εξώθησης: προχωρώντας πέρα από την κλασική θεραπεία Χριστόδουλος Παπαδόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Καρδιολογίας ΑΠΘ Γ' Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική Ιπποκράτειο Γ.Ν. Θεσσαλονίκης

Honoraria, fees, consultation: Astra Zeneca, ELPEN Pharmaceuticals, GAP, MSD, Novartis, Pharmaserve-Lilly, Sanofi Aventis, Vianex

Αποποίηση ευθύνης σε περίπτωση που η οµάδα διαφανειών (ή µέρος της) κοινοποιηθεί κατόπιν αυτόκλητου αιτήµατος Η παρούσα παρουσίαση παρέχεται σε εσάς σε απάντηση του αιτήµατός σας για προσωπική σας χρήση Η παρούσα παρουσίαση ενδέχεται να περιλαµβάνει πληροφορίες για προϊόντα ή ενδείξεις οι οποίες να βρίσκονται υπό διερεύνηση επί του παρόντος ή/και δεν έχουν λάβει ακόµα έγκριση από τις ρυθµιστικές αρχές. Η παρούσα παρουσίαση προορίζεται αποκλειστικά για µη προωθητικούς, επιστηµονικούς σκοπούς και είναι ακριβής τη στιγµή της υποβολής της Τυχόν δεδοµένα σχετικά µε προϊόντα που δεν ανήκουν στην Novartis βασίζονται σε δηµοσίως διαθέσιµα στοιχεία τη στιγµή της υποβολής Η Novartis δεν φέρει ευθύνη για τυχόν επακόλουθη χρήση πέραν του προοριζόµενου σκοπού ή για αλλαγές στην παρουσίαση από εσάς ή οποιονδήποτε τρίτο

Επιδημιολογία

Η ΚΑ είναι μια συνήθης κλινική πάθηση Επιπολασμός Επίπτωση Θνητότητα ΚΑ=καρδιακή ανεπάρκεια 1. McMurray et al. Eur Heart J 2012;33:1787 847; 2. Yancy et al. JACC 2013;62:e147 239 3. Townsend et al. 2012 Coronary heart disease statistics 2012 edition. Available at: https://www.bκα.org.uk/publications/statistics/coronary-heart-disease-statistics-2012 4.Roger et al. JAMA 2004;292:344 50; 5. Levy et al. NEJM 2002;347:1397 402

Μελέτες ορόσημα σε ασθενείς με HFrEF SOLVD-T 1 (1991) 2.569 ασθενείς Κύρια οφέλη της εναλαπρίλης (AΜΕΑ) έναντι του εικονικού φαρμάκου: 16%! θνησιμότητας από οποιαδήποτε αιτιολογία CHARM-Alternative 3 (2003) 2.028 ασθενείς Κύρια οφέλη της καντεσαρτάνης (ΑΥΑ) έναντι του εικονικού φαρμάκου: 23%! καρδιαγγειακής θνησιμότητας ή νοσηλείας λόγω ΚΑ SHIFT 5 (2010) 6.558 ασθενείς Κύρια οφέλη της ιβαμπραδίνης (αναστολέας I f ) έναντι του εικονικού φαρμάκου: 18%! καρδιαγγειακής θνησιμότητας ή νοσηλείας λόγω ΚΑ PARADIGM-HF 7 (2014) 8.442 ασθενείς Κύρια οφέλη της κουμπιτρίλης/ βαλσαρτάνης(arni) έναντι της εναλαπρίλης: 20%! καρδιαγγειακής θνησιμότητας ή νοσηλείας λόγω ΚΑ 1990 2000 2010 CIBIS-II 2 (1999) 2.647 ασθενείς Κύρια οφέλη της βισοπρολόλης (βαποκλειστής) έναντι του εικονικού φαρμάκου: 34%! θνησιμότητας από οποιαδήποτε αιτιολογία CHARM-Added 4 (2003) 2.548 ασθενείς Κύρια οφέλη της καντεσαρτάνης (ΑΥΑ) έναντι του εικονικού φαρμάκου: 15%! καρδιαγγειακής θνησιμότητας ή νοσηλείας λόγω ΚΑ EMPHASIS-HF 6 (2011) 2.737 ασθενείς Κύρια οφέλη της επλερενόνης (ΑΑ) έναντι του εικονικού φαρμάκου: 37%! καρδιαγγειακής θνησιμότητας ή νοσηλείας λόγω ΚΑ 1. SOLVD Investigators. N Engl J Med 1991;325:293 302 2. CIBIS-II Investigators. Lancet 1999;353:9-13; 3. Granger et al. Lancet 2003;362:772 6 4. McMurray et al. Lancet 2003;362:767-771; 5. Swedberg et al. Lancet 2010;376:875-85 6. Zannad et al. N Engl J Med 2011;364:11-21; 7. McMurray et al. N Engl J Med 2014;371:993-1004 Τα ποσοστά είναι μειώσεις σχετικού κινδύνου έναντι συγκρινόμενου φαρμάκου ΑΜΕΑ=αναστολέας μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτασίνης, AΥΑ=αποκλειστής υποδοχέων αγγειοτασίνης, ARNI=αναστολέας νεπριλυσίνης υποδοχέα αγγειοτασίνης,, ΚΑ=καρδιακή ανεπάρκεια, HFrEF=καρδιακή ανεπάρκεια με μειωμένο κλάσμα εξώθησης, ΑΑ=ανταγωνιστής υποδοχέων των αλατοκορτικοειδών. Βλ. σημειώσεις για ορισμούς των ονομάτων των μελετών

Παθοφυσιολογία. Στόχος τα νατριουρητικά πεπτίδια

Η υπερενεργοποίηση του ΣΡΑΑ και του ΣΝΣ είναι επιβλαβής για την HFrEF και ενισχύει τη βάση της θεραπείας ΣΝΣ β-αποκλειστές Σύστημα νατριουρητικών πεπτιδίων NPR NP Αγγειοδιαστολή Αρτηριακή πίεση Συμπαθητικός τόνος Νατριούρηση/διούρηση Βαζοπρεσίνη Αλδοστερόνη Ίνωση Υπερτροφία ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ HFrEF Επινεφρίνη Νορεπινεφρίνη ΣΡΑΑ Ang II α 1, β 1, β 2 υποδοχείς Αγγειοσύσπαση Δραστηριότητα του ΣΡΑΑ Βαζοπρεσίνη Καρδιακός ρυθμός Συσταλτικότητα AT 1 R Αγγειοσύσπαση Αρτηριακή πίεση Συμπαθητικός τόνος Αλδοστερόνη Υπερτροφία Ίνωση Αναστολείς ΣΡΑΑ (ΑΜΕΑ, ΑΥΑ, ΑΑ) Ο σημαντικός ρόλος του ΣΡΑΑ υποστηρίζεται από τις ευεργετικές επιδράσεις των ΑΜΕΑ, ΑΥΑ και ΑA 1 Τα οφέλη των β-αποκλειστών υποδεικνύουν ότι το ΣΝΣ παίζει επίσης βασικό ρόλο 1 1. McMurray et al. Eur Heart J 2012;33:1787-847 Βλ. σημειώσεις για τους ορισμούς των συντομογραφιών Figure references: Levin et al. N Engl J Med 1998;339:321 8; Nathisuwan & Talbert. Pharmacotherapy 2002;22:27 42 Kemp & Conte. Cardiovascular Pathology 2012;365 71 Schrier & Abraham. N Engl J Med 1999;341:577-85

Εξέλιξη των φαρμακολογικών προσεγγίσεων στην ΚΑ: Η σακουμπιτρίλη/ βαλσαρτάνη ως μια νέα εναλλακτική λύση στους AΜΕΑ ή τους AΥΑ σε ασθενείς με HFrEF 1 ΣΝΣ Αναστολείς νεπριλυσίνης Σύστημα Νατριουρητικών Πεπτιδίων ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΚΑ Επινεφρίνη Νορεπινεφρίνη α 1, β 1, β 2 υποδοχείς Αγγειοσύσπαση Δραστηριότητα του ΣΡΑΑ Βαζοπρεσίνη Καρδιακός ρυθμός Συσταλτικότητα NPRs NP Αγγειοδιαστολή Αρτηριακή πίεση Συμπαθητικός τόνος Νατριούρηση/διούρηση Βαζοπρεσίνη Αλδοστερόνη Ίνωση Υπερτροφία Νεπριλυσίνη ΑΝΕΝΕΡΓΑ ΤΜΗΜΑΤΑ Σακουμπιτρίλη / Βαλσαρτάνη ΣΡΑΑ Ang II AT 1 R Αγγειοσύσπαση Αρτηριακή πίεση Συμπαθητικός τόνος Αλδοστερόνη Υπερτροφία Ίνωση Αναστολέας ΑΤ1 ΑngII Σακουμπιτρίλη/ βαλσαρτάνη: ενίσχυση των νατριουρητικών και άλλων αγγειοδραστικών πεπτιδίων με ταυτόχρονη καταστολή του ΣΡΑΑ AΜΕΑ=αναστολέας μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτασίνης, Ang=αγγειοτασίνη, AΥΑ=αποκλειστής υποδοχέων αγγειοτασίνης, AT 1 R=υποδοχέας τύπου 1 της αγγειοτασίνης ΙΙ, ΚΑ=καρδιακή ανεπάρκεια, HFrEF=καρδιακή ανεπάρκεια με μειωμένο κλάσμα εξώθησης, ΑA=ανταγωνιστής υποδοχέων των αλατοκορτικοειδών, NP=νατριουρητικό πεπτίδιο, NPRs=υποδοχείς των νατριουρητικών πεπτιδίων, ΣΡΑΑ=σύστημα ρενίνης-αγγειοτασίνης, αλδοστερόνης, ΣΝΣ=συμπαθητικό νευρικό σύστημα 1. McMurray et al. Eur J Heart Fail 2013;15:1062-73 Figure references: Levin et al. N Engl J Med 1998;339:321 8 Nathisuwan & Talbert. Pharmacotherapy 2002;22:27 42; Kemp & Conte. Cardiovascular Pathology 2012;365 71 Schrier & Abraham. N Engl J Med 2009;341:577-85

Η σακουμπιτρίλη/ βαλσαρτάνη ενισχύει τις ευεργετικές επιδράσεις του συστήματος ΝΡ, ενώ ταυτόχρονα αναστέλλει τις δυσμενείς επιδράσεις του ΣΡΑΑ Σακουμπιτρίλη / Βαλσαρτάνη Σακουμπιτρίλη (προ-φάρμακο) ANP BNP CNP ANP ANP BNP BNP CNP CNP Αναστολέας NEP (ενεργός μεταβολίτης [LBQ657]) Βαλσαρτάνη Υποδοχέας AT 1 NPR-A NPR-B NPR-C Νεπριλυσίνη GTP cgmp cgmp GTP Ενδοκυττάρωση Απενεργοποίηση των NPs Ανακύκλωση υποδοχέα Καταρράκτες σηματοδότησης Αγγειοδιαστολή! Καρδιακή ίνωση/υπερτροφία " Νατριούρηση/διούρηση Αγγειοσυστολή Καρδιακή ίνωση/υπερτροφία " Κατακράτηση νατρίου/νερού ANP=κολπικό νατριουρητικό πεπτίδιο, Ang=αγγειοτασίνη, AT 1 = αγγειοτασίνη II τύπου 1, BNP=B-τύπου νατριουρητικό πεπτίδιο, cgmp=κυκλική μονοφωσφορική γουανοσίνη, CNP=Cτύπου νατριουρητικό πεπτίδιο, GTP=τριφωσφορική γουανοσίνη, NEP=νεπριλυσίνη, NP=νατριουρητικό πεπτίδιο, NPR=υποδοχέας νατριουρητικών πεπτιδίων, ΣΡΑΑ=σύστημα ρενίνης-αγγειοτασίνης-αλδοστερόνης Levin et al. N Engl J Med 1998;339;321 8; Gardner et al. Hypertension 2007;49:419 26 Molkentin. J Clin Invest 2003;111:1275 77; Nishikimi et al. Cardiovasc Res 2006;69:318 28 Guo et al. Cell Res 2001;11:165 80; Von Lueder et al. Circ Heart Fail 2013;6:594 605 Yin et al. Int J Biochem Cell 2003;35:780 3; Mehta and Griendling. Am J Physiol Cell Physiol 2007;292:C82 97; Langenickel & Dole. Drug Discovery Today: Ther Strateg 2012;9:e131 9

Κλινικά δεδομένα σε HFrEF. Μελέτη PARADIGM HF

Μελέτη PARADIGM-HF Prospective comparison of ARNI with ACEI to Determine Impact on Global Mortality and morbidity in Heart Failure Μια πολυκεντρική, τυχαιοποιημένη, διπλά τυφλή, ενεργά ελεγχόμενη μελέτη παράλληλων ομάδων για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας του σακουμπιτρίλη/ βαλσαρτάνη σε σύγκριση με την εναλαπρίλη στη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα σε ασθενείς με χρόνια ΚΑ και μειωμένο κλάσμα εξώθησης

PARADIGM-HF: σχεδιασμός της μελέτης Τυχαιοποίηση n=8.442 Διπλά τυφλή Περίοδος θεραπείας Μονά τυφλή Εισαγωγική περίοδος θεραπείας Σακουμπιτρίλη / βαλσαρτάνη 200 mg BID Εναλαπρίλη 10 mg BID* Σακουμπιτρίλη / βαλσαρτάνη 100 mg BID Σακουμπιτρίλη/ βαλσαρτάνη 200 mg BID Εναλαπρίλη 10 mg BID # 2 εβδομάδες 1-2 εβδομάδες 2-4 εβδομάδες Διάμεση περίοδος παρακολούθησης 27 μηνών. Επιπρόσθετα στην τυπική θεραπεία της HFrEF (μη συμπεριλαμβανομένων των AMEA και AYA) *Εναλαπρίλη 5 mg BID (10 mg TDD) για 1 2 εβδομάδες ακολουθούμενη από εναλαπρίλη 10 mg BID (20 mg TDD) ως προαιρετική αρχική προκαταρκτική δόση για τους ασθενείς εκείνους που λαμβάνουν AΥΑ ή χαμηλή δόση AΜΕΑ 200 mg TDD, 400 mg TDD, # 20 mg TDD. AΜΕΑ=αναστολέας μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτασίνης, AΥΑ=αποκλειστής υποδοχέων αγγειοτασίνης, BID=δις ημερησίως, HFrEF=καρδιακή ανεπάρκεια με μειωμένο κλάσμα εξώθησης, PARADIGM-HF=Prospective comparison of ARNI with ACEI to Determine Impact on Global Mortality and morbidity in Heart Failure, TDD=συνολική ημερήσια δόση McMurray et al. Eur J Heart Fail 2013;15:1062 73 McMurray et al. Eur J Heart Fail 2014;16:817 25 McMurray et al. N Engl J Med 2014;371:993-1004

PARADIGM-HF: κύρια κριτήρια ένταξης Χρόνια ΚΑ λειτουργικής τάξης κατά NYHA II IV με LVEF 40%* Επίπεδα BNP (ή NT-proBNP) ως ακολούθως: 150 (ή 600 pg/ml), ή 100 (ή 400 pg/ml) και νοσηλεία λόγω HFrEF εντός των τελευταίων 12 μηνών Θεραπεία σε σταθερή δόση για 4 εβδομάδες με AΜΕΑ ή AΥΑ και β- αποκλειστή Θεραπεία με ανταγωνιστή αλδοστερόνης θα πρέπει να εξετάζεται ως ενδεχόμενο για όλους τους ασθενείς (με θεραπεία σε σταθερή δόση για 4 εβδομάδες, εφόσον χορηγείται) McMurray et al. Eur J Heart Fail. 2013;15:1062-73 *Το κριτήριο εισαγωγής ως προς το κλάσμα εξώθησης μειώθηκε στο 35% σε μια τροποποίηση του πρωτοκόλλου. Δοσολογία αντίστοιχη με εναλαπρίλη 10 mg/ημέρα. AΜΕΑ=αναστολέας μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτασίνης, AΥΑ=αποκλειστής υποδοχέων αγγειοτασίνης, BNP=Β-τύπου νατριουρητικό πεπτίδιο, ΚΑ=καρδιακή ανεπάρκεια, HFrEF=καρδιακή ανεπάρκεια με μειωμένο κλάσμα εξώθησης, LVEF=κλάσμα εξώθησης αριστερής κοιλίας, NT-proBNP=αμινοτελικό άκρο πρόδρομου Β τύπου νατριουρητικού πεπτιδίου, ΝΥΗΑ=Καρδιολογική Εταιρεία Νέας Υόρκης, PARADIGM-HF=Prospective comparison of ARNI with ACEI to Determine Impact on Global Mortality and morbidity in Heart Failure

PARADIGM-HF: κύρια κριτήρια αποκλεισμού Ιστορικό αγγειοοιδήματος egfr <30 ml/min/1,73 m 2 κατά τον προκαταρκτικό έλεγχο, το τέλος της εισαγωγικής περιόδου χορήγησης εναλαπρίλης ή την τυχαιοποίηση, ή μείωση κατά >35% του egfr μεταξύ του προκαταρκτικού ελέγχου και του τέλους της εισαγωγικής περιόδου χορήγησης εναλαπρίλης ή μεταξύ του προκαταρκτικού ελέγχου και της τυχαιοποίησης Κάλιο ορού >5,2 mmol/l κατά τον προκαταρκτικό έλεγχο ή >5,4 mmol/l κατά το τέλος της εισαγωγικής περιόδου χορήγησης εναλαπρίλης ή κατά το τέλος της εισαγωγικής περιόδου χορήγησης σακουμπιτρίλη/ βαλσαρτάνη Απαραίτητη θεραπεία με ταυτόχρονη χορήγηση AΜΕΑ και AΥΑ Συμπτωματική υπόταση, ΣΑΠ <100 mmhg κατά τον προκαταρκτικό έλεγχο ή ΣΑΠ <95 mmhg κατά το τέλος της εισαγωγικής περιόδου χορήγησης εναλαπρίλης ή κατά την τυχαιοποίηση Τρέχουσα οξεία απορρύθμιση ΚΑ Ιστορικό σοβαρής πνευμονοπάθειας Οξύ στεφανιαίο σύνδρομο, εγκεφαλικό επεισόδιο, παροδική ισχαιμική προσβολή, καρδιακή, καρωτιδική ή άλλη μείζονα καρδιαγγειακή χειρουργική επέμβαση, διαδερμική στεφανιαία παρέμβαση ή καρωτιδική αγγειοπλαστική κατά τους τελευταίους 3 μήνες πριν από τον προκαταρκτικό έλεγχο AΜΕΑ=αναστολέας μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτασίνης, AΥΑ=αποκλειστής υποδοχέων αγγειοτασίνης, egfr=εκτιμώμενος ρυθμός σπειραματικής διήθησης, ΚΑ=καρδιακή ανεπάρκεια, PARADIGM-HF=Prospective comparison of ARNI with ACEI to Determine Impact on Global Mortality and morbidity in Heart Failure, ΣΑΠ=συστολική αρτηριακή πίεση McMurray et al. Eur J Heart Fail 2013;15:1062-73

Χαρακτηριστικό* Σακουμπιτρίλη / Βαλσαρτάνη (n=4.187) Εναλαπρίλη (n=4.212) Ηλικία, έτη 63,8 ± 11,5 63,8 ± 11,3 Γυναίκες, n (%) 879 (21,0) 953 (22,6) Ισχαιμική καρδιομυοπάθεια, n (%) 2.506 (59,9) 2.530 (60,1) Κλάσμα εξώθησης Αριστερής Κοιλίας, % 29,6 ± 6,1 29,4 ± 6,3 Λειτουργική κλάση κατά NYHA, n (%) II III 2.998 (71,6) 969 (23,1) 2.921 (69,3) 1.049 (24,9) ΣΑΠ, mmhg 122 ± 15 121 ± 15 Καρδιακός ρυθμός, χτύποι/λεπτό 72 ± 12 73 ± 12 NT-proBNP, pg/ml (IQR) 1.631 (885-3.154) 1.594 (886-3.305) BNP, pg/ml (IQR) 255 (155-474) 251 (153-465) Ιστορικό διαβήτη, n (%) 1.451 (34,7) 1.456 (34,6) Θεραπείες κατά την τυχαιοποίηση, n (%) Διουρητικά 3.363 (80,3) 3.375 (80,1) Δακτυλίτιδα 1.223 (29,2) 1.316 (31,2) β-αποκλειστές 3.899 (93,1) 3.912 (92,9) Ανταγωνιστές των αλατοκορτικοειδών 2.271 (54,2) 2.400 (57,0) ICD 623 (14,9) 620 (14,7) *Μέσος όρος ± τυπική απόκλιση, εκτός εάν δηλώνεται. BNP=Β-τύπου νατριουρητικό πεπτίδιο, CRT=θεραπεία καρδιακού επανασυγχρονισμού, ICD=εμφυτεύσιμος απινιδωτής, IQR=ενδοτεταρτημοριακό εύρος, NT-proBNP=αμινοτελικό άκρο πρόδρομου Β τύπου νατριουρητικού πεπτιδίου, CRTNYHA=Καρδιολογική Εταιρεία Νέας Υόρκης, PARADIGM-HF=Prospective comparison of ARNI with ACEI to Determine 292 Impact on (7,0) Global Mortality and 282 (6,7) morbidity in Heart Failure, ΣΑΠ=συστολική αρτηριακή πίεση McMurray et al. N Engl J Med 2014;371:993 1004

Κύριο καταληκτικό σημείο: Θάνατος από καρδιαγγειακή αιτιολογία ή πρώτη νοσηλεία λόγω ΚΑ 1,0 Αθροιστική πιθανότητα 0,6 0,4 0,2 Εναλαπρίλη Σακουμπιτρίλη / Βαλσαρτάνη Λόγος κινδύνου = 0,80 (95% CI: 0,73-0,87) p<0,001 0 0 180 360 540 720 900 1.080 1.260 Ημέρες από την τυχαιοποίηση Αρ. σε κίνδυνο σακουμπιτρίλη/ βαλσαρτάνη 4.187 3.922 3.663 3.018 2.257 1.544 896 249 Εναλαπρίλη 4.212 3.883 3.579 2.922 2.123 1.488 853 236 CI=διάστημα εμπιστοσύνης, ΚΑ=καρδιακή ανεπάρκεια McMurray et al. N Engl J Med 2014;371:993 1004

Κύρια έκβαση Έκβαση, n (%) Σακουμπιτρίλη / Βαλσαρτάνη (n=4.187) Εναλαπρίλη (n=4.212) Λόγος κινδύνου* (95% CI) Τιμή p Κύρια σύνθετη έκβαση Θάνατος από καρδιαγγειακή αιτιολογία ή πρώτη νοσηλεία λόγω επιδείνωσης της ΚΑ 914 (21,8) 1.117 (26,5) 0,80 (0,73-0,87) <0,001 Θάνατος από καρδιαγγειακή αιτιολογία Πρώτη νοσηλεία λόγω επιδείνωσης της ΚΑ 558 (13,3) 693 (16,5) 0,80 (0,71-0,89) <0,001 537 (12,8) 658 (15,6) 0,79 (0,71-0,89) <0,001 Η διαφορά υπέρ του σακουμπιτρίλη/ βαλσαρτάνη διαπιστώθηκε νωρίς στη μελέτη και σε κάθε ενδιάμεση ανάλυση Κατά τη διάρκεια της μελέτης, οι αριθμοί των ασθενών που έχρηζαν θεραπείας (ΝΝΤ) για την αποφυγή: ενός κύριου συμβάντος ήταν 21 ασθενείς και ενός θανάτου από καρδιαγγειακή αιτιολογία ήταν 32 ασθενείς *Υπολογίστηκε με τη χρήση στρωματοποιημένων μοντέλων αναλογικών κινδύνων του Cox, Οι αμφίπλευρες τιμές p υπολογίστηκαν με στρωματοποιημένο έλεγχο log-rank χωρίς προσαρμογή για πολλαπλές συγκρίσεις. CI=διάστημα εμπιστοσύνης, ΚΑ=καρδιακή ανεπάρκεια, NNT=αριθμός που έχρηζε θεραπείας McMurray et al. N Engl J Med 2014;371:993 1004

Δευτερεύουσες εκβάσεις Έκβαση Σακουμπιτρίλη/ Βαλσαρτάνη (n=4.187) Εναλαπρίλη (n=4.212) Λόγος κινδύνου* ή διαφορά (95% CI) Τιμή p Θάνατος από οποιαδήποτε αιτιολογία, n (%) Μεταβολή κλινικής συνοπτικής βαθμολογίας KCCQ στους 8 μήνες, μέσος όρος ± SD Νέα εμφάνιση κολπικής μαρμαρυγής, n (%) 711 (17,0) 835 (19,8) 0,84 (0,76-0,93) <0,001-2,99 ± 0,36-4,63 ± 0,36 1,64 (0,63-2,65) 0,001 84 (3,1) 83 (3,1) 0,97 (0,72-1,31) 0,83 Έκπτωση νεφρικής λειτουργίας #, n (%) 94 (2,2) 108 (2,6) 0,86 (0,65-1,13) 0,28 *Υπολογίστηκε με τη χρήση στρωματοποιημένων μοντέλων αναλογικών κινδύνων του Cox, Οι αμφίπλευρες τιμές p υπολογίστηκαν με στρωματοποιημένο έλεγχο log-rank χωρίς προσαρμογή για πολλαπλές συγκρίσεις, Οι βαθμολογίες KCCQ κυμαίνονται από 0 έως 100 οι υψηλότερες βαθμολογίες υποδηλώνουν λιγότερα συμπτώματα και λιγότερους σωματικούς περιορισμούς που συσχετίζονται με την ΚΑ, αξιολογήθηκαν 2.670 ασθενείς στην ομάδα του σακουμπιτρίλη/ βαλσαρτάνη και 2.638 στην ομάδα της εναλαπρίλης που δεν είχαν κολπική μαρμαρυγή κατά την τυχαιοποίηση, # Ορίζεται ως: (α) 50% μείωση του egfr από την τυχαιοποίηση, (β) >30 ml/min/1,73 m2 μείωση του egfr από την τυχαιοποίηση ή σε τιμή <60 ml/min/1,73 m2, ή (γ) εξέλιξη σε νεφρική νόσο τελικού σταδίου. CI=διάστημα εμπιστοσύνης, egfr=εκτιμώμενος ρυθμός σπειραματικής διήθησης, ΚΑ=καρδιακή ανεπάρκεια, KCCQ=Ερωτηματολόγιο Καρδιομυοπάθειας του Kansas City, SD=τυπική απόκλιση McMurray et al. N Engl J Med 2014;371:993 1004

Προοπτικά καθορισμένα συμβάντα ασφαλείας Συμβάν, n (%) Υπόταση σακουμπιτρίλ η/ βαλσαρτάνη (n=4.187) Εναλαπρίλη (n=4.212) Τιμή p Συμπτωματική 588 (14,0) 388 (9,2) <0,001 Συμπτωματική με ΣΑΠ <90 mmhg 112 (2,7) 59 (1,4) <0,001 Αυξημένη κρεατινίνη ορού 2,5 mg/dl 139 (3,3) 188 (4,5) 0,007 3,0 mg/dl 63 (1,5) 83 (2,0) 0,10 Αυξημένο κάλιο ορού >5,5 mmol/l 674 (16,1) 727 (17,3) 0,15 >6,0 mmol/l 181 (4,3) 236 (5,6) 0,007 Βήχας 474 (11,3) 601 (14,3) <0,001 Αγγειοοίδημα (αξιολογημένο από τυφλή επιτροπή εμπειρογνωμόνων) Καμία θεραπεία ή μόνο χρήση αντιϊσταμινικών 10 (0,2) 5 (0,1) 0,19 Λιγότεροι ασθενείς στην ομάδα του σακουμπιτρίλη/ βαλσαρτάνη συγκριτικά με την ομάδα της Κατεχολαμίνες εναλαπρίλης διέκοψαν ή γλυκοκορτικοειδή το φάρμακο χωρίς της μελέτης νοσηλεία λόγω ανεπιθύμητου 6 (0,1) συμβάντος 4 (10,7 (0,1) έναντι 12,3%, 0,52 Νοσηλεία p=0,03) χωρίς καταστολή αεραγωγών 3 (0,1) 1 (<0,1) 0,31 Καταστολή αεραγωγών 0 0 --- ΣΑΠ=συστολική αρτηριακή πίεση McMurray et al. N Engl J Med 2014;371:993 1004

Συνοπτικά Σακουμπιτρίλη / Βαλσαρτάνη (N=4.187) Αριθμός Θανάτων 900 800 700 600 500 400 300 200 HR=0.84 (95% CI: 0.76 0.93) p=0.001 711 835 HR*=0.80 (95% CI: 0.71 0.89) p<0.001 558 693 HR=0.80 (95% CI: 0.68 0.94) p=0.008 250 Εναλαπρίλη (N=4.212) 311 HR=0.79 (95% CI: 0.64 0.98) p=0.034 147 184 100 0 Όλικη θνητότητα ΚΑ Θάνατος Αιφνίδιος θάνατος Επιδείνωση ΚΑ Αιτία θανάτου Η πλειονότητα (>80%) των θανάτων στην PARADIGM-HF ήταν ΚΑ αιτιολογίας 1 Το όφελος επιβίωσης του σακουμπιτρίλη/ βαλσαρτάνη σχετίζεται με την παρατηρούμενη μείωση στον αιφνίδιο θάνατο και στο θάνατο λόγω επιδείνωσης της ΚΑ 1 Τα αίτια θανάτου στην PARADIGM-HF είναι συγκρίσιμα με αυτά σε πρόσφατες μελέτες στην HFrEF 2 AΜΕΑ=αναστολέας του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτασίνης, ARNI=αναστολέας νεπριλυσίνης υποδοχέα αγγειοτασίνης CI=διάστημα εμπιστοσύνης, PARADIGM-HF=Prospective comparison of ARNI with ACEI to Determine 1.Desai Impact et al. Eur on Heart J 2015; epub ahead of print: DOI:10.1093/eurheartj/ehv186; Global Mortality and morbidity in Heart Failure 2.O Connor et al. Am J Cardiol 1998;82:881 7

Συνήθη καθημερινά κλινικά ερωτήματα για την χρήση των ARNIs

H ΚΑ είναι μια χρόνια πάθηση με παρεμβαλλόμενα οξέα επεισόδια Η αυξανόμενη συχνότητα των οξέων συμβάντων με την εξέλιξη της νόσου οδηγεί σε υψηλά ποσοστά νοσηλείας και αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας 1 5 Χρόνια εξασθένιση Νοσηλείες για επεισόδια οξείας απορρύθμισης Εξέλιξη της νόσου Adapted from Gheorghiade et al. 20052 ΚΑ=καρδιακή ανεπάρκεια 1. Ahmed et al. Am Heart J 2006;151:444 50; 2. Gheorghiade et al. Am J Cardiol 2005;96:11G 17G 3. Gheorghiade, Pang. J Am Coll Cardiol 2009;53:557 73; 4. Holland et al. J Card Fail 2010;16:150-6 5. Muntwyler et al. Eur Heart J 2002;23:1861-6

Επιβραδύνεται η εξέλιξη της καρδιακής ανεπάρκειας με την χρήση των ARNIs;

Χαμηλότερο ποσοστό ασθενών με HFrEF που έλαβαν σακουμπιτρίλη / βαλσαρτάνη δέχθηκαν φροντίδα στο ΤΕΠ για επιδείνωση της ΚΑ (έξοδος χωρίς νοσηλεία) HR 0,66 (95% CI: 0,52 0,85) p=0,001 Σακουμπιτρίλη/ Βαλσαρτάνη (Ν=4.187) Εναλαπρίλη (Ν=4.212) Ποσοστό ασθενών (%) p=0,003 p=0,003 p=0,003 n=102 n=102 n=150 n=78 n=78 n=111 n=111 n=15 n=27 n=15 n=15 n=27 n=27 n=9 n=9n=12 n=12 n=12 Συνολικός αριθμός ασθενών που επισκέφθηκαν το τμήμα επειγόντων περιστατικών μία φορά και περισσότερες φορές 1 2 3 Αριθμός επισκέψεων στο τμήμα επειγόντων περιστατικών χωρίς νοσηλεία CI=διάστημα εμπιστοσύνης, HF=καρδιακή ανεπάρκεια, HR=λόγος κινδύνου Packer et al. Circulation 2015;131:54-61

Η υπόταση είναι συχνή με την χρήση των ARNIs;

Προοπτικά καθορισμένα συμβάντα ασφαλείας Συμβάν, n (%) Υπόταση σακουμπιτρίλ η/ βαλσαρτάνη (n=4.187) Εναλαπρίλη (n=4.212) Τιμή p Συμπτωματική 588 (14,0) 388 (9,2) <0,001 Συμπτωματική με ΣΑΠ <90 mmhg 112 (2,7) 59 (1,4) <0,001 Αυξημένη κρεατινίνη ορού 2,5 mg/dl 139 (3,3) 188 (4,5) 0,007 3,0 mg/dl 63 (1,5) 83 (2,0) 0,10 Αυξημένο κάλιο ορού >5,5 mmol/l 674 (16,1) 727 (17,3) 0,15 >6,0 mmol/l 181 (4,3) 236 (5,6) 0,007 Βήχας 474 (11,3) 601 (14,3) <0,001 Αγγειοοίδημα (αξιολογημένο από τυφλή επιτροπή εμπειρογνωμόνων) Καμία θεραπεία ή μόνο χρήση αντιϊσταμινικών 10 (0,2) 5 (0,1) 0,19 Λιγότεροι ασθενείς στην ομάδα του σακουμπιτρίλη/ βαλσαρτάνη συγκριτικά με την ομάδα της Κατεχολαμίνες εναλαπρίλης διέκοψαν ή γλυκοκορτικοειδή το φάρμακο χωρίς της μελέτης νοσηλεία λόγω ανεπιθύμητου 6 (0,1) συμβάντος 4 (10,7 (0,1) έναντι 12,3%, 0,52 Νοσηλεία p=0,03) χωρίς καταστολή αεραγωγών 3 (0,1) 1 (<0,1) 0,31 Καταστολή αεραγωγών 0 0 --- ΣΑΠ=συστολική αρτηριακή πίεση McMurray et al. N Engl J Med 2014;371:993 1004

Ανεπιθύμητα συμβάντα που οδηγούν σε μόνιμη διακοπή του φαρμάκου της μελέτης Λιγότεροι ασθενείς στην ομάδα της σακουμπιτρίλης / βαλσαρτάνης συγκριτικά με την ομάδα της εναλαπρίλης διέκοψαν το φάρμακο της μελέτης λόγω ανεπιθύμητου συμβάντος (10,7 έναντι 12,3%, p=0,03) Ασθενείς που διέκοψαν το φάρμακο της μελέτης (%) 15 p=0,03 10 5 0 10,7 12,3 Οποιοδήποτε ανεπιθύμητο συμβάν Σακουμπιτρίλη / Βαλσαρτάνη (n=4.187) Εναλαπρίλη (n=4.212) p=0,38 p=0,002 1,4 p=0,56 0,9 0,7 0,7 0,3 0,4 Υπόταση Νεφρική δυσλειτουργία Υπερκαλιαιμία McMurray et al. N Engl J Med 2014;371:993 1004

Μειώνεται ο αιφνίδιος θάνατος με την χρήση των ARNIs;

Το σακουμπιτρίλη/ βαλσαρτάνη μείωσε σημαντικά των αριθμό των αιφνίδιων καρδιακών θανάτων έναντι της εναλαπρίλης Αθροιστική πιθανότητα συμβάντων 0.10 0.08 0.06 0.04 0.02 Εναλαπρίλη Σακουμπιτρίλη / Βαλσαρτάνη Λόγος κινδύνου = 0.80 (95% CI: 0.68 0.94) p=0.008 0 0 180 360 540 720 900 1,080 1,260 Ημέρες από την τυχαιοποίηση Ανάνηψη αιφνίδιων θανάτων* έγινε σε 16 ασθενείς που έλαβαν σακουμπιτρίλη/ βαλσαρτάνη έναντι 28 ασθενών που έλαβαν εναλαπρίλη (HR 0.57, 95% CI: 0.31 1.04, p=0.07). Επιπλέον, το σακουμπιτρίλη/ βαλσαρτάνη μείωσε σημαντικά το συνδυαστικό κίνδυνο των αιφνίδιων θανάτων που ανένηψαν και αυτών που δεν ανένηψαν κατά 22% συγκριτικά με την εναλαπρίλη (HR 0.78, 95% CI: 0.66 0.92, p=0.002) Αρ. σε κίνδυνο Σακουμπιτρίλη / βαλσαρτάνη 4.187 3.891 2.478 1.005 Enalapril 4.212 3.860 2.410 994 *Ανάνηψη αιφνίδιων θανάτων ορίστηκε ως η επιτυχή ανάνηψη μετά από καρδιακή ανακοπή CI=διάστημα εμπιστοσύνης Desai et al. Eur Heart J 2015; epub ahead of print: DOI:10.1093/eurheartj/ehv186; Data on file. Clinical Study Protocol Cσακουμπιτρίλη/ βαλσαρτάνηb2314

Η επίδραση της θεραπείας με σακουμπιτρίλη / βαλσαρτάνη στον αιφνίδιο καρδιακό θάνατο δεν επηρεάστηκε από την παρουσία εμφυτεύσιμης συσκευής απινιδωτή Αιφνίδιος Καρδιακός Λόγος κινδύνου, Σακουµπιτρίλης / Βαλσαρτάνης έναντι Θάνατος n (%) εναλαπρίλης (95% CI) ICD 525 (93.6%) 0.82 (0.69 0.98) +ICD 36 (6.4%) 0.49 (0.25 0.98) Τιµή p αλληλεπίδρασης 0.17 CI=διάστημα εμπιστοσύνης, ICD=εμφυτεύσιμη συσκευή απινιδωτή Desai et al. Eur Heart J 2015; epub ahead of print: DOI:10.1093/eurheartj/ehv186

Sacubitril/valsartan in management of ventricular arrhythmias Recommendations for the management of ventricular tachyarrhythmias in heart failure Recommendations Class Level Treatment with beta-blocker, MRA and sacubitril/valsartan reduces the risk of sudden death and is recommended for patients with HFrEF and ventricular arrhythmias (as for other patients) (Section 10.2). I A ACC, American College of Cardiology; AHA, American Heart Association; ACEI, angiotensin-converting-enzyme inhibitor; ARB, angiotensin II receptor blocker, ARNI, angiotensin receptor neprilysin inhibitor; CV, cardiovascular; ESC, European Society of Cardiology; HF, heart failure; HFSA, Heart Failure Society of America; HFrEF, HF with reduced ejection fraction; NYHA, New York Heart Association Ponikowski et al. Eur Heart J. 21 May 2016. doi:10.1093/eurheartj/ehw128

Με μικρότερη δόση ARNIs από την δόση στόχο θα έχω όφελος;

ØΑπό το σύνολο του πληθυσμού της μελέτης (N=8399), χρειάστηκαν μείωση δόσης συνολικά 3547 (42%) ασθενείς Ø Σακουμπιτρίλη / Βαλσαρτάνη : 1755/4187 [42%] Ø Εναλαπρίλη: 1792/4212 [43%] ØΑπό αυτούς που μείωσαν τη δόση, 1332 (37.5%) επέστρεψαν στη δόση στόχο, πιο συχνά να συμβαίνει στους ασθενείς της ομάδας σακουμπιτρίλης / βαλσαρτάνης έναντι της εναλαπρίλης (39.8% vs. 35.3%, p=0.005). CI=confidence interval; OR= odds ratio; CV=cardiovascular; HF=heart failure; PARADIGM-HF=Prospective comparison of ARNI with ACEI to Determine Impact on Global Mortality and morbidity in Heart Failure; NYHA=New York Heart Association; ICD= Implantable Cardioverter Defibrillator Vardeny O, et al. J Card Fail. 2015; 21(8):S9 S10

έναντι της εναλαπρίλης στην µείωση του πρωτεύοντος καταληκτικού σηµείου διατηρήθηκε ακόµα και σε χαµηλότερες από τον στόχο δόσεις Δόση (σακουμπιτρίλης / βαλσαρτάνη vs εναλαπρίλης) Συμβάντα (N) Hazard ratio (95% CI) 200 mg bid vs 10 mg bid 1262 0.79 (0.71 0.88); P<0.001 100 200 mg bid vs 5 10 mg bid 541 0.80 (0.67 0.94); P=0.008 <100 mg bid vs <5 mg bid 225 0.76 (0.58 0.99); P=0.043 ΥΠΕΡ σακουμπιτρίλη/ βαλσαρτάνη 0.80 1.00 Hazard ratio ΥΠΕΡ enalapril CI=confidence interval Vardeny O, et al. J Card Fail. 2015; 21(8):S9 S10

Οι ασθενείς με πιο επιβαρυμένο κλάσμα εξώθησης ωφελούνται λιγότερο;

Επίδραση θεραπείας με σακουμπιτρίλη/ βαλσαρτάνη έναντι εναλαπρίλης ανά τριτημόριο ΚΕ Πρωτεύον καταληκτικό Καρδιαγγειακός θάνατος ΥΠΕΡ Σακουμπιτρίλης/ Βαλσαρτάνης ΥΠΕΡ Εναλαπρίλης ΥΠΕΡ Σακουμπιτρίλης/ Βαλσαρτάνης ΥΠΕΡ Εναλαπρίλης Συνολικά Συνολικά ΚΕ% ΚΕ% Νοσηλεία λόγω ΚΑ Θάνατος οποιασδήποτε αιτιολογίας ΥΠΕΡ Σακουμπιτρίλης/ Βαλσαρτάνης ΥΠΕΡ Εναλαπρίλης ΥΠΕΡ Σακουμπιτρίλης/ Βαλσαρτάνης ΥΠΕΡ Εναλαπρίλης Συνολικά Συνολικά ΚΕ% ΚΕ% Solomon et al. Circ Heart Fail. 2016;9:e002744.

Μπορώ να ξεκινήσω ARNIs σε ασθενείς που δεν λαμβάνουν MRAs;

Όφελος σε ασθενείς υπό θεραπεία µε σακουµπιτρίλη/ βαλσαρτάνη ανεξάρτητα από λήψη MRA Figure: Kaplan-Meier για ΚΑ θάνατο (baseline MRA dose) MRA (+) MRA (-) Cumulative Probability 0.10 0.00 Cumulative Probability 0.10 0.20 0.20 0.30 0.00 0.30 # at risk Enalapril 0 2400 180 360 540 720 900 1080 1260 2300 2191 Days since Randomization 1760 1230 818 409 116 σακουμπιτρίλη/ 2271 βαλσαρτάνη2112 2197 1710 1179 761 403 108 # at risk Enalapril 0 1812 180 360 540 720 900 1080 1260 1751 1669 Days since Randomization 1471 1180 908 585 163 σακουμπιτρίλη/ 1916 βαλσαρτάνη1779 1859 1572 1299 955 602 172 Enalapril σακουμπιτρίλη/ βαλσαρτάνη Enalapril σακουμπιτρίλη/ βαλσαρτάν Το σακουμπιτρίλη/ βαλσαρτάνη μείωσε τον κίνδυνο για ΚΑ θάνατο έναντι της εναλαπρίλης με ή χωρίς χρήση MRA, που ήταν παρόμοιο σε όλες τις υποομάδες επιπρόσθετης θεραπείας υποβάθρου. Okumura et al. JACC 2016;13:1456 CV, cardiovascular; HF, heart failure; MRA, mineralocorticoid receptor antagonist; KM, Kaplan-Meier

Χρόνος εμφάνισης υπερκαλιαιμίας βάση της χρήσης MRA κατά την έναρξη Kaplan-Meier που καταδεικνύουν το χρόνο εμφάνισης υπερκαλιαιμίας και σοβαρής υπερκαλιαιμίας βάση της χρήσης MRA κατά την έναρξη και το σκέλος θεραπείας Σοβαρή υπερκαλιαιμία, Κ ορού >6,0 meq/l Yπερκαλιαιμία, Κ ορού >5,5 meq/l # σε ρίσκο Έτη από την τυχαιοποίηση # σε ρίσκο Έτη από την τυχαιοποίηση ENL=enalapril, LCZ=sacubitril/valsartan, MRA=mineralocorticoid receptor antagonist Desai AS et al. JAMA Cardiol. 2016; doi:10.1001/jamacardio.2016.4733

Πώς τιτλοποιώ τους ARNIs;

Τιτλοποίηση δοσολογικού σχήματος προς τη δόση στόχο Σακουμπιτρίλης/ Βαλσαρτάνης 97mg/ 103mg δύο φορές/ μέρα ανάλογα με την ανοχή του ασθενούς 1 Συνιστώμενη τιτλοποίηση δοσολογικού σχήματος 1 Αρχική δόση 49 mg/ 51 mg δις ημερησίως για 2 4 εβδομάδες 1 Δόση-στόχος 97 mg/103 mg δις ημερησίως 1 Για ασθενείς που δεν λαμβάνουν αμεα/ ΑΥΑ ή λαμβάνουν αυτά τα φαρμακευτικά προϊόντα σε χαμηλές δόσεις 1 Αρχική δόση 24 mg/26 mg δις ημερησίως για 3 4 εβδομάδες 1 49 mg/51 mg δις ημερησίως για 3 4 εβδομάδες 1 Δόση-στόχος 97 mg/103 mg δις ημερησίως 1 1,5 ημέρες Η σακουμπιτρίλη / βαλσαρτάνη πρέπει να χορηγείται 36 ώρες μετά Την τελευταία χορήγηση αμεα 1 Δεν θα πρέπει να συγχορηγείται με αμεα ή ΑΥΑ 1 1. Περίληψη Χαρακτηριστικών Προϊόντος

The past...

The future...

New drugs, new technology tools, new procedures

Υπάρχει τελικά ασθενής HFrEF που θεωρείται σταθερός;

Goal of treatment as per ESC-HF guidelines Improve the clinical status of patients with HF Improve functional capacity and quality of life Prevent hospital admission and reduce mortality Ponikowski P et al. Eur Heart J. 2016

Sacubitril/Valsartan is a first-in-class angiotensin receptor neprilysin inhibitor (ARNI) Sacubitril/Valsartan is a novel drug which delivers simultaneous neprilysin inhibition and AT 1 receptor blockade 1 3 Sacubitril/Valsartan is a salt complex that comprises the two active components: 2,3 sacubitril (AHU377) a prodrug; further metabolized to the neprilysin inhibitor sacubitrilat (LBQ657), and valsartan an AT 1 receptor blocker in a 1:1 molar ratio 3D Sacubitril/Valsartan structure 2 ARNI=angiotensin receptor neprilysin inhibitor; AT 1 =angiotensin II type 1 1. Bloch & Basile. J Clin Hypertens 2010;12:809 12 2. Gu et al. J Clin Pharmacol 2010;50:401 14 3. Langenickel & Dole. Drug Discov Today: Ther Strateg 2012;9:e131 9

2016 ESC Guideline - Sacubitril/valsartan ESC-HF guidelines provide strong Class I recommendation for sacubitril/valsartan Endorsement showing in section 7.3.2 of 2016 Guidelines, discussed in light of PARADIGM-HF Pharmacological treatments indicated in patients with symptomatic (NYHA Class II-IV) HFrEF Recommendations Class Level An ACEi is recommended, in addition to a beta blocker, for symptomatic patients with HFrEF to reduce the risk of HF hospitalization and death I A A beta blocker is recommended, in addition an ACEi, for patients with stable, symptomatic HFrEF to reduce the risk of HF hospitalization and death I A An MRA is recommended for patients with HFrEF, who remain symptomatic despite treatment with an ACEi and a beta-blocker, to reduce the risk of HF hospitalization and death I A Sacubitril/valsartan is recommended as a replacement for an ACEi to further reduce the risk of HF hospitalization and death in ambulatory patients with HFrEF who remain symptomatic despite optimal treatment with an ACEi, a beta-blocker and an MRA * I B *Patient should have elevated natriuretic peptides (plasma BNP 150 pg/ml or plasma NT-proBNP 600 pg/ml, or if HF hospitalization within the last 12 months, plasma BNP 100 pg/ml or plasma NT-proBNP 400 pg/ml) and able to tolerate enalapril 10 mg b.i.d. ACC, American College of Cardiology; AHA, American Heart Association; ACEI, angiotensin-converting-enzyme inhibitor; ARB, angiotensin II receptor blocker, ARNI, angiotensin receptor neprilysin inhibitor; CV, cardiovascular; ESC, European Society of Cardiology; HF, heart failure; HFSA, Heart Failure Society of America; HFrEF, HF with reduced ejection fraction; NYHA, New York Heart Association Ponikowski et al. Eur Heart J. 21 May 2016. doi:10.1093/eurheartj/ehw128 Yancy et al. J Am Coll Cardiol. Published 21 May 2016. doi:10.1016/j.jacc.2016.05.011;

ACC/AHA/HFSA Focused Update ACC/AHA/HFSA guidelines provide strong Class I recommendation for sacubitril/valsartan Pharmacological treatments for Stage C* HFrEF Recommendations Class Level The clinical strategy of inhibition of the renin-angiotensin system with ACEi (Level of Evidence: A), OR ARBs (Level of Evidence: A), OR ARNI (Level of Evidence: B-R) in conjunction with evidence-based beta blockers, and aldosterone antagonists in selected patients, is recommended for patients with chronic HFrEF to reduce morbidity and mortality. I ACEi: A ARB: A ARNI: B-R The use of ACEi is beneficial for patients with prior or current symptoms of chronic HFrEF to reduce morbidity and mortality I A The use of ARBs to reduce morbidity and mortality is recommended in patients with prior or current symptoms of chronic HFrEF who are intolerant to ACEi because of cough or angioedema I A In patients with chronic symptomatic HFrEF NYHA class II or III who tolerate an ACEi or ARB, replacement by an ARNI is recommended to further reduce morbidity and mortality *Stage C: structural heart disease with prior or current symptoms of HF I B-R ACC, American College of Cardiology; AHA, American Heart Association; ACEI, angiotensin-converting-enzyme inhibitor; ARB, angiotensin II receptor blocker, ARNI, angiotensin receptor neprilysin inhibitor; CV, cardiovascular; ESC, European Society of Cardiology; HF, heart failure; HFSA, Heart Failure Society of America; HFrEF, HF with reduced ejection fraction; NYHA, New York Heart Association; MRA, mineralocorticoid receptor antagonists; NYHA, New York Heart Association.Yancy et al. JACC. Published 21 May 2016. doi:10.1016/j.jacc.2016.05.011

Η Σακουμπιτρίλη/ Βαλσαρτάνη ενδείκνυται σε ενήλικες ασθενείς για την θεραπεία της Συμπτωματικής Χρόνιας Καρδιακής Ανεπάρκειας με Μειωμένο Κλάσμα Εξώθησης Η εμπειρία με σακουμπιτρίλη/ βαλσαρτάνη είναι πολύ περιορισμένη στις κλινικές δοκιμές σε ασθενείς με σοβαρή νεφρική δυσλειτουργία (egfr <30 ml/min/1,73 m2).η σακουμπιτρίλη/ βαλσαρτάνη θα πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή και συνιστάται η αρχική δόση των 24 mg/26 mg δύο φορές την ημέρα. Δεν υπάρχει εμπειρία σε ασθενείς στο τελικό στάδιο νεφρικής ασθένειας και η χρήση της σακουμπιτρίλης/ βαλσαρτάνης δεν συνιστάται. 1. Περίληψη Χαρακτηριστικών Προϊόντος

Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας