IL-FESTA BIL-BANDIERI

IL-FESTA BIL-BANDIERI

Xog lijiet o ra ta l-istess awtur ANESTESIJA ÇENS PERPETWU SATIRA IÌSMA IÓIRSA GÓASFUR TAÇ-ÇOMB IL-BELLIEGÓA FIL-BIR...U L-ANÌLU ÓABBAR GÓARGÓAR JUM FOST L-OÓRAJN EN PASSANT

IL-FESTA BIL-BANDIERI oreste calleja

Copyright Oreste Calleja 2002 Il-jeddijiet kollha miωmuma. Dan il-ktieb qed jinbieg bilkundizzjoni li ma jkunx misluf, jer a jinbieg jew jing ata b xejn, f xi g amla o ra ta legatura, lief kif inhu ppubblikat. Ebda tibdil ma jista jse fih jew jinqaleb f xi lingwa o ra ming ajr il-permess ta l-awtur. L-ebda silta ma tista tkun ippubblikata, ma ru a jew ikkopjata b xi mod jew ie or fotostatiku, elettroniku, mekkaniku, jew irrekordjata ming ajr il-permess bil-miktub ta dawk li jωommu l-jeddijiet, kif ukoll ta l-awtur. Permess bil-quddiem biex dan id-dramm jin adem jew jittella g all-palk, g at-televiωωjoni jew radju jew g amliet o ra ta xandir minn kumpaniji kummerçjali g andu jinkiseb bil-miktub ming and l-awtur. Disinn tal-qoxra ta l-awtur. It-tpin ija ta Ix-Xi ( Old Man ) fuq il-qoxra ta quddiem hija mi juba bil-permess ta l-artist Ian Dugdale. Ritratt tal-faççata: Karla L. Calleja

LIL KARLA U KIRSTEN

DAÓLA. IL-FESTA BIL-BANDIERI hija l- rajja ta Marco, emigrant li jer a lura Malta flimkien mal-familja tieg u wara nuqqas ta bosta snin. Lura fid-dar ta tfulitu huwa jsib jistennieh lil missieru mejjet, lest jag milhielu ta gwida lejn l-img oddi li l-iben ipprova ja rab minnu. Hija esperjenza kultant nostal ika, kultant qarsa, imma mhix nieqsa mill-umoriωmu u minn ta lita ta waqtiet ta g oωωa u qtug il-jies li, fl-a ar mill-a ar, g andhom inwasslu biex forsi jiskon raw l-img oddi u jwittu t-triq g al ejjieni a jar. It-tifkiriet, kultant enwini, bosta drabi mçajpra bilmog dija taω-ωmien jew bis-sens ta tija, hija t-tema rikorrenti li fuqha huwa minsu dad-dramm evokkativ. It-Tfittxija g all-palk Malti: Bejn Angry Young Men u Dolci Smemorie. Miktub f 1999, Il-Festa bil-bandieri, l-istess b addrammi li ktibt matul id-disg inijiet, ipprova jikxef inkonxjament, daqskemm inevitabilment, l-esperjenza Maltija ta l-a ar nofs tas-seklu wie ed u g oxrin. Dan g aliex jiena nemmen fit-teatru li huwa essenzjalment realistà u li jirrakkonta rajjiet li ma jistg ux jinfatmu millidentità tas-soçjetà kontemporanja. Huwa teatru li jirrakkonta rajjiet ta karattri li, b ala sfond, mhux biss g andhom il- ajja soçjali u politika ta gωiritna, imma wkoll, u fuq kollox, jirriflettu il- sus, ix-xewqat, l-emozzjonijiet, it-tamiet, it-tbatija u l-qtug il-jies li huma ineωorabilment marbutin mal- rajjiet ta pajjiω li g adda minn l-ewwel nofs seklu ta awtonomija politika li ma kenitx nieqsa minn konflitti, kuntrasti u kontra-dizzjonjiet li iddistingew lil ensa tul dawn l-a ar amsin sena. Madankollu, minkejja dawn ir-riflessjonijiet li wie ed jista façilment jintilef fihom, bir-riskju li j alli tid ol tog ma ta akkademiωmu li ftit li xejn g andu x jaqsam mat-teatru aj,

jiena nemmen, fuq u qabel kollox, li l-palk Malti ma jistax jeωisti m g andux g alfejn jeωisti jekk ma jirnexxilux jolqot lill-udjenza b mod personali, bi djalo u kredibbli u li m g andu ebda inibizzjoni li juωa l-lingwa tag na. Hekk kif tul ir-rebbieg a u s-sajf tal-2002 rajna tfewwe polemika ta raq dwar il-qag da tal-palk Malti u l-validtità tat-teatru indi enu, illum, anakronistikament, amsin sena wara l-indipendenza, jidher li g ad hemm bωonn li xi add, xi mkien, xi darba jiftakar u jfakkar li t-teatru huwa riflessjoni ta l-identità tag na, u li fuq kollox il-kitba g allpalk, l-istess b al kull kitba kreattiva, to ro u titnissel mill-memorja kollettiva ta ensna u kapaçi tikxef u t alli warajha xhieda ta a na min a na u a na min konna. Forsi dak li g andu bωonn it-teatru tag na huwa li nsibu min ma jibωax juru min hu, jew min kien min ma jippreferix jilbes maskri g ax jibωa u jist i j ares lejn wiççu f mera jew g ax di à nesa, di à ma jafx min hu. Ir-riskju kbir li b alissa g addej minn fuq il-palkijiet tag na huwa li se neg rqu ta t dulluvju ta anestesija kollettiva, smemorazzjoni volontarja daqskemm involontarja, frott ta l-aljenazzjoni paxxuta. Kien hemm Ωmien meta l- angry young men kienu s-salvazzjoni tat-teatru modern. Illum Edward Albee jg idlek li if we get angry enough... it-teatru nistg u nsalvawh. Hawn Malta r-rabja tat-teatru tidher li hija biss emozzjoni effimera li tittella fil-wiçc b al f xi reçta fuq palk... Parti mill-finzjoni. G alhekk il-polemika tarrebbieg a u s-sajf tas-sena 2002 tibqa biss aberrazzjoni. G alhekk il-ftit, l-u ud li semmew le inhom f ie il-palk Malti, tg oddhom fuq is-swaba ta id wa da. Meta jg addu g axar snin o ra, meta Malta ewropeja t ares lejn il-palk tag ha, meta l-protagonisti tat-teatri tag na jkunu warrbu mix-xena, tg id ikun g ad hemm min jistaqsi G aliex m g andux jeωisti l-palk Malti? Oreste Calleja Ottubru 2002

IL-FESTA BIL-BANDIERI OLOGRAFU EVOKATTIV FI TLIET ATTI f ie Malta Millennarja

IL-POST: Il- rajja sse f dar f belt jew ra al xi mkien f Malta Malta ta dejjem, jew ta' l-anqas, ta dan l-a ar millennju. Hija dar b gallarija (jista jonqos?) fl-ewwel sular, kif ukoll b tieqa fuq il-lemin; imda la fil- ajt ta tha hemm garωella: il- aωna tat-teωor ta Ali Baba, irrelikwarju ta l-img oddi trawmatiku, mistur imma qatt minsi g al kollox. IÛ-ÛMIEN*: Dan l-a ar millennju jew ta' l-anqas, dan l-a ar nofs çentenju ta Malta ielsa jew qrib il- elsien. *Tista tg id li l-mog dija taω-ωmien bejn l-ewwel, it-tieni u t-tielet att, tista titqies kronolo ikament irrelevanti; l-img oddi tag na, t ares kif u meta t ares lejh, ma jitlef qatt mill-verità tieg u lief f pajjiωna fejn l-istorja bosta drabi taf tassumi uçu u maskri so ettivi. Id-dramm jin adem fi tliet atti, b xenarju minimalist.

IL-PERSUNAÌÌI MARCO turist taω-ωmien; nassumu li kif jibda d-dramm g andu mal- amsin sena. MISSIERU MARY miet ta xi 60 sena imma l-erwie m g andhomx età. o tu; l età tag ha tiddependi minn kif jiftakarha Marco kultant tifla ta ames snin, kultant tfajla ta sittax, kultant ta mparu. IZ-ZIJA KARM TINA MARTIN TIFLA o t ommu, xebba ta xi erbg in sena, jew ta' l-anqas hekk jiftakarha. martu; turista wkoll, imma di passaggio flimg oddi tieg u. ibnu, tmintax-il sena; g alih iω-ωmien g adu sa jibda. ma hi ta add; tidher li g andha xi ames, sitt snin ta' l-anqas meta tidher. Kif ukoll: Ûew Servjenti u Tfajla (le en biss).

L-EWWEL ATT Palk mudlam. Qabel ma jinxteg lu d-dwal, jinstema l-le en ta TIFLA tkanta. IT-TIFLA: Storja vitorja l-an li jdoqqu l-glorja si u fin-nofs qara' bag li sold u nofs. Sett minimalist. Meta jinfeta is-siparju: Dawl biss kemm tit alla tidher il-gallarija kbira mikxufa, imdawra bil- adid tal-ferrobattuto u b asira qadima rrumblata l fuq. TINA qieg da fuq il-lemin, bil-wieqfa quddiem mejda talmog dija, banner twil ta t il- adida; g alkemm g andha madwar l-erbg in sena, tidher Ωag Ωug a; liebsa lbies casual, xi T-shirt kbir (b xi koala jew kangaru fuqu), xorts jew bermudas, eçç. IT-TIFLA qieg da bil-qieg da fl-art ta t il-mejda talmog dija: liebsa libsa bajda pura, qisha libsa tal-preçett qasira, il-kmiem qosra mi mug in, çfuf u xi Ωigarella f xag arha nnukklat, kalzetti bojod bil-frilli madwar l- g aksa, Ωarbun abjad ileqq; f idejha g andha notebook imdaqqas, antik u musfar.

1 XENA Ta bita wara l-kwinti: sa jibda d-dramm. Id-dwal jog lew fuq IT-TIFLA. IT-TIFLA: Bumm bumm il-bieb Min ie, min ie, min ie? On i on i on ella On ijo kavallier Tifta in- notebook. MARCO jitfaçça mil-lemin, imma jieqaf g al xi waqtiet i ares il ewwa lejn il-palk, qabel idur lejn l-udjenza. MARCO: Bonswa g alikom Malli tarah, IT-TIFLA to ro ti ri lejn il-gallarija u tisparixxi. Forsi raha, forsi ma rahiex, MARCO jdur il ewwa u jersaq lejn fejn kienet bil-qieg da. TINA u MARCO jitbissmu l xulxin. Waqt li hi tkompli tg addi, MARCO ji bor innotebook mill-art u jersaq lejn l-udjenza. Huwa ra el ta fuq il- amsin sena, b arja riservata u intellettwalizzanti; liebes qalziet griω u pullover fuq qmis u ngravata, f saqajh papoçç komdu g al quddiem it-televixin. MARCO: Bonswa. Qaluli li tliet atti m g andhomx jie du aktar minn sag tejn, sag tejn u kwart, max. Naf, jidhru millennju g al xi w ud minnkom, però ma na sibx li hija a a hekk diffiçli nippruvaw nissaportu l xulxin dal- in kollu, speçjalment meta tqis li bejn kull att hemm intervall ta xi g axar minuti, give and take Li kien g alija, li kieku kont kittieb a jar forsi, kont nag mlu dramm f Ωew atti ilpaçenzja tag kom ta min jirrispettaha. Sa na li ftit tal- in biex til qu tizzettaw, speçjalment dik inna a (fost l-udjenza), fejn g adni nara daqsxejn ta çaqliq

L-Ewwel Att 16 Dawn (juri lejn il-palk fejn hemm TINA u fejn kien hemm IT- TIFLA) tiltaqg u mag hom aktar tard; g exu, jew kienu jg ixu u dan jiddependi meta sejrin itellg u dad-dramm li qed nikteb g exu, mela, jew kienu jg ixu, fi Ωmienna. M hemmx g alfejn wie ed ikun preçiω, jew fitt iωωejjed biex nistabbilixxu data eωatta. Din marti, Martina, jew Tina, kif jafuha talfamilja. Awstraljana di nascita, b ebda konsangwinità Maltija. Il-fatt li qed tg addi l- wejje huwa vizzju li wirtet kemm ilna li ejna Malta m ilux. G andha idea x qed ng id, imma tistennewx li tifhem kollox. G andna tifla, li b alisa g adha l- Awstralja, u g andna wkoll tifel, Martin; tiltaqg u mieg u fla ar att probabbli. Ng id probabbli g ax jiena u nikteb din l-introduzzjoni g adni ma nafx. Forsi wkoll ta min nisu erixxi lid-direttur biex juωah biex ja dem il-parti tieg i ta meta kont uvni Imma qed nantiçipa. Martin huwa student l-università; xi a a li lili meta kont tlaqt minn Malta iç-çirkostanzi ma kinux jippermettu. Óiere g all-kunsill; dik il-bandiera li qed tg addilu hija l-banner tieg u g all-elezzjoni tal-kunsill... Mela ( arsa lura fost l-udjenza fejn qabel kien ass xi çaqliq, imbag ad jifta in-notebook). G idt nibda minn hawn, dejn il-gallarija. U nibda minn hawn g ax meta sibt dan innotebook tieg i, o bagoll nofsu mmermer u umdu, meta fta tu, l-ewwel folja li fta t din kienet: notament Ωg ir, min jaf meta nkiteb. Ikolli ng id bejn mistax jew g oxrin sena ilu, give and take Naf Ωgur li kont l-awstralja meta ktibthom dawn il-ftit pa ni... g alkemm ma niftakarx eωatt meta jew g aliex. (jaqra) B al olma li ma nistax niftakar : hekk jibda n-notament. Tg iduli: Ma kontx tiftakarha meta ktibtha, mistax, g oxrin sena ilu, sa tiftakarha issa din il- olma? Imma g alhekk qed niktibha din il- rajja; forsi min jaf udu ftit paçenzja bija jiena u nikteb, jien u nitkellem, forsi l- affarijiet jibdew jiççaraw ru hom f mo i; forsi xi korda

L-Ewwel Att 17 msadda ter i xi ftit Ikun sa jkompli, imma jinduna li TINA qed terfa biex to ro. I ares lejn in- notebook waqt li jistennieha, iqalleb il-folji: TINA tag laq il-mejda tal-mog dija, ti bor il- wejje li kienet qed tg addi, titfag hom fuq drieg ha, u, f id wa da l- adida, fl-o ra l-mejda mag luqa, to ro bilmod, bla g a la. MARCO: (ikompli jaqra) Mela... Xemx tisre, toroq bojod. dojoq, ma sula bix-xemx. L-eqqel ta nofs inhar sajfi. Barra, madwar il-knisja fuq iz-zuntier ma tarax ru... (j ares lejn ilgallarija) Hekk hu Effett ta dawl bajdani jg ammex barra l-gallarija. MARCO: Id-dawl bajdani jg ammex ta xemx t Awissu. Jersaq u jo ro fil-gallarija jittawwal il barra, i ares g ajnejh mid-dija Idur lura l ewwa. MARCO: Ma tarax ru. Perfett. (jaqra) Xi add ie or, faççata ta t il- asira, mo bi wara l-persjani, jittawwal il barra hu wkoll... (jittawwal g al ftit, imbag ad idur lura) Ma rajtux jew ma rajthiex. U ma rajtux jien, m intomx sa tarawh intom. Minn barra jinstema t-tpaqpiq insistenti ta karozza g addejja bil ri, u tkompli tpaqpaq sa ma tinstemax aktar. Ftit wara, u minn in g all-ie or, ikomplu jinstemg u aktar il bog od il- sejjes ta carcade g addejja trijonfali. MARCO: Dawk, sfortunatament m humiex f dal-kupjun. Dawk illum: dak li qed ji ri llum. Ikollna ng ixu mag hom. G ad hemm xi nofs tuωωana boloh jiççelebraw ir-reb a. / Jimporta liema wa da? Ikkumpatuhom, jew jekk tridu, komplu mag hom Inkomplu. (jittawwal mill-gallarija) Xi add ie or, faççata, ta t il- asira, mo bi wara l-persjani, jittawwal il barra hu wkoll... Hemm hu! Hu wkoll irid jarahom

L-Ewwel Att 18 g addejjin basta ma jidhirx hu! Mill- enb tal-gallarija jkaxkar il ewwa biex jidher a jar deckchair ta l-injam; fuq id-drapp tieg u ma ruq bixxemx hemm mix utin xi ftit kotba. MARCO: Hekk hu: id- deckchair. Dak qieg ed fil-kupjun ukoll (jersaq eqreb waqt li jaqra) Deckchair fil-gallarija, fuqu xi kotba tat-tfal. Xi add mimdud fuqu; uvni, jaqra, jipprova jer a jsib is-se er tat-tfulija, il-hena innoçenti / Dak il- uvni kont jien, g andi nassumi, bosta snin ilu. (ipo i) Il- enna mitlufa ta l-avventuri tat-tfal, il-wens ta vaganzi tassajf bla tmiem... u kulma jsib dak il- uvni huma stejjer bla sens Ma nistax nimma ina x kont nara jew insib hekk sabi fihom hekk eçittanti f dawn il-kotba Imma ma rridx nibda hekk kmieni fuq nota ta dwejjaq. Paçenzja n-nostal ija, imma l-melankonija nippruvaw nevitawha. Nipposponuha ta' l-anqas. (iqum) Meta ejna noqog du f din id-dar l-ewwel darba, jien, o ti, missieri u z-zija Karm, kien hemm Ωmien meta / Ommi? Ommi kienet mietet xi ftit qabel. Ta' l-anqas fiωikament / Hekk hu g edt fiωikament Anyway. Dik l-ewwel urnata li jien u o ti d alna hawn ew, g alina kienet daqs l-aqwa sejba tat-teωori ta Ali Baba. Dik veru avventura g at-tfajjel ta mistax-il sena li kont g adni! Hemm, f dik irrokna, niftakar pjanu kbir antik stunat, imma kbir, immens! Jinstemg u noti ta pjanu stunat eωerçizzju u melodija sempliçi. MARCO: O ti. Qed tisimg uha? Kienet g amlet tnax-il sena tistudja l-pjanu u l-ballet g alxejn imbag ad pattietha lit-tifla tag ha, Roberta, billi kkundannatha g al g omorha kollu tistudja l-pjanu Il-pjanu jdoqq melodija klassika, imsa ra: Shéhérazade. MARCO: Roberta issa tinsab Pari i. Ma nafx kemm pajjiωi daret,

L-Ewwel Att 19 u g adha ddur, bil-kunçerti tag ha. U o ti Mary, miskina, tg ix biss biex taraha xi darba, darbtejn fis-sena, meta jirnexxilha ti i arba Malta. U to lom biss li xi darba tiωωewwe Malti u ssir nanna. / Imma kont qed ng id fuq it-teωori ta Ali Baba 2 Xena Tid ol IT-TIFLA orr mag ha figorin kbir ta Tork b id wa da miksura u mibrux sew. Tersaq u tieqaf dejn id- deckchair. IT-TIFLA: (tkellem lil xi add li hi biss qed tara) Ara x sibt, Marco! Dan inωommuh? T allina nωommuh iz-zija Karm? / Le, allih! Dak tieg i! Waqt li T-TIFLA tkompli ti ieled ma min (suppost) hemm fid- deckchair MARCO: O ti Mary. / Missieri kien allas ames mitt lira rigal biex adha çens did-dar u g all- ames mija li allas, sabu biss gozz raçanç li lanqas Nenu r-regettier ma kien iridu IT-TIFLA: (l-istess) Imma jien irridu! Dak tieg i! / Mhux veru! Mhux veru li hawn il- ares! Qalli d-daddy! Pa! Marco re a qed jg id li hawn il- ares hux mhux veru, Pa? (titlaq it- Tork fl-art warajha u to ro ti ri) Zija Karm! Zija Karm! Hux mhux veru? Id-dawl fil-gallarija jibda jitbaxxa. 3 Xena MARCO: (ji bor it-tork) Kont insejtu t-tork. Kont sewwejtlu idu u er ajt Ωbajtu Kemm kont in obb ninkiha. Imma fid-dar, veru li kien hawn il- ares l-ispirti. U hawn g adhom Ma t ossuhomx intom ukoll, li g adhom hawn? Li kieku kelli

L-Ewwel Att 20 norqod o dil-kamra l-lejla, x ta sbu: tkun idea tajba? Dlam fil-gallarija; id- deckchair jisparixxi. MARCO: Imma m hemmx in x na lu L-atmosfera je tie li ma tintilifx. Qaluli: tliet atti m g andhomx jie du aktar minn sag tejn sag tejn u kwart max. Jer a jibda jaqra malajr waqt li bil-mod il-mod jer a jissa a id-dawl fil-gallarija. MARCO: B al olma li ma nistax niftakar. Xemx tisre, toroq bojod, dojoq, ma sula bix-xemx. L-eqqel ta nofs inhar sajfi. Barra, madwar il-knisja fuq iz-zuntier ma tarax ru. Xi add ie or, faççata ta t il- asira, mo bi wara l-persjani, jittawwal il barra hu wkoll... Hekk kif fuq ix-xellug ter a tid ol IT-TIFLA; f idha g andha ktieb ie or kbir, xi ktieb tal- rejjef. Jer a jitfaçça d- deckchair fil-gallarija. MARCO : Id-deckchair! Deckchair fil-gallarija; fuqu xi kotba tat-tfal. Xi add mimdud fuqu, uvni, jaqra, jipprova jer a jsib is-se er tat-tfulija, il-hena innoçenti Imur lejn id- deckchair u jpo i. MARCO: Jibqa biss is-sens ta telfien Naf biss li kien hemm xi a a li ara xi a a, li je tie li niftakar U li intom tiftakru mieg i. Tiddejqux: sag tejn, give and take, sag tejn u kwart, u niftakru Imma forsi je tie li wie ed jo loq xi ftit aktar atmosfera, ftit muωika forsi. Snin sittin, sebg in Iqum u jmur malajr lejn il-lemin u huwa u riesaq jibda jog la d-dawl biex tinkixef mejda u xi si ijiet; fuqha hemm sett tar-rediffusion. MARCO jg olli l-volum. IT-TIFLA tersaq, tpo i mal-mejda u tifta il-ktieb; MARCO donnu ma jarahiex....minn fuq ir-rediffusuon tog la xi muωika ta l-epoka li

L-Ewwel Att 21 xtaq MARCO, imma l-kanzunetta hija bl-ingliω. MARCO: Le! Taljana; muωika Taljana; Celentano jew Pino Donaggio xi muωika sajfija! Pront tieqaf il-muωika. MARCO jersaq lejn ajt, isib is-swiçç tar-rediffusion, u jeqleb l-istazzjon. MARCO: G al min forsi qatt ma ra wie ed, dan sett tar-redifussion, jew radju bil-fil. Kien ikollu Ωew stazzjonijiet, wie ed bl- IngliΩ, kanzunetti, drammi u a barijiet, il-biçça l-kbira mill- BBC Overseas Service, u stazzjon ie or bil-malti. MuΩika Taljana ma kinetx tonqos anzi! Il-favoriti tieg i kienu Azzurro, ta Celentano jew Pino Donaggio Stessa Spiaggia, Stesso Mare. Sapore di Sale! Basta muωika sajfija Tibda tog la u tinstema l-muωika li xtaq hu. Jer a jersaq lejn id- deckchair u jpog i. MARCO: Hekk hu! Nistennew u nisimg u 4 Xena Waqt li MARCO jkompli jitkellem, minn warajh jitbaxxa xi ftit id-dawl jg ammex tal-gallarija u jog la dawl ie or fuq ix-xellug tal-palk. Hemm sodda Ωg ira ta bi tnejn tal- adid: il-friex huwa mqalleb, imma m hemm add fuqha. Fuq ix-xellug titfaçça MARY (Ωag Ωug a ta xi g oxrin sena); tieqaf u ma tissugrax tid ol fil-kamra. Imbikkma, ilmaktur ma wiççha, t ares lejn is-sodda. MARCO: (ma ndunax biha; iqum mid- deckchair u jmur jittawwal mill-gallarija mitfija) Kieku kelli niftakar dawk is-sjuf ta zg oωiti, li kont niftakar Ωgur huma dawk il-kanzunetti. Niskanta kif konna nsibu l- in insegwu, img a wara img a, it-top

L-Ewwel Att 22 Ten Taljani, il-canzonetta per l Estate, il-festival Bar Ner a nisma dawk il-kanzunetti biωωejjed biex iqajmuli nostal ija liema b alha Waqt li jkompli jitkellem, minn wara MARY jid lu ÛEWÌ SERVJENTI bi streçer u jersqu dejn is-sodda. Iduru fuq in-na a ta ewwa tas-sodda, jinωlu g arkubbtejhom u jerfg u bil-galbu lil xi add li hemm mix ut fl-art. Wara li jkeffnuh sew, jg attulu wiççu bil-liωar tas-sodda, jerfg uh u jibdew er in bih. MARY tibda tolfoq. MARCO: (sadanittant, bla ma nduna)...kont ninxte et fil-gallarija, ir-rediffusion jag ti, u jien hemm barra, fuq id-deckchair nipprova nilg aq ftit xemx, niswied xi ftit! G ax g alija l- ba ar kien qisu ma jeωistix! Insieh il-ba ar g alija! Dejjem abjad qisni ru nafni! (i oll u jinωa l-ingravata) Kieku qatt tg allimt ng um! U tista mhux tkun s ana hawn ew! Biex imbag ad filg axija kont ninxte et hemm barra fuq is-saqqu fl-art u norqod g ad-dawl ta qamar Idur f daqqa, donnu sema lil MARY tibki. Tieqaf il-muωika esrem. IS-SERVJENTI bl-istreçer jo or u. MARY tersaq g al mument lejn is-sodda. Ti bor im adda mill-art min-na a ta ewwa tas-sodda u tqeg idha lura fuq is-saqqu g eri ti bor il-liωar ukoll u tipprova tibda tag mel is-sodda imma ma tifla x tkompli; malajr iddur u to ro ti ri mbikkma minn fejn ar u bl-istreçer. MARCO: (lejn is-sodda) Din din ma kontx niftakarha hekk IL-MISSIER: (ma jidhirx, imma l-le en ej mis-sodda) Mur obsor. G amilt g omrok tipprova tinsa. MARCO: (i alli jg addu xi waqtiet, imbag ad, xejn sorpriω)

L-Ewwel Att 23 Kieku veru nsejt ma kontx ner a niftakarha. IL-MISSIER iqum minn wara s-sodda fejn kien mix ut fl-art u jpo i fuqha. Huwa xwejja ta xi sittin sena; jinsab afi u liebes biss il-qalziet ta pa ama amranija u flokk ta ta t tas-sajf imdennes. Darba kien fel an u itwal sew, biss issa sofra minn xi marda li redg etlu sa tu, u l-muskoli li darba kellu ddg ajfu sew. IL-MISSIER: Kieku dak iω-ωmien kont tersaq l hawn aktar ta spiss, kieku ma kontx iddum g oxrin sena biex ter a tiftakar fija. MARCO: Taf tajjeb li qatt ma nsejtek, believe me IL-MISSIER: Kittieb b alek kont nistenna li taf tigdeb a jar. (jie u l-im adda u jirran aha biex iserra dahru mat-tistiera) Believe me! MARCO: M hix gidba. Qatt ma nsejt IL-MISSIER: X inhi mela jekk m hix gidba? G andek xi kelma o ra g aliha? Xi kelm o ra bl-ingliω forsi? MARCO: Bil-Malti ta seb ma nsibx? Epitaffju forsi? IL-MISSIER: Bravu! MARCO: Jew epitasi IL-MISSIER: Rajtx! MARCO:...Mument ta epitasi drammatika. IL-MISSIER: Eh, ag milha tal-bravu! MARCO: SkuΩani, sirt nie u kull okkaωjoni biex infittex il-kelma usta le, xierqa! il-kelma xierqa; il-malti ma tantx kien idurli qabel, u wisq anqas issa, wara daω-ωmien kollu. IL-MISSIER: G alhekk kont tajtha g all-ingliω biss? MARCO: Forsi g alhekk. IL-MISSIER: Però bdejt tajjeb eh. Prosit!

L-Ewwel Att 24 MARCO: Xiex? IL-MISSIER: Hekk: din l-ewwel xena. Basta g edt ridt tevita l- melankonija! U tibda eωatt bil-mewt tra ika ta missierek. Le prosit eh. IT-TIFLA tqum minn mal-mejda u tmur tpo i bil-qieg da f tarf is-sodda. IL-MISSIER raha, imma MARCO g ad le. MARCO: Kultant kultant dawn m humiex affarijiet li tista tikkrontrollahom kif ib u la aq. IL-MISSIER: X ma tikkontrollax? G al xiex qed tg id g allispirti? SkuΩa dik. Dan kollu xog lok li qieg ed hawn jien li m g adnix mix ut ta t dik is-sodda fejn g amilt tlett ijiem sakemm sabuni Ma tafx kif tfarrak g admek kollu fuq dak ilmadum kiesa. Imn alla kien is-sajf! MARCO: Jisg obbija IL-MISSIER: Xiex? MARCO: Li ma ejtx qabel. IL-MISSIER: Xiex jisg obbik? MARCO:...Li ma sibtekx jien dak inhar. Kien it-tnejn meta sabuk... veru? Tara kif niftakar? Il-Óadd kelli ng addi narak... u kont ejt mag ha, ma Tina (jara l- arsa ta MISSIERu) ilmara tieg i. IL-MISSIER: Eh, naf, smajtek, l-awstraljana. MARCO: Kont ejt mag ha Malta. Meta mietet iz-zija Karm. IL-MISSIER: U t-tfal? MARCO: Xiex it-tfal? IL-MISSIER: (waqt li jifta il-ktieb li abet mag ha t-tifla u jsibilha pa na biex toqg od taraha) Ìibthom mieg ek? MARCO: Ma kellniex tfal dak iω-ωmien. IL-MISSIER: (akkuωa) Wara ames snin Ωwie.

L-Ewwel Att 25 Pawsa MARCO ja bat sa jwie eb bis-sa na, iωda jiddeçiedi li jinjoraha, MARCO: Óabbatna, imma add ma rrisponda. Çempilt lil Alex ta Mary imma qalli li kellek tmur tistad dak il-weekend... U ma t assibtx IL-MISSIER: U int temmen lil Alex! Kieku qatt jersaq l hawn dak kemm ilha li ΩΩew et o tok! MARCO: Jersaq? Pa, qed nitkellmu tmintax-il sena ilu! IL-MISSIER: Int qed titkellem tmintax-il sena ilu! Jien kont qed immut tmintax-il sena ilu! MARCO jinstaram. Pawsa. IL-MISSIER: (isus) Qed nitkellmu g ala add ma sabni. MARCO: Ma tistax twa al fija IL-MISSIER: Le, eh? MARCO: Kont ili biss jumejn hawn Malta, insejt? IL-MISSIER: U dawk il-jumejn ti ri biss ma dik it-tfajla. Qisek xi turist! MARCO: Ma marti! U kont ili s-snin nieqes, insejt? IL-MISSIER: U qabel tlaqtu? Kemm kien ilkom li ltqajtu, tliet xhur? U kieku qatt ibtha l hawn... MARCO: Int ma ridthiex. Kieku stess lanqas lili ma ridt tara b g ajnejk IL-MISSIER: Jekk ti i hawn titkellem bl-ingliω, g idilha tersaqlix l hawn! Tista ma tersaq xejn! MARCO: Hemm int! Kieku qatt titg allem! Dik taf x inhi din tieg ek? Taf x inhi dil-fissazzjoni? IL-MISSIER: X inhi. g id, isa bravu? X inhi? MARCO: Inferiority complex Dak li hi...

L-Ewwel Att 26 IL-MISSIER: X inhi g id, li tapprezza dak li hu Malti? MARCO: Dak li kienet. IL-MISSIER: Li kburi li int Malti u mhux li tixximjotta l- IngliΩi u min irid biss japprofitta ru u minnek, basta jg idlek please u thank you, imbag ad ixammar imnie ru minnek, kif dejjem g amlu! MARCO: (jg olli jdejh eωasperat, imbag ad idur lejn l-udjenza) Hawn ta min jg id, jekk ma ndunajtux, li dan kien il-bidu tassebg inijiet, f dak il-limbu bejn l-indipendenza u l-óelsien. Missieri missieri ma kienx Laburist IL-MISSIER: SkuΩi, Mintoffjan ma kontx MARCO: Kien Boffist IL-MISSIER: U qabel Striklandjan MARCO: Imma vvota Nazzjonalist ta' l-anqas mis-sittinijiet l hawn. IL-MISSIER: Dak int qed tg idu. Meta tid ol f dik il-kamra, int u Alla sidek biss jaf x tag mel MARCO: Jien ma nid olx Kif kont qed ng id, je tie tiftakru, jekk dak iω-ωminijiet g extuhom, li l-pulitka ma tantx kienet differenti wisq mil-lum. IL-MISSIER: U add lief jien u Alla sidi ma jaf x g amilt wara dik il-purtiera. MARCO:...Fuq kollox il-qasma kienet ilha li ffossilizzat ru ha... Id-differenza forsi kienet li Malta Maltija ta wara l- Indipendenza kienet g adha toffri l-illuωjoni ta Ωminijiet, ejjieni did, tama dida li l-affarijiet sejrin jinbidlu g alla jar Barra l-istorbju ta carcade ftit il bog od. IT-TIFLA tqum bil ri u to ro ti ri fil-gallarija biex tara min g addej

L-Ewwel Att 27 IL-MISSIER: X ara allura inbidlu? Dawk min huma? MARCO: G adu jinteressak li tkun taf? IL-MISSIER: G aliex m g andux...? Dawk il- ornijiet? MARCO: Trid taf min reba? IL-MISSIER: G aliex le?...(iqum u jinωel mis-sodda) Jekk ma tridx tg idli, immur nara jien, ta Il-bnadar li jxejru ma setg ux inbidlu wisq. MARCO: Tg id le? IL-MISSIER jimxi sal-gallarija u jo ro jittawwal, waqt li MARCO jersaq ji bor il-ktieb tal- rejjef tat-tifla. MARCO: (idur lejn l-udjenza) Jekk ma writt xejn ming and missieri, uritt il-fissazzjoni fuq il-pulitka Hekk kif IL-MISSIER jieqaf f nofs il-gallarija ta t ix-xemx tisre, jisparixxi u mieg u t-tifla. Id-dawl fuq is-sodda jitbaxxa xi ftit. 5 Xena Kemxejn inkwetat, MARCO malajr jitlaq il-ktieb tal- rejjef u jaqbad in- notebook isfar. MARCO: SkuΩawni, tassew ma nafx kif kelli nibda minn hawn G alkemm, jekk in ares lura, proprju dik il- abta kont di à ddeçidejt li nitlaq; naf li kien dak iω-ωmien, xi mkien hawn, li kont bdejt id-djarju tieg i Jog la d-dawl fuq il-lemin fejn hemm it-tieqa, u ta tha, imda la fil- ajt dobblu, il-garωella ta l-injam. Liebsa flokk u tights tal-ballet, hemm MARY, Ωag Ωug a xi ftit qawwija, qieg da tag mel il-pliès fuq ponot ta sieq wa da, is-sieq l-o ra stirata g al fuq l-g atu tal-garωella. MARY: Titlaq? Titlaq fejn?

L-Ewwel Att 28 MARCO: Tg ajjatx. G adni m g edtlux. (jersaq biex jifta ilgarωella) Ersaq ftit, Mar. MARY tniωωel saqajha, u tersaq lejn il-gallarija, tipprattika u tag mel passi ta ballerina. MARCO jg olli l-g atu tal-garωella iqalleb u jo ro l- affarijiet minn o fiha sa ma jo ro bagoll antik. MARY: Kemm sa ddum? MARCO jtiha arsa, imma ma jwe ibhiex. Jifta il-bagoll u jibda jiωvujtah: jo ro minn o fih gozz imbarazz, (xi wejje, kotba, eçç.) u jix ethom lura olgarωella bl-addoçç. MARY tag ti Ωew passi ballet lejh u ti bor xi biçça wejje li alla taqa ma l-art. MARY: Meta jsibhom mitfug in hemm aktar sa jirrabja. MARCO: Meta nibg atlek il-bagoll lura tista ter a terfa kollox fih. MARY: Fejn sejjer? / G andek fejn tmur? MARCO: A jar ma ng idlekx. Malajr taf tg idlu malli jibda jg ajjat. MARY: Ma jdumx ma jsir jaf, hekk jew hekk. MARCO: Ta' l-anqas, Mar, ikolli erbat ijiem çans nissetilja. MARY: L-ewwel ma sa jag mel ji i jfittxek ix-xog ol. MARCO: Sa nie u mistax leave. MARY: U wara? Sa tie u leave g al g omrok? MARCO: Forsi. G ala le? MARY: X ji ifieri? MARCO: Kemm sa ndum bil-qieg da wara bank, inbig il-bolol u niωen ittri? MARY: Fejn sejjer? X se tag mel?..

L-Ewwel Att 29 MARCO: Lura l-università Ruma. MARY: Ruma! MARCO: Er ajt applikajt g all-iskolarxip. (jo ro envelop millbut juriha ittra) MARY: Alla ares isir jaf. MARCO: Tg idlux mela. Il-kors jibda tliet xhur o ra. MARY: U sadanittant? MARCO: Sadanittant nag ti l-addijo lil kul add. U sa a u addijo u nfarfar it-trab mill-karkur, u ma ner a n ares lura lejn add. MARY: Grazzi. MARCO: Niktiblek meta nkun imsiefer, tibωax. MARY: U lilu wkoll? MARCO: Jiddependi. Skond kif sa je odha. MARY: Tiktibli xejn lili. Hekk jew hekk nista nobsor x jag mel jekk isibhom hu. MARCO: Niktiblu nipprova nfiehmu li ma jistax jippretendi li hu biss g andu dejjem ra un. MARY: Tiktibli xejn. Jien sa nibqa hawn in abbat wiççi mal-buli tieg u. U ma l-i irsa. MARCO: Nikteb lilek mela. Niktiblek g and Louis. MARY: (ma suda) Min? MARCO: Louis. Preca!... MARCO jmur ipo i fuq id- deckchair. MARY tibqa wieqfa fejn hi, ix-xokk minqux fuq wiççha. MARCO: Na seb li dik kienet l-ewwel u l-a ar darba li ssemma dak l-isem f din id-dar. Miskina Mary. Kienet ta seb li kienet tant makakka, tant drat issib irkaptu tag mel kollox inkiss inkiss minn wara dahar missieri, li add ma kien jaf bil-ma bub ballerin tag ha.

L-Ewwel Att 30 MARY: Ma kienx ballerin! MARCO: Hemm iltqajtu imma, fil-lezzjonijiet tal-ballet. MARY: Kien ji i jdoqq il-pjanu biss! MARCO: Però kien f kumpanija taω-ωfin. MARY: Le, mhux dak iω-ωmien! Wara. Wara li...nfridna. MARCO: Wara li hu (juri lejn is-sodda) sar jaf dwarkom u g amel ftit st arri fuqu. MARY: Ma kellu ebda dritt. IL-MISSIER: (min-nofs dalma tas-sodda) Missier dejjem g andu dritt. MARY: Int tinda alx! Le, ma kellek ebda dritt tmur tfittxu ma kellek ebda dritt tinda al bejnietna! IL-MISSIER: (l-istess) Il-verità biss li gerrxitu... li gerrxitek MARY: Ma kellek ebda dritt... Int Int mejjet mela ibqa mejjet int! Jintefa esrem id-dawl fuq is-sodda. Óoss b al ta isem tqil qed jaqa minn fuq is-sodda. Skiet. 6 Xena MARCO jqum minn fuq id-'deckchair', in- notebook isfar dejjem f idu, b sebg u jωomm il-post fejn kien qed jaqra. MARCO: Kont tlaqt filg odu kmieni. Kien l-a ar ta Settembru, ix-xitwa di à wara l-kantuniera Qomt g ax-xog ol b assoltu u g amilt kafè u biçça towst. Missieri kien di à fil-bit a b as-soltu, ikewwes bil- amrija. Qg adt narah mill-kçina bilpaçenzja kollha jindokra l-kaktus dejn il-barumbara: dik ilpaçenzja kollha, dik l-attenzjoni u reqqa, dik il-kalma malpjanti u dik l-g ebusija kollha mag na.

L-Ewwel Att 31 Hekk kif ikompli, minn xi mkien il bog od, imma hekk li jog la bil-mod il-mod, jinstema LEÓEN TA TFAJLA tg anni kanzunetta popolari ta snin ilu. MARCO: Xtaqt ng idlu addijo xtaqt ng idlu mqar bon u, ta l- a ar Imma l-u ig, il-qilla kollha mi mug a kontrieh tul is-snin... (jieqaf jisma l-kanzunetta) Kont insejt a dik ara dik il-qilla friska taω-ωg oωija, dik l-g afsa ta qalb ta Ωag Ωug li skopra l-kuntrarju kollu tad-dinja. U, fuq kollox, li sab li dawk li dejjem abb, wara kollox ma kinux tant perfetti b al ma kien jarahom meta kien tifel Imrar u qtug ta jies li fil-fatt kien jaljena u ja bi l-vera marda... imrar u qtug ta jies li kienu biss is-sintomu u li r-rimedju tag ha kien tant viçin... u tant fra li. Jinstema eqreb il-leóen TA TFAJLA ej minn xi mkien barra mid-dar; le en mhux partikolarment raffinat jew melodjuω, imma mimli rara u spensjerat ting araf kanzunetta popolari u romantika tas-sebg inijiet MARCO: Qed tisimg uha b ali? Kif jista wie ed ikompli ji ma l-imrar o fih meta jisma le en b al dak? U safrattant iω- Ωg oωija taf tuωa anke le en b al dak biex tkompli tkebbislek il-kilba g all- elsien, ix-xenqa g al xi a a li te ilsek minn dak li temmen li qed jifgak ewwa d-dar li fiha trabbejt b tant g oωωa, tant innoçenza IL-LEÓEN issa qrib sew. MARCO: Ma niftakarx meta smajtu l-ewwel darba dak il-le en; kienx meta kelli xi sitta, seba snin, nilg ab ma o ti fil-bit a xi Sibt filg odu, jew meta kelli mistax, sittax-il sena nistudja fis-sodda, mg obbi b tunnellata kotba g all-gces Kont nittawwal minn wara l-persjani g al ol-btie i ta tna, wara l- itan tal- onna, wara kull asira, ng arrex lejn it-twieqi l-o ra miftu in fil-bini tiela ma kullimkien madwarna Imma

L-Ewwel Att 32 g alxejn. Min jaf minn fejn kien ji i dak il-le en Id-dawl barra t-tieqa jibda jissa a bil-mod il-mod, hekk li naraw il hinn minnu l- ajt tal-bini ta faççata. Minxurin g ax-xemx fil-g oli hemm xi Ωew jew tliet ringieli wejje li jg attu t-tieqa jew twieqi li hemm il hinn minnhom. MARCO: Minn dejjem nafu hekk... Ng arrex kemm ng arrex, qatt ma rnexxieli niskopri min kienet. Nara dawk it-twieqi miftu in, l-inxir imperreç barra ta t xemx taqli, loωor u twapet mifruxin g al isfel minn fuq xi parapett fil-g oli, u ri a ta toqlija ejja tista tg id minn kull bit a, donnu kul add jiddeçiedi fl-istess jum u fl-istess in biex dak inhar jag mel l-ispagetti u jonxor il- wejje TFAJLA: (minn barra, le en çar u qrib) SkuΩi, mister! MARCO: Hemm hi! Jersaq malajr lura lejn it-tieqa. Minn o or it-tieqa jaqbad bott Ωebg a u pinzell u jibda jiωbog il-persjani. TFAJLA: (l-istess) Mister! MARCO: (lill-udjenza, bla ma j ares lejha) Dak inhar, l-ewwel darba li kellimtha, dak inhar g all-ewwel smajtha imma ma ssopponejtx li lili kienet qed tkellem TFAJLA: Mister! MARCO: Meta ntba t li jien kont il-mister, bix-xokk li adt kont sa nag mel ta ti! Dik il-vuçi dak il-le en! Kont çert li kienet hi! Bil-fixla lqatt il-bott taω-ωebg a u baqa nieωel g al isfel fuq il-qsari tax-xi. Jag ti daqqa lill-bott Ωebg a m hemmx dubju li qed jag milha apposta, biex jurina x kien ara TFAJLA: (da qa) Sa jie u gost missierek meta jsib li saqqejtu l- kaktus bl-oran o!

L-Ewwel Att 33 MARCO: Min int? Fejn qieg da? Jipprova jittawwal il barra, i ares il fuq, minn fejn donnu ej il-le en. TFAJLA: Hawn fuq il-gallarija l- adra MARCO: Liema adra? Hemm tuωωana! TFAJLA: Din bl-inxir ta tha! MARCO: Liema nxir hawn nofs Malta tonxor it-tnejn filg odu? TFAJLA: Fejn ix-xugamani dejn iç-çint bis-sardinelli! MARCO: Ah! Dik bix-xugamani sofor? TFAJLA: X sofor? Bojod, skuωi! Fejn qed tarah l-isfar? MARCO: U iva, bojod Fejn ir-reçipetto u l-jeans? TFAJLA: Dik! MARCO: Ah! Qed narak. Çaqlaq ftit il- abel Hemm int!... TFAJLA: Hi! MARCO: Jekk iççaqlaq ir-reçipetto jew tne i l-jeans narak a jar! TFAJLA: Mela kif! MARCO: Le, irrid ng id TFAJLA: (tid aq!) MARCO: Jekk tne i ftit l-inxir inkun nista nara wiççek, mhux saqajk biss. TFAJLA: PastaΩ! MARCO: Heqq jekk ma ridtnix narak g alfejn sejja tli? TFAJLA: G andek xi basla? MARCO: SkuΩi? Basla? TFAJLA: G at-toqlija! Ommi arqet il-basla u ma rridx ner a no ro nixtri! G amilt urnata na sel u nonxor! MARCO: Iva basal issib f din id-dar kieku! TFAJLA: (tid aq) Ma kontx nobsor dawk il-kotba kollha dejjem

L-Ewwel Att 34 ma mnie rek! Kont na sbek xi professur! MARCO: Eh, o lom! Stenna, a n iblek il-basla (lill-udjenza) Ma ng idilkomx kif inωiltu t-tara dak inhar. / (lit-tfajla) Stenna hemm! / Missieri baqa skantat i ares lejja, jarani ntajjar kollox minn ta t il-kabord tal-kçina sa ma adt kull basla li sibt... Nistqarr il-verità, ma nafx jekk kienx bi pjan jew inkella b kumbinazzjoni li kont di à ddeçidejt li ma tantx kien sa jkun façli g alija li nwassal dik l-imbierka basla lit-tfajla mo bija hemm fuq, wara l- ajt ta Berlin bil- wejje minxurin Jo ro bixkilla basal minn ol-garωella. Il-le en tat-tfajla jg anni qrib. MARCO: (jixref mit-tieqa) Hello g andek hemm? L-g ana jieqaf. TFAJLA: Hawn g adni! MARCO: Kemm ridt? TFAJLA: Xiex? MARCO: Basal tajba din! TFAJLA: Wa da grazzi! MARCO: Tridha kbira, Ωg ira, imdaqqsa? TFAJLA: Li g andek hu MARCO: Nitfag lek wa da kbira mela TFAJLA: Itfa! MARCO: Ara ejja TFAJLA: Attent g all- ie! MARCO jix et il-basla. TFAJLA: KwaΩi! Fejn waqg et? MARCO: Fil-bit a ta ta tna T abbilx rasek m hemm add. G andi o ra!

L-Ewwel Att 35 TFAJLA: Itfa! Immira aktar il fuq. Trid tqabbiωha x-xugamani! MARCO: Ara ejja number two! (jix et) Óoss. TFAJLA: Ara l- ie a, Marijasanta! Ma nafx kif ma nfaqg etx! MARCO: L-ewwel wa da kont ippruvajt nimmiraha sew, biex nuriha kemm kont kapaçi. IΩda mbag ad g edt a jar intawwal dil-log ba kemm nista ma tafx kif forsi jirnexxili nilma wiççha minn wara l- ajt ta Berlin! (jix et basla o ra) TFAJLA: (tid aq) Ìesumarija! Xi nkiser hemm isfel? MARCO: (jid aq ukoll) Fejn naf! Isma tridx tg idli fejn toqg od ninωel in ibhielek jien? Liemhu l-bieb tag kom? TFAJLA: I ibli xejn! MARCO: U ejja liemhu? TFAJLA: U le, toqg od tinqala! Ix et o ra! MARCO: X ninqala mela jien g andi x nag mel? TFAJLA: Hekk irid jisma missierek! Ilu img a jgergirlek biex taqbad tiωbog! MARCO: Fejn taf xi jgerger missieri? TFAJLA: Tajba din! Jekk ma tridux il- irien jafu affarikom toqog dux tpeçilqu fil-bit a jew fil-kçina, bit-twieqi miftu in! La trid taf, naf eωattament x tieklu kull filg odu u kull filg axija! Il-mejda ta l-ikel ti i eωatt bi dritt ta t kamarti! MARCO: Prosit g alik! U toqg od tissindika TFAJLA: Nissindika xejn! Min ma jridx jikxef xturu jag laq ilpersjani! MARCO: F liema sillabu tal-matrikola ssibu dak il-proverbju? TFAJLA: Int taf! U wisq jimpurtani MARCO: Ara ejja basla o ra! TFAJLA: Immira aktar lejn ix-xellug, hekk Le aktar lejn ix-

L-Ewwel Att 36 xellug lejn il-jeans Hemm! MARCO jix et il-basla. MARCO: (jissomma imbag ad jinfaqa jid aq) Bull s eye! TFAJLA: Hi!! Apposta g amiltha! X g arukaωa! (imma da qana) Tg idlix mhux apposta! MARCO: Tajba din, g ax b al dak li qallu jien onxortu hemm dak ir-reçipetto!... TFAJLA: Vili! MARCO: Vili g aliex dak tieg ek jaqaw!... TFAJLA: Apposta g amiltha! MARCO: Kif ridtni nimmissja! Par daqs dawk! TFAJLA: Daqshekk! Ma nkellmekx aktar U kemm hu Ωg ir dan il-basal li g andek!? MARCO: Tridx nitfag lek o ra in ibhomlok pari! TFAJLA: Tridx ma titfa xejn! IL-MISSIER: (minn isfel fil- nien) Marco! Marco! X int tgara hemm fuq? Xi l-marijamadoffi qed tag mel? MARCO: Xejn, Pa kont qed niωbog! IL-MISSIER: (l-istess) X tiωbog il-basal u l- eranji? Dil- ie a int kissirtha? MARCO: Jien? Xi ie a? IL-MISSIER: Ara Marijasanta, Lin, ma tista tqabbdu jag mel xejn! Temminha! Lanqas kapaçi jiωbog tieqa! Tih jilg ab u ttihx jiekol! Imma temminha, Lin? (ikompli jinstema jgedwed wa du, imma l-kliem ma jing arafx) TFAJLA: Dan missierek ukoll! Fih tip! MARCO: X ji ifieri tip? TFAJLA: Jien naf ma min qed jitkellem? Dejjem igedwed u jgerger wa du!

L-Ewwel Att 37 MARCO: Mhux wa du. IL-MISSIER: (dejjem minn isfel ol- nien) U die el! Ma nistax ng idlu kelma! Imbag ad tippretendi li jisma minni! / Qatt ma sema minnek, Lin, sa jisma minni dejjem tinda al u taqbeω g alih int? / Ìej arani ej! U g edtlek ej! Jinstema bieb tal-bit a isfel jinfeta u jing alaq b tisbita. TFAJLA: Min hija din Lina? Dejjem ipaçpaç u jilletika mag ha! MARCO: Óadd m hi add, ara. TFAJLA: Óadd kif? Ma xi add qed ipaçpaç MARCO: Ommi. Kienet ommi la trid taf. Pawsa. TFAJLA: Kienet? Imma ommok mejta, le? MARCO: Hekk hu. Jiena qatt... Qas biss niftakarha jien. Pawsa. TFAJLA: Jiddispjaçini. 7 Xena MARCO: Jien ukoll kien jiddispjaçini. Hu kien baqa jkellimha. Dejjem niftakru jkellimha, minn meta kont Ωg ir... Idur mit-tieqa id-dawl barra jitbaxxa bil-mod il-mod u x-xena ta barra tisparixxi waqt li jkompli. MARCO (lill-udjenza): Kull darba li npo u mal-mejda, is-si u tag ha kien dejjem hemm, faççata tieg u, vojt. U hu jkellimha... Óafna drabi kien jitkellem mag a qisna a na jien u o ti qisna a na konna l-fantaωmi, u mhux hi Meta kiber, qaleb il- amsin sew, kien ipo i wkoll il-platti quddiemha u l-poωati Mhux minn dejjem kienu jilletikaw però. Kien meta ejna hawn, meta bdilna d-dar. Minn kliemu kont ninteba li hi ma reditx ti i hawn li kienet tippreferi d-dar l-o ra, fejn twelidna kemm jien, kemm

L-Ewwel Att 38 Mary U fejn mietet hi. Ma stajtx nifhem sew x kien li ieg lu jiddeçiedu ji i hawn IL-MISSIER: (mis-sodda fid-dlam) Ba nan! MARCO: (semg u) Xi ra uni kellu, m g andix dubju. Id-dar l- o ra kienet akbar aktar komda irien ma kellniex min idejjaqna IL-MISSIER: (l-istess) Biex tara kemm l-ulied veru ma jafu xejn fuq il- enituri tag hom MARCO: Fuq kollox kellu mixja itwal g ax-xog ol minn hawn IL-MISSIER: G ax b al dak li qallu qatt iddejjaqt nimxi! MARCO: (idur lejn is-sodda) Orrajt mela g idli int g alfejn ridt tbiddel id-dar? Illuminana jekk ma jimpurtax! Id-dawl jinxteg el f daqqa fuq is-sodda tax-xi. Jidher IL- MISSIER bil-pa ama amranija, dahru lejna u mimdud fuq enbejh bla ma jit arrek. IL-MISSIER: (imma l-le en mhux ej mis-sodda, iωda minn xi mkien in-na a l-o ra tal-palk) Biex forsi titlaq. Darba g al dejjem. MARCO: Nitlaq? (jieqaf jinteba li l-le en ej minn warajh. Idur lejn il-lemin) Nitlaq jien? Fejn? IL-MISSIER: (l-istess) X int int! Mela jien qatt ridtek titlaq lilek? Jien qatt g edtlek biex titlaq? Id-dawl jinxteg el f daqqa fuq il-lemin tal-palk. IL-MISSIER, issa ta xi erbg in sena u fl-aqwa tieg u, jinsab mal-mejda, skutella bis-soppa quddiemu. Liebes wejje tax-xog ol, minn fejn g adu die el. MARCO jersaq lejn il-mejda mdawra bi tliet si ijiet o ra, imma m hemm add fuqhom add li jidher ta' l-anqas. Fuq il-mejda, quddiem kull si u, skutelli mfawrin bl-ikel,

L-Ewwel Att 39 g ajr wa da, fejn xi add di à kiel, (imma mhux dik faççata tal-missier). IL-MISSIER: (jibla mg arfa soppa ikellem lis-si u faççata tieg u) Qatt g edtlu itlaqli l barra jien, Lin? Qatt keççejtu? Mela kif twa al fija? (lil MARCO) Po i. Ósilthom idejk? MARCO: (jersaq bil-mod) Iva (imma jieqaf indeçiω ma jafx fuq liema si u sa jpo i) IL-MISSIER: Pog i! Kemm sa ndum ng idlek! Ommok issefter warajkom u t allu kollox jiksa! MARCO aktar donnu jissomma. IL-MISSIER: (twe iba idawwar rasu lejn is-si u vojt faççata tieg u) Iva na tfu billi ng idlu a sel idejk!? Qas kelma ma nista ng idlu! Jien g alik, wara kollox! Jekk tridhom jibqg u jittrattawk qisek il-paljazza tag hom, affarik! Aktar jien! Óallihom jinjurawk! Kuntenta int! MARCO jersaq lejn is-si u l-ie or u jpo i. I ares lejn issi u vojt ta ommu fuq il-lemin tieg u, imbag ad lejn MISSIERu. MISSIERu jg olli rasu, itih arsa, ixengel rasu, jie u mg arfa o ra u jkompli jiekol. MARCO: (jie u l-img arfa u jiekol; lill-udjenza) Soppa ta l- armla. Jew ta l-armel, kif kienet issej ilha o ti. Kont insejtha t-tog ma. Missieri qatt ma kien xi kok fenomenali. / X inhu llum? IL-MISSIER:: Il-Óamis! (lis-si u faççata) Qas jaf x inhu llum! MARCO: (l-istess) Naturalment: il-óamis. Il-Óamis. Nhar ta Óamis biss kienet to ro iz-zija Karm. G ax nhar ta Óamis kienet tmur G awdex g al urnata. U dak inhar speçjalment dak inhar ma kontx trid tiksirha mieg u. G al dik il- urnata missieri kien ikollu jag milha ta kok u s-soppa ta l-armla kienet il-pièce de résistance tieg u jew a jar, soppa ta l-

L-Ewwel Att 40 armla kif kien jaf jag milha hu IL-MISSIER: Jekk ma tog bokx tikolx; o tok xebg et tilag qu platt. MARCO jiekol MISSIERu j ares lejh sodisfatt. IL-MISSIER: Fejn trid taqbad tmur, g id? MARCO: Immur? IL-MISSIER: Dak li nixtieq naf. Xog ol b al dak! Taf lil min kelli nkellimlek biex da luk hemm, hu? Mur offrilhom job b al dak lil tar-rundown, tara ja tfuhx! MARCO: Mill-eΩami g addejt. Bil- ila tieg i. Ma kellek bωonn tkellem lil add IL-MISSIER: G ax b al dak li qallu tg addi mill-eωami trid! L- eωami kliem u numri kliem u numri biss! U n-numri jafu jit assru... jitnaqqsu jew jiωdiedu! Naf ng odd sa l-g axra jien, Marco. Int però... int (ixengel rasu) Isma minni. L-ikrah g adu ej, veru Lin? Billi nbewçu l barra l-ingliωi? Billi nippuppaw sidirna u Malta Maltija! Nieklu l xulxin sejrin, ibqa fuq kliemi! A jar mitt bag al IngliΩ milli utek il-maltin! A jar itini bis-sieq ba ri IngliΩ milli ji akbinani kull axxej Malti ixejjirlek l-abjad u l-a mar! / Iva x fiha? Óaxxej fiha xi a a? G ax b al dak li qallu ma jafx xi tfisser! Qas nafu xi rridu; dik hi, minn daqshekk! (jisma ) U mela! Jew vi, jew va, hekk, qisna qed intellg u l-lottu! Qas nafu xi rridu. MARCO: Kulma g edt jien li m iniex sa nag mel g omri kollu fuq bank nilg aq il-bolol u niωen pakketti. U nittimbra dan u nittimbra l-ie or. IL-MISSIER ikun pront sa jwie eb imma jieqaf, i ares lejn is-si u fejn jisma l OMM(?) tirrispondi l binha. Meta tieqaf(?), i ares lejn MARCO itih nofs sekonda çans jirrispondiha, imma pront ikompli

L-Ewwel Att 41 IL-MISSIER: Mela dak jaf! G edtlek! Qas nafu xi rridu! Qatt ma nikkuntentaw ru na b xejn! Min g andu flatt irid dar, min g andu mutur irid karozza, min g andu job irid tnejn! U issa sat-televixin bil-kulur qabel immutu g ad naraw, issa tara! Óames xhur overtime g amilt jien biex xtrajt dak it-televixin. Óames xhur minn ru i! Tista tinsieh minn issa tal-kulur! / Le, g alija xtrajtu! Mela g al min? / Titg allmu t-taljan, tajba, din! Isimg u llum, isimg u g ada, titg allmu! Veru? Kolonja Taljana ser nispiççaw kul add imka al quddiemu! U malli jift u channel ie or, ma taqlag homx minn quddiemu, qas b kaxxa infernali f kull kantuniera tar-ra al! Ibqa fuq kliemi g ad ji i Ωmien kull dar f Malta u G awdex lief bit-taljan ma jitkellmux! Mur ibu g adu aj Strickland! Pari passu sabi! Tid ol MARY (Ωag Ωug a) u tmur tpo i fuq is-si u l- ie or; tie u l-iskutella vojta mill-mejda. MARY: Dawk it-tights m g adhomx ji uni, Pa. Nista nitla s- Sibt nixtri par Tas-Sliema? IL-MISSIER: Tas-Sliema fejn? MARY: Prince of Wales. Naf fejn. IL-MISSIER: Is-Sibt filg odu overtime. MARY: Naf immur wa di. Wara li na sel l-art. IL-MISSIER: Dil- img a xotta. G idli paga o ra. MARY: G andi ftit im emmg in. Marco jsellifli l-bqija. IL-MISSIER: Ma rridx nisma b self. MARY: Ming and ija mhux self, Pa. IL-MISSIER: X g edt int mhux tissellef? MARY: U iva, imma mhux l-istess a a IL-MISSIER: Mhix l-istess g aliex? Hu jag tik xi a a u int trid troddhielu lura xi darba: illum, g ada, pitg ada, sen o ra

L-Ewwel Att 42 u dak li tixtri ma jkunx tieg ek u safrattant tuωah, tqattg u, te xin jew ma tkunx tista tuωah aktar, u xorta tkun g adek trid troddu lura MARY: M iniex oxna! M g adhomx ji uni g ax kbirt IL-MISSIER: Huwa kbirt MARY: Fl-età! M g adnix tifla! IL-MISSIER: Kbirt, xint, infaqt, isellift kollu tidwir mal-lewωa. MARCO: (ida al idu fil-but tal-qalziet u jo ro karta flus ipo iha quddiem o tu) Hawn. U mhux self. Rigal. IL-MISSIER: Galantom ej! Basta jrid jitlaq il-job! Rigal rigal ta xiex? MARCO: Rigal tat-tie. U m g andek g alfejn qatt tag tihomli lura. Ólief meta xi darba tiltaqa ma xi sinjurun Ωg ir Ωg ir u tiωωew u. IL-MISSIER: ÓoΩΩ fl-ilma! U fejn tridha tiltaqa mieg u dassinjurun; il-ballet? Ma xi sinjorin tiltaqa hemm, eh Lin? MARY: X sinjorin? IL-MISSIER: Le sinjurun mela! MARY: X inhi d-differenza? IL-MISSIER: Xejn m hi! Kwistjoni ta lingwa forsi! Forsi trid tistudja ftit aktar Taljan u mhux xi padidè, eh Marco! (iqum mill-mejda jitmattar) MARY: (lil MARCO tiωbarazza l-mejda) Thanks. Nista mmur is-sibt, Pa? IL-MISSIER: Tmur fejn? MARY: Tas-Sliema. IL-MISSIER: Fejn biex tiltaqa ma xi add, eh? G alhekk trid to ro? MARY: Nixtri t-tights!

L-Ewwel Att 43 IL-MISSIER: Tixtri t-tights. Int Ωgura m g adhomx ji uk? MARY: Çerta! Nista mmur? IL-MISSIER: Staqsi l ommok! Jien xog ol sa nkun er a ppruvahom u staqsi l ommok! Kollox jien! Sa ni i jien nara ji ukx it-tights jewwilla! Id-dawl jitbaxxa minn fuq il-mejda; jibqa biss, u l-a ar li jinsatar fid-dlam, is-si u vojt fejn suppost hemm bilqieg da l-omm MARCO: Staqsi l ommok. Ma nafx kemm-il darba kien jo ro biha dik. L-aktar meta beda jikber imbag ad. B xorti tajba drajna nirrispondu Il-Ma qalet iva! Kultant kien i allihielna tg addi lixxa. Kultant kien jg id: Mela staqsu z-zija Karm! 8 Xena MuΩika fuq pjanu: eωerçizzju tal-ballet. Tid ol MARY u tmur lejn it-tieqa ripetizzjoni tax-xena numru amsa: MARCO jmur lejn il-garωella ta t it-tieqa, jifta ha u jer a jo ro il-bagoll. MARY tag mel l-istess passi ta Ωfin b al qabel u tersaq lejh ti bor il- wejje li jxerred fl-art. Tie u l-envelop u l-ittra u taqraha MARCO (sadanittant): Karmena kienet o t ommi. Kienet l-uniku membru tal-familja tag na minn fost kemm zijiet, neputijiet u qraba o ra li Ωgur li kellna u li g ad g andna l-unika li missieri kien qatt alla tid ol g andna wara li mietet ommi. U spiççat biex baqg et tg ix mag na. Ólief nhar ta Óamis meta kienet tmur Ta Pinu, G awdex. Tg idulix g aliex. EΩatt, ma nafx. Naf biss li kienet g amlet xi weg da. Nies ommi fil-fatt kienu minn G awdex. Però ma niftakarna qatt immorru narawhom. U x-xi kien jg id li huma lanqas ma kienu ji u jarawha, lanqas meta kienet qed tmut bil-kanser

L-Ewwel Att 44 Tieqaf il-muωika. MARY b al donnha tiωbalja l-movimenti tal-ballet tag ha u titfixkel f saqajha MARCO jersaq u jg inha tqum. MARCO: Niktiblek meta nkun imsiefer, tibωax. MARY: U lix-xi ukoll? MARCO: Jiddependi. / Min kif sa je odha. MARY: Tiktibli xejn. Hekk jew hekk nista nobsor x jag mel jekk isibhom hu. MARCO: Niktiblu nipprova nfiehmu li ma jistax jippretendi li hu biss dejjem g andu ra un. MARY: Tiktibli xejn. Jien sa nibqa hawn in abbat wiççi mal-buli tieg u. MARCO: Nikteb lilek mela. / Niktiblek g and Louis. MARY: Min? MARCO: Louis! Preca... (lejn l-udjenza sa jibda jispjega:) Louis Preca kien Imma di à g edtilkom, le? MARY: Ma nafx g al min qed tg id MARCO: (itiha arsa) MARY: Ah... jaqaw tal-pjanu? MARCO: Tal-ballet. MARY: G ax int kont tafu l-iskola, hux? MARCO: San Alwi i. Is-Sixth Form. MARY: Qabel ma keççewk. MARCO: Tlaqt g ax ridt jien. MARY: Louis jg idha mod ie or (tieqaf) MARCO: Nista nobsor U hu qallek g aliex ma kompliex hu? Tibda l-muωika MARY titbieg ed minnu tiωfen.

L-Ewwel Att 45 MARY: Hekk jew hekk, x jimpurtani x tg id int? Jew x jg id Louis. Mur. Dabbar rasek. MARCO jo ro karta u lapes mill-but u jikteb xi a a. MARCO: (itiha l-karta) Hawn. Ara fejn tpo iha. MARY: X inhi? MARCO: Fejn sa nkun. Ikollok bωonn çempel dak in-numru. Jekk ma nkunx hemm, jg adduli l-messa. MARY: Dan fejn? MARCO: G awdex. MARY: G awdex... Intant G awdex? Taf iz-zija Karm? MARCO: Óallik minn dik! U ara tg idlu! M g andha x taqsam xejn iz-zija Karm f din. Sibt nikri post g al ftit MARY: Sakemm issiefer. MARCO: Probabbli. MARY: Probabbli Xi moviment tal-ballet, imma b idejha biss, imbag ad tieqaf. MARY: (ixxejjer rasha xejn konvinta) Probabbli Imma m intix çert. MARCO: Naf x jien nag mel. Dil- urnata kellha tasal xi darba... inevitabbli. Li kien g alih nibqg u hawn ew, mieg u, ta t dan is-saqaf u mag ha. Naf x qed nag mel, iva Mar. U g alik ukoll qed nag mlu. Xi add irid jibda j oll l-irbit, jifta ilbibien MARY: U min jaf kieku wara li ttir int jibdiex isakkar aktar bibien jirdoppja l-g assa! MARCO: G alhekk m iniex sa naqbad u nitlaq mill-ewwel. Irrid nara x se jag mel. Kif je odha. Çempilli jekk tara li... (jaraha sa tibda tippanikkja) Mary... jien hawn sa nkun, mhux bog od wisq. Çempilli mill-ewwel jekk jinqala xi a a. Ara fejn tpo ih

L-Ewwel Att 46 dak in-numru. Hawn ma nkunx nista nikkuntattjak jien. MARY: Dalwaqt sa jda lulna t-telefown. Ìimg a o ra qal il-pa. Mar ikellem lil xi add! MARCO: Dejjem ikellem lil xi add! U dejjem jo ro ta maωetta! MARY: Le issa ilna sentejn. Wasalna appik! Min jaf kieku tistenna mqar img a o ra? MARCO: Xiex? Biex forsi jaqa l-gvern? U l-pa jmur ikellem lil xi add ie or!? MARY: Marco... MARCO: TibΩax. Çempilli kuljum jekk trid; ma jiddejqux. Jg adduli risposta. MARY: U int çempilli wkoll. G idli kif sejjer. Óa ntik dannumru... Ta Louis. MARCO: (tbissima) Ah!... Imma di à g andi, Mar. MARY: G andek?... MARCO: G andi. MARY: Da Dan numru did. Tal-... MARCO: Naf... (it-tbissima g ebet) Tal-flatt, mhux hekk? MARY: (ti mar nar iddawwar wiççha) Pawsa. MARCO: Oqg od attenta, Mary, OK? Qed tifhimni? MARY tag mel iva b rasha, imma ma tissugrax t ares lejh. MARY: G adni qatt ma rsaqt l hemm, emminni. MARCO: Nemmnek. MARY: Alla ares isir jaf (tippanikkja) Madonna Óanina! Alla ares, Marco! Iddur u ti ri lejn uha. MARCO jg annaqha mieg u, jipprova jikkalmaha.