Διοίκηση Ανθρώπινων Πόρων Ενότητα 7: Διοίκηση της ατομικής συμπεριφοράς στην εργασία Δρ. Σερδάρης Παναγιώτης Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων (Κοζάνη)
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Δυτικής Μακεδονίας» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Σκοποί ενότητας Να κατανοήσει ο φοιτητής τα βασικά στοιχεία της διοίκησης της ατομικής συμπεριφοράς στην εργασία. 4
Περιεχόμενα ενότητας Ικανότητες και ευφυΐα. Τα <γνωστικά στιλ> του K. Young. Ταπεραμέντο. Κλίμακα εσωστρέφειας εξωστρέφειας. Προσανατολισμός αξιών. Η δυναμική των ατομικών διαφορών. Ματαίωση και επιθετικότητα. 5
Ατομικές διαφορές Η διοίκηση του ανθρωπίνου δυναμικού απαιτεί από την ίδια τη φύση του υποκειμένου της γνώση και κατανόηση των παραγόντων οι οποίοι προσδιορίζουν τη συμπεριφορά του ανθρώπου στη διαδικασία της εργασίας, καθώς και των τρόπων με τους οποίους μπορεί αυτή να επηρεάσει την κινητοποίηση και την ανάληψη της υποχρέωσης της ξεχωριστής προσωπικότητας σε αυτή τη διαδικασία. 6
Ικανότητες και ευφυΐα Οι ικανότητες είναι ατομικές ιδιαιτερότητες της προσωπικότητας, οι οποίες αποτελούν συνθήκες για την επιτυχή πραγματοποίηση μιας συγκεκριμένης δραστηριότητας. Αυτές αποκαλύπτουν τις διαφορές στη δυναμική της κατάκτησης των απαραίτητων για αυτήν τη δραστηριότητα γνώσεων, δυνατοτήτων και συνηθειών. Οι ικανότητες δεν είναι ταυτόσημες με τις γνώσεις, δυνατότητες και συνήθειες, αλλά είναι ατομικές ψυχολογικές προϋποθέσεις για την κατάκτησή τους. 7
Τα <γνωστικά στιλ> του K. Young 1 Ουσιαστικά η ταύτιση στον τελευταίο ορισμό για τη διανόηση (Wright, Taylor) στον οποίο αναφέρεται ότι διανόηση είναι αυτό που μετριέται με Test I.Q., είναι και πολυσήμαντη και ωφέλιμη ως ένα σημείο, διότι θυμίζει με τον τρόπο της τη διαφορά μεταξύ ψυχολογίας και οργανωτικής συμπεριφοράς. Αν και ενδιαφέρουσες οι θεωρητικές διαμάχες για τον προσδιορισμό της διανόησης και στη διοίκηση σε ανθρώπινο απόθεμα, είναι ανάγκη να δοθεί μόνο μία γενική αντίληψη για αυτά τα ζητήματα και μάλιστα τόση, όσο αυτή είναι απαραίτητη για την ορθή χρησιμοποίηση (εκμετάλλευση) των ψυχομετρικών test και για την ανάλυση των ατομικών επιτυχιών και ειδικών ικανοτήτων. 8
Τα <γνωστικά στιλ> του K. Young Έτσι ο Young αποδεικνύει ότι το γνωστικό στιλ κάθε ατόμου καθορίζεται από τον ένα από τους δύο τύπους αντιλήψεων, συνδυασμένο με έναν από τους δύο τύπους εκτίμησης, έτσι ώστε στο αποτέλεσμα αυτό λαμβάνονται οι τέσσερις τύποι γνωστικών στιλ ή βασικές τακτικές (τρόποι) προς την κατάκτηση των γνώσεων: Αίσθηση/σκέψη. Διαίσθηση/σκέψη. Αίσθηση/αίσθημα. Διαίσθηση/αίσθημα. 2 9
Ταμπεραμέντο 1 Το ταμπεραμέντο είναι ένας παραδοσιακός ιατρικός όρος του Ιπποκράτη με αρκετά υποθετική θεώρηση για την εξαγωγή των ατομικών διαφορών, στηριζόμενη στα τέσσερα υγρά που κυριαρχούν στο ανθρώπινο σώμα (αίμα, χολή, φλέγμα και μαύρη χολή). Γίνεται αντιληπτό ότι στερείται επιστημονικής τεκμηρίωσης σε σχέση με την επιστημονική θεώρηση του I.P. Pavlov για τους τέσσερις τύπους Ν.Σ. με βάση τη νευροφυσιολογία για το ταμπεραμέντο. Ιπποκράτης: Αιματικός. Χολερικός. Φλεγματικός. Μελαγχολικός. 10
Ταμπεραμέντο 2 Pavlov: Ισχυρά ισορροπημένος τύπος Ν.5 (Αιματικός). Ισχυρά μη ισορροπημένος τύπος Ν.2 (Χολερικός). Αδύναμος ισορροπημένος τύπος Ν.Σ. (Δογματικός). Ασθενής τύπος Ν.Σ. μη ισορροπημένος (Μελαγχολικός). 11
Κλίμακα εσωστρέφειας εξωστρέφειας - 1 Οι βάσεις αυτής της ταξινόμησης τέθηκαν εκ νέου από τον << ανυπάκουο μαθητή>> του Freud, τον K. Young, αλλά στην τωρινή τους μορφή η θεώρηση έγινε νωρίτερα από τις έρευνες του H. Eizeng. Εδώ σημασία κλειδί έχει η κατανόηση του επιπέδου της ατομικής ψυχικής διέγερσης (αφύπνισης), η οποία εξετάζεται ως εξαρτώμενη από εσωτερικά (ψυχολογικά) και εξωτερικά ερεθίσματα. 12
Κλίμακα εσωστρέφειας εξωστρέφειας - 2 Πρώτον, οι εξωστρεφείς και οι εσωστρεφείς είναι κληρονομικά διαφορετικοί σε σχέση με το επίπεδο της διέγερσης. Οι εσωστρεφείς είναι με αυξημένη εσωτερική διέγερση σε σύγκριση με τους εξωστρεφείς. Δεύτερον, για κάθε προσωπικότητα υπάρχει μέγιστο (άριστο, πραγματικό) επίπεδο και δομή της διέγερσης. Τρίτον, κάθε άτομο επιδιώκει να υπερνικήσει τη διαφορά μεταξύ κληρονομούμενου και πραγματικού επιπέδου. Αυτοί οι θεωρητικοί διαχωρισμοί θα γίνουν ίσως περισσότερο εμφανείς με τη βοήθεια της ακόλουθης και πιο ελεύθερα εκλαϊκευμένης επαναφήγησης των δύο πολικών σημείων της κλίμακας. 13
Προσανατολισμός αξιών Οι αξίες στην ψυχολογία και στην οργανωτική συμπεριφορά αποτελούν θεμελιώδη έννοια, που επισημαίνει μια γνωστική δομή, η οποία εγγυάται τα κριτήρια για την επιλογή μεταξύ εναλλακτικών συμπεριφορών. Σύμφωνα με τους Rokeach και Milton <η αξία είναι μια σταθερή πεποίθηση ότι ένας συγκεκριμένος τρόπος συμπεριφοράς ή ένα status της ύπαρξης είναι προσωπικά ή κοινωνικά καλύτερος από όλους, ενώ το σύστημα αξιών του ατόμου είναι μια σταθερή οργάνωση των πεποιθήσεων, που έχουν σχέση με τις προτεινόμενες συμπεριφορές ή υπάρξεις στη γραμμή της αδιάκοπης σχετικής σημασίας> (το τελευταίο σημαίνει ότι οι αξίες που οικοδομούν ένα σύστημα δεν έχουν σημασία, αλλά έχουν μια σειρά κατάταξης με βάση τη σοβαρότητα και είναι ταξινομημένες με κάποια ιεραρχία). 14
Η δυναμική των ατομικών διαφορών Η διοίκηση των ανθρώπινων πόρων δεν έχει ως σοβαρή της παράμετρο μόνο τη στατική, αλλά και την εξέλιξη του αντικειμένου της. Η δυναμική των προσωπικών ιδιαιτεροτήτων έχει σημασία στον σχηματισμό της πολιτικής της εταιρίας στους πιο ηλικιωμένους εργαζόμενους, στην οικοδόμηση των συστημάτων για διοίκηση, στην επαγγελματική εξέλιξη, την καριέρα κ.λπ. Κατά παράδοση εξετάζονται σε σχέση με αυτό τρεις διαδικασίες: ανάπτυξη, εξέλιξη και γήρας. 15
Ματαίωση και επιθετικότητα (frustration aggression) Η ματαίωση μπορεί να ορισθεί ως ψυχική κατάσταση που εμφανίζεται όταν το άτομο παρεμποδίζεται στην επιτυχία των σκοπών ή όταν ανακαλύπτει ότι η πιθανότητα να ικανοποιήσει τις ανάγκες και επιθυμίες είναι πάρα πολύ μικρή. Η ματαίωση μπορεί να προκαλέσει τρεις τύπους αντιδράσεων (Lorenz, 1966): Επιθετικότητα (αγώνας, μάχη). Επιθετικότητα (παλινδρόμηση επιστροφή σε προηγούμενες συνθήκες). Καθήλωση (Fixation) των συνηθειών (ασυνείδητη ή μηχανική επανάληψη των προσπαθειών). 16
Βιβλιογραφία Lorenz, K. (1966). On aggression. Methuen. London, UK. Σερδάρης, Π. (2008). Ψυχολογία βιομηχανικής επιχειρησιακής διοίκησης. Εκδόσεις University Studio Press, Θεσσαλονίκη. ISBN: 978-960-12-1675-1. 17
Τέλος Ενότητας