ÇENS PERPETWU 1. Çens Perpetwu. dramm f Ωew atti. lil Malta

ÇENS PERPETWU 1 Çens Perpetwu dramm f Ωew atti lil Malta

2 Oreste Calleja PERSUNAÌÌI FREDU FONZU ROÛA IX-XIÓ ZAGÓÛUGÓ TFAJLA IT-TIFEL IL-KAPPILAN ÌIRIEN Fil-verΩjoni li n admet fuq il-malta TELEVI- SION SERVICE fit-12 ta Mejju 1971, adu sehem fil-partijiet prinçipali dawn l-atturi: FREDU FONZU ROÛA IX-XIÓ OSSY KATHY GUÛI TIFEL KAPPILLAN PRODUZZJONI: Mario Philip Azzopardi Joe Zammit Cordina Vitorin Galea John Dougal George Attard Josette Said Lino Grech Henry Zammit Cordina Paul Mizzi CHARLES ABELA MIZZI.

ÇENS PERPETWU 3 ÇENS PERPETWU 1 ATT 1 Xena Fiç-çimiterju. Qed jidlam; taqtir tax-xita. FREDU, uvni ta xi amsa u g oxrin sena, liebes libsa skura u mkedda sew, ingravata sewda u faxxa tal-vistu mal-komma tal- lekk, jinsab bil-wieqfa dejn qabar sempliçi, b kuruna zg ira talmargeriti fuqu. Il-kappillan u l-abbatini jidhru jitbieg du mg a lin. Fuq l-oqbra qrib baqa xi Ωew nisa xju jitolbu. FREDU jo ro miç-çimiterju. Hu u iere rasu mg addsa lejn l-art arstu taqa fuq warda friska f nofs il-mog dija. Jitbaxxa, ji borha u jibqa j ares lejha. Meta jg olli arstu jsib li jinsab quddiem il-monument tas- Sette Giugno. Id-dehra tal-monument tit allat mar-ritratt ta l-istess monument li hemm fil-kamra tal-kerrejja... 2 Xena Fil-kamra tal-kerrejja. Dalam sewwa. Il-kamra hi mdaqqsa iωda fqira; tintuωa b ala kamra ta l-ikel, kamra tas-sodda u kçina - il- itan tal- ebel kwaωi g eri, it-tibjid imqaxxar g al kollox - l-art madum imfarrak ma mu. Fuq ixxellug hemm indana mill-içken u l-bieb ta barra li jinfeta fuq isseta u t-tara tal-kerrejja. Imdendla fuq ewwa mal-bieb hemm g onnella. Fuq ajt tal-kamra hemm tieqa fil-g oli u minnha jidher il- ajt sfieq tal-bini tal-faççata jag laq kull dawl. G alkemm hemm bosta imbarazz, l-g amara fil-kamra hi millanqas; sodda Ωlugata tal- adid f rokna, b kaxxa tal-birra ta t il-

4 Oreste Calleja enb ta ewwa ΩΩommha biex ma taqax; mejda miksija billinoljum imtebba u mçarrat, gwardarobba antika u g olja dejha; rokna o ra tal-kamra hi maqtug a g aliha b purtiera skulurita li ti erra fuq kanna tal- adid - fil-kçina, fuklar Ωg ir b xi spiritiera tal-pitrolju, borma u bott tal-landa. Ma enb il-fuklar hemm lavaman bi friskatur ta t vit iqattar dejn xkupa u barmil. Imqassmin mal- itan hemm mera u xi nofs tuωωana inkwatri blistampi suwed, ma tafx x kienu juru - g ajr inkwatru mdaqqas tal- Madonna li hemm dejn is-sodda, b ta tu xkaffa, tarf ta xemg a mo lija u Ωew vaωetti b ilma ma mu u fjuri nexfin. Meta tibda x-xena, l-ewwel ma tidher hija l-pultruna b dahar g oli li tinsab biswit il-bieb ta barra. Fuqha hemm mitluq IX-XIÓ, mirdum ta t kowtijiet u gvieret qodma li jostruh sa nofs sidru fejn hemm ileqqu xi nofs tuωωana midalji. Wiçç ix-xi hu mg addam u nofsu mo bi wara nuççali kbir tax-xemx. Fuq dirg ajn il-pultruna jixirfu mitluqin bla ajja s-swaba bojod u nexfin ta idejn Iix-Xi ; ma jag ti ebda sinjal ta ajja... g ajr qalbu t abbat - ta bita li tidwi mal-kamra kollha, tit allat mal- oss ta vit iqattar u kultant xi ΩarΩira ta orn ta karozza minn barra t-triq. Ma enb il-pultruna tax-xi hemm o ra battala, xall iswed fuqha. Bejn iω-ωew pultruni tinsab gradenza Ωg ira, fuqha Ωew gwarniçi, wie ed b ritratt me ud xi amsin sena qabel u juri lix-xi u martu f jum it-tie ; l-ie or ftit akbar, b ritratt tal-monument tas- Sette Giugno ; quddiemu hemm peprina amra tal-karti o vaωetti tal- amm. Il-bieb ta barra jinfeta (imwa al fuq barra jidher li hemm faxxa sewda tal-vistu) u tid ol ROÛA u T-TIFEL. ROÛA, mara ta xi erbg in sena, liebsa libsa sewda u sempliçi mitluqa fuqha, karkur f saqajha afjin, xag arha mi bud lura f toppu mberfel. F id wa da g andha ewlaq kbir u basket taç-çarruta; IT-TIFEL, li g andu xi seba snin, mg obbi wkoll bil-basktijiet. ROÛA ssakkar il-bieb bil-firroll u tersaq lejn il-mejda. Tixg el illampa tal-pitrolju, iωda waqt li qieg da tnaddaf il-ftila tieqaf esrem tissemma. Jidwi mal-kamra l- oss ta qalb t abbat. ROÛA

ÇENS PERPETWU 5 t ares fiss lejn IX-XIH fil-pultruna, donnha tinteba bih g allewwel darba. TIFEL (i ares lejn IX-XIÓ): Ma, in-nannu. (Jag mel biex jersaq lejh). ROÛA (iωωommu): Oqg od hawn. Mo ok hemm int. (Turi lejn il-bieb.) ROÛA tibqa t ares çassa lejn IX-XIÓ g al ftit, imbag ad ixxengel spallejha, iddur u tibda xog olha donnu m hemm add fil-kamra. Bil-basktijiet u T-TIFEL mag ha, tersaq lejn ilgwardarobba, tifta ha u tibda tqalleb il- wejje tan-nisa qodma u uωati sew li hemm o fiha. G all-bidu taqbadhom wa da wa da u tippruvahom fuq sidirha donnha biex tara ji u iex u kultant titfa xi wa da fil- ewlaq. Wara ftit iωda ma tkompli tqis xejn u titfa kollox bl-addoçç fil-basktijiet. Meta tlesti ddur g all-kxaxen u tqalleb fihom. Issibhom mimlijin imbarazz, karti sofor donnhom kontijiet, xi portmoni qadim, imrew a kbira sewda, ktieb tal-knisja o xon, kuruna tar-ruωarju b boççi kbar - ROÛA tix et kollox fil-basktijiet li T-TIFEL iωomm miftu in. 3 XENA It-tromba tat-tara tal-kerrejja f nofs dalma. FREDU jid ol minn barra. Jibda tiela t-tara dejjaq - jitla bil-mod, passi tqal u g ajjenin. 4 XENA Il-kamra fil-kerrejja. ROÛA ssib kaxxa tal-landi li darba kienet tal-gallettini, iωda issa ROÛA tisma xi a a ççekçek o fiha. ROÛA tmur malmejda bil-kaxxa f idejha, tissara biex tipprova tifta l-g atu ssikkat. Fl-a ar dan jinfeta f daqqa u mill-kaxxa jtiru l

6 Oreste Calleja barra ruxxmata buttuni u xi kobob tas-suf. ROÛA, iddiωappuntata, tinωel ti bor kollox mill-art. Tieqaf esrem hekk kif tisma l-passi ta xi add tiela t-tara. Tibda tix et kollox bil- effa ol-basktijiet. Xi add jipprova jifta il-bieb ta barra, iωda jsibu msakkar. I abbat. ROÛA tinωa l-karkur u ti ri afja u bla oss biex ta bi l- basktijiet fir-rokna bejn il- ajt u s-sodda. IT-TIFEL (i ares lejn il-bieb): Ma. Hemm xi add, Ma. ROÛA ssikktu bil-herra. Tressaq malajr si u mal-mejda u tag mel biex taparsi qed tqum u tilbes il-karkur. Aktar ta bit mal-bieb. ROÛA to ro kuruna tar-ruωarju mill-but u tersaq lejn il-bieb. ROÛA: U ejja! Ìejja g all-erwie! Tifta il-bieb. Jid ol FREDU iωda jieqaf fl-intrata, i ares suspettuω lejn ROÛA. ROÛA: Huwa int, Sur Fred. Ìà spiçça kollox? FREDU jid ol passejn il ewwa, g ajnejh mill-ewwel ifittxu lix-xió. FREDU (idur fuq ROÛA): G alfejn sakkart? ROÛA tmur lura mal-mejda u tpo i bil-qieg da fuq is-si u, il-kuruna tar-ruωarju fuq o orha. ROÛA: Ma kienx hemm bosta nies, hux? U lanqas fjuri jkolli ng id. Miskina s-sa Kunçett - hi riedet li ma jibag tux fjuri iωda. G otjiet g all-karità... FREDU (jid ol fuq kliemha): G alfejn sakkart? ROÛA: Tajba din - ma ridtx li tmur g ajnejja bija u dal-qanfud (turi lejn IT-TIFEL) ja rabli l barra. FREDU jmur lejn is-sodda, i oll l-ingravata minn g onqu. ROÛA tqum nofsha mis-si u, g ajnejha fuq il-basktijiet mo bija wara s-sodda. FREDU jdur u jpo i fuq tarf is-sodda. ROÛA tinωel malajr bil-qieg da. Subg ajha jduru maω-ωibe tal-kuruna, tgedwed xi a a, iωda g ajnejha fuq FREDU. FREDU jfittex fil-bwiet imbewqin tal- lekk minn fejn jo ro il-warda li kien abar miç-çimiterju. I ares lejha g al ftit,

ÇENS PERPETWU 7 donnu ma jafx x g adha tag mel g andu. Jarmiha. Ida al idu lura fil-but u jo ro pakkett tas-sigaretti. Fih isib biss sigarett wie ed u bih f alqu jersaq lejn il-mejda u jkebbsu mal-lampa tal-pitrolju. ROÛA (titnieg ed): Din zitek ukoll, kif kellha t allina. Ma kienx hemm bosta nies, hux? FREDU jda an, i ares mal-kamra. FREDU: Int tista tmur issa. Nie u siebu jien lix-xi. (Pawsa - ROÛA ma titniffisx) Grazzi talli qg adt mieg u, RoΩ. ROÛA mitlufa tgedwed ir-ruωarju. FREDU: G edtlek grazzi talli qg adt mieg u! Tista tmur. It-talb ta ROÛA jiωdied fil- erqa. FREDU jkun se jdur fuqha meta jilma il-kexxun imbexxaq tal-gwardarobba. Jersaq lejh u jift u. Jag ti daqqa t g ajn fih, jag lqu u jifta il-bibien talgwardarobba - battala kwaωi g al kollox. FREDU jzekzek; fehem kollox. Idur i ares madwar il-kamra, donnu jfittex xi a a. Jersaq lejn l-inkwatri mal- itan, jaqlag hom, ifittex warajhom u jqeg edhom lura f posthom. Ikun se jag mel l-istess blinkwatru tal-madonna meta jidher jer a jibdielu u minflok idur lejn is-sodda. Iqalleb fil-friex, ifittex ta t is-saqqu u l- im aded. ROÛA: X int tag mel? FREDU jkompli jfittex. L-ewwel itektek mal-madum bittakkuna taω-ωarbun, imbag ad jinωel g arkobbtejh dejn issodda. Jittawwal ta tha u jipprova ji bed il barra l-kaxxa talbirra, iωda jsibha m axkna iebsa wisq. ROÛA: Attent, dik ru ommha fi snienha dik is-sodda... FREDU iωda di à taha ibda kbira bil-herra u ari ha l barra. Is-sodda titbandal fuq tliet saqajn u tixxengel g al fuqu. ROÛA (tersaq lejn is-sodda): Eh, hemm a na! Nista naf x inti tfittex? Imissek tist i! Sal-biera stess kien g ad hemm tistrie fuqu dik ir-ru qaddisa tas-sa Kunçett dak issaqqu. Qas rispett lejn il-mejtin m g ad g andek? FREDU jqalleb fil-kaxxa tal-birra. Kulma jsib huma gazzetti u

8 Oreste Calleja rivisti qodma, xi strapozz bla sura u rumanzi antiki g adhom faxxikli. IddiΩgustat jitlaq kollox fl-art. IΩda kif ikun se jqum bil-wieqfa jilma il-basktijiet ta ROÛA n-na a l-o ra tassodda. FREDU: Dawk x inhuma? ROÛA tg a el biex ti odhom iωda FREDU jaqbeω afif minn fuq is-sodda u jil aq qabilha. Ja taf basket. ROÛA: Ìibu l hawn dak! Dawk tieg i. Ìibhom, dimonju ta l-infern! FREDU: Aqtag ha trid! (Jaqleb il-baskett wiççu l isfel fuq issodda fejn jaqa l-imbarazz li ROÛA kienet deffset fih. Mhux kuntent, FREDU jaqbad il-basktijiet l-o ra.) ROÛA: Ara itlaqli kollox! Itlaqli kollox! FREDU (jaqleb kollox fuq is-sodda): Int se taqtag ha jew? G andek biex tg idli jmissni nist i wkoll! Taqa l-kaxxa tal-buttuni li jer g u jinxterdu ma kullimkien. ROÛA: Ehh!! Issa kuntent, hux! Ja xkupa l int! Ìib l hawn! FREDU jkompli jqalleb fil-basktijiet iωda malajr jinteba li m hemm xejn jg odd g alih. Jitlaq kollox u j alli lil ROÛA tix et kollox lura fil-basktijiet. FREDU: Wiçç ir-ruωarju g andek int, RoΩ. (Izekzek) Ist i, RoΩ. Tisraq lil ziti mejta quddiem l-imsejken Ωew ha g ax ma jista jag mel xejn biex jiddefendi l-propjetà tieg u; ist i, RoΩ! ROÛA: Isma min qed jitkellem. (Tg ajbu) Il-propjetà tieg u - l-imsejken Ωew ha!... Issa ej bis-sapun, Fredu ta qalbi?! Dan minn fejn dar-rispett kollu lejn qrabatek?! U allina! Dawk tieg i iva. Óaqqni xi a a ta kemm seftirt dawn issnin kollha li ili nitqanna b dik zitek u b dak l-iωmagat. (Turi lejn IX-XIÓ). FREDU: Kont sibtek qed tag mel kollox f ie il-karità nisranija, RoΩ... ROÛA: U karità kienet; karità mela. Taf daqsi li qatt ma tawni l-belli liri ta kemm seftirt warajhom; taf hux?

ÇENS PERPETWU 9 FREDU: Tawk forsi le. Imma RoΩ... (Jag mel sinjal b idu - irid ifisser serq)...eh, RoΩ? ROÛA (tixtieq tiggranfalu wiççu): X imma imma! Jien qatt ma sraqt xejn taf! Jien idejja ndaf! Xummiema! Mhux b al ta xi add! FREDU jibqa sajjem. Ifittex fil-but g all-pakkett tas-sigaretti imma jsibu vojt. Ifittex fl-art is-sigarett li kien qed ipejjep qabel u li kien waqag lu waqt li kien qed iqalleb fil-basktijiet. L-ewwel ma jsib hi l-warda li rema ftit qabel. Ji borha u j ares lejha. Ter a tfe id-dehra tal-kuruna margeriti fuq il-qabar; issa mxarrba g asra, il-fjuri donnhom naqsu, imtajra mir-ri. FREDU jarmi l-warda u ji bor is-sigarett, jitfg u bejn xofftejh, ikebbsu u jer a jibda jda an. ROÛA (tgerger wa edha): Qrast fil-la am il- aj milli jidher. (Mg obbija basktijiet tersaq mat-tifel lejn il-bieb ta barra.) Óadt il-grazzi ej, ibni! FREDU: U mur jekk g andek! Ming alija à g edtlek li m g andix bωonnok. M g andi bωonn add jien. ROÛA tieqaf fl-intrata. FREDU jqum f salt u jer a jibda jdur mal-kamra, ifittex fejn ifettillu, iωda did-darba aktar bil-herra, i alli kollox ta ta t fuq, bibien u kxaxen miftu in, wejje ma l-art u inkwatri mxenglin. Fl-a ar idur ukoll g all-inkwatru tal-madonna, jaqilg u u jfittex warajh: xejn. Jitilqu ma enb is-sodda. Jitlef il- e a malajr daqs kemm akmitu; jintelaq iddiωappuntat fuq issodda, wiççu l fuq. ROÛA ter a tid ol lejn nofs il-kamra tirran a ftit dak li qala hu. ROÛA: Qtajt qalbek mela, gustuω? Nixtieq naf x kont ta seb li se ssib f dil-miωerja kollha. FREDU (i ares lejn is-saqaf): Taf daqsi. ROÛA: Xi tridni naf? FREDU: Taf, taf, RoΩ.

10 Oreste Calleja ROÛA: Imsejkna s-sa Kunçett, anki l-a ar libsa sura ta nies li kellha adulha biex difnuha fiha. Óasra. FREDU: Tg id int g ax kieku kont ti odha int, mhux hekk? ROÛA: Ilsien aωin! Óasra dil-miωerja kollha ridt ng id. Pawsa qasira. FREDU: Tg id x g amlu bihom imma? Int imissek taf, RoΩ. ROÛA: Xi tridni naf? Ara jien sejra... FREDU (iqum bil-qieg da fuq is-sodda): Taf, taf, RoΩ. (Iqum u jersaq lejn ROÛA) Il-buqxiex, RoΩ. Fejn bewh tg id, eh? ROÛA: Ma nafx x int to lom. Sejra jien... Iddur biex titlaq iωda FREDU jωommha minn idha. FREDU: Taf, RoΩ. Il-flus - il-flus, RoΩ! Kellhom flus dawk ittnejn, RoΩ. Barra l-penzjoni tax-xi kellhom xi a a mrekkna hawn ew Ωgur. Mhux hekk, RoΩ? U na seb li inti - inti taf fejn, RoΩ. ROÛA (tid ak): U x int tgeωwer! Flus hawn? Din isba issa! Ma ssibx sold li hu sold hawn ew, Fred; qas jekk iddum tqalleb sal-ìudizzju universali! Imma kemm bqajt ibleh! FREDU (jid ol bejn ROÛA u l-bieb - ma j allihiex to ro ): Iva, flus, RoΩ! Flus! Naf x jien ng id jien! ROÛA: Ara allini ng addi. (FREDU jersaq aktar fuqha.) Tersaqx lejja, dimonju! FREDU (ikompli jsus warajha waqt li ROÛA tin ibed lura, iωωomm il binha quddiemha): Xi mkien iridu jkunu, RoΩ. Ix-xwej a ziti kienet makakka, imma int - int RoΩ, ma kont xejn anqas minnha. Kont tg assislha - kont tissindikalha kull pass li tag mel, mhux hekk? Kont tg arrex dejjem warajha... u kont taf fejn kellha l-mo ba, mhux hekk, RoΩ!? ROÛA (waslet daharha mal- ajt): Tersaqx lejja g edtlek! Jien ma naf xejn. Na lef! Kieku naf - kieku naf fejn kellha xi flus kont se nikkuntenta ru i nie u dawk l-erba çraret ma mu in!? (FREDU wasal fuqha sew) Jekk trid taf xi

ÇENS PERPETWU 11

12 Oreste Calleja a a... staqsi lilu! Lix-xi! (Turi lejn IX-XIÓ fil-pultruna.) Hu jaf aktar minni, ibqa çert! Staqsi lilu! FREDU (jieqaf - i ares lejn IX-XIÓ): U tg id? ROÛA: Min tridu jaf jekk mhux hu? Dejjem ikkakkmat hemm, jara kulma jsir f dil-kamra. FREDU: M hix idea aωina kieku. (Jibda riesaq lejn IX-XIÓ). ROÛA t affef lejn il-bieb, timbotta t-tifel il barra, iωda teg libha l-kurωità u tieqaf fl-indana, tara x se ji ri. FREDU (wieqaf quddiem IX-XIÓ): X hemm, Zi? Kont qed tismag na na seb. Taf x qed infittex, hux hekk? Iva, lilek qed ng id - lilek xwejja, imgezzez hemm g as-s ana, ilmidalji jleqqu fuq sidrek, g anjejk mo bija wara dak innuççali, ma nafux intix aj jew mejjet, trux jew g ama - int iva, sieket hemm bla ma tit arrek, int taf fejn biethom ilflus tg id? (Pawsa - imbag ad iniωωel wiççu eqreb lejn IX- XIÓ) Ma titkellimx? Fittixt kullimkien, forsi rajtni - smajtni wkoll ikolli ng id, eh? Imma tg id - tg id wara dik ilmaskra g ajjiena ta wiççek - tg id qed tiddie ak bina? G alxejn tilg abha tal-mejjet, taf! A na nisimg u - qed nisimg uha dik qalbek t abbat. (Jieqaf jissemma.) Tismag ha? Tikxfek dik il-qalb; int m intix mejjet, le! M intix! (Jg ajjat f wiççu.) Lilek qed ng id, taf! Tkellem! Fejn biethom il-flus? Fejn? Fejn?! ROÛA: Bil-mod, mhux hekk, Fred! (Tag laq il-bieb ta barra u tid ol lura fil-kamra.) Qas aqq min jismag na! Mhux hekk... FREDU: Le? Mela kif? Tg id int, mhux ta min ja qru, hux? (Jilg ab b subg ajh bil-midalji fuq sider IX-XIÓ.) G ax ara ej kemm konna qalbiena; kemm konna kura uωi! (Jaqla il-midalji u jωommhom fil-pala ta idejh, imbag ad jie u l- peprina amra mill-vaωett.) U din ukoll, tafx - biex Ωgur ma ninsewx kemm tqabad g alina... biçça ta xi Ωmagat! (Jarmi kollox fl-art u ja taf lix-xió minn sidru, jg ollih

ÇENS PERPETWU 13 minn fuq il-pultruna u jissussah.) Int se titkellem, jew?! Tkellem; fejn huma l-flus? Fejn?! ROÛA (tipprova ΩΩommlu idu): Stenna! Ieqaf, Fred! G addieli sieb! FREDU: Da x kien!? ROÛA: Min jaf... humiex hemm? (Turi lejn l-im adda ta t IX- XIÓ.) FREDU (jitlaq lix-xió bil-herra): Hemm? Ta t l-im adda?... ROÛA: G aliex le? FREDU: Malajr naraw. ROÛA u FREDU jduru madwar il-pultruna, jippruvaw ifittxu bla ma jçaqalqu wisq lix-xió. FREDU: Hekk ma se nag mlu xejn. Stenn ftit. (Jaqbad lix-xió u jaqilg u minn fuq il-pultruna u jix tu b al xkora patata fuq il-pultruna l-o ra.) ROÛA: Ma jidher li hawn xejn. FREDU: Aqla l-im adda l barra! ROÛA tag mel hekk u bl-im adda f idejha tmur mal-mejda g ad-dawl. FREDU jie u l-im adda l-o ra mill-pultruna fejn IX-XIÓ baqa mitluq fejn tefg u. ROÛA (tag ti bil-ponn fuq l-im adda): Af li hawn m hawn xej. FREDU: Ìib!(Jitlaq l-im adda tieg u fejn lanqas hu ma sab xejn, u jie u ta ROÛA. Ifittex kemm ifittex, ma jsib xejn. Bir-rabja jçarrat l-investa u jaqsam l-im adda. Rix itir ma kullimkien.) ROÛA: Is-sagramewt! Fejn ix-xjafek bewhom, nirrahom ma nafx xiex!... FREDU (idur lura fuq IX-XIÓ - jer a ja tfu minn sidru): Dan - dan jaf! Tkellem int! Fejn!? Jekk m intix se titkellem!... (Jg olli idu, il-ponn mag qud...) Il-bieb ta barra jinfeta u jid ol is-sur FONZ: ra el qsajjar u mag lub, g andu l fuq minn amsin sena, liebes beritta f rasu, libsa u ngravata sewda - hu ukoll g adu ej mill-

14 Oreste Calleja funeral. F idejh g andu umbrella mag luqa. Jid ol fil-kamra kwaωi b irja, iωda malajr jieqaf soptu j ares madwaru. FONZU: Hawn x inhu ej?! FREDU jitlaq lix-xió, iωda ma jwe ibx. FONZU jkompli jdawwar arstu mal-kamra - jistag eb jara l- erba li allew warajhom FREDU u ROÛA. Jag ti xi passi l ewwa, bit-tarf ta l-umbrella jteftef fir-rix imxerred ma l-art. Imbag ad arstu taqa fuq is-sodda titbandal fuq tliet saqajn. Idur irrabjat fuq ROÛA. FONZU: Staqsejt mistoqsija jien! Hawn x inhu ej! X ara hawn ew?!... ROÛA: Eeee!! Toqg od iωωebbe xejn lejja, int! Jien m g andix x naqsam! Staqsi l dak! (Turi lejn FREDU. Dan jitbissem imqarras imma ma jwe ibx g all-akkuωa. Jorbot idu fuq sidru.) FONZU ( ji ri lejn is-sodda): Din min kissirha?! Tafu li din propjetà tieg i, hux? Tafu li kull sara li ssir hawn tridu tatu kont lili tag ha?! Mhux biωωejjed g amiltuhomli miωbla dal-flats! Issa ser tibdew tisfaxxaw l-g amara wkoll!? FREDU: G ax hawn flats saru issa, hux Fonz? Kont na seb li kerrejja kienet... FONZU: Flats jew kerrejja, jien is-sid hawn! U meta taslu biex titilqu - u niωωu ajr l Alla li ma baqax wisq biex! - meta taslu biex titilqu, jew insib kollox kif allejtu, jew b raskom idur! FREDU: Tarax, g al dal-gozz raçanç! Jag ti daqqa ta sieq afifa lill-bieba Ωg ira li hemm dejn issodda - il-bieba tal-kamra tal-banju(!) - u mad-daqqa din taqa l ewwa imsewsa. FREDU jid ak. FONZU: Raçanç tg idlu int, ja biçça ta!... (Jersaq fuq FREDU idejh mag luqin ma l-umbrella.) FREDU: U allina Nann, trid! (B Ωuffjett iniωωillu l-beritta fuq g ajnejh.) Tridx t allina. Lili ti inix bil-kummiedji, tafx.

ÇENS PERPETWU 15 Meta tag laq il-kera mhux dejjem ti odhom flusek?... FONZU: Iva!! FREDU:...Ukoll jekk kien ikun hemm bωonn tag sarulhom minn demmhom, sa lanqas sold kont ti odlhom lil dawk iω-ωew t ixju. FONZU: Baqax - ma ni ux flusi! FREDU: U int xi a a hekk kont tistenna biex titfag hom il barra. Imma sa fl-a ar issa list minn wa da minnhom talanqas. Ridt tmur il-funeral tag ha biex tkun Ωgur li telqet, hux Fonz? Ne itulek l-inkomdu, tibωax. Issa nistennew biss li l-ie or isegwi l-eωempju tag ha. ROÛA (taparsi bdiet tirran a lix-xió lura f postu): Isimg u daqsxejn kif jitkellem fuq qrabatu! U Santu Spirtu! FONZU: X tistenna mill- oventù tal-lum, ej? Saru kbar f daqqa dawn! Ma jafux xi jfisser u u g aks; ma jafux! Sabu s-sodda mifruxa! Ma rawx Ωew gwerer fuq xulxin kif rajna a na! Ma jafux!... FREDU: Ma nafux le a na. Biss jekk intom rajtu g axar snin ta gwerer, g amiltu l-bqija ta g omorkom tbellg uhomlna b ala skuωa g al kulma jinqala u tifta ru kemm kontu kura uωi!... FONZU: Isimg u! Tlablib, Ωebli u dmug : dawn huma Ω- Ωg aωag tag na ej! Ma ssibx wie ed minnhom li ma tisimg ux igemgem kontra l-gwerer, jibωa minn dellu li g ad jasal iω-ωmien li hu ukoll xi darba jsib ru u wiçç imb wiçç mal-mewt! Mur g idilhom jg addu mill-gwerra li rajna a na! FREDU: Hemm a na! Fta ar ej! Fta ar g ax rajt gwerra s i a. Jew tnejn kienu? Imma bil aqq l-ewwel wa da kellha tkun il-gwerra li ttemm il-gwerer kollha, mhux hekk? Gwerra glorjuωa - il-kruçjati tas-seklu G oxrin! U ma kienet xejn g ajr biççerija glorifikata! Fta ar ej mela,

16 Oreste Calleja g ax g andek biex! ROÛA: U xi jkolli nisma fi xju iti! A jar nara mmurx l hemm. (Ti bor il-basktijiet, ti bed IT-TIFEL lejn il-bieb.) FREDU: Mur, RoΩ, mur. U Ωommu sewwa dak il-basket, tafx. Il-barka mieg ek; hekk jew hekk kul add irid jg ix. FONZU: Eh? X ji ifieri?... Stenn ftit, RoΩ! Hemm x g andek? ROÛA: U xejn! (Timbotta T-TIFEL u ebbdu minn widnejh.) Ifta dak il-bieb int, qisek mitru! FONZU: G edtlek stenna, RoΩ! Lilek qed ng id! X g andek hemm ew? ROÛA: Isma, inti x inhi affarik? Qas li kont il- ustizzja! FONZU: Jien il- ustizzja hawn ew sakemm kull biçça raçanç li hawn hi tieg i. Ifta a nara xi bramt! ROÛA: Xejn minn tieg ek, ibqa çert! Bramt sabi! Erba çraret u xi denduliet - dak kull m hemm. Kienet weg dithomli dik ir-ru qaddisa tas-sa Kunçett... FONZU: Issa naraw. (Je odilha l-basktijiet u jmur mal-mejda.) ROÛA (lil FREDU): Stajt gdimt ilsienek int ukoll! FONZU jqalleb fil-basktijiet sakemm il-kaxxa tal-buttuni tinqaleb u ta o fiha jinxtered ma kullimkien. ROÛA: Eh, eh, eh! M hawnx g alik! Tarmuhomli mit-tieqa jonqoskom dawk il-mis utin erba buttuni! Ìib l hawn; ib! FONZU (iwarrbilha u j alliha ti bor kollox): Ma tistax tlumni lili jekk noqg od attent li add ma jisraqli wej i. Lili add ma jg addini minn g ajn il-labra, RoΩ. ROÛA: Minn xi msella jg adduk lilek! Li ma ng idlekx ukoll! (IT-TIFEL jersaq jag tiha xi a a li abar.) Biex ej?... Óallik mill-midalji! I bor il-buttuni int! FONZU (jie u minn idejn IT-TIFEL u ud mill-midalji li baqag lu): Imisskom tist u - dik hi. G arukaωa! Anki ra el ag ma, mag tub u trux tisirqulu l- wejje minn fuqu

ÇENS PERPETWU 17 kieku tistg u. (Jitfa l-midalji fil-but tal- lekk tieg u.) FREDU: Xi trid tag mel la addie or le aq seraqlu l-portafoll - biex ma ng idx ie u wkoll. FONZU: Le, in allihom biex tobormuhom intom mela! Int issa tiddaqqaq, Ωag Ωug. Ma kontx tag mel hekk kieku zijuk kien g adu fl-a jar tieg u. Kien ra el dan - imma ra el tassew, taf. M g adx baqa r iel b alu! FREDU: Xi swietlu r ulitu kollha? Arah hemm, gozz g adam mix utin f rokna; ma jaqlax g ajnejh minn fuq dawk irritratti, kuntent jikkontemplahom mis-seb sad-dlam, basta g andu dawk l-erba biççiet landa fuq sidru li jankrawh ma l-img oddi - is- Sette Giugno, l- Otto Settembre u l-bqija tal- olm tieg u kollu! Xejn g ajr olm fierag! FONZU: Id-demm ta missirijietna jitlob aqq ta kliemek, Fred! Imissek tist i! FREDU: Jekk ma nafx kif, it-tort mhux tieg i. Óadd m g allimni. FONZU: Taf li tinsab quddiem wie ed mill-ftit li kellhom ilkura jissieltu mal-barrani g ad-drittijiet tag hom; tafu dan hux? Ma ng idlekx kemm ra ma wiççu - sa ansitra tturufnawh! Kien darbtejn deputat tal-kamra, biex ma ng idlekx ukoll li kien ministru tal-... tal-... insomma, ministru ta xi a a kbira! U matul il-gwerra mbag ad!?... Uuu! Dik qlubija! Dak kura! Tilef Ωew uliedu fittaqbid; Ωew ulied tilef! FREDU: Ikolli ng id aktar aduha bi kbira uliedu dik it-telfa - huma li mietu. Hu baqa aj - jekk tista ssejja lu aj. Óares lejh; qatt rajtu jit arrek int, g idli? Qatt rajtu jag mel xi a a? Qatt! Imma g ax g andu biççtejn landa fuq sidru, g ax xag ru issa bjad u jixhed g erf u g omor, allura kul add jg id kemm kien kbir - kemm kien qalbieni! Imma min jg idilna li g adu aj kieku mhux g ax nisimg u dik qalbu t abbat - t abbat bla heda? Kultant... kultant

18 Oreste Calleja meta nid ol hawn ew u nsibu mill-ewwel quddiemi qisu monument, g ajnejh mag luqin ta t dak in-nuççali, imniffsejh ma jit arrkux, ng id: Hawn a na, miet sa fla ar! Miet! Doqqu t-trombi - miet! ROÛA: U Santu Spirtu! FREDU: IΩda mbag ad, meta f widnejja jiskot id-diwi u t- twerdin tal- amba tat-triq mnejn d alt, imbag ad fis-sikta ta dil-kamra nisma oss, ta bita, sejra: Tum-tum, tumtum, tum-tum!... Bil-mod, iωda tidwi mal-kamra kollha: Tum-tum, tum-tum, tum-tum... Qalbu t abbat. U ninduna li g adu ma mietx! G adu aj! ROÛA: U barra minn hawn is-sieg a ta dal- in! Kieku int dak li tixtieq - biex te les minnu u titlaq. FREDU: Jien biss nixtieq hekk, RoΩ? Ma xebbg ekx lilek ukoll? Ma ddejjaqtx issefter warajh, jum wara l-ie or? G idli; x inhu li jorbotna mieg u lilna lkoll? G aliex jien ma naqbadx u nitlaq, imur lejn il-kanada dejn ija? Imma le - nibqg u hawn ilkoll, imdawrin mieg u, naraw li ma jmutx, ng assu l- in kollu li dik it-ta bita ta qalbu ma tibdiex tnin. U malli jqa qah xi ftit, darba f elf qamar, tarana nis tu dawk il- ames xelini tat-tabib iωda mmorru ni ru n ibuh li ma jmutx ta t g ajnejna dan ix-xi u n-nies tg id bina g ax ittraskurajnieh! X qed nistennew biex ne ilsu minnu? Li ji rilna b al ziti li g amlet g omorha ddur bih sakemm ma felhetx aktar u g otrot f daqqa u sabet ru ha d-dinja l-o ra? ROÛA: Minn daqshekk g andek ra un - darba f g omrok! Óliet ajjitha ddur bih, u dik hi. Dejjem tg asses madwaru kienet - u meta ng id tg asses tafx, tg asses tassew! Xejn ma kien ja arbilha minn dak li jsir madwarha. Ma kenitx t allih waqt wie ed wa du! FONZU: Kien jixraqlu kull ma g amlet mieg u. Ra el kbir kien! Eh, niftakar fl-img oddi...

ÇENS PERPETWU 19 FREDU: Tag mel azin. L-img oddi miet. U kieku dan kien tassew ir-ra el kbir li dejjem tg idu li kien, kieku hu stess kien jg idilna, Itilquni lili; fendu g al raskom! Imma ma jistax jistenna li nibqg u g al dejjem marbutin mieg u, na lu ajjitna biex inωommu aj, waqt li a na qed immutu! Kien jag tina l- elsien! Int RoΩ ma tibqax isseftirlu aktar kieku, jien ner ilha lejn il-kanada u Fonzu jikri dilkamra... FONZU: Mhux li kien! Ili tant nistenna! IΩda mhux afif daqs kemm tg id int, Fred, li te les mill-img oddi. FREDU: Tort tag na. G ax flok nippruvaw nin allu, aktar norbtu lilna nfusna ma l-img oddi... FONZU: U ta seb int li jien ma ppruvajtx nin all - u ng id ippruvajtx! Elf pro ett g amilt g al dan l-appartament g al meta jmut dak ix-xi. X dawra ndur m hawn ew kieku! Inne i dak il-qabda raçanç imsewwes - dak l- imbarazz bla sura - inka al u nbajjad kullimkien mill- did; palazz nag mlu hawn ew kieku! FREDU: Kieku! Imma safrattant g adek m intix is-sid. FONZU: Sakemm dak ma jmutx, le, m iniex is-sid, imma wara li jmut - g ax sa fl-a ar, xi darba, irid imut k Alla jrid! - u meta jmut dan l-appartament fuqi jaqa! ROÛA: Huwa jien smajt li int di à bdejt tfittex biex twellih hawn, Sur Fons. FONZU: Na seb fil- ejjieni jien, RoΩ; na seb fil- ejjieni. ROÛA: Ma titlifx Ωmien kieku int, le. FONZU: G andi kull dritt; wara kollox hawn ew malli jmut dak... FREDU:...Se jaqa fuqek. Iva, à g edtilna. Imma na seb li jaqa tassew hawn ew kollu fuqek u dak ikun g adu ma mietx. Jaqa s-saqaf, içedu l- itan u hu jkun g adu hawn, lest biex i ebbed ajtu sa l-eternità. ROÛA: Óajtu j ebbdiha kemm irid Fred, iωda lili ma jdumx

20 Oreste Calleja wisq isibni nsefter warajh. Kun af li issa tassew xbajt. Mhux biωωejjed g andi x-xog ol ta dari; kemm se ndum ni ri minn hawn g al hemm, nitla tur ien bla bωonn? Issa nfnejt! FREDU: Jekk qed tipprova tislo li xi Ωew xelini iωjed g al dak li qed tag mel max-xju tieg i, RoΩ, sejra mqarrqa. Sibt bank fallut, j ommi. U issa li naqset ix-xi a u g andek biss il dan x tie u sieb, issa tonqos tista l-paga tieg ek, RoΩ. ROÛA: Paga! U jsej ilha paga - dawn il- ames xelini li jag tini! Li ma kenitx il-kuxjenza tieg i li ma t allini nara l add fil-miωerja bla ma ng inu, kieku ma kontx nirfes minn dik l-g atba l ewwa, tibωax! FREDU: Tajjeb mela, RoΩ, ara li tkompli ΩΩommha kwieta l- kuxjenza. Óames xelini prezz g oli biωωejjed. ROÛA: Eh iva, ja!!... Hi, ara a jar inraωωan ilsieni! G al dnubieti xi trid tag mel. Arani sejra. L-a jar tag tih biçça minn djulek lix-xitan... Eh, u int Sur Fonz, qed niftakar... FONZU: X g andi x naqsam jien max-xitan? ROÛA: Int taf. Ridt ng idlek biex tara x se tag mel b dik ilkanna ta l-ilma. Re g et infaqg et dal-lejl. G andi m g ola sitt pulzieri çaflis fil-kçina! Mhux biωωejjed hemm umdità! FONZU: Kollox sew, kollox sew, RoΩ. Issa ni i nara xi sara hemm... ROÛA: G ax b al dak li qallu ma tafx! Hemm trid taqla kollox, Fonz! Jekk tas-sanità jkunu jafu!... FONZU: U tas-sanità - tas-sanità! G al kanna tqattar!... ROÛA: Tqattar sabi! Hemm id-dilluvju g andek! Imn Alla t- tfal tieg i jafu jg umu, dak li g andek tg id! FONZU: Ara imxi - imxi, RoΩ. Li ma nkellmekx tajjeb ukoll! Ejja naraw x inhu dan l-g a eb kollu! FONZU u ROÛA jo or u.

ÇENS PERPETWU 21 5 XENA FREDU wa du. Wara ftit iqum idur mal-kamra, iqalleb nofs qalb f irkejjen li f afna minnhom di à fittex. Jieqaf osbien f nofs il-kamra. I ares lejn il-gwardarobba. Jitbaxxa u j ares ta tha. Iqum. Itella arstu mag ha sa ma tasal fuq nett. Jipprova jil aq b idejh max-xifer ta fuq iωda l-gwardarobba g olja wisq. Imur i ib si u, iqieg du dejha u jitla fuqu. Fuq il-gwardarobba, il ewwa mal- ajt hemm kaxxa sewda ta l- injam. Wiçç FREDU jiddawwal malli jaraha u malajr jo ro idejh biex jigbidha l barra. Jieqaf f daqqa u malajr jer a ji bed idejh lura hekk kif jisma oss warajh. I ares l isfel. FONZU jinsab fuq l-g atba tal-bieb imxarrab g asra minn qaddu l isfel, maktur ma wiççu jixxotta l-ilma, bl-umbrella g adha f idejh, imxarrba iωda mag luqa... FONZU, img addab, suspettuω u kurjuω, qed josserva lil FREDU. FREDU (jipprova jiççajta): Deherli - deherli li rajt ftit ta l- umdità hawn, Sur Fonz. U milli qed nara, marda li tittie ed din; hemm kif in silt!? FONZU: Issa ng idlek kif! Ara, tridx ti i tag tini daqqa t id? Dik il-mis uta kanna se timlielna kullimkien. Ikollna nag lqu l-main minn isfel. TinΩel int? FREDU (jinωel mis-si u): Issa? FONZU: Le, l-ewwel nistennew jin ela l-ilma kollu tal-gωira, imbag ad nag lquh! Issa iva - issa! FREDU: Kollox sew, kelma g edtlek. Donnok se tag miluli int il-pjaçir ukoll. FONZU: U inωel ftit g all-erwie! FREDU jo ro igemgem, iωda FONZU jibqa ftit lura, jixxotta Ω-Ωarbun bil-faxxa sewda tal-luttu ta fuq il-bieb. Meta jiddritta, g ajnejh jieqfu g al ftit fuq il-gwardarobba. Ix-xifer tal-kaxxa sewda issa jidher ma ru ftit il barra.

22 Oreste Calleja 6 XENA L-istess kamra tal-kerrejja. Bil-lejl. Dlam çappa kwaωi kullimkien, g ajr g al ftit dawl tal-lejl die el minn barra t-tieqa. Ebda oss - iωda l-qalb tax-xió g adha t abbat. Il-bieb li jag ti fuq is-seta jinfeta iωaqωaq. Tid ol ROÛA nkiss inkiss. Timbotta l-bieb warajha u taqsam il-kamra fisskiet. Ta bat ma si u. Tieqaf tissemma. Meta tara li add ma semag ha, taqbad is-si u u tmur bih lejn il-gwardarobba. IΩda lanqas meta titla fuq is-si u ma tista tla aq malgwardarobba, g alhekk tinωel u ib il-kaxxa tal-birra minn ta t is-sodda. Tqieg ed il-kaxxa fuq is-si u u tkun se tixxabbat fuqu meta tisma l-bieb jinfeta. T affef tmur tista ba wara s- sodda. Jid ol FREDU b torça elettrika f idu. Jixg el id-dawl madwar il-kamra, fuq IX-XIÓ, fuq il-pultruna battala quddiemu u fla ar lejn il-gwardarobba. Malli jilma il-kaxxa tal-birra fuq is-si u, jin asad. Ji ri jitla fuq is-si u. Ji bed nifs ta ser an malli jsib li l-kaxxa sewda g adha fuq il-gwardarobba. Ja tafha u jinωel biha. IΩda hu u nieωel taqag lu t-torça bilfixla. Jitlaq il-kaxxa fuq is-sodda u jitbaxxa biex ji bor ittorça. Meta jsibha iωda ma jkunx jista jixg elha. Ikollu jersaq lejn il-mejda biex jixg el il-lampa tal-pitrolju. ROÛA tie u ç-çans; taqbad il-kaxxa sewda minn fuq is-sodda u titkaxkar g arkobbtejha lejn il-bieb ta barra. IΩda hekk kif tasal biex to ro, FREDU jil aq jixg el il-lampa u jilma ha. ROÛA tqum ti ri fuq saqajha u tifta il-bieb. Kif dan jinfeta iωda jinkixef FONZU milwi tnejn fuq l-g atba - kien qed jittawwal mill- ofra tas-serratura. ROÛA tg ajjat g ajta bilqatg a u titlaq il-kaxxa minn idejha. FREDU jinxte et g al fuqha jg ajjat bir-rabja hekk kif FONZU wkoll jipprova ji borha. ROÛA, FREDU u FONZU jsibu ru hom fuq xulxin fl-art ji ieldu g all-kaxxa. FREDU: Itilquha hemm dik! Dik tieg i!

ÇENS PERPETWU 23 Jirnexxilu ja tafha f idu iωda FONZU jtajjarhielu. L-g atu jinfeta mad-daqqa u ta o fiha jtir mal-kamra; jidhru li hemm xi mazzijiet ta karti marbutin pulit b lasktu. FONZU, FREDU u ROÛA jinxte tu qatta bla abel g al fuqhom, ilkoll ja tfu u jitfg u f obbhom. FREDU: Tmissu xejn! Óallelin! Itilquhom! Ìibuhom l hawn! Dawk tieg i! FONZU jikkuntenta ru u b li la aq abar u jipprova jo ro, iωda FREDU jqum u jag laqlu l-bieb. FREDU: Fejn sejjer int? Óadd m hu iere minn hawn qabel nie u kollox lura! Itlaq kollox hemm, Fonz, g ax b rasek se jdur! (Jimbuttah lura bil-herra.) U int RoΩ, newwel l hawn! ROÛA: ÓoΩΩ fl-ilma! Din il-paga tieg i ta kemm seftirt! FREDU: Afu li b raskom se jdur! Se nag mel wa da l-lejla jekk ma ibuhomx lura! ROÛA: Mela tista ddum tistenna! (Titbaxxa biex ti bor karta li waqg etilha minn mazz li abret.) Din x inhi?... FREDU: X inhi?... G alxejn RoΩ, m intix se tg addini biω- Ωmien. Itlaq kollox hemm! ROÛA:U tg idli qalbi!... Dawn - dawn mhux flus! FONZU: Mhux flus? Mela?... (Jo ro mazz karti minn obbu u jiflih bis-serqa.) ROÛA (hi ukoll tifli l-karti): San ÌuΩepp ta Kopertinu! FONZU: San Filippu Neri! ROÛA: U dan.. San Mattew Evan elista! FREDU (mibluh i ares minn wa da g all-ie or): Af li!!... Dawn qed ji ennu! ROÛA: Razztek mi nuna! Dawn santi! Santi! U dawn - u dawn... Dawn kollha santi! FREDU: Santi?... Ma nemmnekx! ROÛA: U x ma temminx, ras ommok?! Hawn ara! Dawn flus, dawn? FREDU j ares lejn is-santi li tag tih ROÛA.

24 Oreste Calleja FREDU: Santi... (Jo ro il-karti li eba fil-but.) Dawn ukoll... Santi!? FONZU (sab mazz ie or): Dawn le. Dawn mhux santi donnhom... ROÛA u FREDU ja tfulu kollox minn idejh. FONZU: U bil-mod, bil-mod! Le, dawk mhux santi kieku; dawk... ROÛA: Biljetti! FREDU: Biljetti tal-lottu! It-tlieta li huma jitilqu kollox minn idejhom. ROÛA: Prosit ej. Mur obsor g al dik zitek. Dan it-teωor tieg ek, Fred? Biljetti u santi - ajma j ommi! FONZU: Óaqqkom! Ma aqqkomx a jar! Rajtu x tie du birreg ba! ROÛA: Hemm hu Pilatu - asel idejh, ej! FREDU jkompli jqalleb il-karti, ma jridx jaqta jiesu. ROÛA (lil FONZU): Meta g edtli biex nid ol jien a nie u l- kaxxa ma semmejtx reg ba, hux Fonz? Fifty-fifty ridt! (Iddur fuq FREDU) U aqta jiesek int! M hemm xejn jg odd g alik hemm. Int ma temmen b xejn u x-xorti lanqas biss taf fejn toqg od! FREDU (mitluf igedwed wa du, dejjem ifittex bil-g ama finnofs dalma tal-kamra bil-kemm jara fejn sejjer): Ma jistax ikun. Ma jistax ikun... ROÛA: Ibleh! Xi lomt li ser issib f dil- erba kollha?! FREDU: Ma jistax ikun, LE! Dil-miΩerja kollha - dil- erba biss, le. Je tie ikun hawn xi a a li tiswa! Xi mkien - xi mkien irid ikun hawn loqma riωq! Ma jistax ikun li dawn waslu biex imutu u ma se j allu xejn warajhom g ajr miωerja! Ma jistax ikun! Irid - je tie - ma tifhmux li je tie li jkun hawn - li g ad insibu xi mkien xi a a li tiswa?! Xi a a!!... FONZU (biljett tal-lottu f idu): Sette - g oxrin u sej bil-

ÇENS PERPETWU 25 kwattru. FREDU:...Xi a a li tiswa! FONZU: Tern bl-g eniebi ta xelin. Dejjem l-istess kienet tilg ab. ROÛA: Qatt ma reb et xejn iωda! FREDU: Qatt ma reb et... (Jieqaf - donnu fe ra ta tama.) G aliex? Fejn taf? Fejn taf int, RoΩ? ROÛA: X naf?! FREDU: Li ma reb itx - kif tista tg idu int? (Jer a jibda jfittex mal-kamra b ferneωija dejjem tikber.) Forsi reb et xi darba. U jekk reb et - jekk reb et - hawn iridu jkunu! (Iqalleb u jfittex b al mi nun.) Hawn iridu jkunu! Je tie - je tie li jkunu hawn! FONZU (ji ri warajh, se jag tih fer ta enn jarah i arbat kollox): Ieqaf - ieqaf ja mi nun! Int lift li tfarrakli kull m hawn! Ieqaf jew b rasek idur! FREDU (dejjem iωjed feroçi): Je tie! Je tie! (Ikompli jkisser sa ma jasal dejn il-pultruna tax-xió. Itajjar il-peprina u l-vaωett, imbag ad ja taf l-inkwatru bir-ritratt tax-xi u martu u jsabbtu mal- ajt.) ROÛA: Le, Fred! Tmissx dawk! Dawk le! Dawk il-mimmi t g ajnejh - kulma baqag lu fid-dinja! FREDU: X jambihom? Jiswew xi a a forsi? Int stess g edt, RoΩ - m hawn xejn li jiswa hawn ew. Mela kisser u farrak! (B rabja ta sog ba) M hawn xejn li jiswa! Xejn - xejn li xejn! (Itajjar kollox minn fuq il-gradenza. Fl-a ar ja taf l-inkwatru bir-ritratt tas- Sette Giugno.) ROÛA: Le, Fred!... IΩda b dahru lejn IX-XIÓ, FREDU ma jinteba x li dan beda jit arrek fuq il-pultruna, jipprova jqum bi tbatija. FREDU jil aq isabbat l-inkwatru ma l-art. FREDU: Kisser u farrak mela! Ma baqa xejn! ROÛA (t ares mibluha lejn IX-XIÓ, wieqaf wara dahar FREDU,

26 Oreste Calleja idejh ma ru in il barra biex iωommuh): Fred! X g amilt, Fred!? FREDU: Kollox spiçça! Kollox! Darba g al dejjem! IX-XIÓ waqaf bejn bil-wieqfa u bejn se jaqa wara dahar FREDU. Il- oss tal-qalb t abbat g ola sewwa. FREDU donnu jinteba f daqqa; idur. Il-qalb t abbat bi tbatija u xejn soda. Idejn IX-XIÓ jo or u l barra jirtog du, jitbaxxew lejn l-art lejn l-inkwatru mkisser. It-ta bit tal-qalb jieqaf zopptu, IX-XIÓ jibqa wieqaf g al mument ma jit arrekx, imbag ad jintelaq minn tulu fl-art. ROÛA: X g amilt b idejk, Fred!? Tinxte et g arkobbtejha dejn IX-XIÓ fl-art. Tipprova tissemmag lu qalbu. Ebda oss. Tipprova tg ollilu id wa da mill-polz u ter a titlaqhielu. L-id taqa ma l-art - bla ajja. ROÛA: Madonna Santissima! G amiltha, Fred! G amiltha! FREDU j ares mibluh. Id-wa da tax-xió mifruxa ma l-art, il-pala l fuq; is-swaba g adhom miftu in, donnhom lesti biex jilqg u xi a a: l- inkwatru mkisser xibrejn l bog od. Skiet.

ÇENS PERPETWU 27 II ATT 1 Xena L-g ada. L-istess xena ta qabel iωda minflok il-mejda, li issa tinsab imwarrba ma ajt, f nofs il-kamra hemm il-katafalk; it-tebut miftu tax-xió jinsab imdawwar b bosta xemg at kif ukoll kuruni tal-fjuri lussuωi. Ta t it-tebut hemm bandiera kbira Maltija. IX-XIÓ jinsab fit-tebut liebes kollox iswed, in-nuççali g adu f g ajnejh u fuq sidru g andu mdendel serbut impressjonanti ta midalji jlellxu. Idu x-xellugija tinsab milwija fuq sidru, t addan kurçifiss, iωda l-leminija tinsab milwija fuqu f qag da mhux naturali, is-swaba g adhom miftu in b al fl-a ar ta l- ewwel att. ROÛA tinsab bil-qieg da fuq banketta dejn is-sodda, f idejha g andha l-g onnella tax-xi a u qieg da tqattag ha fi bçejjeç kwadri kwadri u tqeg edhom o boroω Ωg ar tal-plastik. Il-bieb tas-seta jinsab miftu - fuqu wkoll kuruna kbira talfjuri u maω-ωew faxex tal-vistu hemm tnejn o ra, bojod u omor. FREDU u FONZU, huma wkoll libsin tal-vistu, jid lu misseta. FONZU (juri lejn ktieb iswed u o xon li ab mieg u): Dik l- Onorevoli Bugeja Ûammit qed ng idlek. Ara ftit. Dik Ωgur Ωeta fil-bidu u fl-a ar hemm it- te, ara. FREDU: Aktar qisha esse milli Ωeta. FONZU: U mela forsi Sammut u mhux Ûammit. (Jitfewwaq bil-pulit - xorob.) U x ix-xjafek jimpurtana min kienu u kif jiffirmaw. L-aqwa li ew! ROÛA (issikkithom - turi lejn it-tebut.): Xxx! Ftit tar-rispett! FONZU (le nu aktar baxx): L-aqwa li ew, eh Fred.

28 Oreste Calleja FREDU (hu wkoll ftit imla la, imma qed jibda jg addilu): Ìew ing id! BiΩΩejjed tara dawk il-firem kollha! FONZU: Eh, tara kemm tiswa l-propoganda, Fred! FREDU (içekçek il-flus f kaxxa tal- bir li ab mieg u): Tiswa, Fonz! Jalla tiswa aktar. X ma tag milx dil-gωira mbierka biex issalva ie ha. FONZU (içekçek il-kaxxa hu wkoll - jikkalkola kemm hemm flus): Iva m hemmx xi uffa g alissa - speçjalment meta tqis xi spiωa kapitali kelli no ro s issa - eh, imma dan g adu l-bidu! Óa jisba g ada Fred u tara! Dak zijuk minjiera deheb jiswa! Ippjanajtha tajjeb il-kampanja jien, tibωax. Redifussion, televixin, avviωi f urnali indipendenti u m humiex!... In grande trid tag milhom l-affarijiet, Fred - in grande jew xejn! ROÛA: Eh meta tkun mejjet ma jibqag lekx g edewwa mbag ad. Kollha bieb wara - basta ji u jarawk stendut. FONZU: Minn daqshekk!... (Imur lejn il-mejda fejn hemm bosta bikkerini u xi fliexken tax-xorb kwaωi battala. Iferrag grokk.) Tie u ta l-a ar, Fred? FREDU (jitqarras): Mhux aktar. G andi l-istonku qed jilg ab. (Ida al idu fil-but ifittex sigarett. Minflok isib il-margerita bajda, mg aff a u midbiela. I ares lejha - ma jafx kif iet hemm. Jarmiha. Jer a jda al idu fil-but u jo ro pakkett did tas-sigaretti. Jie u sigarett u jpejjep.) FONZU jer a jferrag - jersaq bit-tazza lejn it-tebut tax-xió. Jixrob. Minn griωmejh ja rablu oss stramb - bejn xerqa - bejn da ka. ROÛA ( arxa): X aralek issa? FONZU (jixxotta demg a minn g ajnejh jibbru): Xejn; xraqt. ROÛA: Nixtieq naf x ridtuh dak ix-xorb. FONZU: X ji ifieri; ji u mistednin, irjus kbar b al dawk u sejjer ma toffrilhomx xi a a? Il-qalb trid xi a a biex tfarra ha f waqtiet ta emozzjoni qalila b al dawn, RoΩ!

ÇENS PERPETWU 29 FREDU (qed iqalleb fost ruxxmata ittri): Dawn rajthom, Fonz? (Jifta u jaqra wa da.) Kondoljanzi - b turija ta sog ba bla qies mill-membri taç-çirklu Figli di Melita. FONZU (ji i jara.): Prosit ej! U din - mill-onorevoli Manwel Theuma Falzon. FREDU (ittra o ra): Il-Kavallieri tal-g aqda Gran Tron ta Pantellerija. FONZU: Il-Kommendatur Professur Pietru Pawl di San Secondo, O.L.M., K.K., P.R.I., Ruma... u l-kumplament ta l-alfabett! Propoganda, Fred! Propoganda! ROÛA, l-imqass u l-g onnella f idejha, ti i dejhom tittawwal kurjuωa. FONZU (ikompli jaqra): Il-konfratelli tal-g aqda tal-gandlier! - L-Onorevoli Ìakbu... Ukoll! (Idur fuq ROÛA.) Ara x qala l-ba ar, RoΩa! Tiftakru l dan?! ROÛA (taqra.): Óe! U ng id! Issa ftakar fix-xi dal-buωωieqa! Issa li jinsab mejjet? G ax ma ftakarx kemm g ajru mill- urnali u l-pjazez! FONZU: Dawn m hemmx x tag mel, RoΩ. Id ta sel l-o ra. Alla ares tie u g al li jg idu... ROÛA: Kollha pezza wa da... FREDU: Le mhux kollha! Zijjuhi le! Ma kienx b alhom! FONZU (jeg meω lil ROÛA): Eh, daωgur li le! Tifhimniex aωin, Fred! Zijuk ma kienx hekk. Eh, dak kien uniku imma! Óaqqu kulma qed nag mlu mieg u, eh RoΩ? ROÛA: Ara toqg od teg meω xejn int. Naf tajjeb x inhu g addej mir-ras aωina li g andkom! Lil tal-gazzetti tbellg uhielhom g ax min jaqbillu jiblag ha jiblag ha, imma mhux lili taf, Fred! FREDU: X jibilg u? Kulma ktibt, RoΩ, kollu minnu! Intom stess g allimtuhuli! Kieku ma kienx minnu ta seb li kienu ji u dawk l-irjus kbar kollha f dil-miωerja ta kerrejja! ROÛA: Dmug tal-kukkudrilli - dmug tal-kukkudrilli, Fred!

30 Oreste Calleja U int taf tapprofitta ru ek ukoll, Fonz. Int webbiltu... FONZU: Ara jien ma webbilt xejn, RoΩ! FREDU: Webbilni x ji ifieri?! Mhux intom dejjem ittanbruli kemm kien ra el kbir - adtuli l-menti ta rasi! Tajjeb, ikkonvertejtuni sa fl-a ar! Intba t x inhu dmiri issa, RoΩ! (Jersaq lejn il-katafalk ta zijuh. Jie u l-bandiera f idejh.) Ismag ni, oh gωira ingrata! Isimg uni, uti Maltin! Huwa dmir tieg i iva li nurikom x ra el kbir kontu qed tkasbru! Ma n allux aktar il-barrani jiddie ak bina, uti! (Ele ija: imkeffen fil-bandiera madwar spallejh idur madwar ittebut) Nuru lid-dinja li l-eroj tag na nafu kif inqimuhom - nuruha tabil aqq! U mhux kif konna se nag mlu ma l- imsejken zijuhi... G ax - g ajb g alina! - imma zijuhi- l- ewwel eroj ta Malta Indipendenti - l-akbar eroj tas-seklu g oxrin - dan zijuhi kien se jkollu - nist i ng idha! - kien se jkollu... funeral tal-fqar! Ist i! Ibki u ist i, oh gωira infeliçi! Ma t ossux, uti Maltin, fawra titlg alkom g al wiççkom quddiem kedana l-g ajb - kedina l-in ustizzja! Mela npattu, uti - inpattu lkoll. Ni bru ie na quddiem g ajnejn id-dinja u npattu billi kull wie ed minna jag ti l- kontribut tieg u biex kedana l-eroj tag na jibqa mfakkar bil-monument kolossali li se nibnulu. U tabil aqq ng idilkom li ismu ma jmut qatt u jitniωωel fi Ktieb il- Ìrajjiet tad-dinja b ittri tad-deheb! Óuti Maltin... FONZU (içapçap): Tad-deheb, hekk hu! M hawnx g alik, Fred! Hekk Fred, hekk g idilhom fil-funeral g ada! Qanqalhom! Urihom li temmen f li qed tg id! FREDU (kiebi): Nemmen. U tassew - jien stess - ukoll dal- in, bil-kemm ma nist ajjilx li g adni qed nisimg u dak... il- oss. ROÛA: X oss? FREDU: Qed ng idlek, dak il- oss... Kultant, impressjoni tamument, imma hekk, donnu ner a nisma dak il- oss ta

ÇENS PERPETWU 31 qalbu t abbat. FONZU: Qalb ix-xi?! (Ma jafx jid akx jew le) Ehh - iva eh? Tara - tara, RoΩ eh? FREDU: Qalbu... (Jissemma g al xi waqtiet, imbag ad b al jistenba f daqqa. Jidhak, iωda mhux b konvinzjoni.) X kull wa da, hux? X ma jpasparx mo il-bniedem! FONZU: Eh, dak biex tara kemm int titkellem minn qieg qalbek, Fred! FREDU: X ma... jpasparx. (Iqieg ed il-bandiera lura dejn ittebut.) FONZU: Qalbek tad-deheb int, u dik hi. Ma stajtx titkellem a jar. FREDU: Ma stajtx. FONZU: Però stajt issemmi li l-idea tal- abra g all-monument kienet tieg i ukoll. S issa jien biss ri t sehmi. FREDU: Ibqa çert Fonz li Malta kollha tibqa tafulek. FONZU: Iva, senzaltru, imma nippreferi li tibqa tafuli int, Fred - jekk tifhem xi rrid ng id. FREDU (il-kaxxa tal- bir f idejh): Hekk baqa jonqos, Fonz. A na mbag ad meta ni u biex... insomma, meta nag mlu l-kontijiet, naqsmu l- ie kollu bejnietna, ti ux sieb. FONZU: Il- ie, hekk hu. Il- ie. (Ta t l-ilsien) Fifty-fifty flimkien ma l-ispejjeω, eh. ROÛA: Tag mlux kummiedji g al ie wiççi, tafux. Naf sewwa x inhu g addej minn dik ir-ras aωina li g andkom, biex ma ta sbux! FONZU: Hemm a na! Alla ares kul add kien bla fidi b alek, RoΩ! Hekk ti ri l-kalunja - il-malafama! M g adx baqa fiduçja fost il-bnedmin, u dik hi! Fejn hi l-onestà - l- integrità ta Ωmieni! Is-sinçerità - il-vera r ulija! Fejn hi l- karità Kristjana?! ROÛA: Hi, fejn taf! FREDU: Kulma qed nag mlu huwa biex inqajmu l-kuxjenza

32 Oreste Calleja patrijottika ta pajjiωna! Je tie li nies b al zijuhi jing atalhom il- ie!... ROÛA: Ter ax tibda int! A jar sibtu tag mlulu quddiesa g al ru u - u ru kom ukoll kif tkunu fiω-ωifna. FONZU: RoΩa, o ti, ma tistax ta seb g al kollox f din id-dinja. Dak ix-xog ol allejnieh g alik. Aktar tinqala int fejn jid lu noveni, agulatorji u x naf jien. U milli qed nara à bdejt ix-xog ol ta fejda tieg ek int. (Jie u wa da millboroω tal-plastik.) ROÛA: Itlaq kollox! Imma kemm t obb tbag bas! FREDU: G aliex? Dawk x opra ta karità ssej ilhom int, RoΩ? ROÛA: U int ukoll - tmiss xejn! La tridu tafu dawk biççiet millg onnella tax-xi a. Se nag mluhom mas-santi tag ha u nqassmuhom. FONZU: B xejn, RoΩ? ROÛA: Ma nafx kemm se jo dilna l-istampatur g as-santi. Jekk jibqa xi a a Ωejda nag mlu quddies jew tnejn g ax- Xi a... lil dik ir-ru qaddiesa tas-sa Kunçett. FREDU: Mela sewwa smajt jien. Taf Fonz li din Mena ta ta tna di à qed tg id li dal-lejl ziti Kunçett ollmitha biex tilg ab lottu ma nafx kemm-il numru? Din ziti wkoll, ma titlifx Ωmien. Kif waslet hemm fuq mill-ewwel tatha g axxog ol! ROÛA: M intomx se t alluni bil-kwiet, hux? Xammejtkom jien. (Tibda ti bor wejji ha.) Jien sejra. Sidor qalli li dawk li g andhom jag mlu l-velja l-lejla g andhom ikunu hawn g al x is-sebg a. Óudu siebhom intom. FONZU: G al g ada, g all-quddiesa preωenti kadavri, kellimtu lis-sagristan? ROÛA: G at-tmienja u nofs. Semma wkoll li se j ib xi tfal mill-orfanatrofju. Qalli li int webbiltu. FONZU: Jien mela. Sejrin in assru borma g al mel a, jew? ROÛA: Fi siebek. (Tkun se to ro, iωda ter a lura, tmur lejn

ÇENS PERPETWU 33 il-katafalk u titfi x-xemg at.) FONZU: Dawk kif à niωlu sa nofshom, RoΩ? ROÛA: X int ta seb li qed nikolhom jew? Ara li ttuni flushom, tafux; dawk minn buti wara kollox. ROÛA to ro. Tieqaf biss fil-bieb biex ti bor ewlaq mimli mbarazz li kellha mo bi fl-intrata. TiΩgiçça l barra. FONZU (jilma ha): Oj hemm, RoΩ! Mela r ajna koppi! FREDU: U alliha, Fonz. Kul add ti ih sig etu. FONZU: U int ma tafhomx b ali l dawn in-nies, Fred. Li kien g alihom iqaxxruk aj. U jekk t allihom sa l-g adma jmeximxulek. G andek tg id dalwaqt te les minna lkoll int. Min jaf x g all-erwie tg id malli tasal il-kanada. FREDU: Meta nasal. FONZU: G aliex? Kemm jista baqag lek hawn? FREDU: Malli ne ilsu dil-biçça xog ol (juri lejn il-kaxxa talflus) inbewweç ikolli, irrid jew ma rridx. FONZU: Tag mel sew. Mur, mur Fred. Hemm issib xortik. FREDU: U int tkun tista tikri hawn - mhux hekk, Fonz? FONZU: Ma aqqnix? Ili tant nistenna! FREDU jg olli spallejh. Bil-mod il-mod jibda tisfira melankonika, waqt li ji bor minn ta t is-sodda l-kaxxa li fiha kienu nstabu l-biljetti tal-lottu u s-santi. Iqalleb fosthom. FONZU: Isma, mhux sew issaffar hekk, Fred. Ftakar li hawn il-mewt ta t das-saqaf... FREDU: Il-mejtin ma jisimg ux. (Isib fil-kaxxa l-inkwatru mkisser tas- Sette Giugno. I ares lejh fit-tul.) Ma jisimg ux... FONZU: Irrid ng id, qas aqq jisimg uk il- irien. Ftit taddinjità... 2 Xena IΩ-ΩaqΩiq tal-bieb ji bed il- ars ta FREDU u FONZU lejn l- intrata. Wiçç IT-TIFEL ta RoΩa jitfaçça wara l-bieb imbexxaq.

34 Oreste Calleja FONZU: Huwa int? Mur g and dik ommok, isa. TIFEL: Haw - haw in-nies, Sur Fonz. FONZU: Nies? G alija? (Iqum.) Wiçç IT-TIFEL jisparixxi minn wara l-bieb. Il-bieb jinfeta u jid lu Û-ÛAGÓÛUGÓ u T-TFAJLA; hu nervuω, liebes libsa pulita, forsi ΩΩejjed, xag ru qed ji fieflu, - hi sabi a u fuq tag ha, iωda mhux ta intelli enza partikolari. FONZU: Hawn, lili tridu intom? ÛAGÓÛUGÓ: SkuΩi, int is-sur Fonz? Hawn... eh... (Jieqaf iççassat - arstu fuq it-tebut f nofs il-kamra.) Eh, le... na seb adna Ωball. SkuΩawna... (Ikun se jer a jo ro iωda T-TFAJLA ΩΩommu.) TFAJLA: SkuΩi, xtaqna nkellmu lis-sur Fonz. Bag atna Bendu s-sensar. FONZU: Eh iva! Jien is-sur Fonz! Qalli Bendu li kellu ji i xi add jara l-flat. G addu, g addu. Bonasera. ÛAGÓÛUGÓ (jid ol wara T-TFAJLA): Bonasera. Milli qed nara ejna ftit in aωin. (Óarstu dejjem fuq il-katafalk.) FONZU: Óin aωin g ala?... (Jiftakar. Malajr ine i l-beritta.) Iva, hekk hu tabil aqq. G adna kemm arrabna telfa kiefra. Malta kollha tinsab imkeffna f sog ba profonda. Forsi qrajtu fil- urnali?... TFAJLA: Liema urnali? A na ma nixtrux lief... ÛAGÓÛUGÓ (malajr): Qrajna xi a a. Kien ra el kbir skond ma jg idu. FONZU: Kbir?! Eroj kien! Eroj, Alla ja firlu! (Ji bed nifs twil ta sog ba.) Il-Mulej jag tihom il-mistrie ta dejjem. (Jer a jdeffes il-beritta lura f rasu.) Imma, hekk kellu jkun. Id lu, id lu tibωg ux. G iduli, x jidhrilkom millflat? Jilqg ek hux? TFAJLA: Liema flat skuωi? FONZU: Tajba din. Isma, intom mhux Bendu g edtu li bag atkom? Mhux biex tikru hawn ejtu?

ÇENS PERPETWU 35 ÛAGÓÛUGÓ: Hawn?! FONZU: Eh, mela. X jidhrilkom eh; hux kemm jilqag kom? TFAJLA: Eh mela dan hu l-flat? FONZU: Dan eh. Din l-art, dawk t hemm il- itan u xi mkien hemm fuq is-saqaf. Dan flat insej ulu s-soltu a na. ÛAGÓÛUGÓ (xejn impressjonat): Eh dan allura. FONZU: Dan eh. Imma ma tridux tarawh hekk, b dan l- imbarazz. (Ine i xi si u min-nofs, xi gandlier - jiωbarazza.) Ma tobsrux minn xiex g addejna f dawn l- a ar jiem. Ûew t imwiet kellna hawn; wa da fuq l-o ra. Ma temmnux x ta biet jaqilg u, speçjalment mewta ta eroj imbag ad. G idilhom, Fred! FREDU: Hekk hu. F jumejn ma tobsrux x jinqala, sinjorina. Sinjorina?... TFAJLA: Kathleen. FREDU:...Kathleen. Jien Freddy. ÛAGÓÛUGÓ (josserva xi ftit inkwetat liω-ωew Ωg aωag jie du b idejn xulxin): Isma, imma dil-kamra biss hawn allura? Bendu qalilna li se nsibu appartament s ih. Semma kamra ta l-ikel, salott, intrata!... TFAJLA:...Kamra tas-sodda bil-banju u bejt ukoll! FONZU: U hekk hu! Din araw - din il-kamra tas-sodda (Juri lejn is-sodda.) Dik t hemm il-kamra ta l-ikel (lejn ilmejda) - li tista sservi ta salott ukoll! - u dik il-kçina! (ilfuklar.) Din t hawn imbag ad l-intrata! ( dejn il-bieb ta barra.) Eh, hawn mhux Ωg ir daqs kemm wie ed jista ja seb. Naturalment intom m intomx se ΩΩommu sepulkru s i f nofs is-salott tul ajjitkom kollha ÛAGÓÛUGÓ (ma fehemx iç-çajta): Naturalment. TFAJLA: Dak ikollu jitne a, mhux hekk, Freddy? FREDU: Naturalment. FONZU (sarkastiku): Naturalment. Qed nara li g andkom ideat çari dwar arredament modern.