MARCEL NIEQES MIS-SMIGÓ. Carmel G. Cauchi Tpin ijiet ta C.S. Lawrence

MARCEL NIEQES MIS-SMIGÓ Carmel G. Cauchi Tpin ijiet ta C.S. Lawrence Pubblikat mill-kummissjoni Nazzjonali Persuni b DiΩabilità 2008

2

Kelli ri qawwi li ma ried jg addili b xejn. It-tabib ie jarani iωjed minn darba, u kuldarba eddidli ç-çertifikat. Ftit ftit ebbidt mistax-il urnata nieqsa mill-iskola. Meta mbag ad er ajt lura filklassi s abi ew kollha jduru mieg i. Kif int, Sharona? staqsietni Wendy. Issa orrajt, Sharona? ried jaf Nicholas. Immissjajniek, Sharona, qaltli bi tbissima Miss Pirotta, l-g alliema tag na. Bdew ikellmuni kollha f salt u ma kellix çans inwe ibhom lief, Orrajt Tajba grazzi. Imbag ad, fost it-tfal li daru mieg i lma t wiçç did. Ma l aqtx nistaqsi dwaru g ax Miss Pirotta bag tet lil kul add f postu biex tibda l-lezzjoni. Miss Pirotta hija g alliema ta dixxiplina u t-tfal kollha jobduha. G alhekk kul add sab postu u l-lezzjoni bdiet. Imma jien kelli kurωità biex insir naf min kien dak it-tifel li qatt ma kont rajt qabel. Óarist madwar il-klassi u lma tu fit-tieni filliera, in-na a l-o ra tal-kamra. Kien tifel sabi b xag ru isfar lixx u g ajnejh kbar, çelesti. Bla dubju ta 3

4

xejn, f g ajnejja kien jidher l-isba tifel tal-klassi.. Jekk mhux ta l-iskola kollha! Ng id is-sew, dak il- in jien kont iktar interessata fit-tifel il- did milli fil-lezzjoni. Dak it-tifel did min hu? Staqsejt b le en baxx lil Wendy, it-tifla ta ma enbi. Dak Marcel Muscat, we bitni din minn ta t l-ilsien. Issa iskot u ares lejn il-miss g ax jekk tarana nitkellmu ta tafna xi wa da kif taf hi. Imbag ad inkellmek fil-brejk. Imma jien ma stajtx nissaporti sal-brejk. Óarist xi darbtejn lejn Marcel u ppruvajt inxejjirlu bil-mo bi biex nag mel bieb mieg u. IΩda hu ma ranix g ax kien i ares çass lejn l-g alliema, donnu biex ma jitlef l-ebda kelma milli kienet tg id. Meta sar il- in g all-brejk u t-tfal s abi qamu biex jo or u jilag bu fil-bit a, Marcel kien minn ta quddiem g ax mid-dehra kellu saqajh jikluh biex ji ri irja mas-subien l-o ra. Jien g a ilt biex nil qu u no ro warajh alli nkellmu. Óelow, 5

6

Marcel! sejja tlu meta l aqtu. Jien Sharona. Int kollox sew? Stennejtu se jdur lejja u mqar jitbissimli. IΩda Marcel la we ibni u lanqas biss ta kasi. Dak il- in indunajt li wara widnejh ittnejn kellu xi a a. Kont se ner a nsejja lu, jew intaptaplu fuq spalltu, imma fil-pront Miss Pirotta qabditni minn drieg i. Sharona, stenna ftit alli nkellmek, qaltli waqt li ibditni lejha. Mill-ewwel sibt li kienet se ççanfarni g ax waqt il-lezzjoni ratni nitkellem ma Wendy, jew g ax qg adt mo i f Marcel. Imma ma kienx hekk. Sharona, nixtieq inkellmek ftit fuq it-tifel il- did li g andna fil-klassi, qaltli Miss Pirotta. Na seb li a rajtu, hux hekk? Dak jismu Marcel, u U xi naqra mnie ru mxammar, hux tassew? qtajtilha kliemha jien. G adni kif sejja tlu biex nintroduçi ru i mieg u u lanqas biss kellimni! Lanqas biss ares lejn wiççi! Ûgur li hu xi naqra mkabbar g ax jaf li hu elu. Le, Sharona. Sejra Ωball, merietni l-g alliema. Marcel ma kellmekx g ax ma semg ekx issejja lu. 7

Imma jien kont preçiω warajh, Miss, er ajt jien. Ma jistax ikun ma semag nix! Lanqas li hu trux! Huwa sewwasew hekk, Sharona.. Marcel ma jismax. Imma hu u afna b alu jippreferu li flok insej ulhom torox insej ulhom persuni neqsin mis-smig. Imma allura ma jisma xejn, Miss? stag ibt jien. U dawk li g andu wara widnejh x inhuma? komplejt nistaqsi mimlija kurωità. Marcel jisma ftit, Sharona, we bitni l-g alliema. U dawk li g andu wara widnejh huma hearing aids. Marcel jilbishom biex jisma a jar. Imma bilhearing aids xorta ma ji ix jisma b alna. Mela g alhekk ma we ibnix meta sejja tlu, er ajt jien b dispjaçir. U jien sibtu mnie ru mxammar u mkabbar bih innifsu!..mela allura add ma jista jkellmu U kollu ta xejn li qed ji i l-iskola g ax la ma jismax l-ispjega tal-lezzjoni ma jistax jitg allem. 8

Le, Sharona, merietni Miss Pirotta. Il-fatt li hu nieqes mis-smig ma jfissirx li ma jistax jitg allem. Imbag ad arset lejn l-arlogg u kompliet tg idli, Imma issa a jar tmur tie u l-brejk g ax dalwaqt iddoqq il-qanpiena. Fuq Marcel ner g u nitkellmu aktar tard. U hekk kif ri t mill-klassi l-g alliema ar et warajja biex tie u sieb it-tfal waqt il-log ob. Lil Marcel rajtu fil-bit a ji ri u jilg ab fer an mat-tfal subien l-o ra, u kien qieg ed ila aq mag hom tajjeb afna. Jiena mort sibt lil Wendy, il- abiba tieg i, u staqsejtha iktar dwaru. Marcel kien imur skola o ra g ax kien joqg od il-óamrun, fissritli din. Issa dan l-a ar talfamilja tieg u ew joqog du hawn u g amlulu transfer g all-iskola tag na. Beda ji i meta inti kont marida. Il-Miss qaltli li ma jismax, g edtilha jien kurjuωa biex insir naf aktar dwaru. Imma allura kif jifhmek meta tkellmu? 9

10

Ma nafx eωatt, qaltli Wendy. Imma milli jidher ma jifhimx kollox. Il-hearing aids jg inuh xi ftit, imma hu jag mel il-lipreading ukoll. X jag mel? Jag mel il-lipreading, tenniet il- abiba tieg i. Ji ifieri jinduna x inti tg id billi jaqralek xufftejk int u titkellem, fissritli mbag ad. Il-Miss po ietu fuq quddiem biex ikun jista jsegwi kull çaqliqa ta xufftejha u jinduna x inhi tg id. Eee, mela g alhekk rajtu j ares çass lejha waqt li kienet tkellimna, lissint hekk kif bdejt nifhem a jar. Il-Miss qaltilna li a na wkoll hekk irridu nkellmuh, re g et Wendy, b wiççu mdawwar lejna alli jara xufftejna. Ma jifhimx kollox, imma jie u s-sens ta dak li nkunu ng idu. Xtaqt nistaqsiha afna iktar dwar Marcel, imma l- in tal-brejk kien spiçça u l-qanpiena daqqet biex ner g u lura fil-klassi. 11

Meta r ajna lura fil-klassi Miss Pirotta talbitna no or u l-kotba li ssellifna mil-librerija u qaltilna nag mlu ftit minuti qari fis-skiet sa ma nibirdu mis-s ana tal- iri. Imbag ad re g et sej et lili ma enbha biex tkompli tkellimni. Sharona, qaltli, nixtieq ng idlek ukoll li Marcel ma tantx jitkellem, u dak li jlissen mhux dejjem ikun çar. Allura kif jikkomunika? skantajt jien. Ara, Sharona, fissritli l-g alliema, a na nitg allmu nitkellmu g ax nisimg u lil addie or jitkellem. Issa billi Marcel ma jismax il-kliem sew, ibati afna biex jitg allem jitkellem. Imma hu jikkomunika wkoll bis-sinjali. Kont se nistaqsiha xi a a o ra, iωda Miss Pirotta waqqfitni. Hemm afna iktar xi ng idu, Sharona, qaltli bi tbissima, imma issa m hux il-waqt. G ada wara nofsinhar g andhom ji u Ωew persuni fil-klassi, li jafu jkellmukom fuq hekk afna iktar minni. Lil s abek a g edtilhom b dan. 12

Óabat tajjeb li r-ri g addielek g ax hekk tista tismag hom int ukoll. Issa a jar tmur f postok alli nibdew il-lezzjoni. Dak in-nofstanhar g adda wkoll u a na u sejrin id-dar imxejt ma Nicholas li ji i l-ku in tieg i. Xtaqt nie u xi tag rif ie or ming andu, imma dan ma kienx jaf jg idli iωjed milli qaltli Miss Pirotta. L-g ada filg odu ma ara xejn speçjali, imma wara nofsinhar, kif kienet weg ditna l-g alliema ew filklassi tag na Ωew persuni mhux tas-soltu. Dawn kienu s-sur Cilia, g alliem speçjalizzat biex jg in tfal b al Marcel, u Mrs Borg li introduçiet ru ha b ala interpretu tal-lingwa tas-sinjali Maltija. Lil Marcel kienu a jafuh g ax kienu jmorru jarawh fl-iskola tal-óamrun. G alhekk malli da lu fil-klassi mill-ewwel marru jkellmuh. Dawn iω-ωew persuni bdew jikkomunikaw ma Marcel bis-sinjali u ftit instemg u jitkellmu. Marcel deher fer an afna bihom. Wara li introduçiet lis-sur Cilia u lil Mrs Borg, Miss Pirotta marret bilqieg da fuq wara tal-klassi 13

14

u alliet f idejhom. Tfal, jiena g alliem ukoll, qalilna s-sur Cilia, imma jiena mmur minn skola g al o ra biex ng in lil tfal neqsin mis-smig b al Marcel. Waqt li kien qed jitkellem is-sur Cilia, Mrs Borg bdiet tag mel is-sinjali u nnotajt lil Marcel b wiççu fer an u jxengel rasu biex juri li jaqbel ma dak li kien qed jg id is-sur Cilia. Imbag ad tkellmet ftit Mrs Borg. Jiena mhux g alliema imma interpretu tal-lingwa tas-sinjali Maltija. Jiena ng in studenti b al Marcel li jikkomunikaw ukoll b din il-lingwa. Xog li hu li nibdel dak li jkun qed jing ad bil-kliem f sinjali b idejja. U, g all-kuntrarju, naqleb dak li jkun jing ad bis-sinjali fi kliem bil-fomm. Hux veru Marcel? Marcel deher li fehem kollox g ax waqt li kienet qed titkellem Mrs Borg, is-sur Cilia beda jag mel is-sinjali hu. G al mistoqsija ta Mrs Borg, Marcel deher jag mel xi sinjali. Mrs Borg interpretatilna x kien qed jg id Marcel: Iva, veru. Kemm is-sur Cilia kif ukoll int, Mrs Borg, tg inuni afna. 15

16

Imbag ad kompla jitkellem is-sur Cilia b Mrs Borg tinterpreta bis-sinjali. Issa li Marcel ie filklassi tag kom nixtiequ nag tukom xi tag rif biex intom u Marcel tkun tistg u ssiru bieb ta xulxin u tg inu lil xulxin. L-ewwelnett importanti li ng idilkom li n-nuqqas ta smig m hux kollu xorta. Hemm persuni li g andhom nuqqas ta smig Ωg ir, o rajn li n-nuqqas ta smig tag hom hu kbir, waqt li o rajn kwaωi ma jisimg u xejn. Dawk li g ad fadlilhom imqar ftit tas-smig jilbsu l-hearing aid. Din hi strument li jintlibes fil-widna biex jamplifika, jew iωid, il- oss u jg in lil dak li jkun jisma a jar. Hawn afna kwalitajiet ta hearing aids u Marcel fil-fatt jilbes tnejn, wa da f kull widna. Tridx turihom ilhearing aids tieg ek, Marcel? Marcel mill-ewwel are wa da mill-hearing aids minn widintu u qam biex jag tiha lis-sur Cilia. Is- Sur Cilia spjega li l-hearing aid g andha mikrofonu Ωg ir min fejn jid ol il- oss, kaxxa li tkabbar il- oss, u toqba min fejn jer a jo ro il- oss g al ol-widna. Il-hearing aid ta dem bil-batterija, 17

18

spjega is-sur Cilia waqt li feta b al bieba Ωg ira u are mill-hearing aid batterija çkejkna b al dik ta l-arlo i ta l-idejn. Imma l-hearing aid g andha l-iωvanta tag ha wkoll, kompla jg idilna. Óalli nurikom g ala. Is-Sur Cilia talab lil Miss Pirotta tisilfu ftit irradju li fuqu nisimg u x-xandiriet g all-iskejjel. L-g alliema ar itu mill-kabord u newlithulu. Huwa po ieh fuq il-mejda ta l-g alliem u talab lil Wendy to ro ma enbu. Meta Wendy ar et, is-sur Cilia a ktieb ta l-istejjer mill-basket tieg u u telqu f idejha biex taqralna storja minnu. Imma hekk kif Wendy bdiet taqra huwa xeg el ir-radju u g ollielu l-volum daqs il-volum tal-vuçi tag ha. It-tfal ma damux ma pprotestaw li min abba l-muωika tar-radju ma setg ux jifhmu lil Wendy sew. Is-Sur Cilia tefa r-radju u talab lil Wendy ter a lura f postha. Qeg din taraw? qalilna mbag ad. Dan hu l-iωvanta tal-hearing aid. Din ma tamplifikax biss il-le en ta min ikun jitkellem imma l- sejjes kollha ta madwar. G alhekk 19

min juωa hearing aids ikun jixtieq li ma jkunx hemm afna storbju. Barra minn hekk jeωisti strument ie or jg idulu Radio Hearing Aid li jg in biex dan l-iωvanta jonqos. Marcel dalwaqt ikollu wie ed minn dawn l-istrumenti. Hux veru, Marcel? Iva veru. wie eb Marcel. Issa nixtieq nag tikom idea afifa ta kif i ossu xi add li g andu nuqqas ta smig, Ωied jg idilna s-sur Cilia waqt li re a a l-ktieb ta l-istejjer f idejh. Din idea afifa afna, tafux! Se naqralkom storja sabi a, imma waqt li nkun naqra rridkom issoddu widnejkom bil-pali ta idejkom. Allura kif tridna nisimg u? kien pront staqsa Nicholas. Qed ng idilkom tag mlu hekk sewwasew biex ma tisimg ux, tbissimlu s-sur Cilia. Jekk ma tisimg ux tie du idea afifa ta kif i ossu min hu nieqes mis-smig. Saddejna lkoll widnejna bil-pali ta idejna u s-sur Cilia beda jaqra. Mrs Borg ma baqg etx tinterpreta 20

biex Marcel ikun b alna. Imma ma stajna nifhmu xejn. It-tfal kollha, inkluω Marcel, bdew i arsu çass lejn wiççu donnhom iridu je dulu l-kliem minn fommu. Is-Sur Cilia waqaf jaqra u staqsiena x konna fhimna. Imma l-istorja add ma kien fehemha. Min hu nieqes mis-smig i ossu dejjem hekk, spjega Sur Cilia. Imbag ad dar fuq Marcel u staqsieh x fehem. Marcel qallu li hu kien qralu xufftejh u induna li l-istorja kienet fuq Is-Serp b Sebat Irjus. Imma xorta ma kienx fehem kollox. Kieku Mrs Borg kompliet tinterpretali jiena kont nifhem afna aktar, fisser ru u Marcel bis-sinjali li Mrs Borg interpretat g alina fi kliem. Is-Sur Cilia g alaq il-ktieb u kompla, Issa se nitlobkom tippruvaw a a o ra. G aωel xi tnejn jew tlieta minna u staqsiena x jisimna. Ara, se nsejja lil xi add minnkom u nitolbu jag mel xi a a, kompla jg idilna. Imma tridu t arsu sewwa lejja g ax se nitkellem bla ma tisimg uni. Dak li se ng id se ng idu b xufftejja biss. Marcel, inti ma tistax tie u sehem g ax inti taf taqra x-xufftejn afna aktar minn s abek tal-klassi, kompla s-sur Cilia b Marcel jitbissem fer an. 21

L-g alliem speçjalizzat g aωel lil Roberto u beda jkellmu biç-çaqliq ta xufftejh biss. G all-ewwel ma indunajtx x kien qed jg idlu, u b ali Roberto u l-o rajn. IΩda meta rrepeta xi darbtejn tlieta, u beda jipponta sebg u lejn il-bieb, fhimt li kien qed jg id, Mur ifta l-bieb. Issa Roberto fehem ukoll, u qam minn postu u mar jifta il-bieb tal-klassi. Sewwa. Dan afna jg idulu qari tax-xufftejn, qalilna s-sur Cilia Iva, bl-ingliω lipreading, qaltlu Wendy. Miss Pirotta qaltilna dwaru. Hekk hu. Forsi a jar insej ulu speechreading, bil-malti qari tad-diskors, re a hu. G ax barra ç-çaqliq tax-xufftejn, dan jinkudi wkoll l-espressjoni tal-wiçç kif ukoll il- esti. Ìesti x inhuma? riedet taf Wendy. Ìesti huma ç-çaqliq ta partijiet o ra tal- isem, b alma hi r-ras u l-idejn, waqt li nkunu nitkellmu, spjega s-sur Cilia. Fil-fatt Roberto fehem afna 22

aktar malajr meta jiena indikajtlu l-bieb b idi. G alhekk, nistg u nikkomunikaw ma min hu nieqes mis-smig b dan il-mod g ax, g alkemm ma jkunx qed jisma kollox, ikun jista jaqralna xufftejna u l- esti li nag mlu. Issa ni u g al a a o ra, kompla jg idilna s-sur Cilia waqt li Mrs Borg kompliet tinterpreta lil Marcel bil-lingwa tas-sinjali. Min hu nieqes missmig g andu Ωvanta i kbar g ax ma jistax juωa t-telefon u r-radju, u t-televixin ftit jiswielu. Dan g ax waqt li jkun jara l-istampi ma jkunx jisma l-vuçijiet. Naturalment dan ji ri wkoll jekk ikun jara xi film jew DVD. Qisu jkollu s-sound mag luq, g edtlu jien. Hekk hu, Sharona, ikkonfermali hu. Din tistg u tippruvawha l-lejla waqt li tkunu taraw xi programm fuq it-televixin. Ag lqulu ftit is-sound u taraw kemm hu diffiçli ssegwi dak li jkun qed jing ad. Na seb g alhekk xi w ud mill-films, jew 23

24 Get out of my way

programmi tat-televixin, ikollhom il-kliem ta t, inna a t isfel ta l-iskrin, er ajt jien. X ta seb Marcel? staqsa s-sur Cilia. Marcel permezz ta l-interpretu qal lil s abu tal-klassi, Iva, veru. Bis-sub-titles jiena nifhem it-televixin afna aktar. Imma missieri qalli li dawn jg inu wkoll lil min ikun qed jitg allem jaqra. Qalli wkoll li dawn jintuωaw anki meta jkun hemm xi film b lingwa li ma nifhmux. Is-sub-titles ikunu b lingwa li nafu naqraw u allura nifhmu x ikun jing ad. Hekk hu, Marcel. Sewwa qed tg id, ikkonfermalu s-sur Cilia. Is-Sur Cilia waqaf jitkellem u alla lil Mrs Borg tkellimna ftit hi. G al xi persuni neqsin mis-smig hemm ukoll il-lingwa tas-sinjali, bdiet tispjegalna waqt li s-sur Cilia beda jag milha ta l-interpretu g al Marcel. Il-lingwa tas-sinjali tintuωa l-aktar minn dawk il-persuni li twieldu b nuqqas kbir ta smig, g ax dawn l-aktar li jsibuha diffiçli biex jitg allmu jitkellmu. 25

26

Jien wie ed minnhom, qabeω jg id Marcel permezz ta l-interpretu. Jiena twelidt b nuqqas kbir ta smig u ftit naf nitkellem. Barra minn hekk il-kliem li ng id ma tantx hu çar. Però jiena nikkomunika tajjeb afna bil-lingwa tas-sinjali. Fil-fatt g al xi lezzjonijiet importanti ti i Mrs Borg fil-klassi biex tinterpretali. Jiena nixtieq, kieku, li Mrs Borg tkun dejjem mieg i fil-klassi. Imma dan mhux possibbli g ax f Malta m hawnx interpreti biωωejjed. It-tfal tal-klassi baqg u skantati b dan il-kliem. Jien kelli afna mistoqsijiet o ra f mo i, imma g aωilt li nag mel l-iktar wa da importanti: Allura din il-lingwa kif jista wie ed jitg allimha? Mrs Borg spjegatilna li mhux façli titg allimha malajr g ax din hi lingwa Ωg ira li g adha qed tiωviluppa. Però, kemm id-diviωjoni ta l-edukazzjoni kif ukoll l-università, jorganizzaw korsijiet ta filg axija b lezzjonijiet baωiçi, Ωiedet tg idilna. Jiena g amilthom dawn il-korsijiet, imma l-aktar li tg allimt kien bil-prattika, g ax g amiltha afna mal-persuni neqsin mis-smig li 27

juωaw din il-lingwa. Dawn g andhom Deaf Club il-belt, u jiltaqg u fih kull img a. Jiena spiss immur hemm u noqg od nitkellem mag hom bil- Lingwa tas-sinjali Maltija. Jien ukoll ieli mmur id-deaf Club, l-aktar biex niltaqa ma tfal o ra b ali li huma deaf, kompla Marcel. Imma façli biex titg allem is-sinjali? staqsa Nicholas. Xi sinjali tifhimhom mill-ewwel g ax juωahom kul add, qalet Mrs Borg. Ag mlilhom sinjal afif, Marcel, talbet imbag ad lill- abib did tag na. Marcel qam, dar lejn il-klassi, g alaq ittliet swaba tan-nofs ta id wa da u po ieha ma wiççu b mod li s-seba Ω-Ωg ir ie ma fommu u l-kbir ma widintu. Óafna mit-tfal g ajtu, Telefon! u o rajn qalu, Içempel! Imma afna sinjali m humiex daqshekk façli biex tifhimhom, kompliet Mrs Borg. Ag mlilhom xi sinjal ftit tqil, Marcel, talbet imbag ad lil se ibna. 28

Marcel po a sebg u l-werrej ma xofftu t isfel u mexxieh minn na a g al o ra. Tafu x ifisser dan is-sinjal? staqsiet Mrs Borg. Óafna qalu li kien ifisser xufftejn. Dak is-sinjal ifisser il-lewn a mar, fissret Mrs Borg. Veru li fil-lingwa tas-sinjali tista tispelli l-kliem? staqsiet Miss Pirotta li kienet issegwi kollox fisskiet u b interess kbir. Iva, veru, wie bet Mrs Borg. Dak jg idulu finger spelling. Hemm sinjal g al kull ittra ta l-alfabett. G alhekk wie ed jista jispelli xi isem b subg ajh, jew inkella xi kelma li g ad m hemmx sinjal g aliha. Óa nurikom xi ftit minnhom. Mrs Borg semmiet xi ittri u Marcel beda jag mel b subg ajh is-sinjal g alihom. Fl-a ar ta din illezzjoni, kompliet Mrs Borg, Marcel se jag tikom karta li fiha s-sinjali ta l-ittri kollha ta l-alfabett, anki dawk Maltin. Mhux diffiçli titg allmuhom u hekk xi kultant tkunu tistg u tuωawhom biex tikkomunikaw a jar ma Marcel. Se n alli filklassi wkoll ktieb u DVD li fih afna sinjali biex, jekk tridu, titg allmuhom ukoll. 29

Fuq it-televixin ukoll jag tu l-a barijiet bissinjali, qalet Wendy. Jien ieli nωertajthom. Inti tarahom, Marcel? Marcel deher xi ftit mifxul u g alhekk wie bet g alih Mrs Borg. Marcel ieli jarahom b alma ieli taraw l-a barijiet intom. Imma intom it-tfal ma ssibux wisq x jinteressakom fl-a barijiet. Na seb li tippreferu taraw xi cartoons milli l-a barijiet, mhux hekk? Roberto deher im asseb. La a na ma nafux illingwa tas-sinjali ma tantx nistg u nikkomunikaw ma Marcel, wera siebu mbag ad. Veru li se jkun xi ftit diffiçli, re a a r-riedni f idejh is-sur Cilia, imma Marcel, ftit jew wisq, jisma bil-hearing aids. Jekk tkellmuh çar u bla ma tg a lu, u b wiççkom lejh, jista wkoll jifhem bil-qari tax-xufftejn. Imma barra li jifhem lilna t-tfal Marcel je tie lu jifhem ukoll l-ispjega tal-lezzjoni, ikkummenta Nathan. U Miss Pirotta ma tistax tag mel l-ispjega bil-lingwa tas-sinjali. 30

Veru, ammetta s-sur Cilia, Imma Marcel se jipprova jsegwi lil Miss Pirotta wkoll bil-hearing aids u bil-qari tax-xufftejn. Darbtejn fil- img a, u meta nista aktar, nibda ni i jiena biex ng in lil Marcel, daqqa hawn, fil-klassi mag kom, u drabi o ra nie du g alih wa du. G al-lezzjonijiet importanti ti i Mrs Borg biex tinterpretalu l-lezzjoni. U a na wkoll nistg u ng inu lil Marcel, qabωet Miss Pirotta. Per eωempju jien irrid nara li dejjem inkellimkom b wiççi lejkom alli Marcel ikun jista jaqrali xufftejja. U meta nara li ma fehemx nirrepeti l-istess a a fi kliem differenti. Nista nuωa xi sinjali alli Marcel jifhem aktar. Irrid ukoll nibda nuωa iktar il-whiteboard u nikteb fuqu l-pa na li nkun nixtieqkom issibu jew il-homework li nkun irridkom tag mlu. Sewwa, sewwa Miss Pirotta, kompla mag ha s-sur Cilia. Biss tinsiex li meta tkun tikteb fuq il-whiteboard ma tkomplix tispjega g ax inkella Marcel ma jkunx jista jifhem permezz tal-qari taxxufftejn. Jekk tuωa materjal viωiv b alma huma 31

32

stampi, charts, flashcards u DVDs bis-sub-titles jg inu wkoll. Hekk, Marcel, fejn ma jasalx bissmig, ikun jista jasal bil- ars. Dak li jara jg inu jifhem dak li ma jistax jisma. Veru, re g et Mrs Borg, afna drabi l-persuni neqsin mis-smig juωaw g ajnejhom flok widnejhom. Per eωempju, minflok it-telefon huma juωaw afna l-smss u l-emails biex jikkomunikaw. Kos hux. L-SMSs u l-emails huma tajbin afna g all-persuni neqsin mis-smig, ikkummentajt jien. Meta jikbru, il-persuni neqsin mis-smig, ikunu jistg u ja dmu? staqsiet Wendy. Is-Sur Cilia spjega li persuni neqsin mis-smig jistg u jag mlu, tista tg id, kollox. Il-persuni adulti neqsin mis-smig ja dmu, jiωωew u, isiru ommijiet jew missirijiet, jiddevertu, jag mlu l-isport, isuqu l-karozza. L-istess b al kull persuna o ra. Na seb li l-aktar a a importanti g all- 33

34

persuni neqsin mis-smig hi li jitg allmu jiktbu u jaqraw g ax b hekk huma jkunu jistg u jsegwu afna aktar dak li jkun qed ji ri. Imma a na t-tfal kif nistg u ng inu lil Marcel? staqsiet Kirsty, tifla kwieta li sa dak il- in kienet baqg et tisma biss. Brava! fer ilha s-sur Cilia. Mistoqsija flokha afna. X ta seb, Marcel, fuq din il-mistoqsija? Jiena l-aktar a a li nixtieq hi li intom tippruvaw tikkomunikaw mieg i u dda luni nilg ab mag kom, qal Marcel. U niddejjaq afna jekk t alluni wa di. U fil-klassi l-iktar li jista jg inu min ikun bilqieg da ma enbu, b alma hu Roberto b alissa, Ωied is-sur Cilia waqt li dawwar arstu lejn Roberto. G andek tara li jkun sab il-pa na fejn tkunu qeg din, u li jkun fehem x talbitkom Miss Pirotta. U meta xi add jg olli idu biex jistaqsi xi a a indikalu min ikun alli hu jdawwar wiççu lejh u jkun jista jaqralu xufftejh. Importanti wkoll li taraw 35

li jkun fehem xi avviω li jkun ing ata fl-assembly g ax dawk Ωgur li ma jifhimhomx. Il- in kien sar u s-sur Cilia u Mrs Borg temmew l-laqg a tag hom mag na. Mrs Borg tat ktieb u DVD tas-sinjali lil Miss Pirotta biex tpo ihom fil-librerija. U s-sur Cilia ta mazz karti lil Marcel biex dan jag ti wa da lil kull student tal-klassi. Fihom kien hemm is-sinjali ta l-ittri ta l-alfabett. U kul add beda jipprova jitg allem jag mel dawn is-sinjali g ax kul add xtaq li jg in lil Marcel. Óadd ma ried i allih wa du. 36