PLAN XERAL DE ORDENACIÓN MUNICIPAL DE VILAR DE SANTOS. Documento para aprobación inicial

Transcript

1

2 ÍNDICE 1. INTRODUCIÓN PRESENTACIÓN E CONTIDO ANTECEDENTES EQUIPO REDACTOR DOS TRABALLOS DIAGNOSE OPERATIVA PRECISIÓNS METODOLÓXICAS. DIAGNOSE TERRITORIAL ENCADRE AMBIENTAL OS ESPAZOS NATURAIS PROTEXIDOS SÍNTESE O ENCADRE SOCIOECONÓMICO A POBOACIÓN MUNICIPAL A MOBILIDADE DA POBOACIÓN A VIVENDA O SISTEMA PRODUTIVO OS SISTEMAS ESTRUTURANTES A INFRAESTRUTURA VIARIA A diagnose da rede viaria municipal de Vilar de Santos AS DOTACIÓNS URBANÍSTICAS A POLÍTICA URBANÍSTICA MUNICIPAL OBXECTIVOS XERAIS DA ORDENACIÓN OBXECTIVOS XERAIS DA PLANIFICACIÓN URBANÍSTICA OBXECTIVOS XERAIS DO PXOM A GRAN IMPORTANCIA DA VARIABLE MEDIOAMBIENTAL NO PLANEAMENTO PRINCIPAIS OBXECTIVOS AMBIENTAIS ESTRUTURA XERAL DA ORDENACIÓN A PERSPECTIVA TERRITORIAL AMPLIA COMO PUNTO DE PARTIDA O MODELO DE ORDENACIÓN TERRITORIAL ESTRATEXIAS PARA A DEFINICION DO NOVO MODELO TERRITORIAL O SISTEMA URBANO E DE ASENTAMENTOS UN IMPORTANTE CAMPO DE XOGO PARA A INSTRUMENTACIÓN NETAMENTE URBANÍSTICA A IMPORTANCIA DA EFICIENCIA E A SOSTIBILIDADE NO MODELO O MODELO TERRITORIAL COMPACTO O SISTEMA E O MODELO TERRITORIAL DOS ASENTAMENTOS DE POBOACIÓN O SISTEMA ECONÓMICO E OS SEUS ESCENARIOS ZONAIS. AS ÁREAS DE ACTIVIDADE O PROXECTO MEDIOAMBIENTAL OS CORREDORES ECOLÓXICOS A PROTEXER OS ESPAZOS NATURAIS A POR EN VALOR OS MONTES AGRO-FORESTAIS A XESTIONAR A ORDENACIÓN DO TURISMO DETERMINACIÓNS DE ESTRUTURA UNHA VISIÓN SISTÉMICA DA ORDENACIÓN E DAS ALTERNATIVAS páx. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 1

3 O SISTEMA XERAL DE COMUNICACIÓNS E TRANSPORTES AS REDES DE INFRAESTRUTURAS DE SERVIZO Abastecemento Saneamento. Pluviais e residuais Recollida de Residuos Sólidos Urbanos Rede de subministración de enerxía eléctrica Rede de telefonía OS SISTEMAS DE ESPAZOS LIBRES OS SISTEMAS DE EQUIPAMENTOS Sistema xeral de equipamentos administrativos Dotacións administrativas propostas Sistema xeral de equipamentos asistenciais Dotacións asistenciais propostas Sistema xeral de equipamentos deportivos Dotacións deportivas propostas Sistema xeral de equipamentos educativos Dotacións educativas propostas Sistema xeral de equipamentos sanitarios Dotacións sanitarias propostas Sistema xeral de equipamentos socioculturais Dotacións socioculturais propostas Sistema xeral de equipamentos turísticos Dotacións turísticas propostas Outros sistemas xerais propostos Os terreos de equipamentos de sistema xeral a obter Táboas de equipamentos e instalacións SOLUCIÓNS DE ORDENACIÓN O solo da capital municipal de Vilar de Santos O núcleo da aldea de Saa DIMENSIONADO DO PLAN A PREVISIÓN INICIAL DAS NECESIDADES DO PLAN XERAL AS CLAVES CONXUNTURAIS PARA O ESTABLECEMENTO DE PREVISIÓNS A CAPACIDADE QUE DEBE ESTABLECER O PXOM PARA OS USOS PREVISTOS O SOLO EMPRESARIAL E AS ACTIVIDADES ECONÓMICAS ESTRUTURA PRODUTIVA E PROGNOSE DE CRECEMENTO AS NECESIDADES DE RESERVA DE SOLO PRODUTIVO AS PREVISIÓNS DE SOLO PARA ACTIVIDADES ECONÓMICAS NO PLAN PROXECCIÓNS DE EMPREGO CO PXOM EN MARCHA A POBOACIÓN PROGNOSE E PROXECCIÓNS DE POBOACIÓN Prognoses complementarias a partir da xeración de emprego co PXOM Proxeccións compostas de poboación A VIVENDA E O SOLO RESIDENCIAL CONTEXTUALIZACIÓN DOS DATOS ESTATÍSTICOS DE VIVENDAS consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 2

4 CONTEXTUALIZACIÓN DAS PREVISIÓNS PREVISIÓNS DE SOLO RESIDENCIAL E VIVENDA AS PREVISIÓNS DE VIVENDA NO PLAN A XUSTIFICACIÓN DA OFERTA DE SOLO RESIDENCIAL AS DIMENSIÓNS TOTAIS DO PLAN XUSTIFICACIÓN DAS DETERMINACIÓNS DO PXOM. CRITERIOS XERAIS ADOPTADOS PARA AS DETERMINACIÓNS DO PRESENTE PLAN XERAL A CLASIFICACIÓN DO SOLO SOLO URBANO SOLO DE NÚCLEO RURAL Criterios de delimitación dos núcleos rurais Cálculo da consolidación edificatoria nos núcleos rurais SOLO URBANIZABLE A DEMANDA DE SOLO PARA ACTIVIDADES PRODUTIVAS COMERCIAIS E INDUSTRIAIS LIXEIRAS SOLO RÚSTICO Solo rústico de especial protección agropecuaria (RPAG) Solo rústico de especial protección forestal (RPFO) Solo rústico de especial protección de augas (RPAC) Solo rústico de protección paisaxística (RPPX) Solo rústico de protección de espazos de interese natural (RPEN) Solo rústico de protección de infraestruturas (RPIN) Solo rústico de protección patrimonial, artístico ou histórico (RPPH) Solo rústico de protección ordinaria (RPOR) OS USOS GLOBAIS DELIMITACIÓN DOS DISTRITOS DO SOLO URBANO CUMPRIMENTO DA LEXISLACIÓN URBANÍSTICA XERAL E SECTORIAL MARCO LEXISLATIVO E NORMATIVO CLASIFICACIÓN TEMÁTICA DE LEXISLACIÓN E NORMATIVA CUMPRIMENTO DOS LÍMITES DE SOSTIBILIDADE E CONDICIÓNS DE CALIDADE DE VIDA DA LOUG CUMPRIMENTO DAS RESERVAS DE SOLO ESIXIDAS PARA A IMPLANTACIÓN DE SISTEMAS XERAIS AVALIACIÓN DA CAPACIDADE MÁXIMA RESIDENCIAL Capacidade máxima residencial en solo urbano e solo de núcleo rural Capacidade máxima residencial en solo urbanizable delimitado Cálculo da capacidade máxima residencial CUMPRIMENTO DAS RESERVAS DE SOLO ESIXIDAS PARA SISTEMAS XERAIS INTERPRETACIÓN DOS RESULTADOS DA CAPACIDADE RESIDENCIAL Cuantificación real das vivendas actuais Cuantificación das vivendas realmente executables Conclusións a respecto das novas vivendas realmente executables INTENSIDADES E ESTÁNDARES EN SOLO URBANO NON CONSOLIDADO INTENSIDADES E ESTÁNDARES RESULTANTES INTENSIDADES E ESTÁNDARES EN SOLO URBANIZABLE consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 3

5 7.6. XUSTIFICACIÓN DO CUMPRIMENTO DAS DETERMINACIÓNS RECOLLIDAS NAS DIRECTRICES DO TERRITORIO DE GALICIA (DECRETO 19/2011 DO 10 DE FEBREIRO) XUSTIFICACIÓN DO CUMPRIMENTO DA LEXISLACIÓN SOBRE BARREIRAS ARQUITECTÓNICAS E URBANÍSTICAS XUSTIFICACIÓN DO CUMPRIMENTO DA LEI 3/2008 DE 23 DE MAIO DE ORDENACIÓN DA MINERÍA DE GALICIA XUSTIFICACIÓN DA COMPATIBILIDADE DA ORDENACIÓN PROPOSTA POLO PXOM CO PLANEAMENTO LIMÍTROFE XUSTIFICACIÓN DO CUMPRIMENTO DAS NORMAS DE HABITABILIDADE DE VIVENDAS DE GALICIA (NHV-2010) CUMPRIMENTO DA LEXISLACIÓN REFERIDA Á PLANIFICACIÓN DAS INSTALACIÓNS DE TELECOMUNICACIÓNS CUMPRIMENTO DO DISPOSTO NO PLAN SECTORIAL DE IMPLANTACIÓN E DESENVOLVEMENTO DAS INFRAESTRUTURAS DA ADMINISTRACIÓN XERAL E DO SECTOR PÚBLICO DE GALICIA XESTIONADAS POR RETEGAL CUMPRIMENTO DO DISPOSTO NA LEI 3/2013 DE 20 DE MAIO DE IMPULSO E ORDENACIÓN DAS INFRAESTRUTURAS DE TELECOMUNICACIÓN EN GALICIA CUMPRIMENTO DA LEI 10/2008, DE RESÍDUOS DE GALICIA CUMPRIMENTO DA LEI 13/2010, DO COMERCIO INTERIOR DE GALICIA CUMPRIMENTO DA LEI 37/2003, DO RUÍDO E O REAL DECRETO 1367/ PARTICIPACIÓN PÚBLICA E INFORMES SECTORIAIS CONTESTACIÓN AO INFORME PREVIO DA CONSELLERÍA DE MEDIO AMBIENTE TERRITORIO E INFRAESTRUCTURAS (CMATI) AO PLAN XERAL DE ORDENACIÓN MUNICIPAL DO CONCELLO DE VILAR DE SANTOS (OURENSE) DE 22 DE NOVEMBRO DE INFORME FAVORABLE DA DEPUTACIÓN PROVINCIAL DE OURENSE DE DATA 30 DE NOVEMBRO DE 2011 SOBRE O PLAN XERAL DE ORDENACIÓN MUNICIPAL DO CONCELLO DE VILAR DE SANTOS (OURENSE) INFORME FAVORABLE DA AXENCIA GALEGA DE INFRAESTRUTURAS DE DATA 28 DE MARZO DE 2012 SOBRE O PLAN XERAL DE ORDENACIÓN MUNICIPAL DO CONCELLO DE VILAR DE SANTOS (OURENSE) CONTESTACIÓN AO INFORME DO TÉCNICO MUNICIPAL DE DATA 6/09/ ANEXO I: RESUMOS E INFORMES CUANTITATIVOS DOS PARÁMETROS DA ORDENACIÓN. 154 consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 4

6 1. INTRODUCIÓN PRESENTACIÓN E CONTIDO. As actuais dinámicas sociais, económicas, medioambientais etc. obrigan aos distintos organismos e administracións que teñen atribuída a potestade de ordenación do territorio a contar cunha serie de ferramentas cada vez máis precisas e complexas para lograr unha converxencia real dos procesos de información, planificación e xestión dos distintos ámbitos, obxecto da súa respectiva competencia. O amplo marco normativo de referencia, dende as directivas europeas, pasando polas normativas estatais e autonómicas, así como as diversas ordenanzas municipais, unido á crecente presenza e control por parte de organismos e entidades de todo tipo sobre aspectos específicos de carácter eminentemente supramunicipal (augas, enerxía, residuos, patrimonio cultural, medio ambiente, etc), fan precisa por parte dos concellos unha reconsideración dos seus modelos de organización territorial, sendo preciso o emprego de estratexias globais de actuacións homologables, segundo os estándares actuais de sostibilidade e mellora da calidade de vida. A figura do Plan Xeral de Ordenación Municipal (PXOM), dentro do marco da actual Lei 9/2002 do 30 de decembro de Ordenación Urbanística e Protección do Medio Rural de Galicia modificada, entre outras, polas leis 15/2004 do 29 de decembro, 6/2007 de 11 de maio, 6/2008 de 19 de xuño ou 2/2010 de 25 de marzo, confírmase como o instrumento acaído para dar resposta ao crecente volume de requirimentos tanto xerais como sectoriais, así como para levar a cabo unha planificación específica e eficaz a nivel municipal. A metodoloxía de traballo que se desenvolve durante a redacción deste documento fuxe en todo momento de acadar uns resultados pechados e estáticos. Dende un primeiro momento asúmese que o coñecemento da realidade municipal concreta é progresivo dende as primeiras tomas de datos sobre o terreo ou documentais, e existe unha interacción constante das propostas, con respecto tanto aos diversos axentes e colectivos que teñen que validalos (técnicos, grupos políticos, veciños, etc) como da existencia de diversos elementos sobrevidos ao longo de todo o proceso de tramitación (modificación das leis de referencia, informes sectoriais, etc.).todo isto fai posible que o documento que se aprobe definitivamente sexa completamente operativo no momento da súa aplicación. Así pois, aínda que é certo que a diagnose inicial, en tanto que asunción dun marco de coñecemento da realidade existente e das posibilidades futuras do ámbito de estudo, determina as liñas mestras sobre as que se van a desenvolver as principais propostas, non o é menos que o documento do PXOM, en tanto proxecto global que recolle os obxectivos e as estratexias a desenvolver nun certo período de tempo futuro, debe ser entendido ao longo do seu proceso de elaboración como unha invitación á concertación, á participación e ao debate, encarados dende un espírito positivamente crítico ANTECEDENTES. No ano 2008 o concello de Vilar de Santos, que actualmente conta como instrumento de ordenamento urbanístico xeral cun PXOM (17/12/2001) aprobado ao abeiro da Lei 1/1997 de 24 de marzo do Solo de Galicia e modificado puntualmente en data (23/10/2003), sacou a concurso a redacción do seu Plan Xeral de Ordenación Municipal, co obxectivo de adaptarse ás disposicións recollidas na Lei 9/2002 de 30 de decembro de Ordenación Urbanística e Protección do Medio Rural de Galicia modificada posteriormente, entre outras, polas leis 15/2004 de 29 de decembro, 6/2007 de 11 de maio, 6/2008 de 19 de xuño, e recentemente pola lei 2/2010 de 25 de marzo resultando adxudicataria dos traballos de redacción do devandito PXOM a empresa Consultora Galega S.L. Logo da sinatura do contrato, o 12/11/2008 deron comezo os traballos de información do PXOM, tanto de recompilación documental mediante as correspondentes solicitudes formuladas ante diversos organismos e entidades, como de recollida de datos en campo. Con posterioridade en diversas reunións con membros da Corporación e persoal técnico do Concello, procedeuse a avaliar as primeiras propostas e completar algúns aspectos referidos principalmente á tramitación de diversas figuras de planeamento, aspectos da clasificación do solo, proposta de novas dotacións ao longo do termo municipal, así como o estado das distintas infraestruturas existentes (saneamento, abastecemento, etc.). Tamén tiveron lugar na Xunta de Galicia en Santiago diversas xuntanzas con técnicos da Consellería de Medio Ambiente Territorio e Infraestruturas (CMATI), co fin de consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 5

7 expoñer o novo modelo de ordenación que se establece para o termo municipal e discutir as vías máis acaídas para a transición ao mesmo, dende a ordenación aínda en vigor. Neste caso concreto o Concello non optou pola formulación dun avance do PXOM, para desta forma axilizar a tramitación do plan, por tanto procedeuse á elaboración da documentación correspondente ao Documento de Informe Previo, da que se entrega unha primeira versión en decembro de Logo de ser examinado este primeiro documento por parte da corporación e dos técnicos municipais procédese ao seu envío para informe previo á Consellería de Medio Ambiente Territorio e Infraestruturas (CMATI) en data 20/04/2010, tendo entrada na antedita Consellería o 22/04/2010. Paralelamente á formulación do Documento para Informe Previo do PXOM de Vilar de Santos, e co fin de dar cumprimento ao disposto na Lei 9/2006 de 28 de abril sobre la evaluación de los efectos de determinados planes y programas en el medio ambiente, procédese á redacción do Documento de Inicio da Avaliación Ambiental Estratéxica (AAE) do PXOM de Vilar de Santos que é entregada no Concello en data 12/08/2009. Este documento tivo entrada na Consellería de Medio Ambiente Territorio e Infraestruturas (CMATI) e estivo exposto ao público dende o 1/10/2009 ata o 1/11/2009. Logo do período de consultas anteriormente sinalado emitiuse un primeiro Documento de Referencia en data 2 de decembro de Logo da aprobación da Lei 2/2010 de 25 de marzo de medidas urxentes de modificación da Lei 9/2002 de 30 de decembro, de ordenación urbanística e protección do medio rural de Galicia, o procedemento de Avaliación Ambiental Estratéxica acadou un maior grao de integración co procedemento de tramitación urbanística do planeamento xeral, regulado pola devandita Lei 9/2002, sendo agora preciso a elaboración dun anteproxecto de planeamento como documento de inicio. O concello de Vilar de Santos, promotor do proceso de AAE, como se acaba de sinalar, remitiu un primeiro documento de inicio no mes de agosto de 2009 ao órgano ambiental, o cal, logo das preceptivas consultas, emitiu un primeiro documento de referencia en data 02/12/2009. Coa entrada en vigor da Lei 2/2010 de 25 de marzo e en virtude do disposto na Disposición Transitoria Primeira.- Plans en Tramitación apartado 3 Os plans en tramitación que non acadasen a aprobación inicial á data de entrada en vigor da lei deberán adaptarse plenamente a ela, e dado que o PXOM de Vilar de Santos non tiña acadado a devandita aprobación inicial por parte da corporación municipal, o procedemento de tramitación tivo que retrotraerse ao seu comezo para cumprir o disposto na antedita Lei 2/2010. Así pois, no que respecta á tramitación ambiental, o concello enviou un documento de addenda o 30/11/2010, para configurar co documento de inicio previo un anteproxecto de planeamento con entrada na CMATI o 01/12/2010, e para o que o órgano ambiental abriu un novo período de consultas entre o 02/12/2010 e o 01/01/2011, emitíndose un segundo documento de referencia en data 26/01/2011, que é o que servirá como base ao Informe de Sustentabilidade Ambiental (ISA). Neste documento de referencia establécese tanto a amplitude, nivel de detalle e o grao de especificación, como as variables e criterios de sustentabilidade, a ter en conta no proceso de Avaliación Ambiental Estratéxica do PXOM de Vilar de Santos. No que respecta ao documento do PXOM que fora enviado para informe previo, foi devolto ao concello mediante escrito do 27/04/2010, con rexistro de saída na CMATI de 7/05/2010 e entrada no concello de 11/05/2010. O presente documento xa se atopa plenamente adaptado ao disposto na lei 2/2010 de 25 de marzo, polo que o PXOM pode continuar o seu procedemento de tramitación. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 6

8 1.3. EQUIPO REDACTOR DOS TRABALLOS. Dirección: Xoán C. Portela Regodeseves, Arquitecto-Urbanista. Andrés Pino Moreno, Arquitecto-Urbanista. Director Xeral de Consultora Galega S.L. Maribel González Lojo, Lda. en Socioloxía. Coordinación: Diego Rodríguez Enríquez, Arquitecto. Equipo técnico básico: Juan Bautista Rodríguez García, Arquitecto. Miguel A. Barreiro García, Xeógrafo. Patricia Villot Cameselle, Lda. en Bioloxía. Alfonso Bar Blanco, Ldo. en Bioloxía. Brais Penela San Luis, Técnico de Cálculo Área económica: Xavier Vence Deza, Catedrático de Economía Aplicada da USC. Óscar Rodil; Maite Vence; Xosé Constenla, economistas. Área patrimonial: Alberte Reboreda Carreira, Arqueólogo. Ánálise, montaxe e edición: Rosa Mª Castro Vázquez, Administrativa. Pontevedra, decembro de Asdo. Andrés Pino Moreno Codirector do PXOM de Vilar de Santos. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 7

9 2. DIAGNOSE OPERATIVA PRECISIÓNS METODOLÓXICAS. DIAGNOSE TERRITORIAL. Se ben a dimensión territorial acadada polo Plan Xeral de Ordenación Municipal é a do termo municipal, este non debe ser tomado como unha referencia espacial absoluta. E iso porque o que acontece nese ámbito municipal ten tanto que ver con cousas que acontecen no seu interior como con situacións que se artellan fóra dos lindeiros estritos de Vilar de Santos. Cómpre realizar, polo tanto, un importante cambio de enfoque que parta da valoración das dinámicas endóxenas e tamén das esóxenas nas que se han de basear os estudos que permitan identificar as relacións socioeconómicas nun espazo económico real como é, por caso, o constituído pola comarca da Limia, unhas das áreas de maior produción agrícola de toda Galicia, en especial no que se refire aos cereais e a pataca, debido sobre todo ás características singulares do espazo no que se localiza unha boa parte da súa superficie (unha ampla chaira que estivo ocupada pola Lagoa de Antela en boa parte, sendo posteriormente desecada), o que unido á tecnificación dos labores agrícolas, e a importantes procesos de concentración parcelaria, permite que unha alta porcentaxe da poboación traballe aínda na agricultura. A estrutura económica da zona depende, principalmente, do sector terciario, sendo pola contra a industria pouco significativa e vinculada, na súa maior parte, coa transformación de produtos agrarios. Esta comarca presenta un acusado carácter rural sen núcleos urbanos de importancia, agás Xinzo da Limia que actúa como claro referente comarcal en canto á demanda de produtos e man de obra e como principal proveedor de servizos especializados ao resto dos concellos limítrofes. Un feito moi significativo de tempos recentes foi a construción da autovía das Rías Baixas (A-52) que atravesa a comarca en sentido noroeste-sueste, permitindo unha ampla e moderna canle para o tráfico de persoas e mercadorías, tanto coas principais urbes da provincia como co resto de Galicia, España e norte de Portugal (a través de Verín) co importante potencial económico que isto supón. Dentro deste contexto o concello de Vilar de Santos, aínda que pequeno en extensión, mostra unha importante actividade produtiva, un gran nivel de servizos públicos de dotacións, así como unha intensa actividade a prol da recuperación do patrimonio e fomento das actividades de lecer, divulgativas, e turísticas destinadas tanto aos propios veciños como ao público interesado, en xeral. Este concello tamén foi pioneiro, na comarca, na ordenación do seu territorio, cunhas primeiras normas subsidiarias de planeamento (NSP) aprobadas no ano 1994 que posibilitaron a redacción do Plan Parcial de Usos Industriais Terciarios do SAUIC-2 en 1998 que permitiu encetar a oferta de solo industrial, así como coa redacción dun PXOM, ao abeiro da Lei 1/1997 do 24 de marzo do solo de Galicia, aprobado definitivamente en data 17/12/2001 e do que xurdiron dous plans de sectorización que ampliaron notablemente o solo dedicado a actividades comerciais e industriais lixeiras, así como un Plan Especial de recuperación etnográfica da aldea de Saá. Ademais do anterior e aínda que non se trata dunha figura de ordenación urbanística tamén hai que destacar a consecución da declaración en 2011 da Área de Reehabiltación Integral (ARI) para a zona tradicional da capital municipal. Como se pode ver, existe unha aposta por un modelo de crecemento ordenado e adaptado á realidade do concello, que ten os seus alicerces, tanto na mellora da capacidade produtiva como na preservación dos valores ambientais e culturais herdados, que transcende ás persoas que singularmente estiveron á fronte da responsabilidade de xestionar este proceso, conformando un ideal nidio do que Vilar de Santos quere ser no futuro. Estes 17 anos nos que se levou a cabo este proceso de planificación e xestión, tamén contribuíron notablemente ao labor pedagóxico de implantar unha cultura urbanística na sociedade, algo que aínda a día de hoxe é moi difícil de atopar en boa parte do territorio galego, facendo tomar conciencia aos veciños dos seus dereitos e obrigas, da necesidade da ocupación do solo, de xeito ordenado e de preservar e pór en valor, tanto o patrimonio herdado dos devanceiros como un medio natural rico e variado pero tamén fráxil. Doutra parte, coidamos que é preciso ter en conta tamén que a introdución da variable temporal complexiza notablemente a caracterización de procesos dinámicos e cambiantes, se ben a actividade planificadora do planeamento (que en esencia é unha actividade ordenadora) procura a racionalización das pautas de actuación urbanística, ocupación e transformación física nun ámbito territorial concreto (neste caso, no termo municipal de Vilar de Santos), facéndoo igualmente durante un período temporal cun certo nivel de concreción. Velaí que perante tal grao de complexidade sexa preciso botarmos man dun alto nivel de abstracción que permita describir, e mesmo representar, todo aquilo que precise a consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 8

10 plasmación física no modelo de realidade futura (que non é outro que o plano de ordenación do Plan Xeral). O resultado final, unha vez esgotada, alterada ou minguada a capacidade operativa do instrumento ordenador, será unha nova identidade territorial (un novo territorio), que poderemos chegar a visualizar, como o imprescindible adianto do futuro que se desexa para o concello de Vilar de Santos ENCADRE AMBIENTAL. Situado ao sur da provincia de Ourense, o concello de Vilar de Santos, intégrase no espazo da comarca da Limia, xunto aos concellos de Baltar, Os Blancos, Calvos de Randín, Porqueira, Rairiz de Veiga, Sandiás, Sarreaus, Trasmiras, Vilar de Barrio e Xinzo da Limia. Conta cunha superficie aproximada de 20,7 km 2, estendida a dúas parroquias (Parada de Outeiro e Vilar de Santos), o termo municipal de Vilar de Santos representa tan só o 2,58 % do total comarcal, acadando neste conxunto o derradeiro posto en extensión, aínda que o segundo en canto a densidade poboacional, 44,56 hab/km², despois de Xinzo de Limia, de acordo coas cifras de poboación do 2014 (INE). Dende o punto de vista da xeomorfoloxía, o concello forma parte dun espazo máis amplo constituído por unha serie de elementos perfectamente definidos. Por unha parte, unha ampla zona de chaira que é percorrida polo río Limia de leste a oeste ao longo dos concellos de Trasmiras, Xinzo de Limia, Sandiás, Vilar de Santos, Rairiz de Veiga, e Porqueira e por outra, un rebordo montañoso que encadra o espazo anterior, moito máis importante cara o sur e leste, correspondéndose cos concellos de Baltar, Os Blancos, Calvos de Randín e boa parte dos de Vilar de Barrio e Sarreaus. Con esta introdución xenérica, pódese dicir que as unidades morfolóxicas da paisaxe de Vilar de Santos son: As zonas de montaña.- Boa parte da zona norte do concello está formada por unha paisaxe montañosa suave, con pequenos outeiros, que chegan a acadar nalgún caso, aproximadamente os 820 metros de altitude. Nesta zona persiste unha paisaxe de mosaico de cultivos tradicionais, así como importantes superficies de monte baixo. Nas inmediacións dos pequenos núcleos tradicionais existentes atópanse masas arbóreas de tipo tradicional, importantes, con algúns exemplos de certo porte. A zona de chaira.- A zona centro e sur do concello correspóndese cunha paisaxe agrícola moi antropizada por procesos de concentración parcelaria recentes, practicamente carente de masas arbóreas, e de moderadas pendentes con cotas que oscilan entre os 640 e os 615 metros de altitude, en sentido norte sur cara a canle da Lagoa de Antela e o río Limia que percorren polo sur do termo municipal. Se algo define esta paisaxe é a amplitude, a continuidade espacial ao longo de distintos concellos, tendo como telón de fondo os macizos montañosos situados ao sur e ao leste, e a presenza do río Limia nunha posición central como fito máis destacado. Nesta zona é onde se atopan a maioría dos núcleos de poboación de Vilar de Santos, e onde os procesos de transformación e concentración da propiedade fan que se produza unha lectura dual do territorio; cos antigos asentamentos mantendo a súa estrutura tradicional orgánica como pequenas illas nun mar de racionalidade distributiva. Xa dende a análise do territorio dende un punto de vista produtivo, na utilización do territorio de Vilar de Santos é dominante a vocación agropecuaria do medio, en tanto que a actividade forestal queda restrinxida a pequenas zonas no contorno dos núcleos do norte do concello que se verán reducidas, aínda máis, con novos procesos de concentración parcelaria que se están a tramitar OS ESPAZOS NATURAIS PROTEXIDOS. O concello de Vilar de Santos conta cos seguintes espazos protexidos ou figuras ambientais: Con respecto ás Normas Subsidiarias Provinciais de Planeamento da provincia de Ourense: - Veiga de Ponteliñares. Con respecto á Zona de Especial Protección para as Aves da Limia (ZEPA): consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 9

11 - A aprobación do Decreto 411/2009 de 12 de novembro, por parte da Xunta de Galicia, supuxo a declaración da ZEPA en transposición da Directiva 79/409/CEE. Esta figura de protección aféctalle a terreos situados na zona sur do termo municipal. - Nas inmediacións da antedita ZEPA tamén se atopan diversos espazos recollidos no Inventario de Humidais de Galicia, correspondéndose con ámbitos tanto do río Limia e da Canle da Lagoa de Antela como de láminas de auga creadas polas explotacións areeiras existentes ao carón dos anteriores. No mes de xullo de 2005 a UNESCO declarou aos concellos de Allariz, A Bola, Rairiz de Veiga e Vilar de Santos como Reserva da Biosfera baixo a denominación de Área de Allariz. Dentro do concello de Vilar de Santos localízase unha das zonas definidas como núcleo, O Ruxidoiro, que polas súas características son as que teñen un maior interese ecolóxico e de conservación a medio prazo, e polo tanto precisa dunha maior protección para evitar que as actividades que se realicen nestas áreas non sexan lesivas para o medio SÍNTESE. Situado no centro da comarca e moi preto da capital comarcal Xinzo da Limia, Vilar de Santos é un concello pequeno pero moi dinámico, case se podería dicir que atípico dentro da provincia. Dende moi cedo mostrou unha clara vontade de planificar o seu futuro e establecer uns alicerces estables para o seu desenvolvemento cos que combater o despoboamento endémico que sofre o interior de Galicia, por unha banda apostando por unha ordenación territorial que abrangue dende o ámbito xeral (PXOM) ao detalle (Plan Parcial, Plans de Sectorización,...), afianzando deste xeito as fortalezas que o territorio e as actividades humanas que sobre el se desenvolven ofrecen, e pulando aquelas actividades produtivas complementarias das tradicionais que puidesen ofrecer un valor engadido, como mellor xeito de atraer novos poboadores, así como manter os existentes. Por outra banda, ofertouse vivenda protexida para facilitar, na medida do posible, o acceso a unha vivenda digna, así como uns servizos urbanísticos na totalidade dos núcleos de poboación de boa calidade o cal, unido deu como resultado unha mellora evidente da calidade de vida e cohesión social. Este compromiso do concello co seu futuro, e por descontado co seu pasado, tamén se plasmou na busca de ferramentas para pór en valor tanto o patrimonio como o medio ambiente a través, tanto da propia forma de desenvolver o territorio, apostando claramente pola sostibilidade, o que conduciu ao recoñecemento por parte da UNESCO da Reserva da Biosfera na que se atopa incluído, xunto con outros tres concellos do contorno, como con medidas concretas como a redacción dun Plan Especial de protección etnográfica da aldea de Saá e o conseguinte proceso de recuperación do asentamento para convertelo en claro referente do agroturismo no contorno da Limia. Tamén é preciso salientar o alto potencial agrogandeiro existente, xa que o concello conta cunha importante superficie de solo apto para o cultivo mecanizado, debido aos procesos de concentración parcelaria, tanto os levados a cabo no pasado como os que agora mesmo se están a desenvolver. Pola contra a superficie dispoñible para usos forestais é algo menor, aínda que conta con pequenos bosquetes de especies autóctonas como o carballo e en zonas puntuais o castiñeiro entre outros, xunto con vexetación de ribeira nas marxes dos pequenos regatos existentes. Os elementos do patrimonio, constitúen no concello unha dotación importante que se distribúen ao longo de todo o seu territorio, dando lugar a un rico e diverso patrimonio cultural (muíños, fontes, lavadoiros, pazos, etc). Non existen grandes infraestruturas enerxéticas como parques eólicos ou liñas de alta tensión que xeren grandes impactos sobre a paisaxe, sendo o máis subliñable a presenza de explotacións areeiras no sur do concello, moi próximas a onde se vén de establecer a zona ZEPA da Limia. Será precisa unha importante restauración ambiental das zonas sinaladas, unha vez que remate a extracción de áridos, tanto pola superficie que se está a empregar, como polo sistema (dragado), para evitar que se poidan producir corrementos nos terreos adxacentes e mesmo na propia canle da Lagoa de Antela. A paisaxe pois, como se comentou con anterioridade, mostra esa imaxe de ampla chaira da que participan varios concellos enmarcada polos cumios, situados tanto ao sur como ao leste, principalmente coa presenza na zona central, tanto do río Limia como da canle da lagoa de Antela que se xuntan no veciño concello de Rairiz de Veiga, conformando o espazo denominado a veiga de Ponte Liñares. Esa dualidade entre media montaña e chaira acentúase máis polo feito de que as zonas de chaira son consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 10

12 predominantemente espazos de concentración parcelaria, onde a presenza de vexetación arbustiva é anecdótica, mentres que nas zonas máis elevadas mantense unha estrutura de propiedade de tipo tradicional con mosaico de cultivos, así como numerosa cobertura de monte e arborado autóctono. Así pois, o camiño que pretende seguir o concello de Vilar de Santos é o de perseverar na loita contra a desaparición, sendo unha alternativa á exclusiva localización da oferta de vivenda, traballo e lecer na capital comarcal, configurando unha proposta equilibrada e atractiva que permita seguir desenvolvendo un proxecto de país distinto, diferenciado, singular, onde o acento non estea nun desenvolvemento a calquera prezo senón, nunha lectura clara das posibilidades existentes e da propia realidade para, a partir das mesmas, acadar un desenvolvemento intimamente relacionado co territorio e coas persoas que o habitan, evitando pór en risco ou que se perda a propia esencia que define a comunidade O ENCADRE SOCIOECONÓMICO A POBOACIÓN MUNICIPAL. Dos once concellos que integran a comarca da Limia, Vilar de Santos é o menos poboado (922 hab. INE2014) de todos eles, o que non impide que supere (44,56 hab.km²) as densidades medias comarcais (27,42 hab/km²) e provinciais (44,31 hab./km²). Tamén como se observa ne seguinte táboa para o período , é o que menos poboación perde logo da capital comarcal, en tanto que o descenso no resto de municipios é moito máis acusado. Superficie (Km²) (%) sobre total Poboación (INE 2014) (%) sobre total Densidade (hab/km²) Evolución poboación ( ) Parroquias Núcleos Baltar 93,95 11, ,64 10, Os Blancos 47,54 5, ,03 18, Calvos de Randín 97,66 12, ,48 10, Porqueira 43,38 5, ,24 21, Rairiz de Veiga 72,08 8, ,67 20, Sandiás 52,80 6, ,90 24, Sarreaus 77,25 9, ,98 17, Trasmiras 56,72 7, ,63 25, Vilar de Barrio 106,69 13, ,83 14, Vilar de Santos 20,69 2, ,20 44, Xinzo de Limia 132,61 16, ,42 76, , , No relativo ás parroquias, hai que subliñar que coa entrada do novo século, as dúas que conforman o concello veñen perdendo habitantes nos últimos anos, sendo máis acusada a perda experimentada en tempos recentes pola parroquia de Parada. Parroquia/Ano Parada de Outeiro Vilar de Santos Total: Evolución parroquial (fonte INE). consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 11

13 Por outro lado, observando a evolución media do conxunto poboacional deste termo municipal nun plano de tempo máis longo (dende mediados do século XX), despréndese un ritmo de decrecemento preocupante, pese a ser lixeiramente inferior que ao do resto da Limia. Estrutura da poboación Poboación (INE 2014) Idade media De 0 a 15 anos (%) sobre total De 16 a 64 anos (%) sobre total Máis de 65 anos (%) sobre total Saldo vexetativo Baltar ,7 32 3, , ,96 16 Os Blancos ,5 37 4, , ,60 13 Calvos de Randín ,7 34 3, , ,17 15 Porqueira ,4 41 4, , ,80 16 Rairiz de Veiga ,7 80 5, , ,68 23 Sandiás ,5 88 6, , ,25 9 Sarreaus ,5 41 3, , ,43 37 Trasmiras ,1 84 5, , ,65 23 Vilar de Barrio ,5 74 4, , ,20 38 Vilar de Santos ,9 66 7, , ,31 13 Xinzo de Limia , , , , , , ,47 Con respecto á distribución en idades da poboación obsérvase que Vilar de Santos presenta unha distribución moi semellante ao do resto da comarca, aínda que cunha maior porcentaxe de xente nova e de persoas en idade activa, o que supón que a idade media descenda sendo a menor das consideradas agás da de Xinzo de Limia. En relación ao seu saldo migratorio, esta cifra é lixeiramente negativa segundo os últimos datos ofrecidos polo IGE (2013), xa que o número das persoas que se asentaron no concello é inferior ao das persoas que marcharon; fundamentalmente cara outras zonas da provincia. Saldo migratorio (IGE 2013) Emigracións A mesma Provincia A outra Provincia A outra Comunidade Ao Estranxeiro Total Emigración Da mesma Provincia De outra Provincia Inmigracións De outra Comunidade Do Estranxeiro Total Inmigración Resultado Baltar Os Blancos Calvos de Randín Porqueira Rairiz de Veiga Sandiás Sarreaus Trasmiras Vilar de Barrio Vilar de Santos Xinzo de Limia consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 12

14 Como se observa á hora de emigrar, a meirande parte dos habitantes de Vilar de Santos optan por ficar na propia provincia de Ourense, mentres que das persoas vidas de fóra do concello nos últimos anos, a maioría tamén son da mesma provincia; sendo outras orixes minoritarias con respecto á anterior A MOBILIDADE DA POBOACIÓN. Os habitantes de Vilar de Santos desprázanse para ir traballar, menos veces que o resto de ourensáns e galegos (a cifra de ocupados que non se desprazan ningunha vez ao día sitúase arredor do 25%). De igual xeito, a meirande parte deles tamén tardan menos tempo en chegar ao seu centro de traballo. Porén, esta circunstancia, non repercute no feito de que poidan prescindir en menor grao do vehículo privado que o resto de traballadores da comunidade autónoma ou da súa provincia, ou que por exemplo acudan andando en maior medida aos seus postos de traballo, xa que neste aspecto todas as medias aproxímanse entre si: arredor dun 65% e 25% respectivamente. Pola súa parte, entre o alumnado de 16 e máis anos que non traballa -en comparación cos seus compañeiros de Ourense e Galiza-, o estudantado de Vilar de Santos está máis limitado á hora de ir ao seu centro de estudos, xa que se ven na obriga de facer un maior uso de vehículos motorizados; dado que ao igual que os ocupados do municipio, e mesmo nunha proporción máis elevada, deben de desprazarse fóra do concello para cumprir coas súas correspondentes obrigas. En canto ao tempo e os medios de desprazamento que empregan, son variables que tamén se ven afectadas polo problema da dispersión e distancia dos centros escolares, xogando en contra dos estudantes residentes en concellos como estes, xa que precisamente, como acabamos de sinalar, teñen que facer un maior uso dos medios de transporte públicos e privados que a media dos seus compañeiros e compañeiras do resto do país A VIVENDA. O tipo de edificación predominante ou característico de Vilar de Santos, correspóndese cun edificio dunha única vivenda (unifamiliar) con dous andares; atopándose dita vivenda en propiedade, cunha superficie media de entre 76 e os 105 metros cadrados, construída entre 1961 e 1980, distribuída en 4 habitacións con 2 membros. A planta alta dedícase normalmente a vivenda, mentres que a baixa, a outras complementarias como garaxe, almacén, corte etc. De igual xeito, hai que subliñar o gran protaganismo das vivendas baleiras no termo municipal: próximo ao 25% do total, cando a media autonómica e provincial sitúase nun 17%. O sector da vivenda, ao ter un desenvolvemento moito máis rápido e forte que o conxunto poboacional, levou a que nos últimos anos a relación número de vivendas/número de habitantes vaia ofrecendo cada ano unha media numérica máis reducida, pasando dos 4,9 hab. por vivenda a principios dos 70 ata os 1,7 de comezos do Os datos referentes ao número de vivendas existentes no termo municipal difiren, se consideramos as cifras oficiais do INE correspondentes ao ano 2001 por unha parte, e por outra ao reconto levado a cabo polo equipo redactor do PXOM durante a realización do traballo de campo a principios do ano 2009, sendo neste último caso superiores. Tamén se constata que nos censos oficiais non se recollen as novas edificacións de vivenda construídas en Vilar de Santos, nos últimos oito anos. Estase a producir, nos últimos anos, un importante proceso de rehabilitación de vivendas nos distintos núcleos existentes, a un ritmo medio nos últimos cinco anos de case 9 por ano, aumentando de forma progresiva cada ano o número con respecto ós anteriores, impulsado por proxectos e actuacións municipais concretas como a solicitude de declaración de ARI para a capital municipal obtida no ano 2011 así como a redacción do plan espacial de recuperación etnográfica da aldea de Saá ou un inventario de vivendas municipal. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 13

15 En relación aos equipamentos e locais é destacable o esforzo municipal realizado nos últimos anos, para poder contar con centros cada vez máis especializados de atención sanitaria e asistencial, como coa construción dun novo centro de saúde en Vilar de Santos (E2-16) e dun centro de día (E2-15) nas inmediacións do anterior, así como o incremento constante da superficie de zonas verdes, ao longo de todo o concello O SISTEMA PRODUTIVO. Coa observación da táboa seguinte podemos constatar o importante peso que o sector agrario mantén aínda na comarca da Limia supondo unha importante porcentaxe da poboación afiliada á Seguridade Social. por outra parte o peso da industria e da construción é moderado e moi vinculado a actividades comerciais e de primeira transformación dos produtos do sector primario. Con todo o dato máis relevante é a crecente tercialización económica onde o peso da actividade soe superar o 50%. No caso de Vilar de Santos o sector agrario é quizais dos que presentan unha menor porcentaxe de afiliados, cobrando máis peso o sector secundario, e por suposto os servizos. Afiliacións SS xuño 2015 Agricultura (% sobre (% sobre (% sobre (% sobre Industria Construción Servizos e pesca afiliados) afiliados) afiliados) afiliados) Total Baltar 79 31, , , , Os Blancos 52 20, , , , Calvos de Randín 51 24, , , , Porqueira 40 21, , , , Rairiz de Veiga 53 14, , , , Sandiás 87 22, , , , Sarreaus 81 26, , , , Trasmiras 64 20, , , , Vilar de Barrio 72 17, , , , Vilar de Santos 49 17, , , , Xinzo de Limia , , , , Por outra parte no que atinxe ao desemprego, tanto o número total de persoas sen emprego como a porcentaxe con respecto á poboación potencialmente activa é das menores da comarca, incidindo en Vilar de Santos lixeiramente máis nas mulleres que nos homes e por sectores con máis relevancia no sector servizos e máis homoxeneamente e de menor valor no resto de sectores. Paro rexistrado (IGE 2014) Por poboación Por sectores de actividade Total (%) s. pob. de 16 a 64 anos Homes Mulleres Agricultura Industria Construción Servizos Sen emprego anterior Baltar 83 15, Os Blancos 98 20, Calvos de Randín 47 10, Porqueira 58 13, Rairiz de Veiga , Sandiás 80 11, Sarreaus , Trasmiras , Vilar de Barrio 84 11, Vilar de Santos 68 13, Xinzo de Limia , , consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 14

16 2.4. OS SISTEMAS ESTRUTURANTES A INFRAESTRUTURA VIARIA. A importancia, dende antigo, das cabeceiras das comarcas da Limia e Monterrei (Xinzo de Limia e Verín), unido a unha topografía maioritariamente propicia, ten determinado que as principais vías de comunicación por estrada, tanto de vertebración interior da provincia, como de comunicación exterior cara o resto da península e norte de Portugal, percorran sobre ese eixe que configuran a cidade de Ourense e as vilas de Xinzo de Limia e Verín. Así pois, tanto nun primeiro momento a N-525 como máis recentemente a autovía das Rias Baixas (A-52), configuran este importantísimo corredor de comunicación, non só a nivel provincial, senón de todo o sur da comunidade autónoma, xa que sobre elas conflúe o tráfico de entrada e de saída, non só da cidade de Vigo, senón tamén de parte de Santiago, a través da recentemente inaugurada AG-53 e nun futuro próximo, incluso da de Pontevedra que unirá a conexión, a través da autoestrada do Atlántico unha autovía que comunicará coa A-52 á altura de Porriño. Dende a cidade de Ourense existe un segundo corredor autonómico, o OU-540, que leva dende a capital provincial á fronteira portuguesa, pasando entre outros concellos polo de Celanova. Recentemente levouse a cabo tamén a construción un ramal de autovía (AG-31) entre Ourense (Rante) e Celanova (rematando na propia OU-540) que permite unha comunicación moi fluída entre a capital provincial e a antedita vila. Estas vías (estrada e autovía) están comunicadas coa vila de Xinzo de Limia a través dunha estrada autonómica da rede primaria básica (a OU-531) que atravesa, entre outros, os concellos da Bola, Rairiz de Veiga e Vilar de Santos, pechando este triángulo virtual que ten como vértices a Ourense, Xinzo da Limia e Celanova, conferíndolle aos terreos limítrofes unha boa accesibilidade e comunicación. Non existen nas inmediacións da comarca máis estacións de ferrocarril que a de Vilar de Barrio, tendo que desprazarse á cidade de Ourense para conseguir mellores conexións, tanto cara ao resto de Galicia como en dirección á península. Esta histórica eiva, no que se refire ao transporte ferroviario, puido atopar solución a principios do século XX, cando se propuxo o trazado do ferrocarril Zamora-A Coruña, xa que fronte ao proxecto deseñado polo enxeñeiro Federico Cantero Villamil en 1912 para a adxudicataria das obras, xurdiu unha proposta de trazado alternativo promovida polo humanista verinés Eloy Luis André para, dende A Gudiña, dirixirse a Ourense a través de Verín, Xinzo, e Allariz, e que foi rexeitada de forma oficial polo Consello de Ministros reunidos na Coruña o 17 de agosto de Actualmente a mellora ferroviaria que se está a levar a cabo a través das liñas AVE seguen a manter, no básico, as propostas de trazado do ferrocarril orixinarios, deixando a importantes comarcas do centro e do sur da provincia sen un acceso acaído. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 15

17 Mapa das principais estradas no contorno da comarca. No que se refire a Vilar de Santos, o concello conta cunha boa accesibilidade para o tráfico rodado, xa que se sitúa sobre a estrada OU-531 que comunica Xinzo de Limia con Celanova, e a pouca distancia da primeira destas vilas (a uns 6 km), o cal lle permite contar cunha rápida e acaída conexión coa autovía A-52. Tamén existe unha estrada provincial (OU-1114) que circunvala polo sur a capital municipal chegando ata Ponte Liñares. Estradas de titularidade supramunicipal no concello de Vilar de Santos. A comunicación cos concellos limítrofes realízase, principalmente, a través das estradas que acabamos de sinalar, e algunha local, mentres que a interparroquial é eminentemente local. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 16

18 O sistema viario comarcal considérase esencialmente válido en canto ao viario principal, debendo acometerse melloras nas vías secundarias de interconexión dos concellos e en especial, naqueles tramos de unión coa capital comarcal que contan con baixas prestacións para o tráfico rodado e a seguridade peonil A diagnose da rede viaria municipal de Vilar de Santos. A realidade da rede interna do concello está intimamente vinculada ao territorio sobre o que percorre cun eixe moi claro, constituído pola estrada OU-531 que o percorre en sentido leste oeste, e sobre a que se sitúan as principais entidades de poboación. Como comentamos con anterioridade, existe unha vía de titularidade provincial, a OU-1114, que se une coa anterior no centro da vila de Vilar de Santos e circunvala todo o núcleo, polo sur, para saír en dirección ao veciño concello de Rairiz de Veiga, nas inmediacións do polígono de Santa Marta. Antigamente, esta vía percorría polo centro de Vilar de Santos, pero este trazado antigo foi transferido ao concello e levouse a cabo a construción do novo trazado por fóra da vila, servindo de acaído remate á trama da mesma. O resto do viario existente e que completa o artellamento territorial das comunicacións de Vilar de Santos é exclusivamente de titularidade local, e permite a interconexión das dúas parroquias coas que conta. Trátase dunhas estradas nas que se dispón, polo xeral, cun firme acaído, aínda que sería necesario ampliar a plataforma e mellorar o trazado para conseguir unha mellor seguridade, en especial para os peóns. Tamén é preciso sinalar a significativa presenza de viario da concentración parcelaria, na zona centro e sur do concello, e que, aínda que cun firme maioritariamente de terra, contribúe notablemente á accesibilidade territorial nas zonas que se atopa presente. Con respecto ao viario local e supramunicipal sinalado faise preciso cautelar, na medida do posible, os crecementos dos distintos núcleos sobre este viario, limitando as actuais expansións, segundo esquemas lineais extensos que conducen a unha ocupación dispersa do territorio, de forma que se propicien ocupacións máis compactas e eficientes dende o punto de vista da xestión dos recursos que estes asentamentos precisan. Dentro deste esquema xeral débese dar resposta a unha serie de cuestións importantes: Resolver, dende a ordenación da capital municipal, de forma acaída, a circulación interior á mesma, en relación coas vías autonómica e provincial que o atravesan, permitindo unha circulación fluída, tanto dos vehículos como dos peóns, facilitando o contacto entre os solos sobre os que se asentan actividades produtivas e polo tanto o emprego, coas contiguas zonas dotacionais e residenciais. Formular as melloras oportunas que permitan equiparar o nivel de servizo de todo o viario existente e desta forma acadar unha accesibilidade homoxénea a todo o territorio AS DOTACIÓNS URBANÍSTICAS. A valoración cualitativa do sistema de dotacións urbanísticas, constitúe un dos principais indicadores á hora de definir a calidade de vida, asociada ao artellamento e desenvolvemento dun sistema poboacional. Dun modo xenérico, defínese o sistema de dotacións urbanísticas como conxunto de espazos libres e zonas verdes de uso e dominio público, así como dos equipamentos comunitarios, tal e como veñen recollidos na lexislación urbanística vixente (Lei 9/2002 de 30 de decembro) O obxecto da fase de información foi a identificación e clasificación das dotacións existentes ao longo termo municipal, de cara a prestar uns servizos de calidade e co maior grao de accesibilidade para a poboación residente, e que contribúan á mellora da súa calidade de vida e á cohesión social en todo o territorio. Nesta fase vaise comprobar o acaído encaixe, tanto do xa existente como das propostas que formula o PXOM, conforme a unha particular metodoloxía de análise adaptada á realidade sociodemográfica de Vilar de Santos, que ten como referencia un modelo de poboación avellentada en transición, segundo se define no libro La ciudad de los ciudadanos, publicado polo Ministerio de consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 17

19 Fomento. Neste traballo establécense unha serie de parámetros para comprobar o grao de adecuación das dotacións existentes e propostas a un modelo concreto de concello, en función da súa dinámica poboacional, neste caso e segundo as definicións que se recollen no devandito traballo corresponderíase co dunha poboación avellentada en transición. O maior ou menor grao de cumprimento virá dado polo exceso ou defecto sobre o parámetro sostible de referencia, considerado en cada caso concreto para o conxunto municipal. Os datos inferiores ao mínimo sostible alertan sobre as carencias que o PXOM e a política municipal deben abordar. Tal e como se acaba de sinalar, e froito da análise realizada na Memoria Informativa, cabe afirmar que Vilar de Santos axústase a un modelo de poboación avellentada (fronte a poboacións novas ou sostibles), aínda qua este nivel de avellentamento deba relativizarse en función dos datos da última década, onde o concello chegou a deter a perda poboacional e mesmo a reverter esta tendencia entre os anos 2004 e 2006, ganando 24 novos habitantes, o que supón un 2,34% de poboación. Estamos a falar dunha poboación cuxa estrutura demográfica manteríase nos últimos tempos relativamente estacionaria, mercé ao movemento natural e á recepción de fluxos migratorios (positivos) en resposta a melloras, tanto na oferta de emprego autóctono como ante unha oferta diferenciada e de calidade no ámbito residencial, dotacional e de servizos urbanísticos, apoiadas na potenciación das posibilidades e recursos xa existentes actualmente no concello (como pode ser o turismo). Parámetros para unha distribución óptima de solo dotacional para un tecido avellentado en transición. Tipo Parámetro (m²/hab) ADMINISTRATIVO 0,05 ASISTENCIAL 1,135 DEPORTIVO 1,550 EDUCATIVO 4,460 SANITARIO 0,430 SOCIOCULTURAL 0,486 Total 8,111 ESPAZOS LIBRES 20 Coa utilización destes parámetros, o propósito último é o de establecer unha avaliación óptima da calidade urbana no territorio, a través do seu compoñente senlleiro: a dotación urbanística. Defínese o sistema de espazos libres e zonas verdes de uso e dominio públicos como a sucesión de espazos libres e abertos directamente vinculada ao sistema viario, co que comparten uso e domino. Recoñécese polo seu carácter público e pola realización de actividades relacionadas coa estancia, comunicación, lecer, práctica de deportes e fomento dos aspectos naturais tendentes a garantir a salubridade, repouso e esparexemento, potenciación da variedade urbana e optimización das condicións ambientais, paisaxísticas e estéticas da cidade. Cunha vocación claramente urbana e ordenadora, o sistema de espazos libres acada un importante rol como mecanismo de amortecemento ou preservación das dinámicas naturais preexistentes, encadrado no mosaico ecolóxico de illas e corredores, como base do proxecto ambiental do Plan Xeral. Defínese o sistema de equipamentos comunitarios como o constituído por espazos ou edificacións destinadas a prover aos cidadáns de servizos e prestacións sociais de carácter formativo, cultural, sanitario, deportivo ou de benestar social. En relación ao procedemento de análise, cómpre indicar que unicamente foron considerados aqueles equipamentos imprescindibles para o funcionamento da estrutura social, distinguíndoos dos que se deron en chamar propiamente servizos, que son as dotacións de consumo universal necesarias para a organización funcional (seguridade pública, espazos necesarios para a provisión de auga, electricidade, transporte,...) Dentro da categoría de equipamentos imprescindibles para o funcionamento da estrutura social, procedeuse á subdivisión en seis tipos: administrativo, asistencial, deportivo, educativo, sanitario e sociocultural. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 18

20 Na táboa seguinte móstrase, de modo resumido, a comparativa da oferta actual respecto dos parámetros para unha poboación avellentada en transición. En xeral, estamos a falar dun grao de equipamento suficiente agás en dous casos concretos que requirirán, ou ben de xustificación do dato concreto en relación á realidade do concello, ou ben de actuacións para a súa mellora na proposta que efectúe o PXOM. Diferenza paramétrica de equipamentos USO Sup. (m²) Pob. (Hab) Parámetro (m²/hab) Parámetro sostible Diferenza (m²/hab) Déficit/superávit (m²) Administrativo 297 0,32 0,05 +0, ,94. Asistencial , ,44. Deportivo ,98 1,55 +10, Educativo , Sanitario ,04 0,43 +1, Sociocultural ,38 0,486 +0, TOTAL ,77 8,111 +8, Equipamento administrativo. Dentro do termo municipal atopámonos coa adecuación das dotacións administrativas en funcionamento representadas pola Casa do Concello (E2-08) á demanda existente; con todo, e se a poboación aumentase de forma significativa nos vindeiros anos, sería precisa a construción dalgún novo equipamento deste tipo para prestar uns servizos acaídos a un maior volume de usuarios. Equipamento asistencial. Segundo acabamos de ver, os equipamentos asistenciais existentes no concello que constan exclusivamente nun centro de día (E2-15) que tamén dispón dunhas cantas prazas para residentes, situado na capital municipal, e aínda que a priori poida parecer que presentan un certo déficit fronte á demanda teórica sostible resultante da poboación do concello e o seu grao de avellentamento, non é así xa que, atendendo a criterios de racionalidade, é lóxico propoñer unha certa especialización nos equipamentos e a maior contía destes fronte a un certo número, relativamente alto, de potenciais usuarios, e o Centro de Día de Vilar de Santos no é o único na comarca da Limia, xa que existe outro a poucos quilómetros no veciño concello de Rairiz de Veiga e estanse a construír dous máis, en Sandiás e Xinzo de Limia, neste último caso, a carón da única residencia xeriátrica existente na comarca, xestionada pola fundación San Rosendo. Con esta perspectiva, a gran demanda destes servizos asistenciais comeza a ser cuberta ao longo de todo o territorio, e débese meditar cada nova implantación a realizar para permitir unha maior eficacia na xestión do servizo. Por iso entendemos que a curto prazo a demanda deste tipo de necesidades pode estar razoablemente cuberta coas instalacións existentes e aqueloutras que se están a construír ou en fase de estudo. Equipamento deportivo. A oferta deportiva existente en Vilar de Santos presenta un estándar numérico bo, dende un cálculo global, pero a análise pormenorizada amosa unha distribución desigual, á vez que excesivamente concentrada sobre a capital municipal e os núcleos de Parada e Castelaus. En termos de servizo, bótase en falta a implantación de máis equipamentos, quizá de menor entidade, pero distribuídos ao longo de todo o concello, en especial na súa zona norte. Os equipamentos deportivos existentes son: Campo de fútbol de Parada (E1-21). Pista deportiva en Parada (E1-22). Pista deportiva en Castelaus (E1-26). Campo de xogos tradicionais (E2-04) consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 19

21 Piscina municipal en Vilar de Santos (E2-05). Pista deportiva en Vilar de Santos (E2-06). Equipamento educativo. Logo do peche da escola infantil de Vilar de Santos, non existe oferta educativa no termo municipal. Os alumnos do concello téñense que desprazar a centros de ensino infantil, primario e secundario situados nos veciños concellos de Rairiz de Veiga e Xinzo de Limia, seguindo a política autonómica de concentrar este tipo de dotacións, pechando progresivamente as escolas unitarias, cando estas baixan dun determinado número mínimo de alumnos. Equipamento sanitario. A oferta sanitaria é boa e consiste nun novo e moderno centro de saúde, de recente construción (E2-16), a carón do centro de día (E2-15). Con estas instalacións considérase suficiente cuberta a demanda, a curto e medio prazo. Equipamento sociocultural. O equipamento sociocultural conta cun bo número de edificacións, ao longo de todo o concello, xa que naqueles núcleos onde existían antigas escolas unitarias o concello acondicionounas como centros de recreo. Tamén se procedeu a recuperar os antigos fornos comunais para o uso e goce dos veciños, así como converter a reitoral de Vilar de Santos no Museo da Limia (E2-11), onde se pode contemplar nas súas diferentes salas aspectos da vida, dos costumes, ou dos cultivos existentes na Limia, como da pataca e sobre todo, do liño. Existe, así mesmo, un Centro Social en Vilar de Santos (E2-07), a carón da Casa do Concello. Os principais equipamentos socioculturais existentes son: Centro de recreo de Laioso (E1-03). Centro de recreo de Parada (E1-18). Centro de recreo de Castelaus (E1-28). Centro de recreo de Bréixome de Abaixo (E1-31). Centro social en Vilar de Santos (E2-07). Museo da Limia (E2-11). Centro de recreo en Casas da Veiga (E2-26). Sistema de espazos libres e zonas verdes de uso público. Nunha primeira aproximación, a dotación de espazos libres e zonas verdes de uso e dominio público é máis que suficiente. En relación ao parámetro comparativo considerado, non sería necesario ampliar a oferta actual. No que se refire á distribución territorial destas dotacións, é preciso dicir que o concello fixo un notable esforzo neste sentido, localizando este tipo de dotacións ao longo de todo o territorio, de forma que fosen máis accesibles para a poboación. Con todo, existe marxe para a nova creación de ámbitos, especialmente dos encadrados no sistema xeral, dado o pulo que se lle quere dar ao concello no ámbito do turismo, dentro da comarca da Limia. EL-ZV Sup. (m²) Diferenza paramétrica de Espazos Libres Poboación (Hab) Parámetro (m²/hab) Parámetro sostible Diferenza (m²/hab) Superávit (m²) TOTAL , , No que respecta á ordenación é preciso seguir nesta senda de incrementar este tipo de espazos, ampliando, de ser posible, as zonas existentes, implantando neles novas actividades relacionadas coa consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 20

22 saúde e o lecer, así como acadando un maior grao de interconexión, especialmente no que se refire ao acceso peonil aos mesmos, que xa conta, nalgúns casos, con itinerarios que percorren boa parte do termo municipal. Así a partires da gran riqueza natural e paisaxística que o concello ofrece, poderase configurar un sistema de espazos libres, atractivo, diferenciado e respectuoso co contorno. O concello tamén precisará, nos vindeiros anos, asumir progresivamente a titularidade dunha serie de terreos que actualmente ten cedidos en uso polos seus propietarios para, desta forma cumprir acaidamente o disposto no artigo 47 da LOUG. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 21

23 2.5. A POLÍTICA URBANÍSTICA MUNICIPAL. Na lexislación urbanística vixente, defínese o Plan Xeral como o instrumento marco da política urbanística, fundamentalmente municipal, aínda que esta última aparece fortemente complementada e intervida pola acción de administracións de rango superior (Medio Ambiente, Estradas, Patrimonio Histórico, etc.,). No concello de Vilar de Santos o primeiro intento de acadar un instrumento de ordenación xeral do termo municipal comezou coa redacción dunhas normas subsidiarias de planeamento que foron aprobadas definitivamente en data 11/03/1994. Este primeiro documento tivo tres modificacións puntuais aprobadas en data 22/01/1998 a primeira, 8/10/1998 a segunda, e18/05/1999 a terceira, que permitiron reaxustar o solo para actividades comerciais e industriais lixeiras, así como contar con solo para a construción de vivendas protexidas. Nesas datas e mediante a redacción dun Plan Parcial (aprobado en data 30/01/1998) e unha posterior modificación puntual do mesmo (8/10/1998) púidose dispor dos terreos para comezar a urbanización do polígono industrial de Santa Marta, o cal supuxo un fito moi importante no desenvolvemento municipal. Pouco tempo despois é aprobado definitivamente o Plan Xeral de Ordenación Municipal, actualmente en vigor (17/12/2001), que foi posteriormente modificado puntualmente (aprobación o 23/10/2003) para reaxustar a delimitación de varios núcleos, así como acadar os terreos nos que construír o velorio municipal. En datas máis recentes aprobáronse dous plans de sectorización de solos rústicos aptos para urbanizar para usos comerciais e industriais lixeiros (o nº 1 en data 31/12/2003 e o nº 2 en data 15/09/2008), que están a permitir un crecemento sostido do solo para usos produtivos, así como un plan especial de recuperación etnográfica da aldea de Saá (aprobado en data 5/10/2006). Como vemos, estes últimos 15 anos foron moi dinámicos no que se refire ao desenvolvemento urbanístico no concello de Vilar de Santos, e tiveron, como claramente se pode constatar, unha gran influencia na mellora das oportunidades de creación de emprego, dentro do propio termo municipal a unha escala acaída á realidade e ás necesidades existentes, ofrecendo unha esperanza de supervivencia ao municipio que desta forma conta cos seus propios medios para seguir adiante, sen converterse nun mero apéndice de usos exclusivamente residenciais da capital da comarcal. No que respecta ao contorno de Vilar de Santos, é dicir, ao que conforman os concellos limítrofes, agás o concello de Porqueira, todos os demais contan cun plan adaptado a Lei 9/2002. Estado do planeamento aprobado e en revisión, no contorno de Vilar de Santos: Allariz Figura Data Aprobación P.X.O.M. 9/04/2003 Xinzo de Limia Figura Data Aprobación P.X.O.M. 12/05/2003 Rairiz de Veiga Figura Data Aprobación P. X. O. M. 23/09/2010 A Porqueira Figura Data Aprobación N. S. P. P. 03/04/1991 Sandiás Figura Data Aprobación P. X. O. M. 13/07/2007 Segundo datos de marzo de 2009, o concello de Porqueira está a tramitar un PXOM, atopándose na fase de Informe Previo á Aprobación Inicial. Deste xeito, e para o conxunto comarcal e no que respecta aos planeamentos vixentes, pódese falar dunha boa adecuación ao marco normativo vixente, xa que como acabamos de sinalar, agás un, todos os demais concellos teñen aprobado o seu planeamento nos últimos seis anos. No que respecta ao concello de Vilar de Santos con respecto á bisbarra, a situación non é de todo mala, xa que leva oito anos rexéndose por un instrumento de ordenación xeral, en certos aspectos asimilable a clasificacións e consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 22

24 parámetros recollidos na actual lei do solo, aínda que baseada nunha lei xa derrogada, como é o caso da Lei 1/1997 de 24 de marzo do solo de Galicia, que difire notablemente en certos aspectos, con respecto ao marco regulador actual. Transcorridos oito anos dende a entrada en vigor do PXOM, o equipo de Goberno Municipal toma en consideración a revisión do mesmo debido fundamentalmente a: - O desexo de trocar o modelo previsto no PXOM en vigor por outro máis acaído á realidade actual e ás necesidades do concello e dos seus veciños. - Poder contar cunha marxe suficiente de crecemento das actividades e usos produtivos, no vindeiros anos, consolidando o forte crecemento da última década. - Potenciar políticas de protección do medio ambiente, do patrimonio cultural e de desenvolvemento sostible que xa lle teñen valido o recoñecemento internacional, como é por caso a consecución de declaración Reserva da Biosfera no ano 2005 pola UNESCO. - Garantir a preservación de ámbitos e espazos naturais de interese, como no caso da ZEPA da Limia, a Veiga de Ponteliñares, recollida nas Normas Subsidiarias da provincia de Ourense, ou da zona núcleo da Reserva da Biosfera no Castreligo e o Ruxidoiro. - Levar a cabo a desexable actualización ao marco lexislativo vixente, que mudou significativamente dende a súa entrada en vigor: principalmente pola propia LOUG, e o Texto Refundido da Lei do Solo Estatal (RD2/2008). consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 23

25 3. OBXECTIVOS XERAIS DA ORDENACIÓN OBXECTIVOS XERAIS DA PLANIFICACIÓN URBANÍSTICA. Todo Plan Xeral de Ordenación Municipal (PXOM) debe establecer como obxectivos de rango xeral, os principios básicos que deben fundamentar a acción pública na actividade urbanística e que están recollidos na vixente Constitución española. Moito máis alá das razóns retóricas, é unha obriga de todos os que teñen que intervir no proceso de produción de cidade, o dar cumprimento a esas esixencias de orde constitucional, a saber: Garantindo o dereito a dispoñer dun medio ambiente acaído para o desenvolvemento da persoa, así como o deber de conservalo. Facendo efectivo o mandato de que todos os poderes públicos velarán pola utilización racional de todos os recursos naturais, co gallo de protexer e mellorar a calidade de vida e defender e restaurar o medio ambiente, apoiándose na indispensable solidarizade colectiva. E, no suposto de que alguén contraveña ese dereito, establecendo sancións penais ou, no seu caso, administrativas, así como a obriga de reparar o dano causado (artigo 45). Dando cumprimento igualmente ao disposto no artigo 46 do texto constitucional e que di: Os poderes públicos garantirán a conservación e promoverán o enriquecemento do patrimonio histórico, cultural e artístico dos pobos de España e dos bens que o integren, calquera que sexa o seu réxime xurídico e a súa titularidade A Lei penal sancionará os atentados contra este patrimonio. E, por último, facer posible o mandato socialmente máis esixible, isto é, facendo realidade o exercicio do dereito, de que todos os españois teñen dereito a dispoñer dunha vivenda digna e aquelada. Os poderes públicos promoverán as condicións necesarias e establecerán as normas pertinentes para facer efectivo este dereito, regulando a utilización do solo, de acordo co interese xeral para impedir a especulación. Estes principios, insístese outra vez, amais de esixencia legal de rango superior, deben ser entendidos como fundamento esencial para a posterior redacción final do Plan Xeral de Ordenación Municipal de Vilar de Santos, por canto se considerou como criterio primordial o dar resposta á necesidade de que a acción pública tivese como alicerce a utilización racional dos recursos do uso do solo, de tal xeito que: Resolva a integración do Termo Municipal de Vilar de Santos no espazo de relación definido pola comarca da Limia, asumindo un rol acaído ás súas potencialidades locais e sen renunciar aos valores identitarios do seu territorio, nomeadamente os referidos ao patrimonio natural e cultural e o sistema de asentamentos tradicionais. O Plan Xeral asente sobre o desenvolvemento racional e equilibrado das actividades a desenvolver no Termo Municipal de Vilar de Santos, coa finalidade de que se garanta a súa diversidade e complementariedade, se coute o excesivo e inxustificado predominio dunhas sobre outras e se asegure o óptimo aproveitamento do recurso limitado que representa o solo. O desenvolvemento urbanístico do territorio procurarase obtendo superficies de teito acaídas á situación concreta de cada área ou zona do territorio, conseguindo a harmonización entre os requirimentos e esixencias do desenvolvemento económico e social, coa preservación e mellora do medio ambiente urbano e natural, asegurando a todos unha digna calidade de vida, sen lugar a dúbidas obxectivo prioritario para calquera planificación territorial e urbana. Defina unha estrutura de desenvolvemento que promova a conexión e a integración social, así como a solidariedade intermunicipal e interparroquial, cuestión doada de comprobar polo feito de terse insistido unha e outra vez na importancia de entender Vilar de Santos como unha realidade urbana e rural, necesariamente complementaria, procurando a eliminación das barreiras existentes entre estes territorios, e dotándoos de equipamentos e áreas de lecer e evitando a posibilidade de segregación social espacial na ordenación dada. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 24

26 Estableza as bases ordenadoras para a consecución dun Proxecto Ambiental integrador que sirva de alicerce para a implementación da Estratexia Ambiental que haberá de elaborarse en cumprimento da Lei 9/2006 de Avaliación Ambiental Estratéxica de Plans e Programas de Galicia. E, ao mesmo tempo, que o produto que no seu día se converta en instrumento normativo (isto é, no momento de se aprobar o presente PXOM de Vilar de Santos se axuste á lexislación urbanística xeral; ou sexa ao novo corpo lexislativo xurdido trala aprobación da LOUG) OBXECTIVOS XERAIS DO PXOM. Amais das razóns obxectivas, hai que ter en conta as razóns dimanantes dunha vontade do Equipo de Goberno Municipal de enmarcar a súa política municipal, de acordo cun instrumento de ordenación territorial que é preceptivo, pero que, sobre todo, é oportuno, pois só se se teñen en conta todas as variables incidentes no territorio é que se poderá dispor dunha guía inequívoca do que se debe e é factible facer en calquera eido da acción de goberno. Isto aínda é máis imperioso se se pretende -coma no caso de Vilar de Santos- facer do propio territorio (os seus valores naturais e culturais) -etnográficos, antropolóxicos, históricos, etc.- un novo piar da economía e, polo mesmo, da acción municipal. Tense que dicir ademais que cómpre redactar un novo plan para dar resposta a unha serie de cuestións sinaladas na diagnose, que concentran a problemática á que cómpre dar resposta e facer unha reestruturación xeral da ordenación derivada do planeamento en vigor, realizando unha serie de propostas e melloras nos seguintes eidos, que se teñen identificado como estratéxicos: 1. Produtivo. É unha necesidade estratéxica, para o concello, poder contar son solo suficiente para dar resposta a unha importante e constante demanda de terreos para implantar usos comerciais e industriais lixeiros, este feito non é conxuntural, xa que deriva da carencia deste tipo de espazos no resto da comarca, principalmente en Xinzo da Limia, polo que dadas as características de dispoñibilidade de parcelas e situación xeográfica Vilar de Santos conta unha localización acaída e desexable para a implantación de pequenas industrias, talleres e establecementos comerciais de todo tipo. Por outra banda, é precisa a ordenación dos sistemas de actividade primaria, tanto agropecuarios como forestais e extractivos, en especial fronte a novas figuras de protección da paisaxe como é a ZEPA ou ámbitos de núcleo da Reserva da Biosfera. 2. Infraestrutural. Mellorar o sistema viario existente, en especial as estradas locais, dotándoas de características acaídas, tanto para a mellor circulación do tráfico rodado como para incrementar a seguridade peonil das mesmas, e continuar na mellora dos distintos servizos urbanísticos, configurando unhas redes municipais cada vez máis eficientes. Rematar e recualificar o tecido da capital municipal, atendendo ás particularidades e especificidade deste ámbito, moi influenciado polo espazo no que se desenvolve e pola propiedade e superficie das parcelas existentes, que fan precisa unha interpretación moi axustada, aínda que igualmente válida dos parámetros recollidos na LOUG. 3. Medioambiental. Fomentar a creación de circuítos peonís, que incrementen a rede de rutas turísticas existentes, e corredores verdes, tratar as canles dos ríos e regatos existentes como corredores ecolóxicos, posta en valor dos camiños antigos, etc. 4. Dotacional. Reserva de terreos para a implantación dun cemiterio en Parada, así como novas instalacións turísticas no ámbito da Aldea de Saá e establecemento de novos equipamentos, definición de novos espazos libres e zonas verdes, todo isto distribuído de forma homoxénea para que sexan garantes directos dunha maior calidade de vida e cohesión social. 5. Patrimonial. Continuar os traballos de posta en valor e implantación de actividades da aldea de Saá e o seu contorno inmediato, seguindo as directrices e estratexias recollidas no Plan Especial de Recuperación Etnográfica da Aldea de Saá, aprobado definitivamente no ano 2006, así como catalogación de elementos arqueolóxicos, arquitectónicos e etnográficos, actualmente aínda descoñecidos e polo tanto desprotexidos, posta en valor dos xacementos arqueolóxicos, ou o impulso á labor de recuperación que supón para espazo público e edificacións a delimitación dun ARI na capital municipal, etc. En resumo, o novo plan urbanístico pretende dar resposta e abordar diversas problemáticas concretas de diferente tipo: consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 25

27 Utilización racional do solo e das actividades residenciais que sobre el se desenvolven. Protección dos espazos con maiores valores naturais, mediante unha zonificación territorial, tendo en conta os condicionantes ambientais e os recursos naturais. A xestión e uso da auga e da enerxía. Protección do dominio público hidráulico. Os problemas de mobilidade e transporte. A perda de biodiversidade e da paisaxe. Os incendios forestais. As emisións de gases de efecto invernadoiro. A contaminación do solo e da auga. A perda de patrimonio cultural. Como xa temos indicado, a partir dos anteriores imos a desenvolver a definición previa duns obxectivos xa propios do plan, que informaron todo o traballo desenvolvido ata o de agora, e, xa que logo, todas as determinacións que se conteñen na documentación que agora se achega. Deste xeito, o planeamento que se vai acometer fai seus estes obxectivos xerais anteriores e ademais desenvolve os seguintes obxectivos complementarios: Impulsar unha política de desenvolvemento territorial que favoreza unha ocupación equilibrada do territorio, o respecto ao medio ambiente e a conservación do solo e da paisaxe, axeitando os usos do territorio á súa verdadeira capacidade de acollida. A consecución dun equilibrio harmónico entre a preservación do medio rural e natural e o desenvolvemento urbanístico e o crecemento ordenado que se ten que dar en todos os núcleos rurais e urbanos, a respecto do seu contorno. Ordenar a expansión da capital e do solo urbano industrial adxacente, adecuándoa á especificidade do contorno sobre o que se asenta e vencellándoa á trama existente. Procurar unha ordenación que, sen alterar grandemente o modelo primixenio preexistente, faga concordar o sistema tradicional de asentamentos coas tendencias máis positivas de hoxe en día, tentando que se favoreza o acaecemento entre esa ordenación e o conxunto de roles desempeñados por Vilar de Santos como núcleo urbano emerxente ata agora, mais aqueles novos sobre dos que existen fundadas expectativas de que poida xogar no futuro inmediato. O planeamento haberá de perseguir no medio rural a mellora da convivencia cotián, procurando ata onde humanamente sexa posible, non só o mantemento, senón tamén o aumento da poboación no territorio, respectando a súa distribución descentralizada e xerárquica. Contribuír á mobilidade sostible no municipio, mediante a planificación integrada dos usos do solo e da mobilidade, introducindo criterios de sostiblidade. Control e optimización do tráfico co desenvolvemento de novos viarios ou mellorando os existentes. A implementación de políticas de reserva de solo industrial para as necesidades actuais e futuras e a optimización, dentro do contexto comarcal, da localización dos solos necesarios para as actividades produtivas, que hoxe xa está a demandar, ou para a reinstalación das actuais implantacións desaxeitadas no territorio. Procurar que se manteña no posible, a multifuncionalidade e a superposición de usos do solo, definindo, programando e ordenando harmonicamente as novas implantacións para usos residenciais e produtivos e corrixindo as disfuncionalidades que se aprecien. Protección dos recursos, os espazos naturais e tamén do patrimonio histórico-artístico, etnográfico e cultural. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 26

28 A potenciación de proxectos educativos, culturais, sociais e dos lugares de encontro e de lecer da poboación, incardinados no obxectivo prioritario da mellora xeral da calidade de vida, definindo un sistema de equipamentos equilibrado e estratexicamente situado para o adecuado servizo á poboación. Programar a dotación de servizos urbanísticos e infraestruturas, necesarios para o asentamento da poboación sobre o territorio. Ofrecer un documento normativo completo e doado de aplicar, así coma un sistema de xestión urbanística, conforme coa capacidade económica e técnica do concello. Ofrecer medidas de dispoñibilidade e abaratamento de solo, aumento da calidade urbanística e edificatoria, xustiza distributiva, executividade e efectividade nas súas determinacións. Pular por unha ordenación que sen menoscabo das funcións e roles que máis se teñen identificado con Vilar de Santos, aproveite esas e outras novas potencialidades para se converter nun concello ideal para vivir, cos roles de: espazo comercial e de servizos, de relaxación e descanso, de cultura, do ensino, vila aberta e turística... en definitiva, concello modernizado, racionalizado e desenvolvido. Pular por conseguir un posto de privilexio dentro dos concellos da comarca da Limia no que se refire á consecución da mellora na calidade de vida e cohesión social, así como na xeración de emprego. Potenciar os recursos turísticos do municipio mediante a ordenación e defensa das zonas territoriais (zonas núcleo da Reserva da Biosfera e espazo da Veiga de Ponteliñares) e dos eventos culturais e sociais de interese diferencial, xeradores de atracción máis alá das fronteiras municipais, e favorecer a dotación da infraestrutura turística interna necesaria para sacar proveito destas iniciativas. Lograr a sostibilidade económica e medioambiental das diversas actividades, impulsando estratexias integradas de desenvolvemento rural, baseadas nas potencialidades específicas dos territorios, promovendo a diversidade funcional. Establecemento dunha orde de prioridades axeitada ás demandas territoriais e sociais, que se poidan desenvolver, de acordo coas posibilidades económicas previstas, a efectos de primar aquelas actuacións necesarias e sostibles que se consideren de maior interese e rendibilidade social, ambiental e económica. Fomentar unha sociedade democrática, socialmente incluínte, cohesionada, saudable, segura e xusta que respecte os dereitos fundamentais e a diversidade cultural, que ofreza as mesmas oportunidades para todos os seus membros e combata a discriminación en todas as súas formas. Desenvolver medidas de cohesión social para construír comunidades máis completas e maduras, desenvolvendo plans e medidas de inclusión social e sensibilizando á sociedade na responsabilidade individual e colectiva para a creación dun modelo participativo, de convivencia e desenvolvemento sostible. Acadar unha ampla participación social que permita á sociedade ir asumindo paulatinamente como súas as determinacións do plan como proxecto colectivo, reducindo a conflitividade social e mesmo adiantando as súas posibilidades de xestión posterior mediante acordos ou convenios. En resumo, perfilar unha nidia idea global de concello integrada en tódolos eidos. Conseguir que esa transformación que Vilar de Santos precisa -e que hoxe resulta posible-, entre outras razóns, pola súa posición dentro dunha área económica dinámica como é a comarca da Limia coas conseguintes oportunidades que isto supón que non se faga de calquera xeito, senón baixo o criterio de compatibilizar o crecemento cun desenvolvemento socioeconómico e autosostido, cousa que é posible se se lle dá pulo aos valores e ás potencialidades de todo tipo que o concello posúe, e engadir novos valores, novas potencialidades, compatibles coas existentes e coa calidade de vida inicialmente acadada. Isto esixirá: rehabilitar, revitalizar, reformar, reestruturar, substituír, crear de novo operacións que se terán que desenvolver, segundo as condicións das distintas áreas e diferentes situacións. Porén, de nada servirían consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 27

29 esas actuacións se non se realizan baixo unha idea global e cabal definición do concello no territorio A GRAN IMPORTANCIA DA VARIABLE MEDIOAMBIENTAL NO PLANEAMENTO. Independentemente da entrada en vigor da lei 9/2006 que incorpora un proceso da Avaliación Ambiental Estratéxica obrigada no planeamento, existían xa múltiples sinais de aviso de que o rumbo do desenvolvemento estaba errado (cambio climático, catástrofes naturais inducidas e agravadas por actuacións humanas previas, esgotamento de recursos, diminución da calidade ambiental, etc), por tanto a necesidade de reformular as estratexias territoriais vén obrigada tamén por racionalidade, se a humanidade quere ter un futuro garantido no planeta. E Vilar de Santos non pode nin debe permanecer allea a esta problemática, cando está iniciando un proceso e un documento no que pode reflectir boa parte das posibles solucións a estes problemas a escala local. Dispoñemos, polo tanto, neste novo contexto dun poderoso instrumento de prevención para validar estratexicamente a sustentabilidade, tanto dos procesos de elaboración como de decisión de plans e programas, dende a súa fase inicial, cando tódalas alternativas son aínda posibles, prestándolle unha especial atención á participación pública e ás consultas con autoridades e organizacións representativas en cada campo de actuación. Así, a nova lei 9/2006 convértese nunha ferramenta do fomento da sostibilidade que pode servir para dar un importante pulo ás accións con ese cometido. Asemade, neste momento estase elaborando a Estratexia Galega de Desenvolvemento Sostible e a coordinación e seguimento do Plan de Acción de Loita Contra o Cambio Climático en Galicia que tivo a súa orixe na Estratexia Galega fronte ao Cambio Climático, así como as actuacións relacionadas co cumprimento do protocolo de Kioto, e estas novas liñas de actuación reforzan e complementan o proceso da racionalidade do desenvolvemento. O Plan Xeral de Ordenación Municipal é un instrumento de ordenación integral do territorio do concello que establece o modelo de utilización do solo a longo prazo. O PXOM establece a clasificación do solo de todo o municipio, determina a estrutura xeral e orgánica do territorio composta polos elementos condicionantes do desenvolvemento territorial en xeral e urbano en particular, o sistema xeral de comunicacións e saneamento, as zonas de protección, o sistema de espazos libres destinados a parques públicos e zonas verdes e o sistema de equipamento comunitario e centros públicos, contendo medidas para a protección do medio ambiente, a conservación da natureza e defensa da paisaxe, a conservación de elementos naturais, entre outros. Polo tanto, o PXOM constitúe, de seu, unha ferramenta eficaz, aínda que non a única, para potenciar o medio ambiente nunha liña de desenvolvemento sustentable. A sustentabilidade é concibida como o razoable mantemento dos recursos, para que estes dean servizos á poboación de hoxe, pero manteñan o seu valor para o futuro. As prácticas urbanísticas implican usos e actividades do solo, potencialmente xeradoras de impacto sobre o medio no que se insiren. Isto unido á sensibilización social nos temas medioambientais, fai necesaria a previsión e realización dunha xestión responsable do territorio e dos recursos naturais do mesmo. Débense poñer as bases para construír un modelo de cidade máis sostible, seguindo as estratexias internacionais, europeas, estatais e autonómicas de desenvolvemento sostible e medio ambiente urbano e políticas da OMS que recomendan un tratamento integral do medio ambiente e ademais tendo en conta que o desenvolvemento local é tamén un elemento fundamental para conseguir o Desenvolvemento Sostible. Entre os obxectivos do plan deben estar os de orientar o desenvolvemento urbanístico e económico, a ordenación do territorio, a mobilidade, o tráfico, etc..., mediante o fomento da sustentabilidade. Será preciso introducir principios que sirvan para marcar a direccionalidade nas actuacións e accións dos plans e programas no futuro, cara unha maior sustentabilidade, para conseguir modelos de organización urbanos que reduzan o consumo de recursos e por tanto dos impactos, posto que hoxe en día non hai dúbida de que as cidades son sistemas que exercen un gran impacto sobre os ecosistemas da Terra. É por iso, polo que se deberán aplicar modelos de organización urbana dirixidos a reducir o consumo de recursos e polo tanto os impactos. Isto é, necesitamos ter unha estratexia de futuro que permita o consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 28

30 crecemento e mellor posicionamento e competición do concello e da comarca da Limia, tanto no eixe atlántico como en Galicia, baseándonos nos principios de sustentabilidade: isto é, nun modelo de organización que reduza os impactos, moderando na medida do posible o consumo dos recursos limitados como é o solo. O enfoque ecosistémico considera as vilas e cidades como uns sistemas complexos, caracterizados por un proceso continuo de fluxos de materia e enerxía e fluxos de coñecemento e capital. De acordo co mesmo, determinados aspectos, como a enerxía, os recursos naturais e a xeración de residuos, son considerados procesos ou cadeas. O mantemento, restablecemento, fomento e remate destes procesos ou cadeas contribúe á sustentabilidade. Trátase de saber cara onde imos, tendo nesta primeira década do século XXI clara xa a idea de que os nosos sistemas urbanos e territoriais non son nin produtores ilimitados de recursos nin sumidoiros sen fondo de materiais residuais. Posto que todos temos sufrido o modelo de desenvolvemento característico urbano do século XX onde a degradación da calidade de vida urbana pola conxestión, pola explotación dos recursos naturais por riba da súa capacidade de carga, pola fraxilidade dun sistema económico baseado na crenza dun sistema ilimitado de recursos, polo consumo expansivo de solo, polo estres ambiental, polo estrago enerxético, pola segregación das rendas e falla de cohesión social, foi e continúa a ser a causa dunha serie de disfuncións ambientais, sociais e territoriais, así mesmo, estamos no momento de saber primeiramente cara onde non queremos ir. Nos últimos tempos, os territorios están inmersos nunha dinámica de tendencia cara a modelos de cidade difusa estendidos no territorio mediante continuos urbanos. Vilar de Santos presenta en varios dos seus núcleos un crecemento que se ten estendido ao longo das principais vías de comunicación sen unha maior estruturación. Isto debe corrixirse e reorientarse progresivamente, aínda que a reducida superficie do concello ten actuado de amortecedor dunha excesiva simplificación na asignación de áreas a usos (residenciais, educacionais, etc.), e as zonas nas que existe esa continuidade dos usos residenciais que abranguen dende Casas da Ponte ao Barrio, pasando por Castelaus e Vilar de Santos, ocupan unha banda duns 4 km de lonxitude. O feito de que esta sexa a zona máis poboada do concello e con mellores comunicacións, unido á acertada decisión na implantación do polígono industrial de Santa Marta (xusto no centro desta área) fan que sexa posible reconducir unha situación a priori difícil no que respecta á ocupación de solo derivada do modelo en vigor no concello, por contraposición ao que marca a LOUG, transformándoa nunha oportunidade, xa que tal disposición posibilita unha superposición de usos no que o solo urbano da capital concentra as dotacións, co solo produtivo (e polo tanto o emprego) ao seu carón mentres que as zonas residenciais menos densas sitúanse contiguas ás anteriores, facendo practicamente innecesario o transporte en vehículo privado e garantindo unha moi boa accesibilidade, tanto ao traballo como ao lecer dos veciños. O novo planeamento municipal deberá introducir dende as primeiras fases unha serie de criterios ambientais, de acordo coa liña da estratexia para o desenvolvemento sustentable e o 6º Programa de Acción en Materia Medioambiental da UE e as recomendacións do The European Consultative Forum on the Environment and sustainable Development. Breheny propón a seguinte definición de capacidade ambiental, a efectos da planificación do espazo: a planificación en relación coa capacidade ambiental require a determinación do máximo nivel de desenvolvemento que un medio local (poboación, cidade, rexión) poida sustentar indefinidamente, mantendo, tamén, dentro do mesmo o capital natural crítico e constante e o inapreciable capital construído polo home. É con esta filosofía, e polo tanto de acordo ao contorno europeo de planificación sustentable, como se deben fixar os criterios de harmonización do desenvolvemento coa preservación e posta en valor do patrimonio natural PRINCIPAIS OBXECTIVOS AMBIENTAIS. En relación co xa introducido no apartado anterior, o novo planeamento municipal introduce dende as primeiras fases unha serie de obxectivos e criterios ambientais que teñen incidencia no PXOM e que este pode controlar ou nos que pode intervir dalgún xeito, de acordo coas liñas da estratexia para o desenvolvemento sustentable: consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 29

31 - Garantir a conservación da biodiversidade, da paisaxe e do patrimonio natural do municipio, fomentando a conectividade biolóxica e tratando de integrar unha rede fisicamente continua e conectada coas redes territoriais exteriores e coas de espazos libres urbanos. - Garantir o mantemento dos recursos do solo: agrogandeiros, forestais, augas e ríos, protección arqueolóxica, etc..., mediante principalmente a cualificación destes solos como rústicos de especial protección, evitando que a presión de uso sobre os recursos supere a súa capacidade de rexeneración. - Garantir a protección dos hábitats e ecosistemas acuáticos e terrestres de maior fraxilidade ou interese, mediante a súa posta en valor para previr o seu deterioro. - Introducir criterios de mellora do patrimonio natural nos sistemas xerais e locais de espazos libres e zonas verdes: mantemento de ecosistemas naturais, mantemento da permeabilidade ecolóxica (corredores ecolóxicos),... é na medida do posible crear unha rede interconectada entre os sistemas xerais e locais de zonas verdes e os solos rústicos de especial protección en especial e os humedais. - Preservar a identidade dos elementos valiosos e singulares que resultan críticos na percepción do espazo e poñer en valor os recursos paisaxísticos como elemento clave do atractivo do territorio e do aprecio dos cidadáns polo seu contorno, á vez que se potencian os recursos turísticos do municipio. - Intentar que tódalas paisaxes teñan o grao máis alto de calidade e mellorar a súa calidade na totalidade do territorio. - Garantir o uso eficiente do solo e dos recursos naturais: Proposta territorial coherente para satisfacer as necesidades da poboación coa menor ocupación do solo posible. - Control da ocupación dos espazos sometidos a condicións de risco de orixe natural, tecnolóxico ou inducido pola actividade humana. - Compatibilizar o planeamento co ciclo natural da auga e racionalizar o seu uso eficiente, fomentando o seu aforro e reutilización e mellorando a súa calidade. - Fomento da mobilidade sostible, mediante a promoción do transporte público ou outros sistemas de transporte alternativos, que permitan reducir as emisións de gases. - Primar a creación de roteiros peonís intercomunicados coas rutas turísticas existentes, xunto coa recuperación e posta en valor dos camiños e calzadas antigas. - Manter unha boa calidade do aire e da atmosfera e evitar, prever ou reducir tódalas formas de contaminación tanto acústica, luminosa como electromagnética e os seus efectos nocivos para a saúde humana e o medio ambiente. - Aumentar a diversificación e eficiencia enerxética dos sistemas de produción e consumo, e o uso de combustibles menos contaminantes, axustando ao mínimo os recursos precisos para manter as actividades aloxadas. - Fomentar o uso de enerxías limpas e renovables, así como a racionalización do uso destas e da emisión de gases, co fin de reducir o efecto invernadoiro e o cambio climático. - Mellorar a eficiencia enerxética das edificacións e reducir a súa contribución ao cambio climático, promovendo a súa certificación enerxética. - Xestionar os residuos de maneira máis eficiente e fomentar a recollida selectiva de residuos e a súa reciclaxe, dispoñendo dos espazos, os recursos e a maquinaria precisos para acadar estes obxectivos. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 30

32 4. ESTRUTURA XERAL DA ORDENACIÓN A PERSPECTIVA TERRITORIAL AMPLIA COMO PUNTO DE PARTIDA. Un Plan Xeral debe concibirse como instrumento de desenvolvemento integral do territorio municipal e non como freo ou corsé, así a ampla visión territorial é o único xeito de abordar convenientemente un Plan Xeral como o de Vilar de Santos, se desexamos que ese marco de actuación sexa quen de dar respostas ás demandas que hoxe se lle fan dende todos os sectores da cidadanía e, mesmo daquelas outras difuminadamente cuestionadas pero igualmente operantes; e facelo pensando sempre que, no suposto de se producir contradicións ou incompatibilidades entre diferentes demandas ou entre diferentes sectores da demanda, haberá que estar sempre ao ditado do interese xeral. Coa redacción do novo PXOM para Vilar de Santos, preténdese conseguir unha axeitada articulación territorial (xa que logo, tamén social e económica), dun territorio que á vista dos cambios operados no país nas últimas décadas, ten un elevado potencial dende todos os puntos de vista (pertenza a unha comarca moi dinámica como é a da Limia, proximidade a unha da principais vías de comunicación terrestre da provincia (A-52) e polo tanto do sur de Galicia, recursos produtivos, turísticos e paisaxísticos varios, etc). Situado nunha posición central no que respecta á comarca, e a escasa distancia de Xinzo de Limia (uns 6 km), o concello de Vilar de Santos pode seguir progresando na súa clara aposta por ser un lugar de referencia nos aspectos produtivo, residencial e turístico, captando polo tanto importantes fluxos de traballadores, residentes e visitantes, atraídos non só por unha oferta diferenciada nestes sectores da que poida existir no resto de concellos da bisbarra, senón tamén por poder contar cuns servizos urbanísticos acaídos ao longo de todo o territorio, e un nivel de dotacións homoxéneo e equitativamente distribuído en todo o termo municipal, onde se está a pór especial énfase na recuperación do patrimonio, tanto edificado (escolas, fornos, muíños) como ambiental (airas, zonas verdes, etc.) co fin último de que o progreso municipal sexa un labor colectivo que acade, e da que poidan gozar en igualdade de condicións tódolos habitantes, tanto presentes como futuros, sen pór en risco, polo tanto, os valores naturais herdados. Así pois, aínda que Vilar de Santos só conta cunha poboación de 922 (INE 2014) habitantes, posúe unha ampla diversidade de servizos como o son a oferta sanitaria, asistencial, deportiva, etc... que fan que o concello poida chegar a ter un certo grao de autosuficiencia con respeto da cabeceira comarcal. Polo tanto, o concello ofrece e conta cunha serie de vantaxes territoriais que dende a definición dun modelo territorial concreto se poñen de manifesto. Correspóndelle, polo tanto, a este documento de PXOM, definir cal vai a ser ese modelo territorial concreto, apostando por unha serie de liñas estratéxicas que comportan finalmente un desenvolvemento harmónico e sexa garante das expectativas de futuro para o termo municipal. Como particularidades concretas do modelo territorial de Vilar de Santos destacan as seguintes: O concello de Vilar de Santos posúe un territorio artellado en base á existencia, no centro e sur do concello, dunha ampla zona de chaira no estremo da cal percorren tanto a canle da Lagoa de Antela como o río Limia, en tanto a zona norte e leste presentan un relevo algo máis montañoso coa presenza de importante cobertura de monte baixo e, en menor medida, zonas arboradas tradicionais. Sobre unha boa parte do termo municipal leváronse a cabo procesos de concentración parcelaria, o que posibilitou unha maior mecanización e optimización dos traballos agrícolas, así como a aparición dunha gandería de tipo intensivo. A especial localización xeográfica no contorno da comarca da Limia caracteriza e dota ao concello dunha serie de recursos paisaxísticos e patrimoniais moi singulares, a partir dos cales se pode asegurar que existe unha potencialidade turística excepcional. A existencia dun importante parque empresarial, en constante crecemento dende hai unha década, e a carencia actual deste tipo de solos no contorno da comarca, unido á súa privilexiada localización con respecto ao viario principal de comunicación, proporcionan unha fonte de emprego autóctona que pode tirar dos demais sectores produtivos, tanto do primario como do terciario, servindo de sólida base para a recuperación poboacional do concello. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 31

33 A aposta estratéxica por contar cuns servizos urbanísticos xestionados polo concello en constante mellora, xunto co acondicionamento progresivo e construción de novas dotacións, tanto no solo urbano como ao longo dos distintos núcleos, favorecen o incremento da calidade de vida e cohesión social, así como a distribución homoxénea da poboación ao longo do territorio. A preservación de espazos e ámbitos de interese singular, recollidos en diversas declaracións e figuras normativas, o recoñecemento da súa singularidade mediante a inclusión nos máis altos graos de protección urbanística posibles, e a vixilancia para evitar os riscos de todo tipo que os ameazan (incendios, erosión por extracción de áridos, etc), permiten garantir tanto o goce presente como o futuro destes lugares por parte dos visitantes, incrementando complementariamente os atractivos turísticos que, de seu, ten o propio concello. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 32

34 4.2. O MODELO DE ORDENACIÓN TERRITORIAL. Introdución. Co breve resumo do apartado anterior sobre o encadre territorial e a súa implicación no modelo do territorio hai que facer a análise pertinente da situación actual e da estratexia do modelo territorial escollido. Facendo unha pequena análise da densidade de poboación da área de referencia na que se localiza o concello de Vilar de Santos que é a comarca da Limia, podemos observar que esta diminúe progresivamente dende a capital provincial ata os concellos máis exteriores como Vilar de Barrio, Calvos de Randín ou Baltar. No caso de Vilar de Santos, debido á súa pequena superficie, acada un valor de (44,56 hab/km²), é dicir, o segundo logo de Xinzo de Limia. O feito do escaso número de asentamentos e a pequena poboación municipal existente é o que impide, agás no caso de Vilar de Santos, acadar unha masa crítica suficiente para a transformación de núcleos rurais en contornos urbanos con especialización de usos que permitan un maior desenvolvemento. Con todo, existen unha serie de factores, tanto endóxenos como esóxenos, que poden sentar os alicerces dun cambio de tendencia poboacional no concello: A demanda de solo industrial, na comarca en particular e na provincia en xeral, que pode darse para os vindeiros anos da que se pode beneficiar o concello, se conta no momento preciso co solo e os servizos necesarios a prezos competitivos. A pertenza a un contorno como a zona da Allariz declarada como Reserva da Biosfera que permite concibir a explotación dun recurso turístico variado e de calidade, en tanto se preserven os valores existente naturais e patrimoniais, e que son o mellor escaparate para facer atractiva a chegada de novos poboadores que se asenten no termo municipal. A recuperación experimentada en certos momentos do período que permitiu deter a perda poboacional e mesmo gañar 24 novos habitantes entre os anos 2004 e 2006, ligada á existencia de novas fontes de emprego xurdidas arredor do desenvolvemento do polígono industrial, así como outras actividades produtivas. O gran número de habitantes orixinarios de Vilar de Santos que, aínda que actualmente residen fóra, pasan parte do ano no termo municipal, podendo chegar, no futuro, a vivir de forma permanente nel, polo que esta poboación flotante deberá ser tida en conta á hora da planificación. A declaración de ARI na zona tradicional da capital municipal e o establecemento de feira o que supón unha aposta pola rexeneración dos tecidos e espazos públicos así como o impulso á diversificación económica no concello, fortalecendo sectores como o comercio ou a construción moi afectados pola recente crise económica. Estritamente falando do modelo de ordenación do territorio actual, pódese afirmar o seguinte: O concello de Vilar de Santos forma parte do grupo de concellos situados no contorno da vila de Xinzo de Limia, o feito de que parte do seu territorio teña pouca pendente e sobre el se teñan levado procesos de concentración parcelaria, posibilitou unha mellora da produción agrícola, propiciando a mecanización dos traballos e a implantación de explotacións gandeiras intensivas como contraposición ao norte do concello, máis montañoso, onde persistiu un sistema tradicional de propiedade e polo tanto de traballo con menos posibilidades dende o punto de vista da rendibilidade. No ámbito urbanístico tamén se evidencia esta dobre orientación, cun maior desenvolvemento no centro e o sur, grazas entre outras cousas á mellor accesibilidade e comunicacións, pero sobre todo á dispoñibilidade de parcelas que propician os terreos concentrados que permiten a construción de vivendas en fincas dunha certa superficie, así como incluso incorporar ademais unha explotación ao seu carón, algo que se evidencia nos núcleos de Casas da Ponte, O Mosqueiro e Casas da Veiga; pola contra os núcleos situados máis ao norte (Laioso, Bréixome de Arriba, Bréixome de Abaixo, A Venda e Toxediño) manteñen a súa estrutura tradicional sen presentar apenas evolución. O plan xeral en vigor propiciou a existencia de importantes zonas de crecemento, arredor dos asentamentos existentes que tan só foron ocupadas parcialmente, xa que a demanda residencial quedou moi lonxe da oferta proposta, sendo as zonas con maior crecemento as situadas no contorno da estrada OU-531, en especial nos núcleos de Casas da consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 33

35 Ponte, O Mosqueiro, Parada, Castelaus e Vilar de Santos. No que respecta ao solo rústico establecéronse unha serie de categorías acaídas ao nivel de protección preciso en cada caso, dende o solo rústico común (incluído o apto para urbanizar no contorno de Vilar de Santos) ata os solos rústicos de protección de espazos naturais do sur do concello, o da aldea de Saá ou os máis abundantes agropecuarios, de bosques e montes existentes en boa parte do termo municipal. No que respecta ao solo urbano só acadou tal consideración o solo desenvolto mediante o Plan Parcial para usos industriais e pequenas zonas non consolidadas contiguas, quedando o crecemento futuro máis importante vencellado ao desenvolvemento de solos rústicos aptos para urbanizar, como posteriormente así foi. No que respecta aos núcleos considerouse unha primeira separación entre o núcleo de Vilar de Santos, que anteriormente tivera a consideración de solo urbano nas Normas Subsidiarias de Planeamento (NSP) do ano 1994 e os restantes asentamentos, no primeiro dos casos establecéronse dúas ordenanzas correspondentes ao Casco Histórico ou Orixinario (zona onde xorde Vilar de Santos) por unha parte e a unha zona de crecemento próxima a aquel, por outra mentres que o resto de asentamentos se organizan arredor da zona consolidada ou tradicional, e a non consolidada ou de expansión. Este carácter diferencial que recolle o PXOM, en vigor, foi intensificándose nestes últimos anos grazas a un maior desenvolvemento da capital municipal, á existencia duns maiores niveis de urbanización, dotacións e servizos e á maior complexidade, tanto da trama como das tipoloxías existentes (non debemos esquecer que por exemplo construíronse 12 vivendas de protección oficial, así como diversas dotacións de sistema xeral). Tamén se preveu un posible crecemento próximo á vila dispoñendo unha gran cantidade de solo rústico apto para urbanizar residencial, aínda que ao final non se chegou a levar a cabo ningún ámbito ESTRATEXIAS PARA A DEFINICION DO NOVO MODELO TERRITORIAL. Para chegar a definir e xustificar o modelo de ordenación proposto para Vilar de Santos, faise preciso resaltar, cunha perspectiva territorial ampla, aspectos fundamentais que inflúen directamente na definición dese modelo. Os obxectivos do Plan débense concretar en propostas ou decisións específicas que se poidan materializar nun documento deste tipo, cunha importante compoñente teórica como documento de planificación a medio prazo, pero que debe poder plasmarse en solucións urbanísticas que se poidan materializar, que se desenvolverán nun tomo específico co detalle e a precisión que merecen, e que nos imos a avanzar ou concretar aquí agrupadamente como liñas estratéxicas de actuación ou intervención que guiarán as decisións de ordenación e a plasmación real do modelo pretendido: A reafirmación e consolidación de Vilar de Santos como peza fundamental dentro do ámbito da Reserva da Biosfera da área de Allariz. Artellar unha estrutura viaria e infraestrutural axeitada ás características do concello. Un ambicioso proxecto medioambiental como preservación dun escaso recurso insubstituíble a curto prazo, estratéxico e multifuncional: ecolóxico, saudable, lúdico e económico. As áreas produtivas como base de actividade e fonte de recursos económicos e de emprego. A reconsideración das funcións dotacionais dentro do concello como base sustentante da centralidade e funcionalidade. A estruturación do espazo da capital municipal como escenario principal da actividade social, para o reforzo da súa representatividade e do seu uso cidadán. O tratamento do medio rural como complemento imprescindible das funcións urbanas e como reserva territorial e activo recurso multifuncional. A recuperación e posta en valor do patrimonio, a memoria e o pasado da vila e o territorio como recuperación da identidade colectiva e como recurso. Para complementar o aspecto propositivo do Plan inclúese o desenvolvemento destas propostas estratéxicas xerais, nas que se van desenvolvendo con diferente grao de profundidade varios temas ou actuacións concretas que nos parecen estratéxicas e definidoras de liñas de traballo que avanzan solucións concretas a esa selección de temáticas, centrándonos neste apartado no que denominamos os consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 34

36 sistemas e as actividades (que complementadas con outras liñas que xa se comentan noutros apartados, completan o abano de liñas estratéxicas do plan). A. Actividades dinamizadoras. Para calquera territorio é fundamental a posibilidade de establecer estratexias de dinaminación que incentiven a implantación de novas actividades produtivas no concello que contribúan á fixación de activos poboacionais. Dende o novo PXOM propóñense, a modo de exemplo, as seguintes iniciativas para incrementar e diversificar a actividade produtiva no concello: 1. Adecuar a clasificación do solo ás potencialidades produtivas e de acollida dos terreos, moderando o consumo de solo residencial en favor dunha protección dos valores naturais e produtivos como o caso de diversas zonas nos contornos dos núcleos e do solo urbano, aínda non ocupadas, que se reverterán a solos rústicos protexidos para evitar a construción sobre eles. 2. Delimitar diversos sectores de solo urbanizable delimitado e non delimitado no contorno do solo urbano industrial, que permitan dar resposta á demanda constante de parcelas existentes para usos comerciais e industriais lixeiros no concello, acadándose deste xeito un crecemento ordenado e gradual nos vindeiros anos, e pechando ámbitos delimitados polo viario existente. 3. Aumentar a dotación de equipamentos e de servizos xerais de carácter sociocultural, deportivo e turístico como fonte de atracción para o concello. B. Mobilidade. A estratexia para mellorar a mobilidade parte dunha proposta territorial. Tal e como se sinalou anteriormente, é preciso a mellora das distintas estradas locais, como segundo chanzo de comunicación no territorio,logo que se teñan levado a cabo itinerarios peonís nas principais vías de titularidade supramunicipal, no que atinxe tanto ao tráfico dos vehículos como dos peóns, coa construción de itinerarios peonís nas súas marxes que se interconecten coa rede de sendeiros turísticos e camiños existentes, permitindo desta forma o maior grao de penetración dos tráficos de persoas no territorio por medios alternativos aos vehículos de motor, como mellor xeito de coñecemento e goce do medio ambiente, así como protección do mesmo. C. Transporte público En canto ao transporte público no concello de Vilar de Santos salientar como medio máis habitual o uso de autobuses apoiado polo emprego do taxi. A estación de ferrocarril máis próxima con combinacións cara o resto de Galicia e a península atópase en Ourense, e os aeroportos máis próximos son o de Vigo e Santiago. Non existen a día de hoxe problemas de estacionamento e o tráfico é en xeral fluído. O transporte público regular de viaxeiros polo Concello de Vilar de Santos, unicamente transcorre polos núcleos situados na estrada autonómica OU-531 (é dicir de oeste a leste polo centro do concello). Pasan tres liñas de autobús que fan os percorridos Randín - Ourense, Randín - Xinzo de Limia e Xinzo de Limia-Celanova Ourense, con paradas en tódolos núcleos de poboación que percorren. No que a viaxes interurbanas se refire, os usuarios teñen a opción do vehículo privado, ou dos servizos públicos sinalados ata a estación de autobuses de Xinzo de Limia (a uns 6 km), dende onde se pode seguir ata diversas direccións na península, ou ata Ourense que é o punto de maior conectividade da provincia (a uns 45 km dende Vilar de Santos). Dentro da estratexia para mellorar o transporte público, o concello podería adherirse ao programa autonómico de transporte escolar compartido (coñecido como Tes + bus) o que permitiría un mellor acceso aos veciños do norte e sur do concello, tanto á capital municipal como a outros destinos (Xinzo, Ourense, etc.). D. As infraestruturas. As infraestruturas de certa índole, necesarias para o funcionamento do concello ou que atravesan o seu territorio, son quen de condicionar o modelo territorial, por iso dende o novo PXOM, considérase consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 35

37 estratéxico continuar a mellora dos servizos urbanísticos básicos como elementos fundamentais para dotar das mesmas oportunidades a tódolos asentamentos do municipio; seguindo esta idea vense de construír un novo depósito regulador en Vilar de Santos (E2-01) de 400 m³ de capacidade que servirá tanto ao solo urbano existente industrial e residencial de Vilar de Santos como aos núcleos de Saá, O Barrio e Casas da Veiga. Tamén é recente a construción de dous novos depósitos en Bréixome de Abaixo (de 60 m³) e en Toxediño (20 m³) que melloran notablemente o abastecemento dos núcleos do norte do termo municipal. No que se refire ao saneamento, logo da construción dunha nova EDAR en Vilar de Santos (E2-23) con capacidade para hab./eq que recolle os vertidos da capital, O Barrio e a aldea de Saá, faise preciso a ampliación da existente en Casas da Veiga (E2-25), cando menos aumentando 500 hab./eq máis dos que dispón, para dar servizo aos núcleos de Casas da Veiga, O Mosqueiro, Casas da Ponte, Parada, Outeiro, O Vieiro e Castelaus ademais dos vertidos asimilables a domésticos do polígono industrial de Santa Marta. Tamén será preciso ampliar a rede de pluviais existente estendéndoa á totalidade da capital municipal e comezar a súa instalación progresivamente nos distintos núcleos. En tódolos casos as redes en uso son de titularidade e xestión municipal. E. O Sistema de Espazos Libres. Ata o de agora o sistema de espazos libres existentes no concello de Vilar de Santos estaba constituído por dous ou tres espazos de certa dimensión principalmente en Parada e Vilar de Santos, unidos a aqueles obtidos por cesión dos distintos desenvolvementos urbanísticos do polígono de Santa Marta, e por último un gran número de espazos de pequena dimensión, distribuídos ao longo de todo o termo municipal. En varios casos trátase de pequenos parques para xogos infantís aínda que na maioría dos restantes o espazo en si conta cun mobiliario mínimo e adoita situarse no contorno dalgún elemento de interese patrimonial como lavadoiros, fontes, fornos ou capelas. Así pois, a estratexia foi o acondicionamento de zonas acaídas de maneira que fosen o máis accesibles á poboación aínda que dando prioridade á disposición dun bo número delas homoxeneamente repartidas, fronte á implantación de espazos de maior envergadura e polo tanto con maiores posibilidades de aproveitamento. O PXOM concibe continuar coa estratexia actual, pois tense demostrado moi efectiva, pero non renuncia ao establecemento dunha serie de ámbitos de referencia en distintos puntos do municipio de máis entidade que sirvan como elementos dinamizadores e focos de atracción para os eventuais usuarios, tanto do concello como de fóra do mesmo. Para isto atopáronse unha serie de espazos amplos nas inmediacións dalgúns núcleos que nalgún caso amplían notablemente outras pequenas zonas verdes existentes, permitindo implantar mobiliario para a realización de deportes ao aire libre, mellora da saúde ou simplemente gozar do tempo de lecer con bos accesos e espazo suficiente para o estacionamento sen colapsar o viario próximo. Tamén se pretende o acondicionamento de distintos espazos, propiedade do Concello, sobre os que aínda non se actuou. Con isto búscase garantir un número suficiente e variable de zonas verdes ó longo de todo o concello, así como unha boa accesibilidade e localización das mesmas para os habitantes dos distintos asentamentos, de maneira que se dea un acaído cumprimento do disposto na Lei 9/2002, no referente á calidade de vida e cohesión social. F. O Sistema dotacional. No referido ao sistema de equipamentos a estratexia a seguir para o achegamento ao modelo defendido por este planeamento busca completar o sistema de dotacións existentes mediante unha serie de propostas que permitan a consecución dun sistema variado en canto ao seu contido, desenvolvendo actuacións aínda non executadas e recollidas tanto no planeamento de desenvolvemento recente como os plans de sectorización e o plan especial de Saá, como no plan xeral actualmente en vigor. Entre as propostas máis destacables están as referidas á consecución dos seguintes equipamentos: Construción dun pequeno edificio de usos socioculturais no polígono de Santa Marta (E2-30) sobre os terreos municipais de cesión de equipamentos do Plan de Sectorización nº:1. Construción dun pequeno edificio de usos socioculturais en O Mosqueiro (E1-40) na zona situada entre este núcleo e o de Casas da Ponte. Construción dun punto limpo dentro do polígono industrial de Santa Marta (E2-31) co obxecto de ter un punto de recollida acaído para diversos tipos de residuos e mellorar a recollida selectiva e a consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 36

38 protección do medio ambiente. A instalación levarase a cabo sobre os terreos municipais de cesión de equipamentos do Plan de Sectorización nº:2. Acondicionamento ambiental do cemiterio parroquial de Vilar de Santos (E2-10): esta actuación recollida no Plan Especial de Recuperación Etnográfica da aldea de Saá pretende a mellora das condicións do cemiterio existente. Actuacións na aldea de Saa: coa recente construción de tres pequenos apartamentos para turistas e a posta en marcha do edificio de cafetería-restaurante e a oficina de información e acollida na aldea de Saá faise precisa a construción do estacionamento (E2-36) recollido no Plan Especial de xeito que o acceso rodado quede perfectamente delimitado e cautelado sen que interfira nos valores que se pretenden preservar e pór en valor. Do mesmo xeito tamén se fai preciso completar os aloxamentos proxectados executando dous máis e a implantación de cadanseu edificio para taller de tecidos artesanais e obradoiro de conservas vexetais, todo elo recollido no antedito plan especial. Reservas de terreos: para levar a cabo a ampliación de dotacións existentes como acontece coa piscina municipal (E2-35), o Centro de Saúde (E2-34) ou o Centro de Día (E2-33). G. Actividades dinamizadoras. Considérase a adecuación produtiva dos solos ás capacidades que presenten, reducindo na medida do posible o consumo dos mesmos para fins residenciais e favorecendo unha ocupación máis compacta, o solo urbano axustarase a aquelas zonas necesarias para un crecemento razoable preservando da acción urbanizadora boa parte do solo rústico que o circunda e que actualmente podía ser desenvolvido. Pularase a actividade agropecuaria, para a cal presenta unha gran vocación boa parte do territorio, así como a forestal naquelas zonas acaídas para iso. Daranse a coñecer e poranse en valor as zonas que presentan valores paisaxísticos ou naturais relevantes, achegándoas aos cidadáns para que estes poidan gozar das mesmas e concienciarse da necesidade da súa preservación. Proseguirase coa cautela sobre as actividades extractivas que se desenvolven no sur do termo municipal, mantendo a vixilancia para evitar que tales labores poidan pór en risco a paisaxe, os cultivos ou as persoas. Preservaranse as zonas con interese patrimonial ou arqueolóxico, permitindo a súa visita e contemplación pero protexéndoas de calquera uso, actividade ou implantación que poña en perigo o ben, mesmo o seu contorno. Dado o éxito acadado no desenvolvemento do solo industrial, que non parou de medrar e colmatarse nos últimos dez anos, establécese unha reserva que permita cubrir con folgura e a prezos razoables a demanda existente, non só no propio concello senón tamén en parte da comarca, no que se refire a actividades comerciais e industriais lixeiras mediante a delimitación de diversos solos urbanizables, tanto delimitados e non delimitados, que se sitúan contiguos ao solo urbano industrial existente. Mantéñense tamén varias áreas de reparto, agardando acadar que os propietarios decidan desenvolver estes pequenos ámbitos en breve prazo. Por último e tal e como se sinalou no apartado de equipamentos o concello de Vilar de Santos busca acadar un óptimo nivel dotacional, con múltiples servizos de atención ao cidadán que conten cada vez cun maior grao de especialización, en concreto nos eidos asistencial, sociocultural, deportivo e turístico. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 37

39 4.3. O SISTEMA URBANO E DE ASENTAMENTOS UN IMPORTANTE CAMPO DE XOGO PARA A INSTRUMENTACIÓN NETAMENTE URBANÍSTICA. A ciencia urbanística e a experiencia da ordenación do territorio no século XX ofrece un amplo abano de posibilidades de enfrontarse á problemática urbanística de cada territorio ou de cada cidade, pero cada concello debe buscar por si mesmo as súas potencialidades e a súa función nun contexto obrigadamente máis amplo, e os sistemas urbanos son un importante campo de xogo e de experimentación para a instrumentación urbanística. En calquera caso os retos aos que se debe enfrontar Vilar de Santos para resolver o seu futuro urbanístico pasan por unha serie de cuestións ás que hai que buscar resposta ou ben nas que se ten que reafirmar, como tiveron que facer tantos outros territorios e vilas, con maior ou menor fortuna, pero sempre xogándose o seu futuro na procura da súa propia identidade. - O entendemento, a visión de cada novo Plan como unha etapa temporal na súa historia urbanística que debe deixar espazo e marxe de decisión para os seguintes plans. Nunca se debe dar por rematado un modelo. - O control da expansión da urbanización. Un problema de sustentabilidade. - O debate sobre os modelos de crecemento dos diversos tipos de núcleos. - As tipoloxías edificatorias como formalización dos modelos urbanísticos. - A distribución e o equilibrio de fitos e centralidades entre os núcleos e o territorio. Os concellos non poden estar permanentemente preocupadas polo esgotamento do solo ou por non poder desenvolver as actuacións que precisan en cada momento, senón centrarse na procura dun modelo axeitado de crecemento e de relación respectuosa co seu contorno e os seus valores insubstituíbles que lles permita resolver a problemática cambiante á que se enfrontan nun mar de competencia con outras vilas e territorios. A imaxinación, a confianza e o respecto deben ser os principais sentimentos e instrumentos inspiradores das decisións de planificación e ordenación, dentro dunhas regras de xogo lexislativas que eviten competencias desleais entre territorios ou perdas dos dereitos ou deberes dos cidadáns ou das administracións A IMPORTANCIA DA EFICIENCIA E A SOSTIBILIDADE NO MODELO. A ordenación territorial debe implicarse nunha senda xa iniciada pola regulación da edificación a prol da eficiencia na xestión dos recursos e no seu consumo responsable (solo, materiais, enerxía, auga) tentando conseguir que o territorio ordenado pola planificación urbanística se poida converter nunha máquina de habitar e producir, que poida funcionar autónoma e sincronizadamente cos territorios da contorna, e tentando sintetizar ao mínimo os recursos empregados para determinado grao de intensidade de uso, garantindo simultaneamente a protección de todos aqueles espazos, elementos e sistemas valiosos existentes no territorio e evitando a ocupación das zonas inadecuadas ou de risco. A eficiencia deberá intensificarse na mesma medida en que se intensifique e complexice o uso do solo, é dicir, os núcleos de poboación e de actividade deben concentrar os esforzos na consecución do aproveitamento eficiente e o aforro de recursos mediante as correctas previsións do planeamento e os condicionantes normativos para a regulación da urbanización, a construción e os usos do territorio e da edificación. A eficiencia deberá partir dos condicionantes territoriais e naturais contando coa climatoloxía como aliada e como escenario principal no establecemento de condicións que permitan aproveitar os recursos bioclimáticos no urbanismo e na edificación prevendo as variacións derivadas do previsible cambio climático xa iniciado, que vai a inducir modificacións significativas no funcionamento das actividades, consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 38

40 tratando de conseguir á súa vez que a contribución a ese cambio climático sexa a mínima posible por parte da mobilidade e da actividade derivada da ordenación proposta para acadar o mellor grao posible de sostibilidade O MODELO TERRITORIAL COMPACTO. A concepción dun modelo territorial compacto nace da necesidade de acadar a eficiencia denantes sinalada e a sostibilidade obrigada no momento actual por razóns medioambientais, de aforro de recursos e de simple racionalidade en momentos críticos para as variables de hábitat, ambientais e económicas, partindo en primeiro lugar da análise das orixes e do recoñecemento da morfoloxía dos actuais asentamentos, valorando os núcleos orixinarios herdados, mais tamén os acertos das novas planificacións como referentes para o establecemento deste novo modelo. O modelo compacto xorde tamén do recoñecemento da morfoloxía do actual sistema de asentamentos, xurdidos maioritariamente dunha íntima vinculación á explotación do medio. Así pois, a proposta recollida no PXOM valora os tecidos existentes reservándolles un papel clave no futuro do concello, xa que se establece que cobren vida de novo, mediante a rehabilitación das construcións existentes neles. Con todo, e aínda sendo plenamente conscientes do cambio que supuxo a LOUG sobre Lei 1/1997 do Solo de Galicia que é o marco normativo no que se aprobou o PXOM vixente, enténdese que o novo planeamento non pode supor unha ruptura co xa existente, senón que máis ben debe producirse unha continuidade e un tránsito acaído entre un modelo que se ten demostrado eficaz e a súa revisión. A propia Lei 9/2002 de ordenación urbanística e protección do medio rural de Galicia establece instrumentos para conseguir este propósito sen que por iso se deixen de cumprir os principais preceptos nela recollidos. Esta concepción supón, por unha banda reducir boa parte dos solos rústicos acaídos para urbanizar de uso residencial existentes no contorno do núcleo de Vilar de Santos, posibilitando que queden recollidos en distintas categorías de solo rústico, tamén se optou por reducir as zonas comúns dos núcleos con menor desenvolvemento urbanístico xa que se demostrou que tal reserva era excesiva para as necesidades de crecemento dos mesmos, así como o axustar e reducir as zonas de núcleo común delimitadas a partires do planeamento en vigor (que prevía un crecemento máis difuso) daqueles núcleos máis dinámicos (cumprindo en todo caso os graos de consolidación mínimos establecidos no artigo 13 da Lei 2/2010 de 25 de marzo) e onde se ten producido un maior crecemento, non só residencial, senón tamén doutras actividades ligadas principalmente ao sector primario e que adoitan construír a residencia na mesma parcela, todo iso seguindo o recollido na disposición transitoria primeira da LOUG: As zonas histórico-tradicionais dos núcleos delimítanse seguindo as condicións de distancias e consolidación, recollidas no artigo 13 da LOUG. Procédese á delimitación do núcleo histórico tradicional da aldea de Saá, actualmente non recollido dentro dos solos de núcleo rural, aínda que existiu como tal ata os anos 70 do século XX, e incluso foi a capital da parroquia de Vilar de Santos. No que se refire ao solo urbano, o industrial está composto polos solos industriais desenvoltos nos últimos anos no polígono de Santa Marta mediante planeamento secundario (plan parcial e plans de sectorización) O SISTEMA E O MODELO TERRITORIAL DOS ASENTAMENTOS DE POBOACIÓN. Unha das cuestións fundamentais á hora de concibirse a ordenación territorial é a nidia identificación da problemática existente na súa configuración actual (que coidamos que xa se ten realizado na sintética diagnose, elaborada anteriormente), e consecuentemente con isto, a definición dun modelo territorial axeitado que poida cubrir os desequilibrios e baleiros existentes na súa estruturación e poder planificar atinadamente o seu futuro a curto-medio prazo, previndo mesmo as posibles necesidades de espazo urbano que precisarán, con toda seguridade os seguintes Plans Xerais (partindo, como creemos que é lóxico, da premisa de que o presente PXOM non pode pretender pechar un modelo de ordenación e dar unha forma definitiva do territorio sen deixar cabida a posteriores modificacións ou interpretacións dese modelo). consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 39

41 Partindo da base dun planeamento anterior, cun modelo non adaptado a Lei 9/2002 de ordenación do territorio, o modelo territorial exposto por dito plan foi adaptado ás disposicións recollidas na normativa actualmente vixente, reinterpretando certos bosquexos que eran o cerne mesmo do devandito modelo, e pola contra asumindo outros que poden seguir tendo validez a día de hoxe mediante pequenos axustes. O núcleo onde se localiza a capital municipal (Vilar de Santos), e que se clasifica como solo de núcleo rural histórico-tradicional, segue en esencia a mesma delimitación que no documento anterior tiña a ordenanza de Casco Histórico Orixinario (CHO) incrementándose lixeiramente ata abranguer o ámbito para o que se solicitou (e se acadou en 2011) a declaración de Area de Rehabilitación Integral (ARI), xa que esta é unha zona de importante densidade edificatoria con presenza exclusiva de tipoloxía de vivenda unifamiliar sobre unha trama que conta con tódolos servizos urbanísticos, e onde se ten levado a cabo unha certa transformación dende os usos vinculados ás actividades primarias, a outros máis exclusivamente residenciais e relacionados con outros sectores como o terciario. No que se refire ao resto do solo que forma a capital municipal, o tecido que forman as edificacións de tipo unifamiliar espalladas sobre parcelas principalmente orixinadas pola concentración parcelaria, aínda manteñen unha certa vinculación coa explotación agrogandeira do medio o que configura unha estrutura que ten moito máis que ver cun solo de núcleo rural común que co solo rústico, tal e como se define na LOUG. Por iso é co obxectivo de que estas zonas lindeiras coas máis densas orixinarias se vaian colmatando a medio prazo é polo que se categoriza este solo como de núcleo rural común. No que se refire ao solo urbano industrial, a zona consolidada foise orixinando trala aprobación do diverso planeamento de desenvolvemento, urbanización dos terreos e posterior ocupación dos mesmos, por actividades de tipo comercial e industrial lixeiro. As pequenas zonas de solo urbano non consolidado industrial correspóndense a ámbitos onde os propietarios non fixeron aínda efectivas as cesións legalmente esixibles segundo a LOUG, ou son pequenas pezas límite da trama urbana onde poderían ser precisas actuacións por parte dos seus propietarios. Como reserva para o futuro a curto e medio prazo, establécense unha serie de solos urbanizables delimitados industriais co obxectivo de poder ofertar terreos para a constante demanda de implantación de actividades produtivas que se vén dando na última década e que parece que pode continuar no futuro. En todo caso, o planeamento debe equilibrar e estruturar a distribución sobre o territorio de todos aqueles servizos específicos e/ou especializados (equipamentos, espazos libres, comercio, servizos administrativos, etc.) que a poboación precisa, o máis preto posible do asentamento da súa área de actividade diaria, pero para iso é preciso un criterio que teña en conta tamén a progresiva importancia dos sistemas e infraestruturas básicas de comunicación e as actuacións significativas no eido dotacional, comercial ou institucional como focos de atractivo, que teñen a capacidade de equilibrar ou desequilibrar a estruturación, tanto física como perceptiva de importantes áreas territoriais, por máis que o planeamento teña organizada unha rede de núcleos máis ou menos definidos fisicamente e dotacionalmente significativos a respecto do seu contorno O SISTEMA ECONÓMICO E OS SEUS ESCENARIOS ZONAIS. AS ÁREAS DE ACTIVIDADE. As actividades empresariais, como xa se ten sinalado, son fundamentais para sustentar a economía e o emprego dun territorio, porén dende o Plan hai que establecer os parámetros de acollida do territorio para novas actividades deste tipo e a análise das zonas xa ocupadas para determinar a súa idoneidade ou non, para poder seguir mantendo ou aumentando os índices de actividade ou de ocupación. Nos apartados anteriores xa se analizaron os parámetros e as condicionantes das actividades desenvolvidas ata hoxe e os criterios básicos de idoneidade aplicables ás novas zonas que o PXOM poida englobar nunha proposta de ordenación territorial con localizacións idóneas para usos produtivos. Porén, para as conclusións do presente apartado, xa se analizaron sinteticamente as propostas concretas mediante a avaliación de moitas variables territoriais, que inciden na idoneidade de localizacións en función dos usos previstos e das condicións territoriais (basicamente as condicións topográficas, a proximidade ás vías de comunicación principal e a non existencia de elementos ou espazos que requiran de protección especial), e os resultados da análise efectuada apuntaron a que no concello de Vilar de Santos, a situación do polígono industrial de Santa Marta existente é acaída, xa que cumpre con eses requirimentos que acabamos de sinalar, é dicir unha topografía con pouca pendente, proximidade a vías de comunicación importantes, ausencia de espazos ou elementos que sexa preciso consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 40

42 protexer, servizos urbanísticos de calidade e suficientemente dimensionados para cubrir, tanto as demandas actuais como crecementos futuros, etc. Tamén conta con terreos contiguos das mesmas características onde poder medrar de forma ordenada cunha rede básica de camiños que garante unha boa accesibilidade ás parcelas, e pode servir de base para o novo viario que se cree. A delimitación deste espazo definiuse mediante a clasificación como solo urbano consolidado dos terreos desenvolvidos mediante planeamento de desenvolvemento nos últimos anos e xa ocupados nunha alta porcentaxe, mentres que se manteñen pequenos ámbitos de solo urbano non consolidado en zonas onde non se realizaron as cesións correspondentes e polo tanto o reparto de beneficios e cargas. Por outra banda contémplanse dous urbanizables delimitados (SUDI-1 e SUDI-2) así como un non delimitado (SUNDI-1) que permitan satisfacer a continua demanda existente deste tipo de solos, tanto no concello como na comarca, así como un crecemento ordenado e racional O PROXECTO MEDIOAMBIENTAL. Ao rexurdir da ecoloxía urbana como visión estratéxica correspóndelle un grao de concienciación manifesta na acción reguladora de moitos dos órganos administrativos; a recente introdución na lexislación urbanística da obriga da elaboración do Estudo de sostibilidade ambiental, impacto territorial e paisaxístico para a validación e mesmo composición do propio documento de ordenación municipal (Plan Xeral) debe ser considerada como epítome da sensibilización colectiva fronte á emerxencia do fenómeno urbanizador metropolitano causante do deterioro do espazo e a perda de biodiversidade. Perante o ideal tradicional da cidade histórica contida (estable) e recoñecible nas súas partes, emerxe a cidade inespecífica, inabarcable, irrrecoñecible á que se lle acusa da transformación ou mesmo destrución do tecido social. É neste momento cando conceptos como os de sostibilidade, impacto e paisaxe requiren dunha valoración acorde co carácter ordenador dun Plan Xeral, ordenador moitas veces no sentido de transformación e de extensión, entendido como concreción física da sinerxía de actividades xeradoras de impacto. Neste sentido a noción de desenvolvemento sostible está asociada á reflexión ecolóxica sobre a xestión e a ordenación, de certo que para un Plan Xeral, o obxectivo primordial do mencionado estudo sería sustentabilidade do funcionamento ecolóxico no plan (ordenación) proposto. Unha concepción destas características implicaría que a valoración do impacto da ordenación proposta nun Plan Xeral debería estar subordinada á esixencia do mantemento do funcionamento ecolóxico dun determinado sistema territorial. Certamente, os mecanismos dos que dispón o Plan Xeral para a regulación ecolóxica dun ecosistema territorial son bastantes exiguos, empezando pola limitación que supón a circunscrición a unha división territorial exclusivamente administrativa e continuando pola esencia ordenadora do Plan Xeral que é a regulación urbanística (tamén espacial) dos usos do solo. Fronte á preeminencia da actividade urbanística como principal causante de impacto territorial e paisaxístico, a lexislación urbanística introduce o concepto de protección pasiva, é dicir de preservación da acción urbanística esencialmente transformadora, correspondéndolle a outros instrumentos de ordenación territorial o regulamento da actividade nos terreos preservados da actividade urbanística. Con todo, dentro da capacidade estratéxica do Plan Xeral pódese indicar a necesidade, non obrigatoriedade, de políticas activas no plano da utilización dos recursos naturais, porque tanto o espazo agro-forestal como o que presenta destacables valores patrimoniais a preservar, en definitiva a paisaxe en conxunto, constitúe o principal recurso estratéxico manifesto en tódalas súas derivacións (rendibilidade agraria, turística, competitividade e desenvolvemento sostible). O ordenamento proposto pretende a posta en valor de lugares de especial valor natural, como xa se ten comentado. Así recóllense dentro do solo rústico de espazos naturais as zonas núcleo da Reserva da Biosfera e a tampón adxacente ao Castreligo e O Ruxidoiro, así como a zona da ZEPA situadas ao sur e oeste do termo municipal. Tamén se protexen, outorgándolles a categoría de solo rústico paisaxístico, certas zonas de bosque de arboredo tradicional dentro da parroquia de Parada. O Plan Xeral tentará establecer os obxectivos (estratéxicos) para a definición dun proxecto ambiental e que se baseará na preeminencia do enfoque ecolóxico, centrado na valoración produtiva do medio agroforestal (dimensión agraria) e na valoración paisaxística integral do medio natural e o construído. Trala emerxencia e posterior consolidación nas últimas décadas da ciencia ecolóxica como rama central das novas ciencias ambientais, xorde nos anos 80 a ecoloxía da paisaxe, a partir da consideración da actividade humana como principal causa da aparición dos problemas ambientais. Hoxe en día, a consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 41

43 ecoloxía dos ecosistemas deu paso á ecoloxía da paisaxe, ampliando considerablemente a dimensión conceptual da paisaxe, entendéndoo fundamentalmente como confrontación (síntese) entre a sociedade e o seu medio nun sentido xeral. Nesta dirección, a ecoloxía da paisaxe tentaría relacionar as estruturas espaciais cos procesos ecolóxicos, no que os propios autores (Richard, 1975) consideraron como a tradución espacial do ecosistema. Certamente, no mundo occidental, a paisaxe ocupa un lugar preponderante como concepción cultural presente en moitas das disciplinas humanas, mais é no ámbito das ciencias ambientais estendido á ordenación e xestión territorial onde acada unha verdadeira dimensión científico-técnica e por tanto sistematizable. Por outra banda, a consideración da actividade humana como principal factor de evolución da paisaxe introduce a variable temporal como elemento necesario para a comprensión dos mecanismos evolutivos naturais, chegando a amplificar notablemente a influencia das técnicas analíticas empregadas pola ecoloxía da paisaxe. Prescindindo dos prexuízos da visión fundamentalmente estática e formal do coñecemento urbanístico e arquitectónico, a visión ecolóxica sérvese dunha dinámica integradora, establecendo a transferencia de resultados dende a investigación fundamental á conservación, ordenación e xestión espacial. Entendida, entón, como ciencia aplicada, a ecoloxía da paisaxe veu de definir notables modelos de descrición, ordenación e xestión aplicables ao sistema paisaxístico, entre os que destaca o deseño do mosaico ecolóxico xeral, que abranguendo dende a escala rexional (referencia Mumford) ata a propia da intervención urbanística ou mesmo de proxecto, permitiría unha definición nova dos sistemas de dotacións, así como a inserción das grandes infraestruturas. Do emprego da matriz ecolóxica para a explicación do funcionamento das poboacións na paisaxe, xurdiría un concepto de extraordinaria importancia para a función ordenadora como é o de corredor ecolóxico como elemento director dos fluxos das poboacións, neste sentido a presenza de manchas (illas, reservas) e corredores como elementos de comunicación constituirían a verdadeira rede ecolóxica. Unha das estratexias fundamentais na xestión da biodiversidade, e polo tanto do patrimonio natural, é evitar o illamento dos diferentes sistemas naturais que compoñen o termo municipal de Vilar de Santos, aínda que a acción regularizadora dos procesos de concentración parcelaria levados a cabo e propostos sexa parcialmente incompatible ou incluso opostos con estas propostas. Para facer isto posible, é esencial promover a conservación e posta en valor de corredores ecolóxicos que garantan, no posible, a continuidade espacial das diferentes áreas naturais. Estes corredores cumpren as seguintes funcións: Evitan a formación de illas (illas agrícolas, forestais, espazos protexidos, etc.). Integran a rede de espazos libres ou de valor natural. Vinculan entre si as zonas de interese natural. Garanten a continuidade a sistemas naturais lineais ou en rede (subsistema fluvial). Son coherentes cunha interpretación holística do medio natural (análise ecosistémica) propia da ordenación territorial, para un desenvolvemento sustentable. Ordenan espazos de vocacións múltiples (por caso, sistemas agro-silvo-pastoril). Cohesionan espazos rururbanos. O termo municipal traballa como un todo, unha unidade composta por sistemas entreligados entre si, tales como a agricultura, os movementos de auga, o transporte, a trama urbana e unha trama de espazos naturais. Polo que o PXOM debe establecer a utilización dos corredores ecolóxicos en positivo, para a definición do novo modelo territorial considerando, conceptos como a ecoloxía da paisaxe na construción das infraestruturas de comunicación, ordenación das paisaxes rurais, a integración medio construídopaisaxe, procura do equilibrio urbano de áreas verdes e posta en valor (realzar) das canles visuais naturais e os referentes xeográficos. Para acadar todo isto é necesario a definición dos elementos básicos do medio que participan na estrutura do modelo, como son o solo con vocación forestal, agrícola, os referentes xeográficos e a rede hidrográfica. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 42

44 Imaxe da proposta ambiental do PXOM. No plan xeral establécense tres elementos fundamentais que conforman a paisaxe do concello de Vilar de Santos: consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 43

45 Os corredores ecolóxicos. Os fitos naturais relevantes (a chaira da Limia). Os montes forestais OS CORREDORES ECOLÓXICOS A PROTEXER. Os corredores ecolóxicos teñen como obxectivo o facilitar o fluxo xenético entre poboacións, aumentando a probabilidade de supervivencia a longo prazo das comunidades biolóxicas e, en última instancia, dos procesos ecolóxicos e evolutivos. Atendendo ao anterior o plan define catro corredores ecolóxicos apoiándose tanto nos ríos e regatos existentes como na canle da lagoa de Antela. Estes corredores naturais dan pé, nas súas proximidades, a percorridos peonís que posibilitan unha mellor accesibilidade ao medio natural. Corredor do río Limia. Corredor do da canle da lagoa de Antela. Corredor do regato Lameiras. Corredor do regato de Barrio. Estes corredores ecolóxicos baséanse principalmente na interacción do contorno de pequenos regatos existentes no concello que seguen un sentido norte-sur coas canles de maior importancia nos que desembocan que son a canle da lagoa de Antela e o río Limia que presentan unha orientación lesteoeste OS ESPAZOS NATURAIS A POR EN VALOR. Como xa se sinalou na Memoria Informativa, dentro do concello de Vilar de Santos existe un espazo natural protexido polas Normas Complementarias e Subsidiarias de Planeamento da provincia de Ourense: Segundo as N.C.S.P: 1. Veiga de Ponteliñares: que engloba os terreos situados entre as canles da lagoa de Antela e a do río Limia no sur do termo municipal. No que se refire á Rede Natura 2000, a recente aprobación do Decreto 411/2009 de 12 de novembro que establece a zona ZEPA da Limia en transposición da Directiva 79/409/CEE ten como consecuencia a súa inclusión directa na devandita rede, tal e como establece a Directiva 92/43/CEE polo que os terreos pasan a ser clasificados polo PXOM como solo rústico de protección de espazos naturais (RPEN). Ademais destes espazos recollidos xa de forma normativa, o PXOM propón tamén a delimitación como solo rústico de protección de espazos naturais da zona núcleo da Reserva da biosfera do Castreligo e do Ruxidoiro así como da zona tampón contigua. Estas delimitacións non deberían de ser illas dentro do territorio polo que as clasificacións contiguas deberán de favorecer unha certa permeabilidade territorial, como por exemplo o solo rústico de especial protección de augas e canles (corredores ecolóxicos por definición), o forestal e mesmo o agrícola OS MONTES AGRO-FORESTAIS A XESTIONAR. Entendida a paisaxe como síntese (ou confrontación) entre actividade humana e medio, a súa valoración comporta ineludiblemente a consideración da actividade humana como principal causa transformadora e conformadora da paisaxe. Partindo desa visión integradora, a actividade agro-forestal constitúe a acción conformadora da maior parte da paisaxe visible, e polo tanto, comparte con ela a condición de recurso. Esta visión de conxunto achega varias posibilidades de desenvolvemento: consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 44

46 - Por un lado teríamos un bloque de posibilidades ligadas ao uso principal das terras de labor en explotacións agrarias de carácter familiar das que poderían saír iniciativas de desenvolvemento local asociado aos produtos ecolóxicos ou de calidade ao tempo que suporía un garante de conservación desta paisaxe cultural (que no resto do concello desapareceu por mor da concentración parcelaria, dando pe a unhas actividades agrogandeiras enfocadas á produción máis mecanizada e intensiva). - Un segundo bloque podería asociarse coa potenciación dos recursos forestais dispoñibles no concello e a necesidade de fomentar novas actividades complementarias da explotación primaria que supoñan un valor engadido aos sistemas de produción actuais dentro do concello. Un terceiro bloque sería a consideración especial dos espazos naturais e sensibles da comarca que deberían arborarse de cara á conservación e oferta turística. Neste sentido haberá que ter especial coidado, por parte dos plans, de explotación forestal cos xacementos arqueolóxicos que hai no concello e que son incompatibles con reforestacións masivas A ORDENACIÓN DO TURISMO. Turismo: eivas e potencialidades que precisan dunha planificación estratéxica. O concello de Vilar de Santos xunto cos de Allariz, A Bola e Rairiz de Veiga todos eles pertencentes á Reserva da Biosfera da área de Allariz, a través do traballo elaborado no Plan de Dinamización Turística, implementou unha serie de ferramentas de promoción que propiciaron un crecemento do dinamismo da actividade. As características da actividade turística na actualidade son as seguintes: O municipio, situado nunha das paraxes máis singulares de Galicia como é a da Limia, posúe unha listaxe de recursos de gran potencialidade pola súa calidade ambiental e cultural. Porén, pola outra, esta realidade material e xeográfica coexiste cunha feble cobertura de establecementos turísticos, así como unha oferta complementaria de servizos e actividades aínda por desenvolver. Algunhas das eivas máis significativas das que adoece a actividade turística deste municipio son o seu elevado carácter estacional, ligado aos períodos de vacacións; así como a escasa internacionalización da demanda turística con predominio de visitas peninsulares, e a carencia de prazas hoteleiras para ofertar aos visitantes, aínda que están a piques de rematarse os tres primeiros apartamentos previstos na aldea de Saá. Entre as principais fortalezas do sector cómpre sinalar os importantes recursos naturais e culturais con que conta, cuxa preservación e explotación de forma sostible lle valeu o recoñecemento como Reserva da Biosfera pola UNESCO, a súa relativamente ben comunicada situación xeográfica, así como a implantación de importantes rutas turísticas ao longo de todo o termo municipal, así como a recente posta en marcha de diversas instalacións destinadas ao agroturismo na aldea de Saá. A estratexia de actuación nos seguintes anos debería tratar de poñer en valor a través de iniciativas de promoción exterior os recursos turísticos do concello, empregando aquelas ferramentas dispoñibles na actualidade en relación ás novas tecnoloxías. De xeito adicional, deberíase proporcionar maior apoio institucional elaborando cursos de formación, asesoramento á constitución de novos proxectos, facilitando material de promoción (folletos, cartografía, guías) e organizando xornadas abertas de coñecemento do territorio. O Plan Xeral procederá a incorporar de xeito indicativo, unha certa carga de planificación estratéxica, co fin de albiscar algunhas certezas no momento de definir as prioridades de ordenación nas tarefas de planificación física (e que son propias da ordenación urbanística). Partindo duns obxectivos acaídos á realidade de Vilar de Santos, o Plan Xeral procurará sobre todo garantir a preservación dos valores patrimoniais dos espazos físicos con vocación turística co fin de evitar a degradación, destrución do medio natural e potenciar, preservar o medio ambiente nun sentido amplo e particularmente as zonas culturais de valor histórico. A exposición de motivos é sinxela, e quere incidir na idea de que actividade turística, como actividade produtiva, non é un recurso en si mesmo, senón que depende duns recursos reais inherentes ás calidades territoriais do concello de Vilar de Santos. A continuación procédese á relación dunha estratexia xeral de actuación turística (co rango de directrices) que será tida en conta a medida que encaixen no corpus formal do Plan Xeral. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 45

47 Estratexia de actuación turística Plan Xeral de Ordenación Municipal 1 Ordenación do territorio e turismo sostible Propor unicamente os usos e intensidades que o territorio poida soportar, en funcións das súas condicións ambientais, económicas e sociais Establecemento de límites ao crecemento, especialmente nos solos a desenvolver de maior vulnerabilidade Posta en valor dos recursos localizados no territorio Aproximación á forma física do espazo, das súas pautas de funcionamento: viabilidade, mobilidade e xestión dos fluxos. Ordenación positiva do solo vinculado á urbanización Previsión do impacto ambiental das propostas de localización de actividades Incorporación de criterios ambientais nos principios da planificación, nas normas urbanísticas Instrumentos de actuación normativos Coñecemento e aplicación rigorosa das fórmulas xurídicas de protección activa e protocolos en materia de protección da biodiversidade e xestión sostible do desenvolvemento máis alá do que xa é de obrigado cumprimento pola Lei Establecer as características de crecemento dos destinos a través de cotas, segundo a modalidade e da concertación de acordos cos operadores, de tal xeito que as novas prazas signifiquen a desaparición e/ou mesmo a reforma de prazas obsoletas Esixir o cumprimento obrigatorio de Programas ou Sistemas de Xestión Ambiental por parte dos equipamentos turísticos e recreativos máis grandes. Xeneralizar as Auditorías Integrais Ambientais para todos os proxectos turísticos Limitación do uso do vehículo privado nos destinos turísticos, supresión de aparcadoiros incontrolados, creación de zonas peonís e roteiros, potenciación de sistemas non motorizados e organización (na medida do posible) dun sistema de transporte público Estratexia medioambiental (Memoria xustificativa) Avaliación ambiental do PXOM Estratexia medioambiental (Memoria Xustificativa) Definición do novo modelo territorial, obxectivos xerais da ordenación (Memoria Xustificativa) Definición do novo modelo territorial, suporte infraestrutural da ordenación (Memoria Xustificativa) Solo de desenvolvemento a detallar polo Plan Xeral (áreas de Ordenación Detallada de interese estratéxico ou acordo de desenvolvemento) Avaliación ambiental do PXOM Estratexia medioambiental (Memoria xustificativa) Avaliación ambiental do PXOM Normativa urbanística O Plan Xeral establece, unicamente, réximes de protección pasiva, vinculados exclusivamente á regulación da actividade urbanística e edificatoria en solo rústico Fóra da acción reguladora do Plan Xeral Fóra da acción reguladora do Plan Xeral Fóra da acción reguladora do Plan Xeral O Plan Xeral propón a mellora do viario existente de maneira que as vías para tráfico rodado incorporen progresivamente itinerarios peonís nas súas marxes que se interconecten cos percorridos turísticos existentes e os camiños tradicionais para fomentar a redución do uso dos vehículos a motor e mellorar a seguridade na circulación dos peóns. 1 Ademais da propia ordenación representada nos planos. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 46

48 Instrumentos de actuación financeiros Dar a coñecer os cursos reais e potenciais do turismo, dende a xestión pública e as achegas dos sectores implicados a través da transparencia, promover o compromiso dos axentes, a fin de dispor dun mellor sistema de financiamento da actividade e, en particular, da súa xestión ambiental Establecer mecanismos de financiamento da xestión ambiental dos destinos turísticos a partires da combinación de sistemas, a escala rexional e local, sen alterar o marco impositivo Mellorar o financiamento das facendas locais, a fin de liberalas da dependencia dos procesos de produción do solo Dentro das súas reducidas marxes financeiras, o Plan Xeral poderá prever na Estratexia de Actuación e Estudo Económico as necesidades de xestión do espazo, sometidos a algún grao de protección ambiental que deveñan da modificación sobrevida do seu réxime xurídico Fóra da acción do Plan Xeral Fóra da acción do Plan Xeral Instrumentos de actuación informativos (fóra da acción reguladora do Plan Xeral) Informar aos turistas potenciais na orixe- sobre a preocupación ambiental nos destinos turísticos mailas accións de mellora da calidade ambiental desenvolvidas Creación dunha etiqueta de calidade para empresas e destinos que fagan un uso sostible dos recursos Dar a coñecer programas de financiamento de actividades de xestión municipal Promover cursos de educación continuada sobre turismo rural e o medio ambiente para xestores públicos e privados de actividades turísticas Desenvolver centros de interpretación do medio que fagan especial incidencia nas relacións que se establecen entre o sistema natural e as actividades turísticas consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 47

49 4.6. DETERMINACIÓNS DE ESTRUTURA UNHA VISIÓN SISTÉMICA DA ORDENACIÓN E DAS ALTERNATIVAS. Nese sentido e recorrendo aos símiles fisiolóxicos, a estruturación futura do superorganismo que vai a conformar o espazo de Vilar de Santos e o seu territorio en derredor debe organizarse nunha serie de sistemas superpostos que permitan un funcionamento global evitando interaccións indesexables entre os distintos sistemas, cuestión difícil, pois aos propios condicionantes territoriais do substrato físico deben sumarse os condicionantes de cada un dos sistemas e da súa necesaria interrelación para formar un verdadeiro organismo que funcione correctamente, tendo en conta que os condicionantes dos sistemas poden ser ou ben puramente territoriais é dicir, elementos fisicamente construíbles no territorio- ou ben de índole máis intanxible, como a meirande parte dos condicionantes económicos ou sociais, que tamén interactúan nas variables territoriais pero sen plasmación estritamente física. Por iso o que agora cómpre é perfilar xa, avaliar e concretar os diferentes sistemas que son os que teñen que encadrar directamente o PXOM, e sobre os que se deberán establecer as principais estratexias, propostas e alternativas, tanto aqueles que deban someterse á propia regulación urbanística, como aqueles outros que están na base das propias determinacións do plan. Xa que logo, imos a enumerar sinteticamente (aínda que sen ánimo de exhaustividade) estas compoñentes territoriais dos diversos sistemas. SISTEMA INFRAESTRUTURAL SISTEMA DOTACIONAL SISTEMA ECONÓMICO SISTEMA SOCIAL Viario Transporte COMUNICACIÓNS Mobilidade Aparcadoiro SERVIZOS URBANÍSTICOS: abastecemento de auga, tratamento de residuos, enerxía, telecomunicacións,etc. EQUIPAMENTOS-ADMINISTRACIÓNS PÚBLICAS ESPAZOS LIBRES E MEDIOAMBIENTAIS ACTIVIDADE INSTITUCIONAL ACTIVIDADES ECONÓMICAS PROMOCIÓN INMOBILIARIA VIVENDA O ESPAZO SOCIAL, A ESCEA URBANÍSTICA O conxunto destes sistemas, xa semella obvio, non se conforma só no eido da planificación, senón tamén e moi significativamente, no eido da xestión real. Porque ás condicionantes propias dos sistemas que poderíamos encadrar baixo a compoñente máis física temos que engadirlle as compoñentes menos territoriais dos sistemas económicos ou sociais, porque de non ser correctamente avaliadas, son estas últimas as que van a poder facilitar ou dificultar (ou mesmo coutar) que a planificación se leve a cabo en condicións suficientes de viabilidade (entendendo esta nun sentido moi amplo). Cómpre agora, cando xa se elabora o documento base do PXOM para tramitar, tanto a concreción efectiva dos sistemas xerais como a análise da viabilidade económica das determinacións do Plan e a Programación das Actuacións, determinacións que non deixan de ser a consecuencia da interacción dos elementos económicos, sociais, culturais e territoriais, contemplados de forma dinámica, coa vontade política de perfilar o futuro escenario de Vilar de Santos, en base á propia diagnose elaborada polo Plan e sucesivamente matizada ao longo destes anos. Todo isto tendo en conta que aínda queda un percorrido ao documento nas fases que restan ata a aprobación definitiva nas que o sometemento ao parecer das institucións e da cidadanía pode chegar a aconsellar a formulación de alternativas consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 48

50 lixeiramente diferentes ás utilizadas en calquera das determinacións, por mor, sobre todo das incertezas a respecto de procesos que planean sobre determinadas decisións que na meirande parte dos casos non dependen nin do equipo redactor nin do goberno municipal, como promotor do PXOM, e que polo tanto, someteranse ás diversas opinións e consultas dos axentes administrativos, políticos ou sociais, entresacando dese conxunto de participación pública, eses alicerces da ordenación do territorio futuro. Doutra parte, a formulación de alternativas tamén vén determinada pola nova lexislación aplicable aos plans, a respecto da avaliación ambiental de plans e programas contida na Lei 9/2006 de 28 de abril, sobre evaluación de los efectos de determinados planes y programas en el medio ambiente, na que se obriga ao establecemento de alternativas e a súa avaliación para chegar ás mellores solucións posibles, logo de estudadas esas alternativas, tanto individualmente como en conxunto O SISTEMA XERAL DE COMUNICACIÓNS E TRANSPORTES. A estrutura viaria do concello de Vilar de Santos é bastante sinxela, cunha vía principal que atravesa o concello de leste a oeste como é a estrada OU-531 da rede primaria básica autonómica, sobre a que se sitúan a maioría dos núcleos máis poboados, e que se encontra á altura da capital municipal coa estrada provincial OU-1114 que, circunvalando a vila polo sur, conduce a través do concello de Rairiz de Veiga ata Ponte Liñares. O resto do viario é de titularidade municipal e disponse principalmente en sentido norte-sur para dar acceso ao resto de asentamentos existentes. O solo urbano residencial e industrial existente sitúase entre o viario principal do concello coa OU-531 ao norte, ou polo interior (no caso do residencial) e a OU-1114 ao sur. As actuacións que se propoñen dentro das propostas do PXOM, buscan a mellora da rede, no sentido de incrementar as prestacións das distintas estradas, incidindo na construción de itinerarios peonís, nas súas marxes que permitan garantir a seguridade dos peóns e mellorar a accesiblilidade a un territorio non moi extenso, e por iso abarcable e factible para medios de comunicación non motorizados. Clasificación do sistema xeral viario. Procedeuse á clasificación do sistema viario, atendendo a criterios de funcionalidade e accesibilidade, tanto no territorio municipal como no espazo de relación da comarca da Limia. VÍAS TIPO I: - Rede de conexión co exterior. a) Estrada autonómica da rede primaria básica OU-531 (Xinzo de Limia-A Cortegada). b) Estrada provincial OU-1114 (Vilar de Santos-Ponteliñares). VÍAS TIPO II: - Rede Municipal Básica. a) Estrada a Casas de Veiga. b) Estrada a Castelaus. c) Estrada a Mosqueiro. d) Estrada a Parada e resto dos núcleos da parroquia de Parada de Outeiro. VÍAS TIPO III: - Viario urbano de Vilar de Santos e do polígono industrial. VÍAS TIPO IV: - Resto de viario municipal e tradicional existente. VÍAS TIPO V: - Viario de concentración parcelaria. Forman o sistema xeral de comunicacións as vías tipo I e II. O resto das vías constitúen sistemas locais. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 49

51 AS REDES DE INFRAESTRUTURAS DE SERVIZO Abastecemento. Descrición das redes e das instalacións. Tanto as redes de abastecemento como as instalacións con elas vinculadas, foron oportunamente descritos na Memoria Informativa. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 50

52 Dimensionado das necesidades do servizo. O servizo de abastecemento de auga atende, na actualidade, a toda a poboación existente (922 habitantes no ano 2014) sendo toda a rede de xestión municipal. Existen diversas redes que subministran aos distintos núcleos, sendo a principal delas a que o fai a Vilar de Santos, o polígono de Santa Marta, a aldea de Saá, o barrio e Casas da Veiga. Dadas as características do concello, que combina un pequeno ámbito de solo adicado a actividades comerciais e industriais lixeiras, xunto cun pequeno número de asentamentos, dispersos ao longo de todo o termo municipal, e analizando os datos de consumo medio das distintas entidades de poboación, facilitados polo concello, a dotación diaria actual estaría arredor dos 105 l/hab.día, dotación que se supera nos valores de 190 l/hab e día, estimados para o establecemento das previsións de abastecemento que contempla o presente Plan Xeral. Atendendo ás previsións posibilistas de crecemento de poboación, estimadas polo Plan Xeral, o servizo de abastecemento de auga deberá dimensionarse para o ano horizonte do Plan con capacidade para atender a unha poboación equivalente, duns habitantes), isto é, estaríamos a falar da seguinte demanda: hab x 190 l/hab.día = 301,15 m3/día. Por outra banda, dadas as previsións de localización de áreas ou sectores destinados ao desenvolvemento de actividades empresariais e, supoñendo unha demanda unitaria de 0,5 l/seg por Ha bruta de solo para este tipo de usos, a dotación para os usos empresariais-industriais será a seguinte: Clave Localización Sup (ha) Demanda unitaria Dotación (l/seg ha) UDI-1 Vilar de Santos 5,52 0,5 2,76 l/seg 238,46 m³/día UDI-2 Vilar de Santos 2,38 0,5 1,19 l/seg 102,81 m³/día No caso de que estivera prevista a instalación de empresas ou industrias con demandas especialmente altas de auga, deberanse revisar as previsións de consumo e establecer, en caso necesario, a posibilidade de aumentar os depósitos existentes ou construír uns novos, para adaptarse a esa demanda especial, actuando en consecuencia, a respecto das captacións e do tratamento de auga. Polo tanto a demanda total de abastecemento de auga prevista polo Plan Xeral estímase en 301,15+238,46+102,81 = 642,42 m3/día. Xustificación de dispoñibilidade de recursos hídricos segundo a metodoloxía da CHMS e os requirimentos do vixente Plan Hidrolóxico. A metodoloxía para o calculo e xustificación da dispoñibilidade de recursos hídricos empregada pola Confederación Hidrográfica do Miño-Sil establece que a partires das vivendas tanto existentes como propostas polo PXOM se estime unha ocupación de cada unha delas de 3 habitantes e un consumo de 190 litros/habitante/día. Pola súa banda para o solo urbanizable industrial o cálculo tomará como base un consumo de m³/ha/ano. Así pois partindo da documentación que se presenta os datos resultantes serían os seguintes: Segundo o datos do Censo de vivendas do INE de 2011 teríamos que en Vilar de Santos había 525 vivendas, das cales 415 serían principais, é dicir de consumo continuo e 105 non principais, das cales 70 se corresponderían ás secundarias e 35 ás baleiras, co cal o seu consumo será intermitente ou nulo. Por outra parte o traballo de campo do PXOM tiña contabilizadas unhas 809 vivendas. O plan xeral propón unhas vivendas posibles, é dicir 360 máis das existentes. Para a avaliación da disponibilidade de recursos computaranse as vivendas principais e as que propón o plan xeral cun consumo do 100 %, en tanto que as restantes, que se poden atopar na situación de ser secundarias, baleiras ou en ruína, farano ao 40%. Así pois o número de vivendas totais sería de 809 existentes propostas= vivendas. Vivendas principais e propostas: = x3x190x1= 441,75 m³/día, ou o que é o mesmo 5,11 l/seg. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 51

53 Vivendas secundarias, baleiras e en ruínas: = x3x190x0,4= 89,83 m³/día, ou o que é o mesmo 1,03 l/seg. O caudal diario en función dos parámetros da Confederación (190 l por hab e día): para os solos residenciais sería de = 6,14 litros por segundo, ou o que é o mesmo 531,58 m³/día. Solos industriais (esta xustificación podería remitirse ao planeamento de desenvolvemento): a previsión a recoller é a de m³/ha ano. Consideramos tanto o solo o urbanizable delimitado exclusivamente, en tanto que o non delimitado xustificará ante o organismo de bacía no momento do seu desenvolvemento a dispoñibilidade de recursos hídricos. Vilasobroso (UDI-1): m². A Luguesa (UDI-2): m². Total: m² ou 7,90 ha. 7,90 x = ,2 m³ anuais = 259,94 m³ día = 3 l/seg. Total: 6, = 9,14 l/seg. (789,69 m³/día ou ,04 m³/ano). No que atinxe aos recursos hídricos dispoñibles ou en proceso de autorización: - Na actualidade segundo información municipal atópanse concedidos os seguintes aproveitamentos: Nº de expediente A/32/07376 A/32/07377 A/32/07378 A/32/07379 A/32/07380 A/32/07381 A/32/07383 A/32/07384 A/32/07385 A/32/10412 A/32/11280 Titular Caudal máximo (l/seg) Coordenada: X Coordenada: Y Concello de Vilar de Santos. 0, Concello de Vilar de Santos. 0, Concello de Vilar de Santos. 0, Concello de Vilar de Santos. 0, Concello de Vilar de Santos Concello de Vilar de Santos Concello de Vilar de Santos. 0, Concello de Vilar de Santos Concello de Vilar de Santos. 0, Concello de Vilar de Santos. 0, Concello de Vilar de Santos. 0, Concello de Vilar de Santos. 0, Concello de Vilar de Santos. 0, Concello de Vilar de Santos. 0, A suma dos mesmos acada os 3,12 l/seg. ( m³ ao ano) consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 52

54 - Tamén segundo datos municipais os expedientes en tramitación serían os seguintes: A/32/16306 En trámite. A/32/16420 En trámite. Concello de Vilar de Santos. 1,24 Concello de Vilar de Santos. 5,14 En caso de que se aproben con estes valores acadaríanse 6,38 l/seg máis, o que suporía uns 9,50 l/seg totais ( m³ ao ano). Como se pode observar os recursos existentes e en tramitación (9,50 l/seg) superan aos necesarios segundo a proposta do PXOM (9,14 l/seg) polo que se entende que queda garantida a dispoñibilidade de recursos hídricos para o desenvolvemento do PXOM de Vilar de Santos. Previsións en canto aos sistemas de abastecemento. No que se refire aos sistemas de abastecemento, tanto as redes existentes como os distintos depósitos son esencialmente válidos e acaídos, incluso para dar servizo aos pequenos e progresivos aumentos de poboación que se propoñen nos vindeiros anos. Será preciso seguir mellorando no tratamento das augas, instalando novas ETAP onde exista unha poboación suficiente que rendibilice os investimentos en construción e mantemento destas plantas, mantendo os sistemas primarios de tratamento para os núcleos máis pequenos, xa que en xeral, dada a localización das captacións,en parte en zonas elevadas, non adoita haber focos de contaminación sobre elas que diminúan a calidade das augas. Si será precisa a construción de pequenos ramais para a conexión dos distintos desenvolvementos urbanísticos coa rede municipal. É recente a construción de dous novos depósitos na parroquia de Parada de Outeiro nas inmediacións de Bréixome de Abaixo (de uns 60 m³) e en Toxediño (de uns 20 m³) que permiten o aumento na capacidade de almacenamento de auga e a mellora na calidade do servizo dos núcleos de Bréixomes de Arriba, Bréixomes de Abaixo a Venda e Toxediño Saneamento. Pluviais e residuais. Descrición das redes e das instalacións. Tanto as redes de saneamento como os tipos de instalacións foron oportunamente descritos na Memoria Informativa.Tan só existen redes de pluviais no solo urbano industrial e pequenos tramos no núcleo da capital. As autorizacións de vertido actualmente concedidas segundo a información dispoñible recóllense na seguinte táboa: Volume Expediente Titular Núcleos anual (m³/ano) Habitantes equivalentes V/32/ Concello de Vilar de Santos Casas da Veiga V/32/00100A Concello de Vilar de Santos Toxediño V/32/00100B Concello de Vilar de Santos Bréixome de Arriba V/32/00100C Concello de Vilar de Santos Vilar de Santos Bréixome de V/32/00100D Concello de Vilar de Santos Abaixo V/32/00100E Concello de Vilar de Santos Laioso V/32/00100F Concello de Vilar de Santos Mosqueiro Isto supón un volume anual de m³ así como cobertura para uns hab/eq. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 53

55 Dimensionado das necesidades do servizo. O servizo de saneamento atende, na actualidade, a toda a poboación existente (922 habitantes no ano 2014)e, se ben as instalacións de tratamento son diversas (EDAR, Mini-EDAR compacta e fosas sépticas) e común que en tódolos casos (agás no solo urbano industrial) o feito de que se trate de redes unitarias, é dicir, que non se produce separación entre a recollida e tratamento das augas pluviais e as fecais, o cal pode sobrecargar, tanto a rede como as instalacións terminais en momentos puntuais, consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 54

56 deixándoas inoperativas. Partindo dos datos de consumo de auga recentes facilitados polo concello, resulta unha media por habitante duns 105 l/hab.día, dotación que se supera nos valores de 190 l/hab e día, estimados para o establecemento das previsións de abastecemento (e por tanto tamén para saneamento) que contempla o presente Plan Xeral. Atendendo ás previsións posibilistas de crecemento de poboación estimadas polo Plan Xeral, o servizo de saneamento deberase dimensionar para o ano horizonte do Plan con capacidade para atender ás emisións dunha poboación equivalente duns habitantes, isto é, estaríamos a falar do seguinte caudal: hab x 190 l/hab.día = 301,15 m3/día. Por outra banda, dadas as previsións de localización de áreas ou sectores destinados ao desenvolvemento de actividades empresariais e, supoñendo unha demanda unitaria de 0,5 l/seg por Ha bruta de solo para este tipo de usos, a dotación para os usos empresariais-industriais será a seguinte: Clave Localización Sup (ha) Demanda unitaria Dotación (l/seg ha) UDI-1 Vilar de Santos 5,52 0,5 2,76 l/seg 238,46 m³/día UDI-2 Vilar de Santos 2,38 0,5 1,19 l/seg 102,81 m³/día No caso de que estivera prevista a instalación de empresas ou industrias con demandas especialmente altas de auga, deberanse revisar as previsións de consumo e establecer, en caso necesario, a posibilidade de aumentar os depósitos existentes ou construír uns novos, para adaptarse a esa demanda especial, actuando en consecuencia, a respecto das captacións e do tratamento de auga. Polo tanto a demanda total de abastecemento de auga prevista polo Plan Xeral estímase en 301,15+238,46+102,81 = 642,42 m3/día. Segundo a metodoloxía de cálculo do organismo de bacía os vertidos xerados polo desenvolvemento do plan xeral serían os seguintes: Segundo o cálculo realizado no apartado do abastecemento o volume anual de vertidos co desenvolvemento completo previsto polo PXOM sería de uns 789,69 m³/día ou ,04 m³/ano. A capacidade dos sistemas de depuración existentes é máis que suficiente para cubrir estas demandas nos ámbitos aos que serven na actualidade, xa que como se sinalou con anterioridade o consumo real de auga das zonas industriais e por conseguinte a xeración de residuos está moi por debaixo do teórico aquí recollido. Previsións en canto aos sistemas de depuración. As redes de saneamento existentes, así como as instalacións de tratamento poden considerarse esencialmente válidas incluso para dar servizo a medio prazo aos pequenos incrementos de poboación que se conciben. Solo será preciso a conexión daqueles novos ámbitos urbanizables industriais recollidos na proposta do PXOM e que xa se atopan a pequenas distancias da rede municipal xa existente. Logo da recente construción dunha nova EDAR en Vilar de Santos (E2-23) con capacidade de tratamento para hab/eq que substitúe a outra anterior, e que actualmente presta servizo aos núcleos de Vilar de Santos, O Barrio e Saá, o PXOM propón a ampliación da outra EDAR existente en Casas da Veiga (E2-25) mediante a instalación dun módulo con capacidade de tratamento para 500 habitantes/equivalentes que permitan acadar unha capacidade conxunta de 750 hab./eq (caudal máximo de deseño 125 m³/día) para dar servizo aos núcleos de Parada, Outeiro, O Vieiro, Casas da Ponte, O Mosqueiro e aos vertidos asimilables a domésticos do polígono industrial de Santa Marta tanto existentes como aos que xordan do desenvolvemento dos solos urbanizables delimitados industriais. Por outra parte e con motivo de optimizar as redes e estacións terminais actuais sería preciso unha actuación decidida por converter as redes unitarias en separativas, mediante o desdobramento da recollida dos caudais, podendo verter as augas atmosféricas directamente aos regatos ou mediante tanques de decantación previos segundo o nivel de contaminantes previsible, mestres que se tratan exclusivamente as augas fecais nas depuradoras, tal e como acontece no solo urbano industrial. Con isto conséguese maior capacidade de tratamento e evitar a sobrecarga dos sistemas por picos de caudal consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 55

57 que superan os de deseño dos mesmos. Dada a extensión das redes, proponse comezar este labor no solo urbano de Vilar de Santos e nos núcleos do seu contorno Recollida de Residuos Sólidos Urbanos. Aínda que o Concello de Vilar de Santos ten implantado un sistema de recollida selectiva de cartón, envases e vidro nalgunhas das entidades de poboación como complemento á recollida de lixo orgánico, que si se leva a cabo no conxunto do termo municipal, o PXOM entende que debería aumentarse o número de puntos de contribución múltiple nas parroquias e a frecuencia da recollida nos mesmos para acadar unha recollida selectiva eficaz. Proponse a construción dun punto limpo (E2-31) no termo municipal, nas inmediacións do polígono de Santa Marta, nunha parcela municipal que se atopa dentro do ámbito desenvolvido polo Plan de Sectorización nº: Rede de subministración de enerxía eléctrica. O termo municipal de Vilar de Santos depende principalmente da subestación de Xinzo de Limia. A devandita subestación está interconectada co resto da rede eléctrica, mediante liñas aéreas de alta e media tensión. Dentro do concello de Vilar de Santos só existen redes de media tensión para o transporte da enerxía. Actualmente non se prevén extensións de rede. A disposición dos novos trazados, se fose o caso, deberá axustarse ao disposto na futura Normativa Urbanística, adiantándose á previsión de soterramento das liñas aéreas en solo urbano Rede de telefonía. Dentro do concello de Vilar de Santos existen unhas 267 liñas de teléfono privadas, así como instalacións para o uso da telefonía móbil que permiten acadar unha boa cobertura do servizo. De recente construción é unha infraestrutura situada no polígono de Santa Marta que mediante o emprego do sistema WIMAX permite acceder a servizos de telefonía e internet de banda ancha sen cables, aínda que o alcance, de momento está restrinxido, a 1,5 km, podéndose ampliar no futuro. Tamén existe unha antena de telefonía móbil na zona sueste da capital municipal OS SISTEMAS DE ESPAZOS LIBRES. O sistema de espazos libres existentes está formado por dous tipos de ámbitos, atendendo aos potenciais usuarios aos que van dirixidos: Sistema xeral de espazos libres, é dicir aqueles que pola súa situación ou características poidan ser empregados polo conxunto da poboación municipal. Entre os que se atopan: Diversas zonas verdes situadas, tanto nas inmediacións ou no interior da capital municipal, así como do polígono de Santa Marta e nalgún dos núcleos de maior tamaño: Sistema local de espazos libres, é dicir aqueles que teñen unha vocación de servizo a ámbitos máis reducidos como pode ser un o varios núcleos dunha parroquia. Neste capítulo englóbanse as restantes zonas verdes existentes, que se corresponden normalmente con pequenas prazas nos distintos núcleos e o solo urbano, que a maioría das veces non son máis que ensanches do viario, con escaso acondicionamento e carencia de mobiliario acaído. Neste caso tamén están incluídos, tanto pequenos parques infantís distribuídos por moitos dos núcleos, como outros pequenos ámbitos no contorno de edificacións tradicionais como fornos, igrexas, capelas, escolas etc, que axudan a pór en valor os devanditos elementos. A proposta de creación de novos espazos libres que realiza o PXOM de Vilar de Santos pretende fundamentalmente continuar estendendo, mediante a actuación nas dúas escalas anteriormente sinaladas, as zonas verdes no conxunto do termo municipal de xeito que aumente aínda máis a presenza deste tipo de dotacións, tendendo a implantar ámbitos de maior extensión onde poder levar a cabo actividades complementarias no tempo de lecer como a mellora da saúde o deporte ao aire libre etc. Para estas actuacións escóllense contornos amplos e de calidade que permitan a través dun consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 56

58 acondicionamento respectuoso, pór en valor o enclave, preservando os valores naturais ou patrimoniais que posúe como no caso da aldea de Saá. Por outra parte en zonas máis urbanas, como acontece nos casos de Vilar de Santos, ou o polígono industrial de Santa Marta, procurarase interconectar estas zonas verdes propostas coas xa existentes para, desta forma, acadar un conxunto harmónico e de calidade. No que atinxe á LOUG só poden considerarse como sistemas xerais aquelas dotacións sobre terreos cuxa titularidade sexa pública. Dado que varios dos espazos libres existentes en Vilar de Santos que se consideran sistemas xerais se localizan sobre parcelas que non son propiedade do Concello nin doutras administracións públicas, sendo normalmente cesións temporais do uso, o PXOM prevé a obtención dos mesmos, sendo a relación daqueles que se atopan nesta situación a seguinte: Tipo Clave Nome Clase Superficie (m²) Espazo libre L1-15 Área recreativa en Parada SX 15,674 A relación completa e pormenorizada de parcelas destinadas a espazos libres e zonas verdes de sistema xeral ou local, tanto existentes como propostas (incluíndo a clave coa que figuran nos planos e a súa superficie, así como o seu uso, a titularidade final proposta e a dispoñibilidade dos terreos para materializalas) que existen ou que están previstas no termo municipal recóllense detalladamente en cadros e informes individualizados ao final da presente memoria OS SISTEMAS DE EQUIPAMENTOS Sistema xeral de equipamentos administrativos. O único equipamento administrativo de clase sistema xeral atopámolo na parroquia de Vilar de Santos: Casa do Concello (E2-08): acubilla diversas oficinas municipais como a Alcaldía, Secretaría, Administración, Servizos Técnicos e Servizos Sociais Dotacións administrativas propostas. Segundo se expuxo na diagnose, os servizos administrativos considéranse a día de hoxe suficientes Sistema xeral de equipamentos asistenciais. O único equipamento asistencial ou de prestacións de servizos de clase sistema xeral atopámolo na parroquia de Vilar de Santos: Centro de Día e vivenda comunitaria (E2-15): este centro de titularidade pública permite a atención ás persoas maiores e conta con varias prazas para residentes Dotacións asistenciais propostas. Tal e como se sinalou na diagnose, aínda que os parámetros deste tipo de equipamentos son deficitarios, está en marcha no veciño concello de Rairiz de Veiga outro centro similar, e estanse a construír dous máis en Sandiás e Xinzo de Limia, polo que a oferta global deste tipo de centros considérase polo momento suficiente Sistema xeral de equipamentos deportivos. Concíbense como espazos deportivos que integran instalacións deportivas de diverso tipo, capaces de albergaren prácticas deportivas de uso xeneralizado. Na maior parte das veces, insírense en actuacións de índole educativa, acadando un réxime compartido de utilización: Campo de fútbol en Parada (E1-21): campo de fútbol descuberto situado nunha gran parcela de uso dotacional ao leste do núcleo de Parada. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 57

59 Pista deportiva de Parada (E1-22): situada a carón do anterior; trátase dunha pista deportiva descuberta polivalente que permite a práctica de diversos deportes. Pista deportiva de Castelaus (E1-26): localizada ao norte do núcleo dentro dun pequeno espazo libre, trátase dunha pista deportiva descuberta polivalente que permite a práctica de diversos deportes. Campo de xogos tradicionais en Vilar de Santos (E2-04): atópase ao norte da capital municipal dentro dun gran espazo libre e conformando xunto con outros edificios e espazos un amplo ámbito dotacional. Este recinto permite a práctica de diversos xogos tradicionais. Piscina municipal descuberta en Vilar de Santos (E2-05): localízase ao carón da Casa do Concello e permite a práctica da natación e o baño, aínda que o seu uso limítase ás épocas máis cálidas do ano, dado que non se atopa cuberta. Pista deportiva de Vilar de Santos (E2-06): atópase ao lado da piscina municipal e a instalación consta dunha pista deportiva descuberta polivalente que permite a práctica de diversos deportes Dotacións deportivas propostas. Proponse dedicar os equipamentos de sistema local xurdidos por cesión da materialización do planeamento de desenvolvemento, tanto nos solos urbanizables non delimitados residenciais como no solo urbano non consolidado industrial e os solos urbanizables delimitados industriais, preferentemente a equipamentos deportivos. Tamén se contempla a futura ampliación das instalacións da piscina municipal sobre terreos lindeiros (E2-35), así como que o Concello poda obter para a titularidade pública os terreos con usos deportivos existentes na parroquia de Parada de Outeiro Sistema xeral de equipamentos educativos. Non existe, a día de hoxe, ningún equipamento educativo no termo municipal, logo do peche da escola infantil de Vilar de Santos Dotacións educativas propostas. Segundo se expuxo na diagnose, a presenza de equipamentos educativos adoita xurdir cun certo nivel de poboación, polo que non se propoñen de momento novas instalacións no concello para usos educativos Sistema xeral de equipamentos sanitarios. No concello de Vilar de Santos existe un centro de recente construción a carón do Centro de Día (E2-15). Novo Centro de Saúde (E2-16): situado entre o solo urbano residencial e o industrial e a pouca distancia do seu predecesor, esta dotación acaba de entrar en funcionamento Dotacións sanitarias propostas. Non se propoñen novas dotacións sanitarias xa que se consideran as actuais acaídas á demanda existente. Con todo faise unha reserva para unha eventual ampliación das instalacións existentes nunha parcela lindeira coa que acubilla o centro en funcionamento (E2-34) Sistema xeral de equipamentos socioculturais. O concello de Vilar de Santos conta como principal equipamento sociocultural co Museo da Limia (E2-11), así como con un Centro Social (E2-07) a carón da Casa do Concello e unha serie de locais sociais ó consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 58

60 longo de diversos núcleos existentes dos cales a maioría son antigas escolas reconvertidas para uso dos veciños (sedes de asociacións, mesas electorais, etc.) Dotacións socioculturais propostas. Preténdese continuar creando espazos de encontro para a cidadanía e de reunión, formación, etc, dos distintos colectivos e asociacións que poidan xurdir dentro do concello. Construción de local sociocultural no polígono de Santa Marta (E2-30): O devandito local podería dedicarse a diversas actividades relacionadas coa actividade e formación dos traballadores do propio polígono, reunións de empresarios, etc. Construción de local sociocultural en O Mosqueiro (E1-40): o cal permitirá ter un local para o uso dos veciños de A Ponte e O Mosqueiro onde levar a cabo reunións,cursos, etc Sistema xeral de equipamentos turísticos. Todo o ámbito recoñecido pola UNESCO en 2005 como Reserva da Biosfera posúe un elevado potencial turístico, do cal no caso de Vilar de Santos aínda está encetando a súa explotación a través das distintas rutas de sendeirismo, a recuperación da aldea de Saá etc. A principal aposta turística concéntrase na recuperación da aldea de Saá e o seu contorno para fomentar o agroturismo na comarca da Limia, así mediante a recuperación de distintos elementos patrimoniais como o forno e as fontes e a construción dun hotel rural, unha cafetería e restaurante, un centro de acollida e información e outra serie de elementos como un taller artesanal de tecidos ou un obradoiro de conservas vexetais, búscase establecer un punto de referencia para o turismo rural activo inserido no propio agro. Os equipamentos construídos ata o de agora son: Oficina de acollida e información da aldea de Saá (E2-21). Cantina na aldea de Saá (E2-22). Tres apartamentos recentemente construídos. Os novos equipamentos que se propoñen no contorno do núcleo de Saá xa se atopan recollidos no propio Plan Especial de Recuperación Etnográfica da aldea de Saá e cobran unha maior importancia, agora que xa están construídas boa parte das instalacións primarias que lle dan sentido e os fan necesarios ou posibles, segundo os casos Dotacións turísticas propostas. As novas dotacións propostas son as seguintes: Zona de estacionamento da aldea de Saá (E2-36): imprescindible xa que van a comezar as actividades turísticas na aldea e o tráfico rodado está restrinxido nela, sendo preciso un lugar onde deixar os vehículos de forma segura e que non xere impactos non desexados. Dous novos apartamentos. Un taller de tecidos artesanais. Un obradoiro de conservas vexetais Outros sistemas xerais propostos. Dentro deste apartado recóllense algunhas propostas de sistemas xerais non correspondentes aos anteriores apartados: Construción dun punto limpo no polígono de Santa Marta (E2-31): esta instalación contribuirá notablemente á mellora da recollida selectiva de residuos no concello, estando situada nun punto con moi boa accesibilidade para os usuarios. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 59

61 Os terreos de equipamentos de sistema xeral a obter. No que atinxe á LOUG só poden considerarse como sistemas xerais aquelas dotacións sobre terreos cuxa titularidade sexa pública. Dado que varios dos equipamentos e instalacións existentes en Vilar de Santos que se consideran sistemas xerais se localizan sobre parcelas que non son propiedade do Concello nin doutras administracións públicas, sendo normalmente cesións temporais do uso, o PXOM prevé a obtención dos mesmos, sendo a relación daqueles que se atopan nesta situación a seguinte: Tipo Clave Nome Clase Superficie (m²) Equipamento E1-21 Campo de fútbol en Parada SX 5,515 Equipamento E1-22 Pista deportiva en Parada SX 811 Equipamento E1-23 Campo de xogos tradicionais SX 1,443 Instalacións E1-11 Depósito en A Ponte SX 23 Instalacións E1-37 Depósito Regulador en Bréixome de Abaixo SX 39 Instalacións E2-01 Depósito regulador en Vilar de Santos SX 122 Instalacións E2-02 Depósito 1 en Vilar de Santos SX 76 Instalacións E2-03 Depósito 2 en Vilar de Santos SX 76 8, Táboas de equipamentos e instalacións. A relación completa e pormenorizada de parcelas dotacionais de sistema xeral ou local, tanto existentes como propostas (incluíndo a clave coa que figuran nos planos e a súa superficie, así como a existencia real do equipamento, o seu uso, a titularidade final proposta e a dispoñibilidade dos terreos para materializalas) que existen ou que están previstas no termo municipal recóllense detalladamente en cadros e informes individualizados ao final da presente memoria SOLUCIÓNS DE ORDENACIÓN O solo da capital municipal de Vilar de Santos. O núcleo de Vilar de Santos compartiu cos restantes do concello homónimo unha orixe vinculada á explotación do medio natural sobre o que se asentaba, e aínda actualmente na zona central mantense un tecido netamente tradicional no que se refire ao viario e ás tipoloxías edificatorias situadas nas súas marxes. Pouco a pouco, o asentamento foi medrando sobre o eixo leste-oeste que define a estrada autonómica da rede primaria básica OU-531, principal vía de comunicación entre as comarcas da Limia e a de Terras de Celanova, así como fundamental nexo coa capital comarcal e as principais estradas que percorren esta parte da provincia como son a N-525 e máis recentemente a autovía A-52, que tamén marca o límite nas inmediacións de Vilar de Santos entre as zonas máis chairas do sur e un pequeno rebordo montañoso situado ao norte. Este crecemento lineal tivo como consecuencia o esparexemento da edificación nese mesmo sentido, chegando a ocupar a edificación o espazo existente entre a capital e o núcleo do Barrio ao leste e con Castelaus polo oeste, creando un continuo de construción que en parte responde xa a unhas tipoloxías de tipo urbano, afastadas das tradicionais que aínda se manteñen no interior do núcleo. A vila tamén medrou cara o sur, onde as parcelas eran acaídas e o solo chairo, especialmente nas inmediacións da estrada provincial OU-1114, que antes percorría polo interior do núcleo, aínda que agora está transferida ao concello, e a nova estrada foi trazada e construída circunvalando o núcleo polo sur e servindo polo tanto de remate á trama urbana actual. A importancia e vocación de espazo representativo a nivel municipal xa aparecía recollida no primeiro documento de ordenación municipal, que foron as normas subsidiarias de planeamento (NSP) alá polo consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 60

62 ano Xunto ao anterior tamén se plasmaba a necesidade de acadar solos para actividades industriais nunha zona situada ao oeste do entonces solo urbano de Vilar de Santos proposto. Tras diversas modificacións puntuais que tamén permitiron contar con solo para a construción de 12 vivendas protexidas nunha zona próxima ao núcleo do Barrio, encétase o desenvolvemento dos solos para actividades produtivas e comerciais mediante a redacción do plan parcial aprobado no ano 1998 que serviu de guía e de modelo para posteriores desenvolvementos e para o PXOM que se aprobou no ano Deste primeiro documento que describía o solo de Vilar de Santos en dúas zonas de solo urbano, unha a de casco histórico na zona orixinaria do asentamento, e outra con ordenanza de edificación mixta e de vivenda unifamiliar na zona de expansión ao longo da estrada autonómica e na zona do sur do núcleo, pasouse no PXOM en vigor á consideración de Vilar de Santos como núcleo rural, iso si, diferenciado dos restantes núcleos do concello, e coas súas propias ordenanzas que en certa forma eran continuístas con respecto ás das NSP anteriores, e que dividían o núcleo de Vilar de Santos nos mesmos dous ámbitos (un histórico e outro que acepta tipoloxías mixtas e unifamiliares). Do mesmo xeito aparece o solo urbano industrial consolidado do polígono de Santa Marta, resultante do desenvolvemento do primeiro e ata o momento único plan parcial aprobado, así como dúas pequenas áreas de reparto, conformando uns pequenos ámbitos de solo urbano non consolidado industrial. Próximo ao núcleo de Vilar de Santos e do solo urbano industrial levouse a cabo a reserva dunha gran cantidade de terreos, aproveitando a regularidade das parcelas e a boa accesibilidade, por medio de multitude de camiños orixinados pola concentración parcelaria, que foron clasificados como solo rústico apto para urbanizar, tanto industrial como residencial, co obxectivo de que sobre esas áreas se levasen a cabo os desenvolvementos futuros. A realidade é que isto aconteceu só a medias, xa que, se ben o solo industrial recibiu un forte pulo mediante a redacción dos plans de sectorización nº 1 e nº 2 os terreos para usos residenciais permaneceron baleiros, ata hoxe. Actualmente a capital municipal aínda que segue a manter unha esencia de núcleo eminentemente rural estase a transformar, pouco a pouco, nun espazo diversificado; centro residencial, administrativo, e de servizos. Mantense o seu tecido orixinario, que ademais agora pretende rehabilitar mediante a declaración de Área de Rehabilitación Integral (ARI) outorgada no ano 2011, tense incrementado o nivel de dotacións e as redes de servizos urbanísticos (abastecemento, saneamento, etc.) xa bastante extensas, seguen a implantarse en zonas adxacentes ás máis consolidadas. No que respecta ao solo residencial restante que rodea a zona orixinaria da capital municipal, que se considera como solo de núcleo rural, atópase a medio camiño no proceso de transformación entre rural e urbano e, se ben existen tipoloxías de tipo urbano en certas partes do seu tecido, tamén é certo que noutras, sobre todo as edificadas sobre terreos da concentración parcelaria, está presente unha feble, aínda que recoñecible, vinculación coa explotación agropecuaria do medio, aínda que neste caso, non xa a que empregaba maioritariamente man de obra e tracción animal para os labores do campo, senón outra moito máis mecanizada e intensiva. Por iso enténdese que os terreos que rodean o solo orixinario de Vilar de Santos e que se corresponden co ámbito para o que se solicitou a declaración de ARI, deben de incluírse tamén na categoría de solo de núcleo rural común, pois é o máis acaído a día de hoxe, para o desenvolvemento da capital municipal e o que mellor reflicte a realidade dos terreos que rodean o núcleo histórico de Vilar de Santos. Así pois, en conxunto non estamos a falar, claro, dunha cidade ou modelo urbano ao uso, senón dun espazo que se está a transformar dende unha orixe rural, o cal unido ao medio físico sobre o que se asenta, confírelle unhas características singulares e, polo tanto, moi diferentes ás das vilas da costa por poñer un exemplo, por iso é necesario ver o contexto no que se fan as propostas do PXOM actual e desligalas de dogmatismos ou opinións, a priori concibidas en función do que acontece noutros territorios que pouco ou nada teñen que ver coa realidade e as dinámicas dun concello como o de Vilar de Santos. Ata o momento, a historia urbanística é reducida, aínda que intensa como acabamos de ver, sobre todo, se a comparamos co resto de concellos da comarca e mesmo coa maioría dos da provincia, pero en tódolos pasos percorridos a capital municipal vai acadando un nivel de desenvolvemento e complexidade crecente e é labor do PXOM que se está a redactar, interpretar esta evolución e anticiparse ao que está por vir. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 61

63 No que respecta ao novo PXOM para o núcleo rural de Vilar de Santos e unha vez analizados, tanto os deseños teóricos como a realidade física e construída, formúlanse en liñas xerais as seguintes propostas: Núcleo rural de Vilar de Santos ten a súa orixe nun asentamento previo de carácter tradicional localizado na zona central do mesmo, nunha zona de pequena pendente cara ao sur nas inmediacións dun rebordo montañoso, situado ao norte que ten actuado como freo para o crecemento nesa dirección. Os terreos nas restantes direccións son acaídos para a edificación e os cultivos e por iso o crecemento, historicamente, tense producido ocupándoos. No solo de Vilar de Santos distínguense dos núcleos contiguos de Castelaus e O Barrio, xa que eses, aínda que de certa magnitude (no caso de Castelaus) non presentan tanto nivel de especialización nas construcións, os usos edificatorios, nas dotacións nin nos servizos urbanísticos. A zona que se delimita como núcleo rural común dentro do ámbito da capital si comparte máis semellanzas co resto dos núcleos rurais próximos. O solo urbano industrial está claramente delimitado e definido polas súas características (viario, nivel de servizos, usos,...) que difiren con respecto ao conxunto de asentamentos e categorías de solo existentes no termo municipal. Coa proposta do PXOM búscase protexer á zona orixinaria do núcleo histórico da capital, xa practicamente colmatado e con escasa ou nula capacidade de crecemento, e onde o que se pretende é unha rexeneración do tecido e a rehabilitación do maior número de vivendas e outro tipo de construcións posibles, en tanto que na zona de núcleo rural común que arrodea ao antedito espazo, e que se clasifica como núcleo rural común, se vai producindo un paulatino proceso de ocupación edificatoria a medio prazo, cuns límites de crecemento moi nidios: ao norte a estrada autonómica OU-531, ao leste e sur a estrada provincial OU-1114, e polo oeste o solo urbano industrial. A idea principal é conseguir unha gradación na ocupación do solo, dende as zonas centrais máis densas cara os solos rústicos lindeiros, co valor engadido da procura de recuperación e reutilización dos tecidos históricos, hoxe en boa parte en desuso e onde é moi notable a presenza de construcións en mal estado ou en ruínas. O crecemento que se propón na capital municipal é baixo, escaso na zona orixinaria clasificada como urbana polo presente PXOM (dado que como se sinalou con anterioridade os terreos presentan unha alta colmatación pola edificación na maioría do ámbito), e en xeral reducido na zona de núcleo rural común circundante a aquel, polo tanto non é en ningún modo esaxerado nin cuantitativamente importante, xa que o número de vivendas realmente executables é pequeno contrariamente ao que puidera parecer, isto é debido á propia realidade parcelaria, a ausencia de especulación (xa que normalmente construiranse un pequeno número de vivendas unifamiliares de promotores individuais sobre parcelas de certa dimensión que é o que acontece na maioría da Limia) e a que as propias ordenanzas así o establecen, mediante entre outras medidas, unhas parcelas mínimas grandes cunha fronte de parcela ampla, unha baixa edificabilidade e a obriga de que nestas zonas exteriores aos crecementos principais, a tipoloxía edificatoria sexa a de vivenda unifamiliar exclusivamente. Realizase tamén, no contorno da zona industrial xa en funcionamento, a correspondente reserva de terreos para o seu futuro crecemento, a medio e longo prazo, a través de dous solos urbanizables delimitados (SUDI-1 e SUDI-2) e un non delimitado (SUNDI-1), que rematan certos ámbitos vacantes entre o solo urbano e o viario periférico ao mesmo, ao tempo que se abandonan as grandes reservas existentes de solo, actualmente clasificadas como solo rústico acaído para urbanizar, que rodean tanto a capital como o polígono de Santa Marta, e estes terreos revértense novamente a solo rústico protexido de distintas categorías, en función das súas calidades. Tamén se manteñen pequenos sectores de solo urbano non consolidado industrial, aló onde os propietarios non realizaron as cesións legalmente esixibles, recollidas no planeamento aínda en vigor, ou que constitúen pequenas zonas de bordo que precisan de actuacións para completar a trama O núcleo da aldea de Saa. Dentro dos distintos núcleos existentes no concello de Vilar de Santos, un dos máis singulares é o da aldea de Saá. Este asentamento que antigamente foi a capital da parroquia de Vilar de Santos (atopándose aínda na actualidade o cemiterio parroquial nas súas inmediacións, mais que non así a consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 62

64 igrexa que foi trasladada e reconstruída preto da Casa do Concello) permaneceu habitado ata os anos 60 do século XX, sufrindo dende entón un progresivo proceso de abandono que tivo como consecuencia a desaparición da práctica totalidade das construcións que o formaban. Na seguinte táboa, elaborada a partires dos datos dos censos históricos do INE dende 1863 ata 1960, podemos ver que chegou a contar cunhas 32 edificacións (aínda que probablemente non todas elas permanentes) e uns 60 habitantes. Evolución da poboación e do número de vivendas na aldea de Sáa Edif. Hab. Edif. Hab. Edif. Hab. Edif. Hab. Edif. Hab. Edif. Hab. Edif. Hab. Edif. Hab. Edif. Hab Evolución do número de vivendas e habitantes na aldea de Saá (fonte: elaboración propia a partir de datos do INE). Tempo despois, e coa idea de fomentar o turismo rural activo, e polo tanto de contar cun espazo que centralizase as actividades arredor do agroturismo no contorno da comarca da Limia, o concello de Vilar de Santos concibe a idea de acondicionar a aldea de Saa para usos turísticos, recuperando a súa esencia, que era a propia trama do viario e os espazos do núcleo definidos polos muros en ruínas, así como o patrimonio que, aínda que en mal estado, persistía (airas, forno etc.). Con este obxectivo encárgase a redacción dun Plan Especial de Recuperación Etnográfica da aldea de Saa e mediante unha escola taller comezan os traballos sobre o terreo. Na actualidade, de todo o programa que se propoñía no devandito plan especial, xa se levan executadas diversas construcións como a cafeteríarestaurante, tres apartamentos para visitantes, e a oficina de acollida información, todos eles incorporando, na medida do posible, e de xeito honesto, os restos que quedan das primitivas construcións, fuxindo de reconstrucións ideais e bucólicas que enmascaren a historia. Complementariamente tamén se teñen acondicionado os elementos de valor patrimonial existentes, consolidado os peches, e dotando dos servizos urbanísticos ao ámbito dende as redes municipais. Quedan pendentes amén doutros traballos menores, a construción de novos apartamentos, así como a instalación de diversos talleres artesanais. Como se pode ver, estamos a falar dun asentamento histórico, no cal o uso residencial é residual e supeditado ao mantemento doutras actividades (vivenda do persoal da cafetería etc.), polo tanto o PXOM propón a súa delimitación como núcleo rural histórico-tradicional, segundo o contorno que se propón no PXOM, co cal se busca un mellor control por parte do concello dos distintos pasos por dar na recuperación do ámbito, en tanto nos demais se manteñen por completo os usos, zonificación e intensidades establecidas polo devandito Plan Especial. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 63

65 5. DIMENSIONADO DO PLAN. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 64

66 5.1. A PREVISIÓN INICIAL DAS NECESIDADES DO PLAN XERAL. Non é doado planificar o desenvolvemento dun Plan Xeral nun concello que xa conta cun documento de ordenación xeral aprobado non hai moito tempo e que leva funcionando estes anos, en principio cun certo grao de validez, e ao que tanto a administración local, como os técnicos e os propios veciños xa están acostumados, e onde a experiencia de desenvolvemento urbanístico non é moita, pero nos últimos anos déronse os primeiros pasos importantes neste eido, que poden servir de referente futuro. Por tanto, esta primeira aproximación ás necesidade estratéxicas do plan debe exporse con claridade e sinxeleza e en profundidade, como principio básico para o establecemento da futura política urbanística municipal, que poderá ir consolidándose no tempo de redacción do plan se se referendan estas previsións iniciais, no contraste de opinións das participacións públicas de todo tipo a que deberá someterse o plan. Ademais a respecto do vixente plan o presente PXOM vai supor un salto cuantitativo e cualitativo importante, porque se vai a redactar con modernas técnicas que permitirán ter controlada a inxente información que se precisa manexar para ter controladas as magnitudes que dependen das diversas fontes documentais, estatísticas e planimétricas que imos a empregar para acadar os parámetros de dimensionado do Plan. A secuencia que empregaremos para establecer os parámetros dimensionais básicos do plan partirán das claves conxunturais que van a determinar as posibilidades de desenvolvemento que se ofrecen a este concello, que derivarán en previsións da evolución social e poboacional en diferentes escenarios, evolución de datos laborais, previsións de actividades económicas, que á súa vez determinarán necesidades complementarias de emprego e de poboación, así como unha proxección final de necesidade de vivenda, baseada nos parámetros anteriores, que en conxunto xustifican o dimensionado de espazos clasificados para as diferentes actividades AS CLAVES CONXUNTURAIS PARA O ESTABLECEMENTO DE PREVISIÓNS. Aínda que a dinámica poboacional do concello nas últimas décadas é negativa seguindo a tónica dominante na maior parte da provincia, aínda que menos acusada que no resto da propia comarca (agás Xinzo de Limia) tamén é certo que existe unha certa capacidade endóxena de desenvolvemento vinculada ao sector primario (agricultura e gandería principalmente), ao turismo, as actividades comerciais e industriais lixeiras, e ao aproveitamento racional do medio. Así pois, revélase como imprescindible a disposición de solo nas condicións axeitadas para o desenvolvemento das actividades demandadas, unha vez se complete a tramitación que permita a aprobación do PXOM. A posibilidade de acadar a implantación aquí de novas iniciativas internas ou externas que complementen e amplíen as xa existentes, pode darse por unha serie de circunstancias que xa temos apuntado noutros apartados da memoria, e basicamente a súa proximidade á capital comarcal e mediante a autoestrada A-52, que dista 6 km da capital municipal, a outros centros de actividade (nomeadamente San Cibrao das Viñas e Pereiro de Aguiar), unha maior dispoñibilidade de solo a prezos alcanzables fronte a outros concellos, nomeadamente Xinzo de Limia, a gran demanda de solo empresarial existente no contorno do núcleo de Xinzo de Limia e que non acaba de ser satisfeita de xeito acaído, permitindo a posibilidade de deslocalización de actividades cara ámbitos próximos e ben comunicados como é o caso, a situación nunha zona ambientalmente moi singular e con algunhas zonas topograficamente favorables e outras condicións concretas que poderemos desenvolver máis adiante en detalle. Compre ter en conta tamén as actuacións empresariais que se teñen iniciado fai unhas décadas, e que van a seguir a desenvolverse aquí, as circunstancias complementarias históricas deducidas do acontecido nas ultimas décadas e que nos situamos perto da área de influencia da zona metropolitana de Ourense e dentro da zona de Allariz, onde se están desenvolvendo entre varios dos seus concellos (basicamente A Bola, Allariz, Rairiz de Veiga e Vilar de Santos) actuacións conxuntas en varios eidos para a posta en marcha de novas actividades e potencialidades territoriais, entre as que destaca a delimitación dunha Reserva da Biosfera, que van a permitir consolidar unha oferta diferencial e de gran atractivo na Galicia interior, que seguro que pode axudar ao desenvolvemento destes concellos, como xa se ten demostrado no propio Allariz ou no milagre do mantemento do propio Vilar de Santos. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 65

67 Ata o segundo semestre do 2007, e desde había máis dunha década, a dinámica de crecemento urbanístico parecía non ter teito con carácter xeral en Galicia e en gran parte do estado. Non foi este o caso de Vilar de Santos onde o crecemento foi de menor contía, e polo tanto máis acaído á súa realidade concreta, combinando a creación de edificación nova cun importante proceso de rehabilitación do parque edificatorio existente. Pero, tamén nos últimos anos en Vilar de Santos se fixeron notar, se ben con menos intensidade, as consecuencias da crise económica mundial que, mesmo, levan a pensar seriamente no falecemento dun modelo económico que xa non serve. Esa crise tivo características específicas no Estado español, entre as que cabe sinalar a que supón unha maior e máis acusada incidencia negativa no sector da construción e, dentro desta, nomeadamente no que ten como obxectivo a promoción de edificación residencial depositaria principal do crédito bancario nunhas condicións de extrema facilidade. E, en Galicia, onde esa crise do sector, pese á compoñente que supón de emprego tamén está devindo en moi acusada. Pero entendemos que non se está a producir de modo homoxéneo no territorio do país, senón de xeito máis focalizado nas áreas de recente incorporación ao turismo de costa (A Mariña de Lugo, Fisterra...). Unha das consecuencias positivas (as negativas no que atinxe á desaceleración, perda de emprego e, mesmo, crecemento negativo da economía son evidentes) é que se está a producir unha, pensamos que saudable, reestruturación do sector da promoción inmobiliaria (nos últimos lustros excesivamente penetrado de intrusismo ou de personaxes advenedizas atraídas pola facilidade de xerar negocios rápidos, evidentemente, especulativos. De calquera xeito, para calquera que ollase cun pouco de perspectiva o futuro, sabía que o crecemento sen altibaixos resulta sempre imposible e que a chamada burbulla inmobiliaria era algo máis que unha ameaza nunca materializada. Quizais o de menos é cal fose o elemento desencadeante nin o espazo económico no que se producise o estoupido daquela burbulla, porque estamos xa nunha economía global e absolutamente interdependente, de xeito que un sinxelo chispirro producido, por caso, en América, pode provocar un andazo de gripe en Europa. Mais dito isto, tamén demostra a lectura da historia que antes ou despois a crise hase superar e que as necesidades ás que primordialmente debe atender un Plan non desaparecen mesmo cando se arrefría, conxele ou retroceda a actividade promotora e construtora. E ás veces esa desaceleración como é a do presente caso- pode resultar favorecedora dunha boa planificación, sempre excesivamente descompasada do ritmo frenético dos períodos álxidos. Porque entre que se planifica, se tramita esa planificación, se enceta o seu desenvolvemento e se produce a equidistribución e a urbanización dos terreos, sempre pasa un mínimo de entre seis a oito anos; e de termos en conta a construción da edificación que se prevé inzar neses novos solos incorporados ao desenvolvemento urbanístico, hai que pensar nun período de non menos de dez a doce anos. Por iso resulta sempre necesario que os plans planifiquen sobre criterios que teñan en conta prognoses a medio e longo prazo. Agora xa case rematado o ano 2009, pese a todo o que caeu e está a caer, sen detérmonos no feito de que a crise poida tocar fondo e iniciarse a recuperación económica, no ano 2010 ou haberá que esperar ao ano 2011, segue a ser absolutamente necesaria a existencia de superficie clasificada e cualificada suficiente para atender sen rixideces isto é co coeficiente de rozamento razoable entre a oferta e a demanda- a estimación de solo para todo tipo de usos e tipoloxías (mesmo as xa citadas pequenas actuacións uniparcelarias, impredecibles e sometidas a vontades persoais, pero consubstanciais ao modo de seguir mantendo no futuro a presenza da poboación no medio rural); para garantir a flexibilidade e facilidade de implantación e construción de novas vivendas que atendan a demanda do pulo e o atractivo turístico de Vilar de Santos (que non decaeu en termos relativos); para fornecer de solo a constante demanda das distintas actividades produtivas que os procesos interactivos que se induciron e seguirán inducíndose aquí; para posibilitar a feitura dun territorio de calidade, coas dotacións urbanísticas que un concello como este precisa, cuantitativa e cualitativamente. O PXOM que se propón no Documento para Tramitar, xulgamos, responde a esas esixencias A CAPACIDADE QUE DEBE ESTABLECER O PXOM PARA OS USOS PREVISTOS. A capacidade que debe ofrecer o PXOM para os diferentes usos estará en función do horizonte que teña establecido o plan na súa estratexia de desenvolvemento e no seu prazo de vixencia estimado, debendo ter en conta que a posta en servizo dos terreos para os usos previstos lévase adiante en períodos variables de tempo, a través dos procesos de xestión e urbanización do solo, contando cos longos períodos que adoitan transcorrer entre a cualificación do novo solo a desenvolver, a planificación consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 66

68 mediante os instrumentos de desenvolvemento, a súa efectiva urbanización e a construción final das edificacións que albergarán finalmente os usos previstos (intervidos estes procesos polos prazos previstos no Plan Xeral e os acordos establecidos para a materialización das actuacións programadas de transformación do solo e construción da edificación, así como pola evolución do mercado do solo e de vivenda no contorno comarcal ou territorial inmediato). Pola complexidade destes procesos o desenvolvemento urbanístico ten unha certa rixidez que cómpre ter en conta para non quedarse nin curtos nin excesivamente longos nas previsións do Plan. A respecto dos prazos temporais estimados para establecer a capacidade das distintas actividades e usos (pero principalmente o residencial) do PXOM deberase ter en conta que Vilar de Santos é un concello cun pasado urbanístico moi pouco activo ata a década dos 90, cando inicia unha actividade pública neste eido que é frenética dende mediados desa década, sen precedentes nun concello tan cativo como este, culminando co PXOM de 2001, e os 15 anos pasados dende entón, así como a propia elaboración do novo PXOM como instrumento urbanístico moderno e adaptado á LOUG e á nova lexislación ambiental vai representar un gran esforzo, que posiblemente se vai a dilatar case ao longo dun lustro, polo tanto estaríamos a falar dun prazo total duns 20 anos dende o plan vixente, por tanto concibir aquí a redacción dun novo plan antes duns anos parece difícil, polo que o presente PXOM vai a establecer unha programación de estratexia principal de 12 anos e un horizonte máximo duns 20 anos (nun escenario optimista) ou de 24 anos (nun escenario menos optimista) para as previsións totais (a semellanza do que debe ser a vida esperada dun PXOM, incluída a tramitación e aprobación do seguinte plan), por tanto será necesario realizar unhas previsións para dotar unha capacidade para todos os usos necesarios (principalmente actividades económicas, dotacións e residencial) que poida cubrir as necesidades, polo menos durante eses anos (para poder cubrir tamén a eventual tramitación dun novo Plan) e cunha marxe de elasticidade para poder responder a eventuais necesidades non previstas ou subdimensionadas, sen caer por outra banda no esgotamento prematuro do plan O SOLO EMPRESARIAL E AS ACTIVIDADES ECONÓMICAS ESTRUTURA PRODUTIVA E PROGNOSE DE CRECEMENTO. As sociedades e as súas economías son realidades complexas e dinámicas. Polo que o que cómpre é determinar con precisión as características do seu sistema produtivo, a súa evolución máis recente e, por descontado, as perspectivas futuras, que son as que interesan á hora de redactar o planeamento municipal, para o que as tendencias da actividade económica e, consecuentemente, do emprego, son factores determinantes. Porque o planeamento, entre outras funcións, ten que dar resposta axeitada á demanda de solo, tanto para as diversas actividades produtivas (que son as que xeran emprego), como para o uso residencial e dotacións urbanísticas que demandará a poboación que vai ter na área o seu traballo. No concello de Vilar de Santos o emprego experimenta un certo crecemento. Así, o crecemento de case 40 empregos entre 2001 e 2008 significou un aumento do 16,6% no período (unha media anual acumulativa do 2,22%). Se consideramos os últimos anos o crecemento de case 60 empregos entre 2001 e 2015 significou un aumento do 26,3% no período (unha media anual acumulativa do 1,68%). Evolución do emprego en Vilar de Santos por sectores Agricultura Pesca 0 0 Industria Construción Servizos Total Fonte: Censo de Poboación e Vivendas. INE. Elaboración propia. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 67

69 As proxeccións realizaranse cos datos medios anuais desde 2015, que como vemos son aproximadas a unha realidade que poida ser sostida nos anos vindeiros, polo tanto as proxeccións de emprego simplemente evolutivas no concello de Vilar de Santos para os próximos anos serían as seguintes (aínda que como veremos noutros apartados, se incorporamos os empregos estimados para as actuacións estratéxicas propostas, teríamos moitos máis traballadores). Data Total de empregados Incrementos medios anuais desde ,68% 1,68% 1,68% 1,68% 1,68% Aumento de empregados desde A respecto do solo de usos industriais e comerciais que se ten incorporado como tal á actividade real nas últimas décadas teriamos, dunha banda as superficies cualificadas nun ámbito específico para estes usos no plan, (neste caso o Parque Empresarial desenvolto en varios sectores urbanizables, e incluso Areas de Reparto en solo urbano sen desenvolver), e por outra banda, usos comerciais ou industriais que se desenvolveron en solo rústico, ben conxuntamente, por grupos ou illadamente noutras zonas do territorio (sobre todo en zonas dispersas), e que acadan unha magnitude conxunta que convén subliñar para ter en conta nas proxeccións. Os ámbitos principais deste tipo de usos recóllense no cadro axunto: Localización ou clase de solo Superficie Factor disposición Ocupado Dispoñible Parque empresarial ,00% Urbano non consolidado ,23% ,78% Parcelas comerciais/industriais espalladas polo resto do territorio ,00% Totais ,34% Teriamos por tanto dous grupos de parcelas con edificacións dedicadas a actividades produtivas desenvolvidas de xeito individual (excluíndo en calquera caso as pequenas actividades de escasa entidade económica ou territorial ou aquelas que se desenvolven nos núcleos en edificios de usos mixtos, pois o obxectivo é cuantificar a demanda daquelas que deberían situarse en ámbitos específicos para eses usos) que se cuantifican nunhas 10,7 Ha brutas de solo de parcelas ocupadas e dedicadas a usos comerciais e produtivos. Teríamos tamén unha demanda constante de solo sen cuantificar pero en principio moi importante que fai que conforme se vai aprobando o planeamento de desenvolvemento de solo para actividades comerciais e industriais lixeiras no ámbito do polígono de Santa Marta e levando a cabo as correspondentes urbanizacións, a práctica totalidade dos terreos sexa ocupada en períodos de tempo relativamente curtos. No que se refire ás actividades comerciais e industriais existentes estas distribúense heteroxeneamente, nunha pequena porcentaxe no interior e os contornos tanto dos núcleos rurais como do solo urbano mentres que a maioría xa se localizan dentro de parcelas do polígono de Santa Marta. Dito o cal é preciso ter en conta que algunhas das empresas que se sitúan fóra do solo urbano industrial ás veces contan cunha implantación territorial non acaída ou deficiente, e que poden optar por trasladar a súa actividade aos novos solos propostos co conseguinte aumento de demanda sobre os mesmos, que incrementaría os datos anteriormente apuntados de demanda de solo industrial AS NECESIDADES DE RESERVA DE SOLO PRODUTIVO. As necesidades de solo produtivo veñen determinadas de xeito primordial polo ritmo do crecemento económico, a composición sectorial e tecnolóxica do mesmo e por procesos de deslocalización e relocalización de actividades existentes. A xeografía desas necesidades depende, así mesmo, do patrón territorial da actividade económica e da marcada tendencia á aglomeración e polarización das actividades produtivas nas últimas décadas, ampliada pola influencia decisiva dos nós mellor consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 68

70 comunicados no marco dunha economía de fluxos. As esixencias medioambientais e os novos criterios de ordenación do espazo urbano e non urbano inciden e condicionan tamén as pautas de localización. As proxeccións de necesidade de solo para actividades económicas son, polo tanto, máis complexas que as que se van a realizar para o uso residencial, por existir menos referencias estatísticas e por regularse por parámetros difíciles de cuantificar, pero aínda así utilizaremos os seguintes parámetros: - As proxeccións de emprego para os próximos anos a partir da súa evolución nos últimos anos. - A posta no mercado de novas empresas ou solo para actividades empresariais, desde a aprobación do PXOM e o seu nivel de utilización. - As necesidades de relocalización de actividades mal implantadas no territorio, que poidan optar polo cambio de asentamento. - A demanda constante de solo empresarial que provocou en 11 anos a aprobación dun plan parcial e dous plans de sectorización para usos industriais e comerciais lixeiros con notable éxito de ocupación. Estes parámetros cuantificáronse no apartado anterior e a dedución de proxeccións de espazo a cualificar imos a realizala a partir deses datos, porque é doado establecer unha equivalencia entre os postos de traballo que se crearán e a superficie de uso empresarial necesaria para eses traballadores estimados. Procédese por tanto a establecer unha primeira aproximación para deducir a proporción de postos que serán necesarios para actividades loxísticas, produtivas e de almacenaxe (que serán as que precisen de novo solo especializado), para o que podemos considerar unha porcentaxe do 85%, e logo unha estimación cuantitativa para o parámetro de superficie de solo neto de parcela necesaria. Para cuantificar os postos de traballo que se poden xerar establécese o seu consumo de superficie por posto de traballo en función dos distintos tipos de actividade xeral que se poderán desenvolver aquí, podendo establecer un parámetro duns 150 m 2 /traballador. Este parámetro de parcela neta deberá transformarse en solo bruto de ámbito (incluíndo as cesións para dotacións, viario, aparcadoiros, etc) a desenvolver e urbanizar (que será o parámetro que mida a necesidade de solo a clasificar no PXOM). A aplicación dos parámetros anteriormente descritos recóllese sucesivamente no cadro seguinte: Data Total de empregados Incrementos medios anuais desde ,68% 1,68% 1,68% 1,68% 1,68% Aumento de empregados desde % Usos específicos con demanda solo 85% m 2 parcela / posto traballo % parcela neta / bruto ámbito 0, Se a estas necesidades estimadas por evolución produtiva de empregos, lle sumamos as demandas derivadas da necesidade de relocalizar actividades existentes mal implantadas, ofertando solo alternativo para o seu traslado, a necesidade global de solo para actividades empresariais por estas circunstancias é de polo menos 5 Ha. de solo bruto. Por outra banda temos como parámetro complementario de referencia o solo realmente destinado a estes usos nos últimos tempos, que como vimos eran de 10,7 Ha. brutas de parcela ocupada, e tendo en conta que existía solo dispoñible xa clasificado e cualificado (unhas 3 Ha.), precisaríanse unhas novas 7 Ha. brutas de terreo clasificado para cubrir as necesidades e previsións realizadas AS PREVISIÓNS DE SOLO PARA ACTIVIDADES ECONÓMICAS NO PLAN. As proxeccións de necesidade de solo para actividades económicas cuantificáronse no apartado anterior e a translación desas necesidades debe reflectirse na clasificación do solo do PXOM. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 69

71 As reservas que o plan vai a dedicar a uso empresarial en zonas de solo urbanizable recóllense no cadro seguinte: CLAVE ZONA SUPERFICIE m2 UDI-1 Vilar de Santos UDI-2 Vilar de Santos UNDI-1 Vilar de Santos Totais A reserva no PXOM é de unhas 10 Ha. de solo urbanizable para usos industriais-comerciais (tanto delimitado como non delimitado), ao que hai que engadir as case 2,1 Ha. de solo urbano clasificado, aínda dispoñible, en total unhas 12,1 Ha. brutas, superando pois as estimacións de demanda realizadas PROXECCIÓNS DE EMPREGO CO PXOM EN MARCHA. As expectativas de oferta de emprego están directamente vinculadas ao previsible desenvolvemento e posterior urbanización do solo clasificado para esas actividades, a partir das demandas (que xa temos barallado nos apartados anteriores) de solo urbanizable de uso industrial (das máis de 10 Ha. dispoñibles que se reservan para este uso no PXOM, 7,9 como solo urbanizable delimitado, 2,2 como solo urbanizable non delimitado e o resto como solo urbano dispoñible). No caso das actividades que se desenvolvan xa directamente no solo actualmente urbanizado, poderán ocupar eses espazos vacantes xa dende os primeiros cuadrienios (2018 en diante). No caso do urbanizable deberanse xestionar e urbanizar parcialmente os ámbitos correspondentes tamén dende o primeiro cuadrienio (de 2018 en diante), e poderanse ocupar con novas actividades nos cuadrienios seguintes, e contando que nesas zonas dispoñibles iniciaranse actividades entre o 70% e o 100% do solo proporcional urbanizado no cuadrienio anterior -no caso do urbanizable-), todo isto, segundo o esquema que se achega: SOLO URBANO EMPRESARIAL TOTAIS 1º Cuadr. 2º Cuadr. 3º Cuadr. Resto PXOM Total executado % execución 50% 50% 100% PARCELAS EN ACTIVIDADE URBANO SOLO URBANIZABLE EMPRESARIAL Urbanización solo delimitado UDI Urbanización solo non delimitado UNDI TOTAIS 1º Cuadr. 2º Cuadr. Total executado 3º Cuadr. Resto PXOM % execución 40% 40% 20% 100% (m2 brutos de solo) % execución 40% 40% 80% (m2 brutos de solo) Total solo urbanizado PARCELAS DISPOÑIBLES EN ACTIVIDADE (m2 brutos de solo) TOTAL SOLO EMPRESARIAL TOTAIS 1º Cuadr. 2º Cuadr. 3º Cuadr. Resto PXOM Total executado PARCELAS EN ACTIVIDADE URBANIZABLE PARCELAS EN ACTIVIDADE URBANO PARCELAS EN ACTIVIDADE TOTAL (m2 brutos de solo) consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 70

72 Estes prazos temporais correspóndense co horizonte teórico previsto para o desenvolvemento do presente PXOM, denominando numericamente os tres cuadrienios da estratexia principal ( ) e como Resto PXOM ao tempo restante ata o horizonte máximo do plan (uns anos mais como máximo nun escenario dinámico, ou mais nun escenario mais estático). É doado establecer unha equivalencia entre a superficie de uso empresarial e os postos de traballo que serán precisos para atender esas actividades, que serán basicamente postos de nova creación, maioritariamente de novas empresas para as que xa existe demanda non cuberta (aínda que nalgúns casos poidan realizarse meros traslados de actividades que agora se realizan en precario ou en localizacións non permitidas). Procédese por tanto a establecer unha estimación cuantitativa para o parámetro de solo industrial a desenvolver e urbanizar (que será o parámetro que mida a oferta de novo emprego), que se adapta para as actuacións que se van a desenvolver no territorio do concello de Vilar de Santos, ou que terán influencia directa noutras actuacións a desenvolver neste concello. Para cuantificar os postos de traballo que se poden xerar ao longo de cada prazo temporal establécese o seu consumo de superficie por posto de traballo en función dos distintos tipos de actividade xeral que se poderán desenvolver aquí, podendo establecer os seguintes graos de ocupación por parcela neta de actividade (engádese tamén a superficie equivalente de ámbito bruto, estimando que as parcelas netas ocuparán unha media do 60% do solo en cada ámbito de planeamento). m2/traballador Parcela neta Sup bruta ámbito Actividades loxísticas Industria extensiva Actividades de oficina Dado que o tipo de empresas que se deberán establecer aquí serán de tipo industrial mixto basicamente, e tamén loxístico e de almacenaxe secundariamente, establecerase unha superficie media duns 167 m 2 de ámbito bruto por posto de traballo, que nos dará a seguinte previsión de traballadores estimados no territorio de Vilar de Santos que se recollen no cadro seguinte: 1º Cuadr. 2º Cuadr. 3º Cuadr. Resto PXOM TOTAL PARCELAS EN ACTIVIDADE (m2 brutos de solo) Novos traballadores (167 m 2 /traballador) A POBOACIÓN PROGNOSE E PROXECCIÓNS DE POBOACIÓN. O concello de Vilar de Santos medra demograficamente con alternancias ao longo do século XX ata 1981, se ben a partir desa data experimenta períodos de descenso continuado ata mediados da década dos 90, xeira dende a que se está a manter a poboación debido aos grandes esforzos realizados dende o concello para manter a poboación. Ano Habitantes Diferenza anterior Nun primeiro lugar, a evolución demográfica reflicte a dinámica socioeconómica de cada lugar; polo que resulta máis realista partir da base de que a dinámica futura sexa máis parecida á dinámica recente (dende mediados da década dos 90) que a dinámicas máis remotas, como a da década dos 80. Polo consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 71

73 tanto, se non hai grandes rupturas históricas, cabe esperar que a evolución socioeconómica do concello de Vilar de Santos e o seu contexto máis amplo se manteña, nos próximos anos, esencialmente similar á experimentada nos últimos anos desta década. Así pois, a evolución da poboación observada nos últimos anos, dende 2001, é de mantemento moi suave e irregular, con poucas flutuacións. Polo tanto, unha evolución desta índole, sostida e de baixa intensidade, semella un patrón razoable e conservador para ensaiar un razoamento prospectivo da dinámica demográfica de Vilar de Santos, nos próximos anos (ver gráfico I). Gráfico I Evolución Fonte: INE, Padrón Municipal de Habitantes Así pois, optamos por facer os cálculos sobre unha hipótese continuista con estes saldos, e manexaremos unha proxección de evolución (neste caso lixeiro decrecemento poboacional) a respecto da evolución das últimas décadas, e contando cunha hipotética entrada en vigor do plan en 2018, un período de estratexia de tres cuadrienios e un horizonte máximo de cinco ou seis cuadrienios, precisamos unha proxección que chegue a INICIAL FINAL Proxección Proxección Novos habitantes a orixe acumulativa Novos habitantes período Prognoses complementarias a partir da xeración de emprego co PXOM. A estes datos simples de proxección do pasado, podemos engadir os parámetros de estimación de novos empregos determinados no capítulo anterior de actividade económica, que complementan as posibles previsións e as proxeccións de poboación contemplando non só a dinámica poboacional pasada, senón introducindo tamén os posibles efectos positivos derivados das propostas do presente plan. De toda a masa salarial estimada no apartado de proxección de emprego, podemos deducir que unha porcentaxe deles podían xa vivir aquí, sobre todo no caso de traslado de actividades dentro do termo municipal, pero outra parte importante poden ser novos traballadores, e unha parte deles poidan establecer aquí a súa residencia, e que veñan coa súa familia ou a conformen aquí (contando con que unha media de 1,2 membros da familia traballen nestas empresas), e deste xeito poderemos estimar consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 72

74 dunha banda o número de novas familias, novos habitantes totais por esta causa e por outra o número de vivendas necesarias para estes novos habitantes procedentes destas ofertas de traballo. Partiremos por tanto da hipótese de que unha proporción deste conxunto de novos asalariados (que estimamos como un 60 % dos que se sitúen nesta zona empresarial de Vilar de Santos) poderá optar por vivir nesta zona aproveitando as vantaxosas ofertas que se desenvolverán aquí no eido da vivenda. Podemos deducir así mesmo unha proxección de poboación adaptada a esa nova oferta de traballo, tendo en conta a composición familiar que se vén dando nesta zona territorial, da que se deduce ao longo dos tres últimos censos de poboación, que como sucede no resto do territorio o número de membros da familia estase a reducir drasticamente, en función dos novos hábitos residenciais e sociais trasladados de ámbitos máis netamente urbanos ou provenientes do avellentamento de poboación que se vai quedando soa cando emigran ou marchan os membros máis novos das familias. Deste xeito podemos prognosticar para os próximos anos composicións familiares de pouco máis de 2 persoas de media por vivenda (tomaremos para as novas familias que se poidan implantar aquí o valor de 2,1, aínda que as familias actuais residentes teñen unha composición inferior e en descenso, segundo temos estimado noutros apartados segundo a evolución previsible da composición familiar nos censos, que recordamos no cadro que se axunta), proporción que utilizaremos nas prognoses de vivenda ou de interrelación habitantes-vivendas Habitantes Vivendas ocupadas HAB/VIVENDA 3,74 2,94 2,46 1,93 Segundo os datos anteriormente expostos a partir dos traballadores denantes estimados deducimos primeiro traballadores residentes, logo familias e finalmente habitantes, que pasarán a engrosar as proxeccións de poboación, e todos estes datos se recollen no cadro seguinte: Factor corrector 1º Cuadr. 2º Cuadr. 3º Cuadr. Resto PXOM TOTAL Novos traballadores totais Novos traballadores residentes en Vilar de Santos 60% Familias-Vivendas equivalentes (1,2 traball. por familia) Habitantes por razón de traballo 2,1 Habitantes/ Vivenda Aplicando os datos de proxección de empregos barallados por cada período cuadrienal (e a súa transformación en habitantes por razón de traballo) teríamos a seguinte proxección neta por ano: Ano Incremento Incremento Anual Acumulado consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 73

75 Ano Incremento Incremento Anual Acumulado Proxeccións compostas de poboación. A proxección anual de poboación residente permanente realízase a partir dos datos anteriores sobre estimación de empregos, mais os datos de evolución natural que se vén manifestando nos censos oficiais, na que se observa un estancamento do decrecemento que xa vén experimentando este concello, segundo os datos de proxección vexetativa e de dinámica propia que se ten calculado en apartados anteriores e que aquí reproducimos para sumalos aos desta proxección de novos empregos, resultando unha proxección composta desagregada como a que segue ata o ano 2037, que é polo tanto un resultado sumatorio da evolución prevista no concello durante os próximos cuadrienios. A modo de resumo, reproducimos aquí a proxección composta de poboación, que tomaremos como punto de partida para as previsións de ordenación. ANO Aumento Dinámica traballadores propia TOTAL 2014 (real) Ademais hai que ter en conta a existencia durante diversas épocas do ano de residentes temporais ou estacionais que regresan ás súas vivendas desde a emigración ou desde outras residencias consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 74

76 permanentes afastadas de Vilar de Santos, polo tanto aos efectos de cálculos residenciais e de vivenda debéranse ter en conta (neste caso estimaremos que existen uns 300 residentes temporais deste tipo ao longo do ano, dado que xa solo no Censo electoral de españois residentes no estranxeiro CERA- ou no Padrón de Españois Residentes en el Estranxeiro (PERE) había 261 persoas deste concello en 2015) A VIVENDA E O SOLO RESIDENCIAL CONTEXTUALIZACIÓN DOS DATOS ESTATÍSTICOS DE VIVENDAS. Como xa temos sinalado noutros apartados, os censos de vivendas en xeral (e tamén o último de 2001) téñense realizado con parámetros afastados da realidade edificatoria, comprobada no territorio, resultando baixadas esaxeradas ou inexplicables duns censos a outros (sobre todo en todos os situados entre 1910 e 1960) e baixos cómputos totais no número de vivendas que non responden á realidade, seguramente por non ter en conta as vivendas non habitadas ou en mal estado, e en todo caso as vivendas non desaparecen duns censos a outros (en todo caso se deterioran). CENSOS INE TOTAL VIVENDAS Fonte: Censos de Poboación e Vivendas. INE. A cuantificación das vivendas actuais (como xa dixemos, prescindindo dos datos do censo de 2001 por ser erróneos) e procedendo o reconto real sobre o terreo, dános uns valores de 809 vivendas en total, segundo os datos de campo recompilados polo PXOM en A tal efecto temos realizado algunhas comprobacións estatísticas que permiten demostrar o que dicimos a respecto do nº de vivendas actuais, partindo dos propios censos oficiais do INE e centrando a xustificación na cuantificación dos censos de mediados do S XX (en que case todas as vivendas estaban ocupadas e polo tanto as cifras totais de vivendas parecen ser máis fiables), e tendo en conta a estatística de 2001 sobre antigüidade das vivendas, fixemos unha reconstrución inversa dos censos de vivenda para deducir o nº de vivendas a día de hoxe desde cada un deses censos oficiais decenais (contabilizando para cada un por exemplo as que se teñen construído nas décadas posteriores ao censo que se analiza neste caso concreto 347 entre 1950 e e sumalas logo ás que aparecen no censo oficial analizado -505 en 1950-, o que nos daría as 852 vivendas ao ano 2001 na presente reconstrución censual, cifras xa moi similares as que contabilizamos en 2008, e así se fai para cada ano censual), demostrándose que cando chegamos aos anos 50 esa reconstrución censual xa nos daría un nº de vivendas semellante ou incluso superior ás que temos contabilizado na realidade (sinálanse en negriña as que se atopan nesta circunstancia de proximidade a realidade). Isto ten unha explicación real na importante emigración habida desde mediados do S XX, en que os que marchan deixan a vivenda baleira pero non se vende nin se ocupa permanentemente (só temporalmente nos retornos de vacacións dos propietarios emigrados), e os que necesitan nova vivenda a constrúen sen poder recorrer a ese parque inmobilizado. Nos cadros seguintes podemos seguir este razoamento cos datos estatísticos dispoñibles. Antes de Edificios destinados principalmente a vivendas segundo ano de construción ata Suma de vivendas desde o censo correspondente ata Censo oficial de vivendas inicial do INE desa década Suma actualizada ata Suma actualizada ata Fonte: Censos de Poboación e Vivendas. INE. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 75

77 Como se pode ver, entre 1920 e 1950 saen valores excesivamente superiores aos que temos recollido en campo, pero volven as cifras a normalidade en 1920, que corresponderían a unha evolución bastante real de vivendas totais, contando as que se constrúen anualmente na realidade. Polo tanto teremos en conta o reconto actualizado de vivendas que ten realizado o PXOM (809 vivendas en total), moito máis coherente coa realidade, e que ademais cómpre sinalar que de calquera xeito seguen a construírse novas vivendas, o que referenda os datos de vivendas actuais que se achegan CONTEXTUALIZACIÓN DAS PREVISIÓNS. As expectativas de demanda de vivenda neste caso están directamente vinculadas tanto á demanda convencional por variación natural de poboación e diminución do tamaño da unidade familiar como a demandas dos novos traballadores vinculados as novas actividades produtivas, mais tamén nunha serie de circunstancias que veñen regulando a actividade residencial nas últimas décadas, e que son as que teñen mantido a actividade construtiva neste concello a pesar da contida perda poboacional, entre as que podemos destacar as seguintes: - A independencia dos fillos dos residentes que constrúen nova vivenda separándose da unidade familiar. - O investimento en nova vivenda ou rehabilitación das existentes da súa propiedade por parte dos emigrados noutros países ou neste mesmo, que non engrosan os datos censuais pero que si invisten en vivenda. - A compra de vivenda por meras razóns especulativas ou de reserva de investimento de excedentes monetarios, en ausencia de competitividade na rendibilidade doutros produtos monetarios ou de investimento. - A progresiva redución do número de membros da unidade familiar, que provoca unha maior necesidade de número de vivendas para os mesmos habitantes. - A segunda residencia, máis englobable noutros apartados como os emigrados a outras zonas de Galicia que veñen a pasar aquí tempadas variables ou fins de semana. - A existencia de moitas vivendas que se atopan baleiras e bloqueadas para o seu uso ou para a súa entrada no mercado por pertencer a herdanzas múltiples que non están repartidas (ou mesmo que se teñen esquecido ou desentendido delas), o que se agrava cando os herdeiros se reparten por varios países. - A existencia de poboación flotante en determinadas épocas do ano por cuestións de traballo, ensino, traballos estacionais ou de tempada, etc. - A existencia dunha certa proporción de vivenda baleira ou desocupada e en ruínas. A confluencia destes factores e as súas previsións deducidas dos datos contrastados ou de evolución referencial nas últimas décadas expóñense agrupadas ou por períodos segundo as previsións do PXOM para o territorio de Vilar de Santos PREVISIÓNS DE SOLO RESIDENCIAL E VIVENDA. O Plan Xeral vai a dimensionar a súa capacidade residencial programada tendo en conta a demanda previsible de nova vivenda estimada nos apartados anteriores (tanto a respecto da demanda convencional por variación natural de poboación e diminución do tamaño da unidade familiar como a datos cuantitativos da previsible demanda de vivenda polos novos residentes vinculados por razóns de traballo ao desenvolvemento de solo para actividades produtivas, como factor máis determinante cuantitativamente nas previsións de vivenda para as próximas décadas), mais todas as circunstancias que foron expostas no apartado anterior (menos cuantificables numericamente, pero igualmente condicionantes a respecto da demanda real e das circunstancias do mercado de vivenda), establecendo consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 76

78 unha previsión coa folgura necesaria para eliminar ou desactivar na medida do posible os factores de indeterminación, dilación ou de distorsión que afectan ó proceso de posta en servizo da vivenda a través dos procesos de xestión e urbanización do solo, contando cos longos períodos xa citados que adoitan durar estes procesos, e tendo tamén moi presente evitar o esgotamento ou mesmo o achegamento á capacidade residencial total permitida, que produce efectos indesexables que forzarían a unha revisión inmediata do plan (estímase que ao exceder o 50-60% da execución do plan é necesaria a súa revisión). Podemos empezar por sintetizar os datos de poboación existente e as previsións da súa evolución barallados ata este momento: Tramitación PXOM 1º Cuadr. 2º Cuadr. 3º Cuadr. Resto PXOM TOTAIS Habitantes actuais Novos habitantes (proxección de novos empregos) Novos habitantes (dinámica propia municipal-proxección) Habitantes permanentes totais Habitantes flotantes anuais Habitantes totais A modo de resumo, e valorando tamén (ademais das proxeccións de emprego e poboación que recollemos nos parágrafos anteriores) as circunstancias complementarias que temos indicado como relevantes na evolución da vivenda neste concello nas ultimas décadas, e que se van a seguir dando do mesmo xeito nas seguintes, podemos sintetizar todos os datos que regulan a previsible demanda de vivenda no seguinte cadro: Unidades totais Unidades anuais medias Habitantes totais (incluso residentes temporais) Habitantes/Vivenda estimados no horizonte do plan 1,8 Vivendas totais necesarias Vivendas actuais ocupadas (estimación 2015) 478 Novas vivendas necesarias por poboación total ,8 Novas vivendas programadas ,0 Déficits de nova vivenda ,8 Necesidade residencia permanente a cubrir con rehabilitación 86 3,6 Necesidade residencia permanente a cubrir con vivenda baleira 150 6,2 TOTAL NOVA VIVENDA HABILITADA PROGRAMADA ,6 Se temos en conta que a media de edificacións desocupadas pódese manter a respecto das actuais (aínda que o PXOM tratará de diminuír a súa porcentaxe e mesmo o seu valor absoluto a respecto do actual, pero este índice é unha cuestión de índole social dificilmente modificable), podemos estimar que se o número medio de habitantes por vivenda principal ten pasado de ser de 3,74 en 1981 a 2,46 no ano 2001, a 1,93 no ano 2011 e que a previsión é de seguir baixando, podemos estimar (por progresión) que podería estar en valores de menos de 2 en 2034, comprobándose así o razoamento destes datos en función da evolución social da familia nos últimos anos, e contextualizan estas proxeccións de poboación e vivenda (onde se deduce a necesidade de ampliar as ofertas de vivenda a respecto da proxección pasada), que indican unha necesidade de unhas novas vivendas nos próximos anos, se se mantén a progresión de necesidades e a conxunción entre elas que se ten realizado, pero como veremos vaise a reducir a vivenda de nova construción para revitalizar as vivendas ruinosas ou as que están baleiras durante todo o ano (non contamos entre estas as que se ocupan parcialmente polos residentes noutros lugares que voltan por tempadas periódicas). Podemos observar que o encaixe das diferentes estratexias e parámetros é razoablemente axustado aos parámetros de ordenación do PXOM e a súa coherencia global permite unha certa elasticidade, tanto consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 77

79 das previsións de desenvolvemento das distintas actuacións como da posible evolución da oferta e demanda de emprego e vivenda, permitindo incluír tamén a resolución de cuestións importantes como a rehabilitación para a reutilización do parque xa edificado (enfócase como estratexia a contención da vivenda nova para pular a reutilización de vivenda baleira ou non habitable por mal estado), acadando un resultado estatístico de nova ocupación de 150 vivendas desocupadas (mais as 86 vivendas en ruínas tamén desocupadas, o que fai un total de 236 unidades nas que se rebaixa esa desocupación, quedando soamente aquelas que se ocupan temporalmente polos emigrantes, que non se poden considerar como baleiras a estes efectos, porque tampouco poden ser ocupadas por novos usuarios), e rehabilitación da vivenda ruinosa (a este respecto contémplase a previsión de rehabilitar no horizonte do PXOM o 100 % (86 vivendas) das vivendas ruinosas ou en mal estado existentes, segundo o censo do traballo de campo do PXOM), polo tanto poderá resolverse tamén en boa medida o problema das vivendas baleiras ou ruinosas que tiña xa unhas proporcións crecentes e preocupantes nas últimas décadas AS PREVISIÓNS DE VIVENDA NO PLAN. Tendo en conta as proxeccións e deducións anteriores, e que o mercado non se pode esgotar polas nefastas consecuencias que sabemos que leva esta situación, e ademais que cómpre ter en conta tamén unha certa marxe de manobra para o período de exposición pública, no que se acostuman a producir novas peticións de edificabilidade e axustes da xa establecida, na actual versión do PXOM barállanse ata pouco mais de 300 novas vivendas, que é unha proporción moi razoable para a demanda esperada e para preservar a marxe razoable de esgotamento (sobre todo tendo en conta o gran esforzo de contención de nova vivenda para acadar os obxectivos de ocupar vivenda baleira e rehabilitar vivenda ruinosa), é á vez tendo en conta o efecto da crise neste sector inmobiliario. As comprobacións desta capacidade sobre a ordenación que establece o PXOM realizaranse sobre os datos superficiais dos diferentes tipos de ámbitos susceptibles de albergar edificación de uso residencial, con estimacións das edificabilidades realmente utilizables con este uso (de entre todos os usos posibles e lóxicos no ámbito correspondente) de xeito que poidamos dispor de magnitudes para valorar a oferta do plan. O obxectivo é poder determinar que as previsións son razoables na súa comparación coas prognoses de crecemento ou proxeccións a respecto da evolución do uso residencial e das demandas baseadas nas ofertas reais dos últimos anos, tendo en conta por separado as distintas faccións ou ámbitos de actuación que son diferentes, a respecto da súa xestión ou da maior ou menor dificultade para entrar no mercado inmobiliario: dunha banda as actuacións propias do solo urbano e urbanizable e doutra as dos núcleos rurais (que se rexen por outras regras de mercado). Como xa temos comentado o dimensionado da capacidade realízase sobre a contabilización superficial dos ámbitos de planeamento estimando edificabilidades concretas ou medias e porcentaxes de uso residencial, agrupando sinteticamente as zonas de características semellantes aos efectos deses parámetros simplificados. O resumo da clasificación do solo e ámbitos que son susceptibles de nova edificación residencial recóllese no cadro axunto, cunha estimación de edificabilidade residencial por cada tipo de solo no que se poida construír nova vivenda en solo vacante. M2 RESIDENCIAL Nº DE VIVENDAS NOVAS VIVENDAS CAPACIDADE MÁXIMA RESIDENCIAL ESTIMADAS EXISTENTES TOTAL SOLO NÚCLEO RURAL O resultado final ou POTENCIAL DO PLAN XERAL DE ORDENACIÓN MUNICIPAL, como resultado da suma alxebraica de todos os apartados anteriores, é de 360 novas vivendas. Xa que logo, perfectamente concordable (moi á baixa, tendo en conta o gran esforzo para acadar os obxectivos de ocupar vivenda baleira e rehabilitar vivenda ruinosa) coa cifra de 500 a 600 novas vivendas que determinaran as prognoses de poboación e de capacidade de creación de vivenda do sector inmobiliario de Vilar de Santos. Segundo temos determinado, e tendo en conta un teórico horizonte do Plan nuns anos, teríamos unha programación estimada do PXOM nas súas determinacións (solos urbanizables, núcleos urbanos e núcleos rurais delimitados do PXOM) como a que se reflicte no cadro anterior, tendo en conta que o Plan consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 78

80 pódese considerar con perigosos síntomas de esgotamento por riba do 70% da súa execución (252 vivendas executadas, tendo en conta que o total previsto nas novas vivendas é de 360), polo tanto o dimensionado realizado que establece o PXOM e a súa relación coa evolución residencial real de nova vivenda e a estimación desa evolución para os próximos anos pódese considerar un parámetro razoable e perfectamente xustificable (e encaixable dentro dos limitativos parámetros denantes sinalados), que permitirá absorber en caso necesario e coa suficiente elasticidade os movementos non previstos no mercado de demanda de vivenda, tendo en conta que nos situamos moi preto dun dos principais eixes produtivos da provincia en diversos sectores (o agro, industria, turismo etc.) como é o que une a capital provincial e a súa área de influencia (San Cibrao, Pereiro de Aguiar,...) coa comarca da Limia e a de Monterrei e por extensión co norte de Portugal, puntos todos eles unidos por unha vía de primeira orde (A-52) que permite comunicacións de menos de media hora entre os distintos puntos sinalados A XUSTIFICACIÓN DA OFERTA DE SOLO RESIDENCIAL. O solo que o presente Plan ordena é aquel preciso para poder garantir e facer efectiva (e a medida que se van precisando ou demandando) tanto a dispoñibilidade dos terreos e/ou (no seu caso) a execución de todos os sistemas (sobre todo os xerais, que son os que garanten que o plan poida acadar a funcionalidade prevista na súa dimensión en cada momento e co nivel de servizo demandado polos estándares) e as propostas estratéxicas que están vinculadas ao desenvolvemento dos ámbitos (Polígonos ou Áreas de Reparto en SUNC e Sectores en solo urbanizable) como a construción das vivendas que demandará Vilar de Santos nos próximos anos nos que se programan as actuacións do PXOM. Como é preceptivo na lexislación urbanística vixente, os solos cuxos desenvolvementos se programan por un plan xeral, teñen que ter fixada na propia normativa do mesmo os prazos para desenvolver cada unha das fases básicas de todo desenvolvemento urbanístico, que convén recordar: a) Elaboración e aprobación do planeamento de desenvolvemento: plans especiais de reforma interior, plans parciais, ou outras figuras complementarias destes como a xestión das áreas de rehabilitación integral no caso do núcleo principal. b) Elaboración e aprobación dos instrumentos de equidistribución das cargas e beneficios do planeamento ou a tramitación dos plans de rehabilitación previstos, así como o(s) proxecto(s) de urbanización correspondentes. c) Desenvolvemento efectivo das obras da completa urbanización interna e renovación ou conexión cos sistemas xerais correspondentes (de comunicación, de servizos de abastecemento de auga, de saneamento, de telecomunicacións, no seu caso, de transporte público, etc.) d) A rehabilitación ou a construción da edificación a inzar conforme ás determinacións dos correspondentes plans de desenvolvemento. Como é doado comprender, todo este proceso non se pode completar antes de transcorridos entre uns seis e uns oito anos, como hipóteses abondo optimistas. Isto significa que se un determinado solo comeza o seu desenvolvemento no ano 1, partindo da elaboración do planeamento secundario, é practicamente imposible ter rematada a construción das vivendas nel previstas antes de finalizado o ano 6. Mais este suposto sería ideal, porque na práctica os atrancos que xorden en cada unha das catro fases que se veñen de relacionar deteñen, atrasan ou mesmo chegan a paralizar indefinidamente os desenvolvementos afectados. A análise comparada de situacións do desenvolvemento urbanístico das urbes de Galicia (e, en menor medida doutros países e comunidades autónomas do Estado Español), pon de relevo que, como mínimo, en cada fase das que vimos de referenciar decae, isto é, non se desenvolve, aproximadamente, un 20% das actuacións do Programa. Unha sinxela operación de aplicación dos resultados levaríanos a que á fin do proceso atopariámonos con que só se adoita completar entre un 40 e un 50% do programado. As razóns dese decaemento (que non pode ser substituído do por actuacións públicas na súa totalidade nin sequera na súa meirande parte), son de todos coñecidas: falta de posta de acordo da maioría da propiedade para o desenvolvemento do planeamento secundario. No suposto de que este se produza, xorden decote dificultades para elaborar e aprobar o instrumento de equidistribución de cargas e beneficios (proxecto de compensación). Os que á súa vez conseguen superar ese listón aínda poden atopar dificultades para financiar os proxectos de urbanización. E algo semellante pode pasar co financiamento para promover a construción das consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 79

81 edificacións, dificultades ás que moitas veces se teñen que engadir ás que xorden correntemente á hora da obtención de licenzas, dos informes sectoriais favorables e demais atrancos dunha administración como a española, extremadamente garantista. Por conseguinte, a disposición e programación de solo para unha concreta necesidade de vivenda tirada das correspondentes prognoses da demanda para un tempo dado, necesita facerse coa folgura precisa, de xeito que non se atore, atranque ou estrangule a oferta. Comunmente, de acordo co que vimos de dicir, fanse previsións de solo no tempo, que parten de dispor dunha folgura de, polo menos, un % das necesidade exactas da vivenda programada. Porque se se programase o solo exacto para as concretas disposicións da vivenda programada, atoparíamos na situación de total estrangulamento da promoción, posto que aínda que o mercado funcionase coa precisión dun reloxo suízo, no momento de finalizar o proceso non ficaría un só metro cadrado de solo para edificar e os solos que, no seu día, puidese ofrendar un novo Plan a acometer no seu día ou a Revisión do que agora se tramita, tardarían entre oito e doce anos, posto que, como demostra a práctica, ese novo planeamento ou revisión do existente non se chegaría a aprobar antes dos catro ou seis anos, contados desde o momento de decidir a súa elaboración e os primeiros desenvolvementos urbanísticos dese novo plan aprobado tardarían entre catro e seis anos máis. A respecto do dimensionado do solo residencial, o presente PXOM ten moi en conta a xa clásica dobre esixencia dunha correcta planificación urbanística: a) Ofertando solo en cantidades maiores ás que serán precisas, para non estrangular a capacidade do mercado, que non se debe esquecer que é o axente que xera a porcentaxe maior de recursos (as plusvalías de apropiación privada) cos que poder pagar os sistemas das dotacións e infraestruturas que a cidade necesita, fornecendo igualmente de plusvalías ao sector público que facilitarán as correccións de prezos da vivenda mercé a oferta de solo para vivenda protexida, evitando, ao tempo, atrasos no cumprimento do programa que, á súa vez cobizarían o desencadeamento de procesos especulativos; e, b) Non sobredimensionar a capacidade, porque tal acción, amais de resultar insostible medioambiental e economicamente, pode provocar igualmente procesos especulativos como consecuencia de conferir a inadecuada clasificación de solos urbanizables a solos rústicos, xerando así expectativas de desenvolvemento sen base nin fundamento AS DIMENSIÓNS TOTAIS DO PLAN. A distribución dos datos dimensionais do PXOM por clases de solo, sistemas e ámbitos recóllese detalladamente en cadros e informes individualizados ao final da presente memoria. No caso da clasificación dos solos rústicos, a lei contempla a posibilidade de superpor varias categorías de solo, sempre e cando non haxa incompatibilidades entre elas. Neste caso esta superposición dáse en varios casos como se grafitan nos planos de ordenación e na citada listaxe detallada. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 80

82 6. XUSTIFICACIÓN DAS DETERMINACIÓNS DO PXOM. CRITERIOS XERAIS ADOPTADOS PARA AS DETERMINACIÓNS DO PRESENTE PLAN XERAL A CLASIFICACIÓN DO SOLO. Os criterios aplicados polo presente PXOM para a clasificación do solo non poden ser outros que os dimanantes da LOUG. A Exposición de Motivos da dita Lei di de si mesma que se integra... dun xeito natural na concepción estatutaria do dereito de propiedade formulada pola xurisprudencia e a doutrina especializada a teor das distintas clases básicas de solo, e onde nin a clasificación nin a cualificación ou asignación pormenorizada de usos e intensidades produce dereito a indemnización ningunha, por entender que a urbanización e transformación xurídica do solo é unha facultade esóxena ao dereito de propiedade, que só se pode efectuar naquelas zonas ou teñen que gozar previamente da clasificación adecuada. Posta a énfase no carácter estatutario do dereito de propiedade e que, polo mesmo, todo depende da clasificación mais da categorización, pois hai categorías para cada clase de solo- que se lle dá aos terreos, xa que logo devén en cuestión fundamental a análise dos criterios de orde legal aplicables para determinar de cada terreo a súa clasificación urbanística, porque é baixo ese prisma que os propietarios poden exercer unhas ou outras facultades no que atinxe a urbanizar e/ou edificar. Ben entendido que esta proposta é a que se fai por parte do Equipo Redactor ao concello, pode encetar xa o camiño da súa tramitación co envío por parte do concello á Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas (CMATI) para a emisión de preceptivo Informe previo. Mais tamén cabe que, unha vez sometido a estudo por parte do órgano do concello que proceda se sinalen aquelas cuestións que, polos motivos que sexan, se entenda que deban de se matizar, suprimir, engadir, axustar, etc., En todo caso, xa avanzamos que mentres se somete este primeiro documento completo á consideración do concello, por parte do propio equipo vaise someter o documento a unha exhaustiva revisión, sempre convenientemente en todo documento que como este ten unha extraordinaria complexidade. De tódolos xeitos, convén lembrar que a remisión do documento para Informe Previo vai supoñer, con toda a seguridade que dá a práctica, a necesidade de introducir algúns cambios. E, con posterioridade á aprobación inicial o propio período de exposición pública adoita ocasionar a introdución de matices, ou mesmo cambios non substanciais. Feitas as anteriores precisións, éntrase xa na descrición e xustificación de cada clase de solo SOLO URBANO. Para a clasificación dun terreo como urbano, a LOUG sinala dous criterios: 1. A disposición dos servizos básicos: acceso rodado por viario de dominio público, abastecemento de augas, evacuación de augas residuais e subministración de enerxía eléctrica. 2. A consolidación pola edificación, polo menos nas dúas terceiras partes do perímetro delimitado, segundo a ordenación que o plan estableza. No que atinxe ás categorías que a lei establece, hai que falar de: a) Solo urbano consolidado, que integran os terreos que xa adquiriron a condición de soar ou as parcelas que, polo seu grao de urbanización efectiva e asumida polo planeamento urbanístico, poidan adquirir esa condición de soar mercé a obras accesorias e de cativa entidade que poidan executarse ao mesmo tempo que as de edificación ou construción. b) Solo urbano non consolidado. A LOUG confírelle ao solo urbano non consolidado, como mínimo inicialmente, un carácter residual (a restante superficie de solo urbano), pero tanto polo que ofrece a realidade como polos numerosos supostos que se citan para esta categoría de solo no propio corpo legal, temos que afirmar que o concepto de residual non é sinónimo de escaso. A LOUG indica que integrarán o solo urbano non consolidado: consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 81

83 Os terreos nos que sexan necesarios procesos de urbanización. Os terreos onde sexan precisas operacións de reforma interior, renovación urbana ou obtención de dotacións urbanísticas con distribución equitativa de beneficios e cargas. Os terreos para os que o Plan Xeral prevexa unha ordenación substancialmente diferente da realmente existente. As áreas de recente urbanización xurdidas á marxe do planeamento. A nova clasificación do solo urbano persegue a través dun desenvolvemento racional e sostible a consecución do desenvolvemento dunha área de actividade industrial e comercial lixeira que xa é referencia tanto na súa comarca como polo feito de localizarse nun concello de pequena superficie, na provincia, para que se converta non só nun espazo de diversificación económica, senón tamén nun ámbito que permita complexizar os procesos produtivos e xerar valor engadido a través do apoio a un desenvolvemento sostible do agro Dadas as características deste ámbito, non é precisa a división en distritos, sendo máis acaído o cumprimento do estándares da LOUG, a nivel de todo o concello. Solo Urbano : parque empresarial de Santa Marta Como se pode apreciar polos planos de servizos e/ou pola consolidación edificatoria, o solo urbano está obxectivamente definido. No caso do solo urbano industrial do polígono de Santa Marta, acadan a consideración de urbanos todos aqueles que foron conformando a trama, na última década, a consecuencia da materialización do planeamento de desenvolvemento aprobado neste período. Por iso o modelo que se propón para esta zona adxacente á capital enténdese que dá resposta ás características intrínsecas da mesmo, desenvolvendo un espazo para actividades produtivas importante xa en marcha, ao que se dota dunhas reservas de solo que mobilizar a curto e medio prazo para evitar carecer de oferta ante a constante demanda deste tipo de solos, tanto a nivel municipal como comarcal. Nos seguintes planos pódese observar o estado dos distintos servizos e da consolidación edificatoria, no solo urbano do parque empresarial de Santa Marta. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 82

84 Rede de abastecemento do solo urbano de Santa Marta. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 83

85 Rede de saneamento do solo urbano de Santa Marta. Fai falla, adicionalmente que os terreos clasificados como solo urbano estean integrados na malla urbana existente, e a tal efecto preséntase o plano seguinte no que se remarca esa malla composta polas redes viarias existentes: consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 84

86 A malla urbana en Santa Marta. Solo Urbano : variacións da proposta do novo PXOM con respecto ao anterior Os principais cambios que incorpora o novo plan xeral con respecto ao anterior, aínda vixente, son por unha parte a incorporación como solo urbano consolidado daquelas zonas de solo rústico apto para urbanizar de uso industrial desenvoltas mediante os plans de sectorización números 1 e 2 que foron aprobados respectivamente con carácter definitivo nos anos 2003 e 2008, así como de parte da APR-1, que segundo a información municipal dispoñible realizou as cesións recollidas polo plan en vigor. por outra parte os terreos da APR-3 tanto polo grao de urbanización efectiva como pola consolidación edificatoria poden ser considerados como solo urbano non consolidado. Tamén se procedeu á división da APR-2 en dúas, unha ao norte que conserva a denominación e outra nova ao sur denominada APR-4, co cal se busca facer que sexa máis viable o desenvolvemento das mesmas SOLO DE NÚCLEO RURAL. A LOUG suscitaba ata agora certas incongruencias na definición urbanística e nas condicións de clasificación dos núcleos rurais, pois baseaba a súa existencia no mantemento de edificacións tradicionais, que non sempre se teñen conservado ata hoxe e que, aínda no caso de existir, desvirtuáronse ata perder tal condición por mor de obras de reforma e/ou ampliación, pero os núcleos responden, na realidade, a outro tipo de regras de evolución. Segundo a lei vixente logo da modificación de 2010, constitúen solo de núcleo rural as áreas do territorio que serven de soporte a un asentamento de poboación singularizado identificable e diferenciado administrativamente, tendo en conta as edificacións, consolidación, tipoloxía, etc. A delimitación dos núcleos rurais que o PXOM establece virá referida a un dos seguintes tipos; consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 85

87 - O tipo a), de Núcleo Histórico Tradicional de orixe tradicional, deberá cumprir unha consolidación, de como mínimo o 50%, de acordo coa ordenación proposta e a súa delimitación non poderá superar os 50 metros de distancia ás edificacións tradicionais. - Dentro dos núcleos rurais existentes, os de recente formación, normalmente sen excesivos vínculos co medio rural que os rodea, clasificaranse, segundo a última modificación da lei, como o tipo b): Núcleo Rural Común que deberá cumprir unha consolidación superior ao terzo da súa superficie. - Se concorresen no mesmo asentamento de poboación un núcleo histórico tradicional e un común estaríamos no tipo c); Núcleo Rural Complexo no que se deberá diferenciar o correspondente ao tipo a). O achegamento ao medio rural de Vilar de Santos tentouse dende dúas vertentes, unha que partía do recoñecemento positivo dos espazos onde teñen asentamento os núcleos de poboación deste carácter os núcleos rurais-, e a outra correspondente ao espazo no que se producen os recursos que deron orixe a ese tipo de asentamentos: recursos de carácter agrario (agrícola e pecuario forestal), ecosistemas que son quen de rexenerar eses recursos, hábitat onde se acubillan os artificios de carácter tradicional cos que as comunidades rurais foron quen de construír o seu territorio: camiños, socalcos, vedacións de todo tipo, alboios, alpendres, regos, presas, canles, muíños, pontellas, pasais, xerando esa paisaxe característica dos medios rurais de Galicia. Ademais dos casos particulares comentados no apartado de solo urbano, clasifícanse como solo de núcleo rural os terreos que se inclúen no ámbito dos núcleos desta natureza que delimitaba o plan vixente e que ratifica o propio Plan Xeral por cumprir as condicións da LOUG, partindo daquela delimitación básica contemplada no citado plan, e ampliando a súa extensión naquelas zonas que se consolidaron harmonicamente con edificacións ou servizos que se poden incluír nun conxunto integrado ou en previsión da súa expansión racional e sustentable, segundo establece a propia LOUG. En calquera caso o criterio fundamental para a delimitación dos núcleos, atendendo aos lazos de proximidade entre edificacións e a relación espacial entre asentamentos, foi o de reservar o terreo mínimo necesario (dentro dos límites legais establecidos, sen poñer en perigo a sustentabilidade cun consumo excesivo de solo) para permitir a preservación de usos edificatorios naquelas zonas onde aínda non se ten edificado, terreos que son aproveitados para outros usos produtivos (agrícolas, forestais, etc.), ou naturais, infraestruturais, etc. Deste xeito, o PXOM o que persegue é fomentar a compactación e agrupación fronte á diseminación dos asentamentos, preténdense rendibilizar os servizos urbanísticos e de todo tipo que se prestan aos núcleos, limitando ou eliminando á súa vez os impactos ambientais producidos polo espallamento indiscriminado de edificacións, cuestión esta que xa regulan con notable rigorosidade, tanto a nova lexislación galega (LOUG) como a nova Lei 9/2006 de avaliación ambiental de plans e programas. Ademais, a clasificación, e tamén a xestión do solo, ten que empregarse para resolver unha serie de problemas que nalgúns casos xa son endémicos dos núcleos rurais, como a falla de dotacións urbanísticas, infraestrutura viaria e aparcadoiros suficientes para a densidade neles prevista. Nos núcleos rurais se tentarán introducir os elementos de xestión necesarios (actuacións de carácter integral ou Plans Especiais de ordenación de núcleo rural), para superar déficits de solo preciso para o viario ancheamentos, desdobramentos, aparcadoiros- ou as dotacións necesarias, segundo a densidade e a ordenación proposta, e que permitirá tamén un axeitado reparto de cargas e beneficios, e mesmo completar a urbanización e bos servizos urbanísticos. Neste caso o concello de Vilar de Santos conta cun reducido número de entidades de poboación, algunha das cales se agrupan nunha única ficha ós efectos de facilitar o manexo da información, xa que na realidade constitúen unha solución de continuidade que xustifica a súa agrupación. Así pois, clasifícanse como núcleos rurais os seguintes asentamentos poboacionais: Parroquia de Parada de Outeiro (Santa María): Bréixome de Arriba, Bréixome de Abaixo, Castelaus, Laioso, O Mosqueiro, Outeiro, Parada, A Ponte, Toxediño, A Venda e O Vieiro. Parroquia de Vilar de Santos (San Xoán): consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 86

88 O Barrio, Casas da Veiga, Vilar de Santos e Saa. A totalidade dos núcleos de poboación existentes no concello de Vilar de Santos cumpren cos parámetros que recolle o artigo 13 da Lei 2/2010 de 25 de marzo tanto para as zonas históricotradicionais dos mesmos como para as comúns, tendo en conta que se establecen catro graos ou tipoloxías de parcela con distintos parámetros para axeitarse as tipoloxías realmente implantadas nos núcleos e atender as súas respectivas consolidacións. Como casos singulares atopámonos tanto o anteriormente sinalado caso da capital municipal como o do núcleo da aldea de Saá poboado ata os anos 60 e que recentemente foi obxecto dun Plan Especial de Recuperación Etnográfica, e dado que o fin ao que se destina é o turismo e polo tanto a presenza de vivenda é residual e só vinculada a outras actividades como residencia para as persoas que xestionan os servizos de hostalería, etc., proponse a súa delimitación como núcleo rural, empregando como límite o sinalado no PXOM. En todo o que se refire aos usos permitidos e demais, será de aplicación o disposto no antedito plan especial. Na nova delimitación que se establece dos núcleos axustouse a zona de núcleo histórico-tradicional ( consolidada no plan vixente) ao disposto no artigo 13 da LOUG tanto no que se refire a distancias dende as edificacións tradicionais como cumprimento do grao de consolidación mínimo, en canto ás zonas que, segundo a Lei 2/2010 se consideran como núcleo rural común (asimilables ás anteriormente denominadas como non consolidadas no plan xeral vixente) cumpren en todos os casos o grao de consolidación mínimo esixido. Así pois, como resultado do axuste dos solos de núcleo rural ás determinacións da LOUG, logo da aprobación da Lei 2/2010 de 25 de marzo, a oferta de solo residencial nos distintos núcleos é substancialmente menor que a do ordenamento vixente, en especial nos asentamentos máis grandes, isto ten como consecuencia máis inmediata que todo ese solo maioritariamente non ocupado por edificación pasa a ser considerado como solo rústico de especial protección. Para ilustrar esta cuestión podemos dicir que con respecto ao planeamento vixente, o PXOM en tramitación propón unha redución do solo edificable de case un 50% o cal implica acadar, aproximadamente, un 90 % do termo municipal clasificado como solo rústico, na súa inmensa maioría baixo distintas clasificacións do especialmente protexido, sendo a presenza do solo rústico ordinario anecdótica e circunscrita a ámbitos moi concretos. En concreto, o solo de núcleo rural pasa de representar o 14,07 % da superficie municipal ao 6,60 %, incluíndo ademais un asentamento máis que os que se recollen actualmente (aldea de Saá) Criterios de delimitación dos núcleos rurais. No tocante á delimitación dos núcleos rurais, estas fixéronse atendendo aos parámetros que esixe a LOUG, basicamente no seu artigo 13, ademais dun pormenorizado traballo de campo onde se caracterizaron as vivendas de diverso xeito e tipoloxía en función dos parámetros que se determinaron por lei. A metodoloxía seguida para o proceso de delimitación de núcleos, foi a seguinte: 1. Comprobación a través de traballo de campo da súa situación urbanística e o seu estado coa precisión e detalle da cartografía utilizada, corrixindo nos casos necesarios as deficiencias observadas e actualizándoa na medida do preciso. 2. Recollida de tódalas dotacións existentes nos núcleos do concello, así como a verificación dos servizos existentes. 3. Recollida exhaustiva dos datos referentes á edificación, codificando nun formato XIS tódolos datos e valorando o estado da edificación, a súa tipoloxía, o seu carácter tradicional ou recente, e mesmo diferenciando aquelas destinadas ao uso de vivenda propiamente daquelas outras destinadas a outro tipo de uso. 4. Delimitación, en base aos datos recadados, dos núcleos de carácter Histórico-tradicional conformados pola edificación de carácter tradicional. Neste sentido o traballo de campo, complementouse coa axuda do seguinte material técnico: foto aérea do voo americano de 1956 e datos dispoñibles da Oficina Virtual do Catastro, sobre todo no que se refire á data de construción da vivenda. 5. Delimitación das zonas non tradicionais dos núcleos (zonas comúns), é dicir, aquelas zonas que polas súas condicións urbanísticas xa se foron consolidando con edificacións mais recentes, e son consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 87

89 susceptibles de servir de base ao crecemento do núcleo orixinario, tendo en conta tamén a propia dinámica de crecemento observada en cada un dos núcleos nos últimos anos e atendendo a unha estratexia xeral de aforro na ocupación de solo, e atendendo especialmente ao cálculo do seu grao de consolidación esixible segundo a LOUG. 6. Previsión de mecanismos para conseguir a dotación precisa dos núcleos, que sirva para garantir un axeitado índice de cohesión social e mellora da calidade de vida no ámbito rural. 7. Determinación, para cada núcleo (ou con caracter xeral para todos os núcleos, se non hai particularidades salientables), dos indicadores necesarios para a redacción dos Plans Especiais de ordenación de núcleo rural e no seu caso - da necesidade de establecer figuras concretas ou illadas de planeamento (actuacións de carácter integral ou ) para que o seu desenvolvemento se execute dun modo racional coas súas necesidades e oportunidades, cos recursos naturais e co modelo de cohesión social e ambiental que o plan determine Cálculo da consolidación edificatoria nos núcleos rurais. O cálculo da consolidación edificatoria da edificación existente nos núcleos rurais (nin en conxunto nin para cada un dos tipos previstos tradicionais, comúns e complexos-) ten para a súa definición o enunciado contido na reforma da lexislación aplicable (basicamente no art. 13 da LOUG, da Reforma de 23 de marzo de 2010, onde se fala exclusivamente de calculalo de acordo coa ordenación proposta e que se terá que expresar en unidades porcentuais e que se aplicará en termos de superficie), e, máis recentemente as achegas da Instrución 4/2011, do 12 de abril, sobre a metodoloxía de cálculo do grao de consolidación edificatoria na delimitación do solo de núcleo rural, ao abeiro do disposto na Lei 2/2010, que xa especifica dous sistemas de cálculo, pero en calquera caso a efectos do presente PXOM (e tendo moi en conta o establecido na citada Instrución 4/2011), polo tanto resulta imperiosa a necesidade de concretar estas esixencias, para convertelas nun procedemento de cálculo materializable e aplicable en cada PXOM (cada un coas súas circunstancias concretas), e xa que logo, obxectivable, para o que forzosamente haberá que partir de dúas premisas básicas: a) Unha realidade física existente; isto é, unha área do territorio que serve de soporte a un asentamento tradicional de poboación, singularizado identificable e diferenciado administrativamente.que o plan xeral defina e delimite como tal, no que forzosamente terá de darse a existencia dun conxunto de edificacións destinadas a vivenda e outros usos compatibles con ela. b) Unhas posibilidades de materialización de nova edificación, isto é, a existencia de parcelas libres de edificación (que poderanse segregar para dar lugar a novas parecelas edificables, de acordo, precisamente, coas normas que, cumprindo co legalmente esixible, estableza o plan xeral) e/ou de parcelas onde xa existe edificación (de acordo ao definido no artigo 2.2 da Lei 38/1999, do 5 de novembro, de ordenación da edificación), que se considerarán como parcelas consolidadas. Ou, dito doutro xeito, que todo iso haberá de calcularse, segundo os parámetros que se establezan nunha ordenación determinada. Aos efectos dos cálculos a realizar partirase da Lei e da Instrución, así como das charlas divulgativas impartidas pola propia Consellería (CMATI) aos efectos de explicar en detalle tanto os procedementos e análises efectuadas previamente sobre os parámetros incidentes no cálculo, atendendo as diversas tipoloxías de núcleos (procedementos que se simplificaron e concretaron na citada Instrución), como a forma de executar o citado cálculo nos casos concretos que se recollen no estudo realizado por un equipo creado ao efecto, que serve de referencia directa para a aplicación no PXOM. En calquera caso, deberanse ter en conta tamén as posibles dificultades derivadas de non contar cun catastro parcelario dixitalizado ou actualizado, ou minimamente aproximado a realidade (condicións estas moi variables concello a concello, ou mesmo entre núcleos dun mesmo concello), por tanto neste caso utilizouse un método mixto entre o gráfico da Instrución 4/2011 e o numérico ou simplificado, en función dos datos dispoñibles en cada caso, por tanto non se reflicten graficamente os parámetros de calculo, pero recóllese nas fichas de cada núcleo a contabilización de parcelas edificadas e posibles en cada caso, o método e cálculo empregado (numérico ou gráfico) para cada zona do núcleo (numérico para as zonas tradicionais e gráfico para as comúns), así como o grao de consolidación obtido. Definicións. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 88

90 Grao de consolidación: relación entre o número de parcelas edificadas e o número de parcelas edificables, expresada en porcentaxe, para cada ámbito concreto delimitado de núcleo rural. Superficie bruta do ámbito (A): superficie total delimitada de cada tipo de núcleo, incluíndo o viario e as dotacións, medida sobre o terreo, ou sobre a cartografía máis detallada dispoñible. Parcela existente: a recollida no parcelario da cartografía oficial do Catastro. Parcela edificada (C): parcela en que existe unha edificación destinada ao uso previsto no planeamento. Non computarán como edificadas as parcelas ocupadas por construcións que non poidan ter a consideración de edificación, de acordo co artigo 2.2 da Lei 38/1999, do 5 de novembro, de ordenación da edificación 2. Parcela edificable (E): parcela que, non estando destinada ou prevista a viario ou dotación urbanística, reúne as condicións mínimas para ser edificada segundo a ordenación proposta polo planeamento, coa previsión das posibles operacións de parcelamento. O seu número obterase para o ámbito de cada ordenanza concreta do solo de núcleo rural. Para o seu cálculo, será suficiente con prever as operacións de segregación posibles aplicables ao parcelario existente coas súas edificacións. Superficie de parcela mínima edificable (B): a establecida no planeamento para cada ordenanza. Coeficiente corrector: parámetro que reflicte a incidencia do viario, as dotacións e as parcelas non edificables por razón de forma, tamaño, estrutura da propiedade ou dispoñibilidade de acceso rodado, de cara ao cómputo da consolidación edificatoria. O seu valor, resultado do estudo dun número representativo de núcleos rurais, con características diversas en canto á dimensión, forma e estrutura parcelaria, superficies e frontes de parcela e tipoloxía, queda establecido en Cálculo de consolidación para as zonas de núcleo rural histórico-tradicional. Para estes casos e dado que a cartografía catastral non é o suficientemente adecuada para a realización das análises gráficas, agás no caso da aldea de Saá debido á súa especificidade, óptase por empregar o que a Instrución 4/2011 denomina método numérico. "O método numérico ou de cálculo simplificado permite determinar o número total de parcelas edificables aplicando o coeficiente corrector de 1,75 ás parcelas hipotéticas que resultan de dividir a superficie bruta do ámbito entre a parcela mínima edificable que o plan estableza. Ten un carácter aproximativo, pero non se observa inconvinte no seu emprego como instrumento áxil que é, toda vez que o estudo pormiudado realizado que basea a presente instrución, resulta conservador en relación ao método gráfico. Grao de consolidación (%) = coeficiente corrector x(nº parcelas edificadas/nº parcelas edificables)x100 Nº de parcelas edificables= superficie bruta do ámbito/superficie de parcela mínima edificable." Calculáronse por este método numérico ou simplificado a totalidade das zonas histórico-tradicionais núcleos rurais, agás como se sinalou o núcleo de Saá para o que se empregou o gráfico. Dado que non se poden comprobar graficamente os cálculos, desagregáronse os datos correspondentes aos diferentes graos aplicables en cada núcleo, individualizando respectivamente os datos base de partida para cada grao aplicable, e logo para calcular a consolidación conxunta de cada zona por núcleo sumáronse respectivamente todas as parcelas edificadas e todas as parcelas edificables resultantes de cada grao do núcleo que se calculaba. De seguido recóllense nunha táboa os valores de consolidación para o solo de núcleo rural histórico tradicional de tódolos núcleos, agás a aldea de Saá (que se realizará polo método gráfico): 2 Edificación segundo a Lei 38/1999 de 5 de novembro (LOE): Terán consideración de edificación (...) As obras de edificación de nova construción, excepto aquelas construcións de escasa entidade construtiva e sinxeleza técnica que non teñan, de forma eventual ou permanente, carácter residencial nin público e se desenvolvan nunha soa planta (...). consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 89

91 Método cálculo consolidaci ón Método numérico Categoría Clave Grao Núcleo rural históricotradicional Parcela Mínima Superficie delimitada Parcelas teóricas nº Edfificacións computables Consolidacion NR , % NR , % NR , % NR , % NR , % NR , % NR , % NR , % NR , % NR , % NR , % NR , % NR , % NR , % Cálculo de consolidación para as zonas de núcleo rural común. Neste caso empregouse o método gráfico que describe a Instrución 4/2011, partindo da cartografía catastral existente no momento de realizar a antedita análise. O método gráfico é un mecanismo de simulación consistente en proxectar sobre o parcelario existente no ámbito, as posibilidades de parcelamento en función dos parámetros urbanísticos que o planeamento estableza, obténdose as posibles parcelas edificables segundo a ordenación prevista polo propio plan. Será o método aplicable con carácter xeral, obténdose graficamente, na data de referencia, o número de parcelas edificadas e o número de parcelas edificables. Grao de consolidación (%): (nº de parcelas edificadas/nº parcelas edificables)*100. Na seguinte táboa recóllense os datos da consolidación das zonas comúns de tódolos núcleos e a tradicional da aldea de Saa: consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 90

92 Método cálculo consolidación Método gráfico Categoría Clave Grao Parcela Mínima Superficie delimitada Parcelas teóricas nº Edificacións computables Consolidación NR , NR ,000 45, % NR , % NR , NR ,000 40, % NR , NR ,000 84, % NR , % NR , , Núcleo NR , % rural común NR , % NR , NR ,000 18, % NR ,500 8, NR ,000 62, % NR , NR , NR , % NR , , NR , , Núcleo rural históricotradicional NR , % Nas seguintes imaxes recóllense as referencias gráficas empregadas en cada núcleo para a realización da análise gráfica: consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 91

93 Laioso. A Venda e Toxediño. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 92

94 Outeiro. Parada. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 93

95 Casas da Veiga. Castelaus. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 94

96 Vilar de Santos. O Barrio. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 95

97 Casas da Veiga. Aldea de Saa. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 96

98 SOLO URBANIZABLE. O solo urbanizable previsto no Plan Xeral corresponde con todos os terreos do Termo Municipal que o Plan non clasifica como solo urbano, nin como solo de núcleo rural, nin como solo rústico. En consecuencia, e tal como considera a LOUG o solo urbanizable é un solo que, en certa medida, vén a ter un carácter residual. Ademais diso e en concordancia coa letra e co espírito da LOUG, o Plan entende que é co desenvolvemento do solo urbanizable como se pode garantir un desenvolvemento sostible e a calidade de vida dos seus cidadáns (artigos 46 e 47 da LOUG). E, xa que logo, o PXOM utilizando os diversos mecanismos que o ordenamento xurídico lle confire, garante a consecución dos novos sistemas xerais (de equipamentos e de espazos libres) que se precisan e os usos estratéxicos xa apuntados para facer realidade eses fins que a lei lle atribúe ao planeamento. Para a clasificación do solo urbanizable e conforme ao disposto no artigo 14 da LOUG seguiranse, de primeiras tres criterios: a) Completar o crecemento ordenado do solo industrial. b) O da oferta de propietarios para desenvolver este tipo de solo. c) O da necesidade de incrementar a oferta de solo para acubillar usos estratéxicos industriais e comerciais, ampliando o polígono industrial existente de Santa Marta. Na lexislación aplicable categorízase este tipo de solo. Aínda que, en teoría a lei establece dúas categorías de solo urbanizable, o delimitado e o non delimitado, na práctica pódese dicir que conforme se dispón na LOUG veñen a ser tres as categorías de solo urbanizable, porque dentro do delimitado a lei prevé e isto constitúe unha nova importante- o urbanizable delimitado xa ordenado; así falamos de: o o o Urbanizable delimitado xa ordenado, ou sexa o que a través do propio Plan Xeral obtén, non só os parámetros elementais ou básicos que se establecen para o seu posterior desenvolvemento, senón a completa ordenación, incluíndo a detallada, ata o punto de facer innecesaria a redacción de planeamento secundario posterior (Plans Parciais), e que polo mesmo, xa está listo para a súa transformación, logo da entrada en vigor do Plan Xeral. Urbanizable delimitado non ordenado, que contén igualmente os parámetros básicos que condicionarán a súa posterior ordenación detallada, mediante a aprobación dos correspondentes plans parciais. Urbanizable non delimitado ou non sectorizado, que é o que integrarían todos os solos urbanizables para os que o plan non sinalará ningún parámetro de ordenación, correspondendo ese labor aos plans de sectorización. O Plan Xeral, entendeu como de transformación estratéxica e prioritaria sectores de solo urbanizable por diversas razóns, e de xeito principal como expansión estratéxica e ordenada de usos necesarios (que polos motivos que máis adiante se exporán non se poden desenvolver noutros tipos de solo ou noutras zonas do territorio), mais tamén pola mellora de infraestruturas de comunicación estruturantes, expansión ordenada do solo urbano, obtención de novas dotacións urbanísticas, etc. Porque, de calquera xeito, e en concordancia coa letra e co espírito da LOUG, o Plan entende que é co desenvolvemento do solo urbanizable como se pode garantir un desenvolvemento sostible e a calidade de vida dos seus cidadáns (artigos 46 e 47 e Exposición de Motivos III, 5). E, xa que logo, o PXOM utilizando os diversos mecanismos que o ordenamento xurídico lle confire, garante a consecución dos novos sistemas xerais (de comunicacións, de equipamentos e de espazos libres) que se precisan e os usos estratéxicos xa apuntados para facer realidade eses fins que a lei lle atribúe ao planeamento. Ao respecto da demanda de solo para actividades produtivas comerciais e/ou industriais, no referente tanto ás prioridades municipais como ás necesidades reais de moitas das empresas que desenvolven aquí a súa actividade (ou en zonas próximas, e que queren ou quixeron nalgún momento situarse aquí), denótase unha importante demanda de solo urbanizado nesta zona para usos comerciaisindustriais (e así se referenda tamén basicamente nas prognoses que se realizan no apartado correspondente ao dimensionado do plan, ao respecto das actuacións e demandas dos últimos anos, e as proxeccións a partir da evolución dos traballadores afiliados á Seguridade Social). E, pese ao relativo retraemento desa demanda por mor das dificultades de financiamento para as empresas, considérase que é obriga das administracións públicas resolver o primeiro paso, que é o da reserva ou clasificación consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 97

99 do solo (nas mellores condicións posibles a respecto da idoneidade dos terreos para albergar este tipo de actividades e as súas necesidades estratéxicas de situación), para poder habilitar o espazo necesario para atender estas demandas. Como nidio exemplo disto temos o recente desenvolvemento do ámbito do Plan de Sectorización nº:2 que foi levado a cabo polo propio concello de Vilar de Santos, para desta forma facilitar que as novas empresas que se van a implantar o fagan a uns prezos de solo favorables. A todo isto hai que sumar aquelas empresas dispersas por todo o termo municipal de Vilar de Santos que no caso de querer reconsiderar o seu asentamento, necesitarían solo onde facelo, así pois o PXOM debe ter en conta a previsión suficiente da reserva de solo deste tipo. No solo urbanizable non delimitado, o plan xeral establece os criterios para a delimitación dos sectores correspondentes e a magnitude e condicións de uso, intensidade, dotacións, equipamentos, reservas de sistemas e as respectivas conexións, as prioridades á fin de garantir un desenvolvemento urbano racional. Así pois delimítanse dous urbanizables delimitados (SUDI-1 e SUDI-2) de carácter industrial ao oeste do solo urbano de Vilar de Santos, dentro do polígono de Santa Marta, así como un non delimitado (SUNDI- 1) industrial como reserva a medio prazo destas actividades e tamén a carón do solo urbano industrial existente. Na seguinte táboa recóllense todos os urbanizables propostos dende o novo PXOM do concello, cunha pormenorización de obxectivos que se pretenden acadar con cada un deles: consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 98

100 ÁMBITO OU SECTOR UDI-1 en Vilar de Santos UDI-2 en Vilar de Santos SUPERFICIE m² m² UNDI-1 en m² Vilar de Santos RAZÓNS PARA A SÚA DELIMITACIÓN - A proposta sirve de remate acaído ao solo urbano industrial na zona suroeste do mesmo. - Actuación considerada estratéxica tanto dende o punto de vista do Concello como dende o PXOM. - Ausencia dun especial valor ambiental ou produtivo dos terreos, actualmente clasificados como solo rústico apto para urbanizar polo PXOM vixente. - Proximidade ás principais vías de comunicación do concello tanto á estrada autonómica da rede primaria básica OU-531 como a estrada provincial OU Posibilidade de empregar servizos urbanísticos e redes municipais próximas do polígono de Santa Marta. - O desenvolvemento deste ámbito permitirá a consecución de novas dotacións e de viario fundamental para o artellamento e vertebración do solo urbano. - A proposta serve de remate acaído ao solo urbano industrial na zona noroeste do mesmo. - Actuación considerada estratéxica, tanto dende o punto de vista do Concello como dende o PXOM. - Ausencia dun especial valor ambiental ou produtivo dos terreos, actualmente clasificados como solo rústico apto para urbanizar polo PXOM vixente. - Proximidade ás principais vías de comunicación do concello, tanto á estrada autonómica da rede primaria básica OU-531 como a estrada provincial OU Posibilidade de empregar servizos urbanísticos e redes municipais próximas do polígono de Santa Marta. - O desenvolvemento deste ámbito permitirá a consecución de novas dotacións e de viario fundamental para o artellamento e vertebración do solo urbano. - Delimitase este ámbito situado ao sueste do solo urbano industrial como reserva de solo para actividades comerciais e industriais lixeiras, unha vez se esgote o existente nos sectores UDI-1 e UDI-2. - Actuación considerada estratéxica, tanto dende o punto de vista do Concello como dende o PXOM. - Ausencia dun especial valor ambiental ou produtivo dos terreos, actualmente clasificados como solo rústico apto para urbanizar polo PXOM vixente. - Proximidade ás principais vías de comunicación do concello, tanto á estrada autonómica da rede primaria básica OU-531 como á estrada provincial OU Posibilidade de empregar servizos urbanísticos e redes municipais próximas do polígono de Santa Marta. - O desenvolvemento deste ámbito permitirá a consecución de novas dotacións e de viario fundamental para o artellamento e vertebración do solo urbano A DEMANDA DE SOLO PARA ACTIVIDADES PRODUTIVAS COMERCIAIS E INDUSTRIAIS LIXEIRAS. Tal e como se ten sinalado noutras partes deste documento (aínda que non se conta con datos para poder cuantificar a demanda de solo para actividades comerciais e industriais lixeiras) si existen certos feitos obxectivos que permiten constatar que esa demanda existe, é importante e continuarase a manter nos vindeiros anos. Por unha parte está o propio crecemento do polígono industrial de Santa Marta que na última década non deixou de medrar e de ser ocupado polas naves sobre uns terreos onde hai só 17 anos non había nada, por outra está a notable carencia existente deste tipo de solos a nivel comarcal (mesmo no propio Xinzo de Limia) o cal fai moi apetecible a localización en Vilar de Santos de pequenos talleres e certo tipo de establecementos comerciais grazas á súa dispoñibilidade de parcelas, ás boas comunicación coas que conta e o bo nivel de servizos urbanísticos dos que goza, ao que se une uns custos baixos de implantación, xa que o prezo de adquisición das parcelas adoita ser notablemente inferior á media da provincia. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 99

101 SOLO RÚSTICO. Conforme se dispón no artigo 15 da LOUG, os solos rústicos son aqueles que deban ser preservados dos procesos de desenvolvemento urbanístico. Aínda que unha primeira lectura da lei dea a impresión de que a clasificación dun solo como rústico é estritamente regulamentaria e de que mesmo nós veñamos de considerar ese solo como de clasificación obxectiva-, o certo é que a LOUG parte dunha cláusula xeral ampla que nin sequera esixe dunha especial protección, senón e unicamente da concorrencia de calquera outra circunstancia, que supoña a conveniencia da súa preservación. Por conseguinte, e aínda que non de xeito discrecional nin de modo libérrimo, corresponde ao planificador urbanístico a competencia, da súa clasificación, feita, iso si, á luz de diversos principios inmanentes ao novo sistema legal. Xa que logo, a listaxe de supostos de protección non é taxada, senón enunciativa. O plan, ten que clasificar como rústicos os supostos que a Lei determine, pero esa clasificación como solo rústico poderá vir determinado por outras circunstancias, que o propio plan pondera, por mor dos estudos que sobre o medio rural se conteñen nas Memorias Informativas e, sobre todo, no documento Estudo do Medio Rural no que se analizou con fondura a problemática daqueles solos que non son acaídos para seren urbanizados por mor de, por caso, riscos xeolóxicos, de asolagamentos, etc. Logo da aprobación da Reforma da Lei resulta evidente que ese papel do planificador se ve claramente afortalado coa previsión do solo que o plan entende que se debe subtraer do desenvolvemento urbanístico, pese a que non sexa necesario protexelo especialmente en función dos seus valores intrínsecos. Os supostos taxados da LOUG fan referencia aos catro supostos expostos no seu artigo 15; e que fan referencia aos tipos de circunstancias seguintes: - Os que fan referencia a limitacións ou servidumes para a protección das diversas categorías de dominio público presentes no territorio (infraestruturas de diverso tipo, dominio público litoral, portuario, etc.). - Os valores intrínsecos dos terreos de carácter ambiental, paisaxístico, cultural, científico, histórico ou arqueolóxico, previa interposición da determinación superior dende a lexislación, os planeamentos sectoriais ou os instrumentos de ordenación do territorio. - Outros valores igualmente intrínsecos, por caso, de carácter produtivo, educativos ou recreativos ou calquera outros que os fagan merecedores de protección ou cun aproveitamento que deba someterse a limitacións específicas, que se deban preservar segundo, a decisión xustificada do Plan (por caso, determinadas paisaxes agrarias, que aínda que hoxe non teñan o valor produtivo que outrora tiveron, son importantes dende o punto de vista medioambiental e paisaxístico, como se xustifica na Memoria Informativa). - Os terreos ameazados de riscos naturais ou tecnolóxicos, incompatibles coa súa urbanización, como se vén de apuntar máis atrás. - A concorrencia dun proceso de degradación dalgún dos valores aos que se fai referencia no apartado terceiro anterior de xeito que se esixa a clasificación como rústicos dos terreos afectados, co gallo de facilitar eventuais actuacións de recuperación. En virtude desa condición non taxada dos supostos e en desenvolvemento das previsións do apartado primeiro do artigo 32 da LOUG, o presente Plan Xeral entende que tamén deben ser clasificados como rústicos os terreos no que concorran algunha das circunstancias seguintes: - Desacaemento para o desenvolvemento urbanístico por mor das características xeotécnicas ou morfolóxicas. - Desacaemento para o desenvolvemento urbanístico por razón do alto impacto territorial que incluiría a urbanización, de xeito que non ficarían garantidas as esixencias de calidade e sostibilidade ambiental, propias do sistema urbanístico galego. De calquera xeito, cómpre partir da premisa de que o solo rústico non é un solo residual, senón un solo activo, imprescindible para a continuidade das colectividades que teñen o seu asento no territorio do concello, pois en Vilar de Santos algunhas das fontes de riqueza e actividade dependen de recursos naturais (turismo, cultivos e forestais). Xa que logo, a meirande parte do seu territorio cualifícase e/ou protéxese especialmente en virtude das súas funcionalidades produtivas, medioambientais, e consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 100

102 patrimoniais, en función das características territoriais detectadas no Estudo do Medio Rural e que deberán preservarse e mesmo potenciar a fin de garantir ese uso (ou potencialidade, no caso de que non se concrete aínda), para asegurar un futuro con posibilidades e alternativas varias sen interferencias de uso indebidas ou non desexables. Cómpre tamén evitar que se dea aquí o que ata agora son xa evidencias claras dunha tendencia nefasta: a do espallamento indiscriminado de edificación polo territorio para o cal é preciso potenciar convenientemente os núcleos rurais delimitados polo PXOM, segundo o novo modelo da LOUG, por iso proponse unha importante redución do solo edificable especialmente no contorno dos núcleos rurais, recuperando terreos para a súa protección e aproveitamento como solo rústico. En primeiro lugar, é necesario distinguir con precisión dentro do solo rústico aquel que se debe considerar como non axeitado para o desenvolvemento urbanístico polas súas características xeotécnicas ou morfolóxicas, polo alto impacto territorial que implicaría a súa urbanización ou polos riscos naturais ou tecnolóxicos, ou en consideración aos principios de utilización racional dos recursos naturais ou de desenvolvemento sostible (que se cualificaría no seu caso como de protección ordinaria, daquel no que a función principal é a de servir de fonte de recursos da protección medioambiental (tamén recurso económico), ou os que se reservan para o funcionamento acaído das infraestruturas e outros que máis adiante se especificarán, que se cualificarán todos eles como especialmente protexidos. Deste xeito poderán regularse axeitadamente os usos a desenvolver no solo rústico en función das súas características obxectivas, reservando espazos acaídos para todos os usos que sexan necesarios fóra dos núcleos de poboación (ou que non se poidan realizar nestes) e que sexan admisibles, segundo a LOUGA nos tipos de solo respectivos. En concordancia co anteriormente exposto, e conforme ao disposto no artigo 32 da LOUG, distínguense dúas categorías básicas de solo rústico: rústico de protección ordinaria e rústico especialmente protexido. O solo rústico especialmente protexido segundo o anteriormente exposto e o que se consigna noutros documentos do Plan e mesmo na presente Memoria, tense dividido en varias categorías, en función da natureza do que se pretende protexer e para concordar as proteccións do planeamento coa lexislación sectorial vixente para acadar unha integración normativa axeitada ás necesidades do que se pretende protexer. Protección agropecuaria (RPAG). Protección forestal (RPFO). Protección das augas (RPAC). Protección de espazos naturais (RPEN). Protección de infraestruturas (RPIN). Protección para zonas con interese patrimonial, arqueolóxico, artístico ou histórico (RPPH). En razón con todo o anterior o Plan Xeral establece as seguintes categorías de Solo Rústico: Solo rústico de especial protección agropecuaria (RPAG). No caso dos terreos agrícolas cómpre sinalar Vilar de Santos é un concello no que os desenvolvementos do solo urbano e dos núcleos rurais, atópanse sobre unha estrutura territorial na que existen por unha banda grandes zonas destinadas a usos agropecuarios, onde previamente se levou a cabo a concentración parcelaria e por outra zonas con estrutura de parcelario e formas de produción tradicional, que aínda que hoxe xa non constitúan con carácter xeral a base do sustento das familias que habitan arredor (cada vez son menos os profesionais da agricultura), si configuran economías complementarias, e espazos de valencia non só produtiva, senón mesmo paisaxística e medio ambiental que o Plan entende que, durante a súa vixencia, deben ser obxecto de preservación do desenvolvemento urbanístico pola súa capacidade produtiva, que permite nos terreos máis acaídos usos intensivos, mentres que nos menos alterados se mantén a súa consideración inseparable da relación cultivopaisaxe, memoria dunha paisaxe de orixe rural que hoxe en día é boa definidora dos corredores internos sobre dos que tamén gravitan valores históricos, e etnográficos, que ilustran ese inxente labor das consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 101

103 sociedades precedentes que durante séculos foron quen de construír a estrutura do territorio creando paisaxe histórica- que precedeu á estrutura actual. A concentración parcelaria está plenamente estendida no centro e sur do concello e estase a ampliar cara a zona norte Solo rústico de especial protección forestal (RPFO). No caso dos terreos forestais, de acordo co racional criterio de tratar as superficies dos bosques para usos produtivos, mantemento da biodiversidade e uso e deleite social, os montes de Vilar de Santos en parte baixo o réxime de montes en man común, localizados nas abas medias e altas do rebordo montañoso situado ao leste e o norte do termo municipal, constitúen pezas senlleiras de calquera desenvolvemento sustentable, por mor precisamente desas funcións que poden e deben xogar eses espazos forestais, amais dos seus valores paisaxísticos. Esa condición de solo rústico de especial protección non é contraditorio coa vontade que ten o PXOM de que estas grandes pezas de natureza constitúan un sistema territorial que o sistema de núcleos precisa, pola súa condición de pulmóns imprescindibles para o desenvolvemento urbanístico presente e futuro. O monte e as especies arbóreas presentes nel son unha das riquezas paisaxísticas, ecolóxicas e económicas no só do concello senón tamén da comarca, dado que na ampla chaira existente na Limia, logo das concentracións parcelarias dos terreos desapareceron practicamente a totalidade das árbores existentes, quedando reducida a súa presenza, precisamente aos rebordos montañosos que a delimitan, de aí o valor engadido que supón contar con estes espazos. Os usos forestais acadan unha completa conxunción entre o aproveitamento dos recursos e a preservación e mellora do espazo forestal, sendo hábitats indispensables para especies de fauna, con requirimentos de hábitats vinculados á superficie. Estes montes débense propiciar e incentivar, cara a obter uns montes de maior calidade natural e traballar, cara atallar a problemática dos incendios forestais. No caso dos terreos forestais, e como condición xeral, débese aplicar esta cualificación aos montes veciñais en man común, polo tanto tense solicitado información precisa das correspondentes comunidades de montes téndose recibido a mesma da Consellería de Medio Rural e sendo representado o monte comunal nos correspondentes planos de información, aínda que dos datos achegados dedúcese que non todos os espazos delimitados corresponden a zonas arboradas ou forestais, pero procédese á súa cualificación como tales na maioría dos casos (ou de solo rústico de protección agropecuaria se a vocación dos mesmos así o aconsella). Tamén se detectou a existencia de numerosos montes propiedade dos veciños dos distintos núcleos que superan con moito os que se recollen oficialmente e que tamén se representan nos devanditos planos de información. De seguido móstranse os datos dos montes comunais existentes no concello, segundo os datos facilitados pola Consellería de Medio Rural, que tal e como se comentou tamén aparecen grafitados nos planos de información correspondentes: consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 102

104 consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 103

105 Igualmente, e como condición particular (ademais das condicións naturais e produtivas dos terreos ou de mancomunidade) existe a obriga de aplicar esta cualificación aos terreos que sufriron algún incendio nos últimos cinco anos (art b) da LOUG refundida. Solicitados os datos á Dirección Xeral de Montes e Industrias Forestais pertencente á Consellería de Medio Rural, este organismo facilitou datos tanto paramétricos como gráficos, aínda que boa parte dos gráficos non contan cunha delimitación de superficie xa que os incendios de menos dunha hectárea atópanse representados simplemente por un punto, co cal é imposible determinar a extensión concreta da superficie queimada Solo rústico de especial protección de augas (RPAC). No caso do solo rústico de protección de augas, o PXOM entende máis alá, mesmo, das esixencias derivadas da lexislación aplicable- que é preciso preservar do desenvolvemento urbanístico, e tanto por razóns medioambientais, como polos riscos que ocasionaría non facelo, a rede de ríos, regatos, existentes neste territorio en todas aquelas áreas de solo rústico que aínda non foran absorbidas polos núcleos rurais tradicionais e que se atopen nesta circunstancia. Estímase tamén que o réxime do solo no ámbito da protección desta ordenanza debe estar superposto ao que corresponda aos terreos polas súas características produtivas, ou as proteccións que correspondan: ambientais, paisaxísticas, etc., (entendendo que este espazo case sempre ten outras potencialidades máis vinculadas a outros tipos de clasificación de solo rústico -agrícola e forestal principalmente-, que verían doutro xeito limitadas as súas necesidades produtivas), sobre todo tendo en conta que este ámbito territorial segue formando parte da afección da zona de policía da Lei de Augas e estaría sometida ao seu réxime de afección, polo tanto sumaríanse os tres réximes protectores (clasificacións de augas e a superposta produtiva-protectora mais a da propia Lei de Augas), de xeito que a protección de augas vén a complementar con maiores condicionantes a cualificación que se corresponde por aquelas outras características máis obxectivas que a proximidade a un curso de auga, polo tanto, entendemos que nese espazo dos 100 m. de policía da Lei de Augas (e incluso máis nalgúns casos), sempre que os cursos percorran por solos rústicos, débese proceder a aplicar a liña de protección dobre achegada polas dúas cualificacións (aínda que nesta fase non se determine en moitos casos esa dobre cualificación), se ben, igualmente en aplicación da lexislación sectorial, haberá que distinguir entre os 100 metros de policía aplicable como protección no caso dos principais ríos (Limia e canle da lagoa de Antela); e, dada a importancia relativa da maioría do resto dos cursos, a protección efectiva do sistema hídrico establécese nos 25 m, para as canles de certa importancia e de 5 m para o resto. En todo caso as distanzas indicadas nos planos de ordenación deberán ser verificadas sobre o terreo a partires das dimensións recollidas na normativa sectorial vixente en cada momento. De calquera xeito, e complementariamente, pensamos que en moitos casos o feito de asegurar o paso das augas cara á súa conca hidrográfica natural, ou preservar os ecosistemas vexetais e faunísticos das ribeiras e zonas húmidas adaptadas ás canles e zonas húmidas, conservar a calidade ambiental do medio hídrico no seu conxunto e limitar os impactos paisaxísticos que puidesen producirse nestas zonas por mor da acción antrópica desaxeitada que son as razóns que, en primeira instancia, aconsellan e/ou esixen a protección-, non é contraditorio coa previsión de uso e deleite ordenado destas paraxes, sempre que se deseñe axeitadamente ese uso e as intervencións supoñan creación de novos artificios sen alterar os seus valores esenciais. Procédense a incorporar nos planos de ordenación as zonas de fluxo preferente das canles que figuran no sistema nacional de cartografía de zonas inundables (SNCZI) co obxectivo de que sobre eses terreos en tanto non existan estudos de inundabilidade máis detallados se cautelen as actuacións a realizar para evitar que novas actividades a implantar incrementen o risco de asolagamento. Estes estudos en detalle, e sobre todo en relación coas zonas edificables enténdese que sería preciso que foran realizadas polo organismo de bacía, xa que o orzamento do plan xeral, xa bastante reducido, así como os escasos medios dun concello tan pequeno como é o caso de Vilar de Santos non poden asumir a realización dos mesmos. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 104

106 Solo rústico de protección paisaxística (RPPX). No que atinxe a esta categoría de solo entendeuse que certos ámbitos de bosque con abundante presenza de arboredo tradicional merecían, en atención á súa singularidade, contar cun maior grao de protección no solo rústico para deste xeito preservar referencias e espazos cualificados dentro dun territorio onde os procesos de transformación froito das concentracións parcelarias, tanto pasadas como en tramitación, borran as pegadas do pasado uniformizando o territorio en aras da eficiencia produtiva, pero arrebatándolle ao tempo boa parte das súas esencias e características que historicamente o definiron como un territorio determinado. Os tres ámbitos aos que se lles outorgou esta categorización atópanse na parroquia de Parada, o primeiro deles en torno a dous equipamentos deportivos e próximo á igrexa parroquial, e os outros dous de maior superficie (entre a Venda e o Vieiro e ao oeste de Laioso) foron excluídas da concentración parcelaria que se está a tramitar precisamente en atención a presenza de vexetación autóctona de interese o cal se atopa en liña coa decisión do plan de establecer unha maior protección aos mesmos Solo rústico de protección de espazos de interese natural (RPEN). No caso do medio natural, e en función dos datos recompilados na fase de información, e no que se contempla nos documentos de referencia neste ámbito, poñamos por caso as Normas Subsidiarias Provinciais, a Rede Natura, etc, existen aquí varias zonas de notable interese natural que son as seguintes: No que se refire ás Normas Complementarias e Subsidiarias de Planeamento da provincia de Ourense recóllense un único espazo: 1. Veiga de Ponte Liñares: que no ámbito do concello engloba os terreos situados entre a canle da lagoa de Antela e o río Limia. En canto á Rede Natura 2000 non existe ningún LIC dentro de Vilar de Santos, aínda que a recente declaración da ZEPA da Limia por medio do decreto 411/2009 do 12 de novembro supón a súa inmediata inclusión dentro da devandita rede. Tamén é preciso sinalar a existencia dunha zona núcleo da Reserva da Biosfera da área de Allariz declarada pola UNESCO en 2005 ao norte da capital municipal, así como diversas zonas tampón, que se pretende preservar e pór en valor, clasificándoa como solo rústico de protección de espazos naturais, para deste xeito cautelar as actividades que sobre ela se desenvolven. No que se refire ao espazo da Veiga de Ponteliñares parte dos terreos onde actualmente se están a levar labores de extracción de áridos, clasifícanse como solo rústico de protección agropecuaria pois enténdese que é a clasificación máis acaída para polo menos en tanto se manteña dita actividade, todo isto á marxe da preceptiva recuperación ambiental destes espazos cando finalicen ou se se abandonaran os traballos. En calquera caso, os ámbitos nos que se ten optado por esta clasificación de solo, xustifícanse máis detalladamente noutros apartados deste PXOM, sobre todo no Estudo do Medio Rural e no seu momento no Informe de Sustentabilidade Ambiental. A Lei 9/2001, de Conservación da Natureza define os espazos naturais protexidos como aqueles espazos que conteñan elementos ou sistemas naturais de particular valor, interese ou singularidade, tanto debido á acción e evolución da natureza coma derivados da actividade humana, e que fosen declarados como tales. Baixo estas premisas descríbense a continuación os ámbitos do concello clasificados como rústico de especial protección natural e que nalgúns casos poden conter ou coincidir con outra categoría de solo rústico, posto que a superposición delas é posible p contemplalo a lei. Veiga de Ponteliñares: procédese a recoller ao ámbito correspondente ao concello, agás a zona de extracción de áridos anteriormente sinalada, que se mantén como solo rústico de protección ordinaria. Zona ZEPA: queda totalmente recollida e sinálase sobre outras categoría de solo a liña límite da zona periférica de protección (ZPP). consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 105

107 Reserva da Biosfera: procédese a recoller tanto a zona núcleo do Ruxidoiro e o Castreligo como a zona tampón contigua Solo rústico de protección de infraestruturas (RPIN). A consideración do solo rústico especialmente protexido de infraestruturas ten por obxecto preservar de desenvolvemento urbanístico os terreos ocupados ou ocupables por infraestruturas de todo tipo, así como as súas zonas de afección. Por tanto, hanse ter en conta esas necesidades infraestruturais, aos efectos de concordar e delimitar as zonas de servidume en solo rústico dos diferentes tipos de infraestruturas que condicionan dalgún xeito o seu contorno, segundo as ordenanzas ou lexislación que as regulan, á fin de que xa nos planos se poidan reflectir claramente os ámbitos de afección respectivos que incidirán sobre as posibilidades de uso deses espazos, vinculadas directamente ás incompatibilidades, riscos para as persoas ou para a saúde, necesidades de mantemento ou futura ampliación das citadas infraestruturas. En xeral a regulación das infraestruturas obedece á lexislación sectorial e, nalgúns casos non é necesaria a súa delimitación en planos. En todo caso as distanzas indicadas nos planos de ordenación deberán ser verificadas sobre o terreo a partires das dimensións recollidas na normativa sectorial vixente en cada momento. Clasifícanse como tal, os solos nas afeccións dos sistemas viarios e tendidos eléctricos de media tensión. Tamén se procede á delimitación, como solo rústico de protección de infraestruturas, aos terreos situados en solo rústico polo que percorren as vías de titularidade supramunicipal ata a liña de límite de edificación, tal e como se definen nos artigos correspondentes da normativa que lles é de aplicación Solo rústico de protección patrimonial, artístico ou histórico (RPPH). No que se refire ao valor patrimonial ou arqueolóxico, a respecto da aplicación das condicións de protección que requiran estes elementos ou conxuntos e os seus contornos, realízase unha separación conceptual entre o catálogo de elementos propiamente dito e a ordenanza de solo rústico (nos casos en que deba aplicarse esta), aclarando que só se incluíran nesta categoría de solo rústico aqueles elementos (basicamente os arqueolóxicos) que se sitúan fóra dos núcleos de poboación, e o resto de elementos patrimoniais situados noutras categorías de solo (núcleos ou solos urbanizables) regularanse polas condicións específicas do Catálogo, que non implica unha determinada clasificación de solo polo simple feito de merecer protección no eido patrimonial. Polo tanto, coidamos que as proteccións de patrimonio son, non tanto as que se derivan dunha clasificación específica de solo, como as derivadas dunha superposición de condicións urbanísticas específicas sobre ámbitos de potencialidades ou características que se poidan englobar en clasificacións reais de solo dependentes das características obxectivas dos terreos, é dicir, que en realidade demandan unha servidume legal máis superposta ás condicións da clase de solo de que se trate. Deste xeito, no caso de que os xacementos que se localicen en solos que pola súa natureza non sexan rústicos, a protección deberá sinalarse como unha condición de tratamento que se sobrepón á prevista na Ordenanza de aplicación, pero sen perder o solo a clase e categoría que o plan lle outorgue (urbano consolidado ou non consolidado-, urbanizable delimitado ou non delimitado- de núcleo rural tradicional ou de expansión...). Pero no suposto de que os xacementos se localicen en solos que o propio plan entende que son de natureza rústica (e se categorizan en función dos valores específicos), pode ser necesario primar a súa categorización como solo rústico de protección arqueolóxica (sen detrimento de que tamén se arbitren nel maiores cautelas de protección, pero que teñen que ser compatibles coas esixibles por mor de acubillar un xacemento arqueolóxico), e polo tanto, complementariamente, estímase que o réxime do solo no ámbito da protección desta ordenanza en solo rústico debe estar superposto en calquera caso ao que corresponda aos terreos polas súas características produtivas, ambientais, paisaxísticas, etc., polo tanto a protección patrimonial viría a complementar a modo de transparencia (nalgúns casos de elementos importantes con carácter de prioridade, como xa apuntamos, pero noutros con carácter máis secundario) e con maiores condicionantes a cualificación que correspondese por aquelas outras características máis obxectivas que a proximidade a un elemento catalogado. Aínda así, consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 106

108 o Plan Xeral clasifica como solo rústico de protección do patrimonio, en exclusividade a área de protección integral dos restos arqueolóxicos coñecidos Solo rústico de protección ordinaria (RPOR). Esta categoría completa a enumeración do resto das categorías especiais de protección e abrangue (segundo a definición da LOUG) terreos que non teñan un especial valor produtivo ou natural, e que o planeamento considera (neste intre) inadecuados para o desenvolvemento urbanístico, por razón das súas características xeotécnicas e morfolóxicas, polo alto impacto territorial que suporía neste intre a súa urbanización, polos riscos naturais ou tecnolóxicos ou en consideración ós principios de utilización racional dos recursos naturais ou de desenvolvemento sostible. Tamén, e complementariamente ao carácter restritivo e limitado da definición da LOUG, o solo rústico de protección ordinaria delimitouse en zonas que non teñan especial valor produtivo e que poden presentar un certo risco polas actividades neles desenvolvidas, como é o caso a extracción de áridos mediante dragas no sur do concello, a carón da canle da lagoa de Antela, onde as constantes escavacións en solo areoso poden chegar a producir corrementos en propiedade situadas fóra dos ámbitos delimitados para os traballos debido á masiva presenza da auga no subsolo. Tamén en zonas dotacionais ou espazos libres situados fóra dos núcleos, ás veces precísase unha categorización non moi restritiva, por conseguinte, e para mellor cumprir coa función que determina o PXOM para as mesmas; nelas deberá autorizarse a instalación de pequenas edificacións (acordes coa integración no medio concreto) destinadas a servizo dos respectivos usos que xa neles se desenvolven (ou se pretende que se cheguen a desenvolver), por exemplo (entre outras moitas) instalacións que, por máis que se instalasen en superficies consideradas como sistema xeral ou local de espazos libres ou dotacións, non serían permitidas por aplicación directa da lei, verbo das outras categorías especiais de protección do solo rústico. En concreto, no caso de Vilar de Santos téñense considerado principalmente dúas delimitacións de solo rústico de protección ordinaria, ambas situadas na capital municipal. Aos efectos de xustificar os ámbitos que se clasifican como solo rústico de protección ordinaria, recóllese no seguinte cadro a xustificación concreta de cada zona ou grupo homoxéneo, con esta clasificación: SITUACIÓN Área recreativa nas inmediacións do Barrio. Terreos situados no borde do solo urbano da capital ao sur da OU-531 e próximos ao solo urbano industrial. RAZÓNS PARA A SÚA DELIMITACIÓN E CLASIFICACIÓN - Os terreos atópanse ocupados actualmente por un espazo libre e o seu mobiliario limitado, tanto por un pequeno regato como pola estrada OU-531, polo que non son acaídos nin para plantar nin para usos produtivos forestais. - Ausencia dun especial valor ambiental ou produtivo dos terreos. - Proximidade á capital municipal polo que se considera máis axeitado esta categoría de rústico que a de especial protección forestal. - Zona na que, pola situación próxima do solo urbano, non sería apropiado o uso forestal, xa que crearía unha situación de risco fronte ás vivendas, do mesmo modo que, ao situarse á beira dun regato pode presentar risco de inundación. - Ausencia dun especial valor ambiental ou produtivo dos terreos, actualmente vacantes de edificación OS USOS GLOBAIS. - A estrutura xeral de usos. O presente Plan Xeral, atendendo ás características urbanísticas do concello de Vilar de Santos, e tamén aos fins e obxectivos perseguidos e criterios xerais aplicables á ordenación do dito plan, entendeu que era non só necesario, senón tamén oportuno e conveniente, proceder a establecer unha Estrutura de consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 107

109 Usos (xeral e pormenorizada ou desagregada) que puidese acoller calquera utilización do solo para fins edificatorios e/ou non edificatorios que o concello precise para o seu normal desenvolvemento, en función, insístese, dos fins e obxectivos que o propio PXOM se fixa. A estrutura xeral de usos parte da existencia dos seguintes usos globais: 1. Residencial. 2. Dotacional. 3. Industrial. 4. Espazos libres e zonas verdes. 5. O uso agropecuario. Os usos globais son aqueles que o plan asigna por agregación ou combinación de usos pormenorizados- a cada unha das áreas ou ámbitos de solo urbano non consolidado e sectores de solo urbanizable delimitado previstos polo Plan Xeral, de xeito que, esa asignación se efectúa con carácter excluínte, correspondendo aos plans especiais, nun caso, e aos plan parciais, no outro, a determinación dos usos pormenorizados que se deban establecer, escolmados entre os que constitúen o uso(s) global(ais) asignado(s). O criterio xeral que informa o presente Plan Xeral parte de establecer compatibilidades moi amplas entre o uso global (e as súas categorías) e os usos compatibles con el no ámbito ou no mesmo continente edificatorio, excepcionalizándose eses criterios soamente naquelas actividades nas que a compatibilización resulta difícil, por caso as áreas onde se establece como uso global o industrial, absolutamente incompatible coa mestura do residencial (pero, en certos casos, non con outros usos globais, por caso, determinadas categorías de uso comercial, hostaleiro ou dotacional). Pola contra usos globais como os de aparcadoiro adoitan compatibilizar cos demais, por razóns obvias de obriga nas reservas de solos para este uso na maioría dos casos. 1) O uso global residencial. No caso do concello de Vilar de Santos é minoritario na asignación de usos globais que efectúa o presente Plan Xeral, tanto no que atinxe ao número de ámbitos de solo urbano non consolidado e de sectores de solo urbanizable delimitado, como no que atinxe a superficies de solo que comportan esas delimitacións xa que aquí estes ámbitos dedícanse en exclusiva a usos comerciais e industriais lixeiros en exclusiva. Si é maioritario pola contra no solo de núcleo rural dos distintos asentamentos. É lóxico que haxa unha gran presenza, posto que a necesidade de residencia é a primeira entre as que demanda calquera colectividade ou comunidade, e así se produciu historicamente, pois na parte do solo urbano da que a súa conformación está acabada (aquela cuxo solo se clasifica, por iso, como urbano consolidado), é o uso residencial o inmensamente maioritario. Xa que logo, poderíase afirmar que se aplica a asignación do uso residencial en todos os ámbitos e sectores menos naqueles onde son globais calquera dos outros usos. De calquera xeito, non se debe entender que a asignación doutros usos globais se fai con criterios residuais (alí onde non acaen usos residenciais), senón con criterios obxectivos dunha correcta ordenación que debe localizar eses outros usos en lugares nos que se busca accesibilidade, onde se sitúan os recursos que se quere poñer en valor, ou tamén onde se pode transformar o solo sen atentar contra de valores naturais, culturais ou produtivos doutra clase. O uso global residencial aparece só en moitos dos solos que aínda se teñen que desenvolver dentro das zonas máis compactas dos núcleos rurais. Evidentemente, os usos pormenorizados e as intensidades dese uso residencial non poden ser iguais nunha e outra parte dos solos edificables. Nas zonas centrais dos solos edificables disponse de máis intensidade e maior edificabilidade, mentres que conforme nos vamos desprazando cara o exterior as ordenanzas pasan a ser de tipo máis extensivo e de menor edificabilidade para acadar un acaído tránsito entre o construído e o medio natural que o rodea. 2) Uso dotacional. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 108

110 Os usos de carácter dotacional (educativo, sociocultural, asistencial, sanitario, deportivo, relixioso, de servizos público, funerario, turístico, etc.), por coherencia, deben aparecer espallados tanto por todo o solo urbano como ao longo do territorio e de feito así se contempla no PXOM, pois a maioría destes usos, para seren efectivos, teñen que se localizar en contornos próximos á residencia das persoas. Velaí as razóns polas que a LOUG, fixa uns estándares mínimos para dotacións tanto de carácter local como xeral, a cumprir tanto en cada sector de solo urbanizable previsto, como no conxunto de ámbitos de solos urbanos non consolidados que se prevén dentro de cada ámbito delimitado polo Plan a estes efectos. Pero acontece que, decote, os usos dotacionais de carácter local son compatibles co uso residencial e non aparecen como uso global, senón como esixencia daqueles estándares en solos con uso global residencial (vivenda, hoteis, residencias...) e, nalgúns casos cos usos terciarios. Por iso, cando agora estamos a nos referir aos usos globais dotacionais, soamente remitimos a aqueles ámbitos e sectores que teñen como uso global algún tipo de dotación equipamental, sendo ese uso o característico. Decote isto soamente acontece, semella lóxico, cando se trata de ámbitos ou sectores que han acubillar dotacións urbanísticas de carácter xeral. 3) O uso global industrial. O uso global industrial debe ser o que poida atender as necesidades de terreos para novas instalacións industriais e aumento ou traslado de industrias existentes, e tiña que ter asento en áreas específicas ou exclusivamente dedicadas a actividades de transformación e ou almacenaxe, e non en mosaicos de usos produto de actuacións desordenadas ou anárquicas. No caso que nos ocupa é evidente o acerto na aposta por concentrar as actividades, a elección da situación destas e no desenvolvemento que se produciu nestes últimos anos. En base a estas necesidades establécese unha oferta global que permite cubrir sobradamente as necesidades e as prognoses realizadas noutros apartados da memoria. 4) O uso global de espazos libres e zonas verdes. É o que se contempla para todas as áreas adscritas ou inscritas de ámbitos e sectores para exercer a función de parques u ou aqueles outros sistemas xerais que teñen a función de zonas verdes ou simplemente, áreas recreativas que se sitúan normalmente nas inmediacións dos distintos núcleos-. En esencia, trátase de esponxar a estrutura xeral dos solos urbanos e de algúns núcleos con grandes sistemas de espazos libres e zonas verdes que acompañan ao propio desenvolvemento urbanístico. - As novas zonas verdes nos ámbitos próximos a Vilar de Santos. - A recuperación do contorno da aldea de Saa. - Os novos espazos no contorno de diversos núcleos como O Mosqueiro, O Vieiro e A Venda. Xunto a estes outra serie de ámbitos ao longo das parroquias procurando seguir mellorando a distribución homoxénea e accesible destas dotacións ao conxunto dos habitantes termo municipal. 5) O uso agropecuario. Trátase, evidentemente dun uso global que, por definición só se pode aplicar nas áreas de solo rústico, ben sexa naquelas zonas que o Plan define como agricultura-paisaxe, ben nas zonas de monte onde son compatibles as utilizacións gandeiras do solo en determinadas circunstancias. Por razóns coñecidas de todos e suficientemente tratadas na Memoria Informativa e na diagnose, estas zonas agrarias tradicionais víronse extraordinariamente minoradas como consecuencia da expansión doutras actividades humanas, principalmente da concentración parcelaria en boa parte do termo municipal. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 109

111 Agora mesmo as zona agrícolas tradicionais constitúen un reduto, un espazo que, polo común, debe ser protexido, xa non tanto polo seu valor como recurso económico que tamén- senón pola súa condición de espazos de alto interese paisaxístico, pois son as mostras que fican dunha paisaxe de orixe rural de asentamento disperso, que na actualidade definen corredores sobre os que gravitan valores naturais mais tamén valores históricos e etnográficos que nos din como o ser humano durante séculos de traballo, foi conformando estas paisaxes, agora tan ameazadas DELIMITACIÓN DOS DISTRITOS DO SOLO URBANO. A Lei 9/2002 establece no seu artigo 49 que: A totalidade do Solo Urbano dividirase polo Plan Xeral en distritos, atendendo á racionalidade e calidade da ordenación urbanística e accesibilidade da poboación ás dotacións, utilizando preferentemente como límites os sistemas xerais e os elementos estruturantes do territorio e coincidindo na maior parte da súa extensión cos barrios, parroquias ou unidades territoriais con características homoxéneas Na Exposición de Motivos da LOUG, e a respecto das determinacións da ordenación sinálase que: É ó Plan Xeral ó que lle corresponde defini-lo modelo urbano e as grandes liñas dos novos desenvolvementos, polo que clasifican o solo, establecen os elementos da estrutura xeral e orgánica do territorio, dividen o solo urbano en distritos, etc. Tendo en conta o anterior, o PXOM entende que debido á configuración basicamente rural do concello de Vilar de Santos, con só un solo urbano de pequena extensión (industrial), non ten sentido unha división en distrito do mesmo, e que o marco acaído para o cumprimento dos estándares de reserva mínima para dotacións urbanísticas locais e de limitación de intensidades nos solos urbanos consolidados e non consolidados é o propio termo municipal. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 110

112 7. CUMPRIMENTO DA LEXISLACIÓN URBANÍSTICA XERAL E SECTORIAL. O presente Plan Xeral tense redactado conforme á lexislación e ao ordenamento legal urbanístico e sectorial vixente, segundo se recolle na súa Normativa Urbanística. Imos a introducir este apartado analizando primeiro o marco normativo, e logo as xustificacións que necesariamente se deban realizar a respecto do seu cumprimento no PXOM MARCO LEXISLATIVO E NORMATIVO. É preciso dedicar un apartado da memoria a citar as leis e normas específicas xerais ou sectoriais, establecidas tanto no ámbito europeo, como no estatal, como no autonómico, no comarcal e/ou no municipal, tratando de establecer un amplo marco de referencias legais, e sen ánimo de esgotar a lexislación sectorial ou específica que directa ou indirectamente afecta ao PXOM e que se ten tomado como marco de referencia para as súas determinacións normativas CLASIFICACIÓN TEMÁTICA DE LEXISLACIÓN E NORMATIVA. URBANISMO ESTATAL RDL 7/2015, de 30 de outubro, texto refundido da Lei do Solo e Rehabilitación Urbana. Lei 49/2003 DE ARRENDAMENTOS RÚSTICOS 26/11/2003 Lei 29/1994 DE ARRENDAMENTOS URBANOS Lei 8/1999 REFORMA DA LEI 49/1960, DE 21 DE XULLO, SOBRE PROPIEDADE HORIZONTAL 06/04/1999 Lei 16/12/1954 DE EXPROPIACION FORZOSA 16/12/1954 Real Decreto 417/2006 DESENVOLVE O TEXTO REFUNDIDO DA LEI DO CATASTRO INMOBILIARIO, APROBADO POLO REAL DECRETO LEXISLATIVO 1/2004, DE 5 DE MARZO Real Decreto 3288/1978 REGULAMENTO DE XESTIÓN URBANÍSTICA PARA O DESENVOLVEMENTO E APLICACIÓN DA LEI SOBRE RÉXIME DO SOLO E ORDENACION URBANA Real Decreto 2159/1978, de 23 de xuño, REGULAMENTO DE PLANEAMENTO PARA O DESENVOLVEMENTO E APLICACIÓN DA LEI SOBRE RÉXIME DO SOLO E ORDENACIÓN URBANA. Real Decreto 2066/2008, de 12 de decembro, polo que se regula o PLAN ESTATAL DE VIVENDA E REHABILITACIÓN Orde ECO/805/2003 NORMAS DE VALORACION DE BENS INMOBLES E DE DETERMINADOS DEREITOS PARA CERTAS FINALIDADES FINANCEIRAS Orde HAC/234/2002 MODIFICACION DO MÓDULO DE VALORACION CATASTRAL 05/02/2002 AUTONÓMICO DE GALICIA Lei 15/2010 de 28 de decembro DE MEDIDAS FISCAIS E ADMINISTRATIVAS (DOG 30/12/2010). Lei 2/2010, do 25 de marzo, de medidas urxentes de modificación da Lei 9/2002, do 30 de decembro, de ordenación urbanística e protección do medio rural de Galicia 25/3/10. Instrución 1/2011 PARA A APLICACIÓN DA LEI 2/2010, DO 25 DE MARZO, DE MEDIDAS URXENTES DE MODIFICACIÓN DA LEI 9/2002. Instrución 2/2011 PARA A APLICACIÓN DA DISPOSICIÓN TRANSITORIA TERCEIRA DA LEI 2/2010, SOBRE EDIFICACIÓNS SEN LICENZA. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 111

113 Instrución 3/2011 PARA A APLICACIÓN DA DISPOSICIÓN TRANSITORIA DÉCIMO TERCEIRA DA LEI 9/2002, NA REDACCIÓN DADA POLA LEI 2/2010. Instrución 4/2011 SOBRE A METODOLOXÍA DE CÁLCULO DO GRAO DE CONSOLIDACIÓN EDIFICATORIA NA DELIMITACIÓN DO SOLO DE NÚCLEO RURAL, AO ABEIRO DO DISPOSTO NA LEI 2/2010. Lei 8/2012, do 29 de xuño, de VIVENDA DE GALICIA. Lei 6/2008, do 19 de xuño, de MEDIDAS URXENTES EN MATERIA DE VIVENDA E SOLO, pola que se modifica a LOUGA Lei 6/2007 DE MEDIDAS URXENTES EN MATERIA DE ORDENACION DO TERRITORIO E DO LITORAL DE GALICIA Lei 15/2004 LEI 15/2004, DE 29 DE DECEMBRO, DE MODIFICACION DA LEI 9/2002, DE 30 DE DECEMBRO, DE ORDENACIÓN URBANÍSTICA E PROTECCIÓN DO MEDIO RURAL DE GALICIA 29/12/2004 Lei 9/2002 LEI DE ORDENACIÓN URBANÍSTICA E PROTECCIÓN DO MEDIO RURAL EN GALICIA 30/12/2002 Lei 12/2001 MODIFICACIÓN DA LEI DE CONCENTRACIÓN PARCELARIA DE GALICIA 10/09/2001 Orde 20/02/2006 PLAN DE INSPECCIÓN URBANISTÍCA AUTONÓMICA Orde 14/05/1991 NORMAS COMPLEMENTARIAS E SUBSIDIARIAS DE PLANEAMENTO DA CORUÑA, LUGO, OURENSE E PONTEVEDRA. 14/05/1991 Decreto 85/2001 AXUDAS PÚBLICAS EN MATERIA DE VIVENDA A CARGO DA COMUNIDADE AUTÓNOMA DE GALICIA (VIVENDAS DE PROTECCIÓN OFICIAL). MODIFICACIÓN DECRETO 345/1998 DE 20 DE NOVEMBRO 06/04/2001 Decreto 330/1999 UNIDADES MÍNIMAS DE CULTIVO EN GALICIA 09/12/1999 Decreto 28/1999 REGULAMENTO DE DISCIPLINA URBANÍSTICA PARA O DESENVOLVEMENTO E APLICACION DA LEI DO SOLO DE GALICIA 21/01/1999 Circular 1,2,2/2003 TRES CIRCULARES INFORMATIVAS SOBRE A NOVA LEI DE ORDENACIÓN URBANÍSTICA E PROTECCIÓN DO MEDIO RURAL DE GALICIA 31/07/2003 ORDENACIÓN DO TERRITORIO AUTONÓMICO DE GALICIA Decreto 19/2011, do 10 de febreiro, polo que se aproban definitivamente as directrices de ordenación do territorio. Lei 10/1995 LEI DE ORDENACIÓN DO TERRITORIO DE GALICIA 23/11/1995 Decreto 80/2000 PLANS E PROXECTOS SECTORIAIS DE INCIDENCIA SUPRAMUNICIPAL 23/03/2000 ESTRADAS ESTATAL Lei 37/2015, de 29 de setembro, de estradas 30/9/2015. Real Decreto 1231/2003 AUTOPISTAS E AUTOVÍAS DA REDE DE ESTRADAS DO ESTADO 26/09/2003 Real Decreto 579/1999 MODIFICACIÓN DO REGULAMENTO XERAL DE ESTRADAS 16/04/1999 Real Decreto 1191/1997 MODIFICACIÓN DO REGULAMENTO XERAL DE ESTRADAS 19/12/1997 consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 112

114 Real Decreto 1812/1994 REGULAMENTO XERAL DE ESTRADAS 02/09/1994 Orde FOM/1740/2006 MODIFICA A ORDE DO MINISTERIO DE FOMENTO DE 16 DE DECEMBRO DE 1997, POLA QUE SE REGULAN OS ACCESOS ÁS ESTRADAS DO ESTADO, AS VIAS DE SERVIZO E A CONSTRUCIÓN DE INSTALACIÓNS DE SERVIZOS Orde 16/12/1997 POLA QUE SE REGULAN OS ACCESOS ÁS ESTRADAS DO ESTADO, AS VÍAS DE SERVIZO E A CONSTRUCIÓN DE INSTALACIÓNS DE SERVIZOS Orde FOM/392/2006 DE 14 DE FEBREIRO, DE MODIFICACIÓN PARCIAL DA ORDE DE 16 DE DECEMBRO DE 1997, POLA QUE SE REGULAN OS ACCESOS ÁS ESTRADAS DO ESTADO, AS VÍAS DE SERVIZO E A CONSTRUCIÓN DE INSTALACIÓNS DE SERVIZO Lei 16/1987 DE ORDENACIÓN DE TRANSPORTES TERRESTRES Real Decreto 1211/1990 REGULAMENTO DA LEI 16/1987 AUTONÓMICO DE GALICIA Lei 8/2013, do 28 de xuño, DE ESTRADAS DE GALICIA 12/07/2013 Decreto 308/2003 RELACIÓN DE ESTRADAS DE TITULARIDADE DA COMUNIDADE AUTÓNOMA DE GALICIA 26/06/2003 AUGAS ESTATAL Real Decreto 9/2008, de 11 de xaneiro, polo que se modifica o REGLAMENTO DO DOMINIO PÚBLICO HIDRÁULICO, aprobado polo Real Decreto 849/1986, de 11 de abril. Real Decreto 1/2001 TEXTO REFUNDIDO DA LEI DE AGUAS 20/07/2001 Real Decreto Lei 4/2007 MODIFICA O TEXTO REFUNDIDO DA LEI DE AUGAS, APROBADO POLO REAL DECRETO LEXISLATIVO 1/2001, DE 20 DE XULLO AUTONÓMICO DE GALICIA Lei 9/2010 de 4 de novembro, de AUGAS DE GALICIA FERROCARRIL ESTATAL Lei 38/2015, de 29 de setembro do sector ferroviario 30/9/2015. Real Decreto 2387/2004 REGULAMENTO DO SECTOR FERROVIARIO Orde FOM/2230/2005 POLA QUE SE REDUCE A LIÑA LÍMITE DE EDIFICACIÓN NOS TRAMOS DAS LIÑAS DA REDE FERROVIARIA DE INTERESE XERAL QUE PERCORRAN POR ZONAS URBANAS Orde FOM/1323/2005 DE 5 DE MAIO, POLA QUE SE DELEGA A COMPETENCIA PARA A MODIFICACIÓN DA LIÑA LÍMITE DE EDIFICACIÓN NAS LIÑAS FERROVIARIAS HIDROCARBUROS ESTATAL Lei 34/1998 DE HIDROCARBUROS Real Decreto 1523/1999 MODIFICACIÓN DO REGULAMENTO DE INSTALACIÓNS PETROLÍFERAS, APROBADO POR RD 2085/1994 E AS INSTRUCIÓNS TÉCNICAS COMPLEMENTARIAS MI-IP03, APROBADA POLO RD 1427/1997 E MI-IP04, APROBADA POLO RD 2201/ /10/1999 consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 113

115 Real Decreto 1562/1998 DEPÓSITOS DE ALMACENAMENTO DE LÍQUIDOS PETROLÍFEROS 17/07/1998 Real Decreto 1914/1997 GAS. INSTALACIÓNS E SUBMINISTRACIÓNS 19/12/1997 Orde 18/11/1974 REGULAMENTO DE REDES E ACOMETIDAS DE COMBUSTIBLES GASOSOS E INSTRUCIÓNS. "MIG" 18/11/1974 INSTALACIÓNS AERONÁUTICAS ESTATAL Lei 48/1960, de 21 de xullo, sobre NAVEGACIÓN AÉREA. Artigo 166 da Lei 13/1996, do 30 de decembro, de Medidas Fiscais, Administrativas e de Orde Social (B.O.E. nº 315, do 31 de decembro), modificado polo artigo 52 da Lei 18/2014, do 15 de outubro, de aprobación de medidas urxentes para o crecemento, a competitividade e a eficiencia (B.O.E. 17 outubro). Real Decreto 1541/2003 HELIPORTOS 05/12/2003 Decreto 584/1972 SERVIDUMES AERONÁUTICAS, modificado por Decreto 2490/74, do 9 de agosto (B.O.E. nº 218, de 11 de setembro), por Real Decreto 1541/2003, do 5 de decembro (B.O.E. nº 303, de 19 de decembro) e por Real Decreto 1189/2011, do 19 de agosto (B.O.E. nº 204, de 25 de agosto), por D 1844/1975 DE SERVIDUMES AERONÁUTICAS EN HELIPORTOS (05/12/2003) e por Real Decreto , de 26 de abril (B.O.E. nº 118, de 17 de maio) Lei 21/2003, do 7 de xullo, de Seguridade Aérea (B.O.E nº 162, do 8 de xullo). Real Decreto 2591/1998, do 4 de decembro, de Ordenación dos Aeroportos de Interese Xeral e a súa Zona de Servizo (B.O.E. nº 292, do 7 de decembro) modificado por Real Decreto 1189/2011, do 19 de agosto (B.O.E. nº 204, do 25 de agosto). INSTALACIÓNS INDUSTRIAIS ESTATAL Real Decreto 2267/2004, de 3 de decembro, polo que se aproba o Regulamento de seguridade contra incendios nos establecementos industriais. BOE Lei 54/1980, de 5 de novembro, de MODIFICACIÓN DA LEI DE MINAS 5/11/80. Real Decreto 2857/1978 REGULAMENTO XERAL PARA O RÉXIME DA MINERÍA Lei 22/1973, de 21 de xullo, de MINAS. Real Decreto 277/2005 EXPLOSIVOS 16/02/1998 AUTONÓMICO DE GALICIA Lei 3/2008 de 23 de maio ORDENACIÓN DA MINARÍA DE GALICIA 23/5/2008 INSTALACIÓNS DE INTERESE PARA A DEFENSA NACIONAL ESTATAL Lei 8/1975 ZONAS E INSTALACIÓNS DE INTERESE PARA A DEFENSA NACIONAL Real Decreto 689/1978 REGULAMENTO DE ZONAS E INSTALACIÓNS DE INTERESE PARA A DEFENSA NACIONAL consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 114

116 INSTALACIÓNS DE TELECOMUNICACIÓN ESTATAL Lei 9/2014, de 9 de maio, Xeral de Telecomunicacións. Real Decreto 346/2011 APRUEBA EL REGLAMENTO REGULADOR DE LAS INFRAESTRUCTURAS COMUNES DE TELECOMUNICACIONES PARA EL ACCESO A LOS SERVICIOS DE TELECOMUNICACIÓN EN EL INTERIOR DE LAS EDIFICACIONES 11/3/2011 1/4/2011 BOE Real Decreto 244/2010 APRUEBA EL REGLAMENTO REGULADOR DE LA ACTIVIDAD DE INSTALACIÓN Y MANTENIMIENTO DE EQUIPOS Y SISTEMAS DE TELECOMUNICACIÓN 5/3/ /3/2010 BOE Ley 7/2009 MEDIDAS URGENTES EN MATERIA DE TELECOMUNICACIONES (PROCEDENTE DEL REAL DECRETO-LEY 1/2009, DE 23 DE FEBRERO) 3/7/2009 4/7/2009 BOE Real Decreto Ley 1/2009 MEDIDAS URGENTES EN MATERIA DE TELECOMUNICACIONES 23/2/ /2/2009 BOE Real Decreto 863/2008 de 23 de maio REGLAMENTO DE DESARROLLO DA LEI 32/2003, XERAL DE TELECOMUNICACIÓNS, NO RELATIVO AO USO DO DOMINIO PÚBLICO RADIOELÉCTRICO Real Decreto 1066/2001 REGULAMENTO QUE ESTABLECE CONDICIÓNS DE PROTECCIÓN DE DOMINIO PÚBLICO RADIOELÉCTRICO, RESTRICIÓNS ÁS EMISIÓNS RADIOELÉCTRICAS E MEDIDAS DE PROTECCIÓN SANITARIA FRONTE A EMISIÓNS RADIOELÉCTRICAS 28/09/2001 Real Decreto 424/2005 APRUEBA EL REGLAMENTO SOBRE LAS CONDICIONES PARA LA PRESTACIÓN DE SERVICIOS DE COMUNICACIONES ELECTRÓNICAS, EL SERVICIO UNIVERSAL Y LA PROTECCIÓN DE LOS USUARIOS 15/4/ /4/2005 BOE Orden 26/10/1999 DESARROLLO DEL REGLAMENTO REGULADOR DE LAS INFRAESTRUCTURAS COMUNES DE TELECOMUNICACIONES PARA EL ACCESO A LOS SERVICIOS DE TELECOMUNICACIONES EN EL INTERIOR DE LOS EDIFICIOS Y LA ACTIVIDAD DE INSTALACION DE EQUIPOS Y SISTEMAS DE TELECOMUNICACIONES 26/10/1999 9/11/1999 BOE Real Decreto Ley 1/1998 INFRAESTRUCTURAS COMUNES EN LOS EDIFICIOS PARA EL ACCESO A LOS SERVICIOS DE TELECOMUNICACIÓN 27/2/ /2/1998 BOE ANTENAS Real Decreto 1201/1986 ANTENAS PARABÓLICAS 06/06/1986 Orde 08/08/1967 INSTALACIÓN DE ANTENAS COLECTIVAS EN V.P.O. 08/08/1967 Orde 23/01/1967 NORMAS PARA A INSTALACIÓN DE ANTENAS COLECTIVAS 23/01/1967 Real Decreto Lei 1/1998 ANTENAS EN EDIFICIOS 27/02/1998 Decreto 18/10/1957 INSTALACIÓN DE ANTENAS RECEPTORAS NO EXTERIOR DE INMOBLES 18/10/1957 INSTALACIÓNS ELÉCTRICAS DE ALTA E MEDIA TENSIÓN ESTATAL Real Decreto 1955/2000 PARA REGULAR AS ACTIVIDADES DE TRANSPORTE, DISTRIBUCIÓN, COMERCIALIZACIÓN, SUBMINISTRACIÓN E PROCEDEMENTOS DE AUTORIZACIÓN DE INSTALACIÓNS DE ENERXÍA ELÉCTRICA 01/12/2000 Lei 24/2013, de 26 de diciembre, do SECTOR ELÉCTRICO Real Decreto 1428/1986 de 13-xun. PROHIBICIÓN DE PARARRAIOS RADIOACTIVOS (13/06/1986), modificado polo Real Decreto 903/ 1987 MODIFICACIÓN DO R.D. 1428/1986, consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 115

117 CONCESIÓN PRAZO DE 2 AÑOS PARA RETIRADA CABEZAIS DOS PARARRAIOS RADIOACTIVOS 13/07/1987 Real Decreto 3275/1982 REGULAMENTO SOBRE CONDICIÓNS TÉCNICAS E GARANTÍAS DE SEGURIDADE EN CENTRAIS ELÉCTRICAS E CENTROS DE TRANSFORMACIÓN 12/11/1982 Orde 06/06/1989 DESENVOLVEMENTO E CUMPRIMENTO DO REAL DECRETO 7/1988 DE 8- XAN, SOBRE ESIXENCIAS DE SEGURIDADE DE MATERIAL ELÉCTRICO 06/06/1989 Decreto 2617/1986 REGULAMENTO DE EXPROPIACIÓN FORZOSA E SANCIÓNS EN MATERIA DE INSTALACIÓNS ELÉCTRICAS (INSTALACIÓNS EXISTENTES) Real Decreto 223/2008, de 15 de febreiro, polo que se aproba o Regulamento sobre CONDICIÓNS TÉCNICAS E GARANTÍAS DE SEGURIDADE EN LIÑAS ELÉCTRICAS DE ALTA TENSIÓN e as súas instrucións técnicas complementarias ITC-LAT 01 a 09. B.O.E. Nº 068 publicado 19/3/2008. Entrada en vigor o 19/09/2008, AUTONÓMICO DE GALICIA Orde de 10 de maio de 2010 pola que se regula a aplicación na Comunidade Autónoma de Galicia da instrución técnica complementaria ITC-LAT 03 do Regulamento sobre condicións técnicas e garantías de seguridade nas liñas eléctricas de alta tensión, aprobado polo Real Decreto 223/2008, de 15 de febreiro. Decreto 275/2001 CONDICIÓNS TÉCNICAS ESPECIFICAS DE DESEÑO E MANTEMENTO ÁS QUE SE DEBERÁN SOMETER AS INSTALACIÓNS ELÉCTRICAS DE DISTRIBUCIÓN 04/10/2001 INSTALACIÓNS AGROPECUARIAS AUTONÓMICO DE GALICIA Orde 1 de agosto de 2003 EXPLOTACIÓN AGROPECUARIA FAMILIAR E TRADICIONAL PARA OS EFECTOS DO INDICADO NA LEI 9/ /08/2003 PROTECCIÓN DO MEDIO AMBIENTE ESTATAL CONSERVACIÓN NATUREZA Lei 42/2007 de 13 de decembro, DO PATRIMONIO NATURAL E DA BIODIVERSIDADE Lei 26/2007 de 23 de outubro, de RESPONSABILIDADE MEDIOAMBIENTAL RD 2090/2008 de 22 dec. (REGULAMENTO DE DESENVOLVEMENTO PARCIAL DA L 26/2007 DE 23 OCT., RESPONSABILIDADE MEDIOAMBIENTAl) Lei 5/2007 REDE DE PARQUES NACIONAIS MONTES Real Decreto 436/2004 INVENTARIO NACIONAL DE ZONAS HÚMEDAS 12/03/2004 Lei 21/2015 DO 20 DE XULLO POLA QUE SE MODIFICA A LEI DE MONTES Lei 10/2006 MODIFICA A LEI 43/2003, DE 21 DE NOVEMBRO, DE MONTES Lei 43/2003 DE MONTES 21/11/2003 Lei 55/1980 de 11 novembro (MONTES VECIÑAIS EN MAN COMÚN) Decreto 485/1962, de 22 de febreiro, polo que se aproba O REGULAMENTO DE MONTES IMPACTO AMBIENTAL consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 116

118 Real decreto lexislativo 1/2008, do 11 de xaneiro, polo que se aproba o texto refundido da LEI DE AVALIACIÓN DE IMPACTO AMBIENTAL DE PROXECTOS. Lei 21/2013, de 9 de decembro, de avaliación ambiental. Instrumento de Ratificación DO CONVENIO SOBRE AVALIACIÓN DO IMPACTO NO MEDIO AMBIENTE NUN CONTEXTO TRANSFRONTEIRIZO, FEITO EN ESPOO (FINLANDIA) O 25 DE FEBREIRO DE 1991 AMBIENTE ATMOSFÉRICO Lei 34/2007 de 15 de novembro, CALIDADE DO AIRE E PROTECCIÓN DA ATMOSFERA. Decreto 833/1975 DESENVOLVEMENTO DA LEI DE PROTECCIÓN DO MEDIO AMBIENTE ATMOSFÉRICO 06/02/1975 Real Decreto 547/1979 MODIFICACIÓN DO DECRETO 833/1975, DE 6-FEB 20/02/1979 RESIDUOS SÓLIDOS REAL DECRETO 105/2008, de 1 de febreiro, polo que se regula a PRODUCIÓN E XESTIÓN DOS RESIDUOS DE CONSTRUCIÓN E DEMOLICIÓN 1/2/2008. Orde MAM/304/2002 de 8 de febreiro, OPERACIÓNS DE VALORIZACIÓN E ELIMINACIÓN DE RESIDUOS E LISTAXE EUROPEA DE RESIDUOS 8/2/2002. Lei 10/1998 NORMAS REGULADORAS DE RESIDUOS 21/04/1998 REAL DECRETO 952/1997, de 20 de xuño, polo que se modifica o Regulamento para a Execución da Lei 20/1986, de 14 de Maio, básica de Residuos tóxicos e Perigosos, aprobado mediante real decreto 833/1988, de 20 de xullo. VERTIDOS AUGAS RESIDUAIS E CONTAMINACIÓN REAL DECRETO 9/2005, de 14 de xaneiro, polo que se establece a RELACIÓN DE ACTIVIDADES POTENCIALMENTE CONTAMINANTES DO SOLO E OS CRITERIOS E ESTÁNDARES PARA A DECLARACIÓN DE SOLOS CONTAMINADOS. Lei 16/2002 PREVENCIÓN E CONTROL INTEGRADOS DA CONTAMINACIÓN 1/7/2002 Real Decreto 2116/1998 MODIFICA AO RD 509/1996, POLO QUE SE ESTABLECEN AS NORMAS APLICABLES AO TRATAMENTO DAS AUGAS RESIDUAIS 02/10/1998 Real Decreto 509/1996 DESENVOLVEMENTO DEL REAL DECRETO-LEI 11/1995 POLO QUE SE ESTABLECEN AS NORMAS APLICABLES AO TRATAMENTO DAS AUGAS RESIDUAIS 15/03/1996 Real Decreto 258/1989 NORMATIVA XERAL SOBRE VERTIDOS DE SUSTANCIAS PERIGOSAS DENDE TERRA AO MAR 10/03/1989 Orde MAM/985/2006, de 23 de marzo, POLA QUE SE DESENVOLVE O RÉXIME XURÍDICO DAS ENTIDADES COLABORADORAS DA ADMINISTRACIÓN HIDRÁULICA EN MATERIA DE CONTROL E VIXIANCIA DA CALIDADE DAS AUGAS E DA XESTIÓN DOS VERTIDOS AO DOMINIO PÚBLICO HIDRÁULICO. Orde 28/06/1991 AMPLIACIÓN DO ÁMBITO DE APLICACIÓN DA ORDE DE 12-NOV-87 A CATRO SUSTANCIAS NOCIVAS OU PERIGOSAS QUE PODEN FORMAR PARTE DE DETERMINADOS VERTIDOS 28/06/1991 Orde 13/03/1989 INCLUSIÓN NA ORDE DE 12-NOV-87 DE NORMAS APLICABLES A NOVAS SUSTANCIAS NOCIVAS PERIGOSAS QUE PODEN FORMAR PARTE DE DETERMINADOS VERTIDOS DE AUGAS RESIDUAIS 13/03/1989 Orde Ministerial 25 mai (Modificación OM 12 nov. 1987) Orde de 13 de xullo de 1993, pola que se APROBA A INSTRUCIÓN PARA O PROXECTO DE CONDUCIÓNS DE VERTIDOS DENDE TERRA AO MAR consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 117

119 RUÍDOS Orde 12/11/1987 NORMAS DE EMISIÓN, OBXECTIVOS DE CALIDADE E MÉTODOS DE MEDICIÓN DE REFERENCIA RELATIVOS A DETERMINADAS SUSTANCIAS NOCIVAS OU PERIGOSAS CONTIDAS NOS VERTIDOS DE AUGAS RESIDUAIS 12/11/1987 Real Decreto Lei 11/1995 NORMAS APLICABLES AO TRATAMENTO DE AUGAS RESIDUAIS URBANAS 28/12/1995 Real Decreto 509/1996, de 15 de marzo, polo que se desenvolve o Real Decreto-lei 11/1995, de 28 de decembro Resolución 23/04/1969 NORMAS PROVISIONAIS SOBRE INSTALACIÓNS DEPURADORAS E VERTIDO DE AUGAS RESIDUAIS AO MAR 23/04/1969 Real Decreto 1367/2007 de 19 de outubro, DESENVOLVE A LEI 37/2003, DE 17 DE NOVEMBRO, DO RUIDO, NO REFERENTE A ZONIFICACIÓN ACÚSTICA, OBXECTIVOS DE CALIDADE E EMISIÓNS ACÚSTICAS Lei 37/2003, DO RUIDO 17/11/2003 Real Decreto 524/2006 MODIFICA O REAL DECRETO 212/2002, DE 22 DE FEBREIRO, POLO QUE SE REGULAN AS EMISIÓNS SONORAS NO CONTORNO DEBIDAS A DETERMINADAS MÁQUINAS DE USO AO AIRE LIBRE Real Decreto 1513/2005 DESENVOLVE A LEI 37/2003, DE 17 DE NOVEMBRO, DO RUIDO, NO REFERENTE Á AVALIACIÓN E XESTIÓN DO RUIDO AMBIENTAL Real Decreto 212/2002 REGULA AS EMISIÓNS SONORAS NO CONTORNO DEBIDAS A DETERMINADAS MÁQUINAS DE USO AO AIRE LIBRE AUTONÓMICO DE GALICIA CONSERVACIÓN NATUREZA MONTES Lei 7/2008 de 7 de xullo, de PROTECCIÓN DA PAISAXE DE GALICIA Decreto 127/2008 de 5 de xuño, DESENVOLVE O RÉXIME XURÍDICO DOS HUMIDAIS PROTEXIDOS E CRÉASE O INVENTARIO DE HUMIDAIS DE GALICIA Lei 9/2001 CONSERVACION DA NATUREZA 21/08/2001 Orde 28 de Outubro de 1999 ORDE PARA A DECLARACION PROVISIONAL DAS ZONAS PROPOSTAS PARA A SÚA INCLUSIÓN NA REDE EUROPEA NATURA 2000, COMO ESPAZOS NATURAIS EN RÉXIME DE PROTECCIÓN XERAL 28/10/1999 Decreto 124/2005 DO 6 DE MAIO, POLO QUE SE REGULA A FIGURA DE ESPAZO NATURAL DE INTERESE LOCAL E A FIGURA DE ESPAZO PRIVADO DE INTERESE NATURAL. Decreto 67/2007 REGULA O CATÁLOGO GALEGO DE ÁRBORES SENLLEIRAS Decreto 37/2014 DO 27 DE MARZO, POLO QUE SE DECLARAN ZONAS ESPECIAIS DE CONSERVACIÓN OS LUGARES DE IMPORTANCIA COMUNITARIA DE GALICIA E SE APROBA O PLAN DIRECTOR DA REDE NATURA 2000 DE GALICIA. Decreto 72/2004 DECLARACIÓN DE ESPAZOS COMO ZONAS DE ESPECIAL PROTECCIÓN DOS VALORES NATURAIS 02/04/2004 Resolución 30/04/2004 CARTOGRAFÍA ONDE SE RECOLLEN OS LÍMITES DOS ESPAZOS NATURAIS DECLARADOS ZONAS DE ESPECIAL PROTECCIÓN DOS VALORES NATURAIS POLO DECRETO 72/2004, DO 2 DE ABRIL Lei 7/2012, de 28 de xuño, de montes de Galicia. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 118

120 INCENDIO Lei 3/2007 PREVENCIÓN E DEFENSA CONTRA OS INCENDIOS FORESTAIS DE GALICIA Orde 18/4/2007 ZONIFICA O TERRITORIO CON BASE NO RISCO ESPACIAL DE INCENDIO FORESTAL Decreto 105/2006 REGULA AS MEDIDAS PREVENTIVAS RELATIVAS Á PREVENCIÓN DE INCENDIOS FORESTAIS, A PROTECCIÓN DOS ASENTAMENTOS NO MEDIO RURAL E A REGULACIÓN DE APROVEITAMENTOS E POBOACIÓNS FORESTAIS IMPACTO AMBIENTAL Decreto 133/2008, do 12 de xuño, polo que se REGULA A AVALIACIÓN DE INCIDENCIA AMBIENTAL. DECRETO 327/1991, DO 4 DE OUTUBRO, DE AVALIACIÓN DE EFECTOS AMBIENTAIS PARA GALICIA 4/11/1991. Decreto 442/1990 AVALIACIÓN DO IMPACTO AMBIENTAL PARA GALICIA 13/09/1990 AMBIENTE ATMOSFÉRICO Lei 8/2002 LEI DE PROTECCIÓN DO AMBIENTE ATMOSFÉRICO DE GALICIA 18/12/2002 Lei 1/1995 PROTECCIÓN AMBIENTAL DE GALICIA 02/01/1995 RESIDUOS SÓLIDOS URBANOS Lei 10/2008, de 3 de novembro, de RESIDUOS DE GALICIA 3/11/2008. Decreto 174/2005 DO 9 DE XUÑO, POLO QUE SE REGULA O RÉXIME XURÍDICO DA PRODUCIÓN E XESTIÓN DE RESIDUOS E O REXISTRO XERAL DE PRODUTORES E XESTORES DE RESIDUOS DE GALICIA. Resolución DO 17 DE XUÑO DE 2005, POLA QUE SE APROBA O PROGRAMA DE XESTIÓN DE RESIDUOS DE CONSTRUCIÓN E DEMOLICIÓN DE GALICIA PROTECCIÓN DE PATRIMONIO ESTATAL Lei 13/85 DE PATRIMONIO HISTÓRICO 25/06/1985 Real Decreto 162/2002 MODIFICACIÓN DO ART. 58 DO REAL DECRETO 111/1986 E A LEI 16/1985 DE PATRIMONIO HISTÓRICO ESPAÑOL 08/02/2002 Real Decreto 111/86 REAL DECRETO DE PATRIMONIO HISTÓRICO ESPAÑOL 28/01/1986 AUTONÓMICO DE GALICIA Lei 3/1996 LEI DE PROTECCIÓN DOS CAMIÑOS DE SANTIAGO DE GALICIA 10/05/1996 Lei 8/1995 LEI DE PATRIMONIO CULTURAL DE GALICIA 30/10/1995 Decreto 46/2007 REGULA A COMPOSICION E FUNCIONAMENTO DO COMITÉ ASESOR DO CAMIÑO DE SANTIAGO Decreto 45/2001 REFUNDICIÓN DA NORMATIVA EN MATERIA DO CAMIÑO DE SANTIAGO 01/02/2001 Decreto 199/1997 REGULACIÓN DA ACTIVIDADE ARQUEOLÓXICA NA COMUNIDADE AUTÓNOMA DE GALICIA 10/07/1997 consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 119

121 OUTROS ESTATAL ACCESIBILIDADE Orde VIV/61/2010, de 1 de febreiro, pola que se desenvolve o documento técnico de Condicións Básicas de accesibilidade e non discriminación para o acceso e utilización dos espazos públicos urbanizados. Real Decreto 173/2010. Accesibilidade e non discriminación das persoas con discapacidade 11/3/2010. Lei 51/2003, de 2 de decembro, de IGUALDADE DE OPORTUNIDADES, NON DISCRIMINACIÓN E ACCESIBILIDADE UNIVERSAL DAS PERSOAS CON DISCAPACIDADE 02/12/2003. Real Decreto 505/2007 APROBA AS CONDICIÓNS BÁSICAS DE ACCESIBILIDADE E NON DISCRIMINACION DAS PERSOAS CON DISCAPACIDADE PARA O ACCESO E UTILIZACION DOS ESPAZOS PUBLICOS URBANIZADOS E EDIFICACIÓNS Real Decreto 355/1980 RESERVA E SITUACIÓN DAS V.P.O. DESTINADAS A PERSOAS CON DISCAPACIDADE 25/01/1980 CÓDIGO CIVIL Real Decreto 24/07/1889 CÓDIGO CIVIL (SERVIDUMES ART ) 11/05/1888 CEMITERIOS VARIOS Decreto 22/1974 REGULAMENTO DE POLICÍA SANITARIA MORTUORIA Real Decreto 235/2013 de 5 de abril polo que se aproba o PROCEDEMENTO BÁSICO PARA A CERTIFICACIÓN DA EFICIENCIA ENERXÉTICA DOS EDIFICIOS 5/4/2013. Real Decreto 1890/2008, APROBA O REGULAMENTO DE EFICIENCIA ENERXÉTICA EN INSTALACIÓNS DE ALUMEADO EXTERIOR E AS SÚAS INSTRUCIÓNS TÉCNICAS COMPLEMENTARIAS EA-01 A EA-07 19/11/2008. Real Decreto 393/2007 de 23 de marzo, APROBA A NORMA BÁSICA DE AUTOPROTECCIÓN DOS CENTROS, ESTABLECEMENTOS E DEPENDENCIAS DEDICADOS A ACTIVIDADES QUE POIDAN DAR ORIXE A SITUACIÓNS DE EMERXENCIA 23/3/2007. Real Decreto 47/2007, de 19 de xaneiro, polo que se aproba o PROCEDEMENTO BÁSICO PARA A CERTIFICACIÓN DE EFICIENCIA ENERXÉTICA DE EDIFICIOS DE NOVA CONSTRUCIÓN 19/1/2007. REAL DECRETO 314/2006, de 17 de marzo, polo que se aproba o CÓDIGO TÉCNICO DA EDIFICACIÓN. (CTE). Lei 38/1999, DE ORDENACION DA EDIFICACION 05/11/1999. Real Decreto 2816/1982 REGULAMENTO XERAL DE POLICÍA DE ESPECTÁCULOS PÚBLICOS E ACTIVIDADES RECREATIVAS 27/10/1982 AUTONÓMICO DE GALICIA Real Decreto 2421/1978 REGULAMENTO DA LEI SOBRE SINAIS FÍSICOS E XEODÉSICOS ACCESIBILIDADE Lei 10/2014, do 3 de decembro, de accesibilidade na comunidade autónoma de Galicia. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 120

122 Decreto 35/2000 REGULAMENTO DE DESENVOLVEMENTO E EXECUCIÓN DA LEI DE ACCESIBILIDADE E SUPRESIÓN DE BARREIRAS 28/01/2000, coas modificacións do DECRETO 74/2013, de 18 de abril e coa transitoriedade definida pola Lei 10/2014. CÓDIGO CIVIL Lei 4/1995 DEREITO CIVIL DE GALICIA CEMITERIOS VARIOS DECRETO 151/2014, de 20 de novembro, de sanidade mortuoria de Galicia. Lei 9/2013, do 19 de decembro, do emprendemento e da competitividade económica de Galicia. Lei 13/2010, do 17 de decembro, do comercio interior de Galicia. Lei 7/2011 de 27 de outubro, de TURISMO DE GALICIA 27/10/2011 DOG 11/11/2011. Decreto 52/2011 de 24 de marzo, polo que se establece a ordenación de apartamentos e vivendas turísticos na Comunidade Autónoma de Galicia 24/3/2011 DOG 1/4/2011. Decreto 42/2009 de 21 de xaneiro, REGULA A CERTIFICACIÓN ENERXÉTICA DE EDIFICIOS DE NOVA CONSTRUCIÓN NA COMUNIDADE AUTÓNOMA DE GALICIA 21/1/2009 (data de entrada en vigor: 5/9/2009). Decreto 29/2010, do 4 de marzo, polo que se aproban as normas de habitabilidade de vivendas de Galicia 4/3/10 Lei 10/2004 MODIFICACIÓN DA LEI 9/1997, DO 21 DE AGOSTO, DE ORDENACIÓN E PROMOCIÓN DO TURISMO EN GALICIA Orde 18 de abril de 1996 REGULACION SOBRE CENTROS DE ATENCION A PERSOAS MAIORES (DESENVOLVEMENTO DO DECRETO 243/1995 DE 28 DE XULLO), modificada pola Orde 13/4/ /04/2007. Decreto 143/2006 ESTABLECE A ORDENACION DOS CAMPAMENTOS DE TURISMO EN GALICIA, modificado polo Decreto 11/ /1/2007. Decreto 191/2004 DO 29 DE XULLO, ORDENACIÓN DOS ESTABLECEMENTOS DE TURISMO RURAL, modificado polo Decreto 142/ /7/06. Decreto 50/2000 NORMATIVA VIXENTE EN MATERIA DE XUVENTUDE (ALBERGUES, GRANXAS ESCOLAS...) 20/01/2000 Decreto 267/1999 POLO QUE SE ESTABLECE A ORDENACIÓN DOS ESTABLECEMENTOS HOTELEIROS 30/09/1999 Decreto 306/1997 NORMAS DE SEGURIDADE EN PARQUES INFANTÍS 23/10/1997 Decreto 341/1996 COMERCIO MINORISTA. CREA A COMISIÓN CONSULTIVA DE EQUIPAMENTOS COMERCIAIS E REGULA A IMPLANTACIÓN DE GRANDES ESTABLECEMENTOS. 13/09/1996 Decreto 240/1995 SERVIZOS SOCIAIS. REGULA OS DE ATENCIÓN PRIMARIA. 28/07/ CUMPRIMENTO DOS LÍMITES DE SOSTIBILIDADE E CONDICIÓNS DE CALIDADE DE VIDA DA LOUG. A aprobación da LOUG veu supor unha serie de novidades notables na regulación do planeamento urbanístico (Título II, Planeamento urbanístico); para a xustificación do cumprimento do disposto nos artigos 46 (límites de sostibilidade) e 47 (calidade de vida e cohesión social). Entre elas, unha das máis salientábeis, a de establecer uns límites de densidade nas novas zonas de desenvolvemento en función da poboación municipal existente e da proximidade desas zonas aos núcleos urbanos, establecéndose así mesmo no solo urbano non consolidado unhas cesións mínimas para espazos libres e dotacións referidas á capacidade edificatoria, establecéndose a estes efectos unha consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 121

123 nova división territorial do solo urbano denominada Distrito, dentro da cal se dese conta do cumprimento de ámbalas dúas esixencias (densidade e cesións). Na mesma liña innovadora respecto dos vellos parámetros da lexislación estatal, establécese a obriga da previsión de reservas para a implantación dos sistemas xerais en proporción á Capacidade Residencial Máxima dos plans, introducindo, deste xeito, novas esixencias de calidade de vida e cohesión social. A proposta de ordenación que se contén no presente documento para tramitar cómpre coas esixencias establecidas na LOUG, como demostran as cifras dos cadros e as fichas de ámbitos que se acompañan, nos que se presentan os resultados numéricos da ordenación, tanto no que atinxe ás intensidades e usos, como no que respecta a estándares de dotacións públicas, isto é a oferta de espazos libres e equipamentos de carácter local e aparcadoiros asociados ao solo que o propio PXOM promove; a saber, os ámbitos de Solo Urbano Non Consolidado e os Sectores de Solo Urbanizable. Nos seguintes apartados iremos tratando independentemente, tanto os sistemas xerais para a totalidade do concello como no seu caso para cada clase de solo as citadas reservas, límites ou estándares CUMPRIMENTO DAS RESERVAS DE SOLO ESIXIDAS PARA A IMPLANTACIÓN DE SISTEMAS XERAIS. Establécese a obrigatoriedade da previsión de reservas para a implantación dos sistemas xerais en proporción á Capacidade Residencial Máxima dos plans, por tanto procederemos a explicar como se fixo ese cálculo previo de capacidade AVALIACIÓN DA CAPACIDADE MÁXIMA RESIDENCIAL. A Lei 9/2002 establece no seu artigo 47.1, que: O plan xeral deberá preve-las reservas de solo necesarias para a implantación dos sistemas xerais ou conxunto de dotacións urbanísticas ao servizo predominante do conxunto da poboación, do seu asentamento, mobilidade e emprego, en proporción adecuada ás necesidades da poboación, e tendo en conta a capacidade máxima residencial derivada do plan, (...) Da redacción do artigo cabe unha interpretación sumamente ampla do esixido nel, non obstante optouse por salientar a condición da capacidade máxima residencial como a determinante para a xustificación das reservas de sistemas xerais fronte aos mínimos legais fixados en proporción aos metros cadrados edificables de uso residencial, establecéndose, en todo caso, a equiparación efectiva das dúas condicións, de xeito que cando se fala de capacidade máxima residencial estarase a referir indistintamente a metros cadrados edificables de uso residencial. Igualmente, a propia condición de máximos aplicada á capacidade residencial, establece un horizonte límite que implica o desenvolvemento completo das previsións do Plan Xeral, o cal fai fincapé na cualificación do solo urbano e de núcleo rural, en tanto que se fixan condicións tipolóxicas precisas aplicábeis a grandes áreas homoxéneas, permitindo unha avaliación rápida da capacidade edificatoria. No solo urbanizable delimitado de uso global residencial (en caso de existir), a estimación é moito máis sinxela, pois resulta da aplicación da intensidade de uso residencial á superficie bruta do ámbito. Establécese, nos apartados seguintes, unha metodoloxía de cálculo que nos permite achegarnos a unha estimación da capacidade residencial máxima que se pode acadar segundo o que o PXOM permite en cada tipo de clasificación de solo e que se presenta nun cadro simplificado Capacidade máxima residencial en solo urbano e solo de núcleo rural. O solo de núcleos urbanos e rurais está directamente cualificado e realízanse os cálculos con aplicación de parámetros en áreas tipolóxicas homoxéneas. Capacidade Máxima Residencial CMR= Σ Smax,i [ m 2 ] Smax,i = St,i Em,i fc fu [ m 2 ], consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 122

124 Smax,i superficie total edificable da área tipolóxica homoxénea (área de aplicación de ordenanza ou pendente de planeamento de desenvolvemento). St,i superficie equivalente de área tipolóxica homoxénea. Em,i factor de edificabilidade eq. asignado a cada área tipolóxica homoxénea. fc, factor externo de consolidación (factor extrínseco á condición de área tipolóxica homoxénea). fu factor de ponderación para usos permitidos distintos do residencial. Para acadar o valor da superficie total edificable cómpre distinguir entre os distintos datos de partida dos que se poida dispor para o cálculo (ordenación polo miúdo ou área pendente de planeamento secundario), que definirá sistemas diferentes para acadar o dato que se busca, que é a capacidade máxima residencial, para o que se poden utilizar diversos factores que se desenvolven nos seguintes apartados, explicando os casos en que se aplican, en función de que a ordenación especifique xa edificabilidades ou parámetros de forma (alturas, fondos e recuados), ou que xa se reflictan directamente as superficies máximas edificables (por exemplo nas Áreas de Reparto). Superficie equivalente, St: Trátase dun valor empírico resultado da medición directa en plano das áreas susceptíbeis da aplicación das tipoloxías edificatorias, definidas tanto pola cualificación de áreas de ordenanza como polo recoñecemento da edificación existente. No caso de ámbitos de planeamento de desenvolvemento con aplicación de diversas tipoloxías, establécese matematicamente do seguinte xeito para cada unha delas: St,i = Sb fl fd,i [ m 2 ], Sb, superficie bruta ámbito de planeamento de desenvolvemento. fl, factor corrector para descontar viarios e espazos libres. fd,i, factor de distribución de cada área tipolóxica, cumpríndose sempre que : Σ fd,n= 1 para n áreas tipolóxicas distintas. Factor de edificabilidade equivalente, Em: Define a superficie máxima construíble por unidade de superficie asignada á superficie de solo onde se aplican cada unha das tipoloxías edificatorias. O seu valor numérico virá fixado segundo o establecido na Normativa urbanística, e no seu defecto aplicarase a seguinte expresión: Em= (Fe he fa) / Fm [ m 2 / m 2 ], Fm, fondo medio de parcela en área, de medición directa nos planos. Fe, fondo máximo edificable, definido pola normativa urbanística. he, altura máxima equivalente en nº de plantas, definido pola normativa urbanística. fa, factor de acaroado da edificación. Factor de uso, fu: Pondera a existencia ou posibilidade de usos distintos do residencial. Factor externo de consolidación, fc: Introduce as esixencias de mantemento, rehabilitación e restauración establecidas na LOUG para as edificacións xa existentes en solo de núcleo rural ou ámbitos obxecto de protección coa mesma finalidade (PEPRIs e similares), implicando, en todo caso, unha redución da capacidade máxima residencial, ou pode valorar tamén noutras ordenanzas a redución da edificabilidade máxima que se produce por inercia de mantemento de edificacións existentes nas súas condicións xerais volumétricas actuais coa consecuencia de non esgotar en ambos supostos a edificabilidade máxima que permiten as ordenanzas. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 123

125 Nalgúns casos concretos en que a ordenación vai a conservar practicamente a que actualmente está xa materializada na edificación existente procédese a realizar un cálculo directo desa edificabilidade xa materializada a partir da configuración da edificación na cartografía por procedementos directos de medición a través de sistemas XIS Capacidade máxima residencial en solo urbanizable delimitado. No solo urbanizable delimitado aplícanse directamente os parámetros de edificabilidade permitida, estimando no seu caso os usos non residenciais para descontalos da edificabilidade residencial de cálculo. Capacidade Máxima Residencial CMR= Σ Smax,i [ m 2 ] Smax,i = Sb,i Em,i fu [ m 2 ], Smax,i capacidade residencial de sector de solo urbanizable delimitado. Sb,i Em,i fu superficie bruta de sector de solo urbanizable delimitado intensidade de uso residencial de sector de solo urbanizable delimitado. factor de ponderación para usos permitidos distintos do residencial Cálculo da capacidade máxima residencial. No cadro seguinte se recolle o cálculo completo da Capacidade Máxima Residencial (CMR) da proposta de ordenación do PXOM e calculada segundo a metodoloxía anteriormente descrita. TÁBOA 1. AVALIACIÓN DA CAPACIDADE MÁXIMA RESIDENCIAL DERIVADA DO PLAN XERAL. SOLO DE NÚCLEO RURAL Smax,NR(m2)= ÁMETO ORDENANZA-GRAO Sb (m2) fl fd St (m2) Fm (m) Fe (m) he (plantas) fa E (m2/m2)(*) fu fc Smax (m2) N. RURAIS NRT ,70 1, ,60 0,80 0, N. RURAIS NRC ,70 1, ,60 0,85 0, N. RURAIS NRC ,70 1, ,50 0,85 0, N. RURAIS NRC ,70 1, ,40 0,85 0, N. RURAIS NRC ,70 1, ,25 0,90 0, N. RURAIS NRC ,70 1, ,20 0,90 1, Smax,NR(m2)= CAPACIDADE MÁXIMA RESIDENCIAL CMR (m2)= Smax,SU + Smax,NR + Smax,Uble = RESERVAS NECESARIAS PARA A IMPLANTACIÓN DE SISTEMAS XERAIS Reserva para a implantación do Sistema Xeral de Espacios Libres Sup. S.X.E.L. (m2) = 0,15 CMR= Reserva para a implantación do Sistema Xeral de Equipamentos Comunitarios Sup. S.X.E.C. (m2) = 0,05 CMR= CUMPRIMENTO DAS RESERVAS DE SOLO ESIXIDAS PARA SISTEMAS XERAIS. A proposta de ordenación que se contén no presente documento, cumpre coas esixencias establecidas no artigo 47 da Lei 9/2002 a respecto das reservas de solo para os Sistemas Xerais. A relación completa e pormenorizada de sistemas xerais, tanto existentes como propostos (incluíndo a clave coa que figuran nos planos e a súa superficie, así como a existencia real do equipamento, o seu uso, a titularidade final proposta e a dispoñibilidade dos terreos para materializalas) que existen ou que están previstas no termo municipal recóllense detalladamente en cadros e informes individualizados ao final da presente memoria. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 124

126 Co resultado dos cadros citados, cómpre salientar que o PXOM cumpre con medras os estándares de Sistemas Xerais de Dotacións Urbanísticas fixados na lexislación aplicable, por canto os estándares resultantes da ordenación proposta sobordan amplamente eses estándares, como se pode apreciar pola seguinte táboa: Sistema Xeral de Dotacións Estándares Estándares resultantes da Ordenación Diferenzas urbanísticas LOUG do Plan Xeral Equipamentos (total) Estándares 5m/ 2 100m 2 375, m 2 /100m 2 residenciais 375,52% Espazos Libres Estándares 15m 2 /100m 2 263, m 2 /100m 2 residenciais 263,16% Total dotacións Estándares 20m 2 /100m 2 291, m 2 /100m 2 residenciais 291,25% Capacidade Máxima Residencial (CMR) Como se pode apreciar os estándares de dotacións urbanísticas multiplican, no seu conxunto, por case 3 veces os estándares mínimos fixados pola LOUG, feito que fala ás claras da bondade do PXOM INTERPRETACIÓN DOS RESULTADOS DA CAPACIDADE RESIDENCIAL. A interpretación dos datos resultantes do cálculo da capacidade máxima residencial permitida polo PXOM, debe realizarse no marco das características propias deste concello, e para relacionalo con outros parámetros como a poboación e as vivendas cómpre facer cuantificacións e análises específicas ao respecto, que se recollen nos seguintes apartados Cuantificación real das vivendas actuais. Como xa temos sinalado e constatado en varios casos, os censos de vivendas realízanse con parámetros diferentes, resultando variacións, ás veces importantes, no número de vivendas a respecto da realidade, seguramente por non ter en conta, en moitos casos, as vivendas non habitadas ou en mal estado. Polo tanto, teremos en conta o reconto actualizado de vivendas que ten realizado o PXOM (809 vivendas en total), moito máis coherente coa realidade Cuantificación das vivendas realmente executables. A cuantificación das vivendas que se poden executar en condicións normais polo PXOM (é dicir, sen a redacción de planeamento complementario non programado especificamente polo PXOM, como poidan ser os PEONR, e nalgúns casos os Plans de Sectorización) debe realizarse no marco das características do hábitat, das necesidades reais da poboación e dos condicionantes urbanísticos propios deste concello, que non son asimilables ao que acontece noutros territorios, polo tanto realizaremos unha análise con cálculos que nos poden axudar a matizar as posibilidades reais de materializar a capacidade residencial sobre a ordenación prevista no PXOM, incidindo nas características propias do hábitat, e nas posibilidades reais de materialización de vivenda. En primeiro lugar, o hábitat propio deste concello é marcadamente rural, pero que a efectos do PXOM está dividido en zonas urbanas e zonas rurais, con diferenzas significativas entre ambos hábitats, xa que mentres que nos ámbitos rurais se manteñen moi presentes, tanto as tipoloxías como a estrutura tradicional do núcleo, nas zona urbana veuse a producir un primeiro proceso de transformación que se desvincula das actividades netamente primarias e orienta as edificacións e o chan sobre o que se asentan a un uso exclusivo de vivenda con espazos de lecer, tanto públicos e privados ao seu carón, separándose polo tanto da idea de casa-fábrica agrícola, que aínda perdura, cando menos formalmente, no resto das entidades de poboación, e polo tanto cunhas características habitacionais distintas entre os territorios máis urbanos (normalmente máis estandarizados e sen servidumes para usos produtivosagropecuarios, vinculados á propia vivenda) e o resto de asentamentos, polo tanto isto deberase ter en consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 125

127 conta para os núcleos rurais (e tamén para a vivenda unifamiliar no solo urbano, que normalmente se rexe por parámetros similares) unha serie de factores que comentaremos polo miúdo máis adiante. A tal efecto establécese un sistema de cuantificación de vivenda matizado e individualizado, tendo en conta as características de hábitat e de promoción para cada clase de solo, que se desenvolve para cada unha, nos seguintes apartados. Núcleos rurais. En primeiro lugar, o hábitat propio deste concello, é marcadamente rural, e polo tanto cunhas características habitacionais distintas de territorios máis urbanos (normalmente máis estandarizados e sen servidumes para usos produtivos-agropecuarios, vinculados á propia vivenda), polo tanto deberanse ter en conta unha serie de factores: - Que as parcelas reais unitarias que adoitan darse aquí son bastante superiores ás mínimas que establecen as ordenanzas, por razóns específicas produtivas e de sistema de vida e por tanto non se esgotan os límites mínimos de parcela que se establecen na normativa. - Que a edificabilidade que se materializa en cada parcela dedícase, maioritariamente, a outros usos distintos (aínda que complementarios) do residencial (usos agropecuarios, garaxe, etc.), polo tanto haberanse de descontar estes usos para establecer equivalencias entre capacidade edificable e unidades residenciais (vivendas) posíbeis, segundo o tipo de hábitat. A tal efecto, tense realizado unha consulta para determinar a superficie real das edificacións destinadas a vivenda e construídas nas últimas décadas (por tanto edificacións non tradicionais) mediante a medición individualizada da ocupación en planta de cada unha das edificacións destinadas a vivenda, e a súa altura en número de plantas, que nos dan, en conxunto, a superficie construída real que se edifica para as necesidades de hoxe en día neste territorio, que é o referente principal para as previsións das novas vivendas que seguirán construíndose aquí, resultando unha media duns 250 m 2 nas zonas comúns e de 220 m 2 nos núcleos tradicionais. Segundo estes factores e tendo en conta que se establecen catro graos ou tipoloxías de parcela con distintos parámetros para axeitarse as tipoloxías realmente implantadas nos núcleos e atender as súas respectivas consolidacións, calcúlase unha cantidade de vivendas nos núcleos rurais de vivendas, calculadas a partir dos seguintes datos de capacidade residencial da táboa de CMR: Ordenanza Tipoloxía-grao Sup. Residencial m 2 /vivenda Vivendas NRT NRC NRC NRC NRC NRC TOTAIS TOTAIS Conclusións a respecto das novas vivendas realmente executables. Deste xeito, os m 2 edificables residenciais, segundo a cuantificación realizada no cálculo da CMR, e tendo en conta os parámetros anteriormente especificados, transfórmanse nun número de vivendas, efectivo, que ofrece unha posibilidade realista de vivendas totais posibles. A comparación entre estas vivendas efectivas posibles, segundo a ordenación do PXOM e as 809 que existen na actualidade, significa unha posibilidade de 360 novas vivendas (un 44,5 % máis a respecto das actuais), que tendo en conta os condicionantes expostos en apartados anteriores, pero sobre todo a obriga de adaptarse ás necesidades reais da poboación que vén a vivir aquí, e a necesidade de poder optar entre varias alternativas para elixir parcela e a existencia de parcelas que non van a poder ser edificables por non acadar a superficie mínima (sobre todo nas áreas de expansión, e en moitos casos a expensas da redacción dos PEONR) parece unha oferta razoable e non desproporcionada, (pois pretender axustar exactamente e sen marxe de elección as posibilidades consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 126

128 edificatorias á demanda previsible, daría un plan xa esgotado de partida, que faría inviable a súa materialización e aumentaría artificialmente o prezo do moi limitado terreo edificable vacante nese caso, que son efectos que se deben evitar) tendo en conta tamén as novas perspectivas que se abren para Vilar de Santos se consigue materializar o modelo territorial que temos exposto repetidas veces na presente Memoria Xustificativa, que pode dar mostras máis efectivas de poder facerse realidade, sobre todo se se pode materializar a reserva de solo urbanizable para usos comerciais-industriais, ampliando e complementando o parque empresarial existente, que será o motor que tire do resto do modelo, unha vez que se levan executadas importantes actuacións para mellorar a calidade de vida (novas dotacións fundamentais para facer atractiva a vida aquí) e para desenvolver os solos industriais xa citados INTENSIDADES E ESTÁNDARES EN SOLO URBANO NON CONSOLIDADO. A LOUG establece no seu artigo 49.1, que: A totalidade do solo urbano dividirase polo Plan Xeral en distritos, atendendo á racionalidade e calidade da ordenación urbanística e a accesibilidade da poboación ás dotacións, utilizando preferentemente como límites os sistemas xerais e os elementos estruturantes da ordenación urbanística, e coincidindo na maior parte da súa extensión cos barrios, parroquias ou unidades homoxéneas Tendo en conta o anterior, e segundo se ten exposto en apartados anteriores, o PXOM entende que debido á configuración basicamente rural do concello de Vilar de Santos, con un solo urbano de pequena extensión (e ademais industrial), non ten sentido unha división en distritos, e que o marco acaído para o cumprimento dos estándares de reserva mínima para dotacións urbanísticas locais e de limitación de intensidades nos solos urbanos consolidados e non consolidados é a totalidade do concello INTENSIDADES E ESTÁNDARES RESULTANTES. A proposta de ordenación que se contén no presente documento, cómpre coas esixencias establecidas na LOUG, como demostran as cifras das táboas axuntas explicadas nos seguintes parágrafos. Non hai áreas de uso residencial nesta fase do plan, por tanto non hai condicións aplicables que cumprir. No caso das áreas de uso industrial cúmprense tamén as condicións aplicables: Nº Area Superficie Ocupación máxima EL/ZV EQUIP Prazas públicas de aparcadoiro A , A , A , , TOTAIS , ESIXENCIAS LOUG 0,666 0,100 0,020 0,0025 ORDENACIÓN PXOM 0,666 0,108 0,020 0,0025 DIFERENZA 0,000 0,008 0,000 0,0000 Como se pode observar, por todo o anterior o PXOM oferta uns estándares de calidade de vida e sostibilidade verdadeiramente notables, que semella unha conquista sobresaínte. Entendemos, por conseguinte que co Plan que se propón tramitar, a calidade de vida e cohesión social fican totalmente garantidos nesta clase de solo INTENSIDADES E ESTÁNDARES EN SOLO URBANIZABLE. A xustificación das determinacións nesta clase de solo, son produto da aplicación inmediata do disposto nos artigos 46 e 47 da LOUG, establecendo o cumprimento das esixencias de intensidades e estándares dotacionais para cada un dos sectores delimitados polo Plan Xeral. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 127

129 Así, para o conxunto dos sectores de uso industrial a Lei fixa unha ocupación máxima de 2/3, mentres que o PXOM proposto o coeficiente resultante sitúase en 0 7 m 2 /m 2, e por outra banda nas condicións normativas aplicables establécese que a ocupación máxima axustarase, como máximo, aos 2/3, que implica como máximo unha ocupación do 66,6%, e cúmprense con folgura o resto de parámetros. Nº Sector Superficie Ocupación máxima SL EL/ZV SL EQUIP Prazas públicas de aparcadoiro SUD-I , SUD-I , SUND-I , TOTAIS , ESIXENCIAS LOUG 0,666 0,100 0,020 0,0025 ORDENACION PXOM 0,666 0,100 0,020 0,0025 DIFERENCIA 0,000 0,000 0,000 0,0000 Como se desprende dos datos anteriores, en todos os casos se cumpren cos estándares legais XUSTIFICACIÓN DO CUMPRIMENTO DAS DETERMINACIÓNS RECOLLIDAS NAS DIRECTRICES DO TERRITORIO DE GALICIA (DECRETO 19/2011 DO 10 DE FEBREIRO). Dada a gran extensión da documentación requirida para a cumplimentación deste apartado, recollese nun anexo a presente memoria XUSTIFICACIÓN DO CUMPRIMENTO DA LEXISLACIÓN SOBRE BARREIRAS ARQUITECTÓNICAS E URBANÍSTICAS. De acordo co disposto no artigo 5 da Lei 10/2014, de 3 de decembro (así como ao Decreto 35/2000, de 28 de xaneiro, Regulamento de desenvolvemento e execución da anterior Lei que se mantén vixente no que non contradiga a nova lei mentres non se desenvolva esta- e todas as demais disposicións regulamentarias que a desenvolvan), as vías públicas, os parques e os demais espazos de uso público deberán ser proxectados, construídos, restaurados, mantidos, utilizados e reurbanizados de forma que resulten accesibles para todas as persoas, e para iso, os criterios básicos que se establecen nesa lei, e na súa normativa de desenvolvemento, deberán ser recollidos nos plans de desenvolvemento (plans de sectorización, plans parciais, plans especiais e estudos de detalle) ou nos plans xerais de ordenación, cando incorporen a ordenación detallada dun ámbito de desenvolvemento. En zonas urbanas consolidadas, cando non se poida cumprir algunha destas condicións, formularanse as solucións alternativas que garantan a máxima accesibilidade posible, para o cal se requirirá o ditame favorable da Comisión Técnica de Accesibilidade. As vías públicas, os parques e os demais espazos de uso público existentes, así como as respectivas instalacións de servizos e mobiliario urbanos, deberán ser adaptados gradualmente, de acordo cunha orde de prioridades que terá en conta a maior eficacia e a concorrencia ou o tránsito de persoas e as regras e condicións previstas regulamentariamente, e sen prexuízo dos prazos establecidos na normativa básica estatal de aplicación. Para estes efectos, os distintos instrumentos urbanísticos, así como os proxectos de edificación ou construción, deberán facer constar expresamente na súa memoria que se cumpre esta lei. Así mesmo, no Real Decreto 505/2007 de 20 de abril, que aproba as condicións básicas de accesibilidade e non discriminación das persoas con discapacidade para o acceso e utilización dos espazos públicos urbanizados e edificacións e na Orde VIV/561/2010 de 1 de febreiro que desenvolve o documento técnico de condicións básicas de accesibilidade e non discriminación para o acceso e utilización dos espazos públicos urbanizados que desenvolve ao anterior RD, se contemplan unha serie de medidas a tomar nos edificios e nos espazos públicos urbanizados, pero non esixen unha xustificación expresa e detallada do seu cumprimento, e menos no planeamento xeral, que non contempla en detalle a definición dos espazos a urbanizar, pero en calquera caso se pode comentar que a normativa do PXOM cita profusamente a necesidade de adaptarse as determinacións desta lexislación, por tanto damos por cumprida a misión do PXOM a respecto da súa difusión e de esixir e contemplar a consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 128

130 obriga do seu cumprimento. Así mesmo, no presente PXOM xa se conteñen as medidas necesarias para a corrección das barreiras existentes no viario actual, pero de calquera xeito, as vías públicas, parques e demais espazos de uso público xa existentes, así como as instalacións de servizos e mobiliario urbanos deberanse adaptar de xeito gradual ás esixencias da accesibilidade das persoas con mobilidade reducida contidas na lei e ás características que se establecen na Normativa do viario. Ao mesmo tempo, os pregos de condicións técnicas dos contratos administrativos de obras, terán que conter as cláusulas precisas para que se produza a adaptación ás normas dispostas na Lei 8/1997, citada e os seus regulamentos de desenvolvemento. Correspóndelles aos concellos e á Administración autonómica, no ámbito das súas respectivas competencias, verificar o cumprimento desta lei, e a tal efecto o Concello de Vilar de Santos esixirá e verificará o cumprimento do disposto na devandita Lei no momento de outorgaren licenzas, autorizacións e cualificacións de vivendas sometidas a algún réxime de protección pública, esixindo a todo proxecto de urbanización e construción, dispoñan as súas memorias de xeito que se cumpran os requisitos da citada Lei. As barreiras clasifícanse nos seguintes grupos : - Barreiras arquitectónicas urbanísticas (BAUR): son aquelas barreiras existentes nas vías e nos espazos libres de uso público. - Barreiras arquitectónicas na edificación (BAED): son aquelas barreiras existentes nos accesos e/ou no interior dos edificios, tanto de titularidade pública coma privada. - Barreiras no transporte (BT): son aquelas barreiras que existen nos medios de transportes e nas súas infraestruturas. - Barreiras na comunicación (BC): é todo aquel impedimento para a expresión e recepción de mensaxes a través dos medios ou sistemas de comunicación. Na normativa urbanística xa se recollen todas as referencias á necesidade de cumprir esta lexislación, detallándose en cada apartado da normativa (sobre todo para os aspectos máis urbanísticos como as BAUR, BAED e BT) a cita da lexislación ou mesmo parámetros concretos que se deben cumprir (non sempre se reproducen as condicións pormenorizadas da lei, porque son moi específicas e pensamos que non é o obxecto da normativa, a reprodución literal da lei), polo tanto, estimamos suficientemente xustificado o seu cumprimento, no presente PXOM. A modo de resumo, recóllense no seguinte cadro os apartados principais (sinalados en negriña) das determinacións da lei que afectan, basicamente, ou se teñen recollido na Normativa do PXOM. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 129

131 CÓDIGO DE ACCESIBILIDADE Base 2 Base 1 Base 3 Base 4 Base 7 Base 6 Base 5 Disposicións sobre barreiras arquitectónicas urbanísticas Disposicións sobre barreiras arquitectónicas nos edificios de uso público Disposicións sobre aparcadoiros de edificios de uso público Disposicións sobre barreiras arquitectónicas nos edificios de uso residencial Disposicións sobre barreiras arquitectónicas dos edificios con vivendas reservadas Disposicións sobre barreiras no transporte Disposicións sobre barreiras na comunicación 1.1. Rede viaria Elementos de urbanización Aparcadoiros Mobiliario urbano Aseos de uso público Itinerarios en edificios de uso público Comunicacións verticais Servizos Entradas Espazos comúns Entradas Espazos comúns Desniveis Edificios Paradas de autobuses Marquesiñas para refuxio en paradas Paradas elevadas Vehículos adaptados No urbanismo Na edificación No transporte Comunicación e información aos usuarios Cultura, ocio e espectáculos XUSTIFICACIÓN DO CUMPRIMENTO DA LEI 3/2008 DE 23 DE MAIO DE ORDENACIÓN DA MINERÍA DE GALICIA. Tal e como se recolle no artigo 14 da Lei 3/2008 de Ordenación da Minería en Galicia no mes de Abril de 2011 se fixo por parte do Concello de Vilar de Santos a correspondente solicitude sobre os dereitos mineiros outorgados dentro do termo municipal, recibíndose contestación no mes de maio de 2011, na que se informaba que os dereitos mineiros existentes que afectan ao termo municipal son os seguintes: Número Tipo de dereito Recurso Situación Observacións OR-144 Area. Outorgado. Segundo as coordenadas estaría fóra do termo municipal. OR-283 Area Outorgado Segundo as coordenadas estaría fóra do termo municipal. OR-371 Area Solicitado OR-372 Area Solicitado OR Permiso de Cuarzo Outorgado investigación. OR-4764 Permiso de investigación. OR Permiso de investigación. Areas silíceas e sección C Sección Solicitado Outorgado consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 130

132 Na Normativa Urbanística regúlanse as compatibilidades dos usos coas actividades extractivas dentro das diferentes categorías de solo rústico XUSTIFICACIÓN DA COMPATIBILIDADE DA ORDENACIÓN PROPOSTA POLO PXOM CO PLANEAMENTO LIMÍTROFE. Segundo se recolle no apartado 2.5 da presente memoria, a situación do planeamento urbanístico vixente, no contorno do concello de Vilar de Santos, é a seguinte: Concello Figura Data Aprobación Allariz P.X.O.M. 9/04/2003 Xinzo de Limia P.X.O.M. 12/05/2003 Rairiz de Veiga P. X. O. M. 23/09/2010 A Porqueira N. S. P. P. 03/04/1991 Sandiás P. X. O. M. 13/07/2007 En tódolos casos a aprobación definitiva dos plans sinalados fíxose con anterioridade á aprobación do Decreto 411/2009 de 12 de novembro que establecía a Zona de Especial Protección de Aves da Limia (ZEPA), sendo obrigatoria a clasificación dos terreos que abrangue a delimitación como Zona de Especiais Valores Naturais, polo que ningún deles se atopa, a día de hoxe, adaptado nesta cuestión concreta. Tampouco o estarían ás dúas máis recentes modificacións do solo de Galicia, recollidas nas leis 2/2010 de 25 de marzo e 15/2010 de 28 de decembro. No que respecta á ordenación proposta polo PXOM de Vilar de Santos, os aspectos máis representativos, en relación co planeamento vixente nos concellos veciños, é o seguinte: Existe continuidade, tanto nos solos rústicos de especial protección de augas, no contorno das principais canles dos ríos e regatos que percorren polo termo municipal e teñen o seu nacemento ou desembocadura fóra del, como nos de infraestruturas que protexen elementos de tipo lineal, que percorren de forma lineal diversos concellos, como é o caso das estradas ou as liñas eléctricas. No caso da canle da Lagoa de Antela, a protección de rústico de protección de augas, é maior, xa que na zona sur converxe co río Limia, sobre unha zona que, ademais de formar parte da Veiga de Ponte Liñares, tamén o fai da ZEPA da Limia. Clasifícanse como solo rústico de protección agropecuaria, tanto os solos nos que se levaron a cabo concentracións parcelarias, situadas no centro e sur do termo municipal, como naqueles que, a día de hoxe, están en proceso de concentración na parroquia de Parada de Outeiro (centro e norte do concello). Isto produce unha continuidade co solo clasificado de igual maneira, en Rairiz de Veiga polo oeste, Xinzo de Limia polo sur e Sandiás polo leste. No que se refire ao solo forestal, agás no caso anteriormente sinalado de terreos que están en proceso de concentración parcelaria, nas zonas máis setentrionais do termo municipal, se produce tamén a continuidade dos mesmos, entre os distintos concellos (Allariz ao norte, Rairiz de Veiga ao oeste e Sandiás ao leste). No que atinxe ao solo rústico de espazos naturais, a zona que se clasifica como tal correspondente á zona núcleo da reserva da Biosfera do Ruxidoiro, insírese, de forma natural, nun contorno rodeado de solo rústico de protección forestal. No que fai ao ámbito sur correspondente aos terreos da ZEPA da Limia, tamén existe unha gran compatibilidade no caso de Rairiz, por compartir ambos concellos o ámbito da Veiga de Ponteliñares, mais o feito de que ningún dos concellos limítrofes teña adaptada a delimitación da ZEPA ao seu planeamento, impide a existencia dun maior ámbito de solo rústico de protección de espazos naturais XUSTIFICACIÓN DO CUMPRIMENTO DAS NORMAS DE HABITABILIDADE DE VIVENDAS DE GALICIA (NHV-2010). As Normas do Hábitat Galego (Decreto 262/2007, do 20 de decembro, que denominabamos NHG), entraron en vigor o 17 de abril de 2008, pero foron substituídas polo Decreto 29/2010, do 4 de marzo, polo que se aproban as normas de habitabilidade de vivendas de Galicia (que denominaremos NHV, entra en vigor o 28 consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 131

133 de abril de 2010), e que tamén conteñen no seu artigo 4 a obriga de incluír no planeamento unha memoria xustificativa do seu cumprimento, e a tal efecto redáctase o presente apartado. En primeiro lugar cómpre facer unha interpretación a respecto da súa aplicación no novo planeamento, pois da redacción das NHV, que basean a súa aplicación na existencia dunha serie de circunstancias, derívanse algunhas posibles interpretacións que pretendemos aclarar no PXOM, e a tal efecto imos a transcribir a interpretación que o Plan recolle no apartado da súa Normativa: Respecto do cumprimento das determinacións do uso de vivenda nas NHV, segundo dispón o seu art. 2, serán de aplicación para as vivendas de nova construción, así como as que se amplíen, renoven ou rehabiliten no ámbito da Comunidade Autónoma de Galicia. Todo isto sen prexuízo do disposto nos artigos dos capítulos 4, 5 e 6 das NHV respecto das excepcionalidades na súa aplicación. Por tanto, cando na presente normativa se determine que se aplicarán as condicións das NHV, referirase á aplicación respectiva en cada clase ou categoría de parámetro (e no seu caso nas casuísticas particulares ou posibles excepcionalidades), dependendo do caso concreto no que teñan que aplicarse esas condicións das NHV. De calquera xeito, e dada a estrutura organizativa das NHV, que difire da necesaria para un PXOM, trataremos de conxugar ambas para a súa correcta exposición sen contradicións normativas, polo que recollemos no seguinte cadro o esquema organizativo das NHV, facendo fincapé (sinálanse en negriña no cadro) naqueles aspectos de maior incidencia urbanística no que se refire ao PXOM (que nalgúns casos vai a conter maiores esixencias ou pormenorizacións que as NHV), e que, por tanto, se van a desenvolver máis ou establecer condicións máis restritivas no PXOM, e no resto dos temas realizarase unha simple remisión ao establecido nas NHV, nas súas posibles variantes de aplicación. A. VIVENDA B. EDIFICIO Grupo de parámetros I.A.1 Condicións de deseño, calidade e sustentabilidade I.A.2 Condicións espaciais I.A.3 Condicións dimensionais, funcionais e dotacionais I.A.4 Dotación mínima de instalacións na vivenda I.A.5 Salubridade I.B.1 Condicións do edificio en relación co espazo exterior I.B.2 Patios interiores I.B.3 Espazos comúns I.B.4 Rochos I.B.5 Garaxes colectivos I.B.6 Dotación de instalacións Independentemente desta interpretación introdutoria, a Normativa encárgase ao longo de todo o seu articulado da introdución de condicións específicas, parámetros dimensionais e citas concretas á necesidade de aplicación das NHV en todas as vivendas, segundo o xa citado réxime de aplicación, complementario do que xa recollen as propias NHV. En calquera caso, e para facilitar a xustificación do seu cumprimento, imos a facer unha cita concreta de cada apartado das NHV aos efectos de establecer a súa relación normativa coa do propio PXOM, e para demostrar o seu cumprimento, pois o PXOM ratifícase en case todos os parámetros que establecen as NHV, como veremos: consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 132

134 A. VIVENDA B. EDIFICIO Apartado das NHV I.A.1 Condicións de deseño, calidade e sustentabilidade I.A.2 Condicións espaciais I.A.3 Condicións dimensionais, funcionais e dotacionais I.A.4 Dotación mínima de instalacións na vivenda I.A.5 Salubridade I.B.1 Condicións do edificio en relación co espazo exterior Condicións que establece o PXOM. Recóllense no art da normativa, aplicándose con carácter xeral as condicións das NHV, con algunhas precisións máis restritivas a respecto da vivenda exterior, as condicións de posición da edificación e as tipoloxías edificatorias. Recóllense no art da normativa, aplicándose con carácter xeral as condicións das NHV, con algunhas precisións máis restritivas a respecto do aumento da altura interior das plantas baixas. Recóllense no art da normativa, aplicándose con carácter xeral as condicións das NHV, con algunhas precisións a respecto das instalacións nas distintas clases de solo a lexislación aplicable en cada tipo de instalación. Recóllense no art da normativa, aplicándose con carácter xeral as condicións das NHV, con algunhas precisións máis restritivas a respecto dos voos e outros elementos exteriores das edificacións. I.B.2 Patios interiores Recóllense no art da normativa, aplicándose exactamente as condicións das NHV. I.B.3 Espazos comúns Recóllense no art da normativa, aplicándose con carácter xeral as condicións das NHV, con algunhas precisións máis restritivas a respecto das escaleiras e os ascensores. I.B.4 Rochos Recóllense no art da normativa, aplicándose exactamente as condicións das NHV. I.B.5 Garaxes colectivos Recóllense no art da normativa, aplicándose as condicións das NHV, con algunhas precisións máis restritivas a respecto deste uso. I.B.6 Dotación de instalacións Recóllense no art da normativa, aplicándose con carácter xeral as condicións das NHV, con algunhas precisións máis restritivas a respecto dalgunhas instalacións. Ademais, defínese con moita precisión o espazo exterior de calidade, como elemento fundamental para acadar a calidade esperada nas novas vivendas e no novo espazo urbano (tal e como vén solicitando a Consellería aos Plans que se someten a informe). Pensamos que non é preciso estender moito o presente apartado xustificativo, pois unha simple lectura da Normativa do PXOM dá unha nidia idea do cumprimento das NHV, pero faremos, no seguinte apartado, unha presentación ou contextualización introdutoria á importancia do espazo exterior e da súa calidade necesaria, que é o principal argumento á hora da súa definición normativa, ao abeiro das NHV CUMPRIMENTO DA LEXISLACIÓN REFERIDA Á PLANIFICACIÓN DAS INSTALACIÓNS DE TELECOMUNICACIÓNS CUMPRIMENTO DO DISPOSTO NO PLAN SECTORIAL DE IMPLANTACIÓN E DESENVOLVEMENTO DAS INFRAESTRUTURAS DA ADMINISTRACIÓN XERAL E DO SECTOR PÚBLICO DE GALICIA XESTIONADAS POR RETEGAL. Dentro do termo municipal de Vilar de Santos non se localiza ningunha instalación xestionada por RETEGAL, nin está previstas novas implantacións tanto definidas como de áreas de localización preferente de acordo co que recolle o plan sectorial. É por elo que se entende que non é precisa a clasificación de ningún solo ao respecto dentro do PXOM. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 133

135 CUMPRIMENTO DO DISPOSTO NA LEI 3/2013 DE 20 DE MAIO DE IMPULSO E ORDENACIÓN DAS INFRAESTRUTURAS DE TELECOMUNICACIÓN EN GALICIA. Segundo se recolle no artigo 17 da Lei 3/2013 de 20 de maio de impulso e ordenación das infraestruturas de telecomunicación en Galicia como determinacións mínimas dos instrumentos de planificación urbanística: 1. Os plans de ordenación urbanística deberán conter as seguintes especificacións en materia de infraestruturas de telecomunicacións e redes de comunicacións electrónicas: a) A ordenación dos equipamentos e das dotacións de telecomunicacións. b) A definición e ampliación das infraestruturas que permitan soportar as necesidades actuais de servizos de comunicacións electrónicas e prevexan o crecemento destas necesidades. c) A eliminación ou actualización das instalacións obsoletas, inseguras ou en desuso. 2. Constitúen criterios básicos da implantación de redes públicas de comunicacións electrónicas que se deberán trasladar aos instrumentos de planificación urbanística os seguintes: a) O cumprimento das necesidades mínimas de infraestruturas de telecomunicacións que aseguren a viabilidade dos servizos mínimos requiridos. b) A actuación coordinada dos titulares do dominio público, e destes cos operadores, para o despregamento de redes de comunicacións electrónicas, de modo que redunden nun menor custo para todos os axentes implicados e contribúan á mellora das infraestruturas presentes no territorio e das tecnoloxías empregadas, adianten o despregamento en zonas deficitarias e, en xeral, faciliten a prestación de servizos públicos. c) A aseguranza da dispoñibilidade e fiabilidade das infraestruturas de telecomunicacións necesarias para dar soporte a servizos públicos. d) A existencia e dispoñibilidade de infraestruturas suficientes que dean servizo ás instalacións comúns de telecomunicacións das novas edificacións. As devanditas infraestruturas deberán estar previstas nos proxectos de urbanización nos termos que regulamentariamente se determinen. e) A integración no ámbito urbanístico e territorial das infraestruturas de telecomunicacións requiridas polas redes de comunicacións electrónicas, de modo que produzan o mínimo impacto ambiental e visual. f) Unha ordenación coherente coas necesidades sociais, económicas e culturais, procurando un despregamento ordenado das infraestruturas necesarias. g) A simplificación do trazado das instalacións de telecomunicacións. 3. Todo planeamento urbanístico comprenderá unha memoria específica xustificativa das determinacións relativas á ordenación das infraestruturas de telecomunicacións, co contido que se fixe nas disposicións que se diten no desenvolvemento desta lei. Memoria xustificativa da determinacións relativas á ordenación das infraestruturas de telecomunicacións. Contextualización territorial. O concello de Vilar de Santos é un municipio interior situado no sur de Galicia, na comarca da Limia pertencente á provincia de Ourense, ten unha superficie de 20,69 km² e unha poboación de 922 consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 134

136 habitantes segundo o censo do INE de 2014, o cal supón unha densidade de 44,56 habitantes por kilómetro cadrado, bastante alta se a comparamos coa da comarca, e coa provincial, e isto é debido á pequena superficie do termo municipal. En liñas xerais a morfoloxía do relevo presenta dúas zonas ben definidas, a parte sur con terreos chairos ou de pequena pendente nas inmediacións do río Limia e a Canle da Lagoa de Antela, e a norte con relevo algo máis irregular formado por un pequeno rebordo de outeiros de pouca altitude. A prestación do servizo pode verse favorecida pola orientación sur que presenta a maioría do concello e que existan cotas elevadas na comarca onde situar as instalacións de telecomunicacións para levalo a cabo. Infraestruturas existentes. Segundo a información dispoñible só existiría dentro do concello unha antena WIMAX no polígono de Santa Marta cun alcance de 1,5 km. Antenas de televisión e outros servizos: 1. Antena de telefonía móbil en Vilar de Santos. 2. Antena WIMAX no polígono de Santa Marta. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 135

137 A Cobertura do servizo. Dado que as veces, como é o caso, é difícil obter e reflectir os datos de infraestruturas de telecomunicación que se atopan aínda no momento actual completando o seu despregamento no territorio, vamos a recorrer á información facilitada polas principais operadoras de telefonía móbil do país así como ao portal SIG da Secretaría Xeral de Medios da Xunta de Galicia de cara a tratar de consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 136

138 caracterizar cal é o nivel de alcance do servizo prestado no ámbito do termo municipal de Vilar de Santos. Telefonía móbil. Redes 2G: permiten dar un servizo de conexión dixital por medio de radiobases que enlazan coa rede telefónica podendo empregarse voz e SMS (Short Message Service). Movistar: presenta en xeral unha boa e continua cobertura en 2G. Vodafone: a súa cobertura é boa na metade oeste do termo municipal e variable no leste. Orange: a cobertura abranxe e xeito case continuo a práctica totalidade do termo municipal con pequenas illas sen ela. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 137

139 En xeral hai unha boa cobertura pero evidéncianse certas zonas que carecen dela ou onde as súas prestacións son baixas, o cal é especialmente grave dado que a tecnoloxía 2G é a máis básica das que se empregan sen cable a día de hoxe. Redes 3G: a diferenza básica sobre a tecnoloxía precedente é a conmutación de paquetes para a transmisión de datos, o cal permite ao usuario a posibilidade de transferir tanto voz como datos nunha comunicación telefónica ou nunha video-conferencia., así como transmitir datos sen voz, descargas de programas, intercambio de correo electrónico, etc., posibilitándose ademais grazas á súa velocidade o visionado de vídeos. Esta transmisión de datos mellorou moito coa posibilidade de conexión dos dispositivos a internet. Movistar: a cobertura é practicamente total no termo municipal. Vodafone: a cobertura é boa ou moi boa na maioría do termo municipal agás na zona preto de Laioso onde é diminúe. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 138

140 Orange: a cobertura é en xeral boa agás en certas zonas do norte da parroquia de Parada. Neste caso vese que a implantación destas tecnoloxías é menor que no caso anterior existindo certos baleiros de cobertura ao norte do termo municipal. Redes 4G: o avance que supón esta tecnoloxía con respecto á inmediatamente anterior ten que ver coa eliminación dos circuítos de intercambio para empregar exclusivamente redes IP, é dicir aquelas que se producen coa confluencia entre redes de cables e inalámbricas. A principal vantaxe que supón é a capacidade para proveer velocidades de acceso maiores a 100Mbits/seg en movemento e 1Xbit/seg en repouso, mantendo unha boa calidade de servizo. A oferta dos operadores deste tipo de tecnoloxía dentro do termo municipal é de momento anecdótica e moi puntual. Movistar: non existe, ata o momento, este tipo de cobertura no termo municipal. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 139

141 Vodafone: non existe cobertura desta tecnoloxía en Vilar de Santos aínda que si no veciño de Xinzo de Limia. Orange: comeza a existir, aínda que de xeito minoritario, cobertura no contorno da capital municipal. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 140

142 Televisión Dixital Terrestre (TDT). Recentemente tense vivido en España o cambio das emisións de televisión analóxica á Televisión Dixital Terrestre a cal permite con respecto á súa antecesora unha serie de importantes vantaxes como son: mellor calidade de imaxe e son, máis número de canles, aparición de valores engadidos como servizos interactivos, novos formatos de emisión e recepción móbil e portátil entre outras. Esta modificación non estivo exenta de problemas dada a tan variable e dificultosa orografía de España en xeral de Galicia e cada un dos seus concellos en particular. Na imaxe seguinte obtida do visor da Secretaría Xeral de Medios da Xunta de Galicia obsérvase que a maioría do territorio presenta un bo grao de cobertura (por riba do 90%), en tanto que en zonas moi concretas do centro e do norte é algo menor (por riba do 50%) ou mesmo non existen datos. Imaxe da cobertura da TDT no concello de Vilar de Santos. (fonte: Secretaría Xeral de Medios). Servizos de emerxencias Non se dispón de información particular sobre o grao de alcance ou cobertura das redes existentes, así como das posibles necesidades que estes servizos presenten tanto dentro do concello de Vilar de Santos como na súa contorna. A proposta do PXOM. Tal e como se acaba e describir nos apartados precedentes, existen unhas certas carencias na cobertura de sistemas de telecomunicacións móbil e tamén localmente coa TDT dentro do termo municipal de Vilar de Santos, en especial nas zonas cara ao norte e que deberán ser progresivamente solucionadas no curto e medio prazo. O despregamento das infraestruturas de telecomunicación na comunidade galega é unha competencia que xestiona a nivel xeral a administración autonómica que se encarga da aprobación de plans para mellorar a cobertura das novas tecnoloxías sobre todo o noso país, sento a labor dos concellos a de vixiar a través da concesión de licenzas a implantación xa concreta no territorio de cada unha das instalacións. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 141

143 O PXOM de Vilar de Santos entende que o acaído para resolver os problemas descritos, onde as características particulares das zonas sen servizo ou con el deficiente son moi concretos, é a realización, con carácter voluntario dun plan especial de implantación a nivel municipal ou comarcal, o cal permitiría o estudo en detalle das causas que impiden unha boa comunicación das poboacións interiores, o que tamén suporá unha certa colaboración entre os operadores para rendibilizar os investimentos precisos, posiblemente tendo que compartir instalacións que permitan solucionar as zonas sen sinal ou con el diminuído. Das conclusións dese eventual plan especial ou doutro/os análogo/os que a administración autonómico poda redactar, ou incluso dende estudos das propias operadoras ou organismos de xestión sairán as localizacións máis eficientes e sostibles dada a alta compoñente técnica dos requirimentos destas infraestruturas. O Concello a través do plan xeral e as ordenanzas municipais que poda redactar con respecto a esta materia procurará tanto unha vixilancia de que as actuacións cumpran en cada caso o marco lexislativo vixente, como favorecerá na medida que lle sexa posible a libre competencia das empresas que operen estes servizos e colaborarán en que os puntos de implantación das actividades sexan os máis acaídos dende o punto de servizo aos potenciais usuarios nas mellores condicións posibles e que ao tempo non se xeren impactos negativos importantes no medio ambiente, no patrimonio e na paisaxe CUMPRIMENTO DA LEI 10/2008, DE RESÍDUOS DE GALICIA. O PXOM deberá xustificar a adaptación das determinacións dos plans da Xunta en materia de residuos, segundo o art da Lei 10/2008, do 3 de novembro de residuos de Galicia. A este respecto, o ultimo plan deste tipo realizado pola Xunta, o Plan de Xestión de Residuos Urbanos de Galicia (PXRUG) non contén propostas ou determinacións particulares a respecto deste concello, pero os obxectivos e cuestións xerais alí recollidas (basicamente a prevención e redución da produción de residuos, a valorización e a óptima eliminación destes, xunto a outros aspectos como a promoción da información) son coincidentes cos do PXOM, e cúmprense sobradamente coas determinacións da Normativa (principalmente nos artigos 5.2.2, e 5.2.7), mais as determinacións, medidas preventivas e correctoras e os indicadores de seguimento que se establecen no Informe de Sustentabilidade Ambiental (ISA) do PXOM. Tamén cómpre sinalar que aos efectos da Lei 10/2008, non existen neste concello solos contaminados declarados, nin plans de residuos locais ou municipais e os antigos vertedoiros que puideran encontrarse aquí xa están clausurados e selados, por tanto coas xustificacións do presente apartado danse por cumpridas as demandas do citado art da Lei 10/2008. Tamén cabe sinalar que o concello de Vilar de Santos non conta a día de hoxe con ningún punto limpo aínda que é proposta do PXOM a construción dun na parroquia de Vilar de Santos (E2-31), co obxectivo de deter as xa moi limitadas verteduras incontroladas que se puideran producir dentro do municipio, así como mellorar de forma substancial a recollida selectiva de residuos CUMPRIMENTO DA LEI 13/2010, DO COMERCIO INTERIOR DE GALICIA. O artigo 27 da Lei 13/2010, do Comercio Interior de Galicia establece que o planeamento xeral de ordenación municipal de cada concello ordenará especificamente os usos comerciais, garantindo unha axeitada protección dos contornos urbanos que asegure a necesaria accesibilidade de toda a poboación a unha oferta comercial suficiente e a protección do medio ambiente. A tal efecto, a ordenación territorial e urbanística, ao ordenar os usos comerciais, destinará solo axeitado e suficiente para atender as necesidades da poboación, prestándolle especial atención á densidade comercial, tentando acadar o equilibrio do territorio. A dotación comercial actual ten unha certa presenza nestes intres en relación ao número de habitantes actual, albergandose as actividades deste tipo, case exclusivamente na capital municipal. Dado que o poboamento é moi disperso e o número de habitantes baixo, os establecementos comerciais aínda que adoitan aparecer no que se refire a servizos básicos en rangos relativamente moderados tenden a concentrarse naqueles puntos onde exista suficiente masa crítica que permita a súa viabilidade. O PXOM prevé o desenvolvemento de dous ámbitos de solo urbanizable delimitado comercial e industrial lixeiro no polígono de Santa Marta, que incrementarán nuns m² a xa importante superficie en consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 142

144 funcionamento existente. Ademais, en todas as ordenanzas de uso residencial está permitido o uso comercial, por tanto poderá desenvolverse este uso nos núcleos rurais, aínda que sen obriga de reserva. Dáse entón por xustificada a suficiencia da reserva e/ou a posibilidade de desenvolvemento de usos comerciais, así como o seu reparto por todo o territorio municipal, dado que se permite en todos os núcleos de poboación, independentemente da súa obriga mínima nos ámbitos de desenvolvemento de uso residencial, tal e como sinala a Lei 13/2010, do Comercio Interior de Galicia CUMPRIMENTO DA LEI 37/2003, DO RUÍDO E O REAL DECRETO 1367/2007. O artigo 27 do RPCA (Real Decreto 1367/2007, polo que se desenvolve a LRU -Lei 37/2003, do Ruído-), establece que todas as figuras de planeamento incluirán de forma explícita a delimitación correspondente á zonificación acústica da superficie de actuación, polo tanto o PXOM ten establecido estas areas en función dos usos existentes ou previstos, segundo os criterios do artigo 5 e o ANEXO V do RPCA, que se identifican no correspondente plano que se anexa á presente Memoria Xustificativa, co obxectivo de establecer nesas áreas os parámetros de calidade e emisións acústicas que o RPCA regula no seu artigo 14 e no ANEXO II. A tal efecto, e para completar o regulado nestes artigos, recóllense no cadro do artigo da Normativa os obxectivos de calidade acústica para ruído aplicables a todas as áreas do territorio que se identificaron no correspondente plano dentro da documentación do PXOM. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 143

145 8. PARTICIPACIÓN PÚBLICA E INFORMES SECTORIAIS. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 144

146 8.1. CONTESTACIÓN AO INFORME PREVIO DA CONSELLERÍA DE MEDIO AMBIENTE TERRITORIO E INFRAESTRUCTURAS (CMATI) AO PLAN XERAL DE ORDENACIÓN MUNICIPAL DO CONCELLO DE VILAR DE SANTOS (OURENSE) DE 22 DE NOVEMBRO DE O Concello de Vilar de Santos conta na actualidade como figura de ordenamento urbanístico cun Plan Xeral de Ordenación Municipal aprobado definitivamente en data 17/12/2001, e polo tanto non adaptado a Lei 9/2002 de 30 de decembro de ordenación urbanística e protección do medio rural de Galicia (LOUG), así como as súas posteriores modificacións. En data 23/11/2003 foi aprobada unha modificación puntual do mesmo. No momento actual e pasada máis dunha década de vixencia de este instrumento, que se demostrou útil tanto na regulación dos usos sobre o territorio como na concienciación entre a poboación de que é necesario e razoable seguir as pautas dunha planificación que permita o asentamento racional e ao tempo unha razoable salvagarda do medio natural, acométese a súa revisión para adaptalo as necesidades presentes e ao marco normativo vixente. Como feitos máis subliñables acontecidos nesta década, e que van a ter un reflexo na nova ordenación, están o desenvolvemento do polígono de Santa Marta que en pouco tempo, e grazas á demanda constante existente para este tipo de solos, acadou preto de m² na súa maioría xa ocupados por distintos tipos de actividades principalmente complementarias do sector primario, e de tipo comercial, algo bastante significativo e atípico non so a nivel comarcal senón tamén provincial para un concello como este de pequena entidade, por outra banda foi declarada a zona ZEPA mediante o Decreto 411/2009 de 12 de novembro o cal obriga a considerar os terreos afectados como solo rústico de protección de Espazos Naturais, tamén foi recoñecido o concello xunto cos de A Bola, Rairiz de Veiga e Allariz pola UNESCO como Reserva da Biosfera Área de Allariz existindo dentro do termo municipal unha zona denominada núcleo (O Ruxidoiro), así mesmo máis recentemente o 21 de xuño de 2011 declarouse a Área de Rehabilitación Integral (ARI) do núcleo rural de Vilar de Santos por parte da propia CMATI o cal suporá un importante pulo á recuperación do tecido tradicional do núcleo así como dos seus espazos públicos, aspecto este da recuperación do patrimonio herdado que ven sendo unha prioridade para o Concello nos últimos anos e que ten o seu reflexo noutras actuacións significativas como a creación do Museo da Limia, a recuperación de elementos e espazos de uso das distintas poboacións como os fornos, as antigas escolas e as airas para uso público e como actuación máis completa a recuperación da aldea de Saá mediante a aprobación dun plan especial e a realización dos correspondentes traballos para adicala ao agroturismo. Así pois é firme o compromiso do Concello de acadar un modelo sostible de desenvolvemento pero sen que iso supoña limitar en extremo as posibilidades que a súa proximidade coa cabeceira comarcal e grandes eixes viarios como a A-52 ou a OU-531 ofrece. No que respecta ao sinalado no informe da CMATI de seguido, e seguindo a estrutura do devandito informe, procederase a sinalar as correccións e/ou aclaracións a respecto do que nel se indica e en que forma se van a plasmar no documento que se vai a aprobar inicialmente. Cuestións de carácter xeral. Se ben o dato de poboación é obxectivo pois se basea na poboación que realmente está censada no período de tempo considerado, o dato das vivendas ofrece máis dúbidas. Recentemente déronse a coñecer os datos de 2011 do censo de poboación e vivendas que cunha periodicidade de dez anos elabora o INE, tendo ata o de agora como referencia o de 2001 como o último publicado. Na metodoloxía dos traballos exponse que se realizan de enquisas seleccionando á poboación dos asentamentos, a cal cubre uns formularios cos datos que se lles solicita, pero que en todo caso dependen máis da boa fe ou o interese da persoa que se presta a cubrilos que de que sexa un método realmente rigoroso. Por outra banda o cómputo de vivendas arroxa datos cando menos estraños se se observan segundo a evolución histórica, podendo suceder que en anos posteriores existen menos vivendas que en períodos previos, o cal non ten ningunha lóxica pois as edificacións non adoitan a desaparecer nunha década e moito menos en cifras significativas e, en todo caso haberían de computarse como ruínas. É por iso que os datos dos censos aínda que oficiais non deban tomarse como algo inamovible, xa que como se ven de explicar existe un amplo marxe para o erro. O equipo redactor levou a cabo un traballo de campo amplo percorrendo tódolos núcleos e identificando aquelas edificacións con tipoloxía residencial habitadas a día de hoxe así como outras que tamén o foron no consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 145

147 pasado e que se atopan abandonadas ou sen uso, ese é o motivo de que a cifra de vivendas sexa máis axustada á realidade, sempre salvo o posible marxe de erro que poda existir, pero que en todo caso e moito menor que o que ten o INE empregando a súa actual metodoloxía, e como referencia temos as estatísticas do Catastro (moito mais actualizadas e axustadas a realidade polo seu caracter impositivo), que para Xaneiro de 2012 xa sinalan 914 edificacións residenciais (vivendas neste caso), por tanto incluso algo por riba das que cita o PXOM, xustificándose así estas cifras por parte da Administración cos datos reais citados. En canto á poboación se se observa o período a mediados do mesmo o concello foi quen de deter temporalmente a sangría poboacional endémica ao interior de Galicia, aínda que a actual situación de crise fixo inviable prolongar esta recuperación, o cal non quere dicir que se a situación económica mellora podería darse de novo, polo que coutar en exceso a posibilidade de crecemento en zonas de actividade como o polígono de Santa Marta poría en risco a eventual recuperación tanto do emprego como da chegada de novos habitantes. No que respecta aos dous plans de sectorización aprobados o primeiro do ano 2003 atopase completamente ocupado e o segundo de 2008 recentemente urbanizado atópase dentro do proceso de venda e ocupación das súas parcelas, co cal a medio prazo será preciso contar con terreos para posibles ampliacións. Dende 1998 que se aprobou o primeiro plan parcial que encetou o desenvolvemento do polígono ata agora o momento actual, e dicir apenas 17 anos, incluíndo os procesos de redacción de planeamento, urbanización, xestión e edificación das parcelas o polígono de Santa Marta converteuse nun referente poderiamos dicir que a nivel provincial na xeración de actividade, polo que non se entende como para un plan que se proxecta anos no futuro parezan moitos m² en solos urbanizables delimitados, cando en todo caso se reduce notablemente a superficie de solo rústico apto para urbanizar coa que conta o planeamento en vigor, e que permitiría un crecemento notablemente maior. Os ámbitos propostos son contiguos ao solo urbano existente, e a parte de colmatar a trama permite aproveitar boa parte dos servizos urbanísticos xa en funcionamento o cal favorece formular un desenvolvemento dende a óptica da sostibilidade e a eficiencia. Estes solos enténdense polo tanto necesarios e estratéxicos para o desenvolvemento municipal polo que se aposta polo seu mantemento. No que se refire ao solo residencial, no ámbito xeral enténdese que debe existir unha certa oferta de solo que permita alternativas para poder levar a cabo vivendas baixo dalgún réxime de protección en continuidade con experiencias xa postas en marcha de xeito exitoso no concello nas inmediacións de O Barrio. Os solos urbanizables non delimitados plantexados no PXOM no documento para informe previo (agora eliminados) podían permitir por unha parte colmatar a trama edificatoria existente entre o solo urbano industrial e o núcleo da capital aproveitando a existencia de servizos urbanísticos e permitindo a mestura de usos e evitando a segregación por actividades, tamén contribuíndo á redución da demanda de mobilidade dada a proximidade dos lugares de residencia-emprego-servizos e dotacións, permitindo acadar novos equipamentos e espazos libres en zonas onde son necesarios e obtelos doutro xeito que non fose a cesión urbanística suporía importantes custos en época de axustes orzamentarios, axudando ao abaratamento do custo do solo xa que o existente nos núcleos en especial nas zonas históricotradicionais é excesivamente ríxido e caro, o que implica a dificultade para a súa adquisición, por último, o aspecto clave antes citado a posibilidade para o concello de obter o solo de cesión co que mellorar o patrimonio público do solo e adicalo aos fins regulamentariamente establecidos e a construción de vivendas baixo dalgún réxime de protección. Con todo, e dado que a administración autonómica non considera oportuna a reserva deste tipo de solos en función da dinámica poboacional do concello procédese á súa eliminación clasificando os solos como rústico de protección agropecuaria en atención a que son terreos concentrados e non tanto a súa alta produtividade xa que se atopan rodeados de zonas urbanas e de núcleo rural e polo tanto moi antropizados. No que respecta á clasificación da zona orixinaria da capital municipal que abrangue a delimitación do ARI como solo urbano, aínda que se cumpren os requisitos para a súa consideración dentro desta categoría, vaise manter como solo de núcleo rural en aras de non perxudicar o desenvolvemento do programa de rehabilitación de vivenda e mellora do espazo público o cal é un obxectivo fundamental do Concello e polo tanto do propio PXOM. En liñas xerais a proposta do PXOM considérase acaída para abordar o presente e o futuro do concello de Vilar de Santos aínda que se podan introducir nela matices e novas propostas, en primeiro lugar se protexen os distintos núcleos de poboación a través tanto da súa clasificación como solo de núcleo rural histórico-tradicional como levando a cabo un preciso inventario dos bens etnográficos, arquitectónico e consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 146

148 arqueolóxicos situados no seu interior ou na contorna, as zonas xa edificadas exteriores aos mesmos recóllense como ámbitos de solo de núcleo rural común de menor superficie polo xeral que os existentes no planeamento en vigor e co obxectivo de compactar os espazos existentes entre as construcións xa realizadas, en liña co espírito da Lei 2/2010 así como das Directrices de Ordenación do Territorio (DOT), procurase manter solo nos núcleos onde pode existir unha maior demanda, que son os da zona sur e na capital mentres que nos da zona norte se reduce polo xeral a súa superficie aínda que se toman medidas para que isto non supoña unha diminución da calidade de vida e cohesión social. O asentamento na Comarca da Limia en especial nas zonas que contan con espazos de concentración parcelaria caracterizase por unhas zonas tradicionais moi compactas e outras de crecemento adxacentes onde existe unha maior dispersión por mor dun parcelario en xeral de maiores dimensións, apostar porque ese anel exterior se colmate non vai en contra de protexer a esencia dos núcleos rurais existentes onde o urxente e levar a cabo labores de rehabilitación xa que a dispoñibilidade de parcelas soe ser limitada e polo xeral cara para realizar novas vivendas, o que fai que este mercado sexa excesivamente ríxido e moitas veces pouco accesible. En canto ao que se manifesta o informe da CMATI, non é que se propoñan continuos entre as zonas comúns dos núcleos, senón máis ben que iso é unha realidade e o que se trata e de non deixar fóra de ordenación ás múltiples vivendas que se localizan entre os distintos asentamentos, de feito nos núcleos de montaña redúcense as zonas edificables porque se entende que a demanda vai ser menor e tampouco hai construcións polo xeral no espazo inmediato á zona tradicional. Por último no que se refire á capital, logo da precisión anteriormente sinalada de que se manterá toda ela como solo de núcleo rural, o que se pretende é que acade uns límites ben definidos como o é polo sur a OU-1114 ao tempo que se consolida interiormente a zona común do núcleo onde se establecen distintas intensidades de uso do solo maior nas zonas centrais e menor conforme nos acercamos aos bordes para permitir unha mellor harmonización co espazo rural que arrodea á capital, en tanto se induce un certo esponxamento do tecido coa disposición de novas zonas verdes estratexicamente distribuídas para que sexan máis accesibles á poboación e permitan complementar tanto as zonas residenciais dos asentamentos como as inmediacións de importantes dotacións como é o caso do Centro de Día e do Centro de Saude, mentres en torno ao solo urbano industrial se reserva espazo onde ampliarse a carón dos solos xa en ocupados e servíndose dos servizos municipais tanto presentes como propostos, o cal supón unha aposta por consolidar a capital como elemento de referencia a nivel municipal o que nun concello como o que nos ocupa, onde as distancias non son moi grandes, permite un maior grao de complexidade e de especialización dos servizos e dotacións así como o incremento da actividade laboral que redundará no beneficio de tódolos asentamentos e do conxunto da poboación. Solo Urbano. O apartado que se refería ao solo urbano residencial enténdese contestado co cambio da consideración da zona orixinaria da capital á categoría de solo de núcleo rural histórico-tradicional. No que se refire ao solo urbano industrial, a urbanización do ámbito desenvolto polo plan de sectorización nº 2 está completamente rematada a día de hoxe, polo que se pode considerar solo urbano consolidado a tódolos efectos. No que se refire ao mantemento como solo urbano non consolidado de parte dos terreos da APR-1, segundo a información municipal dispoñible os propietarios da parte da mesma que se inclúe como solo urbano consolidado terían feito as oportunas cesións para dotacións así como as do aproveitamento que por lei lle corresponden ao Concello logo de determinarse as cargas que lle corresponderían a cada propietario. Solo de núcleo rural. Os ámbitos delimitados como núcleo rural no borde das estradas OU-531 e OU-1114 responden á lóxica do crecemento nos últimos 40 anos e que é común para a maioría dos concellos, producíndose en parcelas de maior tamaño e mediante modelos alonxados do de casa-fábrica que é o propio dos tecidos orixinais dos núcleos, por elo se asemellan máis a os urbanos, pero en certa maneira aínda existe unha certa vinculación coa explotación do medio pois ao tempo que se constrúen vivendas tamén se localizan naves e construcións para almacenaxe de produtos agropecuarios, tampouco se observa o grao de consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 147

149 especialización e diversidade dos usos que permita a súa consideración como solos eminentemente urbanos, por elo proponse manter estas zonas como solo de núcleo rural común. Cando o informe da CMATI se refire á aparente fusións duns núcleos con outros para formar continuos con delimitacións incongruentes cos asentamentos tradicionais é preciso indicar que a continuidade edificatoria xa existe entre os distintos núcleos e o que se predende é colmatar os intersticios entre as construcións xa edificadas para aumentar o grao de consolidación, quedando os núcleos tradicionais ben definidos e englobados na zona histórico-tradicional, en tanto que os seus crecementos o fan na común, tal e como establece a lei 2/2010 no seu artigo 13 e cumprindo en todo caso os graos de consolidación mínimos correspondentes a cada categoría de solo. O obxectivo de compactación dos núcleos que se recolle na memoria do ordenación do PXOM e que se establece nas DOT refírese á importante redución de solo que se leva a cabo nos distintos asentamentos para, sen por en risco unha certa oferta de solo, permitir que a devandita compactación poda producirse, tendo en conta tamén que o parcelario desta zona soe ser de maiores dimensións por ter sido concentrado polo que as parcelas mínimas para edificar tamén serán de máis entidade (Grao 1: 300 m², Grao 2: 400 m², Grao 3: 500 m², Grao 4: m² e Grao 5: m²). O sistema de análise de consolidación empregado polo PXOM exporase oportunamente na documentación do mesmo, pero en liñas xerais se indica que segue a metodoloxía exposta na instrución 4/2011 de 12 de abril indicada. Procedeuse a corrixir a delimitación do núcleo histórico-tradicional de Bréixome de Abaixo para que non superase os 50 m que se establecen dende as edificacións de tipo tradicional no artigo 13 da Lei 2/2010. No que respecta á ocupación de solos rústicos adxacentes ás zonas de núcleos no que se refire ao agropecuario o artigo 32.2 a) da LOUG permite e devandita ocupación sempre que sexa para o desenvolvemento racional o cal neste caso esta xustificado, pois os solos que se manteñen que en todo caso son en xeral menores aos do planeamento en vigor son precisos para levar a cabo sobre eles distintos tipos de dotacións así como unha pequena reserva de solo naqueles asentamentos nos que se prevé que poda haber demanda. Nos de augas, na contestación ao requirimento de información complementaria solicitado pola Confederación Hidrográfica Miño-Sil xa se xustificou que ante a pequena dimensión das canles de auga existentes, agás o río Limia, as zonas de protección de solo rústico de protección de augas se estimaban acaídas porque en todo caso todas aquelas actividades que se foran a desenvolver ata a liña de policía dos 100 m quedan cauteladas polo organismo de bacía. En canto as de infraestruturas, non existen dentro do termo municipal liñas de alta tensión sendo so de media e nas cartografías dispoñibles non se atopan ben recollidas polo que na normativa xa se indican as distancias correspondentes de protección que en todo caso se deberán sinalar coa solicitude da licenza e ser comprobadas sobre o terreo. No que se refire ao núcleo de O Vieiro procederase a delimitar os dous núcleos histórico tradicionais tal e como se indica. No caso do viario proposto na zona verde do núcleo de O Mosqueiro a súa obtención definirase oportunamente no Estudio Económico Financieiro ao igual que o resto da parcela do espazo libre. Solo urbanizable. Xa se xustificou con anterioridade a necesidade de poder contar con solos onde poder ampliar as actividades industriais e comerciais lixeiras do polígono de Santa Marta seguindo unha demanda constante dos mesmos que se ben producindo de xeito continuo na última década, permitindo ademais aproveitarse de redes de servizos urbanísticos xa existentes ao longo das rúas e estradas que delimitan os ámbitos conseguindo desta forma rendibilizar aínda máis estas instalacións. No que se refire ao solo residencial (urbanizable non delimitado) que figuraba no documento para informe previo procédese á súa eliminación sendo considerados os terreos como solo rústico agropecuario. É por elo que se entende prioritario o mantemento cando menos dos solos urbanizables delimitados industriais para permitir que se podan cumprir unha serie de obxectivos estratéxicos formulados polo propio PXOM e que complementan os esforzos levados a cabo polo Concello na última década para xerar actividade e facilitar a chegada de novos habitantes. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 148

150 Solo rústico. O solo que sustente masas arbóreas de interese será clasificado como solo rústico de protección forestal. Na zona noroeste do concello estanse a levar a cabo traballos para ampliar a concentración parcelaria co que se procederá a solicitar a información pertinente que permita clasificar como solo agropecuario o concentrado e forestal as masas excluídas deste proceso. O ámbito do espazo libre E1-26 pasará a considerarse solo rústico de protección forestal. O solo que ocupa o Centro de Innovación e Transformación Agraria da Limia procédese a clasificar como solo rústico de protección agropecuaria. Xa se atopan representados na documentación gráfica a totalidade dos ríos e regatos que percorren o concello así como a canle da Lagoa da Antela, e tamén se xustificou ante o organismo de bacía a redución da delimitación de solo rústico de protección de augas que sexa menor que os 100 m de policía nas canles de menor entidade. Do mesmo xeito incorporáronse os datos gráficos correspondentes á cartografía nacional de zonas inundables correspondente á zona de fluxo preferente das canles para cautelar os usos neses espazos co fin de evitar que se leven a cabo actuacións que podan incrementar o risco de inundación. No que se refire ao estudio e protección da cuncas visuais no documento do Informe de Sostibilidade Ambiental (ISA) que forma parte do proceso de Avaliación Ambiental Estratéxica, xa se recollen análises sobre a fraxilidade da paisaxe tanto intrínseca como extrínseca e medidas para a protección das unidades presentes no capítulo V da normativa urbanística. Con todo reflectiranse de forma máis precisa as cuncas visuais e as medidas de protección para salvagardalas. En canto á clasificación de solos forestais que teñan sufrido incendios, no apartado da Memoria de Ordenación xa se indica que (...) Solicitados os datos á Dirección Xeral de Montes e Industrias Forestais pertencente á Consellería de Medio Rural, este organismo facilitou datos tanto paramétricos como gráficos, aínda que boa parte dos gráficos non conta cunha delimitación de superficie xa que os incendios de menos dunha hectárea atópanse representados simplemente por un punto, o cal imposibilita determinar a extensión concreta da superficie queimada. No documento que se aprobe inicialmente os terreos pertencentes á ZEPA de A Limia quedarán incluídos dentro da clasificación de solo rústico de protección de Espazos Naturais no ámbito principal, en tanto na zona periférica de protección se manterá a clasificación de solo rústico de protección agropecuaria, ao non estar recollida a antedita zona dentro da zonificación do Plan Director da Rede Natura. As parcelas vacantes de núcleo tal e como se sinala no informe da CMATI manteranse dentro do solo rústico e seguindo o que se acaba se indicar farano en solo rústico de protección agropecuaria. Dentro da zona periférica de protección atópanse ademais as areeiras localizadas nas marxes da Canle da Lagoa da Antela que deberan someter as súas eventuais legalizacións e/ou ampliacións ao disposto tanto na LOUG como na normativa sectorial. En canto á concorrencia de diversas categorías de solo rústico procederase a indicar ben as existentes ou por a de maior protección co obxectivo de en cada caso garantir o cumprimento do establecido na LOUG. Normativa. Dentro da ordenanza 1 de uso industrial non se permite con carácter xeral o uso vivenda (só nas contadas e estritas condicións que se citan, que estimamos plenamente xustificadas), tanto dentro do solo urbano consolidado como da referencia para os sectores de solo urbanizable. No que respecta á ordenanza de Casco Histórico Orixinario adaptase para resolver os problemas citados (agora considerada como un caso particular da Ordenanza de edificación de núcleo rural históricotradicional NRT-, por tanto está moito mais limitada a estes efectos) e eliminarase a posibilidade de prolongar a planta baixa un 50 % por ser alleo á tipoloxía tradicional presente no asentamento. Tamén se indica na parte xeral a pendente máxima dos faldóns de cuberta e outras determinacións semellantes para a harmonización das novas edificacións coas preexistentes. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 149

151 Estratexia de actuación e estudio económico. Na documentación do documento de aprobación inicial do PXOM recollese cales son as actuacións preferentes en solo urbano non consolidado e en solo urbanizable fixando os prazos e as condicións nas que teñan que ser executadas as actuacións públicas programadas ou privadas concertadas cos particulares así como especificando máis as determinacións da ordenación detallada. Tamén se actualizan os datos tal e como se solicita. No que se refire ao estudio de viabilidade das previsións orzamentarias do concello este xa se atopa recollido no propio estudio económico, e canto aos datos de outras administracións estas son meras estimacións de investimento xa que ningunha administración adoita polo xeral a adiantar compromisos a medio ou longo prazo e máis neste período de crise e recortes polo que o dato é so iso, unha estimación da parte que outros entes supramunicipais poderían aportar de acordo co seu investimento medio nos últimos anos. Documentación. Levarase a cabo a inclusión das rasantes, que no seu defecto serán as actuais para as vías xa pavimentadas e 20 cm. nas sen pavimentar nos solos de licenza directa (urbano e núcleo rural) e as establecidas polos correspondentes PERI, PP e PS para os solos urbanos non consolidados e solos urbanizables. Non hai constancia de que existan montes públicos de utilidade pública dentro do termo municipal aínda que se requirirá mais información ao respecto para aclarar esta cuestión, e de resultar que si os hai serán clasificados como solo rústico de protección forestal INFORME FAVORABLE DA DEPUTACIÓN PROVINCIAL DE OURENSE DE DATA 30 DE NOVEMBRO DE 2011 SOBRE O PLAN XERAL DE ORDENACIÓN MUNICIPAL DO CONCELLO DE VILAR DE SANTOS (OURENSE). En data 30 de novembro de 2011 a Deputación Provincial de Ourense emite o seguinte informe favorable ao PXOM de Vilar de Santos: En relación anterior, procedeuse a acotar as liñas límite de edificación que se sitúan a 9,50 m do borde da calzada e a liña de aliñación atópase efectivamente cando menos a 6 metros do eixo do viario. consultora galega s.l. MEMORIA XUSTIFICATIVA 150