Θέμα: Ανάπτυξη και εφαρμογή της στρατηγικής για τον έλε'{χο της ατμοσφαιρικής ρύπανσης

Transcript

1 Θέμα: Ανάπτυξη κα εφαρμογή της στρατηγκής γα τον έλε'{χο της ατμοσφαρκής ρύπανσης στην Αθήνα Εσηγητής: Αλέξανδρος Π. Οκονομόποuλος, Ινσττούτο Πυρηνκής Τεχνολογίας, ΕΚΕΦΕ «Δημόκρτος» Περίληψη Η δαμόρφωση βέλτστης στρατηγκής βασίστηκε σε 3ετή συστηματκή μελέτη που περλάμβανε αρχκή δάγνωση με ταχεία απογραφή, εράρχση κα εκτέλεση κλαδκών τεχνκοοκονομκών μελετών, σύνθεση με χρήση πρωτοπορακών μοντέλων δαχείρσης, καθώς κα μελέτες εφαρμογής. Τα τεχνκά μέτρα που προέκυψαν συμπληρώθηκαν με επλογή οργανωτκών παρεμβάσεων γα την πόλη. Μέχρ το 1990 εί δυνατή σημαντκή βελτίωση, κύρα σε σχέση με τον καπνό κα τη σκόνη (ρύπους με πρωταρχκή σημασία), ενώ πολύ ουσωδέστερη βελτίωση θα επέλθε σταδακά μέχρ το Προϋπόθεση όμως εί η μη επδείνωση του κυκλοφορακού προβλήματος κα η δημουργία των δοκητκών σχημάτων που θα επτρέψουν γρήγορη κα σωστή εφαρμογή των μέτρων. Εσαγωγή Το πρόβλημα της ατμοσφαρκής ρύπανσης της Αθήνας έχε επσκάσε όλα τα υπόλοπα περβαλλοντκά προβλήματα της χώρας εδώ κα δέκα περίπου χρόνα κα έχε γίνε δεθνώς γνωστό, αρχκά μεν γα την καταστροφή που προκάλεσε στα μνημεία, στη συνέχεα δε από τς συχνές αναφορές του τύπου. Σταδακή μείωση του θείου στα υγρά καύσμα κα αντκατάσταση του μαζούτ με ντήζελ στην κεντρκή θέρμανση, υπήρξαν δαίτερα επτυχή μέτρα γα την αντμετώπση του δοξεδίου του θείου (50 2 ) κα του καπνού, ρυπαντές που δημουργούσαν το κύρο πρόβλημα στη δεκαετία του '70. Παρά τς αρχκές επτυχίες όμως, το πρόβλημα της ρύπανσης δεν εξαφανίστηκε. Αντίθετα εμφανίστηκε με συνθετότερη μορφή κα γγαντώθηκε παράλληλα με τη συνεχζόμενη αύξηση της πόλης κα του στόλου των αυτοκνήτων. Η πολτεία, έχοντας εξαντλήσε τα προφανή κα αποδοτκά μέτρα, αναγκάστηκε να προσφύγε σε μέτρα με συνεχώς αυξανόμενο κόστος κα μεούμενη αποτελεσματκότητα. Μείωαε γα παράδεγμα το μόλυβδο στη βενζίνη από 0.4 σε 0.15 gr/lt κα το θείο στο ντήζελ από 0.5 σε 0.3% (πράγμα που επτυγχάνετα συχνά σε βάρος άλλων προδαγραφών) με κόστος αρκετών δσ/έτος κα τούτο δίχως η Αθήνα να αντμετωπίζε πρόβλημα από συγκεντρώσες μολύβδου ή Εππλέον επβλήθηκε σταμάτημα της λετουργίας του σταθμού της ΔΕΗ στο Κερατσίν, συζητήθηκε επανελημμένα κα σοβαρά το κλείσμο μεγάλων παραγωγκών μονάδων, ενώ επβλήθηκαν αυστηροί περορσμοί όχ μόνο στην επέκταση αλλά κα στον εκμοντερνσμό της βομηχανίας, παρόλον ότ στην ευρύτερη περοχή Αθήνας συντελείτα πάνω από το 50% της εθνκής βομηχανκής παραγωγής. Από τα πάρα πάνω θα μπορούσε να συναχθεί ότ η αντμετώπση του «Νέφους» είχε σαν συνέπεα σημαντκές άμεσες, αλλά κυρίως έ~.ψεσες εππτώσες στην εθνκή μας οκονομία. Εμπλοκή του θέματος στην πολτκή δαπάλη σε συνδυασμό με την ανάμεξη ολοένα αυξανόμενου αρθμού οργανώσεων κα <εδκών» με προτάσες που αποβλέπουν περσσότερο στα πρωτοσέλδα των εφημερίδων, επέτεναν κα συνεχίζουν να επτείνουν τη σύνχ:υση κα την α νησυχία της κονής γνώμης κα να αποπροσανατολίζουν από τς πραγματκές πρατεραότητες. Μέσα σε αυτό το πλαίσο ήταν σαφές ότ μα σοβαρότερη κα συστηματκότερη αντμετώπση του προβλήματος ήταν επβεβλημένη. Το πρόβλημα ρύπανσης της Αθήνας Η εκόνα 1 παρουσάζε τα αποτελέσματα των μετρήσεων των εππέδων ατμοσφαρκής ρύπανσης της Αθήνας

2 12 Τεχνκά Χρονκά Μάος-Ιούνος 1989 από το δίκτυο του ΠΕΡΠΑ, μετά από στατστκή ανάλυση που επτρέπε σύγκρση με δεθνή όρα ποότητας. Τόσο ο μετρήσες όσο κα τα όρα αναφέροντα στο έτος Πολύ συνοmκά η κατάσταση έχε ως εξής: (α) Στο κέντρο της Αθήνας υψηλές συγκεντρώσες παρουσάζουν ο καπνός κα το μονοξείδο του άνθρακα (CO), ο τμές των οποίων υπερβαίνουν κατά πολu τα ε πτρεπτά όρα, καθώς κα δοξεδίου του αζώτου (ΝΟ). ο τμές του οποίου όμως σημεώνουν μκρότερες υπερβάσες. Επί πλέον, ο τμές των υδρογονανθράκων (VOC) εμφανίζουν συγκεντρώσες που θεωρούντα υψηλές, ο σχετκές μετρήσες όμως εί περορσμένες κα δεθνή όρα, με εξαίρεση τς ΗΠΑ, δεν υπάρχουν. ATH!NS ΙΝD ΖΟΝΕ PΙRf.US CENΠR Α THENS PLAN THRASSON PL.AN (β) Στο κέντρο του Περαά τα επίπεδα καπνού υπερβαίνουν ελαφρά τα επτρεπτά όρα, ενώ το Ν0 ευρίσκετα 2 κοντά στα όρα, δίχως όμως να τα υπερβαίνε. (γ) Σε όλες τς βομηχανκές περοχές, εντός κα εκτός του λεκανοπεδίου της Αθήνας, παρουσάζοντα υψηλές τμές αωρουμένων σωματδίων. Το 50 2 έχε χαμηλές τμές σε όλους τους σταθμούς μέτρησης, όμως σε τοπκή κλίμακα, κοντά σε μεγάλες βομηχανκές πηγές, δεν μπορούν να αποκλεστούν υπερβάσες των ορίων. Τέλος, ο συγκεντρώσες όζοντος που μετρήθηκαν δεν υπερέβησαν, όμως πλησίασαν, το όρο των 200 μg Ι m' που συνστά η Παγκόσμα Οργάνωση Υ γείας (ΠΟΥ). Εί όμως πολύ πθανό ο σταθμοί μέτρησης να μην εί τοποθετημένο σε σημεία μεγίστων συγκεντρώσεων όζοντος. Επεσόδα ρύπανσης, κατά τη δάρκεα των οποίων ο συγκεντρώσες ορσμένων ρυπαντών φτάνουν σε επίπεδα που απατείτα η λήψη εκτάκτων μέτρων, χαρακτηρίζοντα κύρα από υψηλές τμές καπνού, αλλά κα CO κα Ν0 2 σε ολοένα μεγαλύτερη συχνότητα. Η συχνότητα εμφάνσης επεσοδίων μεώθηκε εντυπωσακά στο δάστημα , όμως προς το τέλος του 1987 υπήρξε σημαντκή έξαρση. ω "' ο :Σ Vl α. Vl... ~tω~n ~ εεc εεc Μεθοδολογία γα την αντμετώπση του προβλήματος Η προσπάθεα γα τη δαμόρφωση της στρατηγκής ξεκίνησε από μα ταχεία απογραφή των εκπομπών /1/, /2/ που έδωσε μα αρχκή εκόνα γα την προέλευση του προβλήματος κα βοήθησε στην εράρχηση των τεχνκοοκονομκών μελετών που ακολούθησαν. Ο τελευταίες, /3/-/14/ γα κάθε σημαντκή πηγή (αυτοκίνητα, κεντρκή θέρμανση κα βομηχανία), εξέτασαν εναλλακτκούς τρόπους μείωσης των εκπομπών κα υπολόγσαν την α ναμενόμενη απόδοση κάθε μέτρου κα το αντίστοχο κόστος. Ο δυνατότητες που εξετάσθηκαν περλαμβάνουν όχ μόνο τη χρήση aντρρυπαντκής τεχνολογίας, αλλά κα αλλαγές στην παραγωγκή δαδκασία κα στα καύσμα, καθώς κα την εφαρμογή προγραμμάτων ελέγχου-συντήρησης. Από τς πάρα πάνω τεχνκοο_κονομκές μελέτες συλλέχθηκαν τα απαραίτητα στοχεία, η επεξεργασία των οποίων μέσα από εξελγμένα προγράμματα περβαλλοντκής δαχείρσης /15/, οδήγησε στη δαμόρφωση της καταλληλότερης στρατηγκής. Παράλληλα με τς αναλυτκές μελέτες που αφορούσαν τεχνκά μέτρα κα που έδωσαν ποσοτκά αποτελέσματα, προωθήθηκε η δατύπωση κα ποοτκή εράρχηση συμπληρωματκών μέτρων, οργανωτκού να την πόλη χαρακτήρα. Από αυτά επλέχθηκαν σε πρώτη φάση τα μέτρα με αναμφσβήτητη περβαλλοντκή αλλά κα αvαmυξακή σημασία. Εκόνα 1. Ποότητα αέρα στην ευρύτερη περοχή Αθήνας (μετρήσες κα όρα 1984) Τόσο τα τεχνκά, όσο κα τα οργανωτκά μέτρα συνοψίστηκαν σε προτάσες που έγναν προς τα συναρμόδα υ πουργεία κα ενδαφερομένους φορείς. Εχοντας εξασφαλίσε την πλήρη αποδοχή τους σε αυτό το επίπεδο, η πρόταση προωθήθηκε στο ΚΥΣγΜ (Ιούνος 1986) από το οποίον κα υοθετήθηκε.

3 ~ ~ Μάiος-Ιούνος 1989 Τεχνκά Χρονκά 13 δο With Pr ent Ernisier Coπtrcl Technocgi s in caπ Τέλος, γα την υποστήρξη της εφαρμογής των μέτρων κνήθηκε η δαδκασία δημουργίας της απαραίτητης υ ποδομής με ολοκλήρωση επλεγμένων μελετών εφαρμογής /16/-/20/ κα τροποποίηση σε ορσμένα σημεία της υπάρχουσας νομοθεσίας. Ανάλυση ευασθησίας κα κατανομή κόστους των τεχνκών μέτρων 1 σ t.ow-ιmίssion T chnolog~s 1n Car Το δάγραμμα της εκόνας 2 συνοψίζε κα απλοποεί τα αποτελέσματα του μοντέλου περβαλλοντκής δαχείρσης συναρτώντας το συνολκό ετήσο κόστος της βέλτστης στρατηγκής με το επθυμητό επίπεδο μείωσης των εκπομπών σε κεντροβaρκή βάση. Από το πάρα πάνω δάγραμμα θα μπορούσαν να βγούν τα εξής συμπεράσματα: (α) Μείωση των συνολκών εκπομπών μέχρ 30% εί δυνατόν να επτευχθεί με συνολκό καθαρό όφελος της εθνκής οκονομίας. Εκόνα 2. Ετήσο κόστος ελέγχου ατμοσφαρκής ρύπανσης σε σχέση με το ποσοστό μείωσης των εκπομπών 1.. 5Ο.. :ο (β) Μεώσες μέχρ 27% επτυγχάνοντα με βέλτστο τρόπο δίχως να εί απαραίτητη η εσαγωγή αυτοκνήτων ΙΧ με προηγμένη αντρρυπαντκή τεχνολογία. Το σημείο αυτό επελέγη ως στόχος γα το (γ) Γα μεώσες μεγαλύτερες από 27% το κόστος αυξά-., τ...,, ; i i i '. i,.. "' 10, Ο 10, a-... ;::;r::::;-_ ~--~~~~~----~----~----~----- '... -~~~... - J. Target lor yr 19i0 Roductlσn σι τοt omilσns > Εκόνα 3. Κατανομή του ετήσου κόστους ελέγχου ατμοσφαρκής ρύπανσης σε σχέση με το ποσοστό μεiωσης εκπομπών.

4 14 TeXVKQ XPOVKO MCllo c; -lo uv lo~ 1989 SMOKE PART SO. NO. CO voe CAft c::j Vehicle 1,."10 NO " ncsullry 1M _ a.-. healing EKova 4. Enineoa ekt7o/..mwv Kal ava/jevopevet; pelwoe/(; Via T17v eupurepf7 neploxri AerjvG/;. VE l no~ u ypilyo po, Ka9 1OT~vTa<; anapaitl1tl1 ltlv npow8n 0Tl.x..U: avttppunavtkri TEXvoAoyia. Me auto TOV TPOno eivo ~uvat OV va emtuxouj,je J,Jeic.lon Tc.lV OU VO~KWV EKno J,Jn~ v J,Ji:XP KO 60%, OUToKivnTa 01Jc.l<; autou TOU TUnou J,JE J,JKPO K U ~la1j6 eo u mip~o uv oe t upeia KAi ljoka amv EOK JOVO J,JeTel 1-2 XP6VlO. e KOeE nf.:pinrc.lotl, n avtlkootootaotl TOU unapxovto<; OTo~O U (J,JE Oc.lOTl') no~ Tt Kl1 KO Kivl1Tpa) ~ev avo ljeyeto vo i:xel OAO K~ l1p c.leei nply ana TO To ~loypa ll lla Tl1<; F.:lKova<; 3 anaonolei TO anot&ai:olloto TOU 1l0VTeAou liloxe:ipotl <;, onc.le; Kal auto OTTlV elkovo 2. napouoo~ovtae; TTl ~e~ttottl KOTOV O J,l ~ TOU KOOTO Ue; ovo leoa OTO autokivnto. ~loljl1xavi a KO KE:VTPlKYi 8epJOvOTl oav OUVOPTlan Tle; J,Jeic.101l<; Tc.lV &Kn0 llnwv. nopottlpou J& etol OT 0& K09& n&pimc.101l Eml3o ~~ Ji:TPc.lV am ~O 1l11xavia KO OTTlv K&VTPK~ eepllovan. OX 1l0VO J,J&WV&1 O1llJaVTKO Te; &KnOllnec;. OAAO ano<pepei a~16aoyo 0q>E: ~OC; amv &8VlKri OKovoJ,Jia. Ava,,&vo,,&va anot&ato" ata ano Ta T&XVlKO "ttpa To c5loypaljj,lotle; &KOVae; 4 /siy&1to an J,l&pVO U410e; Tc.lV &KnOllnWV amv &UPUTE:Pl1 neploxl't A8n,''''', Kaew.; KO Te; ova ~U:V Ol Evee; 1J&WO& e; OTC:: &Kn0lJnee; K08E punou 1Ji: XP TO 1990 KO Onc.lC:: q>oiveto. 01 KUPO OTOXO J, XP TO 1990 &ival 11 leic.lan Tc.lV EKnO J,lnWV KOnvOU KOTO 40% Kal Tl1e; OKOVnc:: KaTo 80% nepinou. To npwto lnopei vo ovoj VeTO on eo ovokouq>ioel OTlJ,JOVTlKO TO K VTPO ano TOV Ku piapxo O1;J,&pa puno, omo KO OAO TO AEKovonM lo oe neplo ~OU<; «en&lool5ic.lv». EmnMov. 90 e~an~oe TO q>ovoje: vo TOU 0POTOU veq>oue;. To ~e u Tepo ovo J,JeveTol on 80 & ~OAei l\.f el OUOlOOTKO TO npol3al1j,la O(OVl1<; ana Te; lloj,ll1 XOVK e; m:pox e;. KO TO ~ UO lja~ i entauvouv ava llq>i~o AO TO mo KpiOllO 011JePlVtl n po l3 ~'t J OTa punovan<; Tle; eupurepl1e; neploxyic; Aei)vac;. EKToC; ano TO napa navc.l. J,JE:Tplec; J,JElwoel<;. Tle; Tru;nc; TOU 20%, avoj,j E:VOVTOl J,J XP TO 1990 OTC; &KnO~.llTE:C; CO KO voe. 01 OUYK&VTpWa&<; TWV onoiwv &ivo U4Jl1Ae:C; OTO K VTPO Kal 0& /SpOlOUC; J,J& lj&yoaun:pouc; KU KAoq>opla KOUe; q>optouc;. H lj&ic.lan TWV EKTl OlJn ~V VOG eivo &mnp008&tq 1~ OiT&pa &uvolkri Yla TOV neploplojotl<; q>c.l TOXnlJlKl'\e; punavane; (KO Tc.lV emne:&.lv TOU O~OVTOe; ). Ti: ~oe; 0TlJ&WVeTO OTt OUOOOTKO KO J,lio leiwan ~e v J,Jnop&i va QVOlJeVeTal 0& OXE:01l J,J& Te; &KnOJ,lnee; NOx. TO enin& 00 TOU onoiou un&p~ivo u v. amo oe llerplo l3a8j,jo, TO 0 pia Tle; EOK.

5 Μάίος Ιούνος 1989 Τεχνκά Χρονκά 15 Σύμφωνα με την εκόνα 4 ο αναμενόμενες μεώσες εκπομπών στα ΝΟχ CO κα VOC γα το έτος 2000 εί της τάξης των 20, 75 κα 50% αντίστοχα. Τούτο θα μπορούσε να εξαλείψε ουσαστκά τα προβλήματα που σχετίζοντα με το CO κα VOC (συμπερλαμβανομένης κα της φωτοχημκής ρύπανσης), όμως εί περθωρακά κανοποητκό σε σχέση με τα επίπεδα του ΝΟ 2 Πρόγραμμα δράσης γα τα τεχνκά μέτρα Όπως δείχνε ο πίνακας 1 ο εκπομπές από τα αυτοκίνητα παίζουν προξέχοντα ρόλο σε σχέση με τον καπνό, ΝΟχ, CO κα VOC ενώ εί σημαντκές σε σχέση κα με το SO,. Απλούστερα μπορεί να λεχθεί ότ το αυτοκίνητο συμβάλε στην Ευρύτερη περοχή Αθήνας κατά 72% σε κεντροβαρκή βάση. Ο πίνακας 2 δείχνε πολύ συνοπτκά τα μέτρα που θεωρήθηκαν γα κάθε τύπο αυτοκνήτου καθώς κα αυτά που ε πελέγησαν από το μοντέλο δαχείρσης. Παραθέτε επίσης ορσμένα μέτρα που δεν έγνε η επεξεργασία τους από το μοντέλο δότ ήταν ακόμα στο στάδο έρευνας. Με την εφαρμογή των πάρα πάνω μέτρων ο εκπομπές από τα αυτοκίνητα αναμένετα να μεωθούν σημαντκά, δαίτερα μέχρ το Ο αναμενόμενες μεώσες απεκονίζοντα γραφκά στο δάγραμμα της εκόνας 4, ενώ ποσοσταία δίνοντα στον πίνακα 3. Ο βομηχανκές εκπομπές ήταν κυρίαρχες πρν από μερκά χρόνα, όμως η εκρηκτκή αύξηση των αυτοκνήτων σε συνδυασμό με τη μείωση των βομηχανκών εκπομπών ανέτρεψε την σορροπία. Μείωση των βομηχανκών εκπομπών προήλθε από καλύτερα συστήματα ελέγχου, καλύτερα καύσμα, καθώς κα από τη δραστκή μείωση της παραγωγής σε κλάδους όπως παραγωγής τσμέντου, χυτοσδήρου κα ηλεκτρσμού. Παρ όλα αυτά, η βομηχανία μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη γα τς υψηλές συγκεντρώσες σκόνης σε όλες τς βομηχανκές περοχές (ένα από τα κύρα περβαλλοντκά προβλήματα της ευρύτερης περοχής Αθήνας) κα έχε σημαντκή συμβολή στς συνολκές εκπομπές καπνού, SO,. ΝΟ. κα VOC, πίνακας 1 κα εκόνα 4. Η μεγάλη ποκλία των βομηχανκών πηγών έκανε αναγκαία τη δεξαγωγή μας εκτενούς σεράς κλαδκών μελετών /9/ έτσ ώστε να γίνε δυνατή η σωστή εκτίμηση Πίνακας 1- Ανάλυση των εκπομπών κατά πηγή Αυτοκίνητα Ι.Χ. ΚΑΠ. ΣΩΜ. so, ΝΟ, co voc Λεκανοπέδο Αθήνας Ευρύτερη Περ. Αθήν Ταξί Λεκανοπέδο Αθήνας Ευρύτερη Περ. Αθήν Λεωφορεία Λεκανοπέδο Αθήνας Ευρύτερη Περ. Αθήν Φαρτηyά κα Ιδωτκά Λεωφορεία Λεκανοπέδο Αθήνας Ευρύτερη Περ. Αθην Μοτοσκλέτες Λεκανοπέδο Αθήνας Ευρύτερη Περ. Αθήν Αυτοκίνητα (Σύνολο) Λεκανοπέδο Αθήνας Ευρύτερη Περ. Αθήν Βομηχανία Λεκανοπέδο Αθήνας Ευρύτερη Περ.. Αθήν Κεντρκή Θέρμανση Λεκανοπέδο Αθήνας Ευρύτερη Περ. Αθήν

6 16 ΤεχνΙκά Χρονκά Μάος-Ιούνος 1989 Πίνακας 2. Μέτρα γα έλεγχο εκπομπών από αυτοκίνητα. χ. Ελεγχος κα Συντήρηση Κίνητρα/ Αυτοκίνητα με Χαμηλές Εκπομπές Μετατροπή Υπαρχόντων Αυτοκνήτων Υγραέρο με ή δίχως Καταλυτκούς Μετατροπείς Νέες Τεχνολογίες γα Χαμηλές Εκπομπές Μέτρα Εξετάσθηκαν Επλέγησαν όχ(*) όχ όχ (1989) Ταξί Ελεγχος κα Συντήρηση Βελτωμένη Ποότητα Ντήζελ Υγραέρο δίχως Υγραέρο με Καταλυτκούς Καταλυτκούς Μετατροπείς Μετατροπείς Αμόλυβδη Βενζίνη με Καταλυτκούς Μετατροπείς Χρήση Παγίδων Καπνού Λεωφορεία κα Φορτηγί Έλεγχος κα Συντήρηση Βελτωμένη Ποότητα Ντήζελ Χρήση Παγίδων Καπνού Μερκή ή Ολκή Χρήση Υγραερίου Μοτοσκλέτες Ελεγχος κα Συντήρηση Αντκατάσταση Δχρόνων με Τετράχρονα όχ(*) όχ(*) όχ(*) (**} όχ όχ όχ (**) όχ όχ όχ όχ (*)Στο στάδο της έρευνας (* "} Η πσραγwγr1 Σουnερ-Ντήζελ aποδείχθηκε οκονομκά ασύμφορη, όμως η συμπλήρωση των σημερνών προδαγραφών ποότητας, ετσ ωστε να συμπερλαμβάνουν σαν α νώτατο σημείο απόσταξής τους C, κρίθηκε απαραίτητη. Καπνός so Ν ο: co VOC Πίνακας 4. Καπνός Σωματίδα so ΝΟ~ voc Pb Φθορούχα so.:\_ Πίνακας 3. Αναμενόμενη μείωση εκπομπών από αυτοκίνητα Μείωση % % Αναμενόμενη μείωση εκπομπών από τη βομηχανία Μείωση % % των εκπομπών κα να εξαχθούν τα τεχνκοοκονομκά στοχεία που θα επέτρεπαν τη δαμόρφωση της βέλτστης στρατηγκής. Τα αποτελέσματα έδεξαν ότ ο έλεγχος των βομηχανκών εκπομπών πρέπε να αποτελέσε τον κύρο άξονα των προσπαθεών γα τον έλεγχο της α τμοσφαρκής ρύπανσης μέχρ το 1990 δότ παρέχε αφ ενός μεν μεγάλη απόδοση σε σχέση με το κόστος, αφ ετέρου δε η εφαρμογή του απατεί μκρό χρόνο κα περορσμένη κρατκή υποδομή. Το κόστος των μέτρων ελένχ:ου των εκπομπών από τη βομηχανία αντσταθμίζετα από τη σημαντκή εξοκονόμηση καυσίμου που προκύπτε από τον ελένχ:ο της καύσης στους λέβητες, από τη εξοκονόμηση ενέργεας χρησίμων προϊόντων, καθώς κα την δυνατή ανάκτηση κα χρήση του βαερίου της χωματερής των Λοσίων, σε τρόπο ώστε να προκύπτε συνολκό όφελος στην εθνκή οκονομία, εκόνα 3. Με την εφαρμογή των καθορσμένων μέτρων ο εκπομπές από τη βομηχανία αναμένετα να μεωθούν σημαντκά ενώ το σύνολο σχεδόν του περβαλλοντκού οφέλους εί δυνατόν να επτευχθεί μέχρ το Ο αναμενόμενες μεώσες απεκονίζοντα γραφκά στο δάγραμμα της εκόνας 4, ενώ ποσοτκά δίνοντα στον πίνακα 4. Το Ντήζελ που χρησμοποείτα στην κεντρκή θέρμανση περέχε μόνο 0,3% θείο κα εί αναμφίβολα εξαρετκό καύσμο γα το σκοπό αυτό. Η κεντρκή θέρμανση συνεσφέρε 17% στς συνολκές εκπομπές καπνού σε ετήσα

7 c_μc:α:.:σ 2 ς-'-ι"ο::_ύν:_:ο::_ςο_:_19::_8:_:9 cτ::_εχ":νκά Χρονκά 17 βάση, πίνακας 1. Σημεώνετα όμως ότ εξ ατίας της περορσμένης εποχακής λετουργίας των λεβήτων η συμμετόχη τους εί πολύ μεγαλύτερη. στη δάρκεα της χεμερνής περόδου Η βέλτστη στρατηγκή, όπως προέκυψε από το μοδέλο δαχείρσης, συνίστατα στον συστηματκό ελέγχο των μεγαλυτέρων κτρίων (18% του συνόλου) που καταναλώνουν τον/έτος καύσμο (66% του συνόλου). Με αυτό τον τρόπο επτυγχάνετα μείωση των συνολκών εκπομπών καπνού από την κεντρκή θέρμανση κατά 50%, ενώ προκύπτε ένα καθαρό όφελος στην εθνκή οκονομία της τάξης των 300 εκατ/έτος. Εκτενέστερη περγραφή κα ανάλυση των τεχνκών μέτρων καθώς κα θεμάτων που αφορούν την εφαρμογή τους δίδετα αλλού /21/, /22/. Οργανωτκά μέτρα Σύμφωνα με το δάγραμμα της εκόνας 4 η κατάσταση μέχρ το 1990 θα μπορούσε, με βάση μόνο στα τεχνκά μέτρα, να βελτωθεί ουσαστκά μεν σε σχέση με τον καπνό κα τη σκόνη, όχ όμως κανοποητκά σε σχέση με τα CO, VOC κα ΝΟ,. Τούτο καθστά αναγκαία την αναζήτηση πρόσθετων παράλληλων μέτρων που είτε μεώνουν τς εκπομπές από την κυκλοφορία των αυτοκνήτων, είτε επηρεάζουν με ευνοϊκό τρόπο τη χρονκή κατανομή τους κατά τη δάρκεα της ημέρας. Θεώρηση με βάση τα πάρα πάνω κρτήρα έδωσε μα μακρά λίστα από πολυάρθμα μέτρα. Κονό χαρακτηρστκό όλων αυτών των μέτρων ήταν: (α) (β) η έντονα οργανωτκή ως προς την πόλη φύση τους κα η συνεπαγόμενη επίδρασή τους σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού η δυσκολία που παρουσάζε η αξολόγησή τους σε σχέση με το αναμενόμενο περβαλλοντκό όφελος, αλλά δίως η εκτίμηση του συνεπαγόμενου γενκότερου οκονομκού κα κονωνκού κόστους. Εξ ατίας της ευρύτητας των εππτώσεων κα της δυσκολίας αξολόγησης των οργανωτκών μέτρων, επελέγησαν σε πρώτη φάση μόνο τα πάρα κάνω μέτρα που ε κτμήθηκαν ότ είχαν αναμφσβήτητο περβαλλοντκό κα οκονομκό όφελος με λογκό κονωνκό κόστος: (α) Καθέρωση συνεχούς ωραρίου λετουργίας των καταστημάτων με στόχο, αφ ενός μεν την ελάττωση των μετακνήσεων υπαλλήλων κα των καταναλωτών (μείωση εκπομπών), όσο κα τη μετάθεση του χρόνου των μετακνήσεων σε ώρες της ημέρας (ευνοiκότερες συνθήκες δασποράς). Σαν δανκές από περβαλλοντκή άποψη ώρες λετουργίας προτάθηκαν ο 9:00-17:00. (γ) (β) Δραστκή μείωση του δαθέσμου χώρου στάθμευσης επσκεπτών στο κέντρο με στόχο, αφ ενός μεν την ενθάρρυνση της χρήσης μαζκών μέσων μεταφοράς, αφ ετέρου δε τη δάνοξη των δρόμων γα δευκόλυνση της κυκλοφορίας. Επίσης απαγόρευση των στάθμευσης σε επλεγμένες καίρες αρτηρίες σε κάθε δήμο γα δευκόλυνση της βασκής κυκλοφορίας. (δ) Αναδοργάνωση των λεωφορεακών γραμμών με ατόχα την αποσυμφόρηση του κέντρου. Επτάχυνση της κυκλοφορίας των μέσων μαζκής μεταφοράς με χρήση λεωφορεοδρόμων (καλύτερη εξυπηρέτηση άρα μεγαλύτερη προτίμηση κονού). Πρόσφατη μελέτη έ δεξε ότ ουσαστκή βελτίωση στο κέντρο εί ό ντως εφκτή Ι 23/. Ιεράρχηση των έργων κατασκευής του δακτυλίου με περβαλλοντκά κρτήρα κα επτάχυνση του ρυθμού εκτέλεσής τους (μείωση δελεύσεων οχημάτων από το κέντρο). Παράλληλη εφαρμογή ηλεκτρονκού ε λέγχου στον aρθμό αυτοκνήτων που εσρέουν στο κέντρο που μπορεί να εί συνάρτηση κα των εππέδων ρύπανσης/ορθολογκότερη λύση σε σχέση με τους σημερνούς κυκλοφορακούς περορσμούς). Δυναμκή δάσταση/συνεχζόμενη ανάπτυξη κα μέτρα ελέγχου Παρά το γεγονός ότ συνεχίζετα η αύξηση της πυκνότητας, τόσο του πληθυσμού, όσο κα δαίτερα των οχημάτων της πόλης, στην ανάλυση που προηγήθηκε έγνε η βασκή υπόθεση ότ η σημερνή κατάσταση παραμένε σταθερή. Ο λόγος εί ότ η παραδοχή ακόμα κα πολύ μκρότερων ρυθμών αύξησης σε σχέση με τους σημερνούς, οδηγεί σε δυσανάλογη αύξηση της κυκλοφορακής φόρτσης που εξουδετερώνουν την αναμενόμενη θετκή επίπτωση των μέτρων που συζητήθηκαν. Εί προφανές ότ, σε σχέση με τη σημερνή υποδομή, η Αθήνα έχε ξεπεράσε τα όρα της ανεκτής ανάπτυξης. Με οσονδήποτε μκρούς ρυθμούς συνεχζόμενης αύξησης δεν μπορούμε να μλάμε γα προγράμματα καταπολέμησης του «Νέφους)> εκτός εάν υπάρξε, πράγμα δύσκολο, η δημουργία ανάλογης υποδομής. Το παρά πάνω οδηγούν στο συμπέρασμα ότ πρέπε να αποφασστεί το ταχύτερο δυνατό η λήψη μέτρων που «παγώνουν» την πυκνότητα πληθυσμού κα οχημάτων τουλάχστον στα σημερνά τους επίπεδα. Μέτρα αυτού του είδους δεν μπορεί παρά να περλαμβάνουν ανάμεσα σε άλλα κα: (α) (β) Τη δραστκή μείωση των σημερνών συντελεστών δόμησης με παράλληλη θέσπση όρων γα πραγματκή δημουργία κανών θέσεων στάθμευσης όχ μόνο ε νοίκων αλλά κα επσκεπτών. Την εφαρμογή οκονομκών κα άλλων μέτρων σε σχέση με τα.x. αυτοκίνητα κα μοτοσκλέτες που αφ ενός μεν θέτουν σε συνεχή έλεγχο την αύξηση του στόλου, αφ ετέρου δε ενθαρρύνουν τη μέσα σε λογκά πλαίσα ανανέωσή του. Εφόσον η πάρα πάνω υπόθεση εκπληρωθεί, τότε κα μόνο τότε, μπορεί να υπάρξε ασοδοξία ότ με τς τεχνκές κα οργανωτκές παρεμβάσες θα επτευχθεί σε μερκά χρόνα η επθυμητή βελτίωση της ποότητας του αέρα. Πράγματ, σε ότ αφορά τη βομηχανία η υπόθεση δατήρησης σταθερής κατάστασης εί μάλλον συντηρητκή μα κα ο αυξητκές τάσες στην παραγωγή έχουν από καρό αντστραφεί, ενώ η ελεγχόμενη ανανέωση του εξοπλσμού συνεπάγετα σχεδόν πάντοτε μεωμένες εκπομπές. Τέλος, πρόσθετα μακροχρόνα προγράμματα, ό πως της κατασκευής μετρό, αποκέντρωσης των δημοσίων υπηρεσων, μείωσης της γραφεοκρατίας (άρα κα των απατουμένων μετακνήσεων των πολτών) κτλ, θα οδηγή-

8 18 Τεχνκά Χρονκά Μάος-Ιούνος 1989 σουν όχ μόνο σε μκρότερη ρύπανση αλλά κα σε αναβάθμση της ποότητας ζωής. Παρατηρήσες σχετκά με την εφαρμογή Η συμπλήρωση δύο ακρβώς χρόνων από τη δαμόρφωση του 5ετούς προγράμματος, δίνε την ευκαρία γα μα ουσαστκή κρτκή σχετκά με την πρόοδο της εφαρμογής κα την επσήμανση των ανασχετκών παραμέτρων που όπως εί φυσκό επδρούν σε κάθε σύνθετο πρόγραμμα. Ο δημόσες υπηρεσίες προτμούν, από τη δομή κα τη φύση του συστήματός τους, να λετουργούν με ένα προκαθορσμένο πλαίσο που επτρέπε μκρή ευελξία κα περθώρα γα πρωτοβουλία. Δεν εί έτσ τυχαίο ότ παρά το μέγεθος της δημόσας δοίκησης υπάρχε μόνμα μα σοβαρή έλλεψη σχεδασμού σε κάθε τομέα. Δυστυχώς, η ανεπάρκεα αυτή της δημόσας δοίκησης δεν περορίζετα μόνο στς μελέτες αλλά επεκτείνετα κα στην εφαρμογή τους, μα κα η υλοποίηση νέων προγραμμάτων απατεί κατά τεκμήρο ενεργοποίηση κάθε συναρμόδας υπηρεσίας, καθώς κα γενκότερο συντονσμό, στοχεία που συχνά σπανίζουν στο Δημόσο. Σε σχέση με τα πάρα πάνω παρατηρούμε ότ τα μέτρα που κατά καρούς πάρθηκαν γα την αντμετώπση του «Νέφους», εί κυρίως αυτά που αναφέροντα σε απαγορεύσες κα περορσμούς κα τούτο δότ μόνο γα μέτρα αυτού του είδους εί δαθέσμο ο μηχανσμοί ε πβολής. Δεν εί έτσ τυχαίο ότ: (α) Γα τον έλεγχο της βομηχανκής ρύπανσης το ουσαστκότερο μέτρο υπήρξε το πλαίσο περορσμών που επβλήθηκαν στη βομηχανκή ανάπτυξη (θα πρέπε με την ευκαρία να αναφερθεί ότ ο περορσμοί αυτοί χαρακτηρίζοντα από μκρή δακρτκή κανότητα, ελάχστη τεκμηρίωση κα ενίοτε αντφατκό τρόπο εφαρμογής) καθώς κα το σταμάτημα της λετουργίας του ΑΗΣ Κερατσνίου. Αντί αυτών θα ήταν πολύ πο πρόσφορη η άμεση επβολή αυστηρών μέτρων ε λέγχου των εκπομπών σε συνδυασμό με τη σταδακή κα μεσοπρόθεσμη εφαρμογή χωροταξκού σχεδασμού που θα επέτρεπε ανώδυνη περβαλλοντκά δέξοδο στη βομηχανκή ανάπτυξη. (β) Γα την καταπολέμηση της ρύπανσης από τα αυτοκίνητα επβλήθηκαν τα εκ περτροπής μέτρα κυκλοφορίας στο δακτύλο, η πρόσφατη εντατκοποίηση της εφαρμογής των απαγορεύσεων στάθμευσης (που μπορεί να εί πολύ αποτελεσματκή εαν καταστρωθεί λεπτομερές σχέδο δράσης με σωστή εράρχηση), καθώς κα η αλλαγή του ωραρίου λετουργίας των καταστημάτων (που αν κα θετκή δεν μπόρεσε να προωθηθεί με το βέλτστο, από περβαλλοντκή άποψη, τρόπο). Στην κατηγορία των πάρα πάνω μέτρων με έτομο μηχανσμό υλοποίησης θα μπορούσαν να υπαχθούν κα αυτά που σχετίζοντα με τη βελτίωση της ποότητας των καυσίμων, τα οποία από το 1975 μέχρ σήμερα προοδευτκά εξάντλησαν τς δυνάτητες των δυλστηρίων του Ασπροπύργου. Πολύ θετκό εί το μέτρο που πρόσφατα α ναγγέλθηκε σχετκά με τη βελτίωση της ποότητας του ντήζελ. Η κατασκευή των δακτυλίων ξεκίνησε από λόγους πολύ γενκότερους από αυτόν της καταπολέμησης του «νέφους» κα η επτάχυνση της ολοκλήρωσης που πρόσφατα ανακονώθηκε θα έχε πολύ γενκότερες θετκές συνέπεες. Μα όμως κα το περβάλλον έχε λάβε δαίτερη βαρύτητα θα ήταν σκόπμο, τόσο στο σχεδασμό όσο κα στην εράρχηση των έργων, να μπουν περβαλλοντκά κρτήρα, βασκότερα από τα οποία εί η ελαχστοποίηση της ανάγκης δέλευσης των οχημάτων από το κέντρο κα η δυνατότητα συνεχούς ηλεκτρονκού ελέγχου των εσερχομένων κυκλοφορακών φορτίων στο κέντρο. Το δεύτερο θα αποκτήσε δαίτερη βαρύτητα στο βαθμό που θα θελήσουμε να aποσυμφορήσουμε με ελεγχόμενο τρόπο το κέντρο δίχως τη δαώνση των κατά πάσα πθανότητα επώδυνων από κονωνκή κα οκονομκή σκοπά απαγορεύσεων. Σημεώνετα γα παράδεγμα ότ ο σχεδασμός βασκών έργων, όπως των ανσόπεδων κόμβων Κατεχάκη-Κηφσίας κα Κατεχάκη-Μεσογείων που επτρέπε την ελεύθερη ροή στα αυτοκίνητα που μπαίνουν στο κέντρο σε βάρος αυτών που κνούντα πάνω στο δακτύλο, μπορεί ενδεχόμενα να εξυπηρετεί άλλους κυκλοφορακούς στόχους, όχ όμως τα προαναφερθέντα, προσφανή άλλωστε, περβαλλοντκά κρτήρα. Από τα τεχνκά μέτρα η υλοποίηση των οποίων απατεί δημουργία υποδομής, εκείνο το οποίο έχε εφαρμοστεί με αξοσημείωτη επτυχία χάρη στς συντονσμένες ε νέργεες του ΠΕΡΠΑ εί ο έλεγχος εστών εξωτερκής καύσης (βομηχανκοί, οκακοί, ξενοδοχεακοί κα νοσοκομεακοί λέβητες καθώς κα αρτοποεία). Το πρόγραμμα αυτό ξεκίνησε από ομάδα 20 εδκά εκπαδευμένων στελεχών κα έχε ήδη επτύχε μείωση μεγαλύτερη από 50% στς εκπομπές καπνού από τους βομηχανκούς λέβητες κα φούρνους, καθώς κα από τους λέβητες κτρίων στς περοχές που εφαρμόστηκε. Παράλληλα, από τς μετρήσες του βαθμού απόδοσης πρν κα μετά την ε φαρμογή των ελέγχων προκύπτε μείωση της κατανάλωσης καυσίμου 10% (μεγαλύτερη από ότ αναμενόταν), εκόνες 5 κα 6, με συνεπαγόμενη ωφέλεα της εθνκής οκονομίας 1 δσ/έτος. Παρά τς επτεύξες, υπάρχε ακόμα πεδίο γα ανάπτυξη του προγράμματος κα εί α ναμφίβολα πολύ θετκή η αναμενόμενη επέκταση των ε λέγχων σύ μφωνα με τς πρόσφατες εξαγγελίες. Η εφαρμογή ουσαστκά όλων των υπολοίπων τεχνκών μέτρων ανάγετα από την σχύουσα νομοθεσία στην ευθύνη υπηρεσών εκτός ΠΕΡΠΑ. Αξίζε όμως να σημεωθεί ότ το ΠΕΡΠΑ γα να δευκολύνε την εφαρμογή των μέτρων αυτών έχε κάνε σημαντκή προεργασία. Συγκεκρμένα: (α) Τα μέτρα γα τη βομηχανία που προήλθαν από τη δαμόρφωση του 5ετούς έχουν γραφτεί σε αναλυτκή (β) μορφή κα έχουν παραδοθεί στο υπουργείο Βομηχανίας, στη δκαοδοσία του οποίου ανάγετα η επβολή. Ο έλεγχος εκπομπών καπνού από ντηζελοκίνητα οχήματα έχε οργανωθεί με τρόπο που να εί εύκολος κα εξαρετκά αποτελεσματκός. Η εφαρμογή ανάγετα στην αρμοδότητα του υπουργείου Μεταφορών κα Δημόσας Τάξης. (γ) Γα τον έλεγχο-συντήρηση των Ι.Χ. αυτοκνήτων έ χουν μελετηθεί σύστημα αδεοδότησης συνεργείων κα ο απατήσες σε εξοπλσμό κα εκπαίδευση του

9 Μάϊος-Ιούνος 1989 Τεχνκά Χρονκά 19 τεχνκού προσωπκού τους σε συνάρτηση με σύστημα ελέvχ.ου από κνητά συνεργεία, που θα συμπληρώνουν τους ταχτκούς ελέγχους των ΚΤΕΟ. Η ε φαρμογή ανάγετα στη δκαοδοσία του υπουργείου Μεταφορών. (δ) Γα την υγραεροκίνηση των ταξί έχε γίνε συστηματκή εξέταση της καταλληλότητας κα των επθυμητών βελτώσεων στο σύστημα δακίνησης κα στς υ πάρχουσες εγκαταστάσες. Επίσης συντάχθηκαν λεπτομερείς τεχνκές προδαγραφές γα τα νέα πρατήρα υγραερίου καθώς κα γα τη σωστή μετατροπή Εκόνα ,. 20 " ~ "' 1;1 ~! 10 ~ ~ Ξ Εκόνα 6. J i.l ~ ~ σ /. /' / --:...! '.. " "' ".. ΙJΟτσJοiΑΙ,~ο:τ... "'... - Εππτώσες του προγράμματος ελέγχου βομηχανκών λεβήτων στην αύξηση του βαθμού θερμκής απόδοσης. / --..,;-" ~// χ..., \ \ \ ~ 1~Ι!δ 1884 OL-~--~--~----~--~--~~ ~ δο 7C ΙN1'ERNAL EFFOENCY, ~ Εππτώσες του προγράμματος των λεβήτων κεντρκής θέρμανσης στην αύξηση του βαθμού θερμκής απόδοσης. των βενζνοκίνητων οχημάτων. Καθορίστηκαν τέλος ο απατήσες σε τεχνκή υποδομή κα εκπαίδευση γα εξουσοδότηση συνεργείων. Η εφαρμογή ανάγετα στη δκαοδοσία του υπουργείου μεταφορών. (ε) Γα την αναδάρθρωση των συγκονωνών καθορίστηκαν ο περβαλλοντκοί στόχο κα ολοκληρώθηκε ε κτενής σχετκή μελέτη γα το κέντρο της Αθήνας. Η εφαρμογή ανάγετα στη δκαοδοσία του υπουργείου Μεταφορών. Ο λα τα πάρα πάνω μέτρα υπάγοντα στη δέσμη των μέτρων που είχαν εγκρθεί από το ΚΥΣΥΜ τον Ιούνο του 1986 κα είχε γίνε κατανομή αρμοδοτήτων. Με τς πρόσφατες κυβερνητκές ανακονώσες επαναεκφράστηκε η πολτκή επθυμία γα την εφαρμογή τους, δίχως όμως αυτή τη φορά να συμπερληφθεί το πολύ σημαντκό μέτρο της ρύθμσης-συντήρησης των.x. αυτοκνήτων. Υ πήρξαν επίσης σε ορσμένες περπτώσες αποκλίσες μεταξύ των επθυμητών στόχων κα των έργων όπως α νακονώθηκαν. Η δυστοκία που παρατηρείτα στην προώθηση ενός περίπλοκου προγράμματος στο οποίο εμπλέκοντα αρκετά υ πουργεία (συμπερλαμβανομένων κα των οκονομκών) με πολύ περσσότερες «συναρμόδες» υπηρεσίες εί κατανοητή αν ληφθεί υπόψη το πλαίσο που λετουργεί η Δημόσα Δοίκηση. Το ΠΕΡ ΠΑ, που έδεξε δαίτερη δραστηροποίηση γα το 5ετές, έχε εξανλήσε αυτά που ε μπίπτουν στς δκές του αρμοδότητες κα η ευθύνη της πάρα πέρα προώθησης έχε σαφώς δασπαρεί σε άλλες υπηρεσίες. Τα καίρα ερωτήματα εί κατά πόσον ο υ πηρεσίες αυτές έχουν την απαραίτητη στελέχωση από εδκούς σε θέματα περβάλλοντος γα να προσαρμόσουν κα να υλοποήσουν τα μέτρα με το σωστό τρόπο κα ακόμα γα πόσο δάστημα τα ξένα προς τς καθημερνές ε νασχολήσες περβαλλοντκά θέματα θα δατηρήσουν τη σημερνή τους υψηλή προτεραότητα. Η απάντηση εί σχεδόν προφανής. Από τα πάρα πάνω θα μπορούσε να συναχθεί ότ η αντμετώπση του <(νέφους» εί θέμα περίπλοκο που απατεί συνεχή κα υπεύθυνη παρακολούθηση κα στενό δϋπουργκό (σε επίπεδο κάθε υπηρεσίας) συντονσμό, αλλώς η δοίκηση γα άλλη μα φορά θα «αλέσε» τς ο ποεσδήποτε «βουλήσες». Γα το λόγο αυτό απατείτα η δημουργία ενός ευέλκτου κα aποδοτκού συντονστκού οχήματος, όπως λόγου χάρη μας ολγομελούς γραμματείας με ευρείες αρμοδότητες κα άμεση τεχνκή υποστήρξη από το ΠΕΡΠΑ, κάτω από ένα τεχνκά έ μπερο γενκό γραμματέα που θα αναφέρετα κατ' ευθείαν είτε στο γραφείο του πρωθυπουργού εiτε στον υ πουργό Εσωτερκών. Συμπεράσματα Η μεθοδολογία που αναπτύχθηκε γα την αντμετώπση του «νέφους» χρησμοποίησε ταχεία απογραφή γα αρχκή δάγνωση, εκτέλεσε επλεγμένες τεχνκοοκονομκές μελέτες κα δαμόρφωσε τη βέλτστη στρατηγκή με χρήση εξελγμένων μοντέλων δαχείρσης κα ανάλυση ευασθησίας. Η δυνατότητα ταυτόχρονης κα στην ίδα βάση θεώρησης όλων των μέτρων (συστήματα aντρρύπανσης, τροποποή-

10 Τεχνκά Χρονκά Μάος-Ιούνος 1989 σες στην παραγωγκή δαδκασία, βελτίωση καυσίμων κτλ) γα τον έλεγχο των εκπομπών από κάθε είδος πη γής, επέτρεψε τη δαμόρφωση μας πραγματκά βέλτστης στρατηγκής που περλαμβάνε τον καλύτερο συνδυασμό των τεχνκών μέτρων. Συμπλήρωση των τεχνκών μέτρων με επλεγμένα οργανωτκά μέτρα επεκτείνε σημαντκά το φάσμα των δυνατοτήτων κα οδηγεί σε ολοκληρωμένη λύση που επτρέπε ασοδοξία ότ το πρόβλημα του «νέφους» έχε λύση. Η αντμετώπση του προβλήματος της ατμοσφαρκής ρύπανσης της ευρύτερης περοχής Αθήνας, μέσα στην ο ποία συνωστίζετα σχεδόν το 40% του πληθυσμού της Ελλάδας, κυκλοφορεί το 50% των οχημάτων κα λαμβάνε χώρα το 50% της βομηχανκής παραγωγής, έδωσε την ευκαρία γα μα εφαρμογή ευρύτατης κλίμακας, α ντκεμενκός σκοπός της οποίας δεν ήταν μόνο η βελτίωση μας κατά τα άλλα ανεκτής κατάστασης αλλά η δημουργία ενός πρότυπου σχεδασμού ξεκνώντας ουσαστκά από το μηδέν. Σε μα κατάσταση όπου τα προφανή μέτρα είχαν από καρό εξαντληθεί κα δαπανηρά μέτρα με περθωρακή αποτελεσματκότητα λαμβάνονταν, τα πλεονεκτήματα της συστηματκής μελέτης γίνοντα εμφανή δότ όχ μόνο καθστούν δυνατή την αποτελεσματκή αντμετώπση του «νέφους:)> αλλά αποφέρουν κα συνολκό όφελος στην εθνκή οκονομία. Τα κρίσμα ερωτήματα σ' αυτή τη φάση εί αν θα δημουργηθούν ο (απλές άλλωστε) οργανωτκές δομές που απατούντα γα να μπορέσε η δοίκηση να προχωρήσε στη σωστή κα γρήγορη υλοποίηση των τεχνκών κα δοκητκών μέτρων που έχουν προταθεί κα επίσης αν θα υ πάρξε το πολτκό θάρρος να παρθούν μέτρα που θα μηδενίσουν το ρυθμό αύξησης της πυκνότητας του πληθυσμού κα των οχημάτων της Αθήνας (δραστκή μείωση συντελεστών δόμηστς με πρόβλεψη κανών χώρων στάθμευσης, θέσπση μέτρων που εμποδίζουν την αύξηση των.x. αυτοκνήτων κα μοτοσκλετών). Εί φανερό ότ με συνεχζόμενους ρυθμούς αύξησης, ακόμα κα πολύ μκρότερους από τους: σημερνούς, η αναμενόμενη θετκή επίπτωση από τα μέτρα aντρρύπανσης εξουδετερώνετα Ββλογραφία 1. Οκονομόπουλος Α.Π., TEXNKH ΕΚΘΕΣΗ, Τόμος 11/ Απογραφή Πηγών Ρύπανσης. ΜΕΡΟΣ Ι: Πηγές κα Φορτία Ρύπανσης στην Ευρύτερη Περοχή Αθήνας. ΜΕΡΟΣ 11: Γενκευμένη Μεθοδολογία Απογραφής Πηγών Ρύπανσης. Πρόγραμμα Ελέγχου Ρύπανσης Περβάλλοντος Αθήνας (1980). 2. Rapid Assessment of Air, Water and Land Pollυtion Soυrces, World Health Origanίzation, Offset Pυblicatίon Νο. 62, Geneνa (1982). 3. Pattas Κ. Ν., and Ν. Α., Kyrίakis, Exhaυst Gas E mission Study of Cυrrent Vehicle Fleet in Athens/Phase Ι, Ministry of Enνi ronment, Physical Planning & Pυblίc Works and EEC DG ΧΙ (υnder cantrack Β 6612/9) Athens (December 1983). 4. Pattas Κ. Ν., and Ν. Α., Kyriakίs, Exhaυst Gas E missίon Stυdy of Cυrrent Vehίcle Fleet in Athens/Phase 11, Mίnistry of Enνironment, Physical Plannίπg & Pυblic Works and EEC DG ΧΙ (υnder contrack Β 6612/9) Athens (Jυπe 1985). 5. Damaskos, D., et al. Technoeconomic Stυdy of W ays for Reducing Emissions from the Existring Motor Vehίcle Fleet with Consideration for Fυtυre Reqυίrements, Phase 11, Vol., Minίstry of Enνironment, Physical Planning & Pυblic Works and EEC DG ΧΙ (υnder contract Β 6612/9) Athens (Jυne 1985). 6. Environmental Research and Stυdies, Use and Maίntenance of Autamobiles by the Pυblίc, MinΙstry of Enνίronment, Physical Planning & Pυblίc Warks and EEC DG ΧΙ (under contract Β 6612/9) Athens (1983). 7. Coυris, Α., S. Christoyannis and G. Kedikogloυ, The Use of LPG in Motor Wehίcles, Mίnistry of E nνίronment, Physical Planning & Pυblίc Works and EEC DG ΧΙ (υnder contract Β 6612/9) Athens (1983). 8. Koυremenos, D., Α. Kanarachos, and C. Rakopoυlos, Experimental lnνestigation on Using LPG in Dίesel Engίnes Ι Stυdy on the Use of Catalytic Conνerters, Ministry of Environment, Physical Planning & Pυblic Works and EEC DG ΧΙ (υnder cantract Β 6612/9) Athens (April 1983). 9. Economopoulos, Α. Ρ., Project Manager and Editor. Technoeconomic Studies for Reducing Emissions from lndustries, Ministry of Enνironment, Physical Planning & Pυblic Works and EEC DG ΧΙ (υnder contract Β 6612/9) Athens ( ). Executive Part Report 11.2/1.1 The Fίve γear Air Pollυtion Abatement Plan, by Α. Ρ. Economopoulos. Background Work Report 11. 2/2.1 lndυstrίal Air Emissίons Control Costs, by J. Lekakis. Report 11. 2/2.2 Enνironmental lmpact of Flυorde E missions, by G. Spinίνasan (WHO Consυltant). Pollutant Dispersion Report. 2/3.1 Applίcatίon of Mathematical Disρersion Models, by Κ. Schere (U.S. ΕΡΑ and WHO Consυltant). Report 11. 2/3.2 Appίlίcatίon af Physίcal Models for Assessing the lmpact Selected Soυrces, by G. Bergeles and Ν. Athanasiadίs (υnder preparatίon). Technoeconomic Studies Energy Related Sources Report 11. 2/4.1 Redυctίon of Fuel Combυstίon Emissions Through Energy conservation in Textile Mills, by C. Sivrides, et al.

11 Μάος-Ιούνος 1989 Τεχνκά Χρονκά 21 Report Reduction of Emissions from lndustrial Oil Burners and Boilers, by J. Papademitriou, et al. Report a Control of Νο, Emissions from E xternal Combustion Sources, by G. Sfiris. Report b Control of ΝΟ, Emissions from E xternal Combustion Sources, by J. Ando (WHO consultant). Report Control of Emissions from the Keratsini Pawer Plant, by Κ. Felsvang (WHO consultant). Report Control of Combustion Emissions from Lime, Ceramics, and Brick Manufacturing Plants, by J. Papademitriou (WHO consultant). Report Assessment of Landfill Biogas Production and Utilization in Attica, by G. Halvadakis. Eνoporation Sources Report Control of VOC emissions from Dry Cleaners, by J. Alevras, J. Loukarakis and G. Sfiris. Report a Control of VOC Emissions form lndustial and Architectural Surface Coating Operations, by W. Lohrer (WHO consultant). Report a Control of VOC Emissions from lndustrial and Architectural Surface Coating Operations, by Α. Adreadis, J. Scotaras, J. Voutsinas and Α. Kotidou. Report Control of Emissions from Metal Finishing Plants, by Ν. Diankoulakis, D. Economides, and G. Kopsidas. Report Control of VOC Emissions from Gasoline Marketing, by Τ. Parassis. Chemical lndustries Report a Control of Emissions from the Fertilizer lndustry The Sulfuric Acid and Hydrochloric A cid Plants, by G. Srinivasan (WHO consultant). Report b Control of Emissions from the Fertilizer lndustry The Phosphoric Acid and Superphosphale Plants, by G. Srinivasan (WHO consultant). Report c Control of Emissions from the Fertilizer lndustry Ι The Compound Fertilizer Plant, by G. Srinivasan (WHO consultant). Report Control of Emissons from Detergent, Soap and Vegetable Oil Refineng Plants, by τ. Parassis, Ρ. Ka!itsis and Κ. Kalamitsi. Report Control of Emissions from Rayon and Polyester Manufacturing Plants, by D. Papameletiou. Metallurgical lnduslries Report Control of Emissions from lron and Steel lndustries and Coke Oven Plants, by Ε. Wojciechowski (U.S. ΕΡΑ and WHO consultant). Report Conlrol of Emissions from Metal Foundries, by Ε. Wojciechowski (U.S. ΕΡΑ and WHO consultant). Report Control of Enissions from Storage Battery, Lead Oxide and Lead Recovery Plants, by D. Papameletiou. Non-Melallic Mineral lndustries Report Control of Emissions from Asphalt Concrete Plants, by Ν. Toleris. Report Control of Emissions from Brick Manufacturing Plants, by Ν. Toleris. Report Control of Emissions from Cement Plants, by Ν. Bournis, D. Kakavetsi, and C. Kaloudis. Report Control of Emissions from Ceramic Clay Manufacturing Plants, by Ν. Toleris. Report Control of Emissions from Non-Metallic Mineral Plants, by Ν. Toleris. Report Control of Dust Emissions from Concrete Batching plants, by Ν. Toleris. Report Control of Emissions from Glass Manufacturing Plants, by Ρ. Kalitsis, Τ. Parassis, and Κ. Kalamtsi. Report Control of Emissions from Frit Manufacturing Plants, by Ν. Toleris. Report Control of Emissions from Lime Manufacturing Plants, by D. Papameletiou and Ν. Toleris. Petroleum Refineries Report a Control of Emissions from Petroleum Refineries, by G. Plelis and Ν. Skandalis. Report b Control of Emissions from Petroleum Refineries, by Ρ. Sutton (WHO consultant). Report Control of Emissions from Lub Oil Recycling, Grease Manufacturing and Asphalt Blowing Plants, by Κ. Konstas. Food lndustries Report Control of Emissions from Grain Mills, by Ρ. Kalitsis, Τ. Parassis and Κ. Kalamitsi. 10. National Technical University of Athens, Technoeconomic Study of the Means of Reducing Emissions from Central Heating, Ministry of Enνironment, Physical Planning & Public Works and EEC DG ΧΙ (under contract Β ) Athens (Decembrer 1983). 11. National Technical University of Athens, Technoeconomic Study on the Possibilities of Thermal lnsulation of Existing Buildings, Ministry of Enνironment, Physical Planning & Public Works and EEC DG ΧΙ (under contract Β ) Athens (July 1985). 12. National Technical Uniνersity of Athens, Technoeconomic Study on the Possibilities of lmplementng Solar Energy for Heating in the Buildings of Athens Area, Ministry of Environment, Physical Planning & Public Works and EEC DG ΧΙ (under contract Β ) Athens (July 1985). 13. Greek Refineries of Aspropyrgos, Technoeconomic Study for the lmprovement of Fuel Ouality to Reduce Air Pollution in Athens, Ministry of Environment, Physical Planning & Public Works and EEC DG ΧΙ (under contract Β ) Athens

12 22 Τεχνκά Χρονκά Μάος-Ιούνος 1989 (1983). 14. lnstitute ο Computational Technology, Use ο Gaseous Fuels in lndustry and Central Heating in the Athens Area in Relation to Air Pollution, Ministry ο Enνironment, Physical Planning & Public Works and EEC DG ΧΙ (under contract Β 6612/9) Athens (September 1985). 15. Economopoulos, Α. Ρ., Models οr the Formulation ο Optimum Air Pollution Adatement Strategies, paper to be published. 16. Ramackers, M.W.A., and L.J. Blokland, ΤΝΟ Road Vehicle Research lnstitute, The Maintenance ο Vehicles in Athens in Relation to the Exhaust Gas Emissions, Ministry ο Housing, Rhysical Planning and Enνironment, the Netherlands, and Ministry ο Enνironment, Physical Planning and Public Works Greece (January 1987). 17. Ramackers, M.WA, and L.J. Blokland, ΤΝΟ Road Vehicle Research lnstitute, lntroduction ο LPG Taxis in Athens (Greece), Ministry ο Housing, Physical Planning and Enνironment, the Netherlands, and Ministry ο Enνironment, Physical Planning and Rublic Works, Greece, (1987). 18. Remackers, M.W.A., and L.J. Blokland, ΤΝΟ Road Vehicle Research lnstitute, Ιntroduction ο LPG Taxis in Athens (Greece), PART 11 Rules and Regulations, Ministry ο Housing, Physical Planning and Enνironment, the Netherlands, and Ministry ο Enνironment, Physical Planning and Public Works, Greece, (February 1987). 19. Comprimo Engineers and Contractors, Regulations οr LPG Serνice Stations & Road Trucks, Ministry ο Housing, Plysical Planning and Enνironment, the Netherlands, and Ministry ο Environment, Physical Planning and Rublic Works, Greece, (January 1987). 20. Comprimo Engineers and Comtractors, LPG Autogas in Athens, Ministry ο Housing, Plysical Planning and Enνironment, the Netherlands, and Ninistry ο Enνironment, Rhysical Planning and Rublic Works, Greece, (January 1987). 21. Economopoulos, Α.Ρ., Deνelopment ο the Fiνe Year Air Pollution Adatement Plant οr Greater A thens Area, Feature Article, Journal ο Air Pollution Control Association (JAPCA), Vol 37, Νο. 8, p (August 1987). 22. Μπούpκας Κ. κα Α. Π. Οκονομόπουλος, Μεθοδκή Αντμετώπση του προβλήματος Ι Ατμοσφαρκή Ρύπανση, Τεχνκά, Ν ο. 25, σ. 15 (Ιούλος 1 987). 23. Abacoumkin C., et. al., Technoeconomic Study οr the Deνelopment ο a City-Center Bus System, CEC DG ΧΙ and Ministry ο the Enνironment, Physical Planning and Public Works, NTUA (October 1987).