Ἡ πρόσβαση τῶν χειρογράφων βυζαντινῆς. ψαλτικῆς στὸ διαδίκτυο 295

Transcript

1 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 290 Ἡπρόσβασητῶνχειρογράφωνβυζαντινῆς ψαλτικῆςστὸδιαδίκτυο 295 LouisW.G.Barton TheUniversityofOxford KonstantinosJ. Terzopoulos Ἱ.ΜητρόπολιςὙδρας,Σπετσῶνκαὶ Αἰγίνης JuliaCraig McFeely RoyalHolloway,Universityof London St.Anne scollege Ἱ.Ν.ΕἰσοδίωντῆςΠαναγίας DigitalImageArchiveofMedieval Music OxfordOX26HS,U.K. Αἴγινα,Ἑλλὰς Egham,SurreyTW200EX,U.K. j.craig 295 Ἡἄδειαγιὰδημιουργίαψηφιακῶνἢἐκτυπωμένωνἀντιγράφωνὁλόκληρηςἢμέρους αὐτῆςτῆςἐργασίαςγιὰπροσωπικὴἢδιδακτικὴχρήσηπαραχωρεῖταιδωρεὰνὑπὸτὸνὄροὅτι τὰἀντίγραφαδὲνδημιουργοῦνταιἢδιανέμονταιγιὰκερδοσκοπικὴἢἐμπορικὴχρήσηκαὶ ὅτιφέρουναὐτὴτὴδιευκρίνισηκαὶτὴνπλήρηπαραπομπὴστὴνπρώτησελίδα.ἡμὲ διαφορετικὸτρόποἀντιγραφή,ἡἐπανέκδοση,ἡταχυδρόμησησὲδιακομιστὲς(servers)ἢἡ ἀνακατανομὴσὲκαταλόγουςἀπαιτεῖπροηγούμενησυγκεκριμένηἄδειακαί/ἡκαταβολὴ εἰσφορᾶς. Ἡἀγγλικὴἔκδοσητῆςπαρούσηςἐργασίαςβρίσκεταιστὴδιεύθυνση στὴνπαροῦσαἐργασίαθὰβρίσκονταιστὴδιεύθυνση θερμὰτὴμαρίαχαριάτηγιὰτὴνἑλληνικὴμετάφρασηκαὶτὸνπ.νικόλαογαρυφάλλου, ἀρχιερατικὸτῆςνήσουαἰγίνης,γιὰτὶςπαρατηρήσειςτου. Copyright2007.TheUniversityofOxford.

2 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 291 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τὰχειρόγραφατῆςβυζαντινῆςκαὶμεταβυζαντινῆςἐκκλησιαστικῆςψαλτικῆςεἶναι θεμελιώδουςσημασίαςγιὰπολλὰπεδίαμελέτης.σὲαὐτὴτὴνἐργασία,συνιστοῦμετὴν ψηφιακὴἀρχειοθέτησητῶνχειρογράφωνποὺπεριέχουνμουσικὴσημειογραφίατῶν ἈνατολικῶνὈρθόδοξωνἐκκλησιαστικῶνὕμνωνμὲτὴνμορφὴψηφιακῶνεἰκόνων. Συνοψίζουμετὶςκαλύτερεςμεθόδουςδημιουργίαςψηφιακῶνφωτογραφιῶνἔτσιὥστεἡ χρήσητῶνχειρογράφωννὰπεριορίζεταιστὸἑλάχιστοκαὶνὰἐξυπηρετοῦνταιοἱἀνάγκες τῶνλειτουργιολόγων,τῶνμελετητῶντῆςψαλτικῆς,τῶνπαλαιογράφων,κ.λπ.προτείνουμε μίαἀρχιτεκτονικὴλογισμικοῦγιὰτὴνοἰκοδόμησηδιαδικτυακῶνκατανεμημένωνψηφιακῶν βιβλιοθηκῶν,ἔτσιὥστενὰπροστατεύονταιτὰδικαιώματατῶνκατόχωντῶνχειρογράφων καὶνὰἱκανοποιοῦνταιοἱπρακτικὲςἀνάγκεςτῶντελικῶνχρηστῶν.ἀσχολούμαστεμὲτὸ πρόβληματῆςὀντολογίαςμεταδεδομένωνγιὰτὴνεὑρετηρίασηψηφιακῶνβιβλιοθηκῶν, ὅπουἡἀναζήτησηεἰκόνωνχειρογράφωνστὸνπαγκόσμιοἱστὸθὰδίνεισυγκεκριμένακαὶ ὁλοκληρωμέναἀποτελέσματαἀλλὰταυτόχροναοἱσυντάκτεςτῶνκαταλόγωντῶν βιβλιοθηκῶνδὲνθὰπεριορίζονταιἀπὸμίατυποποιημένηὀντολογίαποὺθὰμποροῦσενὰ εἶναιἀκατάλληληγιὰτὶςἀνάγκεςκαὶτοὺςστόχουςτους. Λέξειςκλειδιά. Χειρόγραφαβυζαντινῆςψαλτικῆς,ψηφιακὴφωτογραφία,κατανεμημένεςψηφιακὲς βιβλιοθήκεςεἰκόνων,ὀντολογίεςμεταδεδομένων,ἀποκέντρωση. 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ ἩἘκκλησίαζοῦσεἀνέκαθενσὲἕναμυστικὸδεσμὸἀνάμεσαστὴγῆκαὶτὸν οὐρανό.ἡἐμπειρίατῆςγήινηςπλευρᾶςαὐτοῦτοῦδεσμοῦ ἡὀμορφιὰτῶν ναῶν,ἡκατανυκτικὴἀτμόσφαιρατῆςθείαςλειτουργίας,οἱεἰκόνεςτῶν ἁγίωνκαὶτῶνἀγγέλων,οἱπροσευχές,τὰἀναγνώσματαἀπὸτὴνἁγία Γραφή,ἡεὐωδίατοῦθυμιάματοςκ.λπ. ὅλαβρίσκονταισὲἀναγωγικὴ ΑὐτὴἡἐρευνητικὴἐργασίαὑποστηρίζεταιἀπὸτὴνEduserv.

3 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 292 σχέση,γιὰνὰμᾶςτονίζουναὐτὸτὸγεγονός.παρομοίως,τὰἀρχαϊκὰ χειρόγραφαἐκκλησιαστικῆςποιήσεωςἀποτελοῦνἁπτὲςἐκφράσειςαὐτοῦ τοῦδεσμοῦ.μᾶςδείχνουνμίαπραγματικότηταποὺοἱγήινεςαἰσθήσειςμας δὲνἔχουνἀντιληφθεῖ. Ὁπλούσιοςθησαυρὸςὕμνων,ψαλμῶνκαὶμουσικῶνχειρογράφων,ποὺ ἀποτελεῖτὴνκληρονομιάμαςἀπὸπροηγούμενεςγενεές,παραμελήθηκε σχεδὸνἐντελῶςτὸνπερασμένοαἰῶνα[13].ἡἀμέλειααὐτὴἦταν ἀποτέλεσμαδιαφόρωντάσεωνμὲἐντονότερητὴσυνεχῆστροφὴπρὸςτὰ ἀμερικάνικακαὶδυτικοευρωπαϊκὰπολιτιστικὰπρότυπα.συγκεκριμένα,ἡ τέχνητῆςἀνάγνωσηςκαὶτῆςγραφῆςσὲπαραδοσιακὲςφόρμεςτῆς προμεσαιωνικῆςμουσικῆςσημειογραφίαςἔχειπαραμεληθεῖπρὸςὄφελος τῆςδυτικῆςσυνηθισμένηςμουσικῆςσημειογραφίας. Μίατεράστιαπηγὴἀρχαϊκῶνχειρογράφωνποὺπεριέχειπρομεσαιωνικὴ μουσικὴσημειογραφίαἔχειδιασωθεῖὡςκληροδότηματῶντελευταίων χιλίωνἢκαὶπερισσοτέρωνἐτῶν.τὰπερισσότεραἀπὸαὐτὰτὰχειρόγραφα δὲνεἶναιπροσβάσιμαγιὰχρήσηστὶςἱερὲςἀκολουθίεςἢγιὰἀκαδημαϊκὴ μελέτηἐξαιτίαςτῆςφυσικῆςἀπομόνωσης,τῆςἀνησυχίαςγιὰτὴφθορὰ αὐτῶντῶνἀναντικατάστατωντεχνουργημάτωνκαὶτῆςπολὺσυχνῆς τραγικῆςκλοπῆςμοναστηριακῶνβιβλιοθηκῶν. ἩἄφιξητοῦΔιαδικτύουκαὶτοῦΠαγκόσμιουἹστοῦ,οἱἐξελίξειςστὴν τεχνολογίατῶνψηφιακῶνφωτογραφιῶνκαὶἡἐντεινόμενηεὐαισθησίαγιὰ τὴδιατήρησητῶν πολιτισμῶνπέραἀπὸτὰδημοφιλῆἐμπορικὰμέσαἔχουν προσφέρειστὴγενιάμαςμίαεὐκαιρίανὰεὐαγγελίζονταιαὐτὴτὴθεολογικὴ πηγὴπερισσότεροἀπὸὄ,τιἦτανποτὲπρὶνδυνατό.

4 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 293 Εἰκόνα1.ΧειρόγραφοἉγίουὈρους,Μ.ΛαύραςΓ67,φ.65v. Εἰκόνα:ΜιρκοφὶλμστὰMonumentaMusicaeByzantinae[9]. Ἕναμάθημαγιὰτὴμεγάλησημασίατῆςψηφιακῆςἀρχειοθέτησηςδίνεται ἀπὸτὴντραγικὴἀπώλειατοῦχειρογράφουτοῦἁγίουὄρους,λαύραςγ67 (τὸλεγόμενοchartresfragment).αὐτὸτὸἰδιαίτερασημαντικὸχειρόγραφο τῶνἀρχῶντοῦ11ουαἰῶνατῆςμεσοβυζαντινῆςμουσικῆςσημειογραφίας καταστράφηκεστὸνβομβαρδισμὸτῆςπόλεωςσάρτρτῆςγαλλίαςστὸν ΔεύτεροΠαγκόσμιοΠόλεμοἀπὸτοὺςσυμμάχουςτὸΜάιοτοῦ1944.Τὸμόνο ποὺμένεισήμεραεἶναιἕναἀσπρόμαυροφωτογραφικὸἀρχεῖο,μέτριας ποιότητας(παραβλ.,εἰκόνα1,ποὺδείχνειτὸστιχηρὸ«ἡσοφίατοῦθεοῦ»σὲ ἦχοπλάγιοτοῦτετάρτου).δὲνμποροῦμενὰγνωρίζουμετίἀτυχίεςμποροῦν νὰ συμβοῦνστὸμέλλονστὸνἐναπομείνανταθησαυρὸτῶνμουσικῶν χειρογράφων,ὅπωςπυρκαγιὲςσὲμοναστήρια,τρομοκρατικὲςἐνέργειεςἢ

5 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 294 πυρηνικὸςπόλεμος.εἶναιἐπιτακτικὴἀνάγκηνὰδιατηρήσουμεαὐτὰτὰ χειρόγραφασὲὑψηλῆςποιότηταςψηφιακὲςφωτογραφίες,ποὺθὰπρέπεινὰ ἀποθηκευτοῦνσὲπολλὰμέρηὥστενὰἀυξηθοῦνοἱπιθανότητεςνὰ διασωθεῖτουλάχιστονμίαεἰκόναγιὰτὶςἑπόμενεςγενεές. 2. ΨΗΦΙΑΚΗΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Ἡψηφιακὴφωτογραφίαεἶναιπροτιμότερηἀπὸτὴνἀναλογικὴφωτογραφία ἢτὴνψηφιακὴσάρωση.[σὲpdf,κάντε«zoomin»στὶςεἰκόνεςμὲτὴνἔνδειξη γιὰμεγαλύτερηλεπτομέρεια.] 2.1Ἀνάλυσηεἰκονοστοιχείωνκαὶχρωματικὸβάθος Καὶἡἀνάλυση(δηλ.ὁἀριθμὸςτῶνεἰκονοστοιχείωνἢπίξελς,ἀνὰ τετραγωνικὸἑκατοστὸ)καὶτὸχρωματικὸβάθος(δηλ.ὁἀριθμὸςτῶν ξεχωριστῶνχρωμάτωνποὺμποροῦννὰκαταγραφοῦνἀπὸμίαφωτογραφία) μποροῦν ἀνάλογαμὲτὸφωτογραφικὸἐξοπλισμὸποὺχρησιμοποιεῖται νὰεἶναιἰδιαίτεραὑψηλὰξεπερνώνταςκατὰπολὺτὶςφυσικὲςδυνατότητες τοῦἀνθρώπινουματιοῦ.αὐτὸἐπιτρέπειτὴνψηφιακὴμεγέθυνσητῶν εἰκόνωνμὲμικρὴἢκαθόλουἀπώλειακαθαρότητας.μίατέτοιαμεγέθυνση μπορεῖνὰεἶναιἀσήμαντηγιὰκάποιονποὺδιαβάζειμόνοτὸλειτουργικὸ κείμενοκαὶτὸμέλοςκάποιαςσυνθέσεως,ἀλλὰμπορεῖνὰεἶναιπολὺ σημαντικὴγιὰἀκαδημαϊκὲςμελέτεςποὺἀσχολοῦνταιμὲτὸγραφικὸ χαρακτῆρα,τὸμελάνι,τὸχαρτὶκ.λπ.τοῦχειρογράφου.τέτοιεςπληροφορίες μποροῦννὰεἶναιπολὺσημαντικὲςγιὰτὴνχρονολόγησηχειρογράφων,ἢγιὰ τὸνἐντοπισμὸτῆςχρονικῆςστιγμῆςποὺἕναμεταγενέστεροτμῆμα προστέθηκεστὸἀρχικὸγραπτὸἢτὸμετέβαλε.σὲπεριπτώσειςποὺἕνα χειρόγραφοἔχειὑποστεῖφθορᾶἀπὸνερό,φωτιά,μούχλα,ἔντομα,κ.λπ.ἢ ἔγινανδιορθώσεις,μικρὲςδιαβαθμίσειςτοῦχρώματοςμποροῦννὰ

6 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 295 φιλτραριστοῦνψηφιακά,γιὰνὰἀποκαλύψουνλεπτομέρειεςποὺδὲνμπορεῖ νὰἀντιληφθεῖτὸἀνθρώπινομάτι. Εἰκόνα2.ΧειρόγραφοΚαστορίας,Μητροπόλεως8,φφ.40v 41r. ἩΕἰκόνα2δείχνειδύοφύλλατοῦἰδιαίτερασημαντικοῦχειρογράφου Καστορίας8.ΠρόκειταιγιὰἕναἈσματικὸτοῦ14ουαἰῶναποὺἀποτελεῖται ἀπὸ83φύλλα,ὕψους21,5ἑκ.καὶπλάτους15ἑκ.εἶναιμοναδικὸστὸὅτιἔχει μεσοβυζαντινὴ«στρογγυλὴ»σημειογραφίαγραμμένηπαράλληλαμὲἕνα ἀρχαιότερο,παλαιοβυζαντινὸσύστημαπαρασημαντικῆςποὺχρησιμοποιεῖ τὰμεγάλησημάδια ἕνασύστημαγραφῆςποὺπαραμένεισήμεραμὴ ἀποκρυπτογραφημένο.γενικά,τὰχειρόγραφαποὺπεριέχουνπαράλληλες σημειογραφίες(ποὺσυχνὰἀποκαλοῦνταιdoublevorlagen)ἔχουνἰδιαίτερη

7 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 296 σημασίαγιὰτὴμελέτητῆςἀναπτύξεωςκαὶτῆςἐξελίξεωςτῆςψαλτικῆς γραφῆς.(ἕναἄλλοπαράδειγμαεἶναιτὸχειρόγραφο8.)τὸχειρόγραφο Καστορίας8εἶναιἕναεἶδοςὀβελίσκουτῆςΡοζέταςκαὶμπορεῖνὰδώσειτὴν δυνατότηταστοὺςμελετητὲςτελικὰνὰἀποκρυπτογραφήσουντὰμεγάλα Σημάδιακαὶἔτσινὰἀποκαταστήσουνἕναδεσμὸμὲτὴνἀρχαίαλειτουργικὴ πράξη. Ἡἀσπρόμαυρηἀναλογικὴφωτογραφία(ποὺφαίνεταισὲσμίκρυνσηστὴν Εἰκόνα2)εἶναιἡκαλύτερηςποιότηταςδιαθέσιμηφωτογραφίααὐτὴτὴ στιγμή.τμῆματῆςφωτογραφίαςφαίνεταισὲκανονικὸμέγεθοςστὴνεἰκόνα 3.Εἶναιχαρακτηριστικὸδεῖγμαφωτογραφιῶνχαμηλῆςποιότηταςτὶςὁποίες οἱμελετητὲςεἶναιὑποχρεωμένοινὰἀντιμετωπίσουν,ὅτανμελετοῦν μουσικὰχειρόγραφατῆςἀνατολικῆςὀρθοδόξουἐκκλησίας.τὸχρωματικό τηςβάθοςπεριορίζεταισὲσκιὲςτοῦγκρὶκαὶαὐτὸμᾶςδυσκολεύειἀρκετὰνὰ ξεχωρίσουμετὸμελάνιτοῦσυγγραφέαἀπὸτὴφθορὰἢτὶςἀτέλειεςτοῦ χαρτιοῦ.τὸψηφιακὸφιλτράρισματῆςεἰκόναςμέσωτοῦλογισμικοῦκάποιου ὑπολογιστὴεἶναιἐπίσηςπρακτικὰἀνέφικτογιὰτὴνπροβολὴ συγκεκριμένωνλεπτομερειῶν. Εἰκόνα3.ΧειρόγραφοΚαστορίας,Μητροπόλεως8,φ.40v λεπτομέρεια.

8 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 297 Ἡψηφιακὴμεγέθυνσητῆςεἰκόναςδὲνπαρέχειπιὸἀκριβῆὀπτικὴ πληροφορίαἀπὸὅ,τιφαίνεταιστὸκανονικὸμέγεθος(εἰκόνα4δείχνειμία διεύρυνσητῆςἴδιαςφωτογραφίαςκατὰ3 φορὲςμεγεθύνσης). Εἰκόνα4.ΧειρόγραφοΚαστορίας,Μητροπόλεως8,φ.40v μεγέθυνσηἐπὶ3. Ἡεἰκόνα5δείχνειἕναἀπόσπασματοῦχειρογράφουGrottaferrata(Ἰταλίας), CryptensisΓ.γ.VI,φ.90,ὡςμίαεἰκόνασὲδιαβάθμισητοῦγκρὶ(grayscale)καὶ ποὺἔχειφιλτραριστεῖψηφιακά.ἀντὶνὰβοηθήσει,ὁφιλτραρισμὸςμὲ διαβάθμισητοῦγκρὶἔχειμειωθεῖἡλεπτομέρεια. Εἰκόνα5.Ψηφιακὸφιλτράρισμαἐφαρμοσμένοσὲφωτογραφίακλίμακαςτοῦγκρί.

9 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 298 Σήμερα,μπορεῖκάποιοςνὰβρεῖστὸνΠαγκόσμιοἹστὸκάποιεςπλήρεις χρωματικά,ψηφιακὲςεἰκόνεςχειρογράφωντῆςψαλτικῆς,ἀλλὰσὲπολλὲς περιπτώσειςἡἀνάλυσητῶνεἰκονοστοιχείωνεἶναιἀνεπαρκὴςγιὰ ἀκαδημαϊκὴχρήση.βρήκαμε,γιὰπαράδειγμα,μίαεἰκόναἀπὸτὸχειρόγραφο κώδικα1013τῆςμονῆςἁγίουπαντελεήμονος,ἁγίουὄρους,σελίδα258σὲ ἀπευθείαςσύνδεση(ἕναἀπόσπασμαφαίνεταιστὴνεἰκόνα6σὲπλήρη κλίμακα).ἡεἰκόναδείχνειτὴνὀμορφιὰαὐτοῦτοῦχειρογράφουτοῦ19ου αἰῶνα,εἰςδόξανθεοῦ,ἀλλὰἡἀνάλυσητῶνεἰκονοστοιχείωντουεἶναιπολὺ χαμηλὴγιὰτὴνἀνάγνωσητοῦκειμένουἢτὴνἀκριβὴμεταγραφὴτοῦμέλους ἀπὸτὴνεἰκόνα.

10 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 299 Εἰκόνα6.ΜονῆςἉγίουΠαντελεήμονος,1013,f.258,ἀπόσπασμα. Εἰκόνα:ἈπὸτὴνἰστοσελίδατοῦἙλληνικοῦὙπουργείουΠολιτισμοῦ 59kB[ἡεἰκόναδὲνεἶναιπλέονδιαθέσιμηστὴνἰστοσελίδατοῦἙλληνικοῦ ὙπουργείουΠολιτισμοῦ]. Ἂνκάποιαχειρόγραφαὑφίστανταιἐπεξεργασίαγιὰφωτογραφικοὺς σκοπούς,τότεσυστήνουμενὰχρησιμοποιοῦνταιοἱκαλύτερεςδυνατὲς φωτογραφικὲςτεχνικὲςἀπὸτὴνπρώτηστιγμή.δὲνθὰπρέπεινὰεἶναι ἀπαραίτητηἡχρήσητοῦχειρογράφουστὸμέλλονμὲσκοπὸτὴδημιουργία εἰκόνων.μίαἐντελῶςνέουεἴδουςτεχνολογίαεἰκόνωνμπορεῖνὰἀναδειχθεῖ

11 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 300 (ὅπωςἡτρισδιάστατηὁλογραφία)ποὺἴσωςδικαιολογήσειτὴνἐκνέου ἀπεικόνισηκάποιωνχειρογράφων.σὲἰδιαίτερεςπεριπτώσεις,ἄλλες σημερινὲςτεχνικές,ὅπωςἡἀπεικόνισημὲὑπεριῶδεςφῶς(uv),ἡὑπέρυθρη ἀνακλαστογραφίαἢἡἀπεικόνισημὲἀκτίνεςχ(βλ.εἰκόνες7καὶ8)ἴσως χρειαστοῦν[7].ἡσύγχρονητεχνολογίατῆςψηφιακῆςἀπεικόνισης,ὡστόσο, μπορεῖνὰπαράγειεἰκόνεςποὺμοιάζουνἀρκετὰρεαλιστικὲςστὸἀνθρώπινο μάτικαὶἱκανοποιοῦνπολλῶνεἰδῶνἀναλύσειςδεδομένωνεἰκόνων. Εἰκόνα7.Ἀπεικόνισημὲὑπεριώδεςφῶς(UV). Εἰκόνα:BeineckeΒιβλιοθήκητοῦΠανεπιστημίουYale.

12 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 301 Εἰκόνα8.Συγκριτικὴμήκηγιὰἀπεικόνιση. Ὑπάρχουνπρακτικὰὅριατῆςἀνάλυσηςεἰκονοστοιχείωνκαὶτοῦχρωματικοῦ βάθους,ἐπειδὴἡὑψηλότερηποιότηταἀπαιτεῖσημαντικὰμεγαλύτερη ἀποθήκευσηδεδομένων.(ἐπίσης,ὁχρόνοςμετάδοσηςπρέπεινὰλαμβάνεται ὑπόψηἂνοἱεἰκόνεςἀποστέλλονταιμέσωτοῦπαγκοσμίουἱστοῦ.)μίαμόνο εἰκόνασὲμορφὴtiffμπορεῖνὰχρειάζεται megabytes ἀποθηκευτικοῦχώρου(ἕνασυνηθισμένοcdθὰχωροῦσεμόνοδύοτέτοιες

13 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 302 εἰκόνες).πρέπεινὰἐκτιμᾶμερεαλιστικὰτὶςμακροπρόθεσμεςἀνάγκες ἀποθήκευσηςδεδομένων,καθὼςμπορεῖνὰμᾶςτελειώσειγρήγοραὁ ἀποθηκευτικόςμαςχῶρος.μίαλογικὴἰσορροπίαποιότηταςεἰκόνωνκαὶ ἀναγκῶνἀποθήκευσηςδίνουμεπαρακάτω.γιὰτὴνἀνάλυσηδεδομένων, θεωροῦμεὅτιτὸχρωματικὸβάθοςεἶναισχεδὸντὸἴδιοσημαντικὸμὲτὴν ἀνάλυσηεἰκονοστοιχείων:αὐτὲςοἱδύορυθμίσειςσὺντὴνἑστιακὴἀπόσταση ἀλληλοσυνδέονταιμὲσκοπὸτὴδιάκρισητῶνἰδιαιτέρωνχαρακτηριστικῶν τῶνχειρογράφωνβάσειλεπτῶνδιαφορῶνστὸχρῶματοῦμελανιοῦ διαβαθμίσειςποὺμπορεῖνὰμὴγίνονταιαἰσθητὲςστὸἀνθρώπινομάτι. Αὐτὲςοἱδιαβαθμίσειςεἶναιχρήσιμεςσὲπολλὰεἴδηἀναλύσεωςεἰκόνων.Ἂν τὸμέγεθοςτοῦἀρχείουψηφιακῶνεἰκόνωνεἶναιἕναςδεσμευτικὸς παράγοντας,ἡσυνήθηςλύσηεἶναιἡμείωσητῆςἀνάλυσηςτῶν εἰκονοστοιχείωνἀντὶτῆςμείωσηςτοῦχρωματικοῦβάθους. 2.2Στήριξη,φωτισμὸςκαὶγωνίαφωτογραφικῆςΜηχανῆς ἩΕἰκόνα9δείχνειστοιχεῖαἑνὸςφορητοῦἐξοπλισμοῦφωτογράφησης. Προφανῶς,εἶναιπολὺσημαντικὸἡχρήσητοῦχειρογράφουνὰμὴν προκαλέσειὁποιαδήποτεφθορά.γιὰαὐτό,καὶγιὰνὰἐξασφαλίσουμεμία κάθετηθέσηγιὰτὴφωτογραφικὴμηχανή,χρησιμοποιοῦμεἕνακοινὸ στήριγμαἢκάποιοεἰδικὰκατασκευασμένοἐργαλεῖο.ἕναπλαίσιοεἶναιτὸ καλύτεροσὲσυνθήκεςφωτογραφικοῦἐργαστηρίουἀλλὰσυνήθωςδὲνεἶναι ἐφικτὸνὰτὸἔχουμεμαζίμαςσὲἐκδρομές.εἶναιλογικὸνὰφωτογραφίζουμε ὅλομαζὶἕναχειρόγραφο ἀντὶἐπιλεγμένωνφύλλων ὥστενὰ χρησιμοποιεῖταιγιὰφωτογράφησημόνομίαφορά.

14 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 303 Εἰκόνα9.Φορητὸςἐξοπλισμὸςγιὰφωτογράφησημὲεἰδικὴβάσηγιὰκώδικες [4].Παρατηρεῖταιἡχρήσημὴἀντανακλιαστικό,μαῦροφόντο. Κατὰκανόνα,ἕναχειρόγραφοβιβλίοἔχειμία«φυσικὴ»θέσηστὴνὁποῖα μπορεῖνὰμένειἀνοιχτό,ὥστενὰμπορεῖνὰφωτογραφηθεῖμίαὁλόκληρη σελίδαχωρὶςνὰπαραμορφωθεῖἡεἰκόναστὸἐσωτερικότοῦδεσίματοςτοῦ βιβλίου(βλ.εἰκόνα10). Εἰκόνα10.Στρέβλωσητῆςεἰκόναςκοντὰστὸδεσμευτικὸτοῦκώδικος(δεξιά). Πηγή:ΧειρόγραφοPoissyἈντιφωνάριο,φ.46v(Λατινικῆςψαλτικῆς).Εἰκόνα:

15 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 304 Ἡσυσκευὴλήψηςπρέπεινὰμένειἀπολύτωςσταθερὴμὲτὴβοήθειαἑνὸς μηχανικοῦἐξοπλισμοῦἀκριβῶςἐπάνωἀπὸτὸἀντικείμενοφωτογράφησης. Ὁχρόνοςἔκθεσηςμπορεῖνὰεἶναιμεγάλος(τέσσεραἔωςἔξιλεπτά)καὶἡ παραμικρὴδόνησηπαίζειρόλο.ἡεἰκόναδὲνπρέπεινὰπαραμορφώνεται ἀπὸτὴγωνίατῆςσυσκευῆςλήψηςπρὸςτὸἀντικείμενοφωτογράφησης.στὴ Εἰκόνα11φαίνεταιἡπαραμόρφωσημιᾶςεἰκόναςποὺἔχειφωτογραφηθεῖ ἀπὸμηχανὴποὺτὴνκρατοῦσανστὸχέρικαὶδὲνβρισκότανἀκριβῶςἐπάνω ἀπὸτὸἀντικείμενοτῆςφωτογράφησης. Εἰκόνα11. Παραμόρφωσηεἰκόναςποὺπροκαλεῖταιἀπὸπλάγιαγωνία φωτογράφησης. Πηγή:ΧειρόγραφοἈθήνα,ΣίμωνοςΚαρᾶ59,φφ.2v 3r(ΝέονἈναστασιματάριον, 1860). Ὁφωτισμὸςεἶναιἕναςπολὺσημαντικὸςπαράγονταςγιὰτὴνἐξασφάλιση τῶνκαλυτέρωνδυνατῶνφωτογραφιῶν.ὁεὐρέωςφάσματος,τεχνητὸς φωτισμὸςεἶναιγενικὰκαλύτεροςἀπὸτὸφυσικὸφῶςτῆςἡμέρας,ἐπειδὴ μποροῦμενὰἔχουμεμεγαλύτεροἔλεγχοστὴνἴσηκατανομὴφωτὸςκατὰ μῆκοςτοῦἀντικειμένουφωτογράφησηςχωρὶςλάμψη.ἐπίσης,τὸφῶςτῆς ἡμέραςπεριέχειἐπιβλαβεῖςὑπεριῶδεις(uv)ἀκτῖνες,οἱὁποῖεςδὲνὑπάρχουν στὰἐξισορροπημέναὡςπρὸςτὸφῶςτῆςἡμέραςτεχνητὰφῶτα.τὸφῶς ἐφαρμόζεταικαλύτεραἔμμεσαμέσωκατόπτρων(ὅπωςκάνουνσυνήθωςοἱ

16 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 305 φωτογράφοιπορτρέτων).ἡεἰκόνα12δείχνειἕναφωτεινὸσημεῖοστὸκέντρο τῆςεἰκόναςποὺπροκαλεῖταιἀπὸλάμψηλόγωἀνομοιόμορφουφωτισμοῦ. Εἰκόνα12.Ἕναφωτεινὸσημεῖοστὸκέντροτῆςεἰκόναςποὺπροκαλεῖται ἀπὸλάμψηλόγωἀνομοιόμορφουφωτισμοῦ. Πηγή:ἘθνικὴΒιβλιοθήκηἙλλάδος,χειρόγραφοΕΒΕ2406,φ.221v(Παπαδική,ἔτος 1453). 2.3Μετρικὴἀναφορᾶς Κάθεφωτογραφίαθὰἔπρεπενὰεἶχεσυμπεριλάβει(ἀλλὰχωρὶςνὰ ὑπερκαλύπτειτὸἀντικείμενοφωτογράφησης)τὴμετρικὴπροτύπουφυσικῶν διαστάσεωνκαιχρωματικῆςκαταγραφῆς.αὐτὸεἶναισημαντικὸγιὰνὰ μπορεῖνὰβαθμονομεῖταιμὲἀκρίβεια,μπορεῖνὰεἶναιπολὺσημαντικὸγιὰ τὴναὐτόματηψηφιακὴἐπεξεργασίακαὶεἶναιἀναπόσπαστοτμῆματοῦ

17 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 306 ἱστορικοῦἀρχείου.ἕναπαράδειγματῆςμετρικῆςβιομηχανικοῦπροτύπου φαίνεταιστὴνεἰκόνα13,στὰδεξιὰτοῦἀντικειμένου(σὲαὐτὴτὴν περίπτωση,στὴνκόψητου,χειρόγραφηπεργαμηνή). 2.4Λίσταἐλέγχουγιὰψηφιακὴφωτογράφηση Αὐτὴἡλίσταἐλέγχουδημιουργήθηκεγιὰτὸσυνέδριο«ΝΕUMES2006» [ McFeely.ΔώσαμεἰδιαίτερηπροσοχὴστὴνἐξαίρεσητῆςμορφῆςἀρχείωνJPEG ἀπὸτὴ«ἐργασιακὴροή»(workflow).αὐτὸσημαίνειὅτιοἱἀρχειακὲςεἰκόνες καὶτὰπροσχέδιαδὲνπρέπεινὰσώζονταισὲμορφὴ.jpg.κάτιτέτοιοθὰ προκαλοῦσεμόνιμηἀπώλειαλεπτομερειῶνστὴνἀποθηκευμένηεἰκόνα. Προσδιορίστεὅτιθέλετεὑψηλὴἀνάλυση(καὶὁρίστεσυγκεκριμένα400 dpiσὲπραγματικὸμέγεθοςἡὑψηλότερη). PNGἢμὴσυμπιεσμένηTIFFμορφὴκαὶστὴλήψηκαὶστὴνἐμφάνιση. ΟΧΙἀρχεῖαμορφῆςJPEGστὴν«ἐργασιακὴροή». 8 bit(ἢ24 bitἀνάλογαμὲτὸπρωτόκολλοτῆςβιβλιοθήκηςγιὰτὴν περιγραφὴτοῦβάθουςbit)rgbχρῶμαστὸἐλάχιστο(αὐτὴεἶναιἡ κανονικὴρύθμιση).ἡἐπιλογὴ16 bit(ἢ48 bit)δημιουργεῖπολὺ μεγαλύτερεςεἰκόνεςἀλλὰἀποθηκεύεικαὶπερισσότερεςχρωματικὲς πληροφορίες.(στὸphotoshop,μποροῦννὰἀνοιχθοῦνεἰκόνες48 bit μόνοστὴνἔκδοσηcs). Χρωματικὸπροφὶλτῆςσυσκευῆςλήψηςἐνσωματωμένοστὴνεἰκόνα. Κλίμακεςβιομηχανικοῦπροτύπουγιὰτὸμέγεθος,τὸχρῶμακαὶτὴν κλίμακατοῦγκρὶ(εἰκόνες13aκαὶb)ποὺἔχουνφωτογραφηθεῖδίπλα

18 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 307 στὴνεἰκόναἀλλὰχωρὶςνὰτὴνἀκουμποῦν. Λευκὲςκαὶμαῦρεςστιγμές,χρωματικὴδιόρθωσηκαὶἀντίθεση προσαρμοσμένηστὴστιγμὴτῆςλήψης(ὄχιμετά). Ἡεἰκόναπρέπεινὰεἶναικαθαρὴ(ἑστιασμένη)στὸκαλύτεροἐπίπεδο λεπτομέρειας. ΟΧΙunsharpmaskκατὰτὴδιάρκειατῆςλήψης. ΟΧΙunsharpmaskμετὰτὴλήψη. ΟΧΙπεριστροφή,εὐθυγράμμιση,ἀναδιαμόρφωση,προσαρμογὴ ἐπιπέδων,χρώματοςἢἔκθεσηςμετὰτὴλήψη(δηλ.κανενὸςεἴδους προσαρμογὴεἰκόναςμετὰτὴλήψη).

19 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 308 Εἰκόνα13a,b.Μετρικὴπροτύπου,δίπλαστὸἀντικείμενο. Εἰκόνες:(a)BodleianLibrary,Univ.ofOxford;(b)DIAMM[4].Πηγή:Worcester

20 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 309 Cathedral(Η.Β.),ΧειρόγραφοF173,φ.6v(Λατινικά). 2.5Ἡἐπιλογὴτῆςμορφῆςτῆςεἰκόνας Εἰκόνα14.Ἀπόσπασμα:PNGεἰκόνασὲποιότηταἀρχείου,ὑψηλῆςἀνάλυσης καὶχρωματικὸβάθος.μέγεθοςἀρχείουἑνὸςφύλλουεἶναι58.7mb. Πηγή:WorceshterCatherdral(U.K.),χειρόγραφοF173,f.6v(Λατινικά). Εἰκόνα15.Ἀπόσπασμα:Μεσαίαςποιότητας,κατάλληλογιὰπρόσβασημὲ συνδρομή.μέγεθοςἀρχείουἑνὸςφύλλουεἶναι11.4mb. Πηγή:ΧειρόγραφοΣινᾶ,CodexSinaiticus(4οςαἰῶναςΒίβλοςστὰἑλληνικά).Εἰκόνα: Εἰκόνα16.Ἀπόσπασμα:ΠοιότηταεἰκόναςJPEGποὺἁπλῶςδιαβάζεται, κατάλληλογιὰπρόσβασηστὸἰστὸχωρὶςσυνδρομή.μέγεθοςἀρχείουἑνὸς φύλλουεἶναι327kb.

21 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 310 Πηγή:ΣυλλογὴSchøyenΧειρόγραφο.2033(Εὐαγγέλιον;11ουαἰ.).Εἰκόνα: Οἱσημερινὲςψηφιακὲςφωτογραφικὲςμηχανὲςἐπιτρέπουντὴνἀποθήκευση τῶνεἰκόνωνσὲμορφὴtiffἢjpeg.πρέπεινὰἐπιλέγεταιἡμορφὴtiff.ἡ JPEGἔχειἀπώλειες(lossy)καὶδίνειἀρχεῖαμικρότερουμεγέθουςἀφαιρῶντας κάποιεςλεπτομέρειεςἀπὸτὴνεἰκόνα.(ἡμορφὴἀρχείουjpeg2000ἐπίσης δὲνἔχειἀπώλειες(non lossy)ἀλλὰδὲνὑποστηρίζεταιεὐρέωςἀπὸτὸ λογισμικὸτῶνὑπολογιστῶν.) ἩμορφὴTIFFεἶναιεὐέλικτηκαὶμπορεῖνὰἔχειἢνὰμὴνἔχειἀπώλειες, ἀνάλογαμὲτὸἂνχρησιμοποιεῖταισυμπίεση(compression)εἰκόνας.ἡtiff ἐπιτρέπεινὰἀποθηκευτοῦνκάποιαμεταδεδομένα(metadata)μὲμίαεἰκόνα. ΟἱμὴσυμπιεσμένεςεἰκόνεςTIFFεἶναιἀρκετὰμεγάλες:χρησιμοποιῶντας τὴνἀνάλυσηκαὶτὸχρωματικὸβάθουςποὺσυστήνουμε,ἡεἰκόναμόνομίας σελίδαςχειρογράφουμπορεῖνὰἔχειμέγεθοςἀρχείου100megabytesἢκαὶ μεγαλύτερο(ἀνάλογαμὲτὶςδιαστάσειςτοῦχειρογράφου).ἡἀπόκτησηκαὶ ἡδιατήρησηἀποθηκευμένωνδεδομένωνγιὰμίασυλλογὴτέτοιωνεἰκόνων μπορεῖνὰεἶναιπρόβλημα.ἐπίσης,τὰπερισσότεραπρογράμματα περιήγησηςἴντερνετδὲνὑποστηρίζουνἀρχεῖαtiffκαὶεἶναιἀπίθανονὰτὸ κάνουνποτέ. ΜίακαλύτερηἐπιλογὴεἶναιτὸPNG(PortableNetworkGraphics). Εἶναιμίαμορφὴχωρὶςἀπώλειες,συμπιεσμένη,ποὺμπορεῖνὰπαράγει σημαντικὰμικρότεραἀρχεῖαἀπὸτὰtiff.τὸμέγεθοςἀρχείουτῆςεἰκόνας μίαςσελίδαςχειρογράφουεἶναικανονικὰ45%μικρότεροσὲpngἀπὸὄ,τισὲ TIFF.ΤὸPNGἐγκρίνεταιἀπὸτὴδιεθνὴκοινοπραξίαγιὰτὸΔιαδίκτυο,World

22 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 311 WideWebConsortium(W3C),καὶὑποστηρίζεταιἀπὸτὰπερισσότερα προγράμματαπεριήγησηςδιαδικτύου.τὸpngἔχειἄλλαχαρακτηριστικὰ ποὺτὸκαθιστοῦνκαλὴἐπιλογή,ὅπωςτὴνἐνσωμάτωση«βασικῶν» μεταδεδομένωνστὸἀρχεῖοτῆςεἰκόναςκαὶτὴδιόρθωσηgammaγιὰτὴν προσαρμογὴὁποιασδήποτεχρωματικῆςἀπόκλισηςστὴνὀθόνητοῦ ὑπολογιστῆτοῦτελικοῦχρήστη. 2.6ἈρχειοθέτησηεἰκόνωνκαὶἀνάπτυξηἹστοῦ ὉἈνατολικὸςὈρθόδοξοςμοναχισμὸςδὲνἀπαιτεῖὅρκοσταθερότηταςὅπως ὁμοναχικὸςκανόναςτοῦἁγίουβενέδικτουστὴδύση.ἐντούτοις,οἱ ὑποκείμενοιλόγοιγιὰσταθερότητα(δηλ.ἡπαραμονὴστὸἴδιομοναστήριἐφ ὅρουζωῆς)ἔχουνἰσχυρὴἀναλογίαστὴνἀναδυόμενητεχνολογίατῶν διαδικτυακῶνπηγῶν.προκειμένουοἱεἰκόνεςτῶνχειρογράφωννὰ ἀποτελοῦνσυνεχῶςσημαντικὲςθρησκευτικές,ἀκαδημαϊκὲςκαὶπολιτιστικὲς πηγές,οἱ«εἰκονικὲςθέσεις»(virtuallocations)τουςστὸδιαδίκτυοπρέπεινὰ παραμένουνσταθερές.κατ ἀναλογία,ὁκανόναςτῆςἐπιστήμηςτῆς βιβλιοθηκονομίαςἀπαιτεῖτὴσταθερότητατῶνἀριθμῶνπρόσβασης. Οἱπεριστάσειςμπορεῖνὰπροκαλέσουνκάποιαἀλλαγὴτῆςδιεύθυνσηςτοῦ ξενιστή,ἀλλαγὴτῆςδομῆςτῶνκαταλόγων,ἀπόσυρσημίαςεἰκόναςκ.λπ.καὶ ἔτσιἡσταθερότηταἴσωςεἶναιδύσκολονὰδιατηρηθεῖστὸνἱστό.παρόλ αὐτά,μποροῦμενὰμετριάσουμεαὐτὸτὸπρόβλημαμὲκαλὸ προγραμματισμὸκαὶμακροπρόθεσμοὅραμα.ὅπουεἶναιδυνατό,πρέπεινὰ χρησιμοποιοῦμετὶςδιαθέσιμεςμεθόδουςγιὰτὴνἀποσύνδεσηφυσικῶν διευθύνσεωνἀπὸσυστήματαεὑρετηρίασης,ἀναζήτησηςκαὶἀνάκτησης.ἡ συμφωνίατοῦπαγκοσμίουἱστοῦγιὰτὰεἰκονικὰὀνόματαχώρου( ἔχεικάνειἕναβῆμαπρὸςαὐτὴτὴνκατεύθυνση.(ἕναὄνομαχώρουμπορεῖ

23 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 312 νὰἀναχαρτογραφηθεῖσὲ ὁποιαδήποτεφυσικὴδιεύθυνσηστὸδιαδίκτυο,ἔτσι ὥστεοἱἀναφορὲςσὲαὐτὴννὰπαραμείνουνἔγκυρες.)παρόλ αὐτά,οἱ σπασμένοισύνδεσμοιεἶναιἕναπολὺσυχνὸφαινόμενο,ποὺπροκύπτειἀπὸ τὴνἀπόσυρση,τὴμετακίνησημιᾶςπηγῆςσὲἕναδιαφορετικὸ ἀρχειοκατάλογομέσαστὸδιακομιστὴἰστοῦἢτὴνμετονομασίαἑνὸς ἀρχείου.ἡβιομηχανίαλογισμικοῦἐργάζεταιἐπάνωσὲκαλύτερεςμεθόδους γιὰτὴνεἰκονικοποίησητῶνδιαδικτυακῶνπηγῶν(π.χ.theuniformresource Identifier,ἢURI).Ὡστόσο,οἱπολὺσημαντικοὶπαράγοντεςεἶναιὁ μακροπρόθεσμοςπρογραμματισμὸςκαὶἡδέσμευσηγιὰσταθερότητα. Τὰτεράστιαμεγέθηἀρχείωνποὺπροκύπτουνἀπὸτὴδημιουργίαεἰκόνων ὑψηλῆςποιότηταςπιθανόταταἀποκλείουντὴνδιαδικτυακὴἀνάπτυξητῶν ἀρχειακῶνεἰκόνωντῶνχειρογράφων.(στὸμέλλον,βελτιωμένηδιαδικτυακὴ εὐρυζωνικὴὑποδομὴἴσωςτὸκάνειπιὸἐφικτό.)τυπικά,οἱἱστοσελίδεςθὰ ἀναπτύξουνμεταβεβλημένεςσὲμέγεθοςἐκδόσειςεἰκόνωνποὺταιριάζουν στὸπαράθυροθέασηςἑνὸςπρογράμματοςπεριήγησηςἴντερνετκαὶτῶν ὁποίωντὸχρωματικὸβάθοςἔχειμειωθεῖμὲσυμπίεση.τὸjpegεἶναισήμερα ἡπιὸεὐρείαςχρήσηςμορφὴσυμπίεσηςεἰκόνων,ἂνκαὶτὸpngμπορεῖνὰ τὴνἀντικαταστήσειστὸπροσεχὲςμέλλον.ἡμείωσητοῦμεγέθουςκαὶἡ συμπίεσηλειτουργοῦνπρὸςὄφελοςκαὶτοῦτελικοῦχρήστηκαὶτοῦπαροχέα πηγῶν.ὁτελικὸςχρήστηςμπορεῖνὰβλέπειεἰκόνεςγρήγορακατὰτὴν περιήγησηστὸδιαδίκτυο.ὁπαροχέαςπηγῶνμπορεῖνὰ κρατήσειτὶς ἀρχειακὲςεἰκόνεςτουἀπὸτὸδιαδίκτυογενικά,προσφέροντάςτεςξεχωριστὰ ἐπ ἀμοιβῆςἢμὲσυνδρομὴσὲcd ROΜἢκάνονταςμεταφόρτωσητὸ λογισμικό.(κάποιοιπαροχεῖςπεριεχομένουἐπίσηςἀναπτύσσουνἀρχειακὲς εἰκόνεςστὸνἱστὸμέσωἑνὸςflash viewer.)αὐτὸτὸσενάριοεἶναιἰδιαίτερα χρήσιμοστοὺςπαροχεῖςποὺχρειάζονταιτελικοὺςχρήστες,γιὰνὰ

24 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 313 ἐκτελέσουνμίασύμβασηποὺδιέπειτὸπῶςμποροῦνκαὶπῶςδὲνμποροῦν νὰχρησιμοποιηθοῦνοἱεἰκόνες. Οἱπρωτότυπεςψηφιακὲςφωτογραφίεςδὲνπρέπεινὰσβήνονται.ὉConsuelo Dutschke[5]ἀφηγεῖταιμίατραγικὴἱστορίαγιὰκάποιοπαντεπιστήμιο,ὅπου ἀφοῦεἴχανἀναπτύξειτὶςσυμπιεσμένεςεἰκόνεςjpegστὸνπαγκόσμιοἱστό, διέγραψανὅλεςτὶςπρωτότυπες,ὑψηλῆςποιότηταςεἰκόνες,ἁπλῶςγιὰνὰ ἐξοικονομήσουνχῶρο. Οἱπρωτότυπεςπρέπεινὰἀρχειοθετοῦνταισὲἀξιόπισταψηφιακὰμέσα.Τὰ ἐφεδρικὰἀντίγραφαπρέπεινὰκρατοῦνταισὲγεωγραφικὰξεχωριστὲς τοποθεσίεςγιὰτὸἐνδεχόμενοκάποιαςκαταστροφῆς.οἱἐγκαταστάσεις ἀποθήκευσηςδεδομένωνσὲσπήλαιαεἶναιμίαἐξαιρετικὴἐπιλογή. 3.ΨΗΦΙΑΚΕΣΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΜποροῦμενὰσκεφτοῦμετὸνΠαγκόσμιοἸστὸὡςἕνατεράστιοσύστημα βάσηςδεδομένων,ὅπουκάθεἀρχεῖοἢεἰκόναμοιάζειμὲἕνα«ἀρχεῖοβάσης δεδομένων»καὶοἱμηχανὲςἀναζήτησης(ὅπωςτὸgoogle.com)μοιάζουνμὲ «εὑρετήριαβάσεωνδεδομένων»μὲτὰὁποῖαοἱχρήστεςμποροῦννὰβροῦντὰ «ἀρχεῖαβάσεωνδεδομένων»ποὺτοὺςἐνδιαφέρουν.ὅμως,ὁπαγκόσμιος Ἱστὸςδιαφέρειἀπὸμίασυμβατικὴβάσηδεδομένωνστὸὅτιτὰ«ἀρχεῖα»του εἶναικατανεμημένα.αὐτὸσημαίνειὅτιτὰδεδομέναἀποθηκεύονταιφυσικὰ σὲδιαδικτυακοὺςδιακομιστὲςποὺμποροῦννὰἐντοπιστοῦνσχεδὸν ὁπουδήποτεστὸνκόσμο.μίασυμβατικὴβάσηδεδομένωνβρίσκεται συγκεντρωμένησὲἕναφυσικὸτόπο. Ἡδυνατότητααὐτῆςτῆςνέαςτεχνικῆςδὲνπρέπεινὰὑποτιμᾶται,καθὼςἡ καρδιὰκαὶτὸμυαλὸπολλῶνἀνθρώπωνσὲὅλοτὸνκόσμοθὰμποροῦσαννὰ

25 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 314 συγκινηθοῦνκαὶνὰἐπηρεαστοῦνγιὰκαλὸσκοπό.ἀπὸἀκαδημαϊκῆς πλευρᾶς,ἐπίσης,ἡδιαθεσιμότηταεἰκόνωνὑψηλῆςποιότηταςἀνατολικῶν Ὀρθοδόξωνχειρογράφωνψαλτικῆςκαὶὑμνογραφίαςἔχειμεγάλη δυνατότητανὰἐνισχύσειτοὺςδεσμοὺςἀπὸτὴνσύγχρονηἕωςτὴνπρώιμη Ἐκκλησία.Μίακαλύτερηκατανόησητῶνἀσμάτων,τῶνπρακτικῶνκαὶτοῦ πνεύματοςπροηγούμενωνγενεῶνθὰἐνισχύσειτὴνἐκτίμησηαὐτῆςτῆς κληρονομιᾶς. ΘὰἦτανπρὸςὄφελοςτῆςἘκκλησίαςαὐτὸςὁθησαυρὸςχειρογράφων ψαλτικῆςκαὶὑμνολογίαςνὰεἶναιπροσβάσιμοςμέσωλεπτομερῶνεἰκόνων στὸνπαγκόσμιοἱστό.ὅπωςἔχουμεπροτείνειστὸ[1][2][3],αὐτὸμπορεῖνὰ ἐπιτευχθεῖπιὸἀποτελεσματικὰστὸπεριβάλλοντοῦἱστοῦμὲτὸμοντέλο κατανεμημένουπεριεχομένουἀντὶτοῦμοντέλουσυγκεντρωμένωνβάσεων δεδομένων.τὸμοντέλοσυγκεντρωμένωνβάσεωνδεδομένωνχρησιμοποιεῖ πάνταμίαδιαδικτυακὴπύλη(portal). 3.1Φραγὴπρόσβασηςστὸδιακομιστή Τελευταῖαφαίνεταινὰὑπάρχειμίαἐνισχυόμενητάσηοἱπαροχεῖς διαδικτυακοῦπεριεχομένουνὰδιατηροῦντὸπεριεχόμενότουςπίσωἀπὸμία πύλη(portal).οἱπύλεςπαρέχουντὸλογισμικὸστοὺςχρῆστεςνὰἀναζητοῦν περιεχόμενοκαὶνὰἐνσωματώνουνπεριγραφικὰμεταδεδομέναστὸ περιεχόμενο,ἀλλὰλειτουργοῦνκαὶὡς«φραγὴπρόσβασης»(εἰκόνα17)ποὺ ἐμποδίζειτὴνἄμεσηπρόσβασητῶνχρηστῶνστὸπεριεχόμενο.αὐτὸμπορεῖ νὰεἶναιχρήσιμο,ἂνὁπαροχέαςθέλεινὰἔχειἔσοδαἀπὸτὸπεριεχόμενο ἀπαιτῶνταςἕναλογαρισμὸἐπὶπληρωμή.ἐναλλακτικά,στοὺςχρῆστες μπορεῖνὰδοθεῖλογαριασμὸςπρόσβασηςἂνσυμφωνοῦννὰδεσμεύονται ἀπὸτοὺςκαθορισμένουςὅρουςχρήσης.αὐτὸβοηθάεικαὶστὸνπεριορισμὸ

26 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 315 τῆςπρόσβασηςαὐτόματωνμηχανῶν. Εἰκόνα17.ἩπύληἸστοῦ(Webportal)λειτουργεῖὡς«φραγὴπρόσβασης»στὸ περιεχόμενο. ἩΕἰκόνα17εἶναιἕναἐννοιολογικὸδιάγραμμαποὺδείχνειτὰστρώματατοῦ λογισμικοῦμὲτὰὁποῖαοἱχρῆστεςἐπικοινωνοῦνμὲἕναδιακομιστὴποὺ χρησιμοποιεῖτὸμοντέλοσυγκεντρωμένωνβάσεωνδεδομένωνγιὰτὸ περιεχόμενότου.ἡδιαδικτυακὴπύλητοῦδιακομιστὴεἶναιἕνα«ἀντικείμενο πρώτηςτάξης»στὸἱστό(βλ.παρακάτωὁρισμό),κανονικὰμίαστατικὴ ἱστοσελίδα.ὁχρήστηςπρέπεινὰἐπιβεβαιώσειὅτιἔχειλογαριασμὸμὲαὐτὸν τὸνπαροχέαμὲμία«πιστοποιημένη»μέθοδο.συνήθως,ἡσύνοδοςἑνὸς πιστοποιημένουχρήστηἐντοπίζεταιἀπὸἕναcookieἀποθηκευμένοἀπὸ κάποιονπαροχέαστὸνἡλεκτρονικὸὑπολογιστὴἑνὸςχρήστη. Πιστοποιημένοιχρῆστεςἐπιτρέπεταινὰἔχουνπρόσβασηστὸπεριεχόμενο μέσωτῆςμεθόδουἀναζήτησηςτοῦπαροχέαἢμὲμίαμέθοδοπεριήγησης. Ἐπίσης,κάποιοιπαροχεῖςἐπιτρέπουνστοὺςχρῆστεςνὰἔχουνπρόσβασηστὸ περιεχόμενο(ὅπωςσὲμίαεἰκόνα)ἀπευθείαςἀπὸτὸurl(uniformresource Locator)τοῦἀντικειμένουἂντὸἀποθηκευμένοcookieδείχνειὅτιὁχρήστης βρίσκεταιτὴνδεδομένηστιγμὴσυνδεδεμένος(loggedin).

27 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 316 Τὸὀνομάζουμε«μοντέλοσυγκεντρωμένωνβάσεωνδεδομένων»ἀναφορικὰ πρὸςτὸἱστορικὸπρότυποβάσεωνδεδομένωνποὺἀναπτύχθηκανστὸνἱστὸ μὲαὐτὸντὸντρόπο.ἕναςπαροχέαςπεριεχομένουμπορεῖἢμπορεῖνὰμὴ χρησιμοποιεῖἕνασύστημαδιαχείρισηςσυσχετιστικῶνβάσεωνδεδομένων στὴνἐφαρμογὴτοῦμοντέλου.τὰβασικὰχαρακτηριστικὰαὐτοῦτοῦ μοντέλουεἶναι:(α)ἡπεριορισμένηπρόσβασημέσωμίας«φραγῆς πρόσβασης»,(β)ἡἰδέαὅτιτὸπεριεχόμενομιᾶςψηφιακῆςβιβλιοθήκης πρέπεινὰἀποθηκεύεταισὲμίακεντρικὴπηγὴπληροφοριῶνκαὶ(γ)ὅτιὁ ἔλεγχοςτῶνσυντακτῶντοῦπεριεχομένουπρέπεινὰγίνεταιἀπὸμία καθορισμένηὀμάδα. Κάποιοιπαροχεῖςπεριεχομένουχρησιμοποιοῦντὸμοντέλοσυγκεντρωμένων βάσεωνδεδομένωνἁπλῶςἐπειδὴτὰἄμεσαδιαθέσιμαἐργαλεῖαλογισμικοῦ τείνουνπρὸςαὐτὸτὸπρότυπο.γιὰπαράδειγμα,τὸπρόγραμμαβάσης δεδομένωνmicrosoftaccess εἶναιεὐρέωςδιαθέσιμοστοὺςἠλεκτρονικοὺς ὑπολογιστὲςwindows.εἶναιδελεαστικὸλόγωτῆςεὐκολίαςστὴχρήσητου καὶτὴνπροφανῆ,wysiwyg(whatyouseeiswhatyouget)διασυνδετικὴ διάταξητοῦχρήστη.ἀπὸτὴνστιγμὴποὺμίαμεγάληποσότητα περιεχομένουκαὶλειτουργικοῦἔχειδημιουργηθεῖστὴνaccess,εἶναι δύσκολονὰγίνειμετάπτωσητοῦπεριεχομένουκαὶτοῦλειτουργικοῦσὲἕνα ἄλλομοντέλολογισμικοῦ.(ἐφόσονὁἐσωτερικὸςσχεδιασμὸςτῆςaccess ἀπὸτὴνmicrosoftεἶναιἰδιοκτησιακὸςκαὶκρυφός,δὲνὑπάρχει ἀποτελεσματικὸλογισμικὸγιὰτὴνμετάπτωσημίαςἐφαρμογῆςβάσης δεδομένωνσὲaccessσὲμίαδιαφορετικὴἀρχιτεκτονική).κάποιοιπαροχεῖς θεωροῦνὅτιὁεὐκολότεροςτρόποςνὰἀναπτύξουντὸπεριεχόμενότουςστὸν Ἰστὸεἶναινὰδημιουργήσουνμίαπύληποὺἐπιτρέπειστοὺςδιαδικτυακοὺς χρήστεςτουνὰἐπικοινωνοῦνμὲμίαβάσηδεδομένωνaccess στὸ

28 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 317 διακομιστή. 3.2Ἔκθεσηἀντικειμένωνστὸδιακομιστή Στὸ[2],ἐξετάζουμεἐκτενῶςτὸπρόβλημα«σκοτεινῆςὕλης»στὸνἹστό. Δηλαδή,τὸμοντέλοσυγκεντρωμένωνβάσεωνδεδομένωνἔχεισὰν ἀποτέλεσμανὰκρύβεταιτὸπεριεχόμενοἀπὸτὶςμηχανὲςἀναζήτησης,ὅπως π.χ.τὸgoogle.com.οἱτελικοὶχρῆστεςποὺψάχνουνπεριεχόμενοστὸνἱστὸ μέσωμίαςμηχανῆςἀναζήτησηςσυνήθωςδὲνβλέπουντὸπεριεχόμενοποὺ βρίσκεταιπίσωἀπὸκάποιαπύλη(portal).διάφορεςπαρακαμπτήριεςλύσεις ἔχουνχρησιμοποιηθεῖγιὰτὴνἐπίλυσηαὐτοῦτοῦπροβλήματος ἕνας παροχέαςμπορεῖνὰἐκθέσειστὸνἱστὸἕνανκατάλογοπεριεχομένουκαὶ περιγραφικὰμεταδεδομέναἢμπορεῖνὰδίνεταιστὶςμηχανὲςἀναζήτησης ἕναςλογαριασμός,τέτοιοςποὺνὰμποροῦννὰεὑρετηριάζουντὸ περιεχόμενοχωρὶςνὰδίνεταιστοὺςχρήστεςἄμεσηπρόσβασηἐκτὸςκαὶἂν ἔχουνἕνανἔγκυρολογαριασμὸἢκωδικὸπρόσβασης.ὅμως,πέραἀπὸτὴν περιττὴπολυπλοκότητατῶνπαρακαμπτηρίωνλύσεων,μίαἀπὸτὶςβασικές μαςσυστάσειςδὲνἰκανοποιεῖται ὅτι,δηλαδή,οἱεἰκόνεςτῶνχειρογράφων ποὺπεριέχουνἀνατολικὲςὀρθόδοξεςψαλμωδίεςκαὶὕμνουςπρέπεινὰ εἶναιδωρεὰνπροσβάσιμεςἀπὸὅλουςμέσωτοῦἱστοῦ.

29 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 318 Εἰκόνα18.Μίαὑβρίδιαἀρχιτεκτονικὴγιὰνὰ«φαίνεται»τὸπεριεχόμενοστὸ διακομιστή. Ἕνασημαντικὸχαρακτηριστικὸτοῦμοντέλουκατανεμημένουπεριεχομένου ποὺπροτείνουμεεἶναιὅτιοἱεἰκόνεςπρέπεινὰεἶναι«ἀντικείμεναπρώτης τάξης»στὸνἱστό.δηλαδή,κάθεεἰκόναπρέπεινὰεἶναιπροσβάσιμηἀπὸτὸ δικότηςurl(ἡδιεύθυνσηστὸνἱστό)χωρὶςκωδικὸπρόσβασηςἢσύνδεση συνόδου.τὰπεριγραφικὰμεταδεδομέναπρέπεινὰἐκθέτονταιστὴνεἰκόνα καὶνὰσυσχετίζονταιμὲαὐτή,κατὰπροτίμησησὲxml(extensiblemarkup Language)ἢHTML.Τέτοιαἀντικείμεναπρέπεινὰβρίσκονταισὲἕναν καταχωρημένοἀρχειοκατάλογοτοῦδιακομιστῆ(δηλαδή,τὸεὑρετήριοαὐτοῦ τοῦἀρχειοκαταλόγουθὰπρέπεινὰεἶναικαταχωρημένο)ἢτὰurlτους πρέπεινὰεἶναικαταλογραφημένασὲμίακαταχωρημένηἱστοσελίδα.οἱ αὐτόματεςμηχανὲςεὑρετηρίασηςθὰβροῦναὐτοῦτοῦεἴδουςτὸπεριεχόμενο καὶοἱτελικοὶχρῆστεςμποροῦννὰἔχουνἄμεσηπρόσβαση.αὐτὰτὰurl μπορεῖνὰπεριέχουνμίαἐντολὴτοῦδιακομιστὴ(π.χ.perlscriptἢjava Servletcall),γιὰνὰδημιουργήσουνμίαἱστοσελίδαδυναμικά. ἩΕἰκόνα18εἶναιἕνασχῆμαὑβρίδιοποὺἀναπαριστᾶμεταδεδομέναXML

30 Proceedings of the 1st International Conference of the ASBMH page 319 καὶμίαεἰκόνακαταχωρημένησὲἕνα«ἀντικείμενοπρώτηςτάξης».μία ὑπερσύνδεσηπαραπέμπειτὸχρήστηστὴδιαδικτυακὴπύληγιὰπρόσβαση στὴνἀρχειακὴεἰκόνα.ἡεἰκόναμὲτὴνπλήρηἀνάλυσηεἶναι«κρυμμένη». Μίαμικρότερουμεγέθους,συμπιεσμένηεἰκόνασυνδυάζεταιμὲ μεταδεδομέναστὰἀρχεῖαxmlἢhtml.«βασικὰ»μεταδεδομέναμποροῦν ἐπίσηςνὰσυμπεριληφθοῦνσὲκάποιεςμορφὲςεἰκόνων.οἱκαταχωρημένες εἰκόνεςπρέπεινὰεἶναιἀρκετὰὑψηλῆςποιότητας,γιὰνὰἐπιτρέπουνἀκριβῆ ἀνάγνωσηἢμεταγραφὴτοῦκειμένουκαὶτῆςσημειογραφίας(π.χ.εἰκόνα 16),χωρὶςνὰἔχουνἀλλοιωθεῖσὲβαθμὸποὺνὰεἶναιἄχρηστεςγιὰμελέτη (π.χ.εἰκόνα6).οἱκαταχωρημένεςεἰκόνεςμπορεῖνὰεἶναιμαρκαρισμένεςἢ ἐπιτυπωμένεςμὲμίασημείωσηγιὰτὴνπροέλευσήτουςἢἔνδειξη κατοχύρωσηςπνευματικῆςἰδιοκτησίαςcopyrightσὲμίαγωνία,ἂναὐτὸεἶναι ἐπιθυμητό. Φυσικά,ἡὑβριδικὴἀρχιτεκτονικὴδὲλύνειτὸπρόβληματῶνπαροχέωνποὺ ἁπλῶςχρησιμοποιοῦντὸμοντέλοσυγκεντρωμένωνβάσεωνδεδομένων, ἐπειδὴεἶναιὁεὐκολότεροςτρόποςποὺγνωρίζουνγιὰτὴνἀνάπτυξη περιεχομένουστὸνἱστό. 3.3Τὸμοντέλοκατανεμημένουπεριεχομένου