Διαβήτης Τύπου 2 και Ήπια Νοητική Διαταραχή

9th Panhellenic Interdisciplinary Conference on Alzheimer's Disease and 1st Mediterranean on Neurodegenerative Diseases Διαβήτης Τύπου 2 και Ήπια Νοητική Διαταραχή Γκιόκα Μ.1, Μουσιώλης Α.1, Καζάκος Κ.2, Τσολάκη Μ.1 1 Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 2 Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ (Σ.Δ) Χρόνιο Μεταβολικό Σύνδρομο με αυξημένο το ποσοστό ατόμων > 65 χρόνων (Wild et al., 2014). Σχετίζεται με αλλαγές στην νοητική κατάσταση ηλικιωμένων που μπορεί να οδηγήσουν σε Ήπια Νοητική Διαταραχή ή Άνοια.

Ήπια Νοητική Διαταραχή και Άνοια Η Άνοια είναι νευροεκφυλιστική νόσος που πλήττει κυρίως τους ηλικιωμένους με πιο συχνό τύπο την Άνοια Τύπου Αλτζχάιμερ (ΑΤΑ). Η Ήπια Νοητικη Διαταραχή (Η.Ν.Δ) είναι η ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ φυσιολογικού γήρατος και άνοιας. Άτομα με ΗΝΔ έχουν από 1% εως 25% αυξημένο κίνδυνο να εξελιχθούν σε άτομα με Άνοια.

Κοινά Παθολογικά Χαρακτηριστικά Άνοιας και Σ.Δ. 1. Μικροαγγειοπάθεια και αθηρωμάτωση των αρτηριών Λιγότερη αιμάτωση στον εγκέφαλο με αποτέλεσμα την ατροφία. 2. Σχηματισμός β- αμυλοειδούς. Η ινσουλινοαντίσταση και η περιφερική υπερινσουλιναιμία, που χαρακτηρίζουν τον Σ.Δ., αναστέλλουν την έστω μικρή παραγωγή ινσουλίνης στο ΚΝΣ, που είναι υπεύθυνη για την αύξηση της κάθαρσης του αμυλοειδούς. Αποτέλεσμα αυτών είναι η μειωμένη κάθαρση του αμυλοειδούς και επομένως η αύξηση του κινδύνου για εμφάνιση Α.Τ.Α

Παρόλο που Αρκετές έρευνες έχουν δείξει ότι ο Σ.Δ. συνδέεται με την νοητική έκπτωση και την Άνοια στους ηλικιωμένους.. 1.46 φορές αυξημένος κίνδυνος ανάπτυξης ΑΤΑ, 1.21 φορές για ΗΝΔ 1.51 φορές για οποιαδήποτε άλλη άνοια αντίστοιχα (Awad et al., 2004) Άλλες, υποστηρίζουν αντικρουόμενα συμπεράσματα για αυτήν την σχέση (Katzman, et al., 1989, Mac Knight, et al., 2002, Hassing, et al.,2002, Xu, et al.,2004).

Ποικίλες και ποσοτικές εκτιμήσεις για τη σχέση μεταξύ διαβήτη και νοητικής έκπτωσης Νοητική έκπτωση παρατηρείται σε ηλικιωμένα άτομα με μη ανοχή στην γλυκόζη ή με Διαβήτη χωρίς φαρμακευτική αγωγή Η νοητική έκπτωση συνδέεται με τον φτωχότερο γλυκαιμικό έλεγχο. Οι νοητικές λειτουργίες που πλήττονται κυρίως είναι η λεκτική μνήμη (35% of των μετρήσεων) και η ταχύτητα επεξεργασίας (45% των μετρήσεων) ενώ διατηρείται η οπτικοχωρική ικανότητα, η προσοχή, η γλωσσική και σημασιολογική ικανότητα (Awad,et al., 2004). Όταν ρυθμίζονται τα επίπεδα γλυκόζης καλυτερεύουν και οι νοητικές λειτουργίες.

Σκοπός της παρούσας μελέτης Να μελετηθεί η σχέση μεταξύ Σ.Δ. με την Η.Ν.Δ. καθώς και το αν αποτελεί παράγοντα κινδύνου ο διαβήτης για την εξέλιξη της Η.Ν.Δ σε Άνοια.

Υλικό και Μέθοδος 200 συμμετέχοντες που εξετάζονται σε 2 χρονικά σημεία, ώστε να μελετηθεί και η χρονική εξέλιξη των υπό μελέτη νόσων. 4 ομάδες των 50 ατόμων, Ομάδα Ι: Ομάδα ελέγχου (χωρίς ΗΝΔ, χωρίς Σ.Δ.) Ομάδα ΙΙ: Ασθενείς με ΗΝΔ, Ομάδα ΙΙΙ Ασθενείς με Σ.Δ. Ομάδα ΙV Ασθενείς με ΗΝΔ και Σ.Δ.

ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ Η εξέταση των συμμετεχόντων αποτελείται από 3 σημεία: 1) Νευροψυχολογική εκτίμηση νοητικών λειτουργιών, διάθεσης, καθημερινότητας (MMSE, MOCA, CDR, HAMILTON, IADL, ADL)και εκτίμηση Νευροαπεικονιστικών μεθόδων (μαγνητικη τομογραφία -MRI και μαγνητική φασματοσκοπία -spectroscopy). 2) βιοπαθολογική εκτίμηση με μέτρηση δείκτη μάζας σώματος (ΒΜΙ), περίμετρο μέσης και προσδιορισμός δερματικών πτυχών, μέτρηση επιπέδων γλυκόζης νηστείας, επιπέδων ινσουλίνης νηστείας και επιπέδων αιμοσφαιρίνης (HbA1c) και γονιδιακός έλεγχος του προδιαθεσικού παράγοντα Άνοιας (APOE). 3) Γνωσιακά προκλητά δυναμικά(ακουστικά ερεθίσματα) με χαρακτηριστικό το έπαρμα P300 που αποτελεί δείκτη των ανώτερων νοητικών λειτουργιών και σχετίζονται με την αναγνώριση, κωδικοποίηση, σύγκριση και επιλογή του ερεθίσματος στόχου, αλλά και άλλα επάρματα όπως το P200 και SW (slow wave).

ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΡΟΝ 98 συμμετέχοντες από 55-94 ετών που εξετάστηκαν στα Γενικά Νοσοκομεία ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ (Νευροψυχολογική εκτίμηση) και ΑΧΕΠΑ (αιματολογικές εξετάσεις) 1. Υγιείς, Ν= 22 2. Η.Ν.Δ., Ν=25 3. Σ.Δ., Ν=20 4. Η.Ν.Δ. και Σ.Δ., Ν=31

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ Σ.Δ. Χρήση φαρμακευτικής αγωγής για τον Σ.Δ. Αποτελέσματα αιματολογικών αναλύσεων σχετικά με τα επίπεδα γλυκόζης, ινσουλίνης και γενικής αιμοσφαιρίνης HbA1c

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ Η.Ν.Δ. 1) Γενική νοητική κατάσταση Mini - Mental State Examination, (score<28) ή Hindi Mental State Examination για αγράμματους και 2) Montreal Cognitive Assesment (MOCA), score<26 3)Κλίμακα κατάθλιψης Hamilton depressive scale, score>8

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Στατιστική ανάλυση Η κανονικότητα της κατανομής των μεταβλητών εξετάστηκε με το κριτήριο Kolmogorov-Smirnov. Για τη σύγκριση ποσοστών και τον έλεγχο συνάφειας μεταξύ κατηγορικών (ποιοτικών) μεταβλητών χρησιμοποιήθηκε ο έλεγχος ανεξαρτησίας χ 2. Για τη σύγκριση μεταξύ δύο ανεξάρτητων ποσοτικών μετρήσεων χρησιμοποιήθηκε ο στατιστικός έλεγχος independent samples t-test ή ο στατιστικός έλεγχος Mann-Whitney U. Για τη σύγκριση περισσότερων των δύο ανεξάρτητων ποσοτικών μετρήσεων χρησιμοποιήθηκε ο έλεγχος ANOVA ή ο έλεγχος Kruskal Wallis. Στατιστικά σημαντικές τιμές θεωρήθηκαν οι μικρότερες του 0.05(p<0.05). Η στατιστική ανάλυση έγινε με το στατιστικό πρόγραμμα SPSS 21.0 (IBM Inc., Armonk, NY).

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Δεν υπάρχει σ. σ. διαφορά στην αναλογία του φύλου μεταξύ των ομάδων Υγιείς, ΗΝΔ, Σ.Δ., Η.Ν.Δ. και Σ.Δ. (p=0.090). Οι Υγιείς έχουν μικρότερη ηλικία (mean sd = 68.1 7.4) σε σχέση με τα άτομα με Η.Ν.Δ. (71.9 7.1), (p=0.012).

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Υγιείς και Η.Ν.Δ: MMSE: Το MMSE είναι σημαντικά υψηλότερο στους Υγιείς (median=29.0) σε σχέση με τα άτομα με Η.Ν.Δ. (median=26.0) (p<0.001). MOCA: Το MOCA είναι σημαντικά υψηλότερο στους Υγιείς (median=28.0) σε σχέση με τα άτομα με Η.Ν.Δ. (median=20.0) (p<0.001). HAMILTON: Το HAMILTON είναι σημαντικά χαμηλότερο στους Υγιείς (median=4.0) σε σχέση με τα άτομα με Η.Ν.Δ (median=7.0) (p=0.011) Υγιείς και Σ.Δ.: MMSE: Το MMSE δε διαφέρει μεταξύ Υγιών και ατόμων με Σ.Δ. (p=0.207) MOCA: Οι Υγιείς έχουν υψηλότερο MOCA (median=28.0) σε σχέση με τα άτομα με Σ.Δ. (median=26.0), (p=0.020). HAMILTON: Οι Υγιείς έχουν υψηλότερο HAMILTON (median=5.0) σε σχέση με τα άτομα με Σ.Δ. (median=2.0), (p=0.004).

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Υγιείς και Η.Ν.Δ. με Σ.Δ.: MMSE: Οι Υγιείς έχουν υψηλότερο MMSE (median=29.0) σε σχέση με τα άτομα με Η.Ν.Δ. και Σ.Δ. (median=26.0), (p<0.001). MOCA: Οι Υγιείς έχουν υψηλότερο MOCA (median=28.0) σε σχέση με τα άτομα με Η.Ν.Δ. και Σ.Δ. (median=19.0), (p<0.001). HAMILTON: Δε διαφέρει η μέτρηση HAMILTON μεταξύ Υγιών και ατόμων με Η.Ν.Δ. (p=0.274). Η.Ν.Δ. και Σ.Δ: MMSE: Τα άτομα με Η.Ν.Δ. έχουν χαμηλότερο MMSE (median=26.0) σε σχέση με τα άτομα με Σ.Δ. (median=29.0), (p<0.001). MOCA: Τα άτομα με Η.Ν.Δ. έχουν χαμηλότερο MOCA (median=21.0) σε σχέση με τα άτομα με Σ.Δ. (median=26.0), (p<0.001). HAMILTON: Τα άτομα με Η.Ν.Δ. έχουν υψηλότερο HAMILTON (median=8.0) σε σχέση με τα άτομα με Σ.Δ. (median=2.0), (p=0.001).

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Η.Ν.Δ. και Η.Ν.Δ. με Σ.Δ. MMSE: Τα άτομα με Η.Ν.Δ. και Σ.Δ έχουν χαμηλότερο MMSE (median=26.0) σε σχέση με τα άτομα με Σ.Δ. (median=29.0), (p<0.001). MOCA: Τα άτομα με Η.Ν.Δ. και Σ.Δ. έχουν χαμηλότερο MOCA (median=19.0) σε σχέση με τα άτομα με Σ.Δ. (median=26.0), (p<0.001). HAMILTON: Τα άτομα με Η.Ν.Δ. και Σ.Δ. έχουν υψηλότερο HAMILTON (median=7.0) σε σχέση με τα άτομα με Σ.Δ. (median=2.0), (p<0.001).

ΣΥΖΗΤΗΣΗ Τα κύρια αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι οι υγιείς είχαν καλύτερες νοητικές λειτουργίες (μάθηση, προσοχή, μνήμη- εργαζόμενη και μακρόχρονη-, εκτελεστικές λειτουργίες, οπτικοχωρική ικανότητα) από ότι οι συμμετέχοντες με Σ.Δ. Η επίδοση στην δοκιμασία MOCA, η οποία αποτελεί πιο ευαίσθητο εργαλείο για την νοητική έκπτωση, διαφοροποιείται από την επίδοση του MMSE. Συγκεκριμένα, διαφέρει η επίδοση της ομάδας των υγιών, έχοντας υψηλότερα σκορ (Μ=28) σε σχέση με την ομάδα του Σ.Δ (Μ=26), (p=0.020).

ΣΥΖΗΤΗΣΗ Ωστόσο οι νοητικές ικανότητες ατόμων με Η.Ν.Δ. και Η.Ν.Δ. με Σ.Δ. δεν διαφοροποιήθηκαν. Επίσης φαίνεται ότι η κατάθλιψη σχετίζεται με την Η.Ν.Δ. ενώ το μεταβολικό σύνδρομο του Σ.Δ. όχι. Φαίνεται ότι ο Σ.Δ. μπορεί να οδηγήσει σε νοητική έκπτωση που μπορεί να εξελιχθεί σε Η.Ν.Δ.

FOLLOW UP η Επανεξέταση των ατόμων σε 1 χρόνο από τώρα θα μας δώσει ακόμα πιο χρήσιμες πληροφορίες για την σχέση της νοητικής έκπτωσης και του Σ.Δ., κι για το αν η έκτασή της μπορεί να εξελιχθεί σε άνοια ή όχι. Αναμένονται τα αποτελέσματα των προκλητών γνωσιακών δυναμικών καθώς και η συσχέτιση της APOE με τις ομάδες για την ολοκλήρωση του προγράμματος.

ΒΙΒΛΟΓΡΑΦΙΑ Wild, S., Roglic, G., Green, A., Sicree, R., King, H., (2004).Global Prevalence of Diabetes: Estimates for the year 2000 and projections for 2030, Diabetes Care, 27, 5 1047-1053. Knowles, T. P.,Vendruscolo, M., Dobson, C. M. (2014). Theamyloid state and its association with protein misfolding diseases, Nat RevMolCellBiol. 15, 384 396. Craft, S., Baker, L. D., Montine T. J. (2012). Intranasal insulin therapy for Alzheimer disease and amnestic mild cognitive impairment: a pilot clinical trial, Arch Neurol., 69, 29 38 Alagiakrish, K., Sankaralingam, S., Ghosh, M., Mereu, L., Senior, P. (2013) Antidiabetic drugs and their potential role in treating mild cognitive impairment and Alzheimer's disease, Discovery Medicine, 16, 90, 277-86. Katzman, R., Aronson, M., Fuld, P. (1989). Development of dementing illnesses in an 80 year-old volunteer cohort, Ann Neurol., 25, 317-24. Mac Knight C., Rockwood,K., Awalt, E., Mc Dowell, I. (2002). Diabetes mellitus and the risk of dementia, Alzheimer s disease and vascular cognitive impairment in the Canadian Study of Health and Aging, Dement Geriatr Cogn Disord, 14, 77 83. Hassing, L. B., Johansson, B., Nilsson, S. E., Berg, S., Pedersen, N. L., Gatz, M. (2002). Diabetes mellitus is a risk factor for vascular dementia, but not for Alzheimer s disease: a population-based study of the oldest old, Int Psychogeriatr, 14, 239 48. Xu, W. L., Qiu, C. X., Wahlin, A., Winblad, B., Fratiglioni, L. (2004) Diabetes mellitus and risk of dementia in the Kungsholmen project: a 6-year follow-up study. Neurology, 63, 1181 86. Awad, N., Gagnon, M., Messier, C. (2004) The relationship between impaired glucose tolerance, type 2 diabetes, and cognitive function., J Clin Exp Neuropsychol, 26, 1044 1080

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ