Iστοπαθολογία νευροενδοκρινικών όγκων πνεύμονος Δ Ροντογιάννη
Νευρώνες ΚΝΣ C Κύτταρα Θυρεοειδούς Κύτταρα παραθυρεοειδών αδένων Μεμονωμένα κύτταρα βρογχικού βλεννογόνου και βλεννογόνουγεσ ΔΙΑΧΥΤΟ ΝΕΥΡΟΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Κύτταρα νησιδίων Langerhans Μυελώδης μοίρα επινεφριδίων Παραγάγγλια
Tύποι λειτουργίας Α Ενδοκρινής Β Παρακρινής C. Εκκριτική D Νευροενδοκρινής
Διάχυτα νευρονεδοκρινικά κύτταρα Υβριδικά κύτταρα με χαρακτηριστικά επιθηλιακού κυττάρου και νευρώνος Παράγουν βιογενείς αμίνες και ορμόνες Προέρχονται απο κοινό αρχέγονο κύτταρο με τα επιθηλιακά κύτταρα.
Ανοσοιστοχημική ανάδειξη Αναζήτηση 1)Γενικών νευροενδοκρινικών ιχνηθετών Συναπτοφυσίνη,χρωμογρανίνη (Α B C) και το αντιγόνο CD56(N-CAM) (μόριο νευρωνικής συνάφειας) 2)Ειδικών πεπτιδίων
Βρογχικός βλεννογόνος Νευροενδοκρινή κύτταρα με παραγωγή μπομπεσίνης
Βλεννογόνος στομάχου Παραγωγή σωματοστατίνης Βλεννογόνος παχέος εντέρου Παραγωγή σεροτονίνης
Χρωμογρανίνη Υπερπλασίες νευροενδοκρινικών κυττάρων πνεύμονα Περιβρογχικά και περιαγγειακά
Tumorlet : Aθροιση νευροενδοκρινικών κυττάρων περιβρογχικά <5 mm
Νευροενδοκρινής υπερπλασία - νεοπλασία πνεύμονος Μικρές αθροίσεις κυττάρων Tumorlets <5mm Καρκινοειδές
Ταξινόμηση Το πλέον δόκιμο σύστημα ιστολογικής ταξινόμησης του καρκίνου του πνεύμονος είναι αυτό που καθορίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, WHO, 2004 (πίνακας 1) Βασίζεται κυρίως στις τομές αιματοξυλίνης - ηωσίνης
Πίνακας: Ιστολογική Ταξινόμηση των όγκων του Πνεύμονος, κατά WHO 1 Κακοήθεις επιθηλιακοί όγκοι Πλακώδες καρκίνωμα Αδενοπλακώδες καρκίνωμα Θηλώδες Διαυγοκυτταρικό Σαρκωματοειδές καρκίνωμα Μικροκυτταρικό Πλειόμορφο καρκίνωμα Βασικοειδές Ατρακτοκυτταρικό καρκίνωμα Μικροκυτταρικό καρκίνωμα Γιγαντοκυτταρικο καρκίνωμα Σύνθετο μικροκυτταρικό καρκίνωμα Καρκινοσάρκωμα Αδενοκαρκίνωμα Πνευμονικό βλάστωμα Αδενοκαρκίνωμα, μικτού υποτύπου Κυψελιδικό αδενοκαρκίνωμα Καρκινοειδείς όγκοι Θηλώδες αδενοκαρκίνωμα Τυπικό καρκίνοειδές Βρογχιολοκυψελιδικό καρκίνωμα Άτυπο καρκινοειδές Μη-βλεννώδες Βλεννώδες Όγκοι τύπου σιελογόνων αδένων Μικτό μη-βλεννώδες και βλεννώδες ή Βλεννοεπιδερμοειδές καρκίνωμα ακαθόριστο Αδενοκυστικό καρκίνωμα Συμπαγές αδενοκαρκίνωμα με παραγωγή βλέννης Επιθηλιακό (μυοεπιθηλιακό) καρκίνωμα Εμβρυικό αδενοκαρκίνωμα Βλεννώδες (κολλοειδές) καρκίνωμα Προδιηθητικές αλλοιώσεις Βλεννώδες κυσταδενοκαρκίνωμα Πλακώδες καρκίνωμα in situ Αδενοκαρκίνωμα τύπου "Signet ring" Άτυπη αδενωματώδης υπερπλασία Διαυγοκυτταρικό αδενοκαρκίνωμα Διάχυτη ιδιοπαθής πνευμονική Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα νευροενδοκρινική υπερπλασία Μεγαλοκυτταρικό νευροενδοκρινικό καρκίνωμα Σύνθετο μεγαλοκυτταρικό νευροενδοκρινικό καρκίνωμα Βασικοειδές Καρκίνωμα τύπου λεμφοεπιθηλιώματος Διαυγοκυτταρικό καρκίνωμα Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα με ραβδοειδή φαινότυπο
Οι Νευροενδοκρινικοί όγκοι του πνεύμονα είναι ιδιαίτερος υπότυπος νεοπλασμάτων με παρόμοιους μορφολογικούς, ανοσοϊστοχημικούς και υπερμικροσκοπικούς χαρακτήρες. Οι κύριοι τύποι των όγκων αυτών περιλαμβάνουν 1) το χαμηλής κακοηθείας καρκινοειδές 2) το ενδιάμεσου βαθμού κακοηθείας άτυπο καρκινοειδές και 3)τους δύο υψηλής κακοηθείας όγκους τα μεγαλοκυτταρικά νευροενδοκρινικά καρκινώματα και τα μικροκυτταρικά καρκινώματα. Η ορολογία καρκινοειδές προτιμάται απο την ταξινόμηση της WHO -2004 εν σχέσει με τους όρους καλά διαφοροποιημένο νευροενδοκρινικό καρκίνωμα ως επικρατέστερη στην κλινική ορολογία
Νευροενδοκρινή νεοπλάσματα Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα Καρκινοειδές Άτυπο καρκινοειδές μικροκυτταρικό καρκίνωμα Διαφοροποίηση Πολλαπλασιασμός
Transcriptional gene expression profiling of small cell lung cancer cells. Pedersen N, Cancer Res 2003
Fig. 2 Pedersen, N. et al. Cancer Res 2003;63:1943-1953 Copyright 2003 American Association for Cancer Research
ΕΝΔΟΒΡΟΓΧΙΚΟ ΚΑΡΚΙΝΟΕΙΔΕΣ
Τυπικό καρκινοειδές Κεντρική ή περιφερική ανάπτυξη Οργανοειδής ανάπτυξη ενδοκρινικών κυττάρων Χρωμογρανίνη Απουσία νεκρώσεων μιτώσεις <2/mm2
Ατυπο καρκινοειδές Κυρίως περιφερική ανάπτυξη Οργανοειδής ανάπτυξη ενδοκρινικών κυττάρων με ατυπία νεκρώσεις εστιακές μιτώσεις 2-10/mm2
Μικροκυτταρικό καρκίνωμα SCLC Μικροκυτταρικό καρκίνωμα Σύνθετο μικροκυτταρικό καρκίνωμα Κακοήθης επιθηλιακός όγκος αποτελούμενος από μικρά κύτταρα με ελάχιστο κυτταρόπλασμα, με αλληλοεπικαλυπτόμενους πυρήνες. νεκρώσεις εκτεταμένες μιτωτικός δείκτης είναι υψηλός.
Μικροκυτταρικό καρκίνωμα SCLC Μακροσκοπικά: Τυπικά, παραπυλαία εντόπιση με εκτεταμένη νέκρωση και συχνή συμμετοχή των λεμφαδένων. Ενδοπνευμονικά, κατά μήκος των βρόγχων, υποβλεννογονίως ή και οζώδης ανάπτυξη Περιφερική εντόπιση
Μικροκυτταρικό καρκίνωμα SCLC Ανοστοϊστοχημεία Χρωμογρανίνη CD56 Διάγνωση τίθεται με το απλό μικροσκόπιο. Ανοσοϊστοχημικά: (+) CD56,Chromogranin,Synaptophysin <10% των SCLC είναι (-) για νευροενδοκρινικούς δείκτες. Θετικό για τον TTF-1 έως και στο 90% των περιπτώσεων και στην ker 8/18 με περιπυρηνική χρώση.
Μικροκυτταρικό καρκίνωμα SCLC Διαφορική Διάγνωση Καρκινοειδείς όγκοι (τυπικοί και άτυποι): δεν έχουν τον βαθμό νέκρωσης, μιτωτικής, αποπτωτικής δραστηριότητας του μικροκυτταρικού καρκινώματος. οι αρχέγονοι νευροεξωδερμικοί (PNET): CD99(+), CK(-), TTF-1(-) Καρκίνωμα Merckel: ker20 (+), ker7 (-), TTF-1 (-) NF+ (Εξωπνευμονικά μικροκυτταρικά καρκινώματα)
Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα Μεγαλοκυτταρικό νευροενδοκρινικό Καρκίνωμα (LCNEC): Οργανοειδής ανάπτυξη μεγάλων κυττάρων νεκρώσεις μιτώσεις Χρωμογρ. CD56 TTF-1
Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα Μεγαλοκυτταρικό νευροενδοκρινικό Καρκίνωμα (LCNEC): Οργανοειδής ανάπτυξη νεκρώσεις μιτώσεις Ειδικοί γενετικοί χαρακτήρες,όπως το το μικροκυτταρικό καρκίνωμα Χρωμογρ. CD56 TTF-1
Ταξινόμηση Νευροενδοκρινική διαφοροποίηση χωρίς ιστολογικά, μορφολογικά χαρακτηριστικά, με ανοσοϊστοχημικά κριτήρια εμφανίζουν μη μικροκυτταρικά καρκινώματα σε ποσοστό 10-20% (συχνότερα τα αδενοκαρκινώματα). Χαρακτηρίζονται ως μη μικροκυτταρικά καρκινώματα πνεύμονος με νευροενδοκρινική διαφοροποίηση (NSCLC-NED), η περαιτέρω μελέτη απαραίτητη πριν αποτελέσουν ιδιαίτερη υποομάδα.
Νευροενδοκρινή νεοπλάσματα Μεγαλοκυτταρικό καρκίνωμα Καρκινοειδές Άτυπο καρκινοειδές μικροκυτταρικό καρκίνωμα Διαφοροποίηση Πολλαπλασιασμός
Μικροκυτταρικό καρκίνωμα SCLC. Στενότερη μορφολογική και γενετική ομοιότητα μεταξύ του νευροενδοκρινικού καρκινώματος από μεγάλα κύτταρα και του μικροκυτταρικού καρκινώματος παρά με το τυπικό ή το άτυπο καρκινοειδές.
Μικροκυτταρικά καρκινώματα πνεύμονα Eπιθηλιακά κύτταρα με νευροενδοκρινικούς χαρακτήρες LOH 3p Απενεργοποίηση RB προκαρκινωματώδης αλλοίωση LOH 5q,22q Mετάλλαξη TP53 Πρωτοπαθές μικροκυτταρικό καρκίνωμα Eνίσχυση γονιδίου MYC-1 Μεταστατικό μικροκυτταρικό καρκίνωμα
Μοριακές, γενετικές μεταβολές Μικροκυτταρικό καρκίνωμα SCLC Τα SCLC έχουν υψηλότερη συχνότητα μεταλλάξεων του p53 ενώ τα καρκινοειδή χαρακτηρίζονται από μεταλλάξεις στο γονίδιο menin. Οι απόλυτες διαφορές ανάμεσα στα SCLC και NSCLC είναι σχετικά λίγες και περιλαμβάνουν = Ενίσχυση του MYC και μεθυλίωση της κασπάσης-8, ενός αντιαποπτωτικού γονιδίου κλειδί, συμβαίνουν χαρακτηριστικά στο SCLC Παρουσία μεταλλάξεων του γονιδίου ras και υπερέκφρασης του Cox-2 στα NSCLC
Μοριακές, γενετικές μεταβολές Μικροκυτταρικό καρκίνωμα SCLC Τα SCLC έχουν υψηλότερη συχνότητα μεταλλάξεων του p53 ενώ τα καρκινοειδή χαρακτηρίζονται από μεταλλάξεις στο γονίδιο menin. Οι απόλυτες διαφορές ανάμεσα στα SCLC και NSCLC είναι σχετικά λίγες και περιλαμβάνουν = Ενίσχυση του MYC και μεθυλίωση της κασπάσης-8, ενός αντιαποπτωτικού γονιδίου κλειδί, συμβαίνουν χαρακτηριστικά στο SCLC Παρουσία μεταλλάξεων του γονιδίου ras και υπερέκφρασης του Cox-2 στα NSCLC
Μικροκυτταρικά καρκινώματα πνεύμονα Eπιθηλιακά κύτταρα με νευροενδοκρινικούς χαρακτήρες LOH 3p Απενεργοποίηση RB προκαρκινωματώδης αλλοίωση LOH 5q,22q Mετάλλαξη TP53 Πρωτοπαθές μικροκυτταρικό καρκίνωμα Eνίσχυση γονιδίου MYC-1 Μεταστατικό μικροκυτταρικό καρκίνωμα
Γενετικές μεταβολές μικροκυτταρικού και μεγαλοκυτταρικού νευροενδοκρινικού Καρκινώματος Μικροκυτταρικό καρκίνωμα SCLC Αδρανοποίηση του γονιδίου του ρετινοβλαστώματος (RB) και η υπερέκφραση του Ε2F1. Ειδικές προνεοπλασματικές μεταβολές που σχετίζονται με το SCLC δεν έχουν αναγνωριστεί Συχνές απώλειες αλληλόμορφων έχουν αναγνωριστεί σε φυσιολογικό ή υπερπλαστικό βρογχικό επιθήλιο παρακείμενο διηθητικών όγκων.
Καρκινοειδή Τα καρκινοειδή χαρακτηρίζονται από μεταλλάξεις στο γονίδιο MEN 1 (αν και σποραδικά) με απουσία παραγωγής της πρωτείνης μενίνη(menin) οπως και τα καρκινοειδή του ΓΕΣ Οι γενετικές αλλοιώσεις (Rb,P53 c-myc) σχεδόν ελλείπουν απο τα τυπικά καρκινοειδή και απαντώνται σε περιορισμένη αναλογία στα άτυπα καρκινοειδή
Lancet. 2004 Mar 6;363(9411):775 Two prognostically significant subtypes of high-grade lung neuroendocrine tumours independent of small-cell and large-cell neuroendocrine carcinomas identified by gene expression profiles. Jones MH, Virtanen C, Honjoh
Μικροκυτταρικό καρκίνωμα SCLC Πρόγνωση και προγνωστικοί παράγοντες Επιβαρυντικοί κλινικοί προγνωστικοί παράγοντες περιλαμβάνουν το εκτεταμένο στάδιο της νόσου, χαμηλή κατάσταση ικανότητας, αυξημένο LDH ορού ή αλκαλικής φωσφατάσης, χαμηλή αλμπουμίνη πλάσματος και χαμηλό νάτριο πλάσματος. Κανένας ιστολογικός ή γενετικός παράγοντας δεν σχετίζεται με την πρόγνωση.