ΥΑΡΟΚΟΠΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ

Transcript

1 ΥΑΡΟΚΟΠΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΣΜΖΜΑ ΓΔΧΓΡΑΦΗΑ Ζ ΔΓΚΑΣΑΣΑΖ ΣΧΝ ΠΡΟΦΤΓΧΝ ΣΟ ΓΖΜΟ ΔΟΡΓΑΗΑ- ΤΓΚΡΗΖ ΣΖ ΓΔΧΓΡΑΦΗΑ ΣΟΤ ΣΟΠΟΤ ΜΔΣΑΞΤ ΣΧΝ ΓΔΚΑΔΣΗΧΝ ΣΟΤ 1920 ΚΑΗ ΣΟΤ Πηπρηαθά εξγαζέα ηεο ΔιΫλεο ΓθαιΪ Α.Μ Αζάλα, ΦεβξνπΪξηνο 2011

2 ΥΑΡΟΚΟΠΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΣΜΖΜΑ ΓΔΧΓΡΑΦΗΑ Ζ ΔΓΚΑΣΑΣΑΖ ΣΧΝ ΠΡΟΦΤΓΧΝ ΣΟ ΓΖΜΟ ΔΟΡΓΑΗΑ- ΤΓΚΡΗΖ ΣΖ ΓΔΧΓΡΑΦΗΑ ΣΟΤ ΣΟΠΟΤ ΜΔΣΑΞΤ ΣΧΝ ΓΔΚΑΔΣΗΧΝ ΣΟΤ 1920 ΚΑΗ ΣΟΤ Πηπρηαθά εξγαζέα ηεο ΔιΫλεο ΓθαιΪ Α.Μ ΔπηβιΫπσλ θαζεγεηάο Γεψξγηνο Κξεηηθφο Αζάλα, ΦεβξνπΪξηνο

3 ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΧΝ ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΠΗΝΑΚΧΝ... 6 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΥΑΡΣΧΝ... 8 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΓΗΑΓΡΑΜΜΑΣΧΝ... 9 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΔΗΚΟΝΧΝ ΠΡΟΛΟΓΟ ΠΔΡΗΛΖΦΖ ABSTRACT ΔΗΑΓΧΓΖ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: ΠΡΗΝ ΣΖΝ ΚΑΣΑΣΡΟΦΖ ΠΟΝΣΟ Σνπνγξαθέα Πιεζπζκφο Απαζρφιεζε Πξντφληα, Βηνκεραλέα, Δκπφξην Δθπαέδεπζε ΜΗΚΡΑ ΑΗΑ Σνπνγξαθέα Πιεζπζκφο κχξλε Απαζρφιεζε Δθπαέδεπζε ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΘΡΑΚΖ Σνπνγξαθέα Πιεζπζκφο Απαζρφιεζε Δθπαέδεπζε ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: ΣΑ ΗΣΟΡΗΚΑ ΓΔΓΟΝΟΣΑ ΠΟΤ ΟΓΖΓΖΑΝ ΣΟΝ ΞΔΡΗΕΧΜΟ ΠΟΝΣΟ ΜΗΚΡΑ ΑΗΑ ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΘΡΑΚΖ

4 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΑΠΟΚΑΣΑΣΑΖ ΣΧΝ ΠΡΟΦΤΓΧΝ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ( ) ΔΛΔΤΖ ΣΧΝ ΠΡΟΦΤΓΧΝ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΑΠΟΚΑΣΑΣΑΖ ΣΧΝ ΠΡΟΦΤΓΧΝ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ Αγξνηηθά ΑπνθαηΪζηαζε Αζηηθά ΑπνθαηΪζηαζε Πνιενδνκηθφο ζρεδηαζκφο θαη απνδεκηψζεηο Πνιηηηθά ζπκπεξηθνξϊ ησλ πξνζθχγσλ ΠνιηηηζκηθΫο ζπλϋπεηεο ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4: ΔΓΚΑΣΑΣΑΖ ΣΧΝ ΠΡΟΦΤΓΧΝ ΣΖΝ ΔΠΑΡΥΗΑ ΔΟΡΓΑΗΑ (εκεξηλφο Γάκνο Δνξδαέαο) (Ϋσο ην 1922) ( ) ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ ΓΤΣΗΚΖ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ Ζ Γπηηθά Μαθεδνλέα πξηλ ηελ αληαιιαγά Ζ Γπηηθά Μαθεδνλέα κεηϊ ηελ αληαιιαγά ΔΠΑΡΥΗΑ ΔΟΡΓΑΗΑ (ΔΠΑΡΥΗΑ ΚΑΨΛΑΡΗΧΝ ΜΔΥΡΗ ΣΟ 1927) Σνπνγξαθέα Ζ πξψηε εγθαηϊζηαζε (πξηλ ηελ αληαιιαγά ηνπ 1922) Ζ εγθαηϊζηαζε ησλ πξνζθχγσλ κεηϊ ηε Μηθξαζηαηηθά Καηαζηξνθά ( ) ΑζηηθΪ ραξαθηεξηζηηθϊ ΓεκνγξαθηθΪ ζηνηρεέα ΚνηλσληθΪ ζηνηρεέα ΟηθνλνκηθΪ ζηνηρεέα ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5: Ο ΓΖΜΟ ΔΟΡΓΑΗΑ ΣΖ ΓΔΚΑΔΣΗΑ ΥΧΡΟΘΔΣΖΖ-ΘΔΜΗΚΖ ΚΑΗ ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΟΡΓΑΝΧΖ ΑΣΗΚΑ ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΓΖΜΟΓΡΑΦΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ΚΟΗΝΧΝΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ΠΟΛΗΣΗΜΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ΑλΪιπζε εξσηεκαηνινγένπ

5 ΠνιηηηζηηθΫο δξαζηεξηφηεηεο ησλ ζπιιφγσλ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ

6 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΠΗΝΑΚΧΝ Πέλαθαο 1: ηνηρεέα εθπαέδεπζεο ζηνλ Πφλην.. ζει.22 Πέλαθαο 2: Πιεζπζκφο ΜηθξΪο Αζέαο ην ζει.24 Πέλαθαο 3: ΔιιεληθΫο θαη ΣνπξθηθΫο βηνκεραληθϋο κνλϊδεο ηεο Μ.Αζέαο, ζει.27 Πέλαθαο 4: Πιεζπζκφο ΘξΪθεο ζει.30 Πέλαθαο 5: ΓεκνγξαθηθΪ ζηνηρεέα Αλαηνιηθάο ΘξΪθεο.. ζει.37 Πέλαθαο 6: Δζλνινγηθά ζχλζεζε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ΔιιΪδαο 1913, 1920, ζει.41 Πέλαθαο 7: Γηαζεζηκφηεηα γαηψλ θαη πξνζθπγηθά εγθαηϊζηαζε..... ζει.44 Πέλαθαο 8: Πνζνζηφ δηαζϋζηκσλ ζηξεκκϊησλ αλϊ πεξηθϋξεηα... ζει.44 Πέλαθαο 9: Πιεζπζκφο ΜνπζνπικΪλσλ ζηε Γπηηθά Μαθεδνλέα..ζει.53 Πέλαθαο 10: Πξνζθπγηθφο Πιεζπζκφο ηεο Γπηηθάο Μαθεδνλέαο ην ζει.54 Πέλαθαο 11: Πξνζθπγηθφο Πιεζπζκφο ηεο Γπηηθάο Μαθεδνλέαο ην ζει.55 Πέλαθαο 12: Πιεζπζκφο Γπηηθάο Μαθεδνλέαο ζει.56 Πέλαθαο 13: Αλαινγέα πξνζθχγσλ ζε 1000 θαηνέθνπο ηεο Γπη. Μαθεδνλέαο ζει.56 Πέλαθαο 14 Ο αξηζκφο ησλ νηθεκϊησλ θαη ησλ ζηξεκκϊησλ γαηψλ πνπ αλάθνπλ ζηνπο Οζσκαλνχο θαηϊ ρσξηφ ηεο πεξηθϋξεηαο Κατιαξέσλ ην 1923.ζει Πέλαθαο 15 Δηάζηα παξαγσγά γεσξγηθψλ πξντφλησλ (ζε θηιϊ) αλϊ ρσξηφ ηεο Δπαξρέαο ην 1913.ζει Πέλαθαο 16: ηνηρεέα εθπαέδεπζεο ηεο Δπαξρέαο Δνξδαέαο ην 1905,...ζει.63 Πέλαθαο 17: ΔπηζθεπαζζΫληα νηθάκαηα ζηε Γπηηθά Μαθεδνλέα ζει.66 Πέλαθαο 18: Οη δηαλνκϋο ζηνπο νηθηζκνχο θαη ηνπο θιάξνπο ην ζει Πέλαθαο 19: Δπαξρέα Δνξδαέαο- νηθηζκνέ κε κνπζνπικαληθφ θαη πξνζθπγηθφ πιεζπζκφ ζει Πέλαθαο 20: ηνηρεέα πξνϋιεπζεο ησλ πξνζθπγηθψλ νηθνγελεηψλ. ζει Πέλαθαο 21: ρνιεέα ηεο Δνξδαέαο ην ζει Πέλαθαο 22: Έκπνξνη θαη ειεχζεξνη επαγγεικαηέεο ζηελ Πηνιεκαΐδα ζει.84 Πέλαθαο 23: Ζ Ϋθηαζε ηνπ Γάκνπ ζει.86 Πέλαθαο 24: Πξνυπνινγηζκφο ησλ Ϋξγσλ ππνδνκάο ηνπ λϋνπ νηθηζκνχ ΚνκΪλνπ (ζε επξψ)... ζει.89 6

7 Πέλαθαο 25: Πιεζπζκφο Γεκνηηθψλ ΓηακεξηζκΪησλ Γάκνπ Δνξδαέαο...ζει Πέλαθαο 26: ΠιεζπζκηαθΪ ραξαθηεξηζηηθϊ ησλ Γάκσλ Πηνιεκαΐδαο, Αγ. Παξαζθεπάο, Βεξκένπ, Μνπξηθένπ πξηλ ην ζρϋδην ΚαιιηθξΪηεο ζει Πέλαθαο 27: ΚνηηαζκαηνινγηθΪ ζηνηρεέα ηεο ιηγληηνθφξαο πεξηνράο..ζει.95 Πέλαθαο 28: χλνιν γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ θαη εθηϊζεσλ ηνπ Γάκνπ Δνξδαέαο ην ζει Πέλαθαο 29: Δθκεηαιιεχζεηο θαη αξηζκφο δψσλ θαηϊ θαηεγνξέα...ζει Πέλαθαο 30: Δθκεηαιιεχζεηο θαη αξηζκφο δψσλ θαηϊ θαηεγνξέα...ζει Πέλαθαο 31: Δθκεηαιιεχζεηο θαη αξηζκφο δψσλ θαηϊ θαηεγνξέα. ζει Πέλαθαο 32: ΟηθνλνκηθΪ ζηνηρεέα Γάκνπ Πηνιεκαΐδαο ην ζει.102 Πέλαθαο 33: ΟηθνλνκηθΪ ζηνηρεέα Γάκνπ Αγ. Παξαζθεπάο ην ζει.103 Πέλαθαο 34: ΟηθνλνκηθΪ ζηνηρεέα Γάκνπ Βεξκένπ ην ζει.104 Πέλαθαο 35: ΟηθνλνκηθΪ ζηνηρεέα Γάκνπ Μνπξηθένπ ην ζει.105 Πέλαθαο 36: ΖιηθηαθΫο νκϊδεο ησλ εξσηεζϋλησλ αλϊ θχιν..ζει.110 Πέλαθαο 37: Δπέπεδν εθπαέδεπζεο ησλ εξσηεζϋλησλ αλϊ θχιν...ζει.110 Πέλαθαο 38: ΔπΪγγεικα ησλ εξσηεζϋλησλ αλϊ θχιν.....ζει.110 Πέλαθαο 39: ΠεξηνρΫο πξψηεο εγθαηϊζηαζεο πξνζθχγσλ.....ζει.112 Πέλαθαο 40: Υξνλνινγέεο κεηεγθαηϊζηαζεο ζηελ Πηνιεκαΐδα.....ζει.113 7

8 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΥΑΡΣΧΝ ΥΪξηεο 1: Σα γεσγξαθηθϊ φξηα ηνπ Πφληνπ.ζει.18 ΥΪξηεο 2: Σα γεσγξαθηθϊ φξηα ηεο ΜηθξΪο Αζέαο.. ζει.23 ΥΪξηεο 3: Ζ κχξλε ζηε Μ.Αζέα. ζει.25 ΥΪξηεο 4: Σα γεσγξαθηθϊ φξηα ηεο Αλαηνιηθάο ΘξΪθεο.... ζει.29 ΥΪξηεο 5: ΥΪξηεο επαξρέαο Δνξδαέαο..... ζει.57 ΥΪξηεο 6: ΥΪξηεο Πηνιεκαΐδαο.... ζει.67 ΥΪξηεο 7: Οη εξγαηηθϋο θαηνηθέεο ηνπ ρσξηνχ Αλαηνιηθνχ.. ζει.91 8

9 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΓΗΑΓΡΑΜΜΑΣΧΝ ΓηΪγξακκα 1: Πιεζπζκφο ΜηθξΪο Αζέαο ην ζει.25 ΓηΪγξακκα 2: Δζλνινγηθά ζχλζεζε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ΔιιΪδαο 1913, 1920, ζει.41 ΓηΪγξακκα 3 Ζ ζρϋζε ησλ πξνγφλσλ πξνζθχγσλ ησλ εξσηεζϋλησλ κε ηνπο έδηνπο.ζει.111 ΓηΪγξακκα 4: Ζ θαηαγσγά ησλ εξσηεζϋλησλ ζει.111 ΓηΪγξακκα 5: Απαζρφιεζε ησλ πξνζθχγσλ.. ζει.113 ΓηΪγξακκα 6: Δέδνο απνδεκέσζεο ησλ πξνζθχγσλ... ζει.114 ΓηΪγξακκα 7: Πεγά πιεξνθνξηψλ γηα ηελ ηζηνξέα ησλ πξνγφλσλ ησλ εξσηεζϋλησλ. ζει.114 ΓηΪγξακκα 8: Ζ ζεκαληηθφηεηα ησλ ζηνηρεέσλ ζπγθξφηεζεο ηεο ηαπηφηεηαο ησλ εξσηεζϋλησλ ζει.115 ΓηΪγξακκα 9: Γηαηάξεζε ηεο θνπιηνχξαο ησλ εξσηεζϋλησλ ζει.115 ΓηΪγξακκα 10: Γηαηάξεζε ηεο δηαιϋθηνπ ησλ εξσηεζϋλησλ ζει.116 ΓηΪγξακκα 11: Κξαηηθά ζπκβνιά ζηελ πνιηηηζκηθά ζπλϋρεηα ησ θαηνέθσλ. ζει.116 ΓηΪγξακκα 12: Πφζν ζεσξνχλ νη θϊηνηθνη ηνλ ηφπν πξνϋιεπζάο ηνπο ρακϋλε παηξέδα... ζει.117 ΓηΪγξακκα 13: Πφζν ζεσξνχλ νη θϊηνηθνη ηνλ ηφπν πξνϋιεπζάο ηνπο ρακϋλε παηξέδα (ζε πνζνζηϊ).ζει.118 ΓηΪγξακκα 14: Ζ Ϊπνςε ησλ θαηνέθσλ γηα ηελ Σνπξθέα... ζει.118 9

10 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΔΗΚΟΝΧΝ Δηθφλα 1: ΣζαγθΪξεδεο ζηνλ Πφλην.....ζει.19 Δηθφλα 2: Απνθινέσζε θνπληνπθηψλ ζηελ Καηξαζνχληα.....ζει.20 Δηθφλα 3: Σν θξνληηζηάξην Σξαπεδνχληαο....ζει.21 Δηθφλα 4: Σν ιηκϊλη ηεο κχξλεο..ζει.25 Δηθφλα 5: Ζ νδφο ΦξαγθνκαραιΪ ηελ εκϋξα ηεο γηνξηάο ηνπ ΒαζηιηΪ Κσλζηαληέλνπ....ζει.26 Δηθφλα 6: Αγξφηεο ζην δξφκν πξνο ηελ αγνξϊ ηεο κχξλεο....ζει.26 Δηθφλα 7: Σν ιηκϊλη ηεο κχξλεο..ζει.27 Δηθφλα 8: Ζ Δπαγγειηθά ρνιά.....ζει.28 Δηθφλα 9: Σν Κεληξηθφ Παξζελαγσγεέν....ζει.28 Δηθφλα 10: Ζ ΜεγΪιε ηνπ ΓΫλνπο ρνιά......ζει.31 Δηθφλα 11: Θενινγηθά ζρνιά ΥΪιθεο...ζει.32 Δηθφλα 12: Θξάλνο γηα ηνπο λεθξνχο....ζει.33 Δηθφλα 13: Πφληηνη πξφζθπγεο ζην ιηκϊλη....ζει.34 Δηθφλα 14: ΣΪγκαηα εξγαζέαο...ζει.35 Δηθφλα 15: Πξφζθπγεο ζην ιηκϊλη ηεο κχξλεο...ζει.36 Δηθφλα 16: Καηαζηξνθά ηεο κχξλεο...ζει.36 Δηθφλα 17: Οη πξφζθπγεο ηεο πεξηθϋξεηαο ηεο Ραηδεζηνχ πεξηκϋλνπλ ηα πινέα θαηαζθελσκϋλνη (Οθηψβξηνο 1922 )...ζει.38 Δηθφλα 18: Απνρψξεζε κε θϊξα...ζει.38 Δηθφλα 19: ΔθθΫλσζε ηεο ΣζαηΪιηδαο ζει.38 Δηθφλα 20: Απνρψξεζε κε ηξϋλα..ζει.38 Δηθφλα 21: Πξφζθπγεο ζην θαξϊβη..ζει.39 Δηθφλα 22: Σν Δζληθφ ΘΫαηξν σο ρψξνο πξνζσξηλάο δηακνλάο πξνζθχγσλ- Αζάλα ζει.40 Δηθφλα 23: Πξφρεηξνη πξνζθπγηθνέ θαηαπιηζκνέ ζην Θεζεέν - Αζάλα ζει.40 Δηθφλα 24: Πξνζθπγηθφο νηθηζκφο ζην Βχξσλα ην ζει.47 Δηθφλα 25: ΠξνζθπγηθΫο πνιπθαηνηθέεο ζηελ Αζάλα ην ζει.47 Δηθφλα 26: ΔιεπζΫξηνο ΒεληδΫινο.....ζει.49 Δηθφλα 27: Πξνζθπγηθφο θαηαπιηζκφο ζηε Μαθεδνλέα, ζει.52 Δηθφλα 28: ξγσκα ζηα ρσξϊθηα ηεο Πηνιεκαΐδαο...ζει.62 10

11 Δηθφλα 29: Ϊββαο Παπιέδεο..ζει.64 Δηθφλα 30: Σν πϊξθν ηεο Πηνιεκαΐδαο...ζει.70 Δηθφλα 31: Σν πδξαγσγεέν...ζει.75 Δηθφλα 32: Ζ Γεψηξεζε...ζει.76 Δηθφλα 33: Σν ππφ αλϋγεξζε λϋν ζρνιηθφ κϋγαξν....ζει.76 Δηθφλα 34: Σν πξψην ΓπκλΪζην Πηνιεκαΐδαο..ζει.78 Δηθφλα 35: Ζ πξψηε εθθιεζέα ηεο Αγέαο ΣξηΪδαο, πνπ ρηέζηεθε.....ζει.79 Δηθφλα 36: Ζ Αγέα ΣξηΪδα φπσο εέλαη ζάκεξα....ζει.79 Δηθφλα 37: Γακάιηα πνκπά ζηελ Πνληνθψκε..ζει.79 Δηθφλα 38: ΠαξαθΪζ ζηελ Πνληνθψκε (παξϋα πνπ δηαζθεδϊδεη ηξαγνπδψληαο).ζει.80 Δηθφλα 39: Οη πξφεδξνη ηεο Πηνιεκαΐδαο...ζει.80 Δηθφλα 40: Αιψληζκα ζηελ Πηνιεκαΐδα..ζει.81 Δηθφλα 41: Ο Αλαλέαο Νηθνιαΐδεο θαη ηα παηδηϊ ηνπ, Μειηζζνθφκνη....ζει.82 Δηθφλα 42: Βειφληαζκα ηνπ θαπλνχ ζηελ Πνληνθψκε...ζει.83 Δηθφλα 43: Φχηεκα ηνπ θαπλνχ ζηελ Πνληνθψκε...ζει.83 Δηθφλα 44: Έκπνξνη θαη ειεχζεξνη επαγγεικαηέεο ζηελ Πηνιεκαΐδα ζει.85 Δηθφλα 45: Σν θαξκαθεέν ηνπ Παλαγησηέδε ζηελ Πηνιεκαΐδα...ζει.85 Δηθφλα 46: Πεξηνρά ρσξνζϋηεζεο εξγνζηαζέσλ ζηελ Πηνιεκαΐδα..ζει.87 Δηθφλα 47: ΔξγνζηΪζηα Πηνιεκαΐδαο...ζει.95 Δηθφλα 48: Σν θσηνβνιηατθφ πϊξθν ηεο Πηνιεκαΐδαο...ζει.106 Δηθφλα 49: Σν θσηνβνιηατθφ πϊξθν ηεο Πηνιεκαΐδαο....ζει.106 Δηθφλα 50: πγθξφηεκα ζρνιεέσλ ζηελ Πηνιεκαΐδα..ζει.107 Δηθφλα 51: Tν Γεκνηηθφ αζιεηηθφ θϋληξν Πηνιεκαΐδαο....ζει.107 Δηθφλα 52: Tν αζιεηηθφ θϋληξν ξέςεσλ..ζει.107 Δηθφλα 53: Σν ΜπνδνζΪθεην Ννζνθνκεέν ζηελ Πηνιεκαΐδα.....ζει.108 Δηθφλα 54: ΠαξΪζηαζε ρνξεπηηθνχ ηκάκαηνο ζε εθδάισζε ηνπ ζπιιφγνπ...ζει.119 Δηθφλα 55: Υνξεπηηθά εθδάισζε ηνπ πιιφγνπ...ζει.120 Δηθφλα 56: ΠαξαδνζηαθΪ παηρλέδηα ζηα πιαέζηα ησλ Ησλεέσλ 2003 ζει.120 Δηθφλα 57: Οη Μσκφγεξνη...ζει.122 Δηθφλα 58: Αλαβέσζε ηνπ θιεδνλα..ζει

12 ΠΡΟΛΟΓΟ Έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα πξνβιάκαηα πνπ αληηκεηψπηζε ε ειιεληθά θνηλσλέα άηαλ ην πξνζθπγηθφ δάηεκα. Οη Διιελνξζφδνμνη πιεζπζκνέ ηεο ΜηθξΪο Αζέαο, ηνπ Πφληνπ θαη ηεο Αλαηνιηθάο ΘξΪθεο αλαγθϊζηεθαλ λα κεηαθηλεζνχλ απφ ηνπο ηφπνπο θαηαγσγάο ηνπο θαη λα εγθαηαζηαζνχλ ζηελ ΔιιΪδα, γεγνλφο πνπ δεκηνχξγεζε ζεηηθϋο θαη αξλεηηθϋο ζπλϋπεηεο ζηηο πεξηνρϋο ππνδνράο θαη εγθαηϊζηαζεο. θνπφο ηεο Ϋξεπλαο εέλαη, ινηπφλ, λα κειεηεζνχλ νη ζπλϋπεηεο απηϋο, λα αμηνινγεζνχλ θαη ζην ηϋινο λα δηεξεπλεζεέ ε ζπκβνιά ηνπο ζηε ζεκεξηλά γεσγξαθέα ηνπ ηφπνπ ππνδνράο. ηελ εξγαζέα απηά ε πεξέπησζε κειϋηεο εέλαη ν Γάκνο Δνξδαέαο, θαζψο ζηελ πεξηνρά απηά ην θαηλφκελν άηαλ αξθεηϊ Ϋληνλν. Γηα ηελ πινπνέεζε ηεο εξγαζέαο βνάζεζαλ θαη ζπλεξγϊζηεθαλ αξθεηνέ Ϊλζξσπνη, πνπ νθεέισ λα επραξηζηάζσ. ΑξρηθΪ, ζα άζεια λα επραξηζηάζσ ηνλ θ. Κξεηηθφ, επηβιϋπνληα θαζεγεηά ηεο εξγαζέαο κνπ, ν νπνένο κε παξφηξπλε λα επηζθεθηψ ηελ εμεηαδφκελε πεξηνρά θαη λα ρξεζηκνπνηάζσ πνηνηηθϋο κεζφδνπο Ϋξεπλαο (εξσηεκαηνιφγηα θαη ζπλεληεχμεηο). Αθφκε, ελέζρπζε ζεκαληηθϊ ηε βηβιηνγξαθέα κνπ κε βηβιέα απαξαέηεηα γηα ηε κειϋηε ηνπ ηζηνξηθνχ, θπξέσο, κϋξνπο ηεο εξγαζέαο θαη κε ελεκϋξσζε γηα ηηο δηαζϋζηκεο πεγϋο πιεξνθνξηψλ ζρεηηθϊ κε ην ζϋκα ηεο ΫξεπλΪο κνπ, φπσο ην ΚΫληξν Μηθξαζηαηηθψλ πνπδψλ θαη ε Δπηηξνπά Πνληηαθψλ Μειεηψλ. ΣΫινο, κε ηηο ζπκβνπιϋο θαη ηηο δηνξζψζεηο ηνπ ζπλϋβαιε ζεκαληηθϊ ζηελ ηειεηνπνέεζε ηεο εξγαζέαο κνπ. ΔπηπιΫνλ, ζα άζεια λα επραξηζηάζσ ηνλ ηδηνθηάηε ησλ εθεκεξέδσλ Δνξδατθφο Παικφο θαη Πηνιεκαένο, θ. ΚνζκΪ Πνπγαξέδε, γηα ηελ πνιχηηκε βνάζεηϊ ηνπ, θαζψο κνπ επϋηξεςε λα ζπιιϋμσ πιεξνθνξέεο απφ ην αξρεέν ηεο εθεκεξέδαο Δπαξρηαθά Φσλά θαη κνπ παξαρψξεζε ζπλϋληεπμε, πνπ κε βνάζεζε πνιχ ζηελ ΫξεπλΪ κνπ. εκαληηθά, επέζεο, άηαλ ε βνάζεηα ηνπ ΓεκΪξρνπ Πηνιεκαΐδαο θ. Γξεγφξε Σζηνχκαξε, ν νπνένο, κϋζσ ηεο ζπλϋληεπμεο, κε ελεκϋξσζε γηα ηηο δξαζηεξηφηεηεο πξνζθπγηθνχ ελδηαθϋξνληνο ηεο πφιεο θαη κε παξϋπεκςε θαη ζε Ϊιιεο πεγϋο πιεξνθνξηψλ. Αθφκε, νθεέισ λα επραξηζηάζσ ην Μηθξαζηαηηθφ χιινγν Πηνιεκαΐδαο, ηνλ Πνληηαθφ χιινγν Πηνιεκαΐδαο θαη ηε Θξαθηθά Δζηέα ΑξρηγΫλεο, γηα ηε ζεξκά ππνδνρά, ηελ ελεκϋξσζε, ηελ παξνρά πιεξνθνξηψλ θαη ηελ Ϊςνγε ζπλεξγαζέα ηνπο. Γηα ηελ πξαγκαηνπνέεζε ηεο Ϋξεπλαο πεδένπ ζα άζεια λα επραξηζηάζσ ηνπο 100 αλζξψπνπο πνπ ζπλεξγϊζηεθαλ πνιχ πξφζπκα, ζπκπιεξψλνληϊο ηα 12

13 εξσηεκαηνιφγηα, ηνλ θ. Παπαδφπνπιν πχξν, ηελ θ. ΦσκΪ Γάκεηξα, ηελ θ. Μηραειέδνπ Εσά, ηελ θ. Παπαδνπνχινπ Μαξέα θαη ηελ θ. Παλαγησηνπνχινπ Διπηλέθε, πνπ βνάζεζαλ νπζηαζηηθϊ ζηε δηαδηθαζέα απηά. ΣΫινο, ζεκαληηθά άηαλ ε βνάζεηα ησλ εξγαδνκϋλσλ ηνπ ΚΫληξνπ Μηθξαζηαηηθψλ πνπδψλ θαη ηεο Δπηηξνπάο Πνληηαθψλ Μειεηψλ, πνπ κε βνάζεζαλ λα βξσ ην απαξαέηεην πιηθφ. 13

14 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Σν θέλεηξν, πνπ κε θαηεχζπλε λα αζρνιεζψ ζηε δηπισκαηηθά κνπ κε ηελ εγθαηϊζηαζε ησλ πξνζθχγσλ ζηελ Δνξδαέα, εέλαη ην ελδηαθϋξνλ πνπ Ϋρεη ε δηακφξθσζε θαη ε εμϋιημε ηεο πεξηνράο απηάο απφ ηελ Ϋιεπζε ησλ πξνζθχγσλ ηε δεθαεηέα ηνπ 20. Έλα, αθφκα, θέλεηξν γηα κϋλα απνηϋιεζε ην γεγνλφο φηη νη πξφγνλνέ κνπ αλάθνπλ ζην θχκα ηεο πξνζθπγηϊο, πνπ άξζε απφ ηε ΜηθξΪ Αζέα θαη ηνλ Πφλην ην 1922 θαη 1924 αληέζηνηρα θαη εγθαηαζηϊζεθε ζηελ εμεηαδφκελε πεξηνρά. Γηα ηνπο ιφγνπο απηνχο ζϋιεζα λα κϊζσ πεξηζζφηεξα γηα ηηο ζπλζάθεο δσάο ησλ πξνζθχγσλ κεηϊ απφ κέα αλαγθαζηηθά κεηαλϊζηεπζε, αιιϊ θαη γηα ηε ζπκβνιά ηνπο ζηελ εμϋιημε ηεο επξχηεξεο πεξηνράο. ηφρνο ηεο εξγαζέαο απηάο εέλαη ε πεξηγξαθά ησλ ζπλζεθψλ ηεο δσάο ησλ πξνζθχγσλ ηελ πεξένδν πξνζαξκνγάο ηνπο ζηε «λϋα παηξέδα», ε αλϊιπζε ηεο γεσγξαθέαο ηνπ ηφπνπ (αζηηθφο, δεκνγξαθηθφο, θνηλσληθφο θαη νηθνλνκηθφο ηνκϋαο) ηε δεθαεηέα ηνπ 20 θαη ε ζχγθξηζά ηεο κε ηε γεσγξαθέα ηνπ ηφπνπ ηε δεθαεηέα ηνπ Αθφκε, ζηελ ΫξεπλΪ κνπ πεξηιακβϊλεηαη ε πνιηηηζκηθά εηθφλα ηεο πφιεο ηεο Πηνιεκαΐδαο ηε δεθαεηέα ηνπ 2000, ψζηε κε ηελ δηεξεχλεζε ησλ ζηνηρεέσλ απηψλ λα δηαπηζησζεέ αλ ν πνιηηηζκφο ησλ πξνζθχγσλ αθνκνηψζεθε, αλαθαηεχηεθε κε ηνλ άδε ππϊξρνληα ά αλ επηθξαηεέ πνιηηηζηηθφο πινπξαιηζκφο. Γηα λα εέλαη πην γιαθπξά θαη πην ιεπηνκεξάο ε πεξηγξαθά, παξϊιιεια κε ηελ θαηαγξαθά ησλ ηζηνξηθψλ ζηνηρεέσλ θαη ηεο πθηζηϊκελεο θαηϊζηαζεο ηεο πεξηνράο, εθϊξκνζα Ϋξεπλα πεδένπ, ε νπνέα πεξηιϊκβαλε δχν βαζηθϋο δξαζηεξηφηεηεο: Γηαλνκά εξσηεκαηνινγέσλ ζε θαηνέθνπο ηεο Πηνιεκαΐδαο θαη ηνπ Αλαηνιηθνχ Δνξδαέαο, πνπ Ϋρνπλ θαηαγσγά πξνζθπγηθά, κε ζθνπφ ηε ζπιινγά πνηνηηθψλ πιεξνθνξηψλ ζρεηηθϊ κε ηηο ζπλζάθεο εγθαηϊζηαζεο ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο, αιιϊ θαη ηηο απφςεηο ηνπο γηα πνιηηηζκηθϊ θαη θνηλσληθϊ ζϋκαηα. Πξαγκαηνπνέεζε ζπλεληεχμεσλ κε ηνπηθνχο παξϊγνληεο, φπσο ν Γάκαξρνο Πηνιεκαΐδαο θαη ν ηδηνθηάηεο δχν εθεκεξέδσλ ηνπ ηνπηθνχ ηφπνπ. ΑιιΪ θαη κε ππεξαησλφβην θϊηνηθν ηνπ Αλαηνιηθνχ πνπ Ϋδεζε ην ηζηνξηθφ γεγνλφο ηεο αληαιιαγάο ησλ πιεζπζκψλ θαη άηαλ απφ ηνπο πξψηνπο πξφζθπγεο πνπ εγθαηαζηϊζεθαλ ζηελ Πηνιεκαΐδα. 14

15 Σν απνηϋιεζκα απηάο ηεο Ϋξεπλαο εέλαη ε γλσζηνπνέεζε ησλ ζπλεπεηψλ, ζεηηθψλ θαη αξλεηηθψλ, πνπ πξνϋθπςαλ απφ ηελ Ϋιεπζε ησλ πξνζθχγσλ ζηελ Δνξδαέα θαη ησλ ζηνηρεέσλ (νηθνλνκηθψλ, πνιηηηζκηθψλ, αζηηθψλ) πνπ Ϋρνπλ δηαηεξεζεέ σο ζάκεξα ζηελ πεξηνρά. Χζηφζν, αλ θαη ε Ϋξεπλα αθνξϊ ζπγθεθξηκϋλν ηφπν, ζα δψζεη αξθεηϋο πιεξνθνξέεο γηα ην θνηλσληθφ θαηλφκελν ηεο πξνζθπγηϊο, ηηο δηαδηθαζέεο εγθαηϊζηαζεο ησλ πξνζθχγσλ θαη ησλ ζπλεπεηψλ ηεο ζε επξχηεξν επέπεδν. 15

16 ABSTRACT The motive that guided me in writing my thesis on refugees placement in Eordea, is the interesting pattern and evolution of this region since they moved there in the early 1920 s. Another fact which induced me too, is that my ancestors were part of this exodus from Minor Asia in 1922 and Pontus in 1924 and took up residence in the region of research. For the reasons mentioned before, I was willing to learn more about the refugees living conditions after a forced immigration, as well as their contribution to this area s development. The aim of this project is the description of the refugees living conditions during their adjustment period to their new home, the geographical analysis of the location (urban, demographical, social and economic field) in the decade of the 1920 s and the comparison of it with the corresponding statistics for the decade of Furthermore, my investigation includes the cultural aspect of the city of Ptolemaida in the decade of 2000, so that through the examination of these component parts, it can be confirmed or not whether the culture of the refugees were integrated, combined with the already existing culture, or if a cultural pluralism prevailed. In order to give a more vivid and detailed description, apart from the recording of the historical elements and the existing situation in the area, I carried out a field research which included two basic parts: Distribution of questionnaires to Ptolemaida and Anatoliko of Eordea habitants, who have refugee origins, for collecting qualitative information related to the settlement conditions of their families and their opinions on cultural and social issues as well. Interviews with local notables, such as the Mayor of Ptolemaida and the publisher of two local newspapers. Moreover, an interview with a centenarian resident of Anatoliko who lived the historical population exchange and was one of the first refugees who settled in Ptolemaida. The result of this research is the notification of the positive and negative consequences of the refugee advent to Eordea and the cells (economic, cultural, urban) that have been reserved till nowadays. However, while the research refers to a specific place, it will give enough information about the social phenomenon of refugeeism, the procedures of the refugee moving in and its affect on a wider level. 16

17 ΔΗΑΓΧΓΖ Ζ παξνχζα κειϋηε πξαγκαηνπνηάζεθε σο πηπρηαθά κειϋηε ζηα πιαέζηα ησλ αθαδεκατθψλ κνπ ππνρξεψζεσλ ζην ηκάκα Γεσγξαθέαο ηνπ Υαξνθφπεηνπ Παλεπηζηεκένπ. ηφρνο ηεο κειϋηεο εέλαη ε θαηαγξαθά ησλ ζπλζεθψλ εγθαηϊζηαζεο θαη ηεο δηαδηθαζέαο απνθαηϊζηαζεο ησλ πξνζθχγσλ ζην Γάκν Δνξδαέαο, ε αλϊιπζε ηεο γεσγξαθέαο ηνπ ηφπνπ ηε δεθαεηέα ηνπ 1920 θαη ε ζχγθξηζά ηεο κε ηε ζεκεξηλά εηθφλα ηεο πεξηνράο. ΑξρηθΪ, παξϋζεζα ιέγα ζηνηρεέα γηα θϊζε ηφπν πξνϋιεπζεο ησλ πξνζθχγσλ, ψζηε λα δνζεέ κηα πιάξεο εηθφλα γηα ηνλ πνιηηηζκφ ηνπο. ηε ζπλϋρεηα, θαηϋγξαςα ηα ηζηνξηθϊ γεγνλφηα πνπ νδάγεζαλ ζηελ Ϋιεπζά ηνπο ζηελ ΔιιΪδα θαη αλϋιπζα ηα πξψηα ρξφληα ηεο πξνζπϊζεηαο απνθαηϊζηαζάο ηνπο. ηα επφκελα θεθϊιαηα πεξηϋγξαςα ηε γεσγξαθέα ηεο Δνξδαέαο, αλαιχνληαο θϊζε ηνκϋα ηεο, γηα ηε δεθαεηέα ηνπ 1920 θαη ηνπ 2000, κε ζθνπφ ηε ζχγθξηζά ηεο. ην ηϋινο παξαζϋησ ηα ζπκπεξϊζκαηϊ κνπ, φζνλ αθνξϊ ηηο ζπλϋπεηεο ηνπ θαηλνκϋλνπ ζηελ πεξηνρά. 17

18 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 Ο ΠΡΗΝ ΣΖΝ ΚΑΣΑΣΡΟΦΖ 1.1. ΠΟΝΣΟ Σνπνγξαθέα Ζ πεξηνρά ηνπ Πφληνπ βξέζθεηαη ζε βφξεην γεσγξαθηθφ πιϊηνο 39 ν ν θαη ζε αλαηνιηθφ γεσγξαθηθφ κάθνο 54 ν 60 ν κε Ϋθηαζε κέιηα. 1 Σα γεσγξαθηθϊ ηεο φξηα εέλαη πξνο ΒνξξΪ ε λνηηναλαηνιηθά παξαιέα ηνπ Δχμεηλνπ Πφληνπ, πξνο ηα αλαηνιηθϊ ν πνηακφο ΦΪζεο ζηελ πεξηνρά ηεο Ηβεξέαο 2, πξνο ηα δπηηθϊ ε πφιε ΖξΪθιεηα ε Πνληηθά ζηηο εθβνιϋο ηνπ πνηακνχ Άιπ (Κηδέι ΗξκΪθ) θαη πξνο ηα λφηηα ηα βνπλϊ ηνπ Αξγαένπ. «Ο Πφληνο σζηφζν δελ απνηειεέ γεσγξαθηθά ελφηεηα ρσξηζκϋλε απφ ηελ ππφινηπε κηθξαζηαηηθά ελδνρψξα. Καη ζηε ζπλεέδεζε ησλ μϋλσλ ηαμηδησηψλ άηαλ θαζηεξσκϋλνο σο ηκάκα ηεο ΜηθξΪο Αζέαο.» Πιεζπζκφο ΥΪξηεο 1: Σα γεσγξαθηθϊ φξηα ηνπ Πφληνπ, Πεγή: χκθσλα κε ηελ απνγξαθά, πνπ δεκηνπξγάζεθε κε εληνιά ηεο θπβϋξλεζεο ηνπ ΔιεπζΫξηνπ ΒεληδΫινπ, ν ειιεληθφο πιεζπζκφο, πνπ θαηνηθνχζε ζηνλ Πφλην ζην δηϊζηεκα αλεξρφηαλ ζηνπο θαηνέθνπο, απφ ηνπο νπνένπο νη πεξηζζφηεξνη βξέζθνληαλ ζην βηιαϋηη ηεο εβϊζηεηαο θαη ηεο Σξαπεδνχληαο Ησαλλέδεο, Ιζηοπία και ζηαηιζηική ηηρ Σπαπεζούνηαρ και ηηρ γύπω πεπιοσήρ, Αδειθψλ Κπξηαθέδε, Θεζζαινλέθε 1988, ζει 7. 2 εκεξηλά Γεσξγέα ηνπ ΚαπθΪζνπ 3 Ά. Ξαλζνπνχινπ-ΚπξηΪθνπ, (2001), Ο Πφληνο ησλ Διιάλσλ, Ιζηοπικά,109, (6) 4 φ.π., (12) 18

19 Έλα βαζηθφ ζηνηρεέν, πνπ ραξαθηεξέδεη ηελ ηζηνξέα ηνπ Πφληνπ εέλαη ε θηλεηηθφηεηα ησλ θαηνέθσλ ηνπ, ιφγσ νηθνλνκηθψλ θαη πνιηηηθψλ αηηηψλ. Έλα κεγϊινο κϋξνο ησλ ειιεληθψλ πιεζπζκψλ ηεο παξϊιηαο εχθνξεο δψλεο ηεο πεξηνράο κεηαθηλάζεθε εμ αηηέαο ηεο αλεμϋιεγθηεο δξϊζεο ησλ «ληεξεκπϋεδσλ» 5 ζε απηά θαη ζπζπεηξψζεθαλ ζε νξεηλνχο νηθηζκνχο ηεο ελδνρψξαο, πινχζηνπο ζε κεηαιιεχκαηα. ε ιέγα κφλν ιηκϊληα ηνπ δπηηθνχ Πφληνπ, φπσο ηα λαπηηιηαθϊ θϋληξα ηεο ηλψπεο, ηεο Οηλφεο θαη ηεο Κεξαζνχληαο, ε νηθνλνκηθά παξνπζέα ησλ Διιάλσλ ππάξμε εκθαλάο, αλ θαη πεξηνξηζκϋλε Απαζρφιεζε ηα ρσξηϊ ηνπ νξεηλνχ Πφληνπ νη θϊηνηθνη θϊιππηαλ ηηο βηνπνξηζηηθϋο ηνπο αλϊγθεο κε ηελ θηελνηξνθέα, ηε γεσξγέα θαη ηε κεηαιινπξγέα (ζε φζεο πεξηνρϋο ππάξραλ εθκεηαιιεχζηκα κεηαιιεχκαηα), ζε ζπλδπαζκφ πνιιϋο θνξϋο κε «ην θαηηξηδεινχθ 7, ην ηεκηξηδεινχθ 8, ηελ εξγαζέα ηνπ ρακαηιεηϊξ 9, ηνπ ραιατηδά 10, ηνπ πθαληά θαη ηεο ξϊθηξαο» 11. ηα κϋζα ηνπ 19 νπ αη. ζε θϊπνηα ρσξηϊ ε γεσξγέα δελ θϊιππηε πηα ηηο ζηνηρεηψδεηο αλϊγθεο ησλ θαηνέθσλ. Δηθφλα 1, ΣζαγθΪξεδεο ζηνλ Πφλην, Πεγά: a-komiaki.blogspot.com Γεκηνπξγάζεθε, Ϋηζη, ε αλϊγθε λα εγθαηαιεέςνπλ ηα ρσξηϊ θαη λα πξνζθχγνπλ ζηηο πφιεηο θαη θπξέσο ζηελ Σξαπεδνχληα, γηα λα εμαζθαιέζνπλ ηα πξνο ην δελ. 12 ηηο πφιεηο αζρνινχληαλ κε θϊζε εέδνο εξγαζέαο, πνπ ππάξρε ηφηε, φπσο, «ε αξρηηεθηνληθά (νπζηαπϊζεδεο, ρηέζηεο), ε μπινπξγηθά (καξαγθνέ), μπινγιππηηθά, ππνδεκαηνπνηεέα (γεκελεηζάδεο, θνπληνπξαηζάδεο), ξαπηηθά (ηεξδάδεο), ζηδεξνπξγηθά (ληεκεηζάδεο), ραιθνπξγέα (κπαθηξηζάδεο), ρξπζνρνΐα (θντκηζάδεο), αξηνπνηεέα (θνπξνπληζάδεο), κπισλϊδεο (ρακαηιεηϊξ). Καη ζε φια απηϊ φρη κφλν 5 ΜνπζνπικΪλνη ηηκαξηνχρνη-ηνπηθνέ Ϊξρνληεο, πνπ εμνπζέαδαλ απφιπηα πεξηνρϋο θαη νηθηζκνχο, νη νπνένη βξέζθνληαλ ζηε δηαδξνκά ελφο πνηακνχ. 6 Ά. Ξαλζνπνχινπ-ΚπξηΪθνπ, (2001), Ο Πφληνο ησλ Διιάλσλ, Ιζηνξηθά,109, (10) 7 ην επϊγγεικα ηνπ αγσγηϊηε, 8 ε ηϋρλε ηνπ ζηδεξνπξγνχ. 9 Ο κπισλϊο. 10 Ο γαλσηάο. 11 Δ. Ησαλ. Σαμηδεο, Από ηην Σζιμεπά ηος Πόνηος ζηην Ελλάδα, Αδειθψλ Κπξηαθέδε α.ε., Θεζζαινλέθε 2007, ζει Γ. Φηξηηλέδεο, Κπώμνη, Αδειθφηεηνο Κξσκλαέσλ ΚαιακαξηΪο, Θεζζαινλέθε 1994, ζει

20 επδνθηκνχζαλ, αιιϊ θαη αλαδεηθλχνληαλ θαη θαιιηηϋρλεο.» 13 ΚαηΪ ζπλϋπεηα πνιινέ απφ απηνχο πξνηηκνχληαλ γηα ηελ εθηϋιεζε κεγϊισλ Ϋξγσλ, φπσο εθθιεζέεο, γϋθπξεο θ.ϊ Πξντφληα, Βηνκεραλέα, Δκπφξην Σα γεσξγηθϊ πξντφληα πνπ παξάγαγαλ άηαλ πνηθέια αλϊινγα ην θιέκα θϊζε πεξηνράο. Έηζη, ελδεηθηηθϊ, αλϊκεζα ζηνλ Άιπ θαη ζηνλ Ίξε, ηα θπξηφηεξα πξντφληα εέλαη ν θαπλφο, ηα ζηηεξϊ, ηα φζπξηα, ην κεηϊμη θαη ην ακπϋιη. Γχξσ απφ ηελ ΑκΪζεηα θχξηα πξντφληα εέλαη ηα δεκεηξηαθϊ, ην κεηϊμη, ηα κάια, ηα ζηαθχιηα θαη Ϊιια θξνχηα. Δλψ, ζηελ πεξηνρά ηεο Κεξαζνχληαο θαη ηεο Σξέπνιεο ην θχξην αληηθεέκελν ηνπ εκπνξένπ εέλαη ηα θνπληνχθηα, ην θαιακπφθη θαη ηα θαζφιηα. «Αλ θαη ζε φια ηα κϋξε ηεο παξαιέαο ππϊξρεη Ϊθζνλε μπιεέα λαππεγάζηκε θαη νηθνδνκάζηκε, επεηδά ε θπβϋξλεζε δπζθνιεχεη ηελ εμαγσγά, ε ρψξα ζηεξεέηαη απφ ηελ εθκεηϊιιεπζε απηνχ ηνπ πινχζηνπ πξντφληνο ηεο. Ζ αιηεέα, αλ θαη εέλαη Ϊθζνλε, απφ Ϊγλνηα ησλ θαηνέθσλ θαη απφ ηελ Ϋιιεηςε αιηεπηηθψλ κϋζσλ, πεξηνξέδεηαη κφλν ζηα «ραςέα» (αθχα-ζαξδϋιεο), πνπ αιηεχνληαη ζε απέζηεπηε πνζφηεηα.» 14 ηνλ βηνκεραληθφ ηνκϋα πεξηνξέδνληαη ζηε ραιθνπξγέα, ηε ρξπζνρνΐα, ηε ζηδεξνπξγέα θ.α., νη νπνέεο, φκσο θαη απηϋο εμαζζελνχλ φζν εμαπιψλεηαη ε επξσπατθά ηϋρλε. ζνλ αθνξϊ ην εκπφξην, ην εμαγψγηκν πξντφλ, πνπ Ϋρεη ηε κεγαιχηεξε δάηεζε, εέλαη ην ζηηϊξη, ην νπνέν αλαπηχζζεη ηελ εκπνξηθά δξαζηεξηφηεηα, θπξέσο, ζηελ Σξαπεδνχληα θαη ηελ Ακηζφ Δθπαέδεπζε Ζ εθπαέδεπζε ησλ Διιάλσλ ηνπ Πφληνπ γέλεηαη πην νξγαλσκϋλε ζηα ηϋιε ηνπ 17 νπ αηψλα, αθνχ κϋρξη ηφηε κφλν νη ηεξεέο κνξθψλνληαλ, γηα λα επηηειϋζνπλ ηα ζξεζθεπηηθϊ ηνπο θαζάθνληα. Δηθφλα 2, Απνθινέσζε θνπληνπθηψλ ζηελ Καηξαζνχληα, Πεγά: Πόληνο-Παηξίο Πεθηιεκέλε, Λεύθσκα Γ. Φηξηηλέδεο, Κπώμνη, Αδειθφηεηνο Κξσκλαέσλ ΚαιακαξηΪο, Θεζζαινλέθε 1994, ζει Ησαλλέδεο, Ιζηοπία και ζηαηιζηική ηηρ Σπαπεζούνηαρ και ηηρ γύπω πεπιοσήρ, Αδειθψλ Κπξηαθέδε, Θεζζαινλέθε 1988, ζει

21 Ζ έδξπζε ησλ Φξνληηζηεξέσλ Σξαπεδνχληαο (1682) (εηθφλα 3) θαη Αξγπξνχπνιεο (1722), ε ζχζηαζε αλεμϊξηεηνπ θξϊηνπο (1830), ε δηαθάξπμε ηνπ ΣαλδηκΪη (1839), ε Ϋθδνζε ηνπ ΥΪηηη-Υνπκαγηνχλ (1856), ε δηαθάξπμε ησλ Κνηλνηηθψλ Καλνληζκψλ ηνπ Οηθνπκεληθνχ Παηξηαξρεένπ (1862), ν αγψλαο γηα ηελ εζληθά νινθιάξσζε, ε ΜεγΪιε ΗδΫα, ν αγψλαο γηα ηελ έδξπζε Απηφλνκεο Γεκνθξαηέαο Δηθφλα 3,Σν Φξνληηζηάξην Σξαπεδνχληαο Πεγά: ζηνλ Πφλην, νη αζξφεο κεηαλαζηεχζεηο ησλ Διιάλσλ ηνπ Πφληνπ πξνο ηε Ρσζέα, ε πξντνχζα παξαθκά ηεο Οζσκαληθάο Απηνθξαηνξέαο θαη ε ξαγδαέα νηθνλνκηθά αλϊπηπμε ησλ Διιάλσλ ηεο πεξηνράο εέλαη γεγνλφηα, πνπ επεξεϊδνπλ Ϋληνλα ηελ πνξεέα ηεο εθπαέδεπζεο ζηνλ Πφλην. 15 Απφ ηηο αξρϋο ηνπ 19 νπ αηψλα θαη σο ην 1860 πεξέπνπ, ε εθπαέδεπζε εκθαλέδεηαη κε ιέγα ζρνιεέα ζηα αζηηθϊ, θπξέσο, θϋληξα θαη ζηα κνλαζηάξηα ηεο νπκειϊ, ηνπ Βαδειψλα, ηνπ Πεξηζηεξεψηα, ηνπ ΥνπηνπξΪ, ηνπ Αγ. Γεσξγένπ ΥαιηλαξΪ θ.ϊ. 16 Ζ αικαηψδεο αλϊπηπμε ηεο ειιεληθάο παηδεέαο Ϋγηλε κεηϊ ην 1856, φηαλ εθδφζεθε ην δηϊηαγκα ΥΪηη Υνπκαγηνχλ, πνπ αλϊκεζα ζε Ϊιια επϋηξεπε ηελ ειεχζεξε θαη απηφλνκε δηνέθεζε ησλ ζρνιεέσλ. 17 Ζ αζηηθά ηϊμε επϋλδπζε ζεκαληηθϊ πνζϊ ζηελ εθπαέδεπζε, ψζηε λα δεκηνπξγεζεέ ην θαηϊιιειν ζηειερηαθφ δπλακηθφ γηα ηελ απνδνηηθφηεξε ιεηηνπξγέα ησλ επηρεηξάζεσλ. Έηζη, αλαγϋξζεθαλ ζε πφιεηο θαη ρσξηϊ ζρνιεέα φισλ ησλ βαζκέδσλ. Σν 1890 ππάξραλ ζηνλ Πφλην 500 ζρνιεέα, φπνπ θνηηνχζαλ καζεηϋο θαη δέδαζθαλ 543 δϊζθαινη θαη θαζεγεηϋο. Ζ αλϊπηπμε άηαλ ζπλεράο, κε απνηϋιεζκα ηα ζρνιεέα λα θηϊζνπλ ηα 1200 δεκνηηθϊ, 8 εκηγπκλϊζηα κε καζεηϋο θαη δαζθϊινπο θαη θαζεγεηϋο. εκαληηθφ ξφιν ζηελ αλϊπηπμε ηεο παηδεέαο Ϋπαημε ε εθθιεζέα, ε νπνέα εέρε απαξράο αλαιϊβεη ην Ϋξγν ηεο εθπαέδεπζεο, αιιϊ θαη αξγφηεξα ζπλϋβαιε ζεκαληηθϊ ζηελ αλϊπηπμε ησλ ζρνιεέσλ. 15 Δ. Ησαλ. Σαμηδεο, Από ηην Σζιμεπά ηος Πόνηος ζηην Ελλάδα, Αδειθψλ Κπξηαθέδε α.ε., Θεζζαινλέθε 2007, ζει Γ. Λαδαξέδεο, (2001), Ζ παηδεέα ζηνλ Πφλην, Ιζηοπικά, 109, (34) 17 Ζ ειιεληθά εθπαέδεπζε ζηνλ Πφλην. ΠξνζπειΪζηεθε 3 Ηαλνπαξένπ 2011 απφ: 21

22 Νεπ/γεέα Παξζελαγσγεέα Αξξελαγσγεέα ΚΪηνηθνη ηηο αξρϋο ηνπ 20 ν αηψλα ε εθπαέδεπζε, κε ηε ζπκβνιά ηεο εθθιεζέαο θαη ηεο αζηηθάο ηϊμεο, αλαπηχρζεθε ηφζν, πνπ ηα ζρνιεέα ζηηο επαξρέεο πνιιαπιαζηϊζηεθαλ θαη ν αξηζκφο ησλ καζεηψλ φιν θαη απμαλφηαλ. ηνλ παξαθϊησ πέλαθα αλαγξϊθνληαη ηα ζρνιεέα, ν αξηζκφο ησλ καζεηψλ θαη ησλ θαζεγεηψλ, αιιϊ θαη ν πξνυπνινγηζκφο γηα ηε ιεηηνπξγέα ησλ ζρνιεέσλ. Αξηζκφο ζρνιεέσλ, δηδαζθϊισλ, καζεηψλ γηα ηα Αξξελαγσγεέα, ηα Παξζελαγσγεέα θαη ηα Νεπηαγσγεέα, ν πξνυπνινγηζκφο γηα ηε ιεηηνπξγέα απηψλ θαη ν αξηζκφο ησλ Διιάλσλ θαηνέθσλ πνπ δνχζαλ ζηηο Δπαξρέεο, πνπ αλαθϋξνληαη, ην 1914 ζηνλ Πφλην. ΔθθιεζηαζηηθΫο Δπαξρέεο Ακαζεέαο Νενθαηζαξεέαο Σξαπεδνχληαο Υαιδεέαο Κνισλέαο Ρνδνπφιεσο Κνηλφηεηεο Έιιελεο θϊηνηθνη Αξηζκφο ρνιεέσλ Αξηζκφο δηδαζθϊισλ Αξηζκφο καζεηψλ Αξηζκφο ρνιεέσλ Αξηζκφο δηδαζθϊισλ Αξηζκφο καζεηψλ Αξηζκφο ρνιεέσλ Αξηζκφο λεπέσλ Πξνυπνινγηζκφο ζε ιέξεο Σνπξθέαο Πέλαθαο 1,ηνηρεέα εθπαέδεπζεο ζηνλ Πφλην, Πεγά: Δηακαληήο Λαδαξίδεο, 1988, ζει.86 22

23 1.2. ΜΗΚΡΑ ΑΗΑ Σνπνγξαθέα Ζ ΜηθξΪ Αζέα, «ην ζηαπξνδξφκη ησλ ιαψλ, ε θνηηέδα ησλ πνιηηηζκψλ, αιιϊ θαη Ϋλαο ζηξαηεγηθάο ζεκαζέαο ρψξνο πνπ επεξϋαζε ζε κεγϊιν βαζκφ ηε ζχγρξνλε πνιηηηθά ηζηνξέα» 18, εέλαη ε ρεξζφλεζνο πνπ εθηεέλεηαη δπηηθϊ ηεο αζηαηηθάο επεέξνπ ζε κηα λνεηά γξακκά πνπ μεθηλϊ απφ ηνλ θφιπν ηεο ΑιεμαλδξΫηαο (Ηζζφο) Ϋσο ηελ Σξαπεδνχληα ηεο Μαχξεο ζϊιαζζαο. Έρεη Ϋθηαζε ηεηξ. ρικ θαη ν γεσγξαθηθφο πξνζδηνξηζκφο ηεο εέλαη 36 ν -42 ν βφξεην πιϊηνο θαη 26 ν -40 ν αλαηνιηθφ κάθνο. ΒξΫρεηαη απφ ηνλ Δχμεηλν Πφλην ζην ΒνξξΪ, ηε Μεζφγεην ζην Νφην θαη ην Αηγαέν δπηηθϊ. ΥΪξηεο 2:Σα γεσγξαθηθϊ φξηα ηεο ΜηθξΪο Αζέαο, Πεγή: alismonitespatrides.blogspot.com Πιεζπζκφο Ο πιεζπζκφο ζε φιε ηελ επηθξϊηεηα ηεο ΜηθξΪο Αζέαο, πξηλ ηελ αξρά ησλ εθηνπηζκψλ θαη δησγκψλ θαηϊ ησλ Υξηζηηαλψλ απφ ην Οζσκαληθφ θξϊηνο, ην Ϋηνο 1913 δηαρσξέδεηαη ζε εζληθφηεηεο ά θπιϋο, φπσο θαέλεηαη ζηνλ παξαθϊησ πέλαθα. 18 Έ. ΓξεγνξηΪδνπ, Εδεζμαηολόγιον μύπνηρ, Κνριέαο, Αζάλα 2003, ζει

24 ΠΛΖΘΤΜΟ ΜΗΚΡΑ ΑΗΑ ΣΟ 1913 ΔΘΝΗΚΟΣΖΣΑ Ζ ΦΤΛΖ ΠΛΖΘΤΜΟ 1 ΔΛΛΖΝΔ (Οξζφδνμνη, Γπηηθνέ, Μειρέηεο, Γηακαξηπξφκελνη, Έιιελεο πνιέηεο) 2 ΑΡΜΔΝΗΟΗ (Γξεγνξηαλνέ, Γπηηθνέ, ΠξνηεζηΪληεο) ΚΟΠΣΔ ΚΑΗ ΛΑΣΗΝ ΡΑΓΗΑΖ ΣΗΓΚΑΝΟΗ ΗΟΤΓΑΗΟΗ ΟΘΧΜΑΝΟΗ ΣΟΤΡΚΟΗ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΚΡΖΣΔ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΓΗΟΤΡΟΤΚΟΗ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΚΗΕΗΛ-ΜΠΑ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΓΔΡΒΗΗΓΔ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΛΤΚΗΑ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΠΗΗΓΗΑ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΛΤΚΑΟΝΗΑ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΠΑΜΦΤΛΗΑ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΑΦΑΡΟΗ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΚΑΠΠΑΓΟΚΗΑ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΣΡΟΤΚΜΔΝΗΓΔ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΒΗΘΤΝΗΑ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΜΔΟΥΑΛΓΖΝΟΗ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΛΑΕΟΗ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΑΝΝΟΗ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΜΗΓΓΡΔΛΟΗ-ΑΜΠΥΑΕΟΗ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΓΔΧΡΓΗΑΝΟΗ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΑΝΕΑΡΗΣΔ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΕΔΩΜΠΔΚΔ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΑΛΒΑΝΟΗ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΠΟΜΑΚΟΗ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΚΗΡΚΑΗΟΗ ΚΟΤΡΓΟΗ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΔΚ ΒΟΝΗΑ-ΔΡΕΔΓΟΒΗΝΖ ΤΡΟΗ ΥΡΗΣΗΑΝΟΗ ΓΤΣΗΚΟΗ ΜΟΤΟΤΛΜΑΝΟΗ ΣΑΣΑΡΟΗ-ΠΔΡΔ ΤΝΟΛΟ Πέλαθαο 2 Πιεζπζκφο Μ. Αζέαο 1913, Πεγή: Γ. Κ. Σκαλιέρης, "Λαοί και Φσλαί της Μικράς Ασίας"1922, 24

25 πσο βιϋπνπκε ζηνλ πέλαθα θαη ηελ πέηα ην πνζνζηφ ησλ Διιάλσλ απφ ην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ΜηθξΪο Αζέαο εέλαη αξθεηϊ κεγϊιν. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ, φκσο, παξαηεξεέηαη ζηνλ πιεζπζκφ ηεο κχξλεο. ΠΛΗΘΤΜΟ ΜΙΚΡΑ ΑΙΑ ΣΟ 1913 ΔΛΛΗΝΔ ΛΟΙΠΔ ΔΘΝΙΚΟΣΗΣΔ κχξλε ΓηΪγξακκα 1. Πιεζπζκφο ΜηθξΪο Αζέαο ην 1913 Ζ κχξλε, Ϋρνληαο μερσξηζηά γεσγξαθηθά ζϋζε ζηελ Αλαηνιηθά Μεζφγεην, απνηεινχζε άδε απφ ηνλ 16 νπ αηψλα Ϋλα δηεζλϋο ιηκϊλη. Ζ ζηαδηαθά εγθαηϊζηαζε Γπηηθνεπξσπαέσλ ζπλϋβαιε ζηελ αικαηψδε αθκά ηεο θαη δελ Ϊξγεζε λα γέλεη ζεκαληηθφ νηθνλνκηθφ θϋληξν ζηελ Αλαηνιηθά Μεζφγεην. Σν εκπφξην θαη ε εθβηνκερϊληζε, παξϊιιεια κε ηελ θαηαζθεπά ζηδεξνδξνκηθνχ δηθηχνπ, ζα απνηειϋζνπλ θαη ηε βαζηθφηεξε αηηέα νηθνλνκηθάο αλϊπηπμεο, ε νπνέα ζα πξνζειθχζεη Έιιελεο απφ ηε Μηθξαζηαηηθά ελδνρψξα, ηα λεζηϊ ηνπ Αηγαένπ θαη ηελ ΔιιΪδα. 19 ΚαηΪ ζπλϋπεηα, ν πιεζπζκφο ησλ Διιάλσλ ζηελ επξχηεξε πεξηνρά ηεο κχξλεο ζα απμεζεέ ζεκαληηθφ. ΠαξΪιιεια, απμϊλεηαη θαη ν πιεζπζκφο ησλ κνπζνπικϊλσλ πξνζθχγσλ, ιφγσ ηνπ Ρσζνηνπξθηθνχ ΠνιΫκνπ ην , ηνπ Διιελνηνπξθηθνχ ΠνιΫκνπ ην 1897 θαη ησλ βαιθαληθψλ πνιϋκσλ. πλνιηθϊ, ν πιεζπζκφο ηεο ζηηο αξρϋο ΥΪξηεο 3, Ζ κχξλε ζηε Μ.Αζέα, Πεγά: estamou.blogspot.com Δηθφλα 4, Σν ιηκϊλη ηεο κχξλεο, Πεγά: egpaid.blogspot.com ηνπ 20 νπ αηψλα αλϋξρεηαη ζηνπο θαηνέθνπο, ελψ ηελ πξψηε δεθαεηέα θηϊλεη 19 Α. Θεκνπνχινπ, Ο εμαζηηζκφο κηαο κηθξαζηϊηηθεο πφιεο, ην παξϊδεηγκα ηεο κχξλεο, Χαμένερ Παηπίδερ-μύπνη, Σα λϋα, Αζάλα 2002, ζει

26 ηνπο πεξέπνπ, απφ ηνπο νπνένπο νη εέλαη Έιιελεο. Ο ππφινηπνο πιεζπζκφο απνηειεέηαη απφ πεξέπνπ κνπζνπικϊλνπο, Δβξαένπο, ΑξκΫληνπο θαη Δπξσπαένπο. 20 ζνλ αθνξϊ ηε ρσξνηαμηθά θαηαλνκά ηνπ πιεζπζκνχ, νη Έιιελεο θαηνηθνχλ θνληϊ ζην ιηκϊλη θαη ην εκπνξηθφ θϋληξν ηεο πφιεο, ζηε θξϊγθηθε ζπλνηθέα (ΦξαγθνκαραιΪο), φπνπ δηακϋλνπλ απφ ηνλ 16 ν αηψλα νη Δπξσπαένη. 21 Δηθφλα 5, Πεγά: Πεγή: Χακέλεο παηξίδεο-σκύξλε, Τα λέα, 2002, ζει Απαζρφιεζε Ο θπξηφηεξνο ηνκϋαο δξαζηεξηνπνέεζεο ηνπ ειιεληθνχ ζηνηρεένπ ζηε κηθξαζηαηηθά ελδνρψξα θαη ζηελ επξχηεξε πεξηνρά ηνπ Ατδηλένπ εέλαη ε θαιιηϋξγεηα αγξνηηθψλ πξντφλησλ, φπσο βακβϊθη, ζηαθέδα, ειηϊ θαη θαπλφο. Σα πξντφληα απηϊ απνηεινχζαλ θαη ηα θχξηα εμαγσγηθϊ πξντφληα ηεο κχξλεο. Σν δηϊζηεκα ε αγξνηηθά παξαγσγά ζηε Γπηηθά Μ. Αζέα θαη ζηελ πεξηνρά ηνπ Ατδηλένπ ηεηξαπιαζηϊζηεθε, κε απνηϋιεζκα ηελ απμαλφκελε εκπνξεπκαηνπνέεζε ηεο κχξλεο θαη ηελ Ϋληαμά ηεο ζηε δηεζλά νηθνλνκέα. Ζ ζϋζε πνπ θαηϋρεη ε κχξλε ζην Δηθφλα 6, Αγξφηεο ζην δξφκν πξνο ηελ αγνξϊ ηεο κχξλεο, Πεγή: Χακέλεο παηξίδεο-σκύξλε, Τα λέα, 2002, ζει.61. ζχλνιν ηνπ εμσηεξηθνχ εκπνξένπ ηεο Οζσκαληθάο απηνθξαηνξέαο απφ 7,5% ην 1850 ζην ηϋινο ηνπ 19 νπ αηψλα αλϋξρεηαη ζε 43% ησλ γεληθψλ εμαγσγψλ. 22 εκαληηθφο παξϊγνληαο, πνπ επλφεζε ηελ νηθνλνκηθά επκϊξεηα ηεο κχξλεο θαη θαη επϋθηαζε ηεο επηθξϊηεηαο ηεο ΜηθξΪο Αζέαο απνηϋιεζε ε θαηαζθεπά 20 Α. Θεκνπνχινπ, Ο εμαζηηζκφο κηαο κηθξαζηϊηηθεο πφιεο, ην παξϊδεηγκα ηεο κχξλεο, Χαμένερ Παηπίδερ-μύπνη, Σα λϋα, Αζάλα 2002, ζει π. 22 Α. Θεκνπνχινπ (2002), Καηεέρε ην 43% ησλ εμαγσγψλ, Ιζηοπικά, 148, (16) 26

27 ζηδεξνδξνκηθνχ δηθηχνπ. Ζ πξψηε γξακκά κχξλεο-ατδηλένπ εγθαηληϊζηεθε απφ ηνπο Δπξσπαένπο θεθαιαηνχρνπο ην 1866 θαη απφ ηφηε θαηαζθεπϊζηεθαλ αξθεηϋο γξακκϋο θαη ζηαζκνέ, ζηνπο νπνένπο εξγϊδνληαλ μϋλνη θαη Έιιελεο ηερληθνέ, πνπ εέραλ δνπιϋςεη ζε ζηδεξνδξφκνπο θαη κεραλνπξγεέα ζηελ ΔιιΪδα. Γχξσ απφ ηϋηνηνπο ζηαζκνχο ζπγθξνηάζεθαλ ζπρλϊ πνιπϊλζξσπνη νηθηζκνέ, πνπ πξνζεέιθπαλ Έιιελεο εκπφξνπο, ηερλέηεο, γηαηξνχο θ.ι.π. 23 ΜεγΪιε ζπκβνιά ζηελ αλαδσνγφλεζε ηνπ ειιεληθνχ εκπνξένπ ζηα ηϋιε ηνπ 19 νπ αηψλα θαη πεξηζζφηεξν ζηηο αξρϋο ηνπ 20 νπ άηαλ ε έδξπζε ππνθαηαζηεκϊησλ ηξαπεδψλ, κε πξψηε ηελ ηξϊπεδα Μπηηιάλεο ην Σα θαηαζηάκαηα φισλ ησλ ειιεληθψλ ηξαπεδψλ εέραλ ζθνπφ λα ηνλψζνπλ ην ειιεληθφ θεθϊιαην κε πηζησηηθϋο επθνιέεο. 24 ζνλ αθνξϊ ηε βηνκεραλέα, νη ζεκαληηθφηεξνη ηνκεέο αλϊπηπμεο άηαλ ε επεμεξγαζέα ά ζπζθεπαζέα αγξνηηθψλ πξντφλησλ θαη πξψησλ πιψλ, ε ηαπεηνπξγέα, ε λεκαηνπξγέα θαη ε πθαληνπξγέα. Οη κεγαιχηεξεο κνλϊδεο αλάθαλ ζε αλψλπκεο εηαηξεέεο μϋλσλ ππεθφσλ, σζηφζν, ππάξραλ πνιιϋο Δηθφλα 7, Σν ιηκϊλη ηεο κχξλεο, Πεγά: alepakos.blogspot.com κηθξφηεξεο αηκνθέλεηεο κνλϊδεο-αηκφκπινη, ζαπσλνπνηεέα, ππξελειαηνπξγεέα, βπξζνδεςέα, κεραλνπξγεέα, κνλϊδεο ζπζθεπαζέαο ζηαθέδαο θ.ι.π., πνπ αλάθαλ ζε Έιιελεο. ΔλδεηθηηθΪ: Έηε Δι.ΜνλΪδεο Σνπξ.ΜνλΪδεο Πέλαθαο 3, ΔιιεληθΫο θαη ΣνπξθηθΫο βηνκεραληθϋο κνλϊδεο ηεο Μ.Αζέαο, Πεγά: ηζηνξηα ειιεληθνπ εζλνπο ηδ ζει 371 Ζ κεέσζε ησλ βηνκεραληθψλ κνλϊδσλ ζηηο αξρϋο ηνπ 20 νπ αηψλα νθεέιεηαη ζην boycottage, πνπ εμαπϋιπζε ην λενηνπξθηθφ θνκηηϊην θαηϊ ησλ ειιεληθψλ πξντφλησλ, ην νπνέν νδάγεζε ζε νηθνλνκηθφ πιάγκα. 23 Ιζηοπία ηος Ελληνικού Έθνοςρ, Δθδνηηθά Αζελψλ, Αζάλα 1978, η. ΗΓ, ζει φ.π. 27

28 Δθπαέδεπζε Σα ειιεληθϊ ζρνιεέα πνπ δεκηνπξγάζεθαλ ζηε ΜηθξΪ Αζέα απνηϋιεζαλ ην Ϋξεηζκα ηεο ειιεληθάο παηδεέαο ζηε κεγϊιε απηά πεξηνρά κε ηελ πνιπηϊξαρε ηζηνξέα. 25 Σα πεξηζζφηεξα ζρνιεέα ηδξχζεθαλ ζηα ειιελφθσλα αζηηθϊ θϋληξα ησλ παξϊιησλ: κχξλε, Κπδσλέεο, ΒνπξιΪ, Σξαπεδνχληα θ.ι.π. ηε κχξλε ιεηηνπξγνχζε ε Δπαγγειηθά ρνιά, θϊησ απφ αγγιηθά πξνζηαζέα, θαη δηϋζεηε απφ ην 1861 πιάξεο γπκλϊζην θαη ειιεληθφ ζρνιεέν. ΓηΫζεηε, αθφκα, βηβιηνζάθε, πνπ αξηζκνχζε ηφκνπο, ελψ πιαηζησλφηαλ απφ ην κνλαδηθφ αξραηνινγηθφ κνπζεέν πνπ ππάξρε ζηε ΜηθξΪ Αζέα. ΜΫρξη ηε δεθαεηέα ηνπ 1880 ζηε Μηθξαζηαηηθά ελδνρψξα ππάξραλ ειϊρηζηα ζρνιεέα. Απφ ηφηε θαη ελψ εληεηλφηαλ ε εθπαηδεπηηθά δξαζηεξηφηεηα ζηελ παξϊιηα δψλε, Ϊξρηδε καδέ κε ηελ νηθνλνκηθά επϋθηαζε θαη ε πνιηηηζηηθά δηεέζδπζε ηνπ ειιεληζκνχ κε θπξηφηεξν θνξϋα ηνλ νξζφδνμν θιάξν. 26 Ζ έδξπζε ησλ ζρνιεέσλ εέρε ζθνπφ, φρη κφλν λα κελ μεραζηεέ ε ειιεληθά γιψζζα, αιιϊ θαη λα αληηθαηαζηαζεέ ε ηνπξθηθά απφ ηελ ειιεληθά. Γη απηφ θαη ηδξχζεθαλ παξζελαγσγεέα, ψζηε λα δηαδνζεέ επθνιφηεξα ε ειιεληθά γιψζζα ζηελ νηθνγϋλεηα. Ζ εθπαηδεπηηθά απηά πξνζπϊζεηα Ϋθεξε ηα Δηθφλα 8, Ζ Δπαγγειηθά ρνιά, Πεγή: mikrasiatwn.wordpress.com Δηθφλα 9, Πεγή: αλακελφκελα απνηειϋζκαηα θη Ϋηζη, ην 1912 νη θνηλφηεηεο ζπληεξνχζαλ ζρνιεέα, ηα νπνέα ζπλϋβαιαλ ζεκαληηθϊ ζηελ αχμεζε ησλ ειιελφθσλσλ. 25 Β. Γαιαθνχξα, Ρίζερ Ελλήνων-Μικπαζιάηερ, Πάγαζνο, ζει Ιζηοπία ηος Ελληνικού Έθνοςρ, Δθδνηηθά Αζελψλ, Αζάλα 1978, η. ΗΓ, ζει

29 1.3. ΑΝΑΣΟΛΗΚΖ ΘΡΑΚΖ Σνπνγξαθέα Ζ Αλαηνιηθά ΘξΪθε εέλαη ην κϋξνο ηεο ζχγρξνλεο Σνπξθηθάο Γεκνθξαηέαο, πνπ εέλαη γεσγξαθηθϊ κϋξνο ηεο Δπξψπεο, θαη βξέζθεηαη αλαηνιηθϊ ηεο δπηηθάο ΘξΪθεο. Ζ πεξηνρά πεξηιακβϊλεη ηηο ηξεηο επαξρέεο ηεο Αδξηαλνχπνιεο, ηνπ Κηξθιαξειέ θαη ηεο Ραηδεζηνχ. Έρεη Ϋθηαζε η.ρ.κ. θαη βξϋρεηαη λνηηνδπηηθϊ απφ ην Θξαθηθφ ΠΫιαγνο, λφηηα απφ ηνλ Διιάζπνλην θαη ηελ Πξνπνληέδα, λνηηναλαηνιηθϊ απφ ην Βφζπνξν θαη αλαηνιηθϊ απφ ηνλ Δχμεηλν Πφλην. ΥΪξηεο 4: ΓεσγξαθηθΪ φξηα Αλαηνιηθάο ΘξΪθεο, Πεγή: thrakikh-estia.gr Πιεζπζκφο Ζ πξψηε πιάξεο ζηαηηζηηθά, ζηελ νπνέα θαηαγξϊθεηαη ν πιεζπζκφο ηεο ΘξΪθεο θαη κϊιηζηα απφ επέζεκεο πεγϋο θαη φρη απφ απζαέξεηεο εθηηκάζεηο, δεκηνπξγάζεθε απφ ηνπο πξνϋδξνπο ησλ κεγϊισλ ζπιιφγσλ ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο ην 1878 κεηϊ ηελ ππνγξαθά ηεο ζπλζάθεο ηνπ Αγ. ηεθϊλνπ. χκθσλα, ινηπφλ, κε ηε ζηαηηζηηθά απηά, ν πιεζπζκφο δηαρσξέδεηαη σο εμάο: 29

30 ΠΛΖΘΤΜΟ ΘΡΑΚΖ 1878 ΣΑΣΗΣΗΚΖ ΜΔΓΑΛΧΝ ΤΛΛΟΓΧΝ ΚΧΝ/ΠΟΛΔΧ ΒΗΛΑΔΣΗΟ Έιιελεο Μνπζ/λνη Βνχιγα ξνη Άιιεο εζλφηεηεο ΞΫλνη ππάθννη χλνιν Α)ΑΝΓΡΗΑΝΟΤΠΟΛΔΧ αληδϊθηα α)αλδξηαλνππφιεσο β)ραηδεζηνχ γ)καιιηπφιεσο δ)ηιέκλνπ ε)φηιηππνππφιεσο χλνιν Β)ΚΧΝ/ΠΟΛΔΧ χλνιν πιεζπζκνχ ΘξΪθεο Πέλαθαο 4, Πιεζπζκφο ΘξΪθεο 1878, Πεγή: ηζηνξηα ειιεληθνπ εζλνπο ΙΓ ζει.372 Παξαηεξάζεθαλ, φκσο, θαηϊ θαηξνχο δηϊθνξεο απμνκεηψζεηο ζηνπο πιεζπζκνχο ηεο ΘξΪθεο, ιφγσ ππξθαγηψλ, επηδεκηθψλ αζζελεηψλ, πνιϋκσλ θαη επαλαζηϊζεσλ. Ζ ΒνπιγΪξηθε επαλϊζηαζε αλϊγθαζε ηνπο θαηνέθνπο ησλ ρσξηψλ ηεο Ρνδφπεο λα κεηαθηλεζνχλ πξνο ηα Νφηηα, ελψ κε ην Ρσζνηνπξθηθφ πφιεκν πνιινέ Σνχξθνη πξφζθπγεο απφ ηε Βνπιγαξέα εγθαηαζηϊζεθαλ ζηε ΘξΪθε. «ΜεηΪ ηε ζχζηαζε ηεο Απηφλνκεο Αλαηνιηθάο Ρσκπιέαο Ϊξρηζε ε κεηαλϊζηεπζε πνιιψλ Διιάλσλ απφ ηελ επαξρέα απηά πξνο ηηο ζξαθηθϋο πφιεηο θαη ηελ ΔιιΪδα. ζνη απφκεηλαλ δελ κπφξεζαλ λα απνθχγνπλ ηνλ εθβνπιγαξηζκφ.» Απαζρφιεζε Ζ πιεζπζκηαθά ππεξνρά ησλ Διιάλσλ ζηε ΘξΪθε Ϋλαληη ησλ Ϊιισλ εζλνηάησλ επϋθεξε θαη ηελ νηθνλνκηθά επξσζηέα. Έρνληαο ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ εθηϊζεσλ θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ επθνξέα ηνπ εδϊθνπο, επηδφζεθαλ ζηηο θαιιηϋξγεηεο, θπξέσο, δεκεηξηαθψλ, νζπξέσλ θαη νπσξηθψλ. Ζ γεσξγηθά παξαγσγά άηαλ αξθεηά φρη κφλν γηα ηελ θϊιπςε ησλ δηθψλ ηνπο αλαγθψλ, αιιϊ θαη γηα λα εμαρζεέ ζε Ϊιιεο πεξηνρϋο. Ηδηαέηεξα αλαπηπγκϋλε άηαλ θαη ε θηελνηξνθέα, ιφγσ ησλ απϋξαλησλ ιηβαδηψλ, βνζθνηφπσλ θαη δαζψλ, πνπ δηϋζεηε ε πεξηνρά. ΓηαηξΫθνληαλ δψα γηα θξεαηνπαξαγσγά, παξαγσγά γαιαθηνθνκηθψλ εηδψλ, γηα εθκεηϊιιεπζε καιιηψλ θαη δεξκϊησλ, αιιϊ θαη γηα κεηαθνξϋο Ιζηοπία ηος Ελληνικού Έθνοςρ, Δθδνηηθά Αζελψλ, Αζάλα 1978, η. ΗΓ, ζει φ.π., ζει

31 ΚαηΪ ζπλϋπεηα, αλαπηχρζεθε ε βηνηερλέα κϊιιηλσλ, αιιϊ θαη ε κεηαμνπξγέα, ε θαιαζνπιεθηηθά, ε ζαξσζξνπνηέα, ε ςαζνπνηέα, ε αξγηινπιαζηηθά, ε θεξακνπξγέα θαη ε ραιθνπξγέα. Ζ Ϋιιεηςε, φκσο, θεθαιαέσλ θαη νη λνκνζεζέεο ηεο ηνχξθηθεο δηνέθεζεο δελ επλφεζαλ ηε κεηϊβαζε ηεο βηνηερλέαο ζε βηνκεραλέα. ζνλ αθνξϊ ηελ αιηεέα, αλαπηχρζεθε ηδηαέηεξα, ιφγσ ηεο γεσγξαθηθάο ζϋζεο ηεο πεξηνράο. ηελ επνρηαθά αιηεέα δξαζηεξηνπνηνχληαλ, θπξέσο, νη Κσλζηαληηλνππνιέηεο, νη Γαλνρσξέηεο, νη Αηλέηεο, νη Καιιηπνιέηεο θαη νη Ραηδεζηηλνέ, ελψ κεγϊιν κϋξνο ηεο πνζφηεηαο ησλ ςαξηψλ, πνπ αιέεπαλ, εμαγφηαλ ζε μϋλεο ρψξεο. ΣΫινο, ζπνπδαέν νηθνλνκηθφ παξϊγνληα απνηϋιεζε θαη ην εκπφξην, απφ ην νπνέν ην εμαγσγηθφ βξηζθφηαλ νιφθιεξν, ζρεδφλ, ζηα ρϋξηα ησλ Διιάλσλ, ελψ ην εηζαγσγηθφ κεηαμχ Διιάλσλ θαη Δβξαέσλ. Σν ζπνπδαηφηεξν κϋζν γηα ηελ αληαιιαγά ησλ πξντφλησλ άηαλ νη εκπνξνπαλεγχξεηο, νη νπνέεο Ϋθεξλαλ κεγϊια Ϋζνδα ζηνπο Θξαθηψηεο Δθπαέδεπζε ην πξψην κηζφ ηνπ 19 νπ αηψλα ε παηδεέα άηαλ ππνηππψδεο ζε πνιιϋο θσκνπφιεηο θαη ρσξηϊ ηεο Αλαηνιηθάο ΘξΪθεο. Σελ Ϋιιεηςε δαζθϊισλ αλαπιάξσλαλ νη κνλαρνέ θαη νη θιεξηθνέ, ελψ γηα ηνπο εχπνξνπο ππάξραλ θαη νη νηθνδηδϊζθαινη, αιιϊ θαη ηα νηθηαθϊ ζρνιεέα, δειαδά, ζρνιεέα κε απηνζρϋδηνπο δαζθϊινπο. Ο ζθνπφο ηεο Κεληξηθάο Δθπαηδεπηηθάο Δπηηξνπάο, ησλ ζπιιφγσλ θαη ησλ πινχζησλ ρνξεγψλ άηαλ λα θαιπθζεέ ε αλϊγθε γηα λϋα ζρνιεέα, αιιϊ θαη γηα δηδαζθαιεέα θαη ηεξαηηθϋο ζρνιϋο, πνπ ζα κφξθσλαλ ηνπο δαζθϊινπο. 29 Σν κφλν εηδηθφ δηδαζθαιεέν, πνπ ππάξρε ηφηε Δηθφλα10: Ζ ΜεγΪιε ηνπ ΓΫλνπο ρνιά, Πεγή: argolikivivliothiki.gr ζηελ Αλαηνιά, άηαλ ε ΜεγΪιε ηνπ ΓΫλνπο ρνιά ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, ε νπνέα πξφζζεζε απφ ην 1863, εθηφο απφ ηα γπκλαζηαθϊ καζάκαηα θαη καζάκαηα αλσηϋξνπ θχθινπ. Γηα ηελ εθπαέδεπζε ηνπ αλσηϋξνπ θιάξνπ ππάξρε ε Θενινγηθά ρνιά ζηε 29 Ιζηοπία ηος Ελληνικού Έθνοςρ, Δθδνηηθά Αζελψλ, Αζάλα 1978, η. ΗΓ, ζει

32 ΥΪιθε. Δλψ, γηα ηελ εθπαέδεπζε ησλ θνξηηζηψλ ηδξχζεθαλ ηϋζζεξα παξζελαγσγεέα, εθ ησλ νπνέσλ, ην Παξζελαγσγεέν «ΠαιιΪο» πεξηιϊκβαλε φινπο ηνπο θχθινπο ηεο θαηψηεξεο θαη κϋζεο παηδεέα, θαζψο θαη δηδαζθαιεέν. Δηθφλα 11: Θενινγηθά ζρνιά ΥΪιθεο, Πεγή: ΑλΪινγε εθπαηδεπηηθά θέλεζε παξαηεξεέηαη ηα επφκελα ρξφληα θαη ζε Ϊιιεο πφιεηο ηεο πεξηνράο. ηελ Αδξηαλνχπνιε, ζηελ Αέλν, ζηε Ραηδεζηφ, ζηηο αξϊληα ΔθθιεζηΫο, ζηε ειπβξέα θαη ζε Ϊιιεο πφιεηο Ϊξρηζαλ λα ηδξχνληαη ζρνιϋο, παξζελαγσγεέα θαη αξξελαγσγεέα. Ο πφιεκνο, φκσο, ηνπ κεηϋηξεςε πνιιϊ ζρνιεέα ζε ζηξαηψλεο θαη πνιινέ καζεηϋο θαηϋθπγαλ ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε. 32

33 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Ο ΣΑ ΗΣΟΡΗΚΑ ΓΔΓΟΝΟΣΑ ΠΟΤ ΟΓΖΓΖΑΝ ΣΟΝ ΞΔΡΗΕΧΜΟ 2.1. Πφληνο Σνλ 18ν αηψλα αξρέδνπλ ηα κεγϊια ξεχκαηα κεηαλϊζηεπζεο απφ ηελ πεξηνρά ηνπ Πφληνπ θαη θηϊλνπλ ζην απφγεηφ ηνπο ηνλ 19ν αηψλα. ΚαηΪ ηε δηϊξθεηα ηεο επαλϊζηαζεο ηνπ 1821 θαη ησλ ηξηψλ ξσζνηνπξθηθψλ πνιϋκσλ πνπ αθνινχζεζαλ ( , , ), παξαηεξάζεθε κεηνέθεζε Διιάλσλ πξνο ηηο ξσζηθϋο πεξηνρϋο. 30 Κέλεηξν ηεο κεηνέθεζεο απηάο απνηϋιεζε ν θφβνο ησλ ηνπξθηθψλ αληεθδηθάζεσλ. Τπνινγέδεηαη φηη κνλϊρα ηελ πεξένδν απηά αλαγθϊζηεθαλ λα εγθαηαιεέςνπλ ηα ζπέηηα ηνπο Έιιελεο ηνπ Πφληνπ. 31 Σν 1908 νη Νεφηνπξθνη δηακνξθψλνληαο ην ξαηζηζηηθφ εζληθηζηηθφ ηνπο θέλεκα, Ϋζεζαλ σο ζηφρν λα δεκηνπξγάζνπλ «εζληθά νηθνλνκέα» κφλν κε ηελ εζληθά νκνηνγϋλεηα. Ζ εμϋιημε ηνπ εζληθηζηηθνχ απηνχ θηλάκαηνο ζπλϊδεη κε ηελ Ϊπνςε ηνπ Hechter, φηη ην κνληϋιν ηεο νηθνλνκηθάο εθκεηϊιιεπζεο θαη ηεο πνιηηηθάο θπξηαξρέαο ηνπ Δηθφλα 12: Θξάλνο γηα ηνπο λεθξνχο, Πεγή: jandsforequality.blogspot.com/ θϋληξνπ πϊλσ ζηελ πεξηθϋξεηα νδεγεέ ζηελ Ϊλνδν ηνπ εζληθηζκνχ 32, θαζψο νη ρξηζηηαλνέ ζηελ Οζσκαληθά απηνθξαηνξέα δελ εέραλ ηα έδηα νηθνλνκηθϊ θαη πνιηηηθϊ δηθαηψκαηα κε ηνπο Οζσκαλνχο, επεηδά εέηε δνχιεπαλ ζαλ δνχινη ζηα ρσξϊθηα, εέηε δελ αλαγλσξέδνληαλ σο αμηφπηζηνη κϊξηπξεο ζηα δηθαζηάξηα. Γηα ηελ επέηεπμε ηνπ ζηφρνπ ηνπο, νη Νεφηνπξθνη απνθϊζηζαλ ην 1911 ζην ζπλϋδξην πνπ Ϋγηλε ζηε Θεζζαινλέθε λα εμνληψζνπλ φιεο ηηο κε ηνπξθηθϋο εζλφηεηεο ζε φιε ηελ επηθξϊηεηα ηεο νζσκαληθάο απηνθξαηνξέαο. 33 Γηα ηελ πινπνέεζε ησλ ζρεδηαζκψλ έδξπζαλ κηα Δηδηθά Δπηηξνπά, ε νπνέα μεθέλεζε ηε δξϊζε ηεο κε ηνπο Έιιελεο ηεο Ησλέαο θαη ην 1916 Ϋθηαζε θαη ζην Γπηηθφ Πφλην. Ζ Ϋλαξμε ησλ δηψμεσλ θαηϊ ηνπ πιεζπζκνχ 30 Β. Αγηδέδεο, Έλληνερ ηος Πόνηος, θϊη Βηβιέν, 2009, η. Α, ζει Κ. ΦσηηΪδεο, Ο Ελληνιζμόρ ηηρ Κπιμαίαρ, Ζξφδνηνο, Αζάλα 1990, ζει Γ. Κξεηηθφο, Έθνορ και Χώπορ-Πποζεγγίζειρ ζηην ιζηοπική γεωγπαθία ηηρ ζύγσπονηρ Εςπώπηρ, Μεηαέρκην, Αζάλα 2007, ζει Β. Αγηδέδεο, Σν γεσπνιηηηθφ πιαέζην ηεο Πνληηαθάο γελνθηνλέαο, Ιζηοπία ηος Έθνοςρ, 17, (6) 33

34 αχμεζε ην θχκα ησλ θπγϊδσλ θαη σο αληέδξαζε ζηελ πνιηηηθά ησλ Σνχξθσλ Ϊξρηζε ε νξγϊλσζε δπλακηθψλ αληϊξηηθσλ νκϊδσλ. 34 ηελ αξρά ην αληϊξηηθν εέρε ην ξφιν ηεο απηνϊκπλαο ησλ ειιεληθψλ ρσξηψλ, σζηφζν, ζχληνκα πάξε ηε κνξθά επαλϊζηαζεο κε ηειηθφ ζηφρν ηε δεκηνπξγέα αλεμϊξηεηνπ ειιεληθνχ θξϊηνπο. Ο αγψλαο ηνπο άηαλ εμαηξεηηθϊ ζθιεξφο θαη νη απψιεηεο φιν θαη απμϊλνληαλ. Σν 1919 ε αλϊπηπμε ηνπ θεκαιηθνχ θηλάκαηνο ππάξμε θαηαιχηεο ησλ εμειέμεσλ θαη νδάγεζε ηνλ ηνπξθηθφ εζληθηζκφ ζε αθξαέεο ελϋξγεηεο θαηϊ ησλ ππφινηπσλ εζλνηάησλ ηεο απηνθξαηνξέαο. Ο πνληηαθφο ιαφο, Ϋγηλε αληηθεέκελν ζθαγάο, βαζαληζκψλ, δηψμεσλ, εθηνπέζεσλ, εθηειϋζεσλ, γελνθηνλέαο. 35 Ο αξηζκφο ησλ Πνληέσλ, πνπ εμνληψζεθαλ, ζχκθσλα κε ηα ππϊξρνληα ζηνηρεέα ππνινγέδεηαη ζηνπο ηεηξαθφζηνπο ρηιηϊδεο. Σν πξψην θχκα Πνληέσλ πξνζθχγσλ ζηελ ΔιιΪδα άξζε ην απφ ηα παξϊιηα ηνπ ΚαπθΪζνπ, ην Βαηνχκ θαη ην νρνχκ 36 θαη απνηεινχηαλ απφ ηνπο Πνληένπο, πνπ αθνινχζεζαλ ην ξσζηθφ ζηξαηφ απφ ηνλ Πφλην θαη ην Καξο θαη απφ ηνπο Πφληηνπο ηεο Νφηηαο Ρσζέαο. Σν δεχηεξν κεγϊιν θχκα άηαλ ην 1922, φηαλ αλαθνηλψζεθε επέζεκα ην δηϊηαγκα, «πνπ παξεέρε ηελ «Ϊδεηα» ζε φινπο ηνπο αιιφζξεζθνπο λα εγθαηαιεέςνπλ ηε ρψξα κϋρξη θαη ηηο 30 ΝνΫκβξε.» 37 ινη νη ελαπνκεέλαληεο ρξηζηηαλνέ ηεο κηθξαζηϊηηθεο ελδνρψξαο ζπγθεληξψζεθαλ ζην ιηκϊλη ηεο ακςνχληαο θαη ζηα ππφινηπα ιηκϊληα ηεο Μαχξεο ΘΪιαζζαο, ηα νπνέα άηαλ πιεκκπξηζκϋλα απφ αλζξψπνπο πνπ θνηκνχληαλ Δηθφλα 13 : Πφληηνη πξφζθπγεο ζην ιηκϊλη, com ζηα πεδνδξφκηα, εμαζιησκϋλνη απφ ηελ θνχξαζε θαη ηηο αξξψζηηεο. Οη ηειεπηαένη Έιιελεο Πφληηνη Ϋθπγαλ ην 1924 κεηϊ ηε πλζάθεο ηεο ΛσδΪλεο 38 (1923), ε νπνέα πξνϋβιεπε ηελ αληαιιαγά ησλ πιεζπζκψλ. 34 Β.Αγηδέδεο,Σν γεσπνιηηηθφ πιαέζην ηεο Πνληηαθάο γελνθηνλέαο, Ιζηοπία ηος Έθνοςρ, 17,(10) 35 Μ. Υαξαιακπέδεο-Κψζηαο ΦσηηΪδεο, Πόνηιοι-Δικαίωμα ζηη μνήμη, Ζξφδνηνο, Αζάλα 1987, ζει Ν. ΜΪξγαξεο, Πονηιακόρ ελληνιζμόρ, 4p ΔηδηθΫο Δθδφζεηο Α.Δ., 2009, ζει φ.π. 38 Ζ ζπλζάθε εηξάλεο πνπ Ϋζεζε ηα φξηα ηεο ζχγρξνλεο Σνπξθέαο θαη ππνγξϊθεθε ζηε ΛσδΪλε ηεο Διβεηέαο ζηηο 24 Ηνπιένπ 1923 απφ ηελ ΔιιΪδα, ηελ Σνπξθέα θαη ηηο Ϊιιεο ρψξεο πνπ πνιϋκεζαλ ζηνλ Πξψην Παγθφζκην Πφιεκν θαη ηελ Μηθξαζηαηηθά εθζηξαηεέα ( ). 34

35 2.2 ΜηθξΪ Αζέα ηε ΜηθξΪ Αζέα ν ηνπξθηθφο εζληθηζκφο δελ άηαλ ηδηαέηεξα αηζζεηφο κϋρξη ην ΜΫρξη ηελ επαλϊζηαζε ησλ Νεφηνπξθσλ δελ ππάξμε νξγαλσκϋλνο δησγκφο θαηϊ ησλ ρξηζηηαλψλ, παξϊ κφλν πξνζσξηλϋο εθξάμεηο θαλαηηζκνχ ζε ηνπηθφ επέπεδν. Ζ ελέζρπζε ηνπ ηνπξθηθνχ εζληθηζκνχ (1908) θαη ε επηδέσμε ηζρπξψλ γεξκαληθψλ ζπκθεξφλησλ λα θεξδέζνπλ θπξέαξρε ζϋζε ζηελ νζσκαληθά απηνθξαηνξέα νδάγεζαλ ζε ζπζηεκαηηθνχο δησγκνχο ησλ ειιελνξζφδνμσλ πιεζπζκψλ απφ ην ΚαηΪ ην 1914 θαη πξηλ απφ ην μϋζπαζκα ηνπ Ά Παγθνζκένπ ΠνιΫκνπ ππάξρε Ϋληνλε δηπισκαηηθά θηλεηηθφηεηα γηα ηελ επεμεξγαζέα ελφο ζρεδένπ εζεινληηθάο αληαιιαγάο πιεζπζκψλ, 40 ην νπνέν, φκσο, δελ επηηεχρζεθε. Έηζη, θαηϊ ηε δηϊξθεηα ησλ Βαιθαληθψλ ΠνιΫκσλ θαη ηνπ Α Παγθνζκένπ, κε ην επηρεέξεκα φηη νη ηνπξθηθϋο πφιεηο θηλδπλεχνπλ απφ ηελ παξνπζέα ησλ ειιεληθψλ πιεζπζκψλ, νη δησγκνέ πάξαλ κεγαιχηεξεο δηαζηϊζεηο θαη εθηνπέζηεθαλ Έιιελεο απφ ηελ ελδνρψξα, θηϊλνληαο ζηελ πιάξε εξάκσζε θαη θαηαζηξνθά νιφθιεξσλ ρσξηψλ θαη θσκνπφιεσλ. ΠαξΪιιεια, εθαηνληϊδεο ρηιηϊδεο Έιιελεο ηεο ΜηθξΪο Αζέαο θαη ηνπ Πφληνπ εμνληψζεθαλ ζηα ηϊγκαηα εξγαζέαο, ζηα νπνέα θαηαηϊζζνληαλ Ϊληξεο πϊλσ απφ 45 εηψλ, πνπ νδεγνχληαλ γηα αγγαξεέεο ζε Δηθφλα 14 :ΣΪγκαηα εξγαζέαο, Πεγή: ιαηνκεέα θαη δεκφζηα Ϋξγα ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο. ΜεηΪ ην ηϋινο ηνπ Ά Παγθνζκένπ ΠνιΫκνπ, ην νπνέν βξέζθεη ηελ ΔιιΪδα απφ ηελ πιεπξϊ ησλ ληθεηψλ, κε ηελ απφθαζε ηεο ΑληΪλη γηα ηελ θαηνρά ηεο ΜηθξΪο Αζέαο απφ ηνπο ζπκκϊρνπο, νξέζηεθε λα θαηαιεθζνχλ απφ ηελ ΔιιΪδα νη πεξηνρϋο ηεο κχξλεο θαη ηεο Πξνχζαο. Ζ πξνϋιαζε ηνπ ειιεληθνχ ζηξαηνχ ζην εζσηεξηθφ ηεο Αλαηνιέαο, νη πνιεκηθϋο επηρεηξάζεηο, ηα αληέπνηλα θαη ν θφβνο πξνθϊιεζαλ, κϋρξη ηελ ηειηθά θαηϊξξεπζε, Ϋλα κεγϊιν πξνζθπγηθφ πξφβιεκα, πνπ ζε πξψηε 39 Δ. Λνχβε-Γεκάηξηνο ΞηθαξΪο, Νεόηεπη και ύσγπονη Ιζηοπία, Οξγαληζκφο εθδφζεσλ δηδαθηηθψλ βηβιέσλ, Αζάλα 2007, ζει Μ. ΒαξιΪο, Ζ αλαηνκέα ηεο Μηθξαζηαηηθάο ηξαγσδέαο, Ιζηοπία ηος Έθνοςρ, 18, (11). 35

36 θϊζε πεξηνξέζηεθε ζε νξηζκϋλεο επαξρέεο θαη ζηα κεγϊια θϋληξα ηεο ζεκεξηλάο Σνπξθέαο, κχξλε θαη Κσλζηαληηλνχπνιε. 41 ηηο 13/26 Απγνχζηνπ 1922 Ϊξρηζε ε κεγϊιε αληεπέζεζε ηνπ ηνπξθηθνχ ζηξαηνχ, κε απνηϋιεζκα ηελ νινθιεξσηηθά θαηϊξξεπζε ηνπ ειιεληθνχ κεηψπνπ ζηε ΜηθξΪ Αζέα. 42 Ήηαλ πιϋνλ θαλεξά ε άηηα ηνπ ειιεληθνχ ζηξαηνχ, ζπλϋπεηα ηεο νπνέαο άηαλ ε θπγά ησλ αγξνηηθψλ ειιεληθψλ πιεζπζκψλ ηεο ελδνρψξαο ηεο Μ. Αζέαο πξνο ην ιηκϊλη, θπξέσο, ηεο κχξλεο. Ζ θνβεξά απηά εθξέδσζε, πνπ θαηϋζηξεςε Ϋλαλ ειιεληθφ πνιηηηζκφ ρηιηϊδσλ εηψλ θαη ζπξξέθλσζε δξακαηηθϊ ηνλ Διιεληζκφ, Ϋρεη αζθαιψο ηελ θνξχθσζά ηεο ζηελ θαηαζηξνθά ηεο κχξλεο, ζηελ ππξθαγηϊ, ε νπνέα απνηϋθξσζε φιεο ηηο ζπλνηθέεο ηεο πφιεο, ην εκπνξηθφ ηεο θϋληξν, ηελ ειιεληθά ζπλνηθέα, ηελ επξσπατθά θαη ηελ αξκϋληθε, αθάλνληαο αλϋπαθε κφλν ηελ ηνχξθηθε. 43 Οη αξρϋο ηεο κχξλεο θξφληηζαλ γηα ηε δηϊζσζε θαη επηβέβαζε ηνπ ειιεληθνχ ζηξαηνχ θαη ησλ θξαηηθψλ ππαιιάισλ, ελψ ν Ϊκαρνο πιεζπζκφο Ϋκεηλε αλππεξϊζπηζηνο θαη αβνάζεηνο ζην ιηκϊλη, πξνζπαζψληαο λα βξεη κϋζν γηα λα δηαθχγεη θαη λα επηβηψζεη. ΜΫζα ζηνλ παληθφ Ϊθεζαλ ζρεδφλ φια ηνπο ηα ππϊξρνληα, πξνθεηκϋλνπ λα δηαθχγνπλ γξάγνξα θαη λα κελ θαηαθξενπξγεζνχλ απφ ηνλ ηνπξθηθφ ζηξαηφ. πλνιηθϊ, φπσο αλαθϋξεη ε Παηξηαξρηθά Κεληξηθά Δπηηξνπά, απφ φιε ηελ Ϋθηαζε ηεο ΜηθξΪο Αζέαο εθηνπέζηεθαλ Ϊηνκα. 44 Δηθφλα 15 :Πξφζθπγεο ζην ιηκϊλη ηεο κχξλεο,, Πεγή: Δηθφλα 16,Καηαζηξνθά ηεο κχξλεο, Πεγή:sylogoskalymnion.blogspot.com 41 Μ. ΒαξιΪο, Ζ αλαηνκέα ηεο Μηθξαζηαηηθάο ηξαγσδέαο, Ιζηοπία ηος Έθνοςρ, 18, (14). 42 Α. Γηακαληάο, Ζ θαηαζηξνθά ηεο κχξλεο, Ιζηοπικά, 149, (38) 43 φ.π., (39) 44 Β. Αγηδέδεο, Έλληνερ ηος Πόνηος, ΔιιεληθΫο Δθδφζεηο Α.Δ., Αζάλα 2007, ζει

37 2.3. Αλαηνιηθά ΘξΪθε ηελ Αλαηνιηθά ΘξΪθε νη Έιιελεο δϋρηεθαλ ηηο πξψηεο πηϋζεηο απφ ηνπο Σνχξθνπο εζληθηζηϋο ην Ζ θαηϊζηαζε νμχλζεθε πνιχ ην 1916 κεηϊ ηελ εέζνδν ηεο ΔιιΪδαο ζηνλ πφιεκν ζην πιεπξφ ηεο ΑληΪλη. 45 Απφ ηφηε νη Έιιελεο ηεο ΘξΪθεο θεξχρζεθαλ ζε δησγκφ. Οη δησγκνέ Ϊξρηζαλ απφ ηηο πεξηθϋξεηεο Διιεζπφληνπ θαη Καιιηπφιεσο θαη επεθηϊζεθαλ ζε φιε ηε ΘξΪθε. χκθσλα κε ηηο εθζϋζεηο ηεο Διιεληθάο Πξεζβεέαο Κσλζηαληηλνππφιεσο πξνο ην Τπνπξγεέν Δμσηεξηθψλ νη εθηνπηζκϋλνη Έιιελεο ηεο Αλαηνιηθάο ΘξΪθεο ην δηϊζηεκα άηαλ: απφ ηελ πεξηθϋξεηα Καιιηπφιεσο, απφ ην Μπξηφθπην, απφ ηα πεξέρσξα ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο, απφ ηελ επαξρέα αξϊληα Δθθιεζηψλ, απφ ηελ επαξρέα Ραηδεζηνχ-ΜαθξΪο ΓΫθπξαο θαη απφ ηελ πεξηθϋξεηα Γηδπκνηεέρνπ. 46 Σν ΜΪην ηνπ 1920 κε ηε ζπλζάθε ηνπ αλ ΡΫκν, ε ΘξΪθε (πξψηα ε Γπηηθά θαη Ϋλα κάλα κεηϊ ε Αλαηνιηθά) θαηαιάθζεθε απφ ηηο ειιεληθϋο δπλϊκεηο θαηνράο, ελψ δχν κάλεο κεηϊ, κε ηε ζπλζάθε ησλ εβξψλ 47, δφζεθε επέζεκα ζηελ ΔιιΪδα φιε απηά πεξηνρά κε ηελ Καιιέπνιε σο ηελ ΣζαηΪιηδα. Ζ Κσλζηαληηλνχπνιε θαη ηα ηελϊ νξέζηεθαλ σο νπδϋηεξε δψλε, ε νπνέα ειεγρφηαλ απφ δηεζλά ζπκκαρηθά επηηξνπά. Ζ ΘξΪθε ηφηε εέρε ηελ εηθφλα ηϋιεηαο εγθαηϊιεηςεο κε ζηξαηνθξαηηθφ ζχζηεκα βέαο, θαηεζηξακκϋλα ζρνιεέα θαη εθηϊζεηο αθαιιηϋξγεηεο. Ο πιεζπζκφο ηεο, Ϋρνληαο εληζρπζεέ απφ ηνπο πξφζθπγεο πνπ εθηνπέζηεθαλ εθεέ, εέρε δηακνξθσζεέ σο εμάο: ΒΗΛΑΔΣΗ ΑΝΓΡΗΑΝΟΤΠΟΛΔΧ Έιιελεο ΜνπζνπικΪλνη Βνχιγαξνη ΑξκΫληνη Δβξαένη ΓηΪθνξνη ΒΗΛΑΔΣΗ ΚΧΝΣΑΝΣΗΝΟΤΠΟΛΔΧ ΤΝΟΛΟ Πέλαθαο 5, ΓεκνγξαθηθΪ ζηνηρεέα Αλαηνιηθάο ΘξΪθεο, Πεγά: Ιζηνξία ηνπ Ειιεληθνύ Έζλνπο 45 Β. Αγηδέδεο, Έλληνερ ηος Πόνηος, ΔιιεληθΫο Δθδφζεηο Α.Δ., Αζάλα 2007, ζει Ιζηοπία ηος Ελληνικού Έθνοςρ, Δθδνηηθά Αζελψλ, Αζάλα 1978, η. ΗΔ, ζει ΤπεγξΪθε ζηηο 28 Ηνπιένπ/10 Απγνχζηνπ 1920 ζηελ πφιε Σέβξ (Sèvres) ηεο Γαιιέαο, θϋξλνληαο ηελ εηξάλε αλϊκεζα ζηελ Οζσκαληθά Απηνθξαηνξέα θαη ηηο πκκαρηθϋο θαη ζρεηηδφκελεο ΓπλΪκεηο κεηϊ ηνλ Α' Παγθφζκην Πφιεκν. 37

38 Σνλ Ηνχιην ηνπ 1922 ν ειιεληθφο ζηξαηφο επεδέσμε ηελ θαηϊιεςε ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο, ζρϋδην ην νπνέν καηαηψζεθε εμαηηέαο ηεο παξϋκβαζεο αγγινγαιιηθψλ ησλ δπλϊκεσλ. Σξεηο κάλεο αξγφηεξα, κεηϊ ηε Δηθφλα 17,Οη πξφζθπγεο ηεο πεξηθϋξεηαο ηεο Ραηδεζηνχ πεξηκϋλνπλ ηα πινέα θαηαζθελσκϋλνη (Οθηψβξηνο 1922 ). Πεγή: easternthrace1922.blogspot.com κηθξαζηαηηθά θαηαζηξνθά, ν ειιεληθφο ζηξαηφο, φρη κφλν δελ θαηϋιαβε ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, αιιϊ κε ηε πκθσλέα ησλ Μνπδαληψλ 48 Ϋπξεπε κϋζα ζε 15 κϋξεο λα θχγεη απφ ηελ Αλαηνιηθά ΘξΪθε θαη λα απνζπξζεέ ζηα δπηηθϊ ηνπ Έβξνπ. Μαδέ κε ηνλ ειιεληθφ ζηξαηφ Ϋθπγαλ πεξέπνπ Έιιελεο πξφζθπγεο. «Ζ ΔιιΪδα δελ Ϋθαλε νχηε ην ειϊρηζην γηα λα δηαηεξάζεη ηνλ Ϋιεγρφ ηεο ζ απηά ηε βαζηθά γηα ηνλ ειιεληζκφ πεξηνρά, ελψ εέλαη βϋβαην φηη νχηε ηα θεκαιηθϊ ζηξαηεχκαηα άηαλ ζε ζϋζε λα δηαζρέζνπλ ηνλ Διιάζπνλην θαη ηα ΓαξδαλΫιηα, νχηε ε ΑληΪλη κπνξνχζε λα ππνρξεψζεη ζηξαηησηηθϊ ηελ ΔιιΪδα λα απνρσξάζεη.» 49 Δηθφλα 19, Απφ ηελ εθθϋλσζε ηεο ΣζαηΪιηδαο 1924,, Πεγή: easternthrace1922.blogspot.com Δηθφλα 18, Απνρψξεζε κε θϊξα, Πεγή: easternthrace1922.blogspot.com Εηθόλα 20:Απνρψξεζε κε ηξϋλα, easternthrace1922.blogspot.com 48 ΤπνγξΪθεθε ζηηο 28 επηεκβξένπ /11 Οθησβξένπ 1922 κεηαμχ ΔιιΪδαο θαη Σνπξθέαο θαη αθνξνχζε ηελ παξαρψξεζε ηεο Αλ.ΘξΪθεο ζηελ Σνπξθέα. 49 Β. Αγηδέδεο, Έλληνερ ηος Πόνηος, ΔιιεληθΫο Δθδφζεηο Α.Δ., Αζάλα 2007, ζει

39 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 Ο ΑΠΟΚΑΣΑΣΑΖ ΣΧΝ ΠΡΟΦΤΓΧΝ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ( ) 3.1 Έιεπζε ησλ πξνζθχγσλ ζηελ ΔιιΪδα Με ηελ Ϋλαξμε ηεο αληαιιαγάο ησλ πιεζπζκψλ, σο απφξξνηα ηεο πλζάθεο ηεο ΛσδΪλεο, Ϊξρηζε ε νινθιάξσζε ησλ δηαδηθαζηψλ ηεο κεηαθέλεζεο ησλ ειιεληθψλ θαη ηνχξθηθσλ πιεζπζκψλ. Σνλ ηξφπν κεηαλϊζηεπζεο θαη ηνλ ηξφπν αληαιιαγάο ησλ αθέλεησλ πεξηνπζηψλ θαζφξηζε ε Μεηθηά Δπηηξνπά Αληαιιαγάο, πνπ ηδξχζεθε ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε. ΚαηΪ ηε δηαδηθαζέα ηεο αληαιιαγάο, «νη Πφληηνη πξφζθπγεο κεηαθϋξνληαλ κε ηνπξθηθϊ βαπφξηα, ππφ ηελ επέβιεςε ησλ ζπκκαρηθψλ δπλϊκεσλ, ζηελ Πφιε, φπνπ ηνπο πεξηϋζαιπε ν Διιεληθφο Δξπζξφο ηαπξφο ζηνπο ζηξαηψλεο ειηκηϋ ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο.» 50 Οη ζπλζάθεο κεηαθνξϊο, αιιϊ θαη νη ζπλζάθεο ζηνπο ζηξαηψλεο ειηκηϋ άηαλ ηξαγηθϋο, θαζψο φληαο ηαιαηπσξεκϋλνη, ζηνηβϊδνληαλ θαηϊ ρηιηϊδεο ζε Ϊζιηεο ζπλζάθεο πγηεηλάο, ρσξέο λεξφ θαη κε ηνλ ηχθν λα ηνπο ζεξέδεη. Απφ εθεέ επηβηβϊδνληαλ ζε ειιεληθϊ πινέα γηα λα κεηαθεξζνχλ ζηελ ΔιιΪδα. Με ειιεληθϊ πινέα κεηαθϋξνληαλ θαη νη πξφζθπγεο απφ ηε ΜηθξΪ Αζέα, θπξέσο απφ ην ιηκϊλη ηεο κχξλεο, ελψ νη Θξαθηψηεο απφ ηελ Αλαηνιηθά ΘξΪθε κεηαθϋξνληαλ νδηθψο θαη ζηδεξνδξνκηθψο κϋρξη ηα ζχλνξα ηνπ Έβξνπ θαη αηκνπιντθψο απφ ηηο παξαιηαθϋο πεξηνρϋο ηεο Πξνπνληέδαο πξνο ηα ιηκϊληα ηεο ΚαβΪιαο, ηεο Δηθφλα 21, Πξφζθπγεο ζην θαξϊβη. Πεγή: Θεζζαινλέθεο θαη ηνπ Βφινπ, φπνπ εέραλ δεκηνπξγεζεέ θϋληξα ππνηππψδνπο ππνδνράο πξνζθχγσλ. 50 Ν. ΜΪξγαξεο, Πονηιακόρ ελληνιζμόρ, 4p ΔηδηθΫο Δθδφζεηο Α.Δ., 2009, ζει

40 ΦηΪλνληαο ζηελ ΔιιΪδα, πεξλνχζαλ απφ ππνρξεσηηθά θαξαληέλα, ζε επέζεο Ϊζιηεο ζπλζάθεο, ζηνπο θαηαπιηζκνχο ηεο Μαθξνλάζνπ θαη ηνπ Ατ-Γηψξγε. 51 Πξηλ αξρέζεη ε δηαδηθαζέα ηεο απνθαηϊζηαζεο εγθαηαζηϊζεθαλ πξνζσξηλϊ ζε επηηαγκϋλεο θαηνηθέεο, ζθελϋο, δεκφζηα θηέξηα, ζϋαηξα θαη απνζάθεο, κϋρξη λα θαηαλεκεζνχλ ζε πεξηνρϋο, φπνπ ππάξρε δηαζϋζηκνο ρψξνο λα εγθαηαζηαζνχλ θαη λα εξγαζηνχλ. Δηθφλα 22, Σν Δζληθφ ΘΫαηξν σο ρψξνο πξνζσξηλάο δηακνλάο πξνζθχγσλ - Αζάλα 1922, Πεγή: datascape.blogspot.com Δηθφλα 23, Πξφρεηξνη πξνζθπγηθνέ θαηαπιηζκνέ ζην Θεζεέν - Αζάλα 1922, Πεγή: datascape.blogspot.com 3.2 ΑπνθαηΪζηαζε ησλ πξνζθχγσλ ζηελ ΔιιΪδα Ζ απνθαηϊζηαζε ησλ πξνζθχγσλ απνηϋιεζε κέα πξφθιεζε, πνπ φκνηϊ ηεο δελ εέρε αληηκεησπέζεη πνηϋ ην ειιεληθφ θξϊηνο ζηα εθαηφ πεξέπνπ ρξφληα ηεο ηζηνξέαο ηνπ. 52 Ο εξρνκφο ησλ πξνζθχγσλ, παξφηη ζπλνδεχηεθε απφ αληηδξϊζεηο θαη ερζξφηεηα απφ πιεπξϊο ησλ ληφπησλ, ελέζρπζε ηελ ΔιιΪδα, ηφζν δεκνγξαθηθϊ, φζν θαη εζλνινγηθϊ, αθνχ νδάγεζε ζηελ επηθξϊηεζε ησλ ειιεληθψλ πιεζπζκψλ ζε λεπξαιγηθϋο πεξηνρϋο ηνπ ειιεληθνχ εδϊθνπο, φπσο ε Μαθεδνλέα. 53 χκθσλα κε ηηο απνγξαθϋο ηνπ 1907 θαη ηνπ 1928, ην δηϊζηεκα κεηαμχ ησλ εηψλ απηψλ παξαηεξάζεθε κεηαβνιά ηεο Ϋθηαζεο ηεο ρψξαο θαηϊ 106%, ηνπ πιεζπζκνχ θαηϊ 51 Ν. ΜΪξγαξεο, Πονηιακόρ ελληνιζμόρ, 4p ΔηδηθΫο Δθδφζεηο Α.Δ., 2009, ζει Κ. ΚαηζΪπεο: Ζ απνθαηϊζηαζε ησλ πξνζθχγσλ ζηελ ΔιιΪδα ηνπ κεζνπνιϋκνπ:ην γεληθφ πεξέγξακκα, Πέπα από ηην καηαζηποθή-μικπαζιάηερ ππόζθςγερ ζηην Ελλάδα ηος Μεζοπολέμος, Ίδξπκα Μεέδνλνο Διιεληζκνχ, Αζάλα 2003, ζει Μ. ΒαξιΪο, Ζ αλαηνκέα ηεο Μηθξαζηαηηθάο ηξαγσδέαο, Ιζηοπία ηος Έθνοςρ, 18, (22). 40

41 136% θαη ηεο ππθλφηεηαο ηνπ πιεζπζκνχ αλϊ η. ρκ. θαηϊ 14,45%. Ζ δηακφξθσζε ηνπ πιεζπζκνχ απφ ην 1913 σο ην 1928 θαέλεηαη ζηνλ παξαθϊησ πέλαθα. Δζλνινγηθά ζχλζεζε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ΔιιΪδαο 1913, 1920, * 1928 ΜνπζνπικΪλνη 1.Σνχξθνη Αιβαλνέ χλνιν (1-2) Βνπιγαξέδνληεο Ηζπαλνεβξαένη ΞΫλνη, ΑξκΫληνη χλνιν(3-5) Έιιελεο ΤΝΟΛΟ *πκπεξηιακβϊλεηαη ε Αλαηνιηθά ΘξΪθε Πέλαθαο 6,Πεγά: ΒαξιΪο 2010, ζει 22. Πληθσζμός ηης Ελλάδας Τπόιοηποη Έιιελες ΓηΪγξακκα 2 41

42 Απφ ηα ζηνηρεέα πνπ παξαηέζεληαη ζηνλ πέλαθα θαη απφ ηελ απεηθφληζά ηνπο ζην δηϊγξακκα ρ βιϋπνπκε, φηη ν ειιεληθφο πιεζπζκφο ζηα ειιεληθϊ εδϊθε απμϊλεηαη απφ ην 1913 σο ην 1920, αιιϊ ηαπηφρξνλα απμϊλεηαη θαη ν πιεζπζκφο ησλ ΜνπζνπικΪλσλ, ιφγσ ηεο πξνζϊξηεζεο ηεο Αλαηνιηθάο ΘξΪθεο ζηα ειιεληθϊ εδϊθε ην 1920 κε ηε ζπλζάθε ησλ εβξψλ. Απφ ην 1920 σο ην 1928 ν ειιεληθφο πιεζπζκφο απμϊλεηαη θαη κεηψλεηαη ν κνπζνπικαληθφο, θαζψο, κεηϊ ηε κηθξαζηαηηθά θαηαζηξνθά θαη ηελ νξηζηηθά κεηαθέλεζε ησλ πιεζπζκψλ, Ϋθπγε ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ κνπζνπικϊλσλ θαη πξνζάιζε Ϋλαο κεγϊινο αξηζκφο ειιάλσλ πξνζθχγσλ. Ζ αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ κε ηελ Ϊθημε εθαηνληϊδσλ ρηιηϊδσλ πξνζθχγσλ, ε αλϊγθε γηα επηζηηηζκφ θαη ν θφβνο γηα Ϋμαξζε επηδεκηψλ θαη γηα πξφθιεζε θνηλσληθψλ αλαηαξαρψλ θαζηζηνχζαλ ηε δηαδηθαζέα ηεο απνθαηϊζηαζεο ησλ πξνζθχγσλ σο βαζηθά πξνηεξαηφηεηα ηνπ ειιεληθνχ θξϊηνπο. Σα θπξηφηεξα πξνβιάκαηα, πνπ εέρε λα αληηκεησπέζεη ην θξϊηνο, φζνλ αθνξϊ ηελ απνθαηϊζηαζε, άηαλ ε επηζθεπά ησλ εγθαηαιεηθζϋλησλ νηθηζκψλ απφ ηνπο ηνπξθηθνχο θαη βνπιγαξηθνχο πιεζπζκνχο, ε αλϋγεξζε λϋσλ νηθηψλ θαη νηθηζκψλ, ε θαηαζθεπά ζπγθνηλσληαθψλ Ϋξγσλ, ε δηαλνκά γεσξγηθψλ θιάξσλ ζηνπο πξφζθπγεο γεσξγνχο θαη ν εθνδηαζκφο ηνπο µε ηα ζηνηρεηψδε εξγαιεέα θαη ηνπο γεσξγηθνχο ζπφξνπο γηα ηελ θαιιηϋξγεηα ησλ θηεκϊησλ. 54 Χζηφζν, ε ειιεληθά θπβϋξλεζε αδπλαηνχζε λα αληηκεησπέζεη ηα πξνβιάκαηα απηϊ κφλε ηεο θαη Ϋηζη, πξνζϋθπγε ζηε βνάζεηα ηεο δηεζλνχο θνηλφηεηαο. «ΑγγιηθΫο θαη ακεξηθϊληθεο θηιαλζξσπηθϋο νξγαλψζεηο, φπσο ε Αmerican Bible Society, ε Save the Children Fund θαη ε All British Appeal πξνζϋθεξαλ ζεκαληηθϊ ζηελ αλαθνχθηζε ησλ πξνζθχγσλ. ΠαξΪιιεια, ε ΔιιΪδα πξνρψξεζε ζηε ζχλαςε δαλεέσλ 55 κε μϋλεο ηξϊπεδεο, γηα λα εγθαηαζηάζεη παξαγσγηθϊ ηνπο πξφζθπγεο.» 56 Σε δηαρεέξηζε ησλ ρξεκϊησλ, πνπ δαλεέζηεθε ην θξϊηνο, αιιϊ θαη ηε δεκηνπξγέα θαηϊιιεισλ ζπλζεθψλ γηα ηελ απνθαηϊζηαζε ησλ πξνζθχγσλ αλϋιαβε κηα δηεζλάο επηηξνπά, πνπ ζπζηϊζεθε ππφ ηελ θεδεκνλέα ηεο Κ.Σ.Δ. (Κνηλσλέα ησλ Δζλψλ) ζηηο 29 επηεκβξένπ ην 1923, ε Δπηηξνπά ΑπνθαηαζηΪζεσο Πξνζθχγσλ, γλσζηφηεξε σο Δ.Α.Π. κε πξφεδξν ηνλ Ακεξηθαλφ Henry Morgentau, ν νπνένο δηεηϋιεζε θαη πξεζβεπηάο ιέγν αξγφηεξα ζηελ Αζάλα. 54 Ζ γελνθηνλέα ησλ Διιάλσλ ηνπ Πφληνπ. ΠξνζπειΪζηεθε 10 Ηαλνπαξένπ 2011 απφ: παξνρά δαλεένπ ιηξψλ Αγγιέαο απφ ην ειιεληθφ δεκφζην θαη παξνρά ζπκπιεξσκαηηθνχ δαλεένπ ιηξψλ Αγγιέαο. 56 Πξφζθπγεο. ΠξνζπειΪζηεθε 10 Ηαλνπαξένπ 2011 απφ: 42

43 Ζ ζπκβνιά ηεο Διιεληθάο θπβϋξλεζεο άηαλ ε δηϊζεζε ησλ παξαθϊησ ζηελ Δ.Α.Π..: «α) Οη ηδηνθηεζέεο ησλ Σνχξθσλ θαη ΒνπιγΪξσλ πνπ εγθαηϋιεηςαλ ηελ ΔιιΪδα. Δπέζεο θηάκαηα ηνπ Γεκνζένπ θαη κνλαζηεξηαθϊ πνπ απαιινηξηψζεθαλ. β) Σν πνζφ απφ δπν δϊλεηα πνπ εέρε ζπλϊςεη ε ειιεληθά θπβϋξλεζε ζην εμσηεξηθφ. γ) Οηθφπεδα γχξσ απφ ηηο πφιεηο.. δ) Σν ηερληθφ θαη δηνηθεηηθφ πξνζσπηθφ ησλ ππνπξγεέσλ Γεσξγέαο θαη Πξφλνηαο.» 57 Ζ Δ.Α.Π. κε ηε ζεηξϊ ηεο εέρε σο ζθνπφ λα απνθαηαζηάζεη ηνπο πξφζθπγεο, ζϋηνληαο ζηφρνπο, φπσο, ην λα αζθάζνπλ νη πξφζθπγεο ην επϊγγεικα πνπ Ϋθαλαλ ζηελ παηξέδα ηνπο, λα εγθαηαζηαζνχλ καδέ φζνη πξφζθπγεο εέραλ θνηλφ ηφπν πξνϋιεπζεο 58 θαη λα δνζεέ ηδηαέηεξε βαξχηεηα ζηελ απνθαηϊζηαζε ησλ πξνζθχγσλ ζηηο αγξνηηθϋο πεξηνρϋο επεηδά ππάξραλ δηαζϋζηκα εδϊθε θαη ε νηθνλνκέα ηεο ρψξαο βαζηδφηαλ ζηνλ αγξνηηθφ ηνκϋα. ΔπηπιΫνλ, ε δεκηνπξγέα κηαο ηϊμεο γεσξγψλ κηθξντδηνθηεηψλ ζα πεξηφξηδε ηηο θνηλσληθϋο αλαηαξαρϋο, πνπ ζα ζπλεπαγφηαλ ε δεκηνπξγέα εξγαηηθνχ πξνιεηαξηϊηνπ. 59 Έρνληαο απηνχο ηνπο ζηφρνπο ε Δ.Α.Π., δηαρψξηζε ηελ απνθαηϊζηαζε ησλ πξνζθχγσλ ζε αζηηθά θαη αγξνηηθά. Αγξνηηθά απνθαηϊζηαζε Ζ αγξνηηθά απνθαηϊζηαζε απνδεέρζεθε επθνιφηεξε θαη πην ζπκθϋξνπζα απφ ηελ αζηηθά, θαζψο ε δηαζϋζηκε γε πνπ ππάξρε άηαλ αξθεηά, ηδέσο ζηε Μαθεδνλέα θαη ηε ΘξΪθε, φπνπ θαη εγθαηαζηϊζεθε ην κεγαιχηεξν κϋξνο ησλ πξνζθχγσλ. ΚαηΪ ηελ αγξνηηθά απνθαηϊζηαζε ε Δ.Α.Π. αλαιϊκβαλε λα ρνξεγάζεη ζηνπο αγξφηεοπξφζθπγεο ζπέηηα 60 εέηε ζηα εγθαηαιειεηκκϋλα ρσξηϊ, εέηε ζε λϋνπο ζπλνηθηζκνχο, θιάξνπο 61, αιιϊ θαη απαξαέηεην εμνπιηζκφ, φπσο, εξγαιεέα, ζπφξνπο, ιηπϊζκαηα θαη δψα, γηα λα κπνξϋζνπλ λα θαιιηεξγάζνπλ ηε γε. ηνλ παξαθϊησ πέλαθα θαέλνληαη πφζα ζηξϋκκαηα δφζεθαλ ζπλνιηθϊ ζηνπο πξφζθπγεο ζε φιεο ηηο πεξηθϋξεηεο ηεο ΔιιΪδαο. 57 Teutamos, ΠξνζθπγηθΪ ξεχκαηα θαηϊ ηελ πεξένδν , ΠξνζπειΪζηεθε 10 Ηαλνπαξένπ 2011 απφ: 58 Γη απηφ πνιινέ ζπλνηθηζκνέ πάξαλ νλφκαηα φπσο ΝΫα κχξλε, ΝΫα ΦηιαδΫιθεηα, ΝΫα ΜνπδαληΪ θηι 59 Teutamos, ΠξνζθπγηθΪ ξεχκαηα θαηϊ ηελ πεξένδν , ΠξνζπειΪζηεθε 10 Ηαλνπαξένπ 2011 απφ: 60 πλάζσο αληηζηνηρνχζε 1 ζπέηη ζε θϊζε 2 ά 3 νηθνγϋλεηεο. 61 Ζ Ϋθηαζε ηνπ θιάξνπ πνπ ζα Ϋπαηξλε θϊζε νηθνγϋλεηα πνέθηιιε αλϊινγα κε ην κϋγεζνο ησλ νηθνγελεηψλ, θαζψο θαη ηεο πνηφηεηαο ησλ θαιιηεξγάζηκσλ εθηϊζεσλ. 43

44 ΓΗΑΘΔΗΜΟΣΖΣΑ ΓΑΗΧΝ ΚΑΗ ΠΡΟΦΤΓΗΚΖ ΔΓΚΑΣΑΣΑΖ ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑ ΠΡΟΦΤΓΔ ΣΡΔΜΜΑΣΑ ΓΖ Μαθεδνλέα Ήπεηξνο Γπηηθά ΘξΪθε ΝεζηΪ Αηγαένπ Κξάηε ΠαιαηΪ ΔιιΪδα ΤΝΟΛΟ Πέλαθαο 7, Πεγά: ΚαηζΪπεο, 2003, ζει 24. Απφ ηνλ πέλαθα δηαπηζηψλνπκε, φηη ζηε Μαθεδνλέα θαη ηε Γπηηθά ΘξΪθε ηα δηαζϋζηκα ζηξϋκκαηα άηαλ πνιχ πεξηζζφηεξα θαη κϊιηζηα δηαηϋζεθαλ αλαινγηθϊ πεξηζζφηεξα ζηνπο πξφζθπγεο, ζπγθξηηηθϊ κε ηηο Ϊιιεο πεξηθϋξεηεο, εθηφο ηεο Ζπεέξνπ, ελψ ζηελ ΠαιαηΪ ΔιιΪδα θαη ηα λεζηϊ ηνπ Αηγαένπ δφζεθαλ αλαινγηθϊ ιηγφηεξα. Σν ζηνηρεέν απηφ δεέρλεη, ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑ ΣΡΔΜ/ ΠΡΟΦΤΓΑ Μ.Ο Μαθεδνλέα 8,6 Ήπεηξνο 9,9 Γπηηθά ΘξΪθε 21 ΝεζηΪ Αηγαένπ 0,79 Κξάηε 4,55 ΠαιαηΪ ΔιιΪδα 0,96 Πέλαθαο 8, Πνζνζηφ δηαζϋζηκσλ ζηξεκκϊησλ αλϊ πεξηθϋξεηα φηη νη πεξηνρϋο, ζηηο νπνέεο δφζεθαλ πεξηζζφηεξα ζηξϋκκαηα ζε θϊζε πξφζθπγα, θαηνηθνχληαλ απφ κεγαιχηεξν πνζνζηφ κνπζνπικϊλσλ πξηλ ην 1922, ζπγθξηηηθϊ κε ηηο Ϊιιεο πεξηνρϋο, γη απηφ θαη άηαλ κεγϊιε ε δηαζεζηκφηεηα ζε ζηξϋκκαηα. Αθφκε, απφ ην ζηνηρεέν απηφ κπνξνχκε λα Ϋρνπκε κηα εηθφλα γηα ην πνπ εθαξκφζηεθε αγξνηηθά θαη πνπ αζηηθά απνθαηϊζηαζε. Γηα παξϊδεηγκα, ζηελ ΠαιαηΪ ΔιιΪδα, ζηελ νπνέα βξέζθνληαλ νη πεξηζζφηεξεο αζηηθνπνηεκϋλεο πεξηνρϋο ηεο ρψξαο, ζπκπεξηιακβαλνκϋλεο θαη ηεο πξσηεχνπζαο, ην κηθξφ πνζνζηφ ησλ γαηψλ πνπ δηαηϋζεθαλ δελ νθεέιεηαη κφλν ζην κηθξφ αξηζκφ δηαζϋζηκσλ γαηψλ, αιιϊ θαη ζην γεγνλφο φηη ζηελ πεξηνρά απηά εθαξκφζηεθε ζε κεγϊιν βαζκφ ε αζηηθά απνθαηϊζηαζε. Οη πεξηζζφηεξνη αγξφηεο πξφζθπγεο αζρνιάζεθαλ κε ηελ θαιιηϋξγεηα ηνπ θαπλνχ, εκπινπηέδνληαο κϊιηζηα ηα ειιεληθϊ θαπλϊ κε λϋεο πνηθηιέεο, πνπ θαιιηεξγνχζαλ κϋρξη ηφηε ζηηο πεξηνρϋο ηεο κχξλεο, ησλ ΑδΪλσλ, ηεο ΜπΪθξαο θαη 44

45 ηεο ακςνχληαο. Με ηελ εγθαηϊζηαζε ησλ πξνζθχγσλ ζηα ειιεληθϊ εδϊθε ηα ζηξϋκκαηα, ζηα νπνέα θαιιηεξγνχληαλ ηα θαπλϊ, πνιιαπιαζηϊζηεθαλ (απφ πνπ άηαλ ην 1922 Ϋθηαζαλ ηα ην 1931) θαη θαηϊ ην Μεζνπφιεκν ν θαπλφο Ϋθηαζε λα εέλαη ην βαζηθφηεξν εμαγψγηκν πξντφλ, θαιχπηνληαο ην70% ησλ εμαγσγψλ ηεο ρψξαο. Ζ αγξνηηθά αλϊπηπμε, γεληθϊ, απνηεινχζε πξνηεξαηφηεηα γηα ηελ ειιεληθά θπβϋξλεζε θη Ϋηζη ε αγξνηηθά απνθαηϊζηαζε ησλ πξνζθχγσλ πξνρψξεζε κε γνξγνχο ξπζκνχο θαη ην 1930 εέρε ζρεδφλ νινθιεξσζεέ. 62 Ο πξνυπνινγηζκφο πνπ εέρε θαζνξηζηεέ γηα ην ζπλνιηθφ πξφγξακκα απνθαηϊζηαζεο, ην νπνέν πξνϋβιεπε εμαζθϊιηζε αλεμϊξηεησλ κηθξντδηνθηεζηψλ, δεκηνπξγέα κηθηψλ θϋληξσλ κεγϊιεο θαη κηθξάο θαιιηϋξγεηαο, κεραληθψλ πνηηζηηθψλ κϋζσλ, ακπεινπξγηθψλ, δεληξνθνκηθψλ, ειαηνθνκηθψλ θαη γεσξγνβηνκεραληθψλ επηρεηξάζεσλ, εθηϋιεζε πδξαπιηθψλ Ϋξγσλ θαη ελέζρπζε ησλ γεσξγνθηελνηξνθηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ πνπ ππάξραλ σο ηφηε, Ϋθηαλε ηηο ιέξεο Αγγιέαο. 63 Αζηηθά απνθαηϊζηαζε Απφ ηελ Ϊιιε πιεπξϊ, ε αζηηθά απνθαηϊζηαζε ζπλαληνχζε κεγαιχηεξεο δπζρϋξεηεο θη απηφ γηαηέ νη πξφζθπγεο Ϋπξεπε, φρη κφλν λα εγθαηαζηαζνχλ ζηηο πφιεηο, αιιϊ παξϊιιεια λα Ϋρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα εξγαζηνχλ. 64 Γηα ηελ Δ.Α.Π. βαζηθά πξνηεξαηφηεηα απνηεινχζε ε επαγγεικαηηθά απνξξφθεζε ησλ πξνζθχγσλ, πνπ άηαλ δχζθνιε, θαζψο νη αζηνέ πξφζθπγεο απνηεινχζαλ ην 42% ησλ πξνζθχγσλ, ελψ ν ζπλνιηθφο αζηηθφο πιεζπζκφο ηεο ρψξαο ηφηε δελ μεπεξλνχζε ην 23%, νπφηε δελ ππάξραλ πνιιϋο δηαζϋζηκεο εξγαζέεο ζηα αζηηθϊ θϋληξα. Έηζη, αλαγθϊζηεθαλ λα αιιϊδνπλ ζπρλϊ εξγαζέεο, αθνχ εξγϊδνληαλ πεξηζηαζηαθϊ, εέηε ζε εξγνζηϊζηα, εέηε ζηηο νηθνδνκϋο, εέηε ζε βηνηερλέεο θηι. 65 «Ο πξνυπνινγηζκφο γηα εμαζθϊιηζε εξγαζέαο, δεκηνπξγέα ά ελέζρπζε βηνκεραληψλ θαη βηνηερληψλ θαη παξνρά επαγγεικαηηθψλ εξγαιεέσλ άηαλ γχξσ ζηηο ιέξεο Αγγιέαο, ελψ ν 62 Κ. ΚαηζΪπεο: Ζ απνθαηϊζηαζε ησλ πξνζθχγσλ ζηελ ΔιιΪδα ηνπ κεζνπνιϋκνπ:ην γεληθφ πεξέγξακκα, Πέπα από ηην καηαζηποθή-μικπαζιάηερ ππόζθςγερ ζηην Ελλάδα ηος Μεζοπολέμος, Ίδξπκα Μεέδνλνο Διιεληζκνχ, Αζάλα 2003, ζει Δ. Πειαγέδεο, Η αποκαηάζηαζη ηων πποζθύγων ζηη Δςηική Μακεδονία ( ), Αδειθψλ Κπξηαθέδε, Θεζζαινλέθε 1994, ζει Πξφζθπγεο. ΠξνζπειΪζηεθε 10 Ηαλνπαξένπ 2011 απφ: 65 Teutamos, ΠξνζθπγηθΪ ξεχκαηα θαηϊ ηελ πεξένδν , ΠξνζπειΪζηεθε 10 Ηαλνπαξένπ 2011 απφ: 45

46 πξνυπνινγηζκφο γηα εμαζθϊιηζε ζηϋγεο κε ηε δεκηνπξγέα απηνηειψλ πξνζθπγηθψλ πφιεσλ, θσκνπφιεσλ θαη ζπλνηθηζκψλ Ϋθηαλε ηηο ιέξεο Αγγιέαο.» 66 ζνλ αθνξϊ, ινηπφλ, ηε ζηϋγαζε ησλ πξνζθχγσλ, ην 48% ηνπ αζηηθνχ πξνζθπγηθνχ πιεζπζκνχ εγθαηαζηϊζεθε ζηελ Αζάλα, φπνπ εθεέ δεκηνπξγάζεθαλ, αξρηθϊ, ζπλνηθηζκνέ ζηελ Καηζαξηαλά, ην Βχξσλα, ηε ΝΫα Ησλέα θαη ηελ ΚνθθηληΪ (ΠεηξαηΪο), νη νπνένη, φκσο, αληηκεηψπηδαλ ζπρλϊ πξνβιάκαηα Ϋιιεηςεο Ϋξγσλ ππνδνκάο. Οη εχπνξνη πξφζθπγεο έδξπζαλ νηθνδνκηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο, αγφξαδαλ κηα Ϋθηαζε θαη νηθνδνκνχζαλ αζηηθϋο θαηνηθέεο θαιάο πνηφηεηαο, ελψ νη Ϊπνξνη πξφζθπγεο δνχζαλ ζηηο παξπθϋο ησλ πξνζθπγηθψλ ζπλνηθηζκψλ ζε θαιχβεο θαη ρακφζπηηα ππφ Ϊζιηεο ζπλζάθεο. 67 «Ζ αζηηθά απνθαηϊζηαζε ησλ πξνζθχγσλ πξνρψξεζε ηειηθϊ κε πνιχ αξγνχο ξπζκνχο θαη νπζηαζηηθϊ παξϋκεηλε αλνινθιάξσηε. ΜΪιηζηα, κϋρξη θαη ηα ηϋιε ηεο δεθαεηέαο ηνπ 1970, ππνινγέδεηαη πσο ππάξραλ πεξέπνπ πξφζθπγεο πνπ άηαλ αθφκε Ϊζηεγνη.» Πνιενδνκηθφο ζρεδηαζκφο θαη απνδεκηψζεηο. Σν λνκνζεηηθφ Ϋξγν ηεο επνράο εθεέλεο άηαλ ην πην πινχζην ζε ζϋκαηα πνιενδνκηθνχ ζρεδηαζκνχ. 69 Σελ πεξένδν ν κϋζνο φξνο ησλ λνκνζεηεκϊησλ πνπ ζεζπέζηεθαλ άηαλ 320 ην ρξφλν. Σα λνκνζεηάκαηα απηϊ, ηα νπνέα ζπλϋβαιαλ ζηε δεκηνπξγέα ηεο θνηλσληθάο ζηεγαζηηθάο πνιηηηθάο ηνπ θξϊηνπο, πεξηιϊκβαλαλ, θπξέσο, ηνπο λφκνπο, πνπ αθνξνχζαλ ηα ζρϋδηα ησλ πφιεσλ θαη ησλ ζπλνηθηζκψλ, ηηο επζχλεο θαηνηθηψλ, ηνπο νηθνδνκηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο θαη ηελ αλνηθνδφκεζε ζε νξφθνπο. πλνιηθϊ, ηελ πξψηε δεθαεηέα κϋρξη ην 1930, φηαλ ζηακϊηεζε ε δξϊζε ηεο Δ.Α.Π., ηνπ θπξηφηεξνπ θνξϋα ζηϋγαζεο ησλ πξνζθχγσλ, δεκηνπξγάζεθαλ ζηελ ΔιιΪδα, ζε αζηηθϋο πεξηνρϋο, 125 ζπλνηθηζκνέ κε θαηνηθέεο θαη ζε αγξνηηθϋο πεξηνρϋο ζπλνηθηζκνέ κε νηθάκαηα ( λϋα νηθάκαηα ηεο Δ.Α.Π., 66 Δ. Πειαγέδεο, Η αποκαηάζηαζη ηων πποζθύγων ζηη Δςηική Μακεδονία ( ), Αδειθψλ Κπξηαθέδε, Θεζζαινλέθε 1994, ζει φ.π. 68 Πξφζθπγεο. ΠξνζπειΪζηεθε 10 Ηαλνπαξένπ 2011 απφ: 69 Α. Καξακνχδε, Καηαγξαθά θαη ραξηνγξϊθεζε ησλ πξνζθπγηθψλ νηθηζκψλ ζηνλ ειιεληθφ ρψξν απφ ην 1821 Ϋσο ζάκεξα- ΠξνζΫγγηζε ζηα πιαέζηα ησλ πνιηηηθψλ εμειέμεσλ θαη ηεο παξϊιιειεο θξαηηθάο δξαζηεξηφηεηαο, Ο ξεπιζωμόρ και η άλλη παηπίδα-οι πποζθςγοςπόλειρ ζηην Ελλάδα, Δπηζηεκνληθφ ζπκπφζην, Δηαηξεέα ζπνπδψλ λενειιεληθνχ πνιηηηζκνχ θαη γεληθάο παηδεέαο, Αζάλα 1997, ζει

47 ηνπξθνβνπιγαξηθϊ θαη νηθάκαηα ηνπ Γεκνζένπ) 70. Απφ ηνπο αγξνηηθνχο ζπλνηθηζκνχο ην 80% ηδξχζεθε ζηε Μαθεδνλέα θαη ηε ΘξΪθε θαη ην 20% ζηελ ππφινηπε ΔιιΪδα. Οη αζηηθνέ ζπλνηθηζκνέ δεκηνπξγάζεθαλ ζηελ πεξηνρά ηεο Αζάλαο, γχξσ απφ απηά θαη ζηνλ ΠεηξαηΪ ζε 12 θχξηνπο θαη 34 κηθξφηεξνπο αζηηθνχο νηθηζκνχο, ζηελ πεξέκεηξν ηεο πφιεο, Ϋλα σο ηϋζζεξα ρηιηφκεηξα πϋξα απφ ηα φξηα ηεο ρηηζκϋλεο πεξηνράο. 71 Οη ζεκαληηθφηεξνη θαη πην πνιππιεζεέο ζε πξφζθπγεο ζπλνηθηζκνέ άηαλ ηνπ Βχξσλα, ηεο Καηζαξηαλάο, ηνπ ΑηγΪιεσ, ηνπ Πεξηζηεξένπ θαη ηεο ΝΫαο Υαιθεδφλαο. Δμ αηηέαο, φκσο, ηνπ επεέγνληνο ησλ πξνβιεκϊησλ ζηϋγαζεο ησλ πξνζθχγσλ, ε νηθνδφκεζε ησλ νηθηζκψλ απηψλ δελ Ϋγηλε κε ηελ απφιπηε ηάξεζε ησλ λνκνζεηηθψλ πιαηζέσλ νηθνδφκεζεο, κε ζπλϋπεηα ηελ κειινληηθά Ϊλαξρε πνιενδνκηθά αλϊπηπμε, θπξέσο, ηεο πξσηεχνπζαο. Σελ επφκελε δεθαεηέα, Ϋρνληαο επηιπζεέ ην πξφβιεκα ηεο Ϊκεζεο ζηϋγαζεο, ε νηθνδφκεζε Ϋγηλε κε πεξηζζφηεξε κεζνδηθφηεηα θαη ζχκθσλα κε ηνπο πνιενδνκηθνχο θαη ζηεγαζηηθνχο θαλνληζκνχο. Δηθφλα 24, Πξνζθπγηθφο νηθηζκφο ζην Βχξσλα ην 1924, Πεγή: matitoyvyrwna.blogspot.com Δηθφλα 25, ΠξνζθπγηθΫο πνιπθαηνηθέεο ζηελ Αζάλα, 1933 Πεγή: Σφηε νηθνδνκάζεθαλ βειηησκϋλεο θαηνηθέεο θαη δεκηνπξγάζεθαλ νη πξψηεο πξνζθπγηθϋο πνιπθαηνηθέεο ζε θεληξηθνχο ζπλνηθηζκνχο ηεο Αζάλαο. 70 Α. Καξακνχδε, Καηαγξαθά θαη ραξηνγξϊθεζε ησλ πξνζθπγηθψλ νηθηζκψλ ζηνλ ειιεληθφ ρψξν απφ ην 1821 Ϋσο ζάκεξα- ΠξνζΫγγηζε ζηα πιαέζηα ησλ πνιηηηθψλ εμειέμεσλ θαη ηεο παξϊιιειεο θξαηηθάο δξαζηεξηφηεηαο, Ο ξεπιζωμόρ και η άλλη παηπίδα-οι πποζθςγοςπόλειρ ζηην Ελλάδα, Δπηζηεκνληθφ ζπκπφζην, Δηαηξεέα ζπνπδψλ λενειιεληθνχ πνιηηηζκνχ θαη γεληθάο παηδεέαο, Αζάλα 1997, ζει π. ζει.26 47

48 πλνιηθϊ, ηελ πεξένδν απνθαηϊζηαζεο ( ), ζηηο αγξνηηθϋο πξνζθπγηθϋο νηθνγϋλεηεο, πνπ αλϋξρνληαλ πεξέπνπ ζηηο , δηαηϋζεθαλ θιάξνη θαη πεξέπνπ θαηνηθέεο ( ηεο Δ.Α.Π θαη ηνπ Τπνπξγεένπ Γεσξγέαο αληέζηνηρα) θαη ζηηο πεξέπνπ αζηηθϋο νηθνγϋλεηεο δηαηϋζεθαλ αθέλεηα, νηθφπεδα ά θαηνηθέεο (64.000) ( ηεο Δ.Α.Π. θαη ηνπ Τπνπξγεένπ Τγηεηλάο Αληηιάςεσο θαη Πξφλνηαο). 72 ζνλ αθνξϊ ηνλ ηξφπν απφθηεζεο ησλ αθηλάησλ απφ ηνπο πξφζθπγεο, ε Δ.Α.Π. εέρε μεθηλάζεη απφ ην 1924 Ϋλα ζχζηεκα εθκέζζσζεο ησλ θαηνηθηψλ, ην νπνέν Ϋλα ρξφλν αξγφηεξα ζα εμειηζζφηαλ ζε πψιεζε. Γηα ην ιφγν απηφ πξνσζάζεθε ε απνδεκέσζε ζηνπο πξφζθπγεο, ψζηε λα δηεπθνιπλζνχλ. Πνιινέ, φκσο, απφ απηνχο δελ πάξαλ ηελ απνδεκέσζε, πνπ ηνπο αλαινγνχζε θαη αληϋδξαζαλ, κε δέλνληαο ηα ελνέθηα ά ηηο δφζεηο ησλ θαηνηθηψλ ηνπο. Απφ ηελ απνγξαθά, πνπ δηελάξγεζε ην ηκάκα αζηηθάο απνθαηϊζηαζεο ηεο Δ.Α.Π., ην 37% ησλ αζηψλ πξνζθχγσλ, πνπ άηαλ εγθαηαζηεκϋλνη ζηελ πξσηεχνπζα, ζηεγαδφηαλ κε δηθϊ ηνπ Ϋμνδα, ην 33% δηϋκελε ζε θαηνηθέεο, πνπ Ϋρηηζε ην Σακεέν, ε Δ.Α.Π. θαη ην Τπνπξγεέν Πξφλνηαο, ην 27% δηϋκελε ζε νηθηζκνχο, πνπ Ϋθηηαμαλ κφλνη ηνπο νη πξφζθπγεο, δειαδά ηηο παξαγθνππφιεηο θαη ην 3% ζε πξνζσξηλϊ θαηαιχκαηα (επηηαγκϋλεο θαηνηθέεο, ζθελϋο, δεκφζηα θηέξηα, απνζάθεο). 73 Δλψ ε θαηϊζηαζε κεηαμχ ησλ πξνζθχγσλ θαη ηνπ θξϊηνπο εέρε άδε νμπλζεέ, ιφγσ ηεο θαθάο δηαρεέξηζεο ησλ απνδεκηψζεσλ, Ϋλα αθφκα γεγνλφο νδάγεζε ζηελ εμϋιημε ηεο νηθνλνκηθάο ζρϋζεο θξϊηνπο πξνζθχγσλ ζε κεέδνλ πξφβιεκα. Ζ ππνγξαθά ηεο χκβαζεο ηεο Άγθπξαο ην 1930 απφ ην ΒεληδΫιν, ε νπνέα πεξηιϊκβαλε ζχκθσλν θηιέαο θαη νπδεηεξφηεηαο, πξσηφθνιιν πεξηνξηζκνχ λαπηηθψλ εμνπιηζκψλ θαη ζχκβαζε εκπνξένπ, εγθαηϊζηαζεο θαη λαπηηιέαο, εέρε σο απνηϋιεζκα ηελ επέζεκε απνπνέεζε ησλ εγθαηαιεηκκϋλσλ πεξηνπζηψλ ησλ πξνζθχγσλ, ρϊξηλ ηεο ειιελνηνπξθηθάο πξνζϋγγηζεο. Σν γεγνλφο απηφ άηαλ θαη ε αηηέα ηεο νξηζηηθάο απνκϊθξπλζεο ησλ πξνζθχγσλ απφ ην θφκκα ησλ θηιειεπζϋξσλ. 72 Α. Καξακνχδε, Καηαγξαθά θαη ραξηνγξϊθεζε ησλ πξνζθπγηθψλ νηθηζκψλ ζηνλ ειιεληθφ ρψξν απφ ην 1821 Ϋσο ζάκεξα- ΠξνζΫγγηζε ζηα πιαέζηα ησλ πνιηηηθψλ εμειέμεσλ θαη ηεο παξϊιιειεο θξαηηθάο δξαζηεξηφηεηαο, Ο ξεπιζωμόρ και η άλλη παηπίδα-οι πποζθςγοςπόλειρ ζηην Ελλάδα, Δπηζηεκνληθφ ζπκπφζην, Δηαηξεέα ζπνπδψλ λενειιεληθνχ πνιηηηζκνχ θαη γεληθάο παηδεέαο, Αζάλα 1997, ζει Φ. Γεσξγαθνπνχινπ, Πξφζθπγεο θαη θνηλσληθά θαηνηθέα- Ζ ζηϋγαζε ησλ πξνζθχγσλ ζηελ Αζάλα θαη ζηνλ ΠεηξαηΪ, Πέπα από ηην καηαζηποθή-μικπαζιάηερ ππόζθςγερ ζηην Ελλάδα ηος Μεζοπολέμος, Ίδξπκα Μεέδνλνο Διιεληζκνχ, Αζάλα 2003, ζει

49 Πνιηηηθά ζπκπεξηθνξϊ ησλ πξνζθχγσλ ΜΫρξη ην 1915 νη ΜηθξαζηΪηεο Έιιελεο δελ δηϋθξηλαλ θαλϋλα θφκκα ηεο ΔιιΪδαο θαη θαηϊ ζπλϋπεηα δελ ππνζηάξηδαλ θαλϋλα απφ απηϊ. Απφ ην 1916, σζηφζν, ζηα ρξφληα ηνπ εζληθνχ δηραζκνχ, Ϋρνληαο εθδεισζεέ απφ ην Βεληδειηθφ ζηξαηφπεδν ην ελδηαθϋξνλ γηα ηηο ειιεληθϋο απνηθέεο ζηε ΜηθξΪ Αζέα θαη ε ππφζρεζε γηα ηε ζηάξημε ηνπο, ζε αληέζεζε κε ην αληέπαιν ζηξαηφπεδν 74, νη ΜηθξαζηΪηεο ηϊρζεθαλ ζην ΒεληδΫιν. Ο ΒεληδΫινο πξνζδνθνχζε, φηη κε ηηο πνιεκηθϋο επηρεηξάζεηο ζην πιεπξφ ηεο Entente, ζα θαηϊθεξλε λα πινπνηάζεη ηε ΜεγΪιε ΗδΫα θαη ζα ελζσκϊησλε ζηνλ εζληθφ θνξκφ ηα παξϊιηα ηεο ΜηθξΪο Αζέαο, αιιϊ θαη πεξηνρϋο απφ ηελ ελδνρψξα. Καη, επεηδά, νη ειιελνξζφδνμνη Ϋλησζαλ, άδε, απφ ηφηε ηνλ ηνπξθηθφ εζληθηζκφ θαη ηελ απεηιά, ππνζηάξηδαλ ην ΒεληδΫιν, ελαπνζϋηνληαο φιεο ηηο ειπέδεο ηνπο, γηα ηελ παξακνλά ζηηο παηξέδεο ηνπο, ζ απηφλ. Σελ επνρά απηά αξρέδεη νπζηαζηηθϊ λα δεκηνπξγεέηαη κέα «παξαηαμηαθά ζπλεέδεζε», ηελ νπνέα βξάθαλ θαη ζηελ νπνέα ελζσκαηψζεθαλ καδηθϊ φζνη άξζαλ σο πξφζθπγεο ζηε ρψξα κεηϊ ην ΜεηΪ ηελ θαηαζηξνθά θαη ηελ Ϋιεπζε ησλ πξνζθχγσλ ζηελ ΔιιΪδα ν ΒεληδΫινο επηρεηξνχζε λα πξνζδψζεη φιεο ηηο επζχλεο ζηε θηινβαζηιηθά παξϊηαμε γηα ηελ πνξεέα ηεο Μηθξαζηαηηθάο Δθζηξαηεέαο θαη λα ζπλδϋζεη ηε δηθά ηνπ παξϊηαμε κε ηε ζσηεξέα ησλ πξνζθχγσλ. Αληέζεηα, ε αληηβεληδειηθά πξνπαγϊλδα ηζρπξηδφηαλ, φηη ν ΒεληδΫινο ζπλϋβαιε ζηε κεηαθέλεζε ησλ Μηθξαζηαηψλ ζηα ΔιιεληθΪ εδϊθε, γηα λα δεκηνπξγάζεη κηα «πνιππιεζά ζηξαηηϊ θαλαηηθψλ ππνζηεξηθηψλ.» 76 Απηφ εέρε ζαλ απνηϋιεζκα ηε δεκηνπξγέα ηξηβψλ κεηαμχ ησλ παξαηϊμεσλ ηνπ Γηραζκνχ, θαζψο, ην δάηεκα εέρε πϊξεη ζαθεέο πνιηηηθϋο πξνεθηϊζεηο. Δηθφλα 26,Δι. ΒεληδΫινο, Πεγή: el.wikipedia.org Έλα αθφκα ζεκαληηθφ δάηεκα, πνπ Ϋθεξε ηηο δχν πιεπξϋο ζε ζχγθξνπζε, άηαλ ην δάηεκα ηεο παξνράο πνιηηηθψλ δηθαησκϊησλ ζηνπο πξφζθπγεο, γηα ην νπνέν 74 Σν αληέπαιν «ζηξαηφπεδν» ηνπ εζληθνχ δηραζκνχ άηαλ ν ΒαζηιηΪο Κσλζηαληέλνο θαη νη ππνζηεξηθηϋο ηνπ, νη νπνένη ζεσξνχζαλ φηη ε κχξλε εέλαη κηα πεξηηηά απνηθέα. 75 Κ. ΚαηζΪπεο, Ζ πνιηηηθά ζπκπεξηθνξϊ ησλ πξνζθχγσλ ζηελ ΔιιΪδα ηνπ ΜεζνπνιΫκνπ, Πέπα από ηην καηαζηποθή-μικπαζιάηερ ππόζθςγερ ζηην Ελλάδα ηος Μεζοπολέμος, Ίδξπκα Μεέδνλνο Διιεληζκνχ, Αζάλα 2003, ζει π. 49

50 νη Βεληδειηθνέ εηζεγάζεθαλ ππϋξ ησλ πξνζθχγσλ, ελψ νη αληηβεληδειηθνέ ππνζηάξηδαλ φηη νη πξφζθπγεο Ϋπξεπε λα ςεθέδνπλ ζε ρσξηζηνχο εθινγηθνχο θαηαιφγνπο. ηαλ δφζεθαλ ηα πνιηηηθϊ δηθαηψκαηα ζηνπο πξφζθπγεο, πνιινέ άηαλ απηνέ πνπ ακθηζβάηεζαλ ηε λνκηκφηεηϊ ηνπο, κεηαμχ ησλ νπνέσλ θαη εθπξφζσπνη ηεο Βεληδειηθάο παξϊηαμεο, γεγνλφο, πνπ πξνθϊιεζε ηε δπζαξϋζθεηα ζηνπο πξφζθπγεο. Ζ αληηκεηψπηζε ησλ δχν παξαηϊμεσλ γηα ηα πνιηηηθϊ δηθαηψκαηα απνηϋιεζε Ϋλαπζκα γηα ηε έδξπζε ελφο λϋνπ θφκκαηνο απφ ηνπο πξφζθπγεο, πνπ ζα κεξηκλνχζε γηα ηα πξνβιάκαηα ηεο απνθαηϊζηαζάο ηνπο. ΑξρηθΪ, ηδξχζεθε ην Κφκκα ΑπνθαηαζηΪζεσο Πξνζθχγσλ ην 1924 θαη ην Ρηδνζπαζηηθφ Κφκκα δχν ρξφληα αξγφηεξα. Σα θφκκαηα απηϊ, φκσο, γηα λα ηζρπξνπνηεζνχλ, Ϋπξεπε λα αληηκεησπέζνπλ ην κεγϊιν εκπφδην ηνπ βεληδειηζκνχ, πνπ ραξαθηάξηδε ηνλ πξνζθπγηθφ θφζκν. Οη ππεχζπλνη ησλ λϋσλ απηψλ θνκκϊησλ πξνζπαζνχζαλ λα ηεθκεξηψζνπλ ηελ απνηπρέα ηνπ ΒεληδΫινπ λα απνθαηαζηάζεη ηνπο πξφζθπγεο, κηιψληαο γηα ηελ επζχλε πνπ εέρε γηα ηα νηθνλνκηθϊ πξνβιάκαηα ησλ πξνζθχγσλ, ηελ ππεξβνιηθά ρξϋσζά ηνπο θαη ηελ αηειά απνθαηϊζηαζά ηνπο. Ζ πξνζπϊζεηϊ, σζηφζν, ησλ πξνζθπγηθψλ απηψλ θνκκϊησλ απϋηπρε θαη απνδφζεθε ζηελ Ϋιιεηςε ηθαλψλ πνιηηηθψλ αξρεγψλ, επηηειεένπ θαη πξνγξϊκκαηνο. ΜΫρξη ην 1932 θαλϋλα θφκκα δελ θαηϊθεξε λα απνζπϊζεη θϊπνην αμηνπξεπϋο εθινγηθφ πνζνζηφ απφ ηε Βεληδειηθά παξϊηαμε. Σν γεγνλφο, πνπ αλϋηξεςε ην πνιηηηθφ απηφ ζθεληθφ άηαλ ε ππνγξαθά ηνπ πκθψλνπ κεηαμχ ΔιιΪδαο θαη Σνπξθέαο ηνλ Ηνχλην ηνπ 1930, ην νπνέν δεκηνχξγεζε ηελ απφιπηε ξάμε κεηαμχ ηνπ ΒεληδΫινπ θαη ησλ πξνζθχγσλ θαη φπσο αλϋθεξα παξαπϊλσ, άηαλ ε αηηέα πνπ ηνπο απνκϊθξπλε απφ ην θφκκα ησλ θηιειεπζϋξσλ. Απηφ θϊλεθε θαζαξϊ ζηηο εθινγϋο ηνπ 1932, ζηηο νπνέεο νη ςάθνη ηεο Βεληδειηθάο παξϊηαμεο εέραλ κεησζεέ ζεκαληηθϊ ΠνιηηηζκηθΫο ζπλϋπεηεο Ζ παξνπζέα ησλ πξνζθχγσλ ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν απνηϋιεζε γηα ηνπο θαηνέθνπο Ϋλα «πνιηηηζκηθφ ζνθ». 77 ΠαξΪ ην γεγνλφο φηη άηαλ νξζφδνμνη, ακθηζβεηάζεθε Ϋληνλα ε ειιεληθφηεηϊ ηνπο απφ ηνπο γεγελεέο, ιφγσ ηεο ηδηαηηεξφηεηϊο ηνπο ζηελ θνπιηνχξα, ηε γιψζζα, ηα Ϋζηκα θαη ηε λννηξνπέα. ΠνιιΫο θνξϋο ηα ηξαγνχδηα, αιιϊ θαη ν ηξφπνο δηαζθϋδαζάο ηνπο γέλνληαλ αληηθεέκελα 77 Κ. ΚαηζΪπεο, ΑληηπαξαζΫζεηο κεηαμχ Γεγελψλ θαη Μηθξαζηαηψλ Πξνζθχγσλ ζηελ ΔιιΪδα, ΠξνζπειΪζηεθε 20 Ηαλνπαξένπ 2011 απφ: 50

51 αξλεηηθνχ ζρνιηαζκνχ κε απνηϋιεζκα ηε δεκηνπξγέα αξλεηηθνχ θιέκαηνο κεηαμχ γεγελψλ θαη πξνζθχγσλ. Ζ εγθαηϊζηαζε ηνπο ζε ζπλνηθηζκνχο, πνπ θαηνηθνχληαλ απνθιεηζηηθϊ απφ πξφζθπγεο, δπζθφιεπε ηελ επαθά κε ηνπο ππφινηπνπο θαηνέθνπο θαη ε θνηλσληθά απφζηαζε φιν θαη απμαλφηαλ. Οη ραξαθηεξηζκνέ πνπ ηνπο απνδφζεθαλ δεέρλνπλ ηελ εηθφλα πνπ εέραλ νη ληφπηνη γηα απηνχο, αιιϊ θαη ηελ πξνζπϊζεηϊ ηνπο λα ηνπο δηαρσξέζνπλ απφ ηνπο Έιιελεο ηνπ ειιαδηθνχ ρψξνπ. Παξαδεέγκαηα ησλ ραξαθηεξηζκψλ απηψλ εέλαη «ηνπξθφζπνξνη», «ηνπξθνκεξέηεο», «νγινχδεο» θαη «γηανπξηνβαθηηζκϋλνη». Γεληθφηεξα, ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ ληφπησλ αληηκεηψπηδε ηνπο πξφζθπγεο ξαηζηζηηθϊ, πξνζδέδνληϊο ηνπο ηηο επζχλεο γηα ηηο επηδεκέεο, ηελ αλεξγέα θαη ηελ εγθιεκαηηθφηεηα κε απνηϋιεζκα λα κελ αλακεηρζνχλ κε απηνχο. 51

52 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 Ο ΔΓΚΑΣΑΣΑΖ ΣΧΝ ΠΡΟΦΤΓΧΝ ΣΖΝ ΔΠΑΡΥΗΑ ΔΟΡΓΑΗΑ (εκεξηλφο Γάκνο Δνξδαέαο) (Ϋσο ην 1922) ( ) 4.1 Μαθεδνλέα ηε Μαθεδνλέα εγθαηαζηϊζεθε ην 52,24% ησλ πξνζθχγσλ, ζχκθσλα κε ηελ απνγξαθά ηνπ 1928, ηεο νπνέα ηα ζηνηρεέα Ϋρσ παξαζϋζεη ζηνλ πέλαθα. ΠΫξα απφ ηε δηαζεζηκφηεηα ησλ ζηξεκκϊησλ ζηελ πεξηνρά, ππάξμαλ θη Ϊιινη ιφγνη, πνπ ηελ θαηϋζηεζαλ πεξηνρά εγθαηϊζηαζεο ηεο πιεηνςεθέαο ησλ πξνζθχγσλ. Ζ εξάκσζε ηεο πεξηνράο απφ ηελ απνρψξεζε ησλ Σνχξθσλ θαη ησλ ΒνπιγΪξσλ δεκηνχξγεζε Ϋλα Δηθφλα 27, Πξνζθπγηθφο θαηαπιηζκφο ζηε Μαθεδνλέα, 1922, Πεγή: dimitrisdoctor2.blogspot.com ηεξϊζηην δεκνγξαθηθφ θελφ, ην νπνέν Ϋπξεπε λα θαιπθζεέ ζχληνκα. Έηζη, ε επνέθηζε ζηε Μαθεδνλέα ζπλϋβαιε ζηελ απνθπγά δεκνγξαθηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ πξνβιεκϊησλ, αιιϊ θαη ζηε «πξνζηαζέα» ησλ ζπλφξσλ, αθνχ Ϋλα κεγϊιν κϋξνο ηεο πεξηθϋξεηαο βξέζθεηαη πνιχ θνληϊ ζηα βφξεηα ζχλνξα ηεο ρψξαο Γπηηθά Μαθεδνλέα Ζ Γπηηθά Μαθεδνλέα πξηλ ηελ αληαιιαγά Πξηλ ηελ αληαιιαγά ε Γπηηθά ΚνδΪλε θαηνηθνχηαλ, θαηϊ Ϋλα πνιχ κεγϊιν πνζνζηφ, απφ ΜνπζνπικΪλνπο. Απφ ηελ απειεπζϋξσζε ηεο Μαθεδνλέαο ην 1912 κϋρξη ην 1930, ε Γπηηθά Μαθεδνλέα απνηεινχηαλ απφ ηνπο Ννκνχο ΚνδΪλεο θαη Φιψξηλαο. Οη Ννκνέ ΚαζηνξηΪο θαη Γξεβελψλ ηδξχζεθαλ ην 1941 θαη ην 1964 αληέζηνηρα. ην Ννκφ ΚνδΪλεο ππϊγνληαλ νη επαξρέεο ΚνδΪλεο, Κατιαξέσλ 78, Αλαζειέηζαο θαη Γξεβελψλ θαη ζην Ννκφ Φιψξηλαο νη επαξρέεο Φιψξηλαο θαη ΚαζηνξηΪο. χκθσλα κε ηηο λνκαξρέεο ΚνδΪλεο θαη Φιψξηλαο, ν αξηζκφο ησλ 78 Ζ Δπαξρέα Κατιαξέσλ αληηζηνηρεέ κε κηθξϋο δηαθνξϋο ζην ζεκεξηλφ δάκν Δνξδαέαο, ν νπνένο ην 2010 κε ηελ εθαξκνγά ηνπ ζρεδένπ ΚαιιηθξΪηεο δεκηνπξγάζεθε απφ ηε ζπλϋλσζε ησλ δάκσλ Πηνιεκαΐδαο, Βεξκένπ, Αγ.Παξαζθεπάο, Μνπξηθένπ θαη ηεο θνηλφηεηαο ΒιΪζηεο. Ζ επαξρέα Κατιαξέσλ κεηνλνκϊζηεθε ζε Δπαξρέα Δνξδαέαο ην 1927, Ϋηνο πνπ Ϊιιαμαλ ηα πεξηζζφηεξα νλφκαηα ησλ πφιεσλ θαη ησλ ρσξηψλ, ηα νπνέα κϋρξη ην 1922 θαηνηθνχληαλ απφ ΜνπζνπικΪλνπο. 52

53 ΜνπζνπικΪλσλ πξηλ ηελ αληαιιαγά θαη ε θαηαλνκά ηνπο ζε θϊζε ππνδηνέθεζε ηεο πεξηνράο άηαλ νη εμάο: ΜνπζνπικΪλνη Τπνδηνέθεζε ε Ακηγά ΥσξηΪ ε κηθηϊ ρσξηϊ χλνιν πέηηα ΚΪηνηθνη πέηηα ΚΪηνηθνη πέηηα ΚΪηνηθνη 1. ΚνδΪλεο Φιψξηλαο ΚαζηνξηΪο Αλαζειέηζαο Κατιαξέσλ Γξεβελψλ ΤΝΟΛΟ Πέλαθαο 9, Πιεζπζκφο ΜνπζνπικΪλσλ ζηε Γπηηθά Μαθεδνλέα, Πεγά: Πειαγίδεο (1994), ζει 61 Απφ ηνλ πέλαθα δηαπηζηψλνπκε, φηη ζηα ΚατιΪξηα θαηνηθνχζε Ϋλαο κεγϊινο αξηζκφο ΜνπζνπικΪλσλ ζε ακηγά, αιιϊ θαη ζε κηθηϊ ρσξηϊ. πλνιηθϊ νη ΜνπζνπικΪλνη θϊηνηθνη άηαλ πεξηζζφηεξνη ζηα ΚατιΪξηα απ φηη ζηηο Ϊιιεο πεξηνρϋο, αθφκα θαη απφ ηελ ΚνδΪλε. Απφ ην ζηνηρεέν απηφ ζπκπεξαέλνπκε, φηη ηα ΚατιΪξηα άηαλ κέα απφ ηηο ακηγψο κνπζνπικαληθϋο θσκνπφιεηο, γη απηφ φηαλ απνρψξεζαλ νη ΜνπζνπικΪλνη κεηϊ ηελ αληαιιαγά, ε πεξηνρά πξνζθεξφηαλ γηα εγθαηϊζηαζε κεγϊινπ αξηζκνχ πξνζθχγσλ. «Ζ απνρψξεζά ησλ ΜνπζνπικΪλσλ κεηϊ ηελ αληαιιαγά Ϋγηλε ζε δχν ζηϊδηα. ην πξψην (Ηαλ-ΜΪηνο 1924) απνθαζέζηεθε λα αλαρσξάζνπλ: α)απφ ηηο πεξηνρϋο Κατιαξέσλ θαη ΚνδΪλεο: ΜνπζνπικΪλνη θαη β) απφ ηηο πεξηνρϋο Αλαζειέηζαο, Γξεβελψλ, ΚαζηνξηΪο θαη εξβέσλ: ΣειηθΪ, σο ην ΜΪην ηνπ 1924 ε ππνεπηηξνπά ΚνδΪλεο θαηϊθεξε λα ζηεέιεη ζηελ Σνπξθέα κφλν ΜνπζνπικΪλνπο.» 79 ην δεχηεξν ζηϊδην πξνγξακκαηέζηεθε λα αλαρσξάζνπλ: Ϊηνκα ην ΜΪην, ηνλ Ηνχλην, ηνλ Ηνχιην ηνπ 1924, απφ δηϊθνξεο πεξηνρϋο, θπξέσο, ηεο Μαθεδνλέαο, αιιϊ θαη ηεο Ζπεέξνπ θαη Θεζζαιέαο, σζηφζν ε αλαρψξεζε δελ Ϋγηλε φπσο πξνγξακκαηέζηεθε. Αξγφηεξα, ν πξφεδξνο ηεο 11 εο κηθηάο 79 Δ. Πειαγέδεο, Η αποκαηάζηαζη ηων πποζθύγων ζηη Δςηική Μακεδονία ( ), Αδειθψλ Κπξηαθέδε, Θεζζαινλέθε 1994, ζει

54 ππνεπηηξνπάο ΚσζηΪλ Φαλ Λχλδελ δάισζε φηη αλαρψξεζαλ απφ ηε Γπηηθά Μαθεδνλέα θαη Θεζζαιέα Ϊηνκα Ζ Γπηηθά Μαθεδνλέα κεηϊ ηελ αληαιιαγά. ηα ηϋιε ηνπ 1922 ζπληϊρηεθε γηα πξψηε θνξϊ Ϋλα ζπγθεληξσηηθφ ζεκεέσκα ζην νπνέν ζεκεησλφηαλ ε παξνπζέα ησλ πξνζθχγσλ ζηνπο ηφηε δχν Ννκνχο ΚνδΪλεο θαη Φιψξηλαο. χκθσλα κε ην ζεκεέσκα απηφ, ζε ζχλνιν πξνζθχγσλ φιεο ηεο ρψξαο, ζην Ννκφ ΚνδΪλεο εέραλ εγθαηαζηαζεέ 6.030, ελψ ζην Ννκφ Φιψξηλαο Ϊηνκα. 80 Ζ πξψηε απνγξαθά κεηϊ ηελ αληαιιαγά Ϋγηλε ηνλ Απξέιε ηνπ 1923 θαη ν πιεζπζκφο ζηνπο δχν λνκνχο εέρε σο εμάο: Πξνζθπγηθφο πιεζπζκφο ηεο Γπηηθάο Μαθεδνλέαο ην 1923 ΝΟΜΟ ΤΠΟΓΗΟΗΚΖΖ ΑΝΣΡΔ ΓΤΝΑΗΚΔ ΤΝΟΛΟ ΚΟΕΑΝΖ Αλαζειέηζαο Γξεβελψλ Κατιαξέσλ ΚνδΪλεο ΤΝΟΛΟ ΦΛΧΡΗΝΑ ΚαζηνξηΪο Φιψξηλαο ΤΝΟΛΟ ΓΔΝ.ΤΝΟΛΟ Πέλαθαο 10, Πεγή: Πειαγίδεο (1994), ζει 69 ηνλ πέλαθα δηαθξέλεηαη κηα κηθξά δηαθνξϊ αλϊκεζα ζηνλ πιεζπζκφ ησλ αληξψλ θαη ησλ γπλαηθψλ, ε νπνέα δηθαηνινγεέηαη, ιφγσ ηεο παξακνλάο πνιιψλ αληξψλ πέζσ ζηηο παηξέδεο ηνπο, φπνπ θπιαθέζηεθαλ ά ζθαγηϊζηεθαλ. ηα ηϋιε ηνπ 1925, Ϋρνληαο νινθιεξσζεέ ε αληαιιαγά, θαη ζχκθσλα κε ηε ζηαηηζηηθά ηεο Γεληθάο Γ/λζεο Δπνηθηζκνχ Μαθεδνλέαο, ν αξηζκφο ησλ πξνζθχγσλ, πνπ δϋρηεθε ε πεξηνρά, αλϊ δηνηθάζεηο, θαέλεηαη ζηνλ παξαθϊησ πέλαθα. 80 Δ. Πειαγέδεο, Η αποκαηάζηαζη ηων πποζθύγων ζηη Δςηική Μακεδονία ( ), Αδειθψλ Κπξηαθέδε, Θεζζαινλέθε 1994, ζει

55 Πξνζθπγηθφο πιεζπζκφο ηεο Γπηηθάο Μαθεδνλέαο ην 1925 ΤΠΟΓΗΟΗΚΖΔΗ ΟΗΚΗΜΟΗ ΔΓΚΑΣΑΣΖΜΔΝΟΗ ΠΡΟΦΤΓΔ ΟΗΚΟΓΔΝΔΗΔ ΑΣΟΜΑ Αλαζειέηζαο Γξεβελψλ Κατιαξέσλ ΚαζηνξηΪο ΚνδΪλεο Φιψξηλαο ΓΤΣ. Μαθεδνλέα ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ Πέλαθαο 11, Πεγή: Πειαγίδεο (1994), ζει 69 πσο θαέλεηαη ζηνλ πέλαθα, ζηα ΚατιΪξηα εγθαηαζηϊζεθε ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ πξνζθχγσλ, πνπ απνθαηαζηϊζεθε ζηε Γπηηθά Μαθεδνλέα. Δληχπσζε, φκσο, πξνθαιεέ ην γεγνλφο, φηη ελψ ζηα ΚατιΪξηα εγθαηαζηϊζεθαλ πεξέπνπ πξφζθπγεο παξαπϊλσ απ φηη ζηελ ΚνδΪλε, νη νηθηζκνέ ζηε δεχηεξε εέλαη νη δηπιϊζηνη, ζρεδφλ, απφ απηνχο ζηελ πξψηε. Απηφ, έζσο, λα δηθαηνινγεέηαη απφ ηελ χπαξμε πνιιψλ κηθηψλ νηθηζκψλ ζηελ ΚνδΪλε, νη νπνένη κπνξνχζαλ λα απνξξνθάζνπλ ιηγφηεξνπο πξφζθπγεο ν θαζϋλαο απ φηη νη ακηγεέο νηθηζκνέ ζηελ ΚαΐιΪξηα. Αθφκε, ην γεγνλφο φηη ε πφιε ησλ Καΐιαξέσλ (ε νπνέα ζεσξεέηαη Ϋλαο νηθηζκφο) θαηνηθνχηαλ ζρεδφλ απνθιεηζηηθϊ απφ ΜνπζνπικΪλνπο, εέρε ζαλ απνηϋιεζκα λα απνξξνθάζεη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ πξνζθχγσλ, ελψ νη ππφινηπνη κνηξϊζηεθαλ ζηνπο γχξσ νηθηζκνχο. Σξέα ρξφληα κεηϊ, ην 1928, κε ηελ νξηζηηθά κεηαθέλεζε ηνπ κεγαιχηεξνπ κϋξνπο ησλ πξνζθπγηθψλ πιεζπζκψλ, παξαηεξνχληαη θϊπνηεο κεηαβνιϋο ζηελ θαηαλνκά ησλ πξνζθχγσλ ζηηο ππνδηνηθάζεηο ηεο Γπηηθάο Μαθεδνλέαο ζπγθξηηηθϊ κε ην ηνλ παξαθϊησ πέλαθα παξαζϋηνληαη νη αξηζκνέ ησλ πιεζπζκψλ ηεο πεξηνράο, ζχκθσλα κε ηηο απνγξαθϋο ηνπ 1920 θαη ηνλ πέλαθα απηφ εέλαη θαλεξά ε αιιαγά ηεο εζλνινγηθάο εηθφλαο ηεο πεξηνράο ηελ πεξένδν απηά. 55

56 ΠΛΖΘΤΜΟ 1920 ΠΛΖΘΤΜΟ 1928 ΝΟΜΟΗ/ ΔΠΑΡΥΗΔ Οιηθφο Σνχξθνη- Βνχιγαξνη Τπφινηπνη Οιηθφο Πξφζθπγεο Νηφπηνη Ν. ΚΟΕΑΝΖ Δπαξρέεο Αλαζειέηζαο Γξεβελψλ Δνξδαέαο ΚνδΪλεο Ν.ΦΛΧΡΗΝΑ Δπαξρέεο ΚαζηνξηΪο Φιψξηλαο Γελ.χλνιν Πέλαθαο 12, Πιεζπζκφο Γπηηθάο Μαθεδνλέαο , Πεγά: Πειαγίδεο (1994), ζει 204 ηνλ παξαθϊησ πέλαθα θαέλεηαη ε δηαθνξϊ ζηε ππθλφηεηα ησλ πξνζθχγσλ αλϊ 1000 θαηνέθνπο κεηαμχ ησλ εηψλ 1920 θαη ΝΟΜΟ/ ΔΠΑΡΥΗΔ Αλαινγέα πξνζθχγσλ ζε θαηνέθνπο Πξηλ ηε Μηθξαζηαηηθά Καηαζηξνθά(1920) ΜεηΪ ηε Μηθξαζηαηηθά Καηαζηξνθά(1928) Ν. ΚΟΕΑΝΖ Δπαξρέεο Αλαζειέηζαο Γξεβελψλ Δνξδαέαο ΚνδΪλεο Ν.ΦΛΧΡΗΝΑ Δπαξρέεο ΚαζηνξηΪο Φιψξηλαο Πέλαθαο 13, Αλαινγέα πξνζθχγσλ ζε 1000 θαηνέθνπο ηεο Γπη. Μαθεδνλέαο , Πεγά: Πειαγίδεο (1994), ζει

57 4.3. Δπαξρέα Δνξδαέαο (Δπαξρέα Κατιαξέσλ κϋρξη ην 1927) Σνπνγξαθέα Ζ επαξρέα Δνξδαέαο εέλαη νηθνδνκεκϋλε ζε ζϋζε πξνο ην θϋληξν ηνπ ιεθαλνπεδένπ, πνπ πεξηβϊιιεηαη απφ ηνπο νξεηλνχο φγθνπο ηνπ Βεξκένπ αλαηνιηθϊ ηνπ Αζθένπ / ηληϊηζηθνπ δπηηθϊ θαη ηνπ Βφξα / ΚαΐκαθηζαιΪλ πξνο ΒνξξΪ θαη βξέζθεηαη ζε πςφκεηξν πεξέπνπ 600 κϋηξσλ. Πην ζπγθεθξηκϋλα, εέλαη βφξεηα ηεο ΚνδΪλεο ζε απφζηαζε 28 ρηιηνκϋηξσλ απφ ηελ πξσηεχνπζα ηεο ηελ Πηνιεκαΐδα (ΚατιΪξηα κϋρξη ην 1927), αλαηνιηθϊ ηεο ΚαζηνξηΪο ζε απφζηαζε 55 ρηιηνκϋηξσλ, λφηηα, λνηηναλαηνιηθϊ ηεο Φιψξηλαο ζε απφζηαζε 54 ρηιηνκϋηξσλ θαη λνηηνδπηηθϊ ηεο Έδεζζαο ζε απφζηαζε πϊιη 54 ρηιηνκϋηξσλ πεξέπνπ. 81 ΥΪξηεο 5, ΥΪξηεο επαξρέαο Δνξδαέαο, Πεγά: Νηθεθόξνο Μαλάδεο,Ενξδαία έλαο αηώλαο (2000), ζει Πηνιεκαΐδα, ΠξνζπειΪζηεθε 28 Ηαλνπαξένπ 2011 απφ: el.wikipedia.org 57

58 4.3.2 Ζ πξψηε εγθαηϊζηαζε (πξηλ ηελ αληαιιαγά ηνπ 1922) ΚαηΪ ηνλ Αλαλέα Νηθνιαΐδε, πξφζθπγα απφ ηελ Κνξφλημα Άξδαζζαο ηνπ Πφληνπ, ην 1919 εγθαηαζηϊζεθαλ ζηελ Πηνιεκαΐδα 83 ζπλνιηθϊ νηθνγϋλεηεο καδέ κε ηελ δηθά ηνπ. Οη νηθνγϋλεηεο απηϋο δελ άηαλ νη πξψηνη πξφζθπγεο πνπ εγθαηαζηϊζεθαλ ζηα ηφηε ΚατιΪξηα, θαζψο ππάξραλ, άδε εθεέ, εγθαηαζηεκϋλεο νηθνγϋλεηεο, θπξέσο, απφ ηνλ Καχθαζν. Ο ιφγνο πνπ πνιινέ πξφζθπγεο ζπγθεληξψζεθαλ ζ απηά ηελ πεξηνρά άηαλ φηη θεκηδφηαλ γηα ηα θαιφ ηεο θιέκα θαη ηνλ πινχην ζηελ παξαγσγηθφηεηα, αθνχ, κϊιηζηα, ζεσξνχηαλ ν ζηηνβνιψλαο ηεο Γπηηθάο Μαθεδνλέαο. Ζ Δπαξρέα ηφηε αξηζκνχζε 41 ρσξέα, ηα νπνέα δηνηθνχληαλ απφ ηα ΚατιΪξηα. Σν ειιεληθφ ζηνηρεέν ζηε δεκνγξαθέα ηεο πεξηνράο δελ άηαλ Ϋληνλν ζε αληέζεζε κε ην νζσκαληθφ, αθνχ νη ΜνπζνπικΪλνη θαηνηθνχζαλ κϋρξη θαη ην 1923 ζε 34 απφ ηα ρσξηϊ απηϊ, ζπκπεξηιακβαλνκϋλσλ θαη ησλ Κατιαξέσλ, θϊηη πνπ απνδεηθλχεη ε ζρεηηθά νηθηζηηθά θαη θηεκαηηθά θαηαγξαθά ηεο 13 εο Μαξηένπ ηνπ Ο αξηζκφο ησλ νηθεκϊησλ θαη ησλ ζηξεκκϊησλ γαηψλ πνπ αλάθνπλ ζηνπο Οζσκαλνχο θαηϊ ρσξηφ ηεο πεξηθϋξεηαο Κατιαξέσλ Ολνκαζέα ρσξηψλ Αξηζκφο ΟηθεκΪησλ Αξηζκφο ηξεκκϊησλ ΓΫβξε Κνπλνχθηνλ Λχγγα Παιαηνρψξηνλ Δκπφξηνλ Σζηψξ ΥαζΪλ-Κηντ ΝαικπΪλ-Κηντ ΣξΫπηζηα νχιπνβνλ ΓνπξνπηιΪξ Ίλειη ΚαξαγΪηο ΚαξακπνπλΪξ Δξδνκνχο

59 Κνδινχθηντ ΥΪξκπηλα Υατδαξιά Βντβνδέλα Φξαγθφηο Μπατξαθιά ΗλΫνβα ΣδνπκΪ ΚηνζειΫξ ΜπνπξαιΪξ ΣζαιηδηιΪξ Οχηζαλα Κφηζαλα ΚξΫκζηα ΟθειεκΫδ ΚΪησ Γξακκαηηθφλ ΚαηξΪληηζα ΚνιΪξηζα ΚατιΪξηα ΤΝΟΛΟ Πέλαθαο 14, Πεγή: Νηθεθόξνο Μαλάδεο,Ενξδαία έλαο αηώλαο (2000), ζει Σν ειιεληθφ ζηνηρεέν άηαλ Ϋληνλν ζηηο ΑξρΫο, νη νπνέεο ηφηε άηαλ ε Γηνηθεηηθά, ε Αζηπλνκηθά, ε Γηθαζηηθά Αξρά, ε Δπηκειεηεέα Δπνηθηζκνχ, ε Οηθνλνκηθά Δθνξέα, ην Γεκφζην Σακεέν, ελψ ππάξραλ αθφκε Ϋλαο ζπκβνιαηνγξϊθνο, Ϋλαο γηαηξφο, Ϋλα δηθεγφξνο θαη ηξεηο δηθνιϊβνη. Ο Έπαξρνο θαη νη ππεχζπλνη φισλ ησλ παξαπϊλσ Αξρψλ άηαλ Έιιελεο, κε εμαέξεζε ην δάκαξρν ηεο πφιεο, ν νπνένο άηαλ ΜνπζνπικΪλνο. Αθφκε, καδέ κε ηηο ΑξρΫο, ειιεληθά απφρξσζε Ϋδηλαλ ζηα ΚατιΪξηα θαη κεξηθϊ ειιεληθϊ θαηαζηάκαηα εκπνξηθϊ, επαγγεικαηηθϊ θαη βηνηερληθϊ απφ Κνδαλέηεο, Βιαηζηψηεο, Κιεηζνπξηψηεο, θαη κεξηθνχο πξφζθπγεο. 82 Σα θαηαζηάκαηα ζηεγϊδνληαλ ζε ρακφθηηζηα ζηϋγαζηξα γχξσ απφ ηελ αγνξϊ, ε νπνέα βξηζθφηαλ ζηελ αλαηνιηθά Ϊθξε ησλ ΚΪησ Κατιαξέσλ. 82 Ν. ΜαλΪδεο, Εοπδαία Έναρ Αιώναρ, Γάκνο Πηνιεκαΐδαο, Πηνιεκαΐδα 2000, ζει

60 ζνλ αθνξϊ ηα αζηηθϊ ραξαθηεξηζηηθϊ, ε πφιε απνηεινχηαλ απφ κνλψξνθεο σκνπιηλζφρηηζηεο νηθνδνκϋο, ελδηϊκεζα απφ ηηο νπνέεο βξέζθνληαλ δηϊζπαξηεο νη ιέγεο δηψξνθεο νηθνδνκϋο ησλ αγϊδσλ. Οη δξφκνη άηαλ ιαζπψδεηο θαη ζε θϊζε καραιϊ 83 ππάξρε απφ Ϋλα ηδακέ κε κηλαξϋδεο, φπνπ πξνζεχρνληαλ νη ΜνπζνπικΪλνη. Ζ εγθαηϊζηαζε ελφο κεγϊινπ αξηζκνχ απφ ηνπο πξψηνπο πξφζθπγεο Ϋγηλε ζηα ζπέηηα θαη ζηα θηάκαηα ησλ Σνχξθσλ, πνπ Ϋθπγαλ απφ εθεέ κεηϊ ηελ απειεπζϋξσζε ηεο Πηνιεκαΐδαο ην ΚΪπνηνη Ϊιινη εγθαηαζηϊζεθαλ ζε ζηϋγαζηξα θαη ζε εθηϊζεηο γηα θαιιηϋξγεηα, ελψ ε Γηεχζπλζε Δπνηθηζκνχ εέρε κπεη, άδε, ζηε δηαδηθαζέα λα ζηεέιεη ην ζηξαηφ λα εθνδηϊζεη ηνπο πξφζθπγεο κε δψα γηα ηηο θαιιηϋξγεηεο. Ζ πξψηε κϋξηκλα ησλ πξνζθχγσλ, ζχκθσλα κε ηνλ Αλαλέα Νηθνιαΐδε άηαλ λα δηαξξπζκέζνπλ θϊπνην θηέζκα θαη λα ην κεηαηξϋςνπλ ζε Ναφ ηεο Αγέαο ΣξηΪδνο γηα ηα ζξεζθεπηηθϊ ηνπο θαζάθνληα θαη λα πεξηθξϊμνπλ ρψξν γηα λεθξνηαθεέα. Ζ νηθνλνκέα ηεο πεξηνράο βαζηδφηαλ ζηε γεσξγέα θαη ηελ θηελνηξνθέα, δηφηη, ζχκθσλα κε ην δειηέν ηεο ειιεληθάο γεσγξαθηθάο εηαηξέαο, πνπ Ϋγξαςε ν Γεψξγηνο Παιακηψηεο ην , ην Ϋδαθνο ηεο πεδηϊδαο ησλ Κατιαξέσλ εέλαη αξθεηϊ εχθνξν θαη αξγηιψδεο κε αξθεηά πνζφηεηα αζβϋζηε. Δλψ, ζηελ Ϋθηαζε πνπ βξέζθεηαη ζε θιέζε απφ ηηο γχξσ νξνζεηξϋο πξνο ηελ πεδηϊδα ην Ϋδαθνο εέλαη ππξηηηθφ εξπζξφ θαη ραιηθψδεο, ην νπνέν εέλαη θαηϊιιειν γηα θαιιηϋξγεηα ηνπ θαπλνχ θαη ηεο ακπϋινπ. Σν δειηέν ηνπ αλαθϋξεη, αθφκα, φηη ν πιεζπζκφο ηεο πφιεο εέλαη νζσκαληθφο θαη θαζαξϊ γεσξγηθφο θαη φηη ηα πξντφληα πνπ παξάγαγαλ ζπλνιηθϊ ζε φιε ηελ Δπαξρέα θαη εμάγαγαλ ζε κεγαιχηεξε πνζφηεηα άηαλ ηα εμάο. α) ηαθχιηα - εμαγσγά νθϊδεο β) έηνο κε εηάζηα παξαγσγά θνηιϊ 85 &» » γ) Κξηζά»»» θνηιϊ &» » δ) Αξαβφζηηνο»»» θνηιϊ &» » ε) Βξχδα»»» θνηιϊ &» » ε) Φαζφιηα -» » δ) ΓιπθΪληζν»»» θνηιϊ &» » ζη) Βξψκε»»» θνηιϊ 83 ΓεηηνληΪ ά ζπλνηθέα. 84 ΠεξηιακβΪλεηαη απηνχζην ζην βηβιέν ηνπ Νηθεθφξνπ ΜαλΪδε. 85 ΜΫηξν ρσξεηηθφηεηαο ηεο επνράο, πνπ ρξεζέκεπε γηα ηε κϋηξεζε ησλ δεκεηξηαθψλ θαη απνηειεέην απφ Ϋλα μχιηλν θπιηλδξηθφ δνρεέν. Σν θνηιφλ αληηζηνηρεέ κε 24 νθϊδεο ά κε ζεκεξηλϊ θηιϊ. 60

61 Δηάζηα παξαγσγά γεσξγηθψλ πξντφλησλ (ζε θνηιϊ) αλϊ ρσξηφ ηεο Δπαξρέαο ην 1913 Υσξηφ έηνο Κξηζά Αξαβφζηηνο Βξχδα ΚατιΪξ ΥαζΪλθηντ Κφκαλνλ νχιπνβνλ Βντβνδέλα ΓΫκπξη Κνλνχθη Ραθέηα Σζηφξ Παιαηνρψξη Δκπφξην Λέγθα ΝαικπΪλθηντ ΚαξακπνπλΪξ Ίλειη ΣξΫκπηλν ΝηνξνπηιΪξ Υαξκπέλα Δξηνκνχο ΚαξαγΪηο ΝηδνπκΪ Υατδαξιά Μπατξαθιά Ηλφκπαζη Φξαγθφηο Κνδινχθηντ ΣξΫπηηζα Οχηζηαλα ΚξΫκζα

62 ΚαηξΪληηζα Γξακκαηέθνβν Κφηζηαλα ΚειεκΫο ΚνιΪξηζα ΚηνζειΫξ ΜνπξαιΪξ ΣδαιηδηιΪξ πλνιηθϊ Πέλαθαο 15, Πεγά: Νηθεθόξνο Μαλάδεο,Ενξδαία έλαο αηώλαο (2000), ζει ΠΫξα απφ ηηο γεσξγηθϋο θαιιηϋξγεηεο ππάξραλ θαη θεπεπηηθϋο, θπξέσο ζηα ρσξηϊ Παιαηνρψξη, ΓΫκπξη, Λέγθα, Δκπφξην θαη ζε πεξηνρϋο πνπ εέραλ Ϊθζνλν λεξφ. Καιιηεξγνχζαλ παηϊηεο θαη ιαραληθϊ θαη ηα πξνκάζεπαλ ζε φια ηα ππφινηπα ρσξηϊ ηεο Δπαξρέαο. ζνλ αθνξϊ ηελ θηελνηξνθέα, ην δειηέν αλαθϋξεη φηη ε Δπαξρέα εμϋηξεθε κϋρξη ην 1912 πεξέπνπ κε αηγνπξφβαηα. Χζηφζν, πνιιϊ απφ απηϊ ρξεζηκνπνηάζεθαλ γηα δηαηξνθά θαηϊ ηνλ ειιελνηνπξθηθφ πφιεκν θη Ϋηζη ην 1913 εέραλ κεέλεη πξφβαηα θαη αέγεο. Σα θχξηα θηελνηξνθηθϊ πξντφληα άηαλ απνβνπηπξσκϋλα ηπξηϊ, βνχηπξα θαη καιιέ θαη ε πεξηνρά πνπ ηα επεμεξγϊδνληαλ άηαλ ε θσκφπνιε ΒιΪηζε. Απφ εθεέ εμϊγνληαλ ζηελ αγνξϊ ηεο Θεζζαινλέθεο θαη ηεο Αζάλαο ηα πξντφληα: Δηθφλα 28, ξγσκα ζηα ρσξϊθηα ηεο Πηνιεκαΐδαο, Πεγά: Νηθεθόξνο Μαλάδεο,Ενξδαία έλαο αηώλαο (2000), ζει νθϊδεο ηπξέ καλνχξη νθϊδεο ηπξέ Λεπθνχ νθϊδεο ηπξέ θαζϋξη νθϊδεο βνχηπξν νθϊδεο «Γέκεην κϊιιηλνλ» νθϊδεο γηδφκαιν. 86 Όθαζκα θαηϊιιειν γηα θαηαζθεπά θϊπαο. 62

63 ρεηηθϊ κε ηελ εθπαέδεπζε, ζχκθσλα κε ηελ απνγξαθά ηνπ 1905 πνπ Ϋγηλε απφ ην Διιεληθφ Πξνμελεέν Διαζζφλαο, ππάξραλ ζηελ Δπαξρέα νη εμάο ζρνιϋο: Υσξηφ Δέδνο ζρνιεένπ Αξηζκφο Μαζεηψλ Δκπφξην Γεκνηηθά ρνιά 41 Παξζελαγσγεέν 23 Παιαηνρψξη Γξακκαηνδηδαζθαιεέν 28 Νεπηαγσγεέν 15 ΣξΫκπελν Γεκνηηθά ρνιά 34 Φξαγγφηο Γεκνηηθά ρνιά 25 ΣξΫπηζηα Γξακκαηνδηδαζθαιεέν 30 Κφκαλνο Γξακκαηνδηδαζθαιεέν 27 ΥαζΪλ-Κηντ Γεκνηηθά ρνιά 25 ΚαηξΪληηζα Γξακκαηνδηδαζθαιεέν 80 Πέλαθαο 16, ηνηρεέα εθπαέδεπζεο ηεο Δπαξρέαο Δνξδαέαο ην 1905, Πεγά: Νηθεθόξνο Μαλάδεο,Ενξδαία έλαο αηώλαο (2000), ζει.186. ηα ΚατιΪξηα ην κφλν ζηνηρεέν, ζην νπνέν ππϊξρεη Ϋλδεημε ιεηηνπξγέαο ζρνιεένπ πξηλ ην 1920, εέλαη Ϋλα Ϊξζξν πνπ γξϊθηεθε ζηελ εθεκεξέδα ΖΥΧ ΣΖ ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ ην , ην νπνέν αλαθϋξεηαη ζηελ επέζθεςε ηνπ Γεληθνχ Γηνηθεηά ζην ζρνιηθφ θηέξην θαη αλϊκεζα ζε Ϊιια αλαθϋξεη φηη ην ζρνιεέν απηφ ζηεγϊδεηαη ζ απηφ ην θηέξην 5 ρξφληα θαη φηη νη καζεηϋο πνπ θνηηνχλ εέλαη θαη ΜνπζνπικΪλνη θαη Έιιελεο κε κεγϊιν αξηζκφ πξνζθχγσλ, απφ ηνπο νπνένπο πνιινέ άηαλ Θξαθηψηεο. Σν ζρνιηθφ Ϋηνο νη Έιιελεο καζεηϋο Ϋθηαλαλ ηνπο 159, ελψ ηελ επφκελε ρξνληϊ κεηψζεθαλ θαηϊ 30 παηδηϊ. Απφ ην 1922 θαη κεηϊ, φπσο άηαλ αλακελφκελν, ν αξηζκφο ησλ Διιάλσλ καζεηψλ απμαλφηαλ ζπλερψο. ΜΫρξη ηφηε νη ζπλζάθεο δελ εέραλ αιιϊμεη πνιχ, θαζψο ζηελ πεξηνρά θαηνηθνχζαλ αθφκα πϊξα πνιχ κνπζνπικϊλνη, ελψ νη πξφζθπγεο δελ απνηεινχζαλ κεγϊιν κεξέδην ηνπ πιεζπζκνχ. Σν γεγνλφο πνπ Ϊιιαμε Ϊξδελ ηελ αλζξσπνγεσγξαθέα ηνπ ηφπνπ άηαλ ε κηθξαζηαηηθά θαηαζηξνθά ην 1922, απφξξνηα ηεο νπνέαο άηαλ ε αληαιιαγά ησλ πιεζπζκψλ θαη θαηϊ ζπλϋπεηα ε καδηθά Ϋιεπζε θαη ζπγθϋληξσζε κεγϊινπ αξηζκνχ πξνζθχγσλ ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν. 87 Σν Ϊξζξν ην βξάθα ζην βηβιέν: Ν. ΜαλΪδεο, Εοπδαία Έναρ Αιώναρ, Γάκνο Πηνιεκαΐδαο, Πηνιεκαΐδα 2000, ζει

64 4.3.3 Ζ εγθαηϊζηαζε ησλ πξνζθχγσλ κεηϊ ηε Μηθξαζηαηηθά Καηαζηξνθά ( ) Σα δχν πξψηα ρξφληα ηεο αληαιιαγάο ην ζπγθεληξψζεθε ζηελ Δπαξρέα Κατιαξέσλ Ϋλαο πνιχ κεγϊινο αξηζκφο πξνζθχγσλ απφ ηνλ Πφλην, θπξέσο απφ Αξγπξνχπνιε, εβϊζηεηα, Σξαπεδνχληα θαη Καχθαζν, ηε ΜηθξΪ Αζέα, θπξέσο απφ Πξνχζα, θαη ηελ Αλαηνιηθά ΘξΪθε, απφ ηα παξϊιηα ηεο Πξνπνληέδαο θαη ηνπο ΔπηβΪηεο. Γηα ηηο αξρηθϋο ζπλζάθεο εγθαηϊζηαζεο δάηεζα λα κνπ κηιάζεη Ϋλαο θϊηνηθνο ηνπ Αλαηνιηθνχ 88, ν Ϊββαο Παπιέδεο, πνπ γελλάζεθε ην 1906 ζηνλ Πφλην, Ϋδεζε κε ηελ Δηθφλα 29,Ϊββαο Παπιέδεο, Πεγή: Πξσηνγελήο νηθνγϋλεηϊ ηνπ ζηε Ρσζέα γηα πνιιϊ ρξφληα κεηϊ ηνπο δησγκνχο θαη ηειηθϊ εγθαηαζηϊζεθε ζην Αλαηνιηθφ Δνξδαέαο ην χκθσλα κε ηα ιεγφκελϊ ηνπ, ινηπφλ, φηαλ πξσηνάξζαλ νη πξφζθπγεο ην 1922 εγθαηαζηϊζεθαλ ζε αληέζθελα, πνπ ηνπο δφζεθαλ απφ ηνλ Δπνηθηζκφ θαη ηα θαηαζθεχαζε ν ειιεληθφο ζηξαηφο. ε απηϊ θαηνέθεζαλ Ϋλα κε δχν ρξφληα, θαηϊ ηε δηϊξθεηα ησλ νπνέσλ αληηκεηψπηζαλ δηϊθνξα πξνβιάκαηα, θπξέσο, ιφγσ ησλ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ. Έλα πεξηζηαηηθφ, πνπ ζπκφηαλ ν θ. Παπιέδεο άηαλ φηαλ ηα αληέζθελϊ ηνπο θαηαζηξϊθεθαλ απφ Ϋλαλ ηζρπξφ Ϊλεκν θαη επηδηνξζψζεθαλ, ζρεδφλ, Ϊκεζα απφ ην ζηξαηφ. ε φιε ηε ζπλϋληεπμε ηφληδε ηελ αδπλακέα ηνπ θξϊηνπο λα ηνπο βνεζάζεη, ρσξέο, φκσο, λα ην θαηεγνξεέ, θαζψο Ϋιεγε: «ην θξϊηνο άηαλ πϊκθησρν, δηφηη κε ηνλ πφιεκν ξεκϊρηεθε θαη δελ εέρε ιεθηϊ λα καο βνεζάζεη.σα πξψηα ζπέηηα πνπ Ϋθηηαμε ην θξϊηνο γηα ηνπο πξφζθπγεο άηαλ κπξνζηϊ ςειϊ θαη πέζσ ρακειϊ γηα νηθνλνκέα.» Σνλ πξψην ρξφλν δηαλεκάζεθαλ 15 κε 20 ζηξϋκκαηα ζε θϊζε νηθνγϋλεηα, ελψ κεηϊ ηνλ πξψην ρξφλν ηνπο Ϋδσζαλ θη απφ Ϋλα δψν αξνηξηψλ γηα ηηο θαιιηϋξγεηεο. ΑλΫθεξε, επέζεο, φηη ζηελ πεξηνρά δελ ππάξραλ πνιιϋο αξξψζηηεο θαη φηη θϊζε εβδνκϊδα εέραλ απφ Ϋλαλ δηαθνξεηηθφ γηαηξφ, γηαηέ νη γηαηξνέ πάγαηλαλ απφ ζπλνηθηζκφ ζε ζπλνηθηζκφ γηα ηνπο πξφζθπγεο. 88 ΜΫρξη ην 1927 ιεγφηαλ Ίλειη θαη εέλαη ρσξηφ ηεο Δπαξρέαο Κατιαξέσλ. 64

65 ζνλ αθνξϊ ηηο ζρϋζεηο κεηαμχ ησλ πξνζθχγσλ, εέπε φηη εέραλ κφλν ζηελ αξρά θϊπνηα πξνβιάκαηα, θπξέσο κε ηνπο ηνπξθφθσλνπο «Αγθπξαλνχο». Γεγνλφο, πνπ έζσο λα ηνλ επεξεϊδεη αθφκα θαη ηψξα, αθνχ ζε εξψηεζε, πνπ ηνπ Ϋθαλα ζρεηηθϊ κε ηε γλψκε ηνπ γηα ηνπο Σνχξθνπο ζάκεξα, κνπ απϊληεζε: «Σνχξθνο θαη θαιφο γέλεηαη;» Αληέζεηα, κε ηνπο κπξληνχο εέραλ πνιχ θαιϋο ζρϋζεηο, αθνχ, φπσο εέπε ν έδηνο, άηαλ πην πνιηηηζκϋλνη. Ζ φπνηα δηρφλνηα, σζηφζν, δελ θξϊηεζε πνιχ. Όζηεξα απφ ηξέα ηϋζζεξα ρξφληα εέραλ γέλεη φινη Ϋλα θαη ζπκπνξεχνληαλ εηξεληθϊ. Έηζη Ϋθιεηζε θαη ε ζπδάηεζά καο. ζνλ αθνξϊ ην ζχλνιν ηεο Δπαξρέαο, ην 1923 ν πιεζπζκφο ηεο, ζχκθσλα κε ηειεγξϊθεκα ηνπ ππνδηνηθεηά Κατιαξέσλ πξνο ηε Γεληθά Γηνέθεζε Θεζζαινλέθεο 89, άηαλ Οζσκαλνέ, Έιιελεο, 450 Ρνπκαλέδνληεο θαη Βνπιγαξνζιαπφθσλνη. Οη ζρϋζεηο κεηαμχ πξνζθχγσλ θαη Οζσκαλψλ, φπσο αλαθϋξεηαη ζην ηειεγξϊθεκα, άηαλ ερζξηθϋο θαη εέραλ γέλεη αξθεηϊ δπζϊξεζηα γεγνλφηα εηο βϊξνο ησλ πξνζθχγσλ. Χζηφζν, πξνβιάκαηα ππάξραλ θαη ζηε δπλαηφηεηα απνξξφθεζεο ησλ πξνζθχγσλ απφ ηελ Δπαξρέα. Σνλ Απξέιε ηνπ 1923 ε Τπνδηνέθεζε Κατιαξέσλ εέρε άδε δειψζεη ζηε Γεληθά Γηνέθεζε, φηη εέρε ζπγθεληξσζεέ Ϋλαο πνιχ κεγϊινο αξηζκφο πξνζθχγσλ ζηελ πεξηνρά θαη φηη δελ άηαλ επαξθά ηα κϋζα κεηαθνξϊο, ζπληάξεζεο θαη εγθαηϊζηαζεο ηνπο. Γη απηφ, δεηνχζαλ ηελ παχζε απνζηνιάο πεξαηηϋξσ πξνζθχγσλ ζηελ Δπαξρέα. Σνλ Οθηψβξε ηνπ 1924 εμαθνινπζνχζαλ λα ππϊξρνπλ πξνζθπγηθϊ πξνβιάκαηα. Πνιινέ απφ ηνπο πξφζθπγεο δελ εέραλ αθφκα θϊπνην θαηϊιπκα λα κεέλνπλ θαη Ϋκελαλ ζηελ χπαηζξν, ζε ζθελϋο, ζηα ηδακηϊ θαη ζηηο εθθιεζέεο. Σν 60% ησλ νηθεκϊησλ άηαλ εηνηκφξξνπα θαη ρξεηϊδνληαλ Ϊκεζα επηζθεπϋο, πξνθεηκϋλνπ λα εγθαηαζηαζνχλ εθεέ νηθνγϋλεηεο. ζνλ αθνξϊ ηηο θαιιηϋξγεηεο, ην γξαθεέν επνηθηζκνχ δϋρηεθε εληνιά λα δψζεη ζπφξνπο ζε ιέγεο κφλν θνηλφηεηεο θαη απφ Ϋλα δψν αξνηξηψλ ζηνπο πξφζθπγεο πνπ πάγαλ ζηα ΚατιΪξηα κεηϊ ηελ 1 ε Μαΐνπ ηνπ Με ηελ εληνιά απηά, πνιινέ πξφζθπγεο Ϋκελαλ αδηθεκϋλνη, δηφηη εγθαηαζηϊζεθαλ πξηλ ην ΜΪην θαη δελ ηνπο δφζεθαλ ηα παξαπϊλσ. Έηζη, ην 40% ησλ πξνζθχγσλ παξϋκελε ρσξέο δψα, γηα λα θαιιηεξγάζεη θαη νη ππφινηπνη εέραλ απφ Ϋλα. ΚαηΪ ζπλϋπεηα, ε Ϋιιεηςε δψσλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηε κε πξαγκαηνπνέεζε ηεο δηαλνκάο ησλ γαηψλ, εέρε ζαλ απνηϋιεζκα λα κελ κπνξεέ λα θαιιηεξγεζεέ νχηε ν 89 Σν ηειεγξϊθεκα βξέζθεηαη απηνχζην ζην: Ν. ΜαλΪδεο, Εοπδαία Έναρ Αιώναρ, Γάκνο Πηνιεκαΐδαο, Πηνιεκαΐδα 2000, ζει

66 κηζφο θϊκπνο ησλ Κατιαξέσλ. ΣΫινο, ηελ πεξένδν εθεέλε, ηα πξνβιάκαηα επεξϋαζαλ θαη ηηο ππνδνκϋο ηεο εθπαέδεπζεο, αιιϊ θαη ηεο εθθιεζέαο, θαζψο πνιιϊ απφ ηα ζρνιεέα θαη θϊπνηεο εθθιεζέεο εέραλ θαηεζηξακκϋλα θηέξηα, ελψ ππάξραλ ειιεέςεηο ζε ζρνιηθϊ ζξαλέα θαη Ϊιια Ϋπηπια ΑζηηθΪ ραξαθηεξηζηηθϊ Οη πξφζθπγεο εγθαηαζηϊζεθαλ καδηθϊ κε φζνπο εέραλ θνηλφ ηφπν πξνϋιεπζεο θαη Ϋηζη δεκηνπξγάζεθαλ γεηηνληϋο κε θνηλϊ ραξαθηεξηζηηθϊ ε θαζεκέα, ψζηε λα αηζζϊλνληαη φηη βξέζθνληαη ζηελ παηξέδα ηνπο. (βιϋπε ρϊξηε 6) Γηα ηελ ηαρχηεξε θαη απνηειεζκαηηθφηεξε εγθαηϊζηαζε ησλ πξνζθχγσλ άηαλ απαξαέηεηε ε εμαζθϊιηζε θαη ε δηαλνκά ησλ αληαιιϊμηκσλ ηνπξθηθψλ ά βνπιγαξηθψλ ζπηηηψλ, πνπ άηαλ ζε θαιά θαηϊζηαζε. Σν Ϋξγν απηφ ην αλϊιαβε θαη ην πινπνέεζε ε Δ.Α.Π., ε νπνέα πξνρψξεζε θαη ζηελ επηζθεπά ησλ εηνηκφξξνπσλ ηνπξθνβνπιγαξηθψλ νηθεκϊησλ, πνπ εγθαηαιεέθζεθαλ. Χζηφζν, ζεκαληηθϊ ζπλϋβαιαλ θαη νη έδηνη νη πξφζθπγεο ζηελ πξφνδν θαη ζηνλ εθζπγρξνληζκφ ησλ ρσξηψλ ηνπο. Ζ νηθηζηηθά εηθφλα ηεο Γπηηθάο Μαθεδνλέαο πάξε ζχγρξνλε φςε κε φκνξθα θαη πεξηπνηεκϋλα ζπέηηα, κε πιαηεέεο, θαηαζηάκαηα, Ϊλεηνπο δξφκνπο θαη αξθεηϊ αλεβαζκϋλν νηθνλνκηθφ επέπεδν. 90 Σν γεγνλφο φηη ε Μεηξφπνιε Φιψξηλαο Ϊξρηζε λα δηεθδηθεέ ηα πξνζθπγηθϊ ρσξηϊ ηεο Πηνιεκαΐδαο, γηα ηα νπνέα πξσηχηεξα αδηαθνξνχζε, δεέρλεη αθξηβψο ηε ξαγδαέα πνιηηηζηηθά θαη νηθνλνκηθά ηνπο αλϊπηπμε. 91 ηνλ παξαθϊησ πέλαθα παξαηέζεηαη ν αξηζκφο ησλ νηθεκϊησλ πνπ εέραλ επηζθεπαζηεέ απφ ηελ Δ.Α.Π. κϋρξη ην 1926 ζηελ Πηνιεκαΐδα, αιιϊ θαη ζηα ππφινηπα επνηθηζηηθϊ γξαθεέα. Δπνηθηζηηθφ Γξαθεέν Δπηζθεπ/ληα νηθάκαηα Παξαηεξάζεηο Πηνιεκαΐδαο Απ απηϊ: ζηελ Πηνιεκαΐδα ΚαζηνξηΪο Απ απηϊ: 85 ζηελ ΚαζηνξηΪ ΚνδΪλεο χλνιν επηζθεπαζζϋλησλ Φιψξηλαο 120 νηθεκϊησλ ζε φιε ηε Μαθεδνλέα: ΤΝΟΛΟ Πέλαθαο 17, ΔπηζθεπαζζΫληα νηθάκαηα ζηε Γπηηθά Μαθεδνλέα, Πεγά: Πειαγίδεο (1994), ζει111. ηνλ πέλαθα βιϋπνπκε φηη ζηε Γπηηθά Μαθεδνλέα βξέζθνληαη παξαπϊλσ απφ ηα κηζϊ νηθάκαηα ηνπ ζπλφινπ ησλ επηζθεπαζζϋλησλ ηεο Μαθεδνλέαο. Καη ηα 90 Δ. Πειαγέδεο, Η αποκαηάζηαζη ηων πποζθύγων ζηη Δςηική Μακεδονία ( ), Αδειθψλ Κπξηαθέδε, Θεζζαινλέθε 1994, ζει φ.π. 66

67 ΥΪξηεο 6, ρϊξηεο Πηνιεκαΐδαο 67

68 πεξηζζφηεξα απφ απηϊ εέλαη ζηελ Πηνιεκαΐδα. Απηφ, έζσο, Ϋγηλε επεηδά, ζηε Γπηηθά Μαθεδνλέα θαη ηδηαέηεξα ζηελ Πηνιεκαΐδα θαηεπζχλζεθε Ϋλα πνιχ κεγϊιν πνζνζηφ ησλ πξνζθχγσλ θαη άηαλ κεγαιχηεξε θαη πην Ϊκεζε ε αλϊγθε εγθαηϊζηαζεο ησλ πξνζθχγσλ. Αθφκε, ην ζηνηρεέν πνπ δηθαηνινγεέ πεξηζζφηεξν ηνπο αξηζκνχο απηνχο εέλαη φηη ζηελ πεξηνρά Ϋκελαλ πεξηζζφηεξνη κνπζνπικϊλνη απ φηη ζηελ ππφινηπε Μαθεδνλέα, κε απνηϋιεζκα ηελ χπαξμε πνιιψλ Ϊδεησλ ζπηηηψλ κεηϊ ηελ αληαιιαγά. Σν 1929, ινηπφλ, ν αξηζκφο ησλ ζπηηηψλ, πνπ δφζεθαλ ζηνπο πξφζθπγεο άηαλ αληαιιϊμηκα θαη λϋα νηθάκαηα. 92 ΔπαξθΫο, φκσο, ζηνηρεέν γηα ηελ αγξνηηθά απνθαηϊζηαζε ζεσξάζεθε, θπξέσο, ε απφθηεζε θιάξνπ θαη φρη ε εμαζθϊιηζε ζπηηηνχ. Ζ Ϋθηαζε ηνπ αγξνηηθνχ θιάξνπ, πνπ νξέζηεθε λα πϊξνπλ νη δηθαηνχρνη πξφζθπγεο ηνπ Ννκνχ ΚνδΪλεο, άηαλ 35 ζηξϋκκαηα. Οη δηαλνκϋο, φκσο, δηακνξθψζεθαλ αλϊινγα κε ηνλ αξηζκφ ησλ κειψλ κηαο νηθνγϋλεηαο σο εμάο: α) 1 θιάξνο ζε νηθνγϋλεηα κε 2-3 κϋιε, β) 1 1/3 θιάξνη ζε νηθνγϋλεηα κε 4-5 κϋιε, γ) 1 ½ θιάξνη ζε νηθνγϋλεηα κε 6 κϋιε θαη Ϊλσ. 93 ΜεηΪ ηε δηϊιπζε ηεο Δ.Α.Π. ην 1930 νη δηαλνκϋο ζηνπο νηθηζκνχο θαη ηνπο θιάξνπο ηεο Δπαξρέαο Πηνιεκαΐδαο Ϋγηλαλ φπσο θαέλνληαη ζηνλ παξαθϊησ πέλαθα: Οηθηζκνέ 94 ΚΛΖΡΟΗ ΟΗΚΟΠΔΓΑ Έηνο Αξηζ Γηαλεκ. Ϋθηαζε ζε ζηξεκ. Έηνο Αξηζ Γηαλεκ. Ϋθηαζε ζε ζηξεκ. Αγ. 1927/ Υξηζηφθνξνο Αθξηλά Ακχγδαια 1927/ ΑλαξξΪρε Αλαηνιηθφ Άξδαζζα Αζβεζηφπεηξα 1926/ ΓαιΪηεηα- ΟιπκπηΪο 1927/ Αξρεέν εθεκεξέδαο Δπαξρηαθά Φσλά: ηαηιζηική Γεωπγικού Γπαθείος Εοπδαίαρ, Δπαξρηαθά Φσλά, 14, (2) 93 Δ. Πειαγέδεο, Η αποκαηάζηαζη ηων πποζθύγων ζηη Δςηική Μακεδονία ( ), Αδειθψλ Κπξηαθέδε, Θεζζαινλέθε 1994, ζει Οη νηθηζκνέ εέλαη κε ηελ νλνκαζέα πνπ ηνπο δφζεθε ην 1927 (βιϋπε πέλαθα 19) 68

69 Γξνζεξφ Δκπφξην Δμνρά Καξπνρψξη Κιεέηνο Κφκαλν 1927/ ΚνκλελΪ Κξπφβξπζε 1926/ / ΜαπξνδΫλδξη 1926/ / Μαπξνπεγά Μεζφβνπλν Μεινρψξη ΟιπκπηΪο ΠεληΪβξπζνο Πεξδέθαο Πνληνθψκε ΠξνΪζηεην Πηνιεκαΐδα 1926/ Ππξγνη πειηα Φηειψλαο ΤΝΟΛΟ Πέλαθαο 18, Οη δηαλνκϋο ζηνπο νηθηζκνχο θαη ηνπο θιάξνπο ην 1930, Πεγά: Πειαγίδεο (1994), ζει Σα πην ζεκαληηθϊ Ϋξγα, πνπ ζπλϋβαιαλ ζηε δηακφξθσζε ηεο πφιεο θαη ηελ θαηϋζηεζαλ πεξηζζφηεξν ιεηηνπξγηθά, Ϋγηλαλ ην Σφηε, απϋθηεζε γηα πξψηε θνξϊ ζρϋδην πφιεσο, ην νπνέν εθαξκφζηεθε κε ηελ νηθνλνκηθά ελέζρπζε ηνπ Δπνηθηζκνχ, ελψ ε Κνηλφηεηα Πηνιεκαΐδαο θαηϋβαιε ηα Ϋμνδα ησλ εκεξνκηζζέσλ γηα ηελ θαηεδϊθηζε θαη ηε δηϊλνημε ησλ νδψλ θαη ηνπο κηζζνχο ησλ κεραληθψλ, πνπ επϋβιεπαλ ηελ εθαξκνγά ηνπ ζρεδένπ πφιεσο επέ ηνπ εδϊθνπο. 95 εκαληηθϊ, αθφκα, 95 Αξρεέν εθεκεξέδαο Δπαξρηαθά Φσλά:.Θενινγέδεο, Σο έηορ 1930 πποωπίζηαι να αναπλάζη ηεσνικώρ ηην Πηολεμαΐδα εν έπγοιρ, Δπαξρηαθά Φσλά, 37, (1) 69

70 Ϋξγα άηαλ ε αλϋγεξζε 200 πεξέπνπ πξνζθπγηθψλ νηθεκϊησλ, ε δηακφξθσζε θαη ε πεξέθξαμε ηνπ θεληξηθνχ πϊξθνπ θαη ε θαηαζθεπά ησλ θπξηφηεξσλ αξηεξηψλ ηεο πφιεο. 96 ζνλ αθνξϊ ηε ζχλδεζε ηεο πφιεο κε ηηο γεηηνληθϋο πφιεηο θαη ηνπο ζπλνηθηζκνχο, ην 1928 εέρε θαηαζθεπαζηεέ δεκφζηα νδφο, πνπ ζπλϋδεε ηελ πφιε κε ηελ ΚνδΪλε θαη ην φξνβηηο θαη ε ζπγθνηλσλέα ηεο γηλφηαλ κε θνξηεγϊ, απηνθέλεηα θαη θϊξα. Σν 1930 Ϋγηλε γηα πξψηε θνξϊ ε αζθαιηφζηξσζά ηεο θαη ε ζπγθνηλσλέα δηεπθνιχλζεθε αξθεηϊ. Ζ ζχλδεζε κε ηνπο ζπλνηθηζκνχο γηλφηαλ κϋζσ δξφκσλ ζε θαθά θαηϊζηαζε, πνπ δπζρϋξαηλαλ ηε κεηαθέλεζε κε νπνηνδάπνηε κϋζν ΓεκνγξαθηθΪ ζηνηρεέα Δηθφλα 30, Σν πϊξθν ηεο Πηνιεκαΐδαο, Πεγά: Νηθεθόξνο Μαλάδεο, Ενξδαία έλαο αηώλαο (2000), ζει 247 Σν 1927, φηαλ νξηζηηθνπνηάζεθαλ νη κεηαθηλάζεηο, δφζεθαλ δηαθνξεηηθϊ νλφκαηα ζηηο πφιεηο θαη ηα ρσξηϊ φισλ ησλ πεξηνρψλ, φπνπ θαηνηθνχζαλ ΜνπζνπικΪλνη, γηαηέ ηα πεξηζζφηεξα εέραλ ηνπξθηθά πξνϋιεπζε. Σν φλνκα ηεο πφιεο ηεο Πηνιεκαΐδαο ην Ϋιαβε θαηφπηλ ζρεηηθνχ δηαγσληζκνχ. ε απηφλ ππνβιάζεθαλ 120 πξνηϊζεηο θαη ηειηθϊ πξνθξέζεθε ε πξφηαζε ηνπ παιαηνχ δηεπζπληά ηεο εθεκεξέδνο «ΝΫνη Καηξνέ» Παληειά Μειαλνθξχδε θαη πξψηνπ δεκϊξρνπ ηεο ηνλ Οθηψβξην ηνπ Ζ επέζεκε θαηνρχξσζε ηεο νλνκαζέαο Ϋγηλε κε ην Βαζηιηθφ ΓηΪηαγκα , Φ.Δ.Κ. Α. 18/1927. ΑλΪινγε απφθαζε εθδφζεθε κε ην Βαζηιηθφ ΓηΪηαγκα , Φ.Δ.Κ. Α 256/1928, αλαθνξηθϊ κε ηελ κεηνλνκαζέα ηεο Δπαξρέαο απφ «Κατιαξέσλ» ζε «Δνξδαέαο». 97 ηνλ παξαθϊησ πέλαθα παξαηέζεληαη ηα νλφκαηα ησλ ρσξηψλ θαη ησλ θσκνπφιεσλ ηεο Δπαξρέαο Καΐιαξέσλ (Δνξδαέαο, φπσο κεηνλνκϊζηεθε), φπσο άηαλ ην 1923 θαη φπσο ηξνπνπνηάζεθαλ ην Αθφκε, ν πέλαθαο απηφο πεξηιακβϊλεη ζηνηρεέα γηα ην ζπλνιηθφ πιεζπζκφ ηεο Δπαξρέαο ην 1920, ην Μνπζνπικαληθφ πιεζπζκφ ηεο ην 1923, ηνλ πξνζθπγηθφ πιεζπζκφ ην 1926 θαη ζπλνιηθφ πιεζπζκφ ηεο ην Αξρεέν εθεκεξέδαο Δπαξρηαθά Φσλά:.Θενινγέδεο, Σο έηορ 1930 πποωπίζηαι να αναπλάζη ηεσνικώρ ηην Πηολεμαΐδα εν έπγοιρ, Δπαξρηαθά Φσλά, 37, (1) 97 ΠξνζπειΪζηεθε 20 Ηαλνπαξένπ 2011 απφ: 70

71 71 Μνπζνπικαληθφο πιεζπζκφο 1923 Πξνζθπγηθφο Πιεζπζκφο 1928 ΠεξηνρΫο πξνϋιεπζεο 1926 Καπθ. Πφλη Μ.Αζέα ΘξΪθε Απνγ κ α Άηνκα Οηθ Απνγξ κ α Άηνκα Οηθ. Παιαηφ φλνκα ΣξΫπηζηα ΗλΫξβα Σδνχκα ΓΫξβε Ίλειε νχιπνβνλ ΥαζΪλθηντ Σζηψξ Κλνχθη Δκπφξηνλ Μπατξαθιά Κνπδινχθηντ Υατδαξιά Οχηζαλα ΚαξαγΪηο ΝΫν φλνκα Αγ.Υξηζηφθνξνο Αθξηλά Ακχγδαια ΑλαξξΪρε Αλαηνιηθφ Άξδαζζα Αζβεζηφπεηξα ΓαιΪηεηα Έινο Δκπφξην Δμνρά Καξπνρψξη Κιεέηνο ΚνκλελΪ ΜαπξνδΫλδξη

72 ΝΫν φλνκα Μαπξνπεγά Μεζφβνπλν Μεινρψξη ΟιπκπηΪο Παιαηνρψξη Πεξδέθθαο Πνληνθψκε ΠξνΪζηεην Πηνιεκατδα πειηϊ Φηειψλαο Κφκαλνλ Κξπφβξπζε ΠεληΪβξπζνο ΤΝΟΛΟ Παιαηφ φλνκα ΚαξΪκπνπλαξ ΚξΫκζηα Λχγγα Ραθέηα Παιαηρψξηνλ ΝαιπΪλθηντ Δξδνκνχο ΓνπξνπηιΪξ ΚατιΪξηα Βντβνδέλα Υαξκπέλα Κφκαλνλ Ραδνχληζηα ΚνπηιΪξ α: ακηγάο νηθηζκφο, κ: κηθηφο νηθηζκφο Μνπζνπικαληθφο πιεζπζκφο 1923 Πξνζθπγηθφο Πιεζπζκφο 1928 ΠεξηνρΫο πξνϋιεπζεο 1926 Οηθ. Άηνκα α κ Απνγξ Οηθ Άηνκα α κ Απνγ ΘξΪθε Μ.Αζέα Πφλη Καπθ. Πίλαθαο 19, Επαξρία Ενξδαίαο- νηθηζκνί κε κνπζνπικαληθό θαη πξνζθπγηθό πιεζπζκό, Πεγή: : Πειαγίδεο (1994), ζει

73 ηνλ πέλαθα βιϋπνπκε φηη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ πξνζθχγσλ ηεο Δπαξρέαο Πηνιεκαΐδαο εέλαη Πφληηνη (κε πξφζθπγεο απφ ηελ πεξηνρά ηνπ Πφληνπ θαη 636 απφ ηνλ Καχθαζν), νη ΜηθξαζηΪηεο θηϊλνπλ ηνπο θαη νη Θξαθηψηεο ηνπο 905. ρεηηθϊ κε ηελ πεξηνρά πξνϋιεπζεο ησλ πξνζθχγσλ ησλ νηθηζκψλ, ππϊξρνπλ ζηνηρεέα, πνπ εθηηκνχλ ζην πεξέπνπ ηνλ αξηζκφ ησλ νηθνγελεηψλ πνπ εγθαηαζηϊζεθαλ ζε κεξηθνχο απφ ηνπο νηθηζκνχο θαη βξέζθνληαη ζηνλ πέλαθα. Οηθηζκνέ ηνηρεέα πξνϋιεπζεο ησλ πξνζθπγηθψλ νηθνγελεηψλ Άγηνο 25 νηθνγϋλεηεο Μηθξαζηαηψλ, γιψζζα ειιεληθά Υξηζηφθνξνο Λέγνη Σξαπεδνχληηνη, γιψζζα πνληηαθά ΑλαξξΪρε Αλαηνιηθφ Άξδαζζα Αζβεζηφπεηξα ΓαιΪηεηα Γξνζεξφ/ Δινο Δκπφξην Δμνρά Καξπνρψξη Κφκαλνο ΚνκλελΪ Μαπξνπεγά Μεινρψξη 150 νηθ. απφ Σξαπεδνχληα θαη Καχθαζν, γιψζζα πνληηαθά 50 νηθ. απφ ηα Κνπβνχθιηα Πξνχζεο, γιψζζα ειιεληθά 150 νηθ. απφ Άγθπξα, Σξαπεδνχληα, εβϊζηεηα θαη Καχθαζν, γιψζζα πνληηαθά, 69 νηθ. απφ ην Κφιληεξε Μαγλεζέαο θαη 80 νηθ. απφ ηα Κνπβνχθιηα Πξνχζεο, γιψζζα ειιεληθά. 230 νηθ. απφ Πφλην, γιψζζα πνληηαθά ιέγνη ΚαπθΪζηνη, 3-4 νηθ. απφ ηε ΓαξΪζαξα, γι. Πνληηαθά 80 νηθ. απφ Σξαπεδνχληα θαη Καχθαζν, γι. Πνληηαθά ιέγεο νηθ. απφ ηα παξϊιηα ηεο Πξνπνληέδαο, γι. ειιεληθά 50 νηθ. γεγελεέο 100 νηθ. απφ ηα Κνπβνχθιηα Πξνχζαο, γι. ειιεληθά 50 νηθ. απφ ΓαιΪηα-Καιιηπφιεσο, γι. ειιεληθά 80 νηθ. απφ ηα Κνπβνχθιηα γι. ειιεληθά ιέγεο νηθ. απφ ΘξΪθε γι. ειιεληθά 25 νηθ. απφ Σξαπεδνχληα, γι. πνληηαθά 35 νηθ απφ Σξαπεδνχληα, γι. πνληηαθά 100 νηθ. απφ Άγθπξα, γι. πνληηαθά 20 νηθ. απφ ΜηθξΪ Αζέα γι. ειιεληθά 60 νηθ. απφ ην Καξο ηνπ ΚαπθΪζνπ, γι. πνληηαθά 220 νηθ. απφ Σξαπεδνχληα, γι. πνληηαθά 70 νηθ. απφ Πφλην, γι. πνληηαθά 40 νηθ. απφ ηα νχξκελα, γι. πνληηαθά 73

74 Πειαξγφο Μεζφβνπλν ΠεληΪβξπζνο Πεξδέθα Πνληνθψκε ΠξνΪζηεην Πηειεψλ/ Φηειψλαο πειηϊ Φηιψηαο Υαξαπγά 45 πνληηαθϋο νηθ. απφ Έξκπαα, γι.ηνπξθηθά 45 νηθ. απφ εβϊζηεηα, γι. πνληηαθά 70 νηθ. απφ εβϊζηεηα, γι. πνληηαθά 80 νηθ. απφ Καππαδνθέα, γι. ηνπξθηθά 50 νηθ απφ ην Καξο ηνπ ΚαπθΪζνπ, γι. πνληηαθά 120 ζπλνιηθϊ θαη θαηϊγνληαη απφ Σξαπεδνχληα θαη Καχθαζν, γι.πνληηαθά ΘξΪθε, γι.ειιεληθά Έξκπαα, γι. ηνπξθηθά 270 νηθ. απφ Καξο, εβϊζηεηα θαη ΚαξΪ-νπ, γι.πνληηαθά Λέγεο νηθνγϋλεηεο απφ ΜηθξΪ Αζέα, γι. ηνπξθηθά 60 νηθ. απφ Σξαπεδνχληα θαη Άγθπξα, γι. πνληηαθά 35 νηθ. Μηθξαζηαηψλ, γι. θϊπνηνη ηνπξθηθά, θϊπνηνη ειιεληθά θαη θϊπνηνη αξκϋληθε 70 νηθ. απφ Σξαπεδνχληα, γι. πνληηαθά πλνιηθϊ 350 νηθ θαη θαηϊγνληαη απφ Σξαπεδνχληα, γι. πνληηαθά ΜηθξαζηΪηεο θαη Θξαθηψηεο, γι. ειιεληθά 130 νηθ. απφ Καξο, γι.πνληηαθά 170 νηθ απφ ΘξΪθε, γι.ειιεληθά ιέγεο νηθ. Μηθξαζηαηψλ γι. ειιεληθά Πέλαθαο 20, ηνηρεέα πξνϋιεπζεο ησλ πξνζθπγηθψλ νηθνγελεηψλ, Πεγά: Αξρείν Πόληνπ, Επηηξνπή Πνληηαθώλ Μειεηώλ,η.32, ζει ηνηρεέα γηα ηνλ πιεζπζκφ ησλ πξνζθχγσλ ηεο Δπαξρέαο Δνξδαέαο δέλεη θαη ε ζηαηηζηηθά Γεσξγηθνχ Γξαθεένπ Δνξδαέαο κε Ϊξζξν ζηελ Δπαξρ. Φσλά ην ΟηθνγΫλεηεο Άηνκα ΘξΪθεο ΜηθξαζηΪηεο Πφληηνη ΚαπθΪζηνη ΓηΪθνξνη χλνιν Αξρεέν εθεκεξέδαο Δπαξρηαθά Φσλά: ηαηιζηική Γεωπγικού Γπαθείος Εοπδαίαρ, Δπαξρηαθά Φσλά, 14, (2) 74

75 ΚνηλσληθΪ ζηνηρεέα Έλα δσηηθφ δάηεκα ηεο πεξηνράο άηαλ ε απνμάξαλζε ησλ ειψλ αξά-γθηφι θαη Ρνχδληθ. Σν 1928 ε Δ.Α.Π. δάισζε φηη δηϋζεηε φιν ην πνζφ γηα ην Ϋξγν απηφ, αιιϊ Ϋλα ρξφλν κεηϊ πεξηφξηζε ην πνζφ ζην κηζφ. Χζηφζν, ε θπβϋξλεζε, θαηαλνψληαο ην επεέγνλ ηεο θαηϊζηαζεο, δηϋζεζε ην ππφινηπν πνζφ, γηα λα αξρέζεη Ϊκεζα ην Ϋξγν. Έηζη, ζηα κϋζα ηνπ 1929 μεθέλεζαλ νη κειϋηεο θαη ζηα ηϋιε ηνπ έδηνπ Ϋηνπο Ϊξρηζε ε δηαδηθαζέα ηεο απνμάξαλζεο. χκθσλα κε ηηο κειϋηεο ε απνμάξαλζε ζα απϋδηδε 40 ζηξϋκκαηα γεο πξνο θαιιηϋξγεηα. 99 Έλα, αθφκα, πνιχ ζεκαληηθφ δάηεκα άηαλ ε πδξνδφηεζε ησλ νηθηζκψλ. ΜεηΪ ηελ αλαρψξεζε ησλ ΜνπζνπικΪλσλ φια ζρεδφλ ηα πεγϊδηα, ηα πδξαγσγεέα θαη ηα δέθηπα ησλ ζσιελψζεσλ άηαλ θαηεζηξακκϋλα. 100 Γηα ηα ρσξηϊ ηεο Πηνιεκαΐδαο εέρε δηαηεζεέ πέζησζε δξρ. απφ ηελ Δ.Α.Π απφ ην θαινθαέξη ηνπ 1927 γηα ηελ θαηαζθεπά ελφο πδξαγσγεένπ γηα νηθνγϋλεηεο κε αγσγφ κάθνπο 10 ρικ., θαη ελφο αξηεζηαλνχ θξϋαηνο, πνπ ζπγθϋληξσλε 110 θ.κ. λεξνχ ηελ ψξα γηα Ϊξδεπζε Δηθφλα 31, Σν πδξαγσγεέν, Πεγά: el.wikipedia.org ρσξαθηψλ. Σν πδξαγσγεέν πνπ θαηαζθεπϊζηεθε θϊιπςε Ϋλα κεγϊιν κϋξνο ησλ αλαγθψλ χδξεπζεο ηεο πφιεο γηα 50 ρξφληα. Σελ θαηαζθεπά ηνπ αλϊιαβε ε Γηεχζπλζε Δπνηθηζκνχ Γπηηθάο Μαθεδνλέαο θαη ζηηο εξγαζέεο ζπκκεηεέραλ Πφληηνη πξφζθπγεο θαη Αγθπξαλνέ, πνπ άηαλ εγθαηαζηεκϋλνη ζην Αλαηνιηθφ Δνξδαέαο. Σν Ϋξγν ηειεέσζε ην 1930 θαη θϊιπςε ηηο αλϊγθεο χδξεπζεο κε δχν δεμακελϋο ησλ 250 θ.κ. ηνπ ηζνγεένπ γηα ηελ θϊησ Πηνιεκαΐδα θαη ηνπ πξψηνπ νξφθνπ γηα ηελ Ϊλσ Πηνιεκαΐδα. 101 Σν κεγαιχηεξν ηερληθφ Ϋξγν πνπ Ϋγηλε εθεέλε ηελ επνρά ζηελ Πηνιεκαΐδα άηαλ ε γεψηξεζε, απνηϋιεζκα ηεο νπνέαο άηαλ ε δηακφξθσζε ηνπ δηθηχνπ χδξεπζεο θαη ν ειεθηξνθσηηζκφο. Σν Ϋξγν πινπνηνχηαλ απφ ην 1926 κϋρξη ηα κϋζα ηνπ Αξρεέν εθεκεξέδαο Δπαξρηαθά Φσλά: Σα ζωηικά μαρ ζηηήμαηα, Δπαξρηαθά Φσλά, 2, (1) 100 Δ. Πειαγέδεο, Η αποκαηάζηαζη ηων πποζθύγων ζηη Δςηική Μακεδονία ( ), Αδειθψλ Κπξηαθέδε, Θεζζαινλέθε 1994, ζει Ν. ΜαλΪδεο, Εοπδαία Έναρ Αιώναρ, Γάκνο Πηνιεκαΐδαο, Πηνιεκαΐδα 2000, ζει

76 θαη θφζηηζε ζπλνιηθϊ δξρ. Ζ παξαγσγά λεξνχ άηαλ επαξθάο γηα νηθηαθά ρξάζε, αιιϊ θαη γηα πφηηζκα ζηξεκκϊησλ. Γηα λα εμππεξεηεζνχλ φινη νη θϊηνηθνη, θαηαζθεπϊζηεθαλ πϊξα πνιιϋο βξχζεο ζε φιε ζρεδφλ ηελ Ϋθηαζε ηεο πφιεο. Αμηφινγεο ππνδνκϋο, σζηφζν, Ϋγηλαλ θαη γηα ηελ εθπαέδεπζε. Σνλ Ηνχιην ηνπ 1929 ςεθέζηεθε ε αλϋγεξζε ηνπ πξψηνπ θηηξένπ πνπ ρηέζηεθε απνθιεηζηηθϊ γηα ζρνιεέν ζηελ Πηνιεκαΐδα, ην νπνέν ζηϋγαζε ην 1 ν Γεκνηηθφ ζρνιεέν, θαζψο ην πξνεγνχκελν άηαλ ζε πνιχ θαθά θαηϊζηαζε. Σελ θαηαζθεπά ηνπ αλϊιαβε ην Τπνπξγεέν Παηδεέαο, ην νπνέν δηϋζεζε δξρ. Δηθφλα 32, Ζ Γεψηξεζε, Πεγά: Νηθεθόξνο Μαλάδεο,Ενξδαία έλαο αηώλαο (2000), ζει 266. Σν λϋν ζρνιηθφ κϋγαξν αλεγϋξζε κεγαινπξεπϋζηαην, ζχκθσλα κε ην ζρϋδην ζρνιεένπ Ακπληαένπ 102 θαη εγθαηληϊζηεθε ην ΜΪξηε ηνπ Δηθφλα 33, Σν ππφ αλϋγεξζε λϋν ζρνιηθφ κϋγαξν, Πεγά: Νηθεθόξνο Μαλάδεο,Ενξδαία έλαο αηώλαο (2000), ζει Αξρεέν εθεκεξέδαο Δπαξρηαθά Φσλά: Πος ππέπει να ανεγέπθη ηο εξαηάξιο Δημοηικό σολείο, Δπαξρηαθά Φσλά, 8, (1) 76

77 ζνλ αθνξϊ ηα ππφινηπα ζρνιεέα ηεο Δπαξρέαο Δνξδαέαο, ην 1925 ππάξραλ, ζχκθσλα κε ηνλ Δπηζεσξεηά Μ. ηαβϊξα, ηα εμάο: Έδξα ζρνιεένπ Βαζκφο ζρνιεένπ ΚατιΪξηα ΠεληαηΪμην κεηθηφ Άλσ ΚατιΪξηνλ ΜνλνηΪμην κεηθηφ ΚΪησ ΚατιΪξηνλ ΜνλνηΪμην κεηθηφ ΒιΪηζε ΠεληαηΪμην αξξϋλσλ ΣξηηΪμην ΘειΫσλ Δκπφξηνλ ΣξηηΪμην κεηθηφ ΚαηξΪληηζα Νεπηαγσγεέν ΣξηηΪμην κεηθηφ Φξαγθφηο Νεπηαγσγεέν ΓηηΪμην κεηθηφ ΓΫβξε Νεπηαγσγεέν ΓηηΪμην κεηθηφ Παιηνρψξηνλ Νεπηαγσγεέν ΓηηΪμην κεηθηφ ΝαικπΪλθηντ Νεπηαγσγεέν ΜνλνηΪμην κεηθηφ ΣξΫκπελνλ Νεπηαγσγεέν ΜνλνηΪμην κεηθηφ ΚαξακπνπλΪξ Νεπηαγσγεέν ΜνλνηΪμην κεηθηφ ΓνξνπηιΪξ ΜνλνηΪμην κεηθηφ ΣξΫπηζηα ΜνλνηΪμην κεηθηφ ΥαζΪλθηντ Νεπηαγσγεέν ΜνλνηΪμην Κφκαλνο Νεπηαγσγεέν ΜνλνηΪμην Ραθέηα Νεπηαγσγεέν ΜνλνηΪμην Λχγθα Νεπηαγσγεέν ΜνλνηΪμην 77

78 Κνλνχθηνλ ΜνλνηΪμην ΚΪησ Γξακκαηηθφλ ΜνλνηΪμην Ηλφκπαζη Νεπηαγσγεέν ΜνλνηΪμην Οχηζαλα ΜνλνηΪμην Δξηνκνχο ΜνλνηΪμην ΚαξαγΪηο ΜνλνηΪμην (ζηελ χπαηζξν) Κνπδινχθηντ ΜνλνηΪμην Μπατξαθιά ΜνλνηΪμην ΜνξαιΪξ ΜνλνηΪμην(ζηελ εθθιεζέα) Υατδαξιά ΜνλνηΪμην ΚξΫκζηα ΜνλνηΪμην ΥΪξκπηλα ΜνλνηΪμην ΣδηνπκΪ ΓηηΪμην νχιπνβνλ ΓηηΪμην Ίλειε ΓηηΪμην Σζφξη ΓηηΪμην ΣζαιηδηιΪξ ΣεηξαηΪμην Πέλαθαο 21, ρνιεέα ηεο Δνξδαέαο ην 1925, Πεγά: Νηθεθόξνο Μαλάδεο,Ενξδαία έλαο αηώλαο (2000), ζει Σν 1925 εγθαηληϊζηεθε θαη ην πξψην εκηγπκλϊζην Πηνιεκαΐδαο, ην νπνέν εέρε δχν ηϊμεηο, πνπ ιεηηνχξγεζαλ πξψηε θνξϊ ην 1924 ε πξψηε θαη ην 1925 ε δεπηϋξα. Σν ε πξψηε ηϊμε εέρε 24 καζεηϋο θαη ην ε πξψηε Δηθφλα 34, Σν πξψην ΓπκλΪζην Πηνιεκαΐδαο, Πεγά: Νηθεθόξνο Μαλάδεο,Ενξδαία έλαο αηώλαο (2000), ζει 153 εέρε 31 θαη ε δεπηϋξα 23 καζεηϋο. ρεηηθϊ κε ηελ εθθιεζέα ηεο Πηνιεκαΐδαο, φπσο αλαθϋξσ ζην ππνθεθϊιαην πνπ αθνξϊ ηελ εγθαηϊζηαζε πξηλ ην 1922, εέρε ζηεγαζηεέ αξρηθϊ ζε θϊπνην παιηφ 78

79 ηδακέ θαη νλνκϊζηεθε Αγέα ΣξηΪδα. Σν 1932 ην ηδακέ γθξεκέζηεθε θαη ζηε ζϋζε ηνπ ρηέζηεθε ε πξψηε ρξηζηηαληθά εθθιεζέα ηεο Πηνιεκαΐδαο, ε νπνέα θξϊηεζε ην φλνκα ηεο πξνεγνχκελεο. Ο λαφο παξϋκεηλε κϋρξη ην 1967, θαζψο ηφηε γθξεκέζηεθε θαη ρηέζηεθε αθξηβψο δέπια Ϋλαο θαηλνχξηνο λαφο, πνπ ζηεγϊδεη ηελ Αγέα ΣξηΪδα κϋρξη θαη ζάκεξα. Δηθφλα 35, Ζ πξψηε εθθιεζέα ηεο Αγέαο ΣξηΪδαο, πνπ ρηέζηεθε, Πεγά: Νηθεθόξνο Μαλάδεο, Αησλόβηνο ξίδα Πηνιεκαΐδαο, ζει 159 Δηθφλα 36, Ζ Αγέα ΣξηΪδα φπσο εέλαη ζάκεξα, Πεγά: Νηθεθόξνο Μαλάδεο, Αησλόβηνο ξίδα Πηνιεκαΐδαο, ζει 456. Γηα ηα ζηνηρεέα πνιηηηζκνχ ηνπο (ηα Ϋζηκα ηνπο, ηα ηξαγνχδηα, ηνπο ρνξνχο θ.ι.π ζηελ Πηνιεκαΐδα) ππϊξρνπλ ιέγα θαηαγεγξακκϋλα ζηνηρεέα γηα εθεέλε ηε δεθαεηέα, θαζψο άηαλ κϋξνο ηεο δσάο ηνπο θαη φρη κϋξνο εηδηθψλ εθδειψζεσλ γηα ηελ αλαβέσζε ηνπο, φπσο γέλνληαη ηψξα. Απφ ηα ιεγφκελα απνγφλσλ ησλ θαηνέθσλ, πνπ δνχζαλ ζηελ Πηνιεκαΐδα, γλσξέδνπκε φηη ε θϊζε νκϊδα πξνζθχγσλ εέρε κεηαθϋξεη ηνλ πνιηηηζκφ ηεο ζηελ πεξηνρά θαη φηη απφ ην πξψην θηφιαο Ϋηνο ηεο εγθαηϊζηαζεο ηνπο θξφληηζαλ λα Δηθφλα 37, Γακάιηα πνκπά ζηελ Πνληνθψκε, Πεγά: δηαηεξνχλ φια ηα πνιηηηζκηθϊ ηνπο ζηνηρεέα, φπσο ηε κνπζηθά, ηα ηξαγνχδηα, ηνπο ρνξνχο, ηνπο ηδησκαηηζκνχο ηεο γιψζζαο, ηα Ϋζηκα θ.ϊ. ζηελ θαζεκεξηλφηεηϊ ηνπο, ζε γηνξηϋο, ζε κπζηάξηα (γϊκνπο, βαθηέζηα) θαη ζε Ϊιιεο εηδηθϋο πεξηζηϊζεηο. Καη επεηδά ηα ζεκαληηθφηεξα θαη ηα πην ζπλεζηζκϋλα Ϋζηκα (πνπ πεξηιακβϊλνπλ θαη 79

80 ρνξνχο θαη ηξαγνχδηα) απφ απηϊ αλαβηψλνπλ ζάκεξα ζηελ πφιε, ζα ηα παξνπζηϊζσ ζην θεθϊιαην πνπ αθνξϊ ηε δεθαεηέα ΣΫινο, Ϋλα ζεκαληηθφ θνηλσληθφ δάηεκα ησλ πξνζθχγσλ άηαλ λα απνθηάζνπλ πνιηηηθϊ δηθαηψκαηα θαη Δηθφλα 38, ΠαξαθΪζ ζηελ Πνληνθψκε (παξϋα πνπ δηαζθεδϊδεη ηξαγνπδψληαο), Πεγά: θαηϊ ζπλϋπεηα λα αλαθηάζνπλ ην δηθαέσκα ηεο ςάθνπ ζην «λϋν» ηφπν ηνπο. Ήδε, απφ ηα ηϋιε ηνπ 1922 εέρε γέλεη αέηεζε απνπεξϊησζεο ηεο πνιηηνγξϊθεζεο ησλ πξνζθχγσλ απφ ηελ Τπνδηνέθεζε Κατιαξέσλ. ΣειηθΪ, ε εγγξαθά ησλ πξνζθχγσλ ζηνπο εθινγηθνχο θαηαιφγνπο Ϋγηλε ην 1925 θαη ν αξηζκφο ησλ εγγεγξακκϋλσλ ην Ϋηνο απηφ Ϋθηαλε ηνπο 631 πνιέηεο. πσο φινη νη πξφζθπγεο ζε φιε ηελ ΔιιΪδα, Ϋηζη θαη ζηελ Δνξδαέα ην θφκκα πνπ ππνζηάξηδαλ απφ ηνλ εξρνκφ ηνπο θαη γηα πνιιϊ αθφκα ρξφληα άηαλ ην θφκκα ησλ ΦηιειεπζΫξσλ ηνπ Διεπζεξένπ ΒεληδΫινπ. χκθσλα κε Ϊξζξν ηεο Δπαξρηαθάο Φσλάο ην 1933, ην κεγαιχηεξν κϋξνο ησλ πξνζθχγσλ εέραλ δειψζεη φηη ζα παξακεέλνπλ «πηζηνέ» ζην θφκκα ησλ ΦηιειεπζΫξσλ ζηηο εξρφκελεο εθινγϋο. ζνλ αθνξϊ ηελ ηνπηθά απηνδηνέθεζε απφ ην 1923 κϋρξη ην 1935 ςεθέζηεθαλ πξφεδξνη ηεο Πηνιεκαΐδαο νη εμάο: Δηθφλα 39, Οη πξφεδξνη ηεο Πηνιεκαΐδαο, Πεγά: Νηθεθόξνο Μαλάδεο,Ενξδαία έλαο αηώλαο (2000), ζει

81 ΟηθνλνκηθΪ ζηνηρεέα Ζ Δπαξρέα Δνξδαέαο, Ϋρνληαο επλντθφ θιέκα θαη εχθνξν Ϋδαθνο, εέρε ζαλ απνηϋιεζκα λα αλαπηχμεη ηελ νηθνλνκέα ηεο κε βϊζε ηε γεσξγέα θαη ηελ θηελνηξνθέα. ζνλ αθνξϊ ηε γεσξγέα, ε θχξηα θαιιηϋξγεηϊ ηεο Πηνιεκαΐδαο ηε δεθαεηέα ηνπ 1920 άηαλ ε θαιιηϋξγεηα ζέηνπ θαη Ϊιισλ δεκεηξηαθψλ. Πξηλ ηελ Ϊθημε ησλ πξνζθχγσλ ε ζηηνπαξαγσγά επαξθνχζε κφλν γηα ηελ επηηφπηα θαηαλϊισζε, ελψ κεηϊ ην 1922 απμάζεθε. Χζηφζν, ηηο ρξνληϋο ε παξαγσγά δε ζεκεέσζε αχμεζε, ιφγσ ηεο ξεπζηφηεηαο ηεο γεσξγηθάο θαηϊζηαζεο, ε νπνέα πξνθιάζεθε απφ ηελ θαζπζηεξεκϋλε δηαλνκά ησλ θαιιηεξγάζηκσλ ζηξεκκϊησλ, ησλ δψσλ θαη ησλ εξγαιεέσλ ζηνπο πξφζθπγεο. χκθσλα κε ηε ζηαηηζηηθά ηνπ Γεσξγηθνχ Γξαθεένπ Δνξδαέαο 103, κϋρξη ην 1929 ρνξεγάζεθαλ ζπλνιηθϊ ζηνπο πξφζθπγεο 928 έππνη, 162 εκένλνη, βφεο, αγειϊδεο, 453 κφζρνη, 283 βνχβαινη, φλνη, πξφβαηα θαη 66 αέγεο θαη απφ εξγαιεέα Ϊξνηξα, ζβϊξλεο, 609 δνθϊλεο, 2193 θϊξα, 994 ζθϊπαλνη, 292 ζαγϋο, 912 θαξνζθεπϋο, 1422 θπςϋιεο, νπσξνθφξα, 264 θφζζεο, 186 δξϋπαλα, 12 ςεθαζηάξεο, 16 ζηηνθαζαξηζηάξηα, 4 ζεξηζηηθϋο κεραλϋο, 7 καγγαλνπάγαδα, κσξεφδεληξα θαη θιάκακα. Ο αισληζκφο ησλ δεκεηξηαθψλ γηλφηαλ κε Ϊινγα θαη κε ηξεηο αισληζηηθϋο κεραλϋο, ηηο νπνέεο κνηξϊδνληαλ φινη νη ζπλνηθηζκνέ. χκθσλα κε Ϊξζξν ηεο εθεκεξέδαο Β. ΔιιΪο, Δηθφλα 40, Αιψληζκα ζηελ Πηνιεκαΐδα, Πεγά: Νηθεθόξνο Μαλάδεο,Ενξδαία έλαο αηώλαο (2000), ζει 130 πνπ γξϊθηεθε ην 1928, νη θαιιηεξγνχκελεο πνηθηιέεο ζέηνπ άηαλ ε ΚαηξΪληηζα, ε Φισξέηζα, ν ΝηεβΫο, ε Κνιψληα, ν Σνχλνο θαη ε Μαληηφβα, νη νπνέεο απϋδηδαλ 150 νθϊδεο Ϊξηνπ απφ 100 νθϊδεο αιεχξνπ. Ζ θαιιηϋξγεηα ησλ δεκεηξηαθψλ γηλφηαλ ζε πεξέπνπ ζηξϋκκαηα, ηα νπνέα παξάγαγαλ δεκεηξηαθϊ αμέαο 20 εθαηνκκπξέσλ θαη απφ απηϊ ηα 5 εθ. εμϊγνληαλ ζε Ϊιιεο επαξρέεο, ηδηαηηϋξσο, ηεο ΚνδΪλεο. 103 Αξρεέν εθεκεξέδαο Δπαξρηαθά Φσλά: ηαηηζηηθά Γεσξγηθνχ Γξαθεένπ Δνξδαέαο, Δπαξρηαθά Φσλά, 14, (2) 81

82 Απφ ηα φζπξηα θαιιηεξγνχληαλ ζηελ πεξηνρά ηα ξεβέζηα θαη ηα θαζφιηα. χκθσλα κε Ϊιιν Ϊξζξν ηεο έδηαο εθεκεξέδαο, ηα ξεβέζηα θαιιηεξγνχληαλ, θπξέσο, ζηνλ Άγην Υξηζηφθνξν, ζην Κφκαλν, ζηελ Πηνιεκαΐδα θαη ζην ΣξΫκπελν. Ζ παξαγσγά αλεξρφηαλ ζηηο νθϊδεο εηεζέσο θαη δηαλεκφηαλ απφ ηνπο έδηνπο ηνπο παξαγσγνχο. Απφ ηα θαζφιηα, ηα ιεπθϊ κφλν επδνθηκνχζαλ ζην ΕΫιεληηο θαη νη γέγαληεο, αιιϊ θαη ηα ιεπθϊ επδνθηκνχζαλ ζην Δκπφξην, ζην ΓΫβξε, ζηελ Πηνιεκαΐδα θαη ζην Παιαηνρψξηνλ. Ζ εηάζηα παξαγσγά Ϋθηαλε ηηο νθϊδεο θαη εμαγφηαλ πνζφηεηα απφ απηά ζηελ ΚνδΪλε θαη ην φξνβηηο. εκαληηθά αλϊπηπμε παξνπζέαζε θαη ε ακπεινπξγέα, θαζψο ηελ επλννχζαλ πνιχ νη θιηκαηηθϋο ζπλζάθεο, αιιϊ θαη νη εηδηθνέ ακπεινπξγνέ, ηδηαέηεξα νη Θξαθηψηεο, νη νπνένη θχηεπζαλ ακεξηθϊληθα θιάκαηα ζε εθαηνληϊδεο ζηξϋκκαηα ζηηο πεξηνρϋο Πηνιεκαΐδαο, Άξδαζζαο, Κνκλελνχ, Φηιψηα, ΜαληΪθη θαη Αθξηλάο. Αθφκε, αλεπηπγκϋλε άηαλ θαη ε κειηζζνθνκέα, θπξέσο, ιφγσ, ηεο απαζρφιεζεο ησλ Σνχξθσλ κε απηά. Σν 1927, ζχκθσλα κε Ϊξζξν ηεο Δηθφλα 41,Πεγά:Νηθεθόξνο Μαλάδεο,Ενξδαία έλαο αηώλαο(2000) εθεκεξέδαο Β. ΔιιΪο, ε επνηθηζηηθά ππεξεζέα εηζάγαγε 500 θπςϋιεο, ηηο νπνέεο παξαρψξεζε ζηνπο γεσξγνκειηζζνθφκνπο. θαη αξγφηεξα θαηαζθεχαζε Ϊιιεο 1.000, ψζηε λα θαιπθζνχλ νη αλϊγθεο φισλ. ζνλ αθνξϊ ηελ θηελνηξνθέα, άηαλ, θπξέσο, αλεπηπγκϋλε ζηελ πεξηνρά ηεο ΒιΪηζεο, ζηελ νπνέα ην 1927 ππάξραλ κεγϊια δψα, βφεο, έππνη θαη βνχβαινη, κηθξϊ απφ ηα νπνέα άηαλ πξφβαηα, αέγεο θαη ρνέξνη. Ζ εηάζηα θηελνηξνθηθά παξαγσγά άηαλ ε εμάο: 1) νθϊδεο ηπξέ θϋηα, 2) νθ. θαζϋξη, 3) νθ. θεθαινηχξη, 4) νθ. καλνχξη, 5) νθ. βνχηπξν 6) νθ. Ϋξηα πξνβϊησλ, 7) ηξέρεο αηγψλ 8) ηεκϊρηα δϋξκαηα. 104 ΜΫξνο ηεο παξαγσγάο εμαγφηαλ ζηελ αγνξϊ ηεο Θεζζαινλέθεο, ηεο ΚνδΪλεο θαη ηεο Αζάλαο. 104 Άξζξν ηεο εθεκεξέδαο Β. ΔιιΪο, ην νπνέν βξέζθεηαη ζην: Νηθεθφξνο ΜαλΪδεο, Εοπδαία Έναρ Αιώναρ, Γάκνο Πηνιεκαΐδαο, Πηνιεκαΐδα 2000, ζει

83 Έλα ζεκαληηθφ θεθϊιαην ζηελ νηθνλνκηθά αλϊπηπμε ηεο Πηνιεκαΐδαο απνηϋιεζε ε εμϋιημε ηεο θαπλνθαιιηϋξγεηαο. Ζ θαιιηϋξγεηα ηνπ θαπλνχ μεθέλεζε κεηϊ ην 1922, αθνχ άηαλ θαζαξϊ δεκηνχξγεκα ησλ πξνζθχγσλ. Σν 1923 θϊπνηνη Πφληηνη γεσξγνέ δνθέκαζαλ γηα πξψηε θνξϊ λα θαιιηεξγάζνπλ θαπλφ θαη ηειηθϊ θαηϊθεξαλ λα νξγαλψζνπλ ηελ παξαγσγά θαη λα ηελ απμάζνπλ ξαγδαέα. Σν 1927 ζε Ϊξζξν ηεο εθεκεξέδαο Ζρψ ηεο Μαθεδνλέαο αλαθϋξεη φηη ην 1925 θαιιηεξγνχληαλ ζηξϋκκαηα κε παξαγσγά νθϊδεο θαπλφ θαη ην 1926 ε Ϋθηαζε αλάιζε ζε ζηξϋκκαηα κε παξαγσγά νθϊδεο θαπλφ. ηνπο ζπλνηθηζκνχο Αζβεζηφπεηξα, ΠξνΪζηεην, Κνκλελφ, ΣδνπκΪ θαη Αλαηνιηθφ παξαγφηαλ ε θαιχηεξε πνηφηεηα θαπλνχ, δηφηη ηα εδϊθε ηνπο εέλαη ραιηθψδε θαη πινχζηα ζε αζβϋζηε θαη ζέδεξν, ζπζηαηηθϊ θαηϊιιεια γηα θαπλνθαιιηϋξγεηεο. ηελ Πηνιεκαΐδα ε πνηθηιέα πνπ θαιιηεξγνχηαλ άηαλ ην κπξσδϊην κχξλεο, γηαηέ πνιινέ γεσξγνέ πνπ θαιιηεξγνχζαλ θαπλφ άηαλ Δηθφλα 42, Βειφληαζκα ηνπ θαπλνχ ζηελ Πνληνθψκε, Πεγά: Δηθφλα 43, Φχηεκα ηνπ θαπλνχ ζηελ Πνληνθψκε Πεγά:, ΜηθξαζηΪηεο θαη άζειαλ λα ζπεέξνπλ ηελ πνηθηιέα πνπ άμεξαλ λα θαιιηεξγνχλ ζηελ παηξέδα ηνπο. χκθσλα κε Ϊξζξν ηνπ ΛΪδαξνπ Σεξδά ζηελ εθεκεξέδα Β.ΔιιΪο, ζηελ Πηνιεκαΐδα ππάξρε αηνκηθά επηρεέξεζε επεμεξγαζέαο θαπλνχ, ε νπνέα απαζρνινχζε 165 εξγϊηεο θαη Ϋζηειλε ηνλ επεμεξγαζκϋλν θαπλφ ζηε Θεζζαινλέθε. ηνλ ηνκϋα ηεο εθκεηϊιιεπζεο νξπθηνχ πινχηνπ ε πεξηνρά πζηεξνχζε ιέγν. Τπάξρε κφλν ην ιηγληησξπρεέν ηνπ Καξα-κπνπλΪξ, ην νπνέν εμάγαγε ην ιηγλέηε ζηελ ΚνδΪλε, γηα λα ρξεζηκνπνηεζεέ ζε εξγνζηϊζηα θαη ζε νηθηαθά ρξάζε. Δπέζεο, ε πεξηνρά πζηεξνχζε θαη ζηνλ βηνκεραληθφ ηνκϋα. Τπάξραλ κφλν δχν αιεπξφκπινη, κέα βηνκεραλέα θαηαζθεπάο ηζηκεληφιηζσλ, κέα εγθαηϊζηαζε θαηαζθεπάο ηνχβισλ θαη θεξϊκσλ θαη Ϋλα εξγνζηϊζην νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ. ΣΫινο, ζην εκπφξην θπξηαξρνχζε ε πφιε ηεο Πηνιεκαΐδαο, ε νπνέα πξνκεζεπφηαλ απνηθηαθϊ, επξσπατθϊ πθϊζκαηα, μπιεέα Ρνπκαλέαο θαη νπεδέαο απφ 83

84 ηελ αγνξϊ ηεο Θεζζαινλέθεο θαη πθϊζκαηα εγρψξηα απφ ηε ΝΪνπζα θαη ηελ Έδεζζα. ΔπηπιΫνλ, Ϋθαλε θαη εμαγσγϋο γεσξγηθψλ θαη θηελνηξνθηθψλ πξντφλησλ ζηε Θεζζαινλέθε θαη ηελ ΚνδΪλε. ηνλ παξαθϊησ πέλαθα παξαηέζεηαη ν αξηζκφο φισλ ησλ εκπφξσλ ηεο Πηνιεκαΐδαο ηνπ 1931, αιιϊ θαη θϊπνησλ ειεχζεξσλ επαγγεικαηηψλ. ΔΜΠΟΡΟΗ ΚΑΗ ΔΛΔΤΘΔΡΟΗ ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΗΔ Δέδνο Δκπνξένπ Αξ. Δκπφξσλ Αιεπξνβηνκεραλέα- Δκπφξην 5 ΑπνηθηαθΪ-Δδψδηκα 17 Βηβιηνραξηνπσιεέα-Σππνγξαθεέα 4 ΓεληθΫο Δπηρεηξάζεηο 1 Γξακκφθσλα-Γέζθνη 1 ΓΫξκαηα 3 Δκπνξνξαθεέα 4 Δπηπινπνηεέα 2 Εαραξνπιαζηεέα 2 ΖιεθηξηθΪ Δέδε 1 Γηαηξνέ (ΠεξηθΫξεηαο ΚνδΪλεο- 22 Πηνιεκαΐδαο) Νεσηεξηζκνέ 4 Ξπιεκπφξην 4 Οπινπσιεέα 1 Παληνπσιεέα 15 Πνηνπνηεέα 1 ΡαπηνκεραλΫο 1 ΣξαπεδηηηθΪ Γξαθεέα 2 Τπνδεκαηνπνηεέα 6 ΤαιηθΪ 4 Φαξκαθεέα 2 ΦηιηθΪ 4 Πέλαθαο 22, Έκπνξνη θαη ειεχζεξνη επαγγεικαηέεο ζηελ Πηνιεκαΐδα 1931, Πεγά: Ν. Μαλάδεο,(2007) Εκπνξηθόο Σύιινγνο Πηνιεκαΐδαο από ην 1923), ζει

85 ΚΪπνηνη απφ ηνπο εκπφξνπο πξφζθπγεο ηεο Πηνιεκαΐδαο άηαλ Ϋκπνξνη θαη ζηνλ ηφπν πξνϋιεπζεο ηνπο θαη ζπλϋρηζαλ λα αζρνινχληαη κε ηνλ έδην ηνκϋα εξγαζέαο, γηα λα πξνζαξκνζηνχλ πην εχθνια, θϊλνληαο ηε δνπιεηϊ πνπ μϋξνπλ. ΠαξΪδεηγκα ηϋηνηνπ εκπφξνπ εέλαη ν Παλαγηψηεο Παλαγησηέδεο, πνπ εέρε θαξκαθεέν ζηε Νηθνκάδεηα θαη Ϋλα απφ ηα δχν θαξκαθεέα ζηε Πηνιεκαΐδα. Δηθφλα 44, Πεγά:giorgoskaza.blogspot.com Δηθφλα 45, Σν θαξκαθεέν ηνπ Παλαγησηέδε ζηελ Πηνιεκαΐδα, Πεγά: giorgoskaza.blogspot.com 85

86 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 Ο Ο ΓΖΜΟ ΔΟΡΓΑΗΑ ΣΖ ΓΔΚΑΔΣΗΑ ΥσξνζΫηεζε-Θεζκηθά θαη Γηνηθεηηθά νξγϊλσζε Ο Γάκνο Πηνιεκαΐδαο κεηϊ ηε ζπλϋλσζε κε ην ζρϋδην Καπνδέζηξηα ην 1997, απνηεινχηαλ κϋρξη ην 2010 απφ ηελ πφιε ηεο Πηνιεκαΐδαο θαη απφ Ϊιια 10 ΓεκνηηθΪ Γηακεξέζκαηα: Γ.Γ. Αζβεζηφπεηξαο, Γ.Γ. ΓαιΪηεηαο, Γ.Γ. Γξνζεξνχ, Γ.Γ. ΟιπκπηΪδνο, Γ.Γ. Πεξδέθα, Γ.Γ Πεληαβξχζνπ, Γ.Γ. Πξναζηένπ, Γ.Γ. ΚνκΪλνπ, Γ.Γ. Μαπξνπεγάο, Γ.Γ. Πηειεψλα. Σνλ Οθηψβξην ηνπ 2010 κε ην ζρϋδην ΚαιιηθξΪηεο, ζπλελψζεθαλ νη Γάκνη Πηνιεκαΐδαο, Βεξκένπ, Αγ. Παξαζθεπάο, Μνπξηθένπ θαη ε θνηλφηεηα ΒιΪζηεο ζηνλ εληαέν Γάκν Δνξδαέαο. Ζ Ϋθηαζε ηνπ Γάκνπ εέλαη: ΓΖΜΟΗ/ Γ.Γ/ ΚΟΗΝΟΣΖΣΑ ΠΟΤ ΑΝΖΚΟΤΝ ΠΛΔΟΝ ΣΟ Γ. ΔΟΡΓΑΗΑ ΔΚΣΑΖ (ζηξεκ.) Πηνιεκαΐδα Αζβεζηφπεηξα ΓαιΪηεηα Γξνζεξφ Κφκαλν Μαπξνπεγά ΟιπκπηΪδα ΠεληΪβξπζνο Πεξδέθα ΠξνΪζηην Πηειεψλαο ΒΫξκην Αγ. Παξαζθεπά Μνπξέθην ΒιΪζηε - ΤΝΟΛΟ (δελ πεξηιακβϊλεηαη ε ΒιΪζηε) Πέλαθαο 23, Ζ Ϋθηαζε ηνπ Γάκνπ, ΔΤΔ, Απνγξαθά 2001, Πεγά: Σα γεσγξαθηθϊ ηεο φξηα, πιϋνλ, ηαπηέδνληαη, κε ειϊρηζηεο δηαθνξϋο, κε ηα φξηα ηεο Δπαξρέαο Δνξδαέαο ηνπ

87 5.2. ΑζηηθΪ ραξαθηεξηζηηθϊ Ζ εμϋιημε ηεο αγξνηηθάο νηθνλνκέαο ηεο Πηνιεκαΐδαο ζε βηνκεραληθά εέρε Ϊκεζεο επηπηψζεηο ζηνλ ηξφπν εμϋιημεο ηεο δνκάο ηεο πφιεο θαη ησλ ρσξηψλ, θαζψο ηε δεθαεηέα ηνπ 1950 νη αγξνηηθϋο πεξηνρϋο κεηαηξϊπεθαλ ξαγδαέα ζε βηνκεραληθφ ηνπέν. Ζ χπαξμε ησλ κεγϊισλ εξγνζηαζέσλ παξαγσγάο ελϋξγεηαο, ηεο βηνκεραλέαο ιηπαζκϊησλ θαη ησλ κεγϊισλ πεδέσλ εμφξπμεο ζπλζϋηνπλ ζάκεξα ην πεξηαζηηθφ ηνπέν ηεο πφιεο. 105 Σν ξπκνηνκηθφ ηεο ζρϋδην ηξνπνπνηεέηαη ζπρλϊ, ιφγσ ηεο ζπλερνχο αχμεζεο ησλ απαηηάζεσλ θϊιπςεο ησλ νηθηζηηθψλ αλαγθψλ, πνπ ζπλδϋνληαη κε ηε ιεηηνπξγέα ηεο ΓΔΖ. ηελ πφιε ηεο νη ιεηηνπξγέεο αλϊκεζα ζην θϋληξν θαη ηελ πεξηθεξεηαθά δψλε εέλαη δηαθνξεηηθϋο, σζηφζν, ην θϋληξν δελ Ϋρεη κηα ζπγθεθξηκϋλε αηζζεηηθά θαη πνιηηηζηηθά ηαπηφηεηα, θϊηη πνπ κπνξεέ λα γέλεη κε Ϋλα ζπλνιηθφ πξφγξακκα αλϊπιαζεο. χκθσλα κε ην Γεληθφ Πνιενδνκηθφ ζρϋδην Ϋρνπλ ηεζεέ νη παξαθϊησ θαηεπζχλζεηο γηα ηελ νηθηζηηθά αλϊπηπμε ηεο πφιεο: Σν πξαγκαηηθφ κϋγεζνο ηεο πφιεο Ϋρεη πξνζδηνξηζηεέ ζηνπο θαηνέθνπο. Σν ζρϋδην πφιεο επεθηεέλεηαη ζε εθηϊζεηο ππθλνδνκεκϋλεο θαη αξαηνδνκεκϋλεο θαη δεκηνπξγνχληαη Ϋμη πνιενδνκηθϋο ελφηεηεο. Ο νηθηζκφο εμνπιέδεηαη κε θαηϊιιειεο θνηλσθειεέο ιεηηνπξγέεο Ϋηζη ψζηε λα ζηακαηάζεη ε ππϋξκεηξε ζπκθφξεζε ηνπ θϋληξνπ, πνπ αλαπηχζζεηαη γξακκηθϊ εληεχζελ ηεο θεληξηθάο αξηεξέαο. Πξνηεέλεηαη ε δεκηνπξγέα κεγϊινπ εκπνξηθνχ- πνιηηηζηηθνχ- δηνηθεηηθνχ θϋληξνπ ζην θϋληξν ηεο δεκνηηθάο αγνξϊο. Γεκηνπξγέα λϋνπ κεγϊινπ αζιεηηθνχ θϋληξνπ Δηθφλα 46, Πεξηνρά ρσξνζϋηεζεο εξγνζηαζέσλ ζηελ Πηνιεκαΐδα, Πεγά: ΒΗΟ.ΠΑ. Πηνιεκαΐδαο- ΜειΫηε ζθνπηκφηεηαο- βησζηκφηεηαο. ΠξνζπειΪζηεθε 14 Ηαλνπαξένπ 2011 απφ: 87

88 ΥσξνζΫηεζε δψλεο επαγγεικαηηθψλ κε νρινπζψλ ρξάζεσλ ζηε ΝΑ εέζνδν ηεο πφιεο. Γεκηνπξγέα θξϊγκαηνο πξαζέλνπ ζηε ΝΑ πιεπξϊ ηεο πφιεο θαη γεληθφηεξα κϋηξα γηα ηελ πξνζηαζέα ηνπ πεξηβϊιινληνο. ΑλαδηνξγΪλσζε ηνπ δηθηχνπ κεηαθνξηθάο ππνδνκάο κε θχξην κϋηξν ηελ θαηαζθεπά παξαθακπηεξένπ νδηθνχ Ϊμνλα ζην αλαηνιηθφ ηκάκα ηεο πφιεο. πκπιάξσζε θαη εθζπγρξνληζκφο ησλ δηθηχσλ ππνδνκάο θαη αλσδνκάο. Καζνξέδνληαη δψλεο νηθνλνκηθψλ θαη ζεζκηθψλ θηλάηξσλ θαη πνιενδνκηθψλ κεραληζκψλ, θαζψο θαη λϋεο αλαπηπμηαθϋο δψλεο, φπσο Εψλε Δηδηθάο Δλέζρπζεο (Ε.Δ.Δ) θαη Εψλε Δηδηθψλ Κηλάηξσλ, Εψλε ΑγνξΪο πληειεζηά (Ε.Α.) ζην δπηηθφ ηκάκα ηεο πφιεο θαη Εψλε Κνηλσληθνχ πληειεζηά (Ε.Κ.) ζην λφηην ηκάκα ηεο. 106 Γηα ηελ πινπνέεζε ησλ παξαπϊλσ θαηεπζχλζεσλ εθπνλάζεθαλ θαη εγθξέζεθαλ νη κειϋηεο επϋθηαζεο ηνπ ξπκνηνκηθνχ ζρεδένπ θαη αλαζεψξεζεο ηνπ ηκάκαηνο κε εγθεθξηκϋλν ξπκνηνκηθφ ζρϋδην. ζνλ αθνξϊ ηνπο ππφινηπνπο νηθηζκνχο, ε Ϊζθεζε ηεο εθηεηακϋλεο εμνξπθηηθάο δξαζηεξηφηεηαο δεκηνχξγεζε πνηθέιεο αιιαγϋο θαη αλαθαηαηϊμεηο ηφζν ζην δνκεκϋλν πεξηβϊιινλ ηνπο, φζν θαη ζην πεξηαζηηθφ ηνπο ηνπέν. Παξαδεέγκαηα ησλ αιιαγψλ απηψλ απνηεινχλ ε κεηεγθαηϊζηαζε ησλ νηθηζκψλ ηεο ΚαξδηΪο θαη ηνπ ΚνκΪλνπ. Ο νηθηζκφο ηεο ΚαξδηΪο απαιινηξηψζεθε ηε δεθαεηέα ηνπ 70 θαη δεκηνπξγάζεθε Ϋλαο λϋνο νηθηζκφο ζηα Κνέια γηα ηε κεηεγθαηϊζηαζά ηνπο. Χζηφζν, κεγϊιν κϋξνο ησλ θαηνέθσλ πξνηέκεζαλ λα εγθαηαζηαζνχλ ζηελ πφιε ηεο Πηνιεκαΐδαο θαη λα δεκηνπξγάζνπλ Ϋλαλ λϋν νηθηζκφ, ρξεζηκνπνηψληαο ηηο απνδεκηψζεηο ηνπο, ζηελ Ϊθξε ηεο πφιεο. ηνλ νηθηζκφ Κφκαλν Ϋρνπλ εγθαηαιεηθζεέ ηα ζπέηηα θαη νη θϊηνηθνέ ηνπ Ϋρνπλ εγθαηαζηαζεέ πξνζσξηλϊ ζηελ Πηνιεκαΐδα. Γηα ηε κεηεγθαηϊζηαζά ηνπο Ϋρεη νξηζηεέ κηα πεξηνρά ζε ρεξζνιηβαδηθά Ϋθηαζε 600 πεξέπνπ ζηξεκκϊησλ ζηα βνξεηνδπηηθϊ ηεο Πηνιεκαΐδαο 107 θαη ζχκθσλα κε θϊηνηθν ηνπ νηθηζκνχ, Ϋρεη γέλεη ε ξπκνηφκεζε ηεο πεξηνράο, Ϋρνπλ ραξαρηεέ νη δξφκνη θαη νη πιαηεέεο, Ϋρεη γέλεη ε δηαλνκά ησλ νηθνπϋδσλ θαη πξνο ην παξψλ Ϋρεη ρηηζηεέ κφλν ε εθθιεζέα. 106 ΒΗΟ.ΠΑ. Πηνιεκαΐδαο- ΜειΫηε ζθνπηκφηεηαο- βησζηκφηεηαο. ΠξνζπειΪζηεθε 14 Ηαλνπαξένπ 2011 απφ: φ.π. 88

89 ηνλ αθφινπζν πέλαθα παξαηέζεηαη ν ζπγθεληξσηηθφο πξνυπνινγηζκφο ησλ Ϋξγσλ ππνδνκάο γηα ηνλ λϋν νηθηζκφ ηνπ ΚνκΪλνπ. ΠΡΟΩΠΟΛΟΓΗΜΟ ΣΧΝ ΔΡΓΧΝ ΤΠΟΓΟΜΖ ΣΟΤ ΝΔΟΤ ΟΗΚΗΜΟΤ ΚΟΜΑΝΟΤ (ζε επξψ) ΔΗΓΟ ΔΡΓΟΤ Α ΦΑΖ ΟΓΟΠΟΗΗΑ Β ΦΑΖ ΟΓΟΠΟΗΗΑ Γ ΦΑΖ ΟΓΟΠΟΗΗΑ ΔΧΣΔΡΗΚΑ ΓΗΚΣΤΑ ΤΓΡΔΤΖ ΔΧΣΔΡΗΚΑ ΓΗΚΣΤΑ ΑΠΟΥΔΣΔΤΖ ΑΚΑΘΑΡΣΧΝ ΚΑΗ ΟΜΒΡΗΧΝ ΤΝΓΔΣΖΡΗΟ ΓΡΟΜΟ ΚΑΗ ΔΞΧΣΔΡΗΚΟ ΑΓΧΓΟ ΤΓΡΔΤΖ ΠΡΟΤΠΟΛΟΓΗΜΟ ΜΔΛΔΣΖ ΠΡΟΤΠΟΛΟΓΗΜΟ ΜΔΛΔΣΖ ΜΔ ΔΝΗΑΗΑ ΣΗΜΟΛΟΓΗΑ ΤΠΔΥΧΓΔ , , , , , , , , , , , ,00 ΤΝΟΛΟ , ,00 Πέλαθαο 24, Πεγά: www,pontokomi.com ηνλ πέλαθα δελ πεξηιακβϊλνληαη ηα παξαθϊησ: 1. Σν θφζηνο ππνδνκψλ ειεθηξνδφηεζεο θαη ηειεθσλνδφηεζεο, επεηδά ηα Ϋξγα απηϊ δελ Ϋρνπλ αθφκε θνζηνινγεζεέ απφ ΓΔΖ θαη ΟΣΔ αληέζηνηρα θαη 2. Σν θφζηνο εμσηεξηθψλ δηθηχσλ αθαζϊξησλ θαη ΔΔΛ, επεηδά ν ΝΫνο Κφκαλνο ζπλδϋεηαη κε ην πθηζηϊκελν δέθηπν αθαζϊξησλ ηεο Πηνιεκαΐδαο. Αθφκε, Ϋρνπλ εθπνλεζεέ κειϋηεο θαη γηα ηελ κεηεγθαηϊζηαζε ηνπ νηθηζκνχ Μαπξνπεγά. Γηα ηελ πινπνέεζε ηνπ Ϋξγνπ Ϋρνπλ πξνζδηνξηζηεέ ηα βαζηθϊ κεγϋζε ηνπ ππφ κεηεγθαηϊζηαζε νηθηζκνχ, ηα νπνέα εέλαη: α) Ο εθηηκψκελνο πξνο κεηεγθαηϊζηαζε πιεζπζκφο β) Ζ απαηηνχκελε Ϋθηαζε ησλ πεξηνρψλ θηινμελέαο 89

90 γ) Σν θφζηνο θαηαζθεπάο ησλ βαζηθψλ ππνδνκψλ (νδνπνηέα, δέθηπα χδξεπζεο θαη απνρϋηεπζεο, εγθαηϊζηαζε επεμεξγαζέαο ιπκϊησλ, δέθηπα ΟΣΔ, δέθηπα ΓΔΖ), ην νπνέν αλϋξρεηαη ζηα επξψ. Σα ζελϊξηα ρσξνζϋηεζεο ηνπ νηθηζκνχ εέλαη: α) Να κεηεγθαηαζηαζεέ ν νηθηζκφο Μαπξνπεγά κε ηνλ νηθηζκφ Πνληνθψκε (αλάθεη ζην Γάκν ΚνδΪλεο) ζε κέα εληαέα Ϋθηαζε. -κε πιεζπζκφ νηθνγϋλεηεο θαη -κε απαηηνχκελε Ϋθηαζε ζηξεκ. β) Να δεκηνπξγεζεέ μερσξηζηφο νηθηζκφο (πηζαλφηαηα λα απνηειεέ ζπλϋρεηα πθηζηϊκελνπ νηθηζκνχ, ψζηε λα αλάθεη ζε Ϋλα εληαέν νηθηζηηθφ ζχλνιν.) -κε πιεζπζκφ νηθνγϋλεηεο θαη -κε Ϋθηαζε ζηξεκ. γ) Να ελζσκαησζνχλ νη θϊηνηθνη ηνπ νηθηζκνχ ζε πθηζηϊκελνπο νηθηζκνχο ηνπ Γάκνπ, φπσο: - ηηο εθηϊζεηο ησλ ΝΫνπ ΚνκΪλνπ ά Γξνζεξνχ, ΓαιΪηεηαο, ΟιπκπηΪδαο ά Αζβεζηφπεηξαο (απαιινηξέσζε ά δηϊζεζε θνηλνρξάζησλ εθηϊζεσλ εθφζνλ ππϊξρνπλ) - ε εθηϊζεηο γεηηνληθψλ νηθηζκψλ φπσο Άξδαζζα, Κξπφβξπζε, ΑλαξξΪρε, Δκπφξην θαη Μεινρψξη (απαιινηξέσζε ά δηϊζεζε θνηλνρξάζησλ εθηϊζεσλ εθφζνλ ππϊξρνπλ). 108 Γεληθφηεξα, νη νηθηζκνέ παξνπζηϊδνπλ νκνηνκνξθέα σο πξνο ηνλ ηξφπν αλϊπηπμεο θαη ιεηηνπξγέαο ηνπο. Υαξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα ηεο αλϊπηπμεο ησλ νηθηζκψλ εέλαη ε ζπγθϋληξσζε φισλ ησλ βαζηθψλ πνιενδνκηθψλ ιεηηνπξγηψλ θαη ρξάζεσλ γχξσ απφ κηα κηθξά αθηέλα, ζπλάζσο πεξηκεηξηθϊ ηεο θεληξηθάο πιαηεέαο ά θαηϊ κάθνο ηνπ θεληξηθνχ νδηθνχ Ϊμνλα. 109 Κπξέαξρε ρξάζε εέλαη ε θαηνηθέα, αλ θαη ζην ζχλνιφ ηνπο νη νηθηζκνέ εέλαη αξαηνθαηνηθεκϋλνη θαη ην ραξαθηεξηζηηθφ ησλ νηθηζκψλ ζρεηηθϊ κε ηελ θαηνηθέα εέλαη ε ζπλχπαξμε κε απηά θηηζκϊησλ (απνζεθψλ ά ρψξσλ νηθφζηηεο εθηξνθάο δψσλ θαη πηελψλ) ζην έδην νηθφπεδν. Σα θηέζκαηα εέλαη ζε θαιά θαηϊζηαζε κε ειϊρηζηεο εμαηξϋζεηο, δελ εέλαη ηδηαέηεξα νκνηφκνξθα κεηαμχ ηνπο θαη «δελ ραξαθηεξέδνληαη απφ ην παξαδνζηαθφ ζηνηρεέν, αιιϊ απφ ηελ 108 ΜεηεγθαηΪζηαζε νηθηζκψλ Μαπξνπεγάο θαη Πνληνθψκεο. ΠξνζπειΪζηεθε 15 Ηαλνπαξένπ 2011 απφ: www,pontokomi.com 109 ΒΗΟ.ΠΑ. Πηνιεκαΐδαο- ΜειΫηε ζθνπηκφηεηαο- βησζηκφηεηαο. ΠξνζπειΪζηεθε 14 Ηαλνπαξένπ 2011 απφ: 90

91 ππεξβνιά ζηε δηαθφζκεζε». 110 Σν εζσηεξηθφ νδηθφ δέθηπν δεκηνπξγεέ παξϊγσλα νηθνδνκηθϊ ηεηξϊγσλα, ελψ παξαηεξεέηαη ιεηηνπξγηθά θαη ξπκνηνκηθά αζπλϋρεηα ζηα ζεκεέα, φπνπ ππϊξρνπλ αδηϋμνδα ά αδηϊλνηθηα ηκάκαηα δξφκσλ. ζνλ αθνξϊ ηηο νηθηζηηθϋο ρξάζεηο γεο, ζε θϊζε νηθηζκφ ιεηηνπξγνχλ Ϋλα θηέξην εθπαέδεπζεο, Ϋλα θαθελεέν- αλαςπθηάξην, Ϋλα πνιηηηζηηθφ θϋληξν, Ϋλα αγξνηηθφ ηαηξεέν θαη κηθξφο αξηζκφο θαηαζηεκϊησλ ιηαληθνχ εκπνξένπ. ηνπο κεγαιχηεξνπο νηθηζκνχο ιεηηνπξγνχλ, αθφκε, ηαβϋξλεο-εζηηαηφξηα, κεραλνπξγεέα θαη πξαηάξηα θαπζέκσλ. ρεηηθϊ κε ηηο «πξνζθπγηθϋο γεηηνληϋο», ζε θϊπνηνπο νηθηζκνχο, θπξέσο ζε απηνχο πνπ εέραλ δεκηνπξγεζεέ γηα ηελ απνθαηϊζηαζε ησλ πξνζθχγσλ ην 1922, Ϋρνπλ παξακεέλεη ρσξνζεηεκϋλεο ζηα έδηα ζεκεέα ησλ νηθηζκψλ θαη θαηνηθνχληαη ε θαζεκέα απφ απνγφλνπο πξνζθχγσλ κε θνηλφ ηφπν πξνϋιεπζεο. ΦπζηθΪ, ππϊξρνπλ θαη εμαηξϋζεηο ζπηηηψλ, πνπ ρηέζηεθαλ πξφζθαηα, ησλ νπνέσλ νη θϊηνηθνη κπνξεέ λα εέλαη απφγνλνη απφ ηηο δχν ά θαη απφ ηηο ηξεηο νκϊδεο πξνζθχγσλ ά λα κελ εέλαη θαλ απφγνλνη πξνζθχγσλ. Γηα παξϊδεηγκα, ζην ρσξηφ Αλαηνιηθφ βξέζθνληαη ζπγθεληξσκϋλεο νη θαηνηθέεο ησλ Πνληέσλ ζην αλαηνιηθφ ηκάκα ηνπ ρσξηνχ, νη θαηνηθέεο ησλ Μηθξαζηαηψλ ζην δπηηθφ ηκάκα θαη ησλ Πξνπζαιέδσλ ζην βνξεηνδπηηθφ, ελψ ππϊξρνπλ ιέγα ζπέηηα αλϊκεζα ζ απηϊ πνπ δελ αλάθνπλ ζε αλζξψπνπο έδηαο θαηαγσγάο. Σα ηειεπηαέα ρξφληα Ϋρεη δεκηνπξγεζεέ ζηα λνηηναλαηνιηθϊ ηνπ ρσξηνχ Ϋλα ζπγθξφηεκα εξγαηηθψλ θαηνηθηψλ, φπσο θαέλεηαη ζηνλ παξαθϊησ ρϊξηε. ΥΪξηεο 7, Οη εξγαηηθϋο θαηνηθέεο ηνπ ρσξηνχ Αλαηνιηθνχ, Πεγά: anatolikonet.blogspot.com 110 ΒΗΟ.ΠΑ. Πηνιεκαΐδαο- ΜειΫηε ζθνπηκφηεηαο- βησζηκφηεηαο. ΠξνζπειΪζηεθε 14 Ηαλνπαξένπ 2011 απφ: 91

92 5.3. ΓεκνγξαθηθΪ ηνηρεέα Ο πιεζπζκφο ηνπ Γάκνπ Πηνιεκαΐδαο κεηϊ ηελ πξνζϊξηεζε 10 δεκνηηθψλ δηακεξηζκϊησλ κε ην ζρϋδην Καπνδέζηξηαο (1997) θαη ζχκθσλα κε ηελ απνγξαθά ηνπ 2001 εέλαη θϊηνηθνη. Με ην ζρϋδην ΚαιιηθξΪηεο (2010) θαη ηε ζπλϋλσζά ηνπ κε ηνπο Γάκνπο Αγ. Παξαζθεπάο, Βεξκένπ, Μνπξηθένπ θαη ηελ θνηλφηεηα ΒιΪζηεο ν πιεζπζκφο ηνπ Γάκνπ Δνξδαέαο πιϋνλ εέλαη σο εμάο: ΠΛΖΘΤΜΟ ΓΖΜΟΣΗΚΧΝ ΓΗΑΜΔΡΗΜΑΣΧΝ ΓΖΜΟΤ ΔΟΡΓΑΗΑ Γάκνο Πηνιεκαΐδαο Γ.Γ. ΠΣΟΛΔΜΑΗΓΑ Γ.Γ. ΑΒΔΣΟΠΔΣΡΑ 740 Γ.Γ. ΓΑΛΑΣΔΗΑ 530 Γ.Γ. ΓΡΟΔΡΟΤ 327 Γ.Γ. ΚΟΜΑΝΟΤ 523 Γ.Γ. ΜΑΤΡΟΠΖΓΖ 649 Γ.Γ. ΟΛΤΜΠΗΑΓΑ 693 Γ.Γ. ΠΔΝΣΑΒΡΤΟΤ 305 Γ.Γ. ΠΔΡΓΗΚΚΑ Γ.Γ. ΠΡΟΑΣΗΟΤ 863 Γ.Γ. ΠΣΔΛΔΧΝΑ 113 Πξψελ Γάκνο Αγ.Παξαζθεπάο Γ.Γ. ΑΓΗΟΤ ΥΡΗΣΟΦΟΡΟΤ 810 Γ.Γ. ΔΡΜΑΚΗΑ 436 Γ.Γ. ΚΑΡΤΟΥΧΡΗΟΤ 597 Γ.Γ. ΠΖΛΗΑ 134 Πξψελ Γάκνο Βεξκένπ Γ.Γ. ΚΟΜΝΖΝΧΝ Γ.Γ. ΑΝΑΣΟΛΗΚΟΤ 962 Γ.Γ. ΜΔΟΒΟΤΝΟΤ 515 Γ.Γ. ΠΤΡΓΧΝ 886 Πξψελ Γάκνο Μνπξηθένπ Γ.Γ. ΔΜΠΟΡΗΟΤ

93 Γ.Γ. ΑΝΑΡΡΑΥΖ Γ.Γ. ΑΡΓΑΑ Γ.Γ. ΜΖΛΟΥΧΡΗΟΤ 743 Γ.Γ. ΦΟΤΦΑ 857 Πξψελ θνηλφηεηα ΒιΪζηεο 645 ΤΝΟΛΟ Πέλαθαο 25, ΔΤΔ- Απνγξαθά 2001, Πεγά: ΔιιΪδα-Ννκφο ΚνδΪλεο, Γνκά, η.30 ηνλ επφκελν πέλαθα παξαηέζεληαη πιεζπζκηαθϊ ζηνηρεέα πνπ αθνξνχλ ηνπο ηϋζζεξηο δάκνπο πνπ ζπλελψζεθαλ. ΠΛΖΘΤΜΗΑΚΑ ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΣΧΝ ΓΖΜΧΝ ΠΣΟΛΔΜΑΨΓΑ, ΑΓ. ΠΑΡΑΚΔΤΖ, ΒΔΡΜΗΟΤ, ΜΟΤΡΗΚΗΟΤ ΠΡΗΝ ΣΟ ΥΔΓΗΟ ΚΑΛΛΗΚΡΑΣΖ ΓΖΜΟΗ ΓΔΗΚΣΔ ΓΔΓΟΜΔΝΑ Γάκνο Πηνιεκαΐδαο Αξηζκφο θαηνέθσλ Γεέθηεο γάξαλζεο 13,6 Πιεζπζκηαθά κεηαβνιά 8,43 απφ ην 1991 (%) Πιεζπζκηαθά ππθλφηεηα 167 (θϊη/η.ρικ) πγθϋληξσζε πιεζπζκνχ 82 ζηελ Ϋδξα ηνπ Γάκνπ (%) % θελψλ θαηνηθηψλ 19,6 Καηαλνκά θαηνηθηψλ Αλαινγέα εμνρηθψλ πξνο θχξηεο 0,1 Πνζνζηφ αιινδαπψλ (%) 2,2 Γάκνο Αγ. Παξαζθεπάο Αξηζκφο θαηνηθηψλ Γεέθηεο γάξαλζεο (%) 25,7 Πιεζπζκηαθά κεηαβνιά -2,51 απφ ην 1991 (%) Πιεζπζκηαθά ππθλφηεηα 13,3 (θϊη/ η.ρικ) 93

94 πγθϋληξσζε πιεζπζκνχ 40 ζηελ Ϋδξα ηνπ Γάκνπ (%) % θελψλ θαηνηθηψλ 29,3 Καηαλνκά θαηνηθηψλ Αλαινγέα εμνρηθψλ πξνο θχξηεο 0,3 Πνζνζηφ αιινδαπψλ (%) 1,4 Γάκνο Βεξκένπ Αξηζκφο θαηνέθσλ Γεέθηεο γάξαλζεο 24,9 Πιεζπζκηαθά κεηαβνιά 2,53 απφ ην 1991 Πιεζπζκηαθά ππθλφηεηα 17,6 (θϊη/ η.ρικ) πγθϋληξσζε πιεζπζκνχ 34 ζηελ Ϋδξα ηνπ Γάκνπ (%) % θελψλ θαηνηθηψλ 23,4 Καηαλνκά θαηνηθηψλ Αλαινγέα εμνρηθψλ πξνο θχξηεο 0,3 Πνζνζηφ αιινδαπψλ (%) 1,3 Γάκνο Μνπξηθένπ Αξηζκφο θαηνέθσλ Γεέθηεο γάξαλζεο 22 Πιεζπζκηαθά κεηαβνιά -0,02 απφ ην 1991 Πιεζπζκηαθά ππθλφηεηα 42,3 (θϊη/ η.ρικ) πγθϋληξσζε πιεζπζκνχ 21 ζηελ Ϋδξα ηνπ Γάκνπ (%) % θελψλ θαηνηθηψλ 23,2 Καηαλνκά θαηνηθηψλ Αλαινγέα εμνρηθψλ πξνο θχξηεο 0,2 Πνζνζηφ αιινδαπψλ 1,7 Πέλαθαο 26, ΜειΫηε Αλαπηπμηαθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ΟΣΑ Ννκνχ ΚνδΪλεο (2009), Πεγά: 94

95 5.4. ΟηθνλνκηθΪ ηνηρεέα Ζ νηθνλνκέα ηνπ Γάκνπ Δνξδαέαο σο ηε δεθαεηέα ηνπ 60 βαζηδφηαλ ζρεδφλ απνθιεηζηηθϊ ζηε γεσξγέα θαη ζε κηθξφηεξν βαζκφ ζηελ θηελνηξνθέα. ην ηϋινο, φκσο, ηεο δεθαεηέαο, εμαηηέαο ηεο αμηνπνέεζεο ηνπ ππφγεηνπ πινχηνπ θαη θπξέσο ησλ ιηγληηψλ, ε νηθνλνκέα ηεο πεξηνράο απφ αγξνηηθά κεηαηξϊπεθε ζε βηνκεραληθά. ηελ πεξηνρά ηεο Πηνιεκαΐδαο εληνπέδνληαη ηα κεγαιχηεξα απνζϋκαηα ιηγλέηε ηεο ρψξαο θαη ππνινγέδεηαη φηη ηα ζπλνιηθϊ απνζϋκαηα ησλ ιεθαλψλ ηεο ηϊθξνπ ηεο πεξηνράο πξνζθϋξνπλ ην 78% ηεο ιηγληηηθάο παξαγσγάο ζηελ ΔιιΪδα. 111 Έηζη, ε Πηνιεκαΐδα απνηειεέ, πιϋνλ, κέα απφ ηηο πην αλεπηπγκϋλεο βηνκεραληθϊ πφιεηο ηεο ΔιιΪδαο, δηαζϋηνληαο ην κεγαιχηεξν ζπγθξφηεκα παξαγσγάο ελϋξγεηαο. ην ζπγθξφηεκα πεξηιακβϊλνληαη ηϋζζεξηο αηκνειεθηξηθνέ ζηαζκνέ ηεο ΓΔΖ, θαη εξγνζηϊζηα επεμεξγαζέαο ιηγλέηε θαη Δηθφλα 47, ΔξγνζηΪζηα Πηνιεκαΐδαο, Πεγά : greenmemogr.blogspot.com ρεκηθψλ πξντφλησλ (ακκσλέα, ληηξηθφ νμχ, αδσηνχρα ιηπϊζκαηα θ.ϊ.) Ζ εθκεηϊιιεπζε ηνπ ιηγλέηε απνθϋξεη ζηε ρψξα ηεξϊζηηα εμνηθνλφκεζε ζπλαιιϊγκαηνο, ην νπνέν αλϋξρεηαη ζπλνιηθϊ ζε πεξέπνπ 1 δηο δνιιϊξηα εηεζέσο. ηνλ παξαθϊησ πέλαθα παξαηέζεληαη ηα θνηηαζκαηνινγηθϊ ζηνηρεέα ηεο ιηγληηνθφξαο πεξηνράο. ΚΟΗΣΑΜΑΣΟΛΟΓΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ΛΗΓΝΗΣΟΦΟΡΑ ΠΔΡΗΟΥΖ Πεξηνρά ΑπνζΫκαηα Απνιάςηκα Ηζρχο κνλϊδσλ Έηε Κ.Θ. (kcal/kgr) Πηνιεκαΐδα (Κφκαλνο, ΚαξδηΪ) ΠξνΪζηην Πέλαθαο 27, Γάκνο Πηνιεκαΐδαο, Πεγά: Σα θνηηϊζκαηα Πηνιεκαΐδαο ζεσξνχληαη ρακειάο ζεξκνδπλακηθφηεηαο, ελψ κϋζεο ζεξκνδπλακηθφηεηαο ραξαθηεξέδεηαη ην θνέηαζκα Πξναζηένπ. 111 ΔιιΪδα-Ννκφο ΚνδΪλεο, Γνκά, η.30, ζει

96 ε αληέζεζε κε ηε βηνκεραλέα, ν πξσηνγελάο ηνκϋαο ζην Γάκν Δνξδαέαο ζεσξεέηαη φηη πζηεξεέ ηφζν ζε δπλακηθά, φζν θαη ζε νηθνλνκηθϊ απνηειϋζκαηα. Βαζηθνέ ιφγνη εέλαη ε Ϋιιεηςε Ϋξγσλ ππνδνκάο Ϊξδεπζεο θαη ε δξαζηεξηνπνέεζε ηεο ΓΔΖ ζηελ πεξηνρά. Βαζηθφ εέδνο θαιιηϋξγεηαο εέλαη ν ζθιεξφο ζέηνο, ελψ κεγϊιε παξαγσγά Ϋρνπλ θαη ν αξαβφζηηνο, ε κεδηθά γηα ζαλφ, ηα δαραξφηεπηια θαη ν θαπλφο. Σα ηειεπηαέα ρξφληα θαιιηεξγεέηαη θαη ε βηνκεραληθά ηνκϊηα, ελψ ε ακπεινπξγέα, πνπ άηαλ κέα απφ ηηο παξαδνζηαθϋο θαιιηϋξγεηεο Ϋρεη κεησζεέ αξθεηϊ. Οη ζπλνιηθϋο γεσξγηθϋο εθκεηαιιεχζεηο θαη εθηϊζεηο ηνπ δάκνπ, ζχκθσλα κε ηελ εζληθά ζηαηηζηηθά ππεξεζέα εέλαη: ΤΝΟΛΟ ΓΔΧΡΓΗΚΧΝ ΔΚΜΔΣΑΛΛΔΤΔΧΝ ΚΑΗ ΔΚΣΑΔΧΝ ΣΟ 2000 ΣΟΤ ΓΖΜΟΤ, ΣΑ Γ.Γ. ΚΑΗ ΣΖΝ ΚΟΗΝΟΣΖΣΑ ΠΟΤ ΑΠΑΡΣΗΕΟΤΝ ΖΜΔΡΑ ΣΟ ΓΖΜΟ ΔΟΡΓΑΗΑ. Γάκνο/Γ.Γ./Κνηλφηεηα Δθκεηαιιεχζεηο ΔθηΪζεηο Γάκνο Πηνιεκαΐδαο Γ.Γ. Πηνιεκαΐδαο Γ.Γ. Αζβεζηφπεηξαο Γ.Γ. ΓαιΪηεηαο Γ.Γ. Γξνζεξνχ Γ.Γ. ΚνκΪλνπ Γ.Γ. Μαπξνπεγάο Γ.Γ. ΟιπκπηΪδνο Γ.Γ. Πεληαβξχζνπ Γ.Γ. Πεξδέθθα Γ.Γ. Πξναζηένπ Γ.Γ. Πηειεψλνο Γάκνο Αγ. Παξαζθεπάο Γ.Γ. Αγένπ Υξηζηνθφξνπ Γ.Γ. ΔξκαθηΪο Γ.Γ. Καξπνρσξένπ Γ.Γ. πειηϊο Γάκνο Βεξκένπ Γ.Γ. Κνκλελψλ

97 Γ.Γ. Αλαηνιηθνχ Γ.Γ. Μεζφβνπλνπ Γ.Γ. Πχξγσλ Γάκνο Μνπξηθένπ Γ.Γ. Δκπνξένπ Γ.Γ.ΑλαξξΪρεο Γ.Γ. Άξδαζζαο Γ.Γ. Μεινρσξένπ Γ.Γ. Φνχθα Κνηλφηεηα ΒιΪζηεο ΤΝΟΛΟ Πέλαθαο 28, Πεγά: ηνπο επφκελνπο πέλαθεο παξαηέζεληαη θαη νη θηελνηξνθηθϋο εθκεηαιιεχζεηο ηεο πεξηνράο, αιιϊ θαη ηα δψα πνπ δηαζϋηεη γηα ηελ θηελνηξνθηθά παξαγσγά. ΔΚΜΔΣΑΛΛΔΤΔΗ ΚΑΗ ΑΡΗΘΜΟ ΕΧΧΝ ΚΑΣΑ ΚΑΣΖΓΟΡΗΑ ΓΖΜΟΗ/ ΒΟΟΔΗΓΖ Γ.Γ/ ΠΡΟΒΑΣΟΔΗΓΖ ΚΟΗΝΟΣΖΣΑ ΤΝΟΛΟ ΘΖΛΤΚΑ ΔΚΜΔΣ. ΚΔΦΑΛΔ ΔΚΜΔΣ. ΚΔΦΑΛΔ ΔΚΜΔΣ. ΚΔΦΑΛΔ Γ.Πηνιεκαΐδαο Γ.Γ. Πηνιεκαΐδαο Γ.Γ. Αζβεζηφπεηξαο Γ.Γ. ΓαιΪηεηαο Γ.Γ. Γξνζεξνχ Γ.Γ. ΚνκΪλνπ Γ.Γ. Μαπξνπεγάο Γ.Γ. ΟιπκπηΪδνο Γ.Γ. Πεληαβξχζνπ Γ.Γ. Πεξδέθθα Γ.Γ. Πξναζηένπ Γ.Γ. Πηειεψλνο Γ.Αγ.Παξαζθεπάο

98 Γ.Γ.Αγ.Υξηζηνθφξνπ Γ.Γ. ΔξκαθηΪο Γ.Γ. Καξπνρσξένπ Γ.Γ. πειηϊο Γ. Βεξκένπ Γ.Γ. Κνκλελψλ Γ.Γ. Αλαηνιηθνχ Γ.Γ. Μεζφβνπλνπ Γ.Γ. Πχξγσλ Γ. Μνπξηθένπ Γ.Γ. Δκπνξένπ Γ.Γ.ΑλαξξΪρεο Γ.Γ. Άξδαζζαο Γ.Γ. Μεινρσξένπ Γ.Γ. Φνχθα Κνηλφηεηα ΒιΪζηεο ΤΝΟΛΟ Πέλαθαο 29, Πεγά: ΔΚΜΔΣΑΛΛΔΤΔΗ ΚΑΗ ΑΡΗΘΜΟ ΕΧΧΝ ΚΑΣΑ ΚΑΣΖΓΟΡΗΑ ΓΖΜΟΗ/Γ.Γ/ ΚΟΗΝΟΣΖΣΑ ΑΗΓΔ ΥΟΗΡΟΗ ΗΠΠΟΔΗΓΖ/ ΟΝΟΗ ΔΚΜΔΣ. ΚΔΦΑΛΔ ΔΚΜΔΣ. ΚΔΦΑΛΔ ΔΚΜΔΣ. ΚΔΦΑΛΔ Γ.Πηνιεκαΐδαο Γ.Γ. Πηνιεκαΐδαο Γ.Γ. Αζβεζηφπεηξαο Γ.Γ. ΓαιΪηεηαο Γ.Γ. Γξνζεξνχ Γ.Γ. ΚνκΪλνπ Γ.Γ. Μαπξνπεγάο Γ.Γ. ΟιπκπηΪδνο Γ.Γ. Πεληαβξχζνπ Γ.Γ. Πεξδέθθα

99 Γ.Γ. Πξναζηένπ Γ.Γ. Πηειεψλνο Γ.Αγ.Παξαζθεπάο Γ.Γ.Αγ.Υξηζηνθφξνπ Γ.Γ. ΔξκαθηΪο Γ.Γ. Καξπνρσξένπ Γ.Γ. πειηϊο Γ. Βεξκένπ Γ.Γ. Κνκλελψλ Γ.Γ. Αλαηνιηθνχ Γ.Γ. Μεζφβνπλνπ Γ.Γ. Πχξγσλ Γ. Μνπξηθένπ Γ.Γ. Δκπνξένπ Γ.Γ.ΑλαξξΪρεο Γ.Γ. Άξδαζζαο Γ.Γ. Μεινρσξένπ Γ.Γ. Φνχθα Κνηλφηεηα ΒιΪζηεο ΤΝΟΛΟ Πέλαθαο 30, Πεγά: ΔΚΜΔΣΑΛΛΔΤΔΗ ΚΑΗ ΑΡΗΘΜΟ ΕΧΧΝ ΚΑΣΑ ΚΑΣΖΓΟΡΗΑ ΓΖΜΟΗ/Γ.Γ/ ΚΟΗΝΟΣΖΣΑ ΚΟΤΝΔΛΗΑ ΠΟΤΛΔΡΗΚΑ ΚΤΦΔΛΔ ΜΔΛΗΧΝ ΔΚΜΔΣ. ΚΔΦΑΛΔ ΔΚΜΔΣ. ΚΔΦΑΛΔ ΔΚΜΔΣ. ΑΡ.ΚΤΦΔΛΧΝ Γ.Πηνιεκαΐδαο Γ.Γ. Πηνιεκαΐδαο Γ.Γ. Αζβεζηφπεηξαο Γ.Γ. ΓαιΪηεηαο Γ.Γ. Γξνζεξνχ Γ.Γ. ΚνκΪλνπ Γ.Γ. Μαπξνπεγάο

100 Γ.Γ. ΟιπκπηΪδνο Γ.Γ. Πεληαβξχζνπ Γ.Γ. Πεξδέθθα Γ.Γ. Πξναζηένπ Γ.Γ. Πηειεψλνο Γ.Αγ.Παξαζθεπάο Γ.Γ.Αγ.Υξηζηνθφξνπ Γ.Γ. ΔξκαθηΪο Γ.Γ. Καξπνρσξένπ Γ.Γ. πειηϊο Γ. Βεξκένπ Γ.Γ. Κνκλελψλ Γ.Γ. Αλαηνιηθνχ Γ.Γ. Μεζφβνπλνπ Γ.Γ. Πχξγσλ Γ. Μνπξηθένπ Γ.Γ. Δκπνξένπ Γ.Γ.ΑλαξξΪρεο Γ.Γ. Άξδαζζαο Γ.Γ. Μεινρσξένπ Γ.Γ. Φνχθα Κνηλφηεηα ΒιΪζηεο ΤΝΟΛΟ Πέλαθαο 31, Πεγά: Γηα ηελ αγξνηηθά αλϊπηπμε ηεο Δνξδαέαο Ϋρνπλ γέλεη πξνηϊζεηο, ψζηε λα αμηνπνηεζνχλ φινη νη θπζηθνέ ηεο πφξνη θαη ν αγξνηηθφο ηνκϋαο λα μαλαγέλεη Ϋλαο βαζηθφο νηθνλνκηθφο ηνκϋαο ηεο πεξηνράο. ην πιαέζην ησλ αξρψλ θαη ζηφρσλ ηνπ ΔΠΑ θαη ηνπ ΠξνγξΪκκαηνο Αγξνηηθάο ΑλΪπηπμεο νη πξνηεηλφκελεο παξεκβϊζεηο ηνπ Γάκνπ Πηνιεκαΐδαο αθνξνχλ ηελ νηθνλνκηθά αλαζπγθξφηεζε θαη αμηνπνέεζε ηνπ δπλακηθνχ θαη ησλ ζπγθξηηηθψλ πιενλεθηεκϊησλ ηεο πεξηνράο ζηνπο αθφινπζνπο ζεκαηηθνχο ηνκεέο : 100

101 Αλαζπγθξφηεζε θαη αλαγϋλλεζε ηνπ Αγξνηηθνχ Υψξνπ Γεκηνπξγέα ζπλζεθψλ γηα ηε δηαθνξνπνέεζε ηεο ηδηαέηεξα ζπλαξηψκελεο κε ηνλ ηνκϋα ηεο ελϋξγεηαο παξαγσγηθάο βϊζεο θαη πξνζαξκνγά ηεο ζηηο λϋεο απαηηάζεηο ΑλαβΪζκηζε ηνπ ΠεξηβΪιινληνο - ΑλΪπηπμε Αζηηθψλ ΚΫληξσλ - ΑλΪπηπμε ηεο Τπαέζξνπ Δθπαέδεπζε ΚαηΪξηηζε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ Έξεπλα Καηλνηνκέα - Πξνζαξκνγά ζηηο παξαγσγηθϋο θαηεπζχλζεηο 112 Πην ζπγθεθξηκϋλα, νη πξνηϊζεηο αθνξνχλ: Σελ αλϊθηεζε θαη επαλαρξεζηκνπνέεζε ησλ εδαθψλ ησλ νξπρεέσλ πνπ πεξηβϊιινπλ ηελ πφιε. Σε δεκηνπξγέα δσλψλ εγθαηϊζηαζεο ζεξκνθεπέσλ κε ηειεζϋξκαλζε. Σελ αλϊπηπμε νινθιεξσκϋλσλ ζρεκϊησλ παξαγσγάο θαη δηαρεέξηζεο ελεξγεηαθψλ θαιιηεξγεηψλ γηα ηελ παξαγσγά ζηεξεψλ βηνθαπζέκσλ. Σελ παξαρψξεζε ζηνλ Γάκν θαη αμηνπνέεζε ΦξΪγκαηνο Πεξδέθα. Σε κεηεγθαηϊζηαζε Οηθηζκψλ : Γεκηνπξγέα πξνηχπσλ αγξνηηθψλ νηθηζκψλ (Κφκαλνο, Μαπξνπεγά, Πνληνθψκε, ΜαπξνδΫλδξη). Σελ αμηνπνέεζε παξαπξντφλησλ ηεο παξαγσγηθάο δηαδηθαζέαο ησλ Ληγληηηθψλ ζηαζκψλ ηεο ΓΔΖ. ΠΫξα, φκσο, απφ ηε βηνκεραλέα θαη ηνλ αγξνηηθφ ηνκϋα, ν Γάκνο Δνξδαέαο Ϋρεη αλαπηπρζεέ θαη ζε Ϊιινπο ηνκεέο, φπσο ην εκπφξην, ηε κεηαπνέεζε, ηηο θαηαζθεπϋο, ηελ αλαςπρά θ.ϊ. ηνπο παξαθϊησ πέλαθεο βξέζθνληαη ηα γεληθϊ νηθνλνκηθϊ ραξαθηεξηζηηθϊ ησλ κϋρξη πξφηηλνο Γάκσλ, πνπ απαξηέδνπλ πιϋνλ ην Γάκν Δνξδαέαο. πσο θαέλεηαη θαη ζηνπο πέλαθεο, ν θϊζε Γάκνο Ϋρεη αλαπηπρζεέ ζε δηαθνξεηηθνχο ηνκεέο, αλϊινγα κε ηνπο πφξνπο πνπ δηαζϋηεη. Γηα παξϊδεηγκα, ν Γάκνο Πηνιεκαΐδαο Ϋρεη αλαπηπρζεέ ζεκαληηθϊ ζηελ εμφξπμε, ηελ ελϋξγεηα θαη ην εκπφξην, ελψ ζηε γεσξγέα ην πνζνζηφ ησλ απαζρνινχκελσλ εέλαη αξθεηϊ κηθξφηεξν. Αληέζεηα, ζην Γάκν Βεξκένπ ν αγξνηηθφο ηνκϋαο εέλαη ηδηαέηεξα αλεπηπγκϋλνο ζε αληέζεζε κε ηελ εμφξπμε. 112 Γ' ΔΠΑ , Πξφγξακκα Αγξνηηθάο ΑλΪπηπμεο , ΠξνηΪζεηο Γάκνπ Πηνιεκαΐδαο, Πεγά: 101

102 ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ΓΖΜΟΤ ΠΣΟΛΔΜΑΗΓΑ ΣΟ 2001 ΥαξαθηεξηζηηθΪ Γεέθηεο ΓεδνκΫλα Παξαηεξάζεηο Απαζρφιεζε ΟηθνλνκηθΪ ελεξγφο πιεζπζκφο (15-64) 41,3% ( Ϊηνκα) % αλϋξγσλ 12,5% (1.646 Ϊλεξγνη) Γεσξγέα, Αιηεέα (2,19%) Δμφξπμε (9,07%) Μεηαπνέεζε(5,65%) ΔλΫξγεηα(13,84%) ΓηΪξζξσζε απαζρφιεζεο Δξγαζηαθά θηλεηηθφηεηα Δπέπεδν εηζνδεκϊησλ (ΚΔΠΤΟ-2003) Οηθνλνκηθά βησζηκφηεηα ΟΣΑ ΓηΪξζξσζε απαζρφιεζεο ζε βαζηθνχο ηνκεέο ηεο νηθνλνκέαο ΚαηαζθεπΫο(10,65%) Δκπφξην (14,40%) Αλαςπρά (5,22%) ΜεηαθνξΫο (2,97%) Τγεέα/εθπαέδεπζε(11,36%) ΛνηπΫο ππεξεζέεο(24,65%) Γεέθηεο εθξνάο 10,413 απαζρφιεζεο Γεέθηεο εηζξνάο 22,058 απαζρφιεζεο ΜΫζν θαηϊ Δηζφδεκα απφ θεθαιάλ θνξνινγνχκελν: εηζφδεκα επξψ ΚαηΪηαμε ζην 113,5% Ννκφ ΛεηηνπξγηθΪ Ϋμνδα ΔπελδπηηθΫο ,67 δαπϊλεο Ο νηθνλνκηθϊ ελεξγφο πιεζπζκφο θαη ην πνζνζηφ ησλ αλϋξγσλ αλαθϋξεηαη ζηηο ειηθηαθϋο νκϊδεο Λφγσ ηεο εμαγσγάο ηνπ δεέθηε βϊζεη ηνπ ηαρπδξνκηθνχ θσδηθνχ ηεο πεξηνράο, ν ΟΣΑ πεξηιακβϊλεηαη ζηελ ρσξηθά ελφηεηα ηνπο ΟΣΑ πνπ Ϋρνπλ έδην Σ.Κ. θαη επεξεϊδεη ην δεέθηε Πέλαθαο 32, ΜειΫηε αλαπηπμηαθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ΟΣΑ Ννκνχ ΚνδΪλεο (2009), Πεγά: 102

103 ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ΓΖΜΟΤ ΑΓ. ΠΑΡΑΚΔΤΖ ΣΟ 2001 ΥαξαθηεξηζηηθΪ Γεέθηεο ΓεδνκΫλα Παξαηεξάζεηο Απαζρφιεζε ΟηθνλνκηθΪ ελεξγφο πιεζπζκφο 34,9% (511 Ϊηνκα) % αλϋξγσλ 13,7% (70 Ϊλεξγνη) Γεσξγέα, Αιηεέα (13,44%) Δμφξπμε (13,59%) Μεηαπνέεζε (6,87%) ΔλΫξγεηα (10,08%) ΓηΪξζξσζε απαζρφιεζεο Δξγαζηαθά θηλεηηθφηεηα Δπέπεδν εηζνδεκϊησλ (ΚΔΠΤΟ-2003) Οηθνλνκηθά βησζηκφηεηα ΟΣΑ ΓηΪξζξσζε απαζρφιεζεο ζε ΚαηαζθεπΫο (18,78%) Δκπφξην (6,56%) βαζηθνχο ηνκεέο Αλαςπρά (4,43%) ηεο νηθνλνκέαο ΜεηαθνξΫο (0,92%) Τγεέα, εθπαέδεπζε(5,95%) ΛνηπΫο ππεξεζέεο(19,39%) Γεέθηεο εθξνάο 90,909 απαζρφιεζεο Γεέθηεο εηζξνάο 11,983 απαζρφιεζεο ΜΫζν θαηϊ Δηζφδεκα απφ θεθαιάλ θνξνινγνχκελν: εηζφδεκα επξψ ΚαηΪηαμε ζην 113,5% Ννκφ ΛεηηνπξγηθΪ ,33 Ϋμνδα ΔπελδπηηθΫο ,47 δαπϊλεο Ο νηθνλνκηθϊ ελεξγφο πιεζπζκφο θαη ην πνζνζηφ ησλ αλϋξγσλ αλαθϋξεηαη ζηηο ειηθηαθϋο νκϊδεο Λφγσ ηεο εμαγσγάο ηνπ δεέθηε βϊζεη ηνπ ηαρπδξνκηθνχ θσδηθνχ ηεο πεξηνράο, ν ΟΣΑ πεξηιακβϊλεηαη ζηελ ρσξηθά ελφηεηα ηνπο ΟΣΑ πνπ Ϋρνπλ έδην Σ.Κ. θαη επεξεϊδεη ην δεέθηε Πέλαθαο 33, ΜειΫηε αλαπηπμηαθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ΟΣΑ Ννκνχ ΚνδΪλεο (2009), Πεγά: 103

104 ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ΓΖΜΟΤ ΒΔΡΜΗΟΤ ΣΟ 2001 ΥαξαθηεξηζηηθΪ Γεέθηεο ΓεδνκΫλα Παξαηεξάζεηο Απαζρφιεζε ΟηθνλνκηθΪ ελεξγφο πιεζπζκφο 36,4% (1.093 Ϊηνκα) % αλϋξγσλ 17% (186 Ϊλεξγνη) Γεσξγέα, Αιηεέα (32,93%) Δμφξπμε (2,96%) Μεηαπνέεζε (4,27%) ΔλΫξγεηα (10,45%) ΓηΪξζξσζε απαζρφιεζεο Δξγαζηαθά θηλεηηθφηεηα Δπέπεδν εηζνδεκϊησλ (ΚΔΠΤΟ-2003) Οηθνλνκηθά βησζηκφηεηα ΟΣΑ ΓηΪξζξσζε απαζρφιεζεο ΚαηαζθεπΫο (9,76%) Δκπφξην (7,14%) ζε βαζηθνχο Αλαςπρά (4,62%) ηνκεέο ηεο ΜεηαθνξΫο (4,27%) νηθνλνκέαο Τγεέα, εθπαέδεπζε(4,62%) ΛνηπΫο ππεξεζέεο (18,99%) Γεέθηεο εθξνάο 30,098 απαζρφιεζεο Γεέθηεο εηζξνάο 4,782 απαζρφιεζεο ΜΫζν θαηϊ Δηζφδεκα απφ θεθαιάλ θνξνινγνχκελν: εηζφδεκα επξψ ΚαηΪηαμε ζην 57,5% Ννκφ ΛεηηνπξγηθΪ ,56 Ϋμνδα ΔπελδπηηθΫο ,81 δαπϊλεο Ο νηθνλνκηθϊ ελεξγφο πιεζπζκφο θαη ην πνζνζηφ ησλ αλϋξγσλ αλαθϋξεηαη ζηηο ειηθηαθϋο νκϊδεο Λφγσ ηεο εμαγσγάο ηνπ δεέθηε βϊζεη ηνπ ηαρπδξνκηθνχ θσδηθνχ ηεο πεξηνράο, ν ΟΣΑ πεξηιακβϊλεηαη ζηελ ρσξηθά ελφηεηα ηνπο ΟΣΑ πνπ Ϋρνπλ έδην Σ.Κ. θαη επεξεϊδεη ην δεέθηε Πέλαθαο 34, ΜειΫηε αλαπηπμηαθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ΟΣΑ Ννκνχ ΚνδΪλεο (2009), Πεγά: 104

105 ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ΓΖΜΟΤ ΜΟΤΡΗΚΗΟΤ ΣΟ 2001 ΥαξαθηεξηζηηθΪ Γεέθηεο ΓεδνκΫλα Παξαηεξάζεηο Απαζρφιεζε ΟηθνλνκηθΪ ελεξγφο πιεζπζκφο 35,5% (1.488 Ϊηνκα) % αλϋξγσλ 19,2% (207Ϊλεξγνη) Γεσξγέα, Αιηεέα (15,59%) Δμφξπμε (5,32%) Μεηαπνέεζε (7,5%) ΔλΫξγεηα (11,87%) ΓηΪξζξσζε απαζρφιεζεο Δξγαζηαθά θηλεηηθφηεηα Δπέπεδν εηζνδεκϊησλ (ΚΔΠΤΟ-2003) Οηθνλνκηθά βησζηκφηεηα ΟΣΑ ΓηΪξζξσζε ΚαηαζθεπΫο (14,62%) απαζρφιεζεο ζε Δκπφξην (10,9%) βαζηθνχο ηνκεέο ηεο νηθνλνκέαο Αλαςπρά (4,81%) ΜεηαθνξΫο (3,72%) Τγεέα/ εθπαέδεπζε(5,9%) ΛνηπΫο ππεξεζέεο (19,69%) Γεέθηεο εθξνάο 74,832 απαζρφιεζεο Γεέθηεο εηζξνάο 6,729 απαζρφιεζεο ΜΫζν θαηϊ Δηζφδεκα απφ θεθαιάλ θνξνινγνχκελν: εηζφδεκα επξψ ΚαηΪηαμε ζην 110,4% Ννκφ ΛεηηνπξγηθΪ Ϋμνδα ΔπελδπηηθΫο ,6 δαπϊλεο Ο νηθνλνκηθϊ ελεξγφο πιεζπζκφο θαη ην πνζνζηφ ησλ αλϋξγσλ αλαθϋξεηαη ζηηο ειηθηαθϋο νκϊδεο Λφγσ ηεο εμαγσγάο ηνπ δεέθηε βϊζεη ηνπ ηαρπδξνκηθνχ θσδηθνχ ηεο πεξηνράο, ν ΟΣΑ πεξηιακβϊλεηαη ζηελ ρσξηθά ελφηεηα ηνπο ΟΣΑ πνπ Ϋρνπλ έδην Σ.Κ. θαη επεξεϊδεη ην δεέθηε Πέλαθαο 35, ΜειΫηε αλαπηπμηαθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ΟΣΑ Ννκνχ ΚνδΪλεο, (2009) Πεγά: 105

106 Ζ ηειεπηαέα ζεκαληηθά εμϋιημε ζηελ νηθνλνκέα ηεο Δνξδαέαο εέλαη ε θαηαζθεπά ηνπ κεγαιχηεξνπ θσηνβνιηατθνχ πϊξθνπ ηνπ θφζκνπ ζηελ Πηνιεκαΐδα. Ο πξνυπνινγηζκφο ηνπ Ϋξγνπ εέλαη 600 εθ. επξψ θαη ζα ζπλδπαζηεέ κε ηε δεκηνπξγέα εξγνζηαζένπ παξαγσγάο θσηνβνιηατθψλ πϊλει. Ζ θσηνβνιηατθά εγθαηϊζηαζε ησλ 200 MW ζα ζηεζεέ ζε Ϋθηαζε ζηξεκκϊησλ ζηα νξπρεέα ιηγλέηε ηεο ΓΔΖ, ελψ ε παξαγσγηθά ηεο δπλαηφηεηα ζα εέλαη δηπιϊζηα απφ ηα 80 MW ηνπ θσηνβνιηατθνχ πϊξθνπ Sarnia ηνπ ΚαλαδΪ, πνπ πξνο ην παξφλ εέλαη ην κεγαιχηεξν ζηνλ θφζκνπ. 113 Δηθφλα 48, Σν θσηνβνιηατθφ πϊξθν ηεο Πηνιεκαΐδαο, Πεγά: Δηθφλα 49, Σν θσηνβνιηατθφ πϊξθν ηεο Πηνιεκαΐδαο, Πεγά: Β.ΓεσξγΪο, ΦσηνγξαθηθΫο πξνδηαγξαθϋο γηα ην θσηνβνιηατθφ. ΠξνζπειΪζηεθε 31 Ηαλνπαξένπ 2011 απφ: 106

107 5.5. ΚνηλσληθΪ ηνηρεέα ηνλ θνηλσληθφ ηνκϋα ε Πηνιεκαΐδα Ϋρεη εμειηρηεέ ζεκαληηθϊ θαη Ϋρεη δεκηνπξγάζεη λϋεο θνηλσληθϋο ππνδνκϋο, πνπ ζπκβϊινπλ ζηε βειηέσζε ηεο πνηφηεηαο δσάο ησλ θαηνέθσλ. ζνλ αθνξϊ ηελ εθπαέδεπζε, ε Ϋδξα ηνπ Γάκνπ δηαζϋηεη δψδεθα δεκνηηθϊ ζρνιεέα, Ϋλα εηδηθφ δεκνηηθφ, πϋληε γπκλϊζηα, ηϋζζεξα ιχθεηα, ηξέα ΣΔΔ θαη Ϋλα ΗΔΚ. Αθφκε, γηα ηελ ελέζρπζε ηνπ αζιεηηζκνχ Ϋρνπλ δεκηνπξγεζεέ ππνδνκϋο, πνπ δηεπθνιχλνπλ ηελ ελαζρφιεζε εέηε ησλ παηδηψλ, εέηε ησλ ελειέθσλ κε δηϊθνξα αζιάκαηα. Οη πην ζεκαληηθϋο απφ απηϋο εέλαη ην εζληθφ ζηϊδην Πηνιεκαΐδαο, ην δεκνηηθφ αζιεηηθφ θϋληξν, ην αζιεηηθφ θϋληξν ξέςεσλ, ηα θιεηζηϊ γπκλαζηάξηα, ην θιεηζηφ πξνπνλεηάξην ζηέβνπ, ην εζληθφ θνιπκβεηάξην θαη νη αζιεηηθϋο εγθαηαζηϊζεηο Άλσ Πηνιεκαΐδαο. Δηθφλα 50, πγθξφηεκα ζρνιεέσλ ζηελ Πηνιεκαΐδα, Πεγά: Δηθφλα 51, Tν Γεκνηηθφ αζιεηηθφ θϋληξν Πηνιεκαΐδαο, Πεγά: Δηθφλα 52, Tν αζιεηηθφ θϋληξν ξέςεσλ, Πεγά: 107

108 ρεηηθϊ κε ηηο πγεηνλνκηθϋο θαη λνζειεπηηθϋο παξνρϋο, ζηα κϋζα ηεο δεθαεηέαο ηνπ 80 ιεηηνπξγνχζε ην Κξαηηθφ Ννζνθνκεέν Πηνιεκαΐδαο, σο παξϊξηεκα ηνπ ΜακΪηζεηνπ Ννζνθνκεένπ ΚνδΪλεο, θαη ζηεγαδφηαλ ζην θηέξην ηεο θιηληθάο Μπαιηαδψξνπ. ηηο αξρϋο ηεο δεθαεηέαο ηνπ 90 φινο ν κεραληζκφο ηνπ Ννζνθνκεένπ κεηαθϋξζεθε θαη εγθαηαζηϊζεθε ζην λεφδκεην θηέξην, πνπ άηαλ δσξεϊ ηνπ Ηδξχκαηνο ΜπνδνζΪθε, ζηηο βφξεηεο πεξηνρϋο ηεο πφιεο. Σν λνζνθνκεέν Ϋρεη δπλακηθφηεηα 250 θιηλψλ, εθ ησλ νπνέσλ 105 ζηνλ παζνινγηθφ ηνκϋα, 120 ζην ρεηξνπξγηθφ ηνκϋα θαη 25 ζηνλ ςπρηαηξηθφ ηνκϋα. Άιιεο θνηλσληθϋο ππνδνκϋο, πνπ ππϊξρνπλ ζην Γάκν εέλαη ηα (2) 114 ΚΫληξα Αλνηθηάο Πξνζηαζέαο ΖιηθησκΫλσλ (Κ.Α.Π.Ζ.), ηα ΚΫληξα εκεξάζηαο θξνληέδαο ειηθησκϋλσλ, ην Γξαθεέν ςπρνθνηλσληθάο ζηάξημεο (πνπ απεπζχλεηαη ζε λϋνπο, γπλαέθεο, ΑκΔΑ κε ηηο νηθνγϋλεηϋο ηνπο, ζηελ Σξέηε ειηθέα, ζε αξρεγνχο κνλνγνλετθψλ νηθνγελεηψλ θαη ζε παιηλλνζηνχληεο θαη πξφζθπγεο.) ην Γεκνηηθφ Χδεέν, ε Γεκνηηθά Βηβιηνζάθε, ε θηιαξκνληθά, (6) 115 παηδηθνέ-βξεθνλεπηαθνέ ζηαζκνέ θαη Ϋλα θϋληξν απνθαηϊζηαζεο, ζθνπφο ηνπ νπνένπ εέλαη ε θπζηθά θαη θνηλσληθά απνθαηϊζηαζε αηφκσλ κε αλαπεξέα. ην θϋληξν απηφ ιεηηνπξγνχλ ηκάκαηα θπζηθνζεξαπεέαο, εξγνζεξαπεέαο, ινγνζεξαπεέαο, θαζψο θαη ηκάκαηα επαγγεικαηηθάο θαηϊξηηζεο. 116 Δηθφλα 53, Σν ΜπνδνζΪθεην Ννζνθνκεέν ζηελ Πηνιεκαΐδα, Πεγά: ΠνιηηηζκηθΪ ηνηρεέα ηελ Δνξδαέα ζπλππϊξρνπλ θϊηνηθνη κε δηαθνξεηηθϋο πνιηηηζκηθϋο θαηαβνιϋο κε θπξέαξρν ην πξνζθπγηθφ ζηνηρεέν, αιιϊ επεηδά απηφ πξνϋξρεηαη απφ δηαθνξεηηθϋο πεξηνρϋο δελ εθθξϊδεηαη εληαέα. Έηζη, δελ κπνξεέ λα ζεσξεζεέ φηη ε πεξηνρά Ϋρεη Ϋλαλ ζπγθεθξηκϋλν ηνπηθφ θαη παξαδνζηαθφ πνιηηηζκηθφ ραξαθηάξα. Γηα ηελ απφθηεζε, ινηπφλ, κηαο πην θαζαξάο εηθφλαο ζρεηηθϊ κε ηηο πνιηηηζκηθϋο θαηαβνιϋο ησλ 114 ην Γάκν Πηνιεκαΐδαο 115 φ.π. 116 ΒΗΟ.ΠΑ. Πηνιεκαΐδαο- ΜειΫηε ζθνπηκφηεηαο- βησζηκφηεηαο. ΠξνζπειΪζηεθε 14 Ηαλνπαξένπ 2011 απφ: 108

109 θαηνέθσλ θαη ηνπ ζεκεξηλνχ πνιηηηζκνχ ηεο πεξηνράο άηαλ απαξαέηεηε ε επηηφπηα Ϋξεπλα κϋζσ εξσηεκαηνινγένπ ΑλΪιπζε εξσηεκαηνινγένπ ηφρνο ηεο Ϋξεπλαο Ο ζηφρνο ηεο Ϋξεπλαο εέλαη λα κειεηεζνχλ νη πιεξνθνξέεο πνπ γλσξέδνπλ νη θϊηνηθνη ηνπ Γάκνπ Δνξδαέαο, ζρεηηθϊ κε ηηο ζπλζάθεο εγθαηϊζηαζεο ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο, ηηο πνιηηηζκηθϋο ηνπο θαηαβνιϋο, αιιϊ θαη λα κειεηεζνχλ νη απφςεηο ηνπο ζρεηηθϊ κε ηε δηαηάξεζε ηνπ πνιηηηζκνχ ηνπο ζάκεξα. Μεζνδνινγέα ηεο Ϋξεπλαο Ζ δηαλνκά εξσηεκαηνινγέσλ απνηϋιεζε Ϋλα απφ ηα βαζηθϊ εξγαιεέα ζπιινγάο πνηνηηθψλ πιεξνθνξηψλ ζρεηηθϊ κε ηηο απφςεηο ησλ θαηνέθσλ γηα ην πξνζθπγηθφ ζϋκα. πλνιηθϊ, δηαλεκάζεθαλ 100 εξσηεκαηνιφγηα πξνο Ϋλα δηαζϋζηκν δεέγκα θαηνέθσλ κε πξνζθπγηθά θαηαγσγά. Δπηινγά ηνπ δεέγκαηνο Γηα ηελ πινπνέεζε ηεο Ϋξεπλαο πεξηνξέζηεθα ζηελ πφιε ηεο Πηνιεκαΐδαο θαη ζην ρσξηφ Αλαηνιηθφ, ιφγσ ηεο δπζθνιφηεξεο πξφζβαζεο, γηα κϋλα, ζηα ππφινηπα κϋξε ηνπ Γάκνπ. Σα εξσηεκαηνιφγηα δφζεθαλ αλαινγηθϊ ζηνπο ηξεηο πξνζθπγηθνχο ζπιιφγνπο (Πνληηαθφ, Μηθξαζηαηηθφ θαη Θξαθηψηηθν), αιιϊ θαη ζε Ϋλα ζρνιεέν θαη κηα δεκφζηα ππεξεζέα, ψζηε λα απνδνζνχλ ηα πνζνζηϊ ηεο θϊζε νκϊδαο πξνζθχγσλ, πνπ ζα αληηζηνηρνχλ, θαηϊ πξνζϋγγηζε, ζηα πξαγκαηηθϊ πνζνζηϊ ησλ απνγφλσλ ησλ πξνζθχγσλ ηεο πεξηνράο. Υξφλνο δηεμαγσγάο Ζ δηαλνκά θαη ε ζπιινγά ησλ εξσηεκαηνινγέσλ μεθέλεζε ζηα ηϋιε ηνπ ΝνΫκβξε ηνπ 2010 θαη ηειεέσζε ζηα κϋζα ηνπ ΓεθΫκβξε ηνπ ΑλΪιπζε ΑξρηθΪ, ζηνπο 100 εξσηεζϋληεο νη 53 εέλαη Ϊληξεο θαη νη 47 γπλαέθεο. Σα ζηνηρεέα ηαπηφηεηαο ησλ εξσηεζϋλησλ εέλαη: 109

110 ΖΛΗΚΗΑΚΔ ΟΜΑΓΔ ΣΧΝ ΔΡΧΣΖΘΔΝΣΧΝ ΑΝΑ ΦΤΛΟ ΖΛΗΚΗΑ ΓΤΝΑΗΚΔ ΑΝΣΡΔ ΤΝΟΛΟ θαη Ϊλσ Πέλαθαο 36 ΔΠΗΠΔΓΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΣΧΝ ΔΡΧΣΖΘΔΝΣΧΝ ΑΝΑ ΦΤΛΟ ΔΠ.ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΓΤΝΑΗΚΔ ΑΝΣΡΔ ΤΝΟΛΟ ΠξσηνβΪζκηα ΓεπηεξνβΪζκηα Αλψηεξε Αλψηαηε Πέλαθαο 37 ΔΠΑΓΓΔΛΜΑ ΣΧΝ ΔΡΧΣΖΘΔΝΣΧΝ ΑΝΑ ΦΤΛΟ ΔΠΑΓΓΔΛΜΑ ΓΤΝΑΗΚΔ ΑΝΣΡΔ ΤΝΟΛΟ ΤπΪιιεινο Δι.Δπαγγεικαηέαο Γεσξγφο Φνηηεηάο πληαμηνχρνο ΟηθηαθΪ Μαζεηάο Πέλαθαο 38 ζνλ αθνξϊ ηνλ ηφπν δηακνλάο, νη 76 ζηνπο 100 κϋλνπλ ζηελ πφιε ηεο Πηνιεκαΐδαο, νη 21 ζην Γάκν Βεξκένπ, 1 ζην Γ.Γ. Πξναζηένπ, 1 ζην Γ.Γ. Πεξδέθα θαη 1 ζην Γάκν Αγ.Παξαζθεπάο. Σα επφκελα ζηνηρεέα αθνξνχλ ηελ θαηαγσγά ησλ εξσηεζϋλησλ θαη ηηο πιεξνθνξέεο πνπ γλσξέδνπλ γηα ηηο αξρηθϋο ζπλζάθεο εγθαηϊζηαζεο ησλ πξνγφλσλ ηνπο. 110

111 Η ζτέζε ηωλ προγόλωλ προζθύγωλ ηωλ ερωηεζέληωλ κε ηοσς ίδηοσς 10% 15% 12% Γολείς Παππούδες Προπαππούδες Γολείς θαη παππούδες 63% ΓηΪγξακκα 3 Σν κεγϊιν πνζνζηφ ησλ παππνχδσλ πξνγφλσλ, πνπ θαηϋθηαζαλ ζηελ Πηνιεκαΐδα σο πξφζθπγεο, εέλαη αλακελφκελν, θαζψο ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ εξσηεζϋλησλ εέλαη ζε ειηθέα % Η θαηαγωγή ηωλ ερωηεζέληωλ 2% 2% 4% 21% 54% Μηθρά Αζία Πόληος Αλαηοιηθή Θράθε Μηθρά Αζία θ Πόληος Πόληος θ Θράθε Μηθρά Αζία θ Θράθε ΓηΪγξακκα 4 Απφ ην δηϊγξακκα απηφ βιϋπνπκε φηη ε αλαινγέα ησλ απνγφλσλ απφ θϊζε νκϊδα πξνζθχγσλ εέλαη πνιχ θνληϊ ζηελ αλαινγέα ησλ πξνζθχγσλ πνπ εγθαηαζηϊζεθαλ ζηελ Πηνιεκαΐδα ηε δεθαεηέα ηνπ 20 (βιϋπε πέλαθα 19, ζει. ). Καη απφ απηφ ζπκπεξαέλνπκε φηη ηα πνζνζηϊ Ϋκεηλαλ έδηα, επεηδά δελ ππάξμαλ ζεκαληηθϋο κεηαθηλάζεηο ηνπ πιεζπζκνχ, επνκϋλσο, ε Ϋιεπζε ησλ πξνζθχγσλ ζηελ Πηνιεκαΐδα ππάξμε θαζνξηζηηθά ζηε δηακφξθσζε θαη εμϋιημε ηεο δεκνγξαθέαο ηεο. 111

112 ηελ εξψηεζε αλ ε Πηνιεκαΐδα άηαλ ν πξψηνο πξννξηζκφο ησλ πξνγφλσλ ηνπο ην 37% ιϋεη ΝΑΗ, ην 56% ιϋεη ΟΥΗ θαη ην 7% δελ γλσξέδεη. ην 56% πνπ ιϋεη ΟΥΗ ην 9% δελ γλσξέδεη πνπ πξσηνεγθαηαζηϊζεθαλ θαη νη ππφινηπνη δειψλνπλ γηα πξψηε εγθαηϊζηαζε ηηο εμάο πεξηνρϋο: ΠΔΡΗΟΥΔ ΠΡΧΣΖ ΔΓΚΑΣΑΣΑΖ ΠΡΟΦΤΓΧΝ Κνκνηελά 1 Ζκαζεέα 1 ΓξΪκα 2 Ϋξξεο 1 ΚαιακαξηΪ 2 Αθξηλά ΚνδΪλεο 1 ΑισλΪθηα ΚνδΪλεο 1 ΠεηξαηΪο 1 Νέθαηα ΠεηξαηΪ 1 Κξάηε 1 ΠηειΫα (ΦηπιηΪ) 1 ΓξΪκα- Έδεζζα 1 Θεζζαινλέθε 10 ΘξΪθε 1 Καξπνρψξη 1 ΠξνΪζηην-Καξπνρψξη 1 ΚαιακΪηα 1 Θάβα 1 Αζάλα 1 Βφινο 1 ΒΫξνηα 1 Μπηηιάλε 1 Μεζηαλά ΚνδΪλεο 1 Πεξαέαο (Ν.ΠΫιιαο) 1 Αηγέλην 2 Γηαλλνχιε ΛΪξηζαο 1 Σξέθαια 2 Μεγαινρψξη εξξψλ 1 Φηιψηα Φιψξηλαο 1 Ν.Φιψξηλαο 1 Υατδαξιέ (Κιεέηνο) 1 Μειέζζη Κνξηλζέαο 1 ΓξΪκα-Αιεμαλδξνχπνιε- Μπηηιάλε 1 Σξέθαια-ΚεθαινληΪ 1 Πέλαθαο 39 Δέλαη πξνθαλϋο, ινηπφλ, φηη κϋρξη ηελ νξηζηηθά εγθαηϊζηαζε Ϋλα κεγϊιν πνζνζηφ ησλ αλζξψπσλ πνπ Ϋθηαζαλ απφ ηε ΜηθξΪ Αζέα, ηνλ Πφλην θαη ηελ Αλαηνιηθά ΘξΪθε ηαιαηπσξάζεθαλ, φληαο κεηαθηλνχκελνη απφ πφιε ζε πφιε. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ εέλαη ζηε Θεζζαινλέθε, επεηδά αξρηθϊ ηνπο κεηϋθεξαλ εθεέ θαη ζηελ Αζάλα, πνπ άηαλ ηα θχξηα ζεκεέα ππνδνράο. ζνλ αθνξϊ ην Ϋηνο κεηεγθαηϊζηαζεο ζηελ Πηνιεκαΐδα, απφ ην 56% πνπ απαληνχλ φηη ε Πηνιεκαΐδα δελ άηαλ ν πξψηνο πξννξηζκφο, ην 18% δελ γλσξέδεη ηελ απϊληεζε, ελψ ην ππφινηπν 37% αλαθϋξεη ηηο εμάο ρξνλνινγέεο: 112

113 ΥΡΟΝΟΛΟΓΗΔ ΜΔΣΔΓΚΑΣΑΣΑΖ ΣΖΝ ΠΣΟΛΔΜΑΨΓΑ Πέλαθαο 40 Απφ ηηο ρξνλνινγέεο κεηεγθαηϊζηαζεο βιϋπνπκε φηη ε κεγαιχηεξε εηζξνά πξνζθχγσλ Ϋγηλε ην 1924, Ϋηνο πνπ θαηϋθηαζε ην κεγαιχηεξν κϋξνο ησλ Πνληέσλ θαη φηη κεηϊ ην 1927 εέραλ αξρέζεη λα νξηζηηθνπνηνχληαη νη εγθαηαζηϊζεηο, θαζψο κϋρξη ην 1930 ππάξμε κέα κεηεγθαηϊζηαζε ζηηο 100 θαη κεηϊ μεθηλνχλ μαλϊ ην 1939, ηφηε πνπ μεθέλεζε ν Β Παγθφζκηνο Πφιεκνο. ην επφκελν γξϊθεκα παξαηέζεληαη νη ηνκεέο απαζρφιεζεο ησλ πξνζθχγσλ πξνγφλσλ ησλ εξσηεζϋλησλ. 3% Απαζτόιεζε προζθύγωλ 1% 3% 17% 1% 5% 2% 5% Γεωργία Κηελοηροθία Δκπόρηο Γεωργία θ Μεηαθορές Γεωργία θ Κηελοηροθία Γάζθαιος 63% ηραηηωηηθός Γεωργία θ Δκπόρηο Άιιο ΓηΪγξακκα 5 Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ αζρνιάζεθε κε ηε γεσξγέα θαη ηελ θηελνηξνθέα, φπσο αλϋθεξα θαη ζε πξνεγνχκελν θεθϊιαην, ελψ ζρεηηθϊ κεγϊιν εέλαη θαη ην πνζνζηφ πνπ αζρνιάζεθε κε ην εκπφξην. 113

114 ζνλ αθνξϊ ηελ απνδεκέσζε πνπ Ϋιαβαλ νη πξφζθπγεο απφ ηα θξϊηνο, ην 15% ησλ εξσηεζϋλησλ δελ γλσξέδεη γηα ην ζϋκα, ελψ ην ππφινηπν 85% αλαθϋξεη ηα εμάο: Δίδος Αποδεκίωζες π ίηηα 1% 15% 1% 1% 5% 6% Υωράθηα π ίηηα θαη Υωράθηα Υωράθηα θαη Οηθόπ εδα 45% π ίηηα θαη Οηθόπ εδα πίηηα, Υωράθηα θαη Οηθόπεδα 26% Υρήκαηα, Υωράθηα θαη Οηθόπ εδα Σίπ οηα ΓηΪγξακκα 6 Απφ ην δηϊγξακκα απηφ δηαπηζηψλεηαη φηη ε ζηελ Πηνιεκαΐδα εθαξκφζηεθε αγξνηηθά απνθαηϊζηαζε, θαζψο ζην 78% ησλ απαληάζεσλ ζπκπεξηιακβϊλνληαη ρσξϊθηα, ελψ ζεκαληηθφ ζηνηρεέν εέλαη φηη ην 15% ησλ πξνζθχγσλ δελ πάξε ηέπνηα. Πιεξνθνξέεο ζρεηηθϊ κε ηνπο πξφζθπγεο απνγφλνπο ηνπο πάξαλ απφ: Πηγή πληροθοριών για ηην ιζηορία ηφν προγόνφν ηφν ερφηηθένηφν 1% 1% 1% 6% 2% 2% 1% 1% Βηβιία Δθποκπές ζηελ ηειεόραζε σδεηήζεης κε γεραηόηεροσς 14% Βηβιία-σδεηήζεης 71% Δθποκπές ζηελ ηειεόραζε- σδεηήζεης κε γεραηόηεροσς Βηβιία-Δθποκπές ζηελ ηειεόραζε σδεηήζεης κε γεραηόηεροσς- Φεζηηβάι Βηβιία-σδεηήζεης-Δθποκπές ζηελ ηειεόραζε Βηβιία-Δθποκπές ζηελ ηειεόραζε-φεζηηβάι Όια ΓηΪγξακκα 7 114

115 ηα απνηειϋζκαηα ηεο επφκελεο εξψηεζεο κπνξνχκε λα δηαθξέλνπκε, απφ ηα ζηνηρεέα πνπ δφζεθαλ, πφζν ζεκαληηθϊ εέλαη ηα ζηνηρεέα πνιηηηζκνχ ησλ πεξηνρψλ πξνϋιεπζεο γηα ηνπο θαηνέθνπο ηεο Πηνιεκαΐδαο. Η ζημανηικόηηηα ηφν ζηοιτείφν ζσγκρόηηζης ηης ηασηόηηηας ηφν ερφηηθένηφν Διάτηζηα Λίγο Αρθεηά Ποιύ Γηάιεθηος Ιζηορία Παραδόζεης Έζηκα Θρεζθεία ΓηΪγξακκα 8 Απφ ην δηϊγξακκα θαέλεηαη φηη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ απνγφλσλ ησλ πξνζθχγσλ ζεσξνχλ πνιχ ζεκαληηθϊ ηα ζηνηρεέα πνιηηηζκνχ ηνπο. πγθξηηηθϊ κε ηα ηϋζζεξα ζηνηρεέα, Ϋλα αξθεηϊ κεγϊιν πνζνζηφ ησλ εξσηεζϋλησλ ζεσξεέ φηη ε δηϊιεθηνο εέλαη ην ιηγφηεξν ζεκαληηθφ, θαζψο εέλαη δχζθνιν λα δηαηεξεζεέ κηα δηϊιεθηνο ζε κέα πεξηνρά, φπνπ ππϊξρνπλ δηαθνξεηηθάο θαηαγσγάο θϊηνηθνη. ην επφκελν δηϊγξακκα θαέλεηαη αλ νη εξσηεζϋληεο δηαηεξνχλ ζπλνιηθϊ ηελ θνπιηνχξα ησλ πξνγφλσλ ηνπο. Διαηήρηζη ηης Κοσληούρα ηοσς Κοσιηούρα Διάτηζηα Λίγο Αρθεηά Ποιύ ΓηΪγξακκα 9 115

116 Ποζοζηό ζσνόλοσ ζνλ αθνξϊ ηε δηϊιεθην, ν βαζκφο δηαηάξεζάο ηεο πνηθέιεη αλϊινγα κε ηελ θαηαγσγά ησλ εξσηεζϋλησλ. Διαηήρηζη διαλέκηοσ Διάτηζηα Λίγο Αρθεηά Ποιύ 5 0 Μηθρά Αζία Πόληος Αλαηοιηθή Θράθε Μηθρά Αζία θ Πόληος Πόληος θ Θράθε Μηθρά Αζία θ Θράθε Περιοτή Καηαγφγής ΓηΪγξακκα 10 πσο βιϋπνπκε, νη δηαθνξϋο ζηε δηαηάξεζε δηαιϋθηνπ εέλαη ζρεηηθϊ Ϋληνλεο αλϊκεζα ζηνπο δηαθνξεηηθάο θαηαγσγάο εξσηεζϋληεο. Οη Πφληηνη εέραλ ηδηαέηεξε δηϊιεθην θαη πνιινέ απφ ηνπο απνγφλνπο ηνπο ηε δηαηεξνχλ αθφκα. Αληέζεηα, νη ΜηθξαζηΪηεο δελ εέραλ ζπγθεθξηκϋλε δηϊιεθην, παξϊ κφλν θϊπνηνπο ηδησκαηηζκνχο ζηε γιψζζα, αιιϊ θαη νη πξφζθπγεο απφ ηελ Αλαηνιηθά ΘξΪθε εέραλ, θπξέσο, ηδησκαηηθά πξνθνξϊ ηεο ειιεληθάο γιψζζαο, ε νπνέα, φκσο, Ϋρεη απνιεζηεέ θαηϊ ην κεγαιχηεξν κϋξνο. ην επφκελν δηϊγξακκα απεηθνλέδεηαη ε Ϊπνςε ησλ εξσηεζϋλησλ γηα ηελ χπαξμε θξαηηθάο ζπκβνιάο ζηελ πνιηηηζκηθά ηνπο ζπλϋρεηα. Κραηική Σσμβολή ζηην πολιηιζμική ζσνετεια ηφν καηοίκφν Διάτηζηε Λίγε Αρθεηή Ποιύ ΓηΪγξακκα

117 Ποζοζηό Σσνόλοσ Σν πνζνζηφ ησλ εξσηεζϋλησλ πνπ εέλαη ελεξγϊ κϋιε ζε θϊπνην ζσκαηεέν εέλαη 39% θαη δξαζηεξηνπνηνχληαη αξθεηϊ εέηε ζηελ αλαβέσζε ησλ εζέκσλ ηνπο, εέηε ζε Ϊιιεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ δηνξγαλψλεη ν θϊζε ζχιινγνο. ηελ εξψηεζε γηα ην αλ Ϋρνπλ αθνκνησζεέ απφ ηνλ πνιηηηζκφ ηεο Πηνιεκαΐδαο ην 21% απϊληεζε ειϊρηζηα, ην 22% ιέγν, 34% αξθεηϊ θαη ην 23% πνιχ. Πνιινέ πξφζζεζαλ ζηελ απϊληεζε ηνπο ην ζρφιην φηη ε Πηνιεκαΐδα δελ Ϋρεη δηθφ ηεο πνιηηηζκφ, επνκϋλσο δελ ηέζεηαη ζϋκα αθνκνέσζεο. ρεηηθϊ κε ηα ζρϋζεηο κεηαμχ ησλ δηαθνξεηηθάο θαηαγσγάο θαηνέθσλ ην 74% ησλ εξσηεζϋλησλ απϊληεζε φηη πνηϋ δελ εέραλ πξνβιάκαηα κεηαμχ ηνπο, ην 9 % φηη ππϊξρνπλ ιέγα πξνβιάκαηα, ην 7 % κέιεζαλ γηα αξθεηϊ πξνβιάκαηα θαη ην 11 % ζεσξεέ φηη αληηκεησπέδνληαη ζεκαληηθϊ πξνβιάκαηα κεηαμχ ησλ δηαθνξεηηθάο θαηαγσγάο θαηνέθσλ. ΔλδηαθΫξνλ Ϋρνπλ νη απαληάζεηο ησλ θαηνέθσλ ζηελ εξψηεζε γηα ην αλ ζεσξνχλ ηνλ ηφπν πξνϋιεπζεο ησλ πξνγφλσλ ηνπο σο ρακϋλε παηξέδα. Πόζο θεφρούν οι κάηοικοι ηον ηόπο προέλεσζης ηοσς ταμένη παηρίδα Διάτηζηα Λίγο Αρθεηά Ποιύ Μηθρά Αζία Πόληος Αλαηοιηθή Θράθε Μηθρά Αζία θ Πόληος Πόληος θ Θράθε Μηθρά Αζία θ Θράθε Περιοτή καηαγφγής ΓηΪγξακκα

118 Ποζοζηό ζσνόλοσ Ποζοζηό κάθε περιοτής καηαγφγής Πόζο θεφρούν οι κάηοικοι ηον ηόπο προέλεσζή ηοσς ταμένη παηρίδα (ζε ποζοζηά %) Διάτηζηα Λίγο Αρθεηά Ποιύ 0 Μηθρά Αζία Πόληος Αλαηοιηθή Θράθε Μηθρά Αζία θ Πόληος Πόληος θ Θράθε Μηθρά Αζία θ Θράθε Περιοτή Καηαγφγής ΓηΪγξακκα 13 Η άπουη ηφν καηοίκφν για ηην Τοσρκία Μηθρά Αζία Πόληος Αλαηοιηθή Θράθε Μηθρά Αζία θ Πόληος Πόληος θ Θράθε Μηθρά Αζία θ Θράθε Αδηάθορε Φηιηθή Δτζρηθή Περιοτή καηαγφγής ΓηΪγξακκα 14 πσο βιϋπνπκε ζην δηϊγξακκα, ε ζηϊζε ησλ θαηνέθσλ κε πνληηαθά θαηαγσγά πνηθέιεη ζρεδφλ αλαινγηθϊ. Σα κεγαιχηεξα πνζνζηϊ ησλ εξσηεζϋλησλ Ϋρνπλ αδηϊθνξε θαη ερζξηθά ζηϊζε απϋλαληη ζηελ Σνπξθέα, ελψ θηιηθά ζηϊζε Ϋρεη Ϋλα ιέγν κηθξφηεξν πνζνζηφ. ΔλδηαθΫξνλ Ϋρεη ε Ϊπνςε ησλ θαηνέθσλ κε θαηαγσγά απφ ηελ Αλαηνιηθά ΘξΪθε, νη νπνένη Ϋρνπλ θαηϊ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ θηιηθά Ϊπνςε γηα ηελ Σνπξθέα. Οη θϊηνηθνη κε Μηθξαζηαηηθά θαηαγσγά Ϋρνπλ, θπξέσο, αδηϊθνξε Ϊπνςε γηα ηελ Σνπξθέα θαη θαηϊ Ϋλα ζρεηηθϊ κεγϊιν πνζνζηφ εέλαη θηιηθνέ πξνο απηά. 118

119 ρεηηθϊ κε ην αλ ζα άζειαλ λα εγθαηαζηαζνχλ ζηνλ ηφπν πξνϋιεπζεο ηνπο θαη αλ ηνλ Ϋρνπλ επηζθεθηνχλ άδε ην 34% δάισζε πσο ζα άζειε λα εγθαηαζηαζεέ θαη ην 23% δάισζε φηη Ϋρεη άδε επηζθεθηεέ ηα παηξνγνληθϊ ηνπ εδϊθε κε θϊπνην θνξϋα ά κφλνη ηνπο ΠνιηηηζηηθΫο δξαζηεξηφηεηεο ησλ ζπιιφγσλ ηελ Πηνιεκαΐδα ιεηηνπξγνχλ ηξεηο πξνζθπγηθνέ πνιηηηζηηθνέ ζχιινγνη: ν Μηθξαζηαηηθφο χιινγνο, ν Πνληηαθφο χιινγνο θαη ε Θξαθηθά Δζηέα. Ο Μηθξαζηαηηθφο χιινγνο ηδξχζεθε ην 1981 απφ πξφζθπγεο πξψηεο θαη δεχηεξεο γεληϊο ηεο Πηνιεκαΐδαο θαη αξηζκεέ 2000 κϋιε. θνπφο ηνπ εέλαη ε κειϋηε, θαηαγξαθά, δηαηάξεζε θαη ζπλϋρηζε ηεο πνιηηηζηηθάο θιεξνλνκηϊο ησλ Μηθξαζηαηψλ. 117 ηεγϊδεηαη ζ` Ϋλα ηδηφθηεην νέθεκα, φπνπ Ϋρνπλ δηνξγαλσζεέ εκεξέδεο-αθηεξψκαηα, εθζϋζεηο θσηνγξαθέαο, αγηνγξαθέαο, βηβιέσλ θαη ζεκηλϊξηα ζπιινγάο αξρεηαθνχ πιηθνχ. ην ζχιινγν δξαζηεξηνπνηνχληαη ρνξεπηηθϊ ηκάκαηα, ηα νπνέα καζαέλνπλ θαη παξνπζηϊδνπλ ρνξνχο απφ ηε ΜηθξΪ Αζέα, ζεαηξηθϋο νκϊδεο, ρνξσδέα, ηκάκα δσγξαθηθάο, ηκάκα εθκϊζεζεο παξαδνζηαθψλ κνπζηθψλ νξγϊλσλ θαη ηκάκα ιανγξαθέαο θαη παξνπζέαζεο παξαδνζηαθψλ εδεζκϊησλ, ην νπνέν παξνπζηϊδεη απζεληηθϋο ΜηθξαζηαηηθΫο ζπληαγϋο, νη νπνέεο θιεξνλνκάζεθαλ απφ ηνπο πξφζθπγεο πξψηεο γεληϊο. Ο ζχιινγνο δηαζϋηεη, αθφκα, δαλεηζηηθά βηβιηνζάθε, ηξϊπεδα αέκαηνο, Δηθφλα 54, ΠαξΪζηαζε ρνξεπηηθνχ ηκάκαηνο ζε εθδάισζε ηνπ ζπιιφγνπ, Πεγά: Αξρεέν Μηθξαζηαηηθνχ πιιφγνπ Πηνιεκαΐδαο. αιιϊ θαη κηα ηζηνξηθά-ιανγξαθηθά ξαδηνθσληθά εθπνκπά κε ηέηιν «ζηνπο δξφκνπο ηεο ΜηθξΪο Αζέαο». ΣΫινο, ν ζχιινγνο Ϋρεη εθδψζεη δχν βηβιέα, απφ ηα νπνέα ην Ϋλα πεξηιακβϊλεη ηα πξαθηηθϊ ηνπ πξψηνπ πκπνζένπ Μηθξαζηαηηθνχ Διιεληζκνχ Γπηηθάο Μαθεδνλέαο κε ζϋκα: «ΜηθξΪ Αζέα- Ηζηνξέα, Πνιηηηζκφο, Μλεκεέα» θαη ην Ϊιιν βηβιέν Ϋρεη ηέηιν «εξγηϊλη ζηηο ΜηθξαζηαηηθΫο γεχζεηο-λανγξαθέα θαη 117 Ο χιινγνο. ΠξνζπειΪζηεθε 15 ΓεθΫκβξε 2010 απφ: 119

120 ΠαξΪδνζε», ζην νπνέν Ϋρνπλ θαηαγξαθεέ ηα ΜηθξαζηαηηθΪ Ϋζηκα θαη νη παξαδνζηαθϋο ΜηθξαζηαηηθΫο ζπληαγϋο. Κνξπθαέα εθδάισζε ηνπ πιιφγνπ ζεσξνχληαη ηα «ΗΧΝΔΗΑ», ηξηάκεξεο εθδειψζεηο κλάκεο γηα ηνπο ηφπνπο ηεο ΜηθξΪο Αζέαο, πνπ γέλνληαη θαηϊ ην ηειεπηαέν δεθαάκεξν ηνπ Απγνχζηνπ. Σνλ ππφινηπν ρξφλν γέλνληαη εθδειψζεηο, ζηηο νπνέεο ζπκκεηϋρνπλ ηα ρνξεπηηθϊ θαη ηα Ϊιια ηκάκαηα ηνπ ζπιιφγνπ. Δηθφλα 55, Υνξεπηηθά εθδάισζε ηνπ πιιφγνπ, Πεγά: Αξρεέν Μηθξαζηαηηθνχ πιιφγνπ Πηνιεκαΐδαο. Δηθφλα 56, ΠαξαδνζηαθΪ παηρλέδηα ζηα πιαέζηα ησλ Ησλεέσλ 2003, Πεγά: Αξρεέν Μηθξαζηαηηθνχ πιιφγνπ Πηνιεκαΐδαο. 120

121 Ο Πνληηαθφο χιινγνο Πηνιεκαΐδαο μεθέλεζε ηε ιεηηνπξγέα ηνπ ην 2003 κεηϊ απφ ηε ζπλϋλσζε δχν παιαηφηεξσλ Πνληηαθψλ σκαηεέσλ, πξνθεηκϋλνπ λα επηηεπρζεέ ε εληαέα Ϋθθξαζε ησλ Πνληέσλ ηεο πφιεο κε Ϋλα ζχιινγν. 118 θνπφο ηεο έδξπζάο ηνπ, ζχκθσλα κε ελεκεξσηηθφ Ϋληππν ηνπ πιιφγνπ εέλαη: Ζ κνξθσηηθά, πλεπκαηηθά, πνιηηηζηηθά θαη εζηθά αλϊπηπμε ησλ κειψλ κε πξνψζεζε αλϊινγσλ εθδειψζεσλ. Ζ δηαηάξεζε θαη κεηϊδνζε ζηηο γεληϋο πνπ αθνινπζνχλ ηεο γιψζζαο, ησλ εζψλ θαη εζέκσλ ηνπ Πφληνπ. Ζ έδξπζε Λανγξαθηθνχ Μνπζεένπ θαη Βηβιηνζάθεο Ζ πξνψζεζε ηνπ αηηάκαηνο ηεο αλαγλψξηζεο ηεο Γελνθηνλέαο Ζ κειϋηε, ε θαηαγξαθά θαη ε δηαηάξεζε ηεο παξϊδνζεο ηνπ Πνληηαθνχ Διιεληζκνχ. ην χιινγν δξαζηεξηνπνηνχληαη ηκάκαηα εθκϊζεζεο πνληηαθψλ ρνξψλ κε 230 κϋιε θαη ηκάκα δηδαζθαιέαο πνληηαθάο ιχξαο κε 50 καζεηϋο. ΓηαζΫηεη, αθφκα, δαλεηζηηθά βηβιηνζάθε κε 1400 βηβιέα αθηεξσκϋλα ζηελ ηζηνξέα θαη ηε ιανγξαθέα ηνπ Πνληηαθνχ Διιεληζκνχ θαη Ϋρεη ζηνπο ακϋζσο επφκελνπο ζηφρνπο ηε δεκηνπξγέα ηκάκαηνο εθκϊζεζεο Πνληηαθάο δηαιϋθηνπ, ηκάκαηνο ζεαηξηθάο νκϊδαο θαη ηκάκαηνο ρνξσδέαο. Οη πην ζεκαληηθϋο εηάζηεο θαζηεξσκϋλεο εθδειψζεηο ηνπ ζπιιφγνπ εέλαη ν εηάζηνο ρνξφο, πνπ γέλεηαη ζηηο αξρϋο ηνπ ρξφλνπ, νη θαινθαηξηλϋο εθδειψζεηο «Δπμεέληα», νη εθδειψζεηο ηνπ γπλαηθεένπ ηκάκαηνο κε παξαδνζηαθϊ θαγεηϊ, ηα θϊιαληα θαη ν ρνξφο απφ ηα ΚνηζακΪληα (Μσκφγεξνη) ηελ παξακνλά ησλ ΥξηζηνπγΫλλσλ ζηελ πιαηεέα ηεο πφιεο, αιιϊ θαη ε παξνπζέαζά ηνπο ζε Ϊιινπο γεηηνληθνχο νηθηζκνχο θαη πφιεηο. ΣΫινο, ν χιινγνο ζπκκεηϋρεη κε παξνπζηϊζεηο ησλ ηκεκϊησλ ρνξνχ θαη ιχξαο ζηα ΠακπνληηαθΪ θεζηηβϊι θαη ζε εθδειψζεηο ζε ΔιιΪδα θαη εμσηεξηθφ. Οη Μσκόγεξνη «Πξόθεηηαη νπζηαζηηθά γηα έλα πξναηώλην ιατθό παξακύζη κε πεξίεξγεο νληόηεηεο θαη δσνκνξθηθέο θηγνύξεο, κε ρνξό θαη ζέαηξν, κπζηαγσγία θαη ζάηηξα, κε ξόιν θαη θνξπθαίνπο, κε ρνξηθά θαη ζηάζηκα, όπσο αθξηβώο ην αξραίν δξάκα. 118 Αξρεέν Πνληηαθνχ ζπιιφγνπ 121

122 Τν δξώκελν ησλ Μσκόγεξσλ, πνπ ζην Καξπνρώξη είλαη γλσζηό σο Κνηζακάληα, αλαβίσζε γηα πξώηε θνξά ηε δεθαεηία ηνπ 30 από πξόζθπγεο ηνπ Πόληνπ θαη ηεο Μηθξάο Αζίαο πνπ εγθαηαζηάζεθαλ ζηελ πεξηνρή. Σηηο δηάθνξεο παξαιιαγέο, θαζώο ην έζηκν ήηαλ απισκέλν ζε όιν ηνλ Πόλην θαη ην Καξο, ηα κέιε ηνπ ζηάζνπ ήηαλ πάληα καζθνθνξεκέλα θαη ληπκέλα κε ξνύρα πνπ ηαίξηαδαλ ζην ξόιν θαη ηελ επνρή ηνπο. Η παξαιιαγή ηνπ Καξπνρσξίνπ πξνέξρεηαη από ηε Ληβεξά ηεο Μαηζνύθαο θαη είλαη κάιινλ ε λεόηεξε, αθνύ δηακνξθώζεθε ζηα ηέιε ηνπ 19 νπ αηώλα, όηαλ δηακνξθσλόηαλ θαη ε εζληθή ζπλείδεζε. Τόηε, θαζηεξώζεθε ε παξάμελε ελδπκαζία κε ηηο θνπζηαλέιεο, ηηο πεξηθεθαιαίεο θαη ηηο πνιύρξσκεο γξαβάηεο, ζαηηξίδνληαο ηηο ελδπκαηνινγηθέο πξνηηκήζεηο ηεο αλαδπόκελεο αζηηθήο θνηλσλίαο ηεο επνρήο.» 119 Δηθφλα 57, Οη Μσκφγεξνη, Πεγά: pontosandaristera.wordpress.com Ζ Θξαθηθά Δζηέα κε ηελ επσλπκέα ''Ο ΑΡΥΗΓΔΝΖ'' ηδξχζεθε ην 1989 κε Ϋδξα ηελ Πηνιεκαΐδα. Δέλαη ν κνλαδηθφο ακηγψο Θξαθηψηηθνο ζχιινγνο ζηελ πεξηνρά ηεο Γπηηθάο Μαθεδνλέαο θαη εέλαη κϋινο ηεο Παλειιάληαο Οκνζπνλδέαο Θξαθηθψλ σκαηεέσλ (ΠΟΘ), πνπ Ϋρεη Ϋδξα ηελ Θεζζαινλέθε. θνπφο ηνπ ζπιιφγνπ εέλαη ε ζχζθημε ηνπ Θξαθηθνχ δεζκνχ, ε ζπλϋρηζε ηεο Θξαθηθάο παξϊδνζεο θαη ε δηϊδνζά ηεο, αιιϊ θαη ε πξνζθνξϊ ππεξεζηψλ ζηα θνηλϊ, ψζηε λα βειηησζεέ ην επέπεδν δσάο ζηελ Δνξδαέα. 119 Υ. ακνπειέδεο, Οη Μσκφγεξνη, ΠξνζπειΪζηεθε 20 Φεβξνπαξένπ 2011 απφ: elpontos.blogspot.com 122

123 ην χιινγν ιεηηνπξγνχλ ρνξεπηηθϊ ζπγθξνηάκαηα, ρνξσδέα εθκϊζεζεο παξαδνζηαθψλ ηξαγνπδηψλ θαη ηκάκα εθκϊζεζεο πνιέηηθεο ιχξαο. Σα ηκάκαηα απηϊ ζπκκεηϋρνπλ ζε δηϊθνξεο εθδειψζεηο ηνπ Γάκνπ θαη Ϊιισλ πεξηνρψλ. ΚΪπνηεο απφ ηηο θαζηεξσκϋλεο εηάζηεο εθδειψζεηο ηνπ ζπιιφγνπ εέλαη ν ΑπνθξηΪηηθνο εηάζηνο ρνξφο ην ΦεβξνπΪξην, ε γηνξηά ηνπ Κιάδνλα ηνλ Ηνχιην θαη ε γηνξηά ηεο Αγ. ΒαξβΪξαο. Ο Κιήδνλαο «Ο θιήδνλαο είλαη έλα παλάξραην ιαηξεπηηθό έζηκν, έλα είδνο καληείαο κε νκαδηθό θαη ςπραγσγηθό ραξαθηήξα, πνπ ηειείηαη ζηηο 24 Ινπλίνπ, πξνο ηηκήλ ηνπ αγίνπ Ισάλλνπ ηνπ Πξνδξόκνπ, εκέξα πνπ ε εθθιεζία γηνξηάδεη ην Γελέζηνλ ηνπ Αγίνπ. Η ιέμε θιήδνλαο είλαη ίδηα κε ηελ αξραία ιέμε «θιήδνλα», ηε θσλή δειαδή πνπ ηπρόλ άθνπγε μαθληθά θάπνηνο θη από εθείλν ην δηνζεκείν θαληαδόηαλ πσο νη ζενί ηνπ έζηειλαλ θάπνην κήλπκα κάληεπκα πνπ πξνζπαζνύζε λα ην εμεγήζεη. Έηζη ν ζεκεξηλόο Κιήδνλαο είλαη θαζαξά θιεξνκαληεία. Η γηνξηή απηή ζπλδέεηαη κε ηε ιατθή πίζηε θαη ιαηξεία θαη έρεη ηελ πξνέιεπζή ηεο ζην ζεξηλό ειηνζηάζην. Τν γύξηζκα απηό ηνπ ρξόλνπ νη αξρέγνλνη ιανί ην ζεσξνύζαλ ζεκαληηθό πάληα θαη επηθίλδπλν γηα ηε δσή ηνπο. Έηζη δεηνύζαλ λα πξνθπιαρηνύλ από απηό κε καγηθνύο ηξόπνπο, λα ην θάλνπλ αθίλδπλν θαη κε ηελ επθαηξία απηή λα γλσξίζνπλ ηελ ηύρε ηνπο. Ο Κιήδνλαο είλαη γλσζηή ιατθή γηνξηή ζε νιόθιεξε ηελ Ειιάδα αιιά θαη ζε όιε ηε Θξάθε, όπνπ ε ηέιεζή ηεο παξνπζηάδεη αμηόινγεο παξαιιαγέο. Σηηο 23 Ινπλίνπ, ζηα ηξίζηξαηα ησλ δξόκσλ, ζε θάζε γεηηνληά αλάβνπλ θσηηέο, νη γλσζηέο θσηηέο ηνπ Ατ Γηάλλε θαη ζπλαγσλίδνληαη γηα ην πνηα γεηηνληά ζα παξνπζηάζεη ηελ θαιύηεξε θαη κεγαιύηεξε θσηηά, θξνληίδνληαο γηα απηό από πξηλ, ώζηε λα ππάξρνπλ ζπγθεληξσκέλα μύια θαη θιεκαηζίδεο. Η θσηηά εμαγλίδεη θαη δηώρλεη ην θαθό θαη ραξάζζεη κε ηελ πύξηλε θιόγα ηεο κηα θαηλνύξηα αξρή. Σπλδπάδεηαη βέβαηα θαη κε ηελ ειιεληθή αξρνληηά, αθνύ νη λένη πεδώληαο ηε θσηηά πξνβάιινπλ ηελ παιηθαξηά ηνπο. Με ην ηέινο ηεο θσηηάο, παξακνλή πάληα ηνπ Ατ Γηάλλε, αξρίδεη ε πξνεηνηκαζία ηνπ Κιήδνλα. Μηα θνπέια, πνπ πξέπεη απαξαίηεηα λα έρεη δσληαλνύο ηνπο γνλείο ηεο, ζα πάεη λα πάξεη ζαιάζζην λεξό ζε «θαθθάβη» θαη πξέπεη λα είλαη «ακίιεην λεξό». Δειαδή ζα ην θέξεη θξπθά θαη δελ ζα κηιήζεη ζε θαλέλα ζε όιν ην δξόκν πνπ ζα θάλεη έσο όηνπ ην απνζέζεη ζην νξηζκέλν ζπίηη. Εθεί ηα λέα θνξίηζηα θαη αγόξηα ζα ξίμνπλ ην «ξηδηθάξη» ηνπο (δαρηπιίδη, ράληξα, παξακάλα, ζθνπιαξίθη, θνπκπί, θ.η.ι.). Θα ζθεπάζνπλ έπεηηα ην δνρείν κε θόθθηλν καληήιη θαη ζα ην αθήζνπλ εθηεζεηκέλν ζην ύπαηζξν όιν ην βξάδπ «γηα λα ην δγεη η αζηξν», λα αζηξηζηεί, γηα λα απνθηήζεη καληηθέο ηθαλόηεηεο θαη λα 123

124 πεη ηα κειινύκελα. Τν πξσί αλήκεξα ηνπ Ατ Γηαλληνύ ζπγθεληξώλνληαη γηα λα αλνίμνπλ ηνλ Κιήδνλα. Τν θνξίηζη πνπ ζα ηνλ αλνίμεη νλνκάδεηαη «ξηδηθάξα» θαη ζθεπάδεηαη κε ην θόθθηλν παλί πνπ θάιππηε ην ακίιεην λεξό θαη αλαθαηεύεη κε ην δεμί ρέξη ηα αληηθείκελα κέζα ζην δνρείν. Ο Κιήδνλαο έηζη ζα αλνίμεη ηα ραξνύκελα κε έλα ηξαγνύδη:αλνίμαηε ηνλ Κιήδνλα κε ηνπ Ατ Γηαλληνύ ηε ράξε. Σήκεξα θαλεξώλνληαη νη θαινξξηδηθάξνη. Σηε ζπλέρεηα, ην θνξίηζη βιέπνληαο ηα αληηθείκελα πνπ βγάδεη έμσ από ην ακίιεην λεξό έλα έλα, ιέεη θαη ην ζρεηηθό ζηηράθη, πνπ ζπλήζσο είλαη ζθσπηηθό, ρηνπκνξηζηηθό, εηξσληθό θαη αλαθέξεηαη ζηνλ έξσηα, ζηελ αγάπε, ζην γάκν, ηε δσή, ην ζάλαην, ηνλ πινύην, ηε θηώρεηα, ηε δπζηπρία ή ηελ επηπρία. Έδηλαλ βέβαηα κεγάιε ζεκαζία ζην πξώην αληηθείκελν πνπ ζα έβγαηλε από ην ακίιεην λεξό, γηαηί πίζηεπαλ πσο ν θάηνρνο ηνπ είλαη ηπρεξόο θαη ζα αξξαβσληαδόηαλ κέζα ζην ρξόλν.» 120 Δηθφλα 58, Αλαβέσζε ηνπ θιάδνλα, Πεγά: thrakiotesvolou.wordpress.com 120 Ο θιάδνλαο, ΠξνζπειΪζηεθε 20 Φεβξνπαξένπ 2011 απφ: archigenis.gr 124