Luka 15, Luka 15, arhim. Vasilij Gondikakis: PARABOLATA ZA BLUDNIOT SIN

Transcript

1 68 arhim. Vasilij Gondikakis: PARABOLATA ZA BLUDNIOT SIN Luka 15, Eden ~ovek ima{e dva sina. 12. Pomladiot od niv mu re~e na tatka si: Tatko, daj mi go delot {to mi pripa a od imotot!' I tatkoto im go razdeli imotot. 13. Po nekolku dena pomladiot sin, koga sobra s#, otide vo dale~na zemja i tamu go potro{i svojot del, `iveej}i bludno. 14. I otkako potro{i s#, nastana golem glad vo taa zemja i toj se najde vo maka; 15. pa otide pri eden ~ovek vo taa zemja i se pogodi, i toj go prati vo svoeto pole da pase sviwi. 16. I straden be{e da go napolni svojot stomak so rok~iwa, {to gi jadea sviwite, no nikoj ne mu gi dava{e. 17. A koga si dojde na sebe, re~e: Kolku naemnici pri tatka mi imaat leb vo izobilie, a jas, pak, umiram od glad. 18. ]e stanam i }e otidam pri tatka si i }e mu re~am: Tatko, zgre{iv protiv neboto i pred tebe, 19. i ne sum ve}e dostoen da se nare~am tvoj sin; no primi me kako eden od svoite naemnici.' 20. Pa stana i otide pri tatka si. I koga be{e daleku go vide tatkoto negov, i se so`ali na nego, go pregrna i go celiva. 21. I sinot mu re~e: Tatko, zgre{iv protiv neboto i pred tebe, i ne sum ve}e dostoen da se nare~am tvoj sin!' Luka 15, A tatkoto im re~e na slugite svoi: Iznesete najubava promena i oble~ete go, i dajte mu prsten na rakata negova i obuvki na nozete; 23. pa doterajte i zakolete ugoeno tele: da jademe i da se veselime, 24. oti ovoj moj sin mrtov be{e i o`ive, izguben be{e i se najde.' I po~naa da se veselat. 25. A postariot negov sin be{e v pole; i na vra}awe koga se pribli`i do ku}ata, ~u pesni i izvici. 26. Pa kako povika eden od slugite, go pra{a: [to e ova?' 27. A toj mu re~e: Brat ti si dojde i tatko ti zakla ugoeno tele, oti go vide zdrav.' 28. Toj se naluti i nej}e{e da vleze. Toga{ izleze tatko mu i go mole{e. 29. A toj mu odgovori na tatka si i mu re~e: Eve, ti slu`am tolku godini i nikoga{ ne ja prekr{iv tvojata zapoved; i mene ne si mi dal ni edno jare za da se proveselam so moite prijateli; 30. a koga dojde ovoj tvoj sin, {to go upropasti svojot imot so bludnici, za nego ti zakla ugoeno tele.' 31. A toj mu re~e: Sinko, ti si sekoga{ so mene i s# moe e tvoe; 32. no treba{e da se zaraduvame i razveselime, oti ovoj tvoj brat be{e mrtov i o`ive, izguben be{e i se najde.'

2 69 PARABOLATA ZA BLUDNIOT SIN PARABOLATA ZA BLUDNIOT SIN OTEC VASILIJ GONDIKAKIS E RODEN NA OSTROVOT KRIT VO 1936 GODINA. STUDIRAL TEOLOGIJA VO ATINA I VO LION, FRANCIJA. OD 1968 GODINA E IGUMEN NA SVETOGORSKIOT MANASTIR STAVRONIKITA I E ZASLU@EN ZA OBNOVATA NA OP[TE@ITELNOTO MONA[TVO NA SVETA GORA. OD 1990 G. E IGUMEN NA MANASTIROT IVIRON. NEGOVI NAJPOZNATI TEKSTOVI SE: UBAVINATA I ISIHAZMOT NA EVROPA I SVETA GORA, MONA[TVOTO KAKO VISTINSKI BRAK, SVETITELOT: ARHETIP NA PRAVOSLAVIETO, ZNA^EWETO NA TIPIKOT, HIMNATA NA VHODOT I DRUGI. VO NAREDNIVE BROEVI OD PREMIN ]E MO@ETE DA SE ZAPOZNAETE SO NEGOVOTO TOLKUVAWE NA EVANGELSKATA PARABOLA ZA BLUDNIOT SIN.

3 70 BUNTOT NA POMLADIOT SIN - NA^INOT NA KOJ TATKOTO SE ODNESUVA Vo ovaa parabola ona {to go spasuva pomladiot sin e negovoto osoznavawe deka e sin na svojot Otec. Toj poseduva edno vrodeno ~uvstvo za ovaa vrska; se izrazuva koristej}i ja terminologijata na sinovstvoto. Taka e bidej}i `ivee vo toj semeen kontekst, vo koj pomladiot sin mo`e da bara: Tatko, daj mi... (stih 12). A sepak, sinot e nezrel i ne sfa}a deka ona {to Mu pripa a na Otecot, Mu pripa a isto taka i na Sinot - toa e negoviot grev i negovata slabost. Vo po~etokot, toj ne razbira deka s# moe e tvoe (stih 31), kako {to podocna tatkoto }e mu re~e na svojot postar sin. Zatoa toj bara od tatko mu da mu go dade delot od imotot koj{to mu se pa a. Grevot na pomladiot sin le`i vo negovata vnatre{na razdvoenost, vo podelbata koja zazema mesto vo nego. Ovaa podelba i razdvoenost samata po sebe e grev i zlo. Kratka definicija na zloto e deka toa ne postoi samo po sebe, so svoja sopstvena priroda, tuku toa poprvo e delumno otsustvo na dobroto (Sveti Maksim, PG 4, 301 A). Tatkoto e veli~estven vo negovata qubov. Toj ne se gri`i za sebe tuku pove}e e zagri`en da spasi nekoj drug, svoeto dete. Toa e negovata `ivotna cel i najvredniot del od negovoto postoewe. Toj ne se gri`i za toa {to }e re~e svetot za nego nitu za toa deka mo`e da ja zagubi svojata dobra polo`ba nitu pak za toa deka kako tatko mo`e da izgleda neuspe{en zatoa {to ima sin koj{to go napu{til domot za da skita vo dale~ni zemji. Tatkovata qubov e sposobna da odi podaleku od onaa na svetskata procenka ili od onaa na buntot na negoviot sin. Od tie pri~ini toj odbira da ne mu propoveda na svojot sin so zborovi; toj znae deka od toa ni{to nema da ispadne; negoviot sin nema da go trognat zborovi. Zasega tatkoto mora da mu dozvoli da zastrani, da strada, da ja nau~i lekcijata i samiot da si vidi. Toj znae deka ova e opasno, mo`ebi pogubno, no ne gleda drugo re{enie.

4 71 Preku negovata qubov tatkoto sekoga{ }e bide pokraj svojot sin; makar i nikoga{ da ne go napu{ti domot, tatkovata qubov se rasprostranuva i dopira nasekade. Toj e tolku velikodu{en {to ne se obiduva da se brani ili za{tituva; toj ne proba da go prisili mom~eto. Poprvo toj }e go pou~uva sin mu stradaj}i so celoto svoe bitie vo celosna ti{ina, zemaj}i go krstot na trpelivoto is~ekuvawe. Ne mu e na tatkoto do toa da go prisili svojot sin da ostane, tuku vo pra{awe e da mu dade na sin mu mo`nost da se vrati; rabotata e da se stvorat uslovi za da mo`e negoviot sin samiot da Mu se vrati Nemu, Koj e izvor Ovoj dvig kon tatkoto go opredeluva sinot. Ovoj li~nosen dvig vo pravec na Otecot ja opredeluva li~nosta na Sinot. Zarem pasusot od Jovan 1, 1: και ο Λογος ην προς τον Θεον (a ne ην το Θεο ) ne ni ka- `uva ne{to za tajnata na sinovstvoto i tatkovstvoto? Da mu dade{ na drugiot mo`nost da se vrati doma po svoja volja; da napravi{ toj da bide sposoben da go najde domot i da go ~uvstvuva kako svoj; taka {to nikoga{ da ne zaminuva vo smisla na toa deka kade i da odi, pri soodvetno razbirawe i odnos na sinot kon tatkoto, toj da bide vo tatkovata ku}a vo sekoe vreme i na sekoe mesto... (Sveta tajna Maslosvet; petta molitva) I TATKOTO NAVISTINA BIL TATKO. TOJ DA GO POSRAMI SVOETO DETE, DURI I KOGA SE ZNAELO DEKA MOM^ETO ]E BIDE VO OPAS- NOST OD GUBEWE. TOJ NE SAKAL DA GO OBES^ESTI DURI I KOGA SE ZNAELO DEKA OVOJ NEGOV SIN MO@E DA UMRE. TATKOTO GO IZVEL SVOETO DETE NA SLOBODA, [TO E I OPASNO I SPASITELNO, NO SEKOGA[ GO [TITEL SO SVOJATA BEZMERNA QUBOV.

5 72 Bez da ka`e ne{to, tatkoto im go razdeli imotot (stih 12). Toj mu zboruva na sinot svoj i se odnesuva kon nego na na~in za koj{to znae deka sinot }e go razbere, a ne na takov za koj{to toj, tatkoto, znae deka e najdobar. Toj mu go dava delot od imotot {to go pobaral. No edno takvo par~e, otkinato od lozjeto na `ivotot, koe ja sodr`i polnotata na vistinata, nitu mo`e da pre`ivee nitu da donese plod. Ova par~e, zemeno nasila ili vo bunt - koga i kako i da sakame - nema da n# vodi nitu da n# odvede do `ivotot i rajot, ami do uni{tuvaweto i o~ajot. [to i da sobereme so na{ata buntovni~ka volja - koga (toj) sobra s# (stih 13) - nie go rasfrlame so na{iot razvraten `ivot - (toj) go potro{i svojot del, `iveej}i bludno (stih 13) - ili toa, mo`e da se ka`e, e bez spasenie (α σωτηρια), nespaseno, vo mizerija, gre{no, bez Boga, na na~in sprotiven na prirodata (παρα φυσιν). Eden takov del brgu }e svene, }e se isu{i i }e se rasfrla. ]e zavr{i vo sostojba na jalovost vo koja `ivotot e odvoen od duhovniot `ivot. Vo ovaa sostojba ne postoi svetlina, nema plodorodnost i nema idnina za ~ove{tvoto. Toa e sostojba vo koja s# mirisa na rasipanost i gniewe; toa e smrt. Naprotiv, delot koj ni go dava Bog doa a od teloto koe e i ~ove~ko i Bo`estveno (θεανθρωπινο σωµα) koe, makar i skr{eno, e sekoga{ nedellivo; toa e jadeno no nikoga{ izedeno. Toa e samo mal del od kvasecot, a sepak ja sodr`i seta mo} na Carstvoto; toa go spasuva kosmosot i gi potkvasuva trite meri (τρια σατα) na seto sozdanie. SÈ [TO E LA@NO ]E NÈ NAPU[TI I ]E GO SNEMA S# {to e la`no i prelestno }e se razotkrie vo razgorenata pe~ka na stvarnosta; }e is~ezne i }e go snema. ]e n# napu{ti, taka {to }e ostaneme sami, odvoeni i gladni - tu inci vo dale~na zemja, kade s# se potro{uva bez da se nadopolnuva - otkako potro{i s#... (stih 14) I sega, pomladiot sin ne samo {to potro{uva s#, tuku, u{te pove}e, golem glad se pojavil vo taa zemja. Vo toa dale~no mesto nikoj ne mo`e da go `ivee dobriot `ivot ve~no. Na krajot, golemiot glad po~nal da go ma~i sekogo; nikoj ne mo`el da pomogne nikomu. Vo ovie okolnosti, uslovite se vlo{uvaat i vodat kon beda i celosno gubewe na ona {to zna~i da se bide ~ovek. I kako nekoj koj trebal da pobara pomo{ i da proba da se pridru`i kon eden ~ovek vo taa zemja (stih 15), toj e turnat u{te podolu i e ispraten da pase sviwi, ispraten e na pastirskite stradawa. Napraven e pastir na sviwi, a i toj samiot stanal sviwa. Mu ja odrekle negovata priroda i negovoto blagorodno poteklo; go smetale za `ivotno. Mu ja odrekle duri i svinskata hrana, no duri i da mu dadele malku bi bilo kako ni{to i da ne primil; gladot bi ostanal bidej}i svinskata hrana e nejadliva. Na{ata potreba e za drug vid na hrana.

6 SÈ [TO E VISTINITO OSTANUVA TRAJNO I NÈ SPASUVA ladiot Nevoljite {to gi pretrpel pom e {to sin vo taa dale~na zemja otkril tie ja e; seb vo o bok dla imal toj skrieno osrik nep i t vos iznele negovata trpeli koj ~il noveniot del od nego. Toj nau mo`e da mo`e da mu pomogne i kon kogo i{te se prilepi i da pobara pribe` moja, ata du{ Kon Tebe se pribli`i alm (Ps Tvojata desnica me poddr`uva ri 62, 8). Mu poka`ale koj e {teda milostiv (Psalm 144, 8) i kade ieto prehranata, `ivotot i voskresen v s#. ubi postojat za sekogo: Mo`ebi izg Mo`ebi i samiot sum izguben ebi ve}e izguben be{e" (stih 24) - mo` be{e ov mrt sum mrtov - ovoj moj sin ne se (stih 24). No ostanuva ne{to {to Otec ot moj e gubi i {to ne mo`e da umr vo len i Negovata qubov. Toj e si ~erna milosta i blag vo kreposta (Ve. slu`ba). Znam; go do`ivuvam toa oneg za am isl Ne se osmeluvam da pom toa za vite sinovi - nedostoen sum te slugi, zatoa }e razmisluvam za negovi zadokako se odnesuva kon niv i kolku najsum jas ja volni se tie. Vo ovaa zem sum rob men sluga koj ne prima plata; koj ne dobiva leb. re~am na ]e stanam, }e se vratam i }e mu oto i neb tiv tatko mi, zgre{iv pro nebesi pred tebe - pred Tebe Koj{to { takva sen tatko, pred Tebe koj{to ima ta i zemqubov, {to gi ispolnuva nebesa ei de{ sle me jata, pred Tebe koj{to a ova vo be{e so mene duri i ovde, dale~na zemja na krajna beda, rasipanost i odrekuvawe.

7 74 Ne sum dostoen da se nare~am tvoj sin. Padnav. Go izgubiv sinovstvoto moe. Toa e mojot grev i mojot edinstven prestap. Ne toa {to go potro{iv tvoeto nasledstvo; sigurno mojot grev ne bi mo`el da e ne{to tolku nezna~ajno i od tvarna priroda, a koe bi mo`el da go popravam so svoi sredstva. Ne bi mo`elo da e ne{to {to bi mo- `el da go zarabotam so sopstven trud za da ti go vratam. Ne, jas ja prekr{iv edinata vrska koja eden sin ja ima so svojot tatko. Sega ne mo`am da storam ni{to, bidej}i mi poka`a pove}e po~it otkolku {to zaslu- `iv. Ti me ubi so tvoeto primerno odnesuvawe. Ako ti ne be{e tolku velikodu{en vo qubovta, ako ne postapi kon mene kako {to postapi, ako ne be{e tolku sovr{en vo sekoj pogled, ako samo malku be{e za obvinuvawe, toga{ mo`ebi }e najdev nekoj izgovor za da trgnam po patot na samoopravduvaweto. No ednostavno ne e taka. Tvojata bezuslovno ne`na qubov i trpenie me ostavija zanemen, vtre{- ten i bez opravduvawe; jas {totuku po~nav da sfa}am. Navistina li morav da otidam vo takvi dale~ini za da go razberam toa? Morav li da otidam tolku daleku, ta celosno izguben, duri i mrtov, da go razberam zna~eweto na spasenieto i `ivotot? Ne znam {to da re~am. No, s# poso~uva kon edna rabota - mojata glupavost i podlost. Tvojata velikodu{nost i qubov me nadvladuva i kr{i. Doa am kaj tebe; povle~en sum od tebe, povle~en od tvojata qubov koja odnatre me privlekuva i uspokojuva. Napravi me tvoj sluga. Vinata e moja, dobrinata i `ivotot se tvoi. Tatko, zgre{iv protiv neboto i pred tebe, ne sum ve}e dostoen da se nare~am tvoj sin; no primi me kako eden od svoite naemnici (stih 19). SREDBATA NA POMLADIOT Pred i da stigne sinot do ku}ata, tatkoto go gleda oddaleku i istr~uva za da go presretne. Bez da ka`e nitu zbor, toj so~uvstvitelno go pregrnuva sin mu okolu vratot i go celiva plameno. Za mig sinot sfa}a s#; go dobiva negoviot odgovor: tatkoto ja ~ul negova SIN SO NEGOVIOT TATKO ta ispoved, ja znael pred da bide re~ena. Go videl svojot sin pred negovoto vra}awe. Toj bil so nego, iako sinot ne mo`el da go vidi. Makar i otsuten, koj i da e, ako qubi so sovr{ena qubov, toj e zaedno so onoj kogo go qubi kako da e prisuten, bez da bide viden od nekogo. (Avva Isaak, Asketski omilii)

8 Sepak sinot po~nuva da se ispoveda; zborovite sami izleguvaat od negovata usta; tie se izlevaat od negovoto srce; moraat da bidat isterani. Isto kako vozdi- {ka ili dlabok zdiv koj mora da izleze nadvor od nego za da go oslobodi. Toj ja ka- `uva ispovedta tokmu kako {to ja be{e zamislil... samo, ne ja dovr{uva. Toj zboruva za negoviot grev, za negoviot prestap i toga{... zapira. Re{ava da ne gi dovr{i svoite misli; re{ava da ne pobara da postane tatkov sluga. Potresen e od porojot na qubov koj nadoa a i go kr{i; pred liceto na taa qubov toj ne mo`e da odgovori. Ednostavno go ispoveda svojot grev i pa a vo ti{ina. Red e na tatkoto da zboruva i kako i sin mu, toj zboruva sosema jasno preku mol~ewe. Na svoeto dete toj ne mu ka`uva ni{to za svoite ~uvstva. Ne spomnuva dali stradal nitu kolku mnogu bolka po~uvstvuval koga sin mu zaminal. Nitu pak ja spomnuva radosta svoja nitu kolku mnogu radost toj sega ~uvstvuva koga sin mu e vraten. Ovie raboti ne se izrazuvaat so zborovi; prostite zborovi se nezgodni vo vakvi momenti - tie se izli{ni. Toj ne mo`e da mu zboruva na ovoj negov sin, koj stanal dostoen za mol~ewe i za negovata tatkovska qubov. Kako mo`e da mu dade zvuk na neizre~livoto koga toa samo bi ja namalilo jasnotijata i samosvedo{tvoto na rabotite ka`ani edinstveno vo mol~ewe? I zna~i, tatkoto ne mu veli ni{to na svojot sin. Misti~noto izrazuvawe ( ) na nivnata vrska kako da zema mesto na svetost ( ) vo sferata na dlabokata ti{ina i plamenata qubov koja{to go pravi jazikot nem. Zatoa toj zboruva zapovedaj}i im na slugite, iznesete najubava obleka i oble- ~ete go... zakolete ugoeno tele (stih 22-23). Da se veselime, oti ovoj moj sin mrtov be{e i o`ive, izguben be{e i se najde (stih 24). Od po~it kon svojot sin, toj mo`e da im zboruva samo na drugite. Zborovite koi gi upotrebil tatkoto zboruvaj}i im na slugite - ovoj moj sin mrtov be{e i o`ive, izguben be{e i se najde - ja otkrivaat golemata drama i radost koja{to tie dvajcata, tatkoto i sinot, ja pre`iveale i prodol`uvaat da ja iskusuvaat. Vo po~etokot na parabolata tatkoto ne zboruva; duri i sega ne veli ni{to. Negovoto mol~ewe ne poka`uva ramnodu{- nost nitu neuspeh vo nasetuvaweto na dimenziite na dramata. Toj ne bil ne~uvstvitelen kon opasnosta so koja sin mu imal da se soo~i koga izbral da go napu{ti domot. Ovde nema ni traga od nezainteresiranost ili ladnost koi bi uka`uvale na ramnodu{nost ili na nedostatok od ~uvstva. Tatkoto pre`ivuva s#; toj nadminuva s# so svojata bezgrani~na qubov. Tatkoto go sledi svojot sin i go pridru`uva duri do sostojbata na celosna izgubenost i smrt. Toj e pogreban so nego. I bez da gi ~ue poedinostite, tatkoto ja znae odisejata niz koja- {to propatuval negoviot sin. Toj znae deka sin mu vistinski go vkusil pekolot, zagubata i smrtta. Zna~i, sinot bil pronajden, spasen i vraten vo `ivot od druga sila koja otsekoga{ postoela vo nego i izdr`ano go pridru`uvala. Postoi sila na sinovstvoto i sila na tatkovstvoto. Bludnikot najprvo bil sin; toj i dvata pati povikal Tatko!, na po~etokot koga zaminal i potoa, koga se vratil. I TATKOTO NAVISTINA BIL TATKO. TOJ DA GO POSRAMI SVOETO DETE, DURI I KOGA SE ZNAELO DEKA MOM^ETO ]E BIDE VO OPASNOST OD GUBEWE. TOJ NE SAKAL DA GO OBES^ESTI DURI I KOGA SE ZNAELO DEKA OVOJ NEGOV SIN MO@E DA UMRE. TATKOTO GO IZVEL SVOETO DETE NA SLOBODA, [TO E I OPASNO I SPASITELNO, NO SEKOGA[ GO [TITEL SO NEGOVATA BEZMERNA QUBOV. I NEGOVATA TATKOVSKA QUBOV JA POBEDILA SMRTTA I RAZGORELA GOLEMA RADOST I PRAZNUVAWE ZA KOI[TO UGO- ENOTO TELE SVETITE OT- CI VELAT DEKA OVA TELE GO PRETSTAVUVA SINOT BO@JI, DODEKA PRAZNUVAWETO JA IZOBRAZUVA BO@ESTVENATA LITURGIJA KOJA E SOBOROT (συναξις)na CRKVATA I od angliski: o. Onufrij