ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΩΝ ΠΟΛΤΣΔΦΝΙΚΗ ΦΟΛΗ ΣΜΗΜΑ ΜΗΦΑΝΙΚΩΝ Η/Τ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΥΟΡΙΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΩΝ ΠΟΛΤΣΔΦΝΙΚΗ ΦΟΛΗ ΣΜΗΜΑ ΜΗΦΑΝΙΚΩΝ Η/Τ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΥΟΡΙΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ"

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΩΝ ΠΟΛΤΣΔΦΝΙΚΗ ΦΟΛΗ ΣΜΗΜΑ ΜΗΦΑΝΙΚΩΝ Η/Τ ΚΑΙ ΠΛΗΡΟΥΟΡΙΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΘΔΜΑ: Ένσπμεπ κάοςεπ. Δταομξγέπ Αρτάλεια. Μελέςη ςχμ δσμαςξςήςχμ πξσ ποξρτέοξσμ ξι ένσπμεπ κάοςεπ και σλξπξίηρη πιλξςικήπ εταομξγήπ ρε ςευμξλξγία JavaCard Δπιβλέπωμ Καθηγηςήπ: κ. Παπαθεξδώοξσ Θεόδωοξπ Σσγγοατέαπ: Αμςωμόπξσλξπ Νικόλαξπ ΠΑΣΡΑ, 20/10/2008

2 Πεοιευόμεμα Πεοιευϊμεμα... 2 Διραγχγή... 4 Κετάλαιξ Διραγχγή ρςιπ ένσπμεπ κάοςεπ Σι είμαι ξι ένσπμεπ κάοςεπ ϋμςξμη ιρςξοική αμαδοξμή Πλεξμεκςήμαςα Αρτάλεια και ένσπμεπ κάοςεπ Σευμξλξγία Αρταλείαπ Απαιςήρειπ Αρταλείαπ Μηυαμιρμξί Αρταλείαπ Αρτάλεια απϊ πλεσοάπ ςηπ μηυαμήπ Δταομξγέπ Σηλεπικξιμχμιακϊπ ςξμέαπ Οικξμξμικϊπ και Σοαπεζικϊπ ςξμέαπ Ποϊγοαμμα Διαμξμήπ Πϊμςχμ Σξμέαπ μαζικόμ μεςατξοόμ ςξμ ςξμέα ςηπ σγείαπ ςξ Διαδίκςσξ ε έμα κλειρςϊ, καθξοιρμέμξ πεοιβάλλξμ Κετάλαιξ Αουιςεκςξμική και σλικϊ ένσπμχμ καοςόμ Βαρικά Δίδη Ένσπμχμ Καοςόμ Κάοςεπ Μμήμηπ - Κάοςεπ με μικοξεπενεογαρςή Κάοςεπ επατήπ - Αρϋομαςεπ Κάοςεπ Δμαλλακςικά Δίδη ένσπμχμ Καοςόμ Πεοιγοατή ςξσ σλικξϋ (hardware) ςχμ Ένσπμχμ Καοςόμ ημεία επατήπ Κεμςοική Μξμάδα Δπενεογαρίαπ ϋρςημα μμήμηπ Αρτάλεια σλικξϋ Διαδικαρία καςαρκεσήπ ένσπμχμ καοςόμ Ποξδιαγοατέπ ςξσ CHIP Ποξδιαγοατέπ ςηπ κάοςαπ Ποξδιαγοατέπ ςηπ μμήμηπ mask ROM Ποξδιαγοατέπ ςξσ λξγιρμικξϋ ςχμ εταομξγόμ Διαδικαρία καςαρκεσήπ ςξσ CHIP Υϊοςχρη εμεογξπξίηρη εναςξμίκεσρη εταομξγήπ Κετάλαιξ Διραγχγή ρςξ λξγιρμικϊ ςχμ ένσπμχμ καοςόμ Διαδικαρία αμάπςσνηπ εταομξγόμ ρε μια ένσπμη κάοςα Δπικξιμχμία με ςημ κάοςα APDUs Σα ποχςϊκξλλα επικξιμχμίαπ Σ=0 και Σ= Δξμέπ TLV Λειςξσογικά σρςήμαςα ϋρςημα αουείχμ ένσπμχμ καοςόμ Java Card

3 3.3.3 Multos Smart Card for Windows Ποϊςσπα ένσπμχμ καοςόμ Ποϊςσπα ISO GSM EMV Open Platform OpenCard Framework PC/SC Κοσπςξγοατία Κοσπςξγοάτηρη και Απξκοσπςξγοάτηρη Κετάλαιξ Η Σευμξλξγία Java Card Γεμικά Αουιςεκςξμική ςηπ Java Card Η Δικξμική μηυαμή Java Card Ο Java Card Converter Ο Java Card Interpreter Java Card Applets Applet AID Δπικξιμχμία Applet Java Card Runtime Environment (JCRE) Οι εκςϊπ κάοςαπ εταομξγέπ Δπικξιμχμία Δταομξγόμ Διατξοέπ APDU-RMI Η επικξιμχμία μέρχ APDU Η επικξιμχμία ςξσ πελάςη με ςημ κάοςα Η επικξιμχμία ςχμ εταομξγόμ μέρα ρςημ κάοςα Σξ πεοιβάλλξμ εκςέλερηπ ςηπ Java Card Η ςευμξλξγία Java Card S Κετάλαιξ Τλξπξίηρη Διαδικαρία αμάπςσνηπ Java Card εταομξγόμ Η Δογαλεία αμάπςσνηπ Ολξκληοχμέμξ πεοιβάλλξμ εογαρίαπ Java Card Development Kit Αμάπςσνη λξγιρμικξϋ για ένσπμη κάοςα Αμάπςσνη κόδικα Παοαγχγή αουείχμ κάοςαπ Δκςέλερη ςηπ εταομξγήπ Ποξρξμξίχρη Δταομξγή ρε ποαγμαςικϊ πεοιβάλλξμ Πιλξςική εταομξγή ένσπμηπ κάοςαπ αρθεμξϋπ Δγκαςάρςαρη ςξσ Java Development Kit Δγκαςάρςαρη ςξσ JCDK Δγκαςάρςαρη ςξσ Eclipse Δγκαςάρςαρη αουείχμ project Ένσπμη κάοςα αρθεμξϋπ σμπεοάρμαςα-δπεκςάρειπ Βιβλιξγοατία

4 Διραγωγή Η αλμαςόδηπ ενέλινη ςηπ ςευμξλξγίαπ ςηπ πληοξτξοικήπ επέτεοε ρημαμςικέπ αλλαγέπ ρςξμ ςοϊπξ επικξιμχμίαπ και ρσμαλλαγήπ μεςανϋ ςχμ αμθοόπχμ. Γϊμξι ςηπ ςευμξλξγίαπ ασςήπ ςξ διαδίκςσξ και η κιμηςή ςηλετχμία ρσμέβαλλαμ ρςημ ξσριαρςική καςάογηρη απξρςάρεχμ και ρσμϊοχμ και ρσμςέλεραμ όρςε ςξ ςχοιμϊ μξμςέλξ επικξιμχμίαπ μα γίμει πεοιρρϊςεοξ ρσμεκςικϊ. Πλήθξπ ρσμαλλαγόμ πλέξμ γίμξμςαι μέρχ διαδικςϋξσ ξσριαρςικά καςαογόμςαπ ςημ τσρική παοξσρία ςξσ πελάςη ρςξμ υόοξ ςηπ επιυείοηρηπ. Η ςαυϋςαςη ασςή αμάπςσνη ςξσ ηλεκςοξμικξϋ επιυειοείμ (e-business) δημιξσογεί ϊυι μϊμξ καιμξϋογιεπ δσμαςϊςηςεπ ποξϊδξσ ρςξ εμπϊοιξ αλλά δίμει και ςεοάρςιεπ δσμαςϊςηςεπ ρςιπ εςαιοίεπ μα ποξρτέοξσμ καιμξϋογιεπ σπηοερίεπ ρςξσπ πελάςεπ ςξσπ. Η επιςσυία ςχμ ηλεκςοξμικόμ ρσμαλλαγόμ εναοςάςαι απϊ ςξ εάμ ξι εςαιοίεπ θα καςατέοξσμ μα εναρταλίρξσμ ςξ ίδιξ επίπεδξ ανιξπιρςίαπ με ασςϊ ςηπ καςά ποϊρχπξ επικξιμχμίαπ πξσ μέυοι ςόοα γίμξμςαι ξι ρσμαλλαγέπ. Αματέοξσμε ραμ παοάδειγμα ςημ αμαρτάλεια πξσ σπάουει ρςξσπ υοήρςεπ ςχμ πιρςχςικόμ καοςόμ, καθόπ η απόλεια ή η κλξπή ςηπ κάοςαπ δίμει ςη δσμαςϊςηςα ρε κάπξιξμ, πξσ δεμ ενξσριξδξςείςαι για υοήρη ςηπ, μα ποξβεί ρε ρσμαλλαγέπ ρε βάοξπ ςξσ μϊμιμξσ υοήρςη. Οι ένσπμεπ κάοςεπ ποξρτέοξσμ έμα αρταλέπ, ανιϊπιρςξ, βξλικϊ και ρσμάμα απξςελερμαςικϊ ςοϊπξ για ηλεκςοξμικέπ ρσμαλλαγέπ αμξίγξμςαπ ςξ δοϊμξ για πλήθξπ μέχμ εταομξγόμ πξσ τσρικά δεμ πεοιξοίζξμςαι μϊμξ ρςξμ ξικξμξμικϊ ςξμέα. ςημ παοξϋρα διπλχμαςική εογαρία μελεςάμε ςιπ ένσπμεπ κάοςεπ καθόπ και ςιπ ςευμξλξγίεπ πξσ ρυεςίζξμςαι με ασςέπ. Ιδιαίςεοη έμταρη δίμεςαι ρςημ ςευμξλξγία Java Card ςημ ξπξία άλλχρςε υοηριμξπξιξϋμε για ςημ αμάπςσνη μιαπ πιλξςικήπ εταομξγήπ ένσπμηπ κάοςαπ αρθεμξϋπ. ςξ ποόςξ κετάλαιξ αματεοϊμαρςε γεμικά ρςιπ ένσπμεπ κάοςεπ. Ποαγμαςξπξιξϋμε μια ρϋμςξμη ιρςξοική αμαδοξμή και μελεςάμε ςξσπ ςξμείπ εκείμξσπ ρςξσπ ξπξίξσπ βοίρκξσμ εταομξγή, παοξσριάζξμςαπ έςρι μεοικά απϊ ςα πλεξμεκςήμαςα ςξσπ. ςξ δεϋςεοξ κετάλαιξ αματεοϊμαρςε ρςημ αουιςεκςξμική και ρςξ σλικϊ ςχμ ένσπμχμ καοςόμ. Ατξϋ παοξσριάρξσμε ςα διατξοεςικά είδη καοςόμ πξσ σπάουξσμ αματεοϊμαρςε ρε κάθε ρϋρςημα σλικξϋ μίαπ ένσπμηπ κάοςαπ ϊπχπ για παοάδειγμα ρςξμ επενεογαρςή, ρςημ μμήμη κ.α. ςξ ςοίςξ κετάλαιξ μελεςάμε ςξ λξγιρμικϊ ςχμ ένσπμχμ καοςόμ. Αματεοϊμαρςε ρςξμ ςοϊπξ επικξιμχμίαπ με ςημ κάοςα, ρςα σπάουξμςα λειςξσογικά ρσρςήμαςα για ένσπμεπ κάοςεπ καθόπ και ρςα ποϊςσπα πξσ έυξσμ κσοιαουήρει. Κλείμξμςαπ ςξ κετάλαιξ ποαγμαςξπξιξϋμε μια ρϋμςξμη ειραγχγή ρςημ κοσπςξγοατία. ςξ ςέςαοςξ κετάλαιξ αματεοϊμαρςε λεπςξμεοόπ ρςημ ςευμξλξγία Java Card. Μελεςάμε ςϊρξ ςημ αουιςεκςξμική ϊρξ και ςα ρσρςαςικά ςηπ ςευμξλξγίαπ ασςήπ ϊπχπ είμαι η εικξμική μηυαμή 4

5 και ςξ πεοιβάλλξμ εκςέλερηπ. Αματεοϊμαρςε ακϊμα ρε διάτξοα θέμαςα ρσματή με ςημ ςευμξλξγία ασςή. ςξ πέμπςξ και ςελεσςαίξ κετάλαιξ αρυξλξϋμαρςε με ςημ σλξπξίηρη μιαπ πιλξςικήπ εταομξγήπ ένσπμηπ κάοςαπ αρθεμξϋπ. Ατξϋ πεοιγοάφξσμε ςιπ λειςξσογικέπ και ςιπ ςευμικέπ ποξδιαγοατέπ αματεοϊμαρςε ρε θέμαςα ρυεδιαρμξϋ ςηπ εταομξγήπ και ςέλξπ δείυμξσμε αμαλσςικά ςξμ ςοϊπξ λειςξσογίαπ ςηπ. ςξ ρημείξ ασςϊ θα ήθελα μα εσυαοιρςήρχ ςξμ επιβλέπξμςα καθηγηςή μξσ κ. Θεϊδχοξ Παπαθεξδόοξσ για ςημ εσκαιοία πξσ μξσ έδχρε μα αρυξληθό με έμα ςϊρξ εμδιατέοξμ θέμα καθόπ και για ςημ εμπιρςξρϋμη πξσ μξσ έδεινε αμαθέςξμςάπ μξσ ςξ. Δπίρηπ, έμα πξλϋ μεγάλξ εσυαοιρςό ξτείλχ ρςξμ διδάκςξοα κ. Δημήςοιξ Σρόλη, η ρσμβξλή και η βξήθεια ςξσ ξπξίξσ σπήοναμ ποαγμαςικά πξλϋςιμεπ και καθξοιρςικέπ ρςημ ξλξκλήοχρη ςηπ εογαρίαπ ασςήπ. 5

6 Κετάλαιξ 1 Διραγωγή ρςιπ ένσπμεπ κάοςεπ 1.1 Τι είμαι ξι ένσπμεπ κάοςεπ Αμ και ςξ ϊμξμα «ένσπμη κάοςα» (smart card) διεγείοει ςημ ταμςαρία, ξ ϊοξπ ασςϊπ είμαι διτξοξϋμεμξπ και υοηριμξπξιείςαι με πξλλξϋπ διατξοεςικξϋπ ςοϊπξσπ. Ο διεθμήπ ξογαμιρμϊπ για ςημ ςσπξπξίηρη (ISO) υοηριμξπξιεί ςξμ ϊοξ Κάοςα με Ολξκληοχμέμξ Κϋκλχμα (Integrated Circuit Card ή πιξ ρϋμςξμα ICC) για μα πεοικλείρει ϊλεπ εκείμεπ ςιπ ρσρκεσέπ ρςιπ ξπξίεπ έμα ξλξκληοχμέμξ κϋκλχμα πεοιέυεςαι (είμαι εμρχμαςχμέμξ) ρε μια πλαρςική κάοςα, και είμαι ρϋμτχμεπ με ςιπ πεοιγοατέπ ςξσ ISO. Η κάοςα είμαι παοϊμξια με μια ςοαπεζική κάοςα ασςϊμαςηπ αμάληφηπ ή μια πιρςχςική κάοςα, ξι ξπξίεπ έυξσμ μια μαγμηςική ςαιμία ρςξ πίρχ μέοξπ ςξσπ, υχοίπ ϊμχπ ςημ λχοίδα ασςή. ςξ εμρχμαςχμέμξ κϋκλχμα ςηπ κάοςαπ μπξοξϋμ μα απξθηκεσςξϋμ διάτξοεπ πληοξτξοίεπ, εμό ςξ μέγεθϊπ ςξσπ ςιπ καθιρςά πξλϋ εϋκξλα μεςατέοριμεπ, με απξςέλερμα ξι ένσπμεπ κάοςεπ μα έυξσμ έμα πξλϋ μεγάλξ εϋοξπ εταομξγόμ. Μία ένσπμη κάοςα έυει ςξ μέγεθξπ μιαπ κξιμήπ πιρςχςικήπ κάοςαπ, μπξοεί μα απξθηκεϋει αλλά και μα επενεογάζεςαι δεδξμέμα (αμάλξγα με ςξ είδξπ ςηπ κάοςαπ), μέρχ ηλεκςοξμικόμ κσκλχμάςχμ πσοιςίξσ πξσ είμαι εμτσςεσμέμα ρςξ σπϊρςοχμα ςηπ. υεδϊμ ϊλξι ρήμεοα υοηριμξπξιξϋμε ένσπμεπ κάοςεπ. Ένσπμη κάοςα είμαι η κάοςα SIM ςξσ κιμηςξϋ μαπ ςηλετόμξσ, μια κάοςα η ξπξία πεοιέυει ςξ ιαςοικϊ ιρςξοικϊ μαπ, ή μια κάοςα e-pass πξσ υοηριμξπξιξϋμε ρςα διϊδια. Η ένσπμη κάοςα είμαι μια ρσρκεσή η ξπξία μπξοεί μα απξθηκεϋει δεδξμέμα και μα εκςελεί εμςξλέπ. Δεμ είμαι παοά έμαπ μικοξωπξλξγιρςήπ με μέγεθξπ πεοίπξσ 25mm 2. σμήθχπ ασςϊ ςξ ςριπ εμρχμαςόμεςαι ρε μια πλαρςική κάοςα πξσ έυει μέγεθξπ ϊρξ μια πιρςχςική κάοςα. Δικϊμα 1.1 Σσπική ένσπμη κάοςα 6

7 Θα μπξοξϋραμε μα υαοακςηοίρξσμε μία ένσπμη κάοςα ραμ έμαμ απϊλσςα μεςατέοριμξ αλλά και αρταλή ηλεκςοξμικϊ σπξλξγιρςή. Σξ κϋοιξ υαοακςηοιρςικϊ πξσ νευχοίζει ςιπ ένσπμεπ κάοςεπ απϊ ςιπ μαγμηςικέπ είμαι η δσμαςϊςηςα ςχμ ένσπμχμ καοςόμ μα κάμξσμ επενεογαρία δεδξμέμχμ, η ξπξία ςξσπ ποξρδίδει ςημ δσμαςϊςηςα για ποαγμαςξπξίηρη ρσμαλλαγόμ υχοίπ ςημ απαίςηρη ρϋμδερηπ με απξμακοσρμέμεπ βάρειπ δεδξμέμχμ. Σξ γεγξμϊπ ασςϊ, ϊπχπ θα δξϋμε αογϊςεοα, κάμει δσμαςή ςη υοήρη ςξσπ ρε διάτξοεπ μέεπ εταομξγέπ πξσ δε θα μπξοξϋραμ μα σλξπξιηθξϋμ με απλέπ μαγμηςικέπ κάοςεπ. 1.2 Σύμςξμη ιρςξοική αμαδοξμή Η ιδέα για εμρχμάςχρη εμϊπ ξλξκληοχμέμξσ κσκλόμαςξπ έγιμε για ποόςη τξοά απϊ ςξσπ Jürgen Detholff και Helmut Grötrupp ςξ 1968 ξι ξπξίξι και αογϊςεοα καςξυϋοχραμ μια παςέμςα για ςημ αμακάλσφη ςξσπ ασςή. Αμενάοςηςα εογαζϊμεμξπ ξ Dr. Kunitaka Arimura απϊ ςημ Ιαπχμία καςξυϋοχρε και ασςϊπ μια παςέμςα ρςξ θέμα ςχμ ένσπμχμ καοςόμ. Οσριαρςική ποϊξδξπ έγιμε ϊμχπ απϊ ςξμ Ronald Morero ξ ξπξίξπ καςξυϋοχρε 47 παςέμςεπ ρυεςικέπ με ένσπμεπ κάοςεπ ρε 11 διατξοεςικέπ υόοεπ μεςανϋ 1974 και Σοειπ εμπξοικέπ εςαιοίεπ Bull CP8, SGS Thomson και Schlumberger νεκίμηραμ ςξ 1979 μα καςαρκεσάζξσμ ξλξκληοχμέμα κσκλόμαςα για ένσπμεπ κάοςεπ. Για ποόςη τξοά ένσπμεπ κάοςεπ υοηριμξπξιήθηκαμ εσοέχπ ρςιπ αουέπ ςιπ δεκαεςίαπ ςξσ 80 ρςημ Γαλλία και ςη Γεομαμία ραμ ποξπληοχμέμξσ υοϊμξσ ςηλετχμικέπ κάοςεπ και ραμ αρταλείπ υοεχρςικέπ-πιρςχςικέπ κάοςεπ. Οι ποόςεπ ασςέπ εταομξγέπ πάμχ ρε ένσπμεπ κάοςεπ αμέδειναμ και ςιπ δσμαςϊςηςεπ ςξσπ ρε θέμαςα αρτάλειαπ, απξτσγήπ άμξμηπ υοήρηπ και εσελινίαπ. ςιπ αουέπ ςιπ δεκαεςίαπ ςξσ 90, με ςημ ενέλινη ρςημ ςευμξλξγία ςχμ ξλξκληοχμέμχμ κσκλχμάςχμ καθόπ και ςημ ποϊξδξ ςηπ μξμςέομαπ κοσπςξγοατίαπ, ξι ένσπμεπ κάοςεπ έγιμαμ πεοιρρϊςεοξ ιρυσοέπ και απέκςηραμ καιμξϋογιεπ δσμαςϊςηςεπ. Σόοα πλέξμ υοηριμξπξιξϋμςαι για ςη βελςίχρη ςηπ κιμηςήπ ςηλετχμίαπ, για μα απξθηκεϋξσμ ηλεκςοξμικϊ υοήμα, μα απξθηκεϋξσμ και μα ποξρςαςεϋξσμ εσαίρθηςα ιαςοικά δεδξμέμα καθόπ και για πξλλέπ άλλεπ εταομξγέπ πξσ θα αμαλϋρξσμε ρε άλλη παοάγοατξ ςηπ εογαρίαπ ασςήπ. Παοαθέςξμςαπ ρσγκεκοιμέμα παοαδείγμαςα αματέοξσμε ϊςι καςά ςη δεκαεςία ςξσ 80 ξι γεομαμικέπ ςοάπεζεπ ενέδχραμ πάμχ απϊ 52 εκαςξμμϋοια ένσπμεπ κάοςεπ (GeldKarte) ρςξσπ πελάςεπ ςξσπ. Σξ 1992 ςέθηκε ρε εταομξγή ςξ ηλεκςοξμικϊ πξοςξτϊλι ρε εθμικϊ επίπεδξ ρςημ Δαμία εμό ςξ 1993 διαςέθηκαμ απϊ ςξ Γεομαμικϊ κοάςξπ πάμχ απϊ 80 εκαςξμμϋοια ένσπμεπ κάοςεπ ρςξσπ πξλίςεπ πξσ θα ςιπ υοηριμξπξιξϋραμ ρςξμ ςξμέα ςηπ σγείαπ. Βέβαια, καθξλική έγιμε και η υοήρη ςξσπ ρςημ κιμηςή 7

8 ςηλετχμία γεγξμϊπ πξσ γίμεςαι αμςιληπςϊ αμ αμαλξγιρςξϋμε ϊςι ϊλα ςα κιμηςά ςηλέτχμα ρςημ υόοα μαπ υοηριμξπξιξϋμ μια ένσπμη κάοςα και ρε αοιθμϊ νεπεομξϋμ ςα δέκα εκαςξμμϋοια. 1.3 Πλεξμεκςήμαςα Σξ εμδιατέοξμ για υοήρη ένσπμχμ καοςόμ πηγάζει απϊ ςα πλεξμεκςήμαςα πξσ ασςέπ παοέυξσμ. Η δσμαςϊςηςα μα παοέυξσμ σπξλξγιρςική ιρυύ ρε ρσμδσαρμϊ με ςξ μικοϊ ςξσπ μέγεθξπ είμαι ςα ρημαμςικϊςεοα υαοακςηοιρςικά πξσ ρσμέβαλλαμ ρςημ εδοαίχρη ςξσπ ρςημ αγξοά. Οι ένσπμεπ κάοςεπ ϊμχπ νευχοίζξσμ κσοίχπ γιαςί παοέυξσμ αρτάλεια, μεςατεοριμόςηςα και εσκξλία ρςη υοήρη. Ο επενεογαρςήπ, η μμήμη και ςξ ρϋρςημα ειρϊδξσ-ενϊδξσ (Ι/Ο) μίαπ ένσπμηπ κάοςαπ είμαι ϊλα μαζί πακεςαοιρμέμα ρε έμα ξλξκληοχμέμξ κϋκλχμα πξσ είμαι εμτσςεσμέμξ μέρα ρε μια πλαρςική κάοςα. Έςρι μια ένσπμη κάοςα είμαι αμθεκςική ρε επιθέρειπ επειδή δεμ βαρίζεςαι ρε ενχςεοικξϋπ εσποϊρβληςξσπ πϊοξσπ. Αμ κάπξιξπ επιθσμεί μα κλέφει πληοξτξοίεπ απϊ μια ένσπμη κάοςα ποόςα απϊ ϊλα θα ποέπει μα έυει ρςημ διάθερη ςξσ ςημ ίδια ςημ κάοςα, μα έυει ενειδικεσμέμεπ γμόρειπ πάμχ ρςξ σλικϊ και ςξ λξγιρμικϊ ςηπ κάοςαπ και επίρηπ ενξπλιρμϊ όρςε μα μπξοεί μα επικξιμχμήρει με ςημ κάοςα. Ακϊμα και ρε ασςήμ ςημ πεοίπςχρη βέβαια η ένσπμη κάοςα θχοακίζεςαι απϊ κοσπςξγοατικέπ ρσμαοςήρειπ πξσ επιςοέπξσμ ρςα δεδξμέμα μα κοσπςξγοατξϋμςαι ποιμ απξθηκεσςξϋμ ή ακϊμα και καςά ςημ αμςαλλαγή ςξσπ με ςξ ενχςεοικϊ πεοιβάλλξμ. Δπίρηπ η ποϊρβαρη ρε μία ένσπμη κάοςα, ρσμήθχπ απαιςεί γμόρη εμϊπ ποξρχπικξϋ μσρςικξϋ κχδικξϋ (PIN). Σελικά, ϊπχπ είμαι ταμεοϊ και απϊ ςα παοαπάμχ, είμαι δσρκξλϊςεοξ για κάπξιξμ μα παοαβιάρει ςημ αρτάλεια μιαπ ένσπμηπ κάοςαπ παοά ασςήμ εμϊπ παοαδξριακξϋ ποξρχπικξϋ σπξλξγιρςή. ε ρυέρη με ςιπ πιρςχςικέπ κάοςεπ σπάουει ακϊμα μεγαλϋςεοη αρτάλεια. Η μαγμηςική ςαιμία ςχμ πιρςχςικόμ καοςόμ μπξοεί ρυεςικά εϋκξλα μα αμςιγοατεί και καςϊπιμ μα καςαυοαρςεί. Ασςϊ δεμ μπξοεί μα ρσμβεί ρε ένσπμη πιρςχςική κάοςα. Για ασςϊ ςξ λϊγξ και ξι ένσπμεπ κάοςεπ αμαγμχοίρθηκαμ ραμ «η επϊμεμη γεμιά καοςόμ ξικξμξμικήπ ρσμαλλαγήπ». Έμα ρημαμςικϊ πλεξμέκςημα ςχμ ένσπμχμ καοςόμ είμαι η εσκξλία ρςημ μεςατξοά ςξσπ. Οπξιξρδήπξςε μπξοεί μα μεςατέοει μια ένσπμη κάοςα ρςξ πξοςξτϊλι ςξσ ϊπχπ ακοιβόπ και μια απλή πιρςχςική κάοςα. Έςρι ξ κάςξυξπ ςηπ μπξοεί μα ςημ έυει πάμςα μαζί ςξσ ρε πεοίπςχρη πξσ ςξσ υοειαρςεί. Οι ένσπμεπ κάοςεπ παοέυξσμ ακϊμα μεγάλη εσκξλία ρςη υοήρη. Για ςημ έμαονη μιαπ ρσμαλλαγήπ απλά κάπξιξπ ςξπξθεςεί ςημ κάοςα μέρα ρε μια ρσρκεσή σπξδξυήπ εμό για ςημ πεοάςχρη ςηπ ρσμαλλαγήπ απλά απαιςείςαι η αταίοερη ςηπ κάοςαπ απϊ ςημ σπξδξυή. 8

9 Βέβαια ποέπει μα αματέοξσμε ςημ δσμαςϊςηςα ςχμ ένσπμχμ καοςόμ για αρταλείπ ρσμαλλαγέπ υωοίπ ςημ απαίςηρη ρύμδερηπ με κάπξιξ διακξμιρςή (off line processing) ϊπχπ γίμεςαι με ςιπ απλέπ μαγμηςικέπ πιρςχςικέπ κάοςεπ. Έςρι ξι ένσπμεπ κάοςεπ δϋμαμςαι μα υοηριμξπξιηθξϋμ ρε πεοιπςόρειπ πξσ η ποαγμαςξπξίηρη ρϋμδερηπ είμαι αμέτικςη ή απλά δεμ είμαι απαοαίςηςη απξτεϋγξμςαπ έςρι πεοιςςά ένξδα και ρπαςάλη υοϊμξσ. ημαμςικά πλεξμεκςήμαςα ποξρτέοξσμ επίρηπ ςϊρξ ρςξσπ καςαμαλχςέπ ϊρξ και ρςιπ εμπξοικέπ επιυειοήρειπ ξι μέαπ ςευμξλξγίαπ «ένσπμεπ» πιρςχςικέπ κάοςεπ πξσ κσκλξτϊοηραμ ςα ςελεσςαία υοϊμια ρςη υόοα μαπ. Απϊ ςη μία πλεσοά ξι κάςξυξί ςξσπ επχτελξϋμςαι απϊ ςα ποξγοάμμαςα επιβοάβεσρηπ με ςημ παοξυή εκπςόρεχμ ή ςημ επιρςοξτή μεςοηςόμ και απϊ ςημ άλλη ξι ρσμβεβλημέμεπ με ςιπ ςοάπεζεπ επιυειοήρειπ έυξσμ ςη δσμαςϊςηςα διεϋοσμρηπ ςξσ πελαςξλξγίξσ ςξσπ. Σέλξπ πξλλά είδη ένσπμχμ καοςόμ, λειςξσογξϋμ υχοίπ μα απαιςείςαι παοέμβαρη απϊ ςξμ ςελικϊ υοήρςη. Απλά ςξπξθεςξϋμςαι μία τξοά ρε ρσγκεκοιμέμξ reader και απϊ εκεί και έπειςα αμαλαμβάμξσμ ϊλεπ ςιπ διαδικαρίεπ μϊμεπ ςξσπ. Φαοακςηοιρςικϊ παοάδειγμα η κάοςα SIM ςχμ κιμηςόμ μαπ. ςέλμει ϊλεπ ςιπ πληοξτξοίεπ μέρχ ςξσ δικςϋξσ κιμηςήπ ςηλετχμίαπ ρςξμ πάοξυξ ςηπ ρϋμδερήπ μαπ. Πϊρα λεπςά μιλήραμε, πϊρα μημϋμαςα ρςείλαμε, ςι ϊγκξ δεδξμέμχμ καςεβάραμε ρςξ κιμηςϊ μαπ απϊ ςξ διαδίκςσξ μέρχ WAP ή μέρχ ςηπ μέαπ ςευμξλξγίαπ 3G και επιποϊρθεςα μπξοξϋμε ρε ασςήμ μα απξθηκεϋρξσμε μημϋμαςα, αοιθμξϋπ ςηλετόμχμ, ρημειόρειπ κλπ. Γεμικά διαυειοίζξμςαι μεγάλξ ϊγκξ δεδξμέμχμ με απϊλσςη αρτάλεια. ε επϊμεμξ κετάλαιξ θα μιλήρξσμε και πιξ αμαλσςικά για ςιπ κάοςεπ SIM. Έμα άλλξ παοάδειγμα είμαι ξι κάοςεπ e-pass ςχμ διξδίχμ. Σξπξθεςξϋμςαι ρε ρσγκεκοιμέμξ ρημείξ ρςξ ασςξκίμηςϊ μαπ και αμαλαμβάμξσμ μα επικξιμχμήρξσμ αρϋομαςα με ςξ reader πξσ σπάουει ρςα διϊδια, ρςέλμξμςαπ και λαμβάμξμςαπ ςιπ απαοαίςηςεπ πληοξτξοίεπ. 1.4 Αρτάλεια και ένσπμεπ κάοςεπ ε ασςή ςημ παοάγοατξ θα γίμει εκςεμέρςεοη αματξοά ρε ϊςι έυει μα κάμει με ςημ αρτάλεια ςχμ ένσπμχμ καοςόμ. Η αρτάλεια είμαι έμα απϊ ςα κϋοια υαοακςηοιρςικά ςξσπ και ανίζει ιδιαίςεοηπ ποξρξυήπ Σευμξλξγία Αρταλείαπ Η αρτάλεια είμαι έμα έμτσςξ υαοακςηοιρςικϊ - ϊυι κάςι πξσ μπξοξϋμε μα αγγίνξσμε, μα δξϋμε ή μα αιρθαμθξϋμε, αλλά απλά μια διαβεβαίχρη ϊςι κάςι δεμ θα ρσμβεί. Οι ένσπμεπ κάοςεπ ποξρτέοξσμ μια ιδαμική πλαςτϊομα για ασςϊμ ςξ λϊγξ. Οι ελεγκςέπ αρτάλειαπ, ϊπχπ εκείμξι πξσ 9

10 υοηριμξπξιξϋμςαι ρςιπ ένσπμεπ κάοςεπ, ποξρτέοξσμ έμα σφηλϊ επίπεδξ αρτάλειαπ. Ποξρςαςεϋξσμ ςα μσρςικά ρςξιυεία, π.υ. με κοσπςξγοατικά κλειδιά, απϊ ςημ αμαομϊδια ενέςαρη ή αλλαγή. Μπξοξϋμ μα σπξλξγίρξσμ αλγξοίθμξσπ κοσπςξγοάτηρηπ γοήγξοα και με αρτάλεια και η μξοτή ςχμ "chipcard" ςιπ καθιρςά εϋκξλεπ όρςε μα εμρχμαςχθξϋμ ρε πξλλέπ ςεομαςικέπ ρσρκεσέπ για κιμηςέπ εταομξγέπ, αλλά και για ασςέπ πξσ δεμ υοειάζξμςαι απαοαιςήςχπ επατή. Δμςξϋςξιπ, η αρτάλεια δεμ είμαι έμα υαοακςηοιρςικϊ ςχμ ςμημάςχμ σλικξϋ μϊμξ. Δίμαι ρημαμςικϊ μα ενεςαρςεί ςξ ρϋρςημα ρσμξλικά, δεδξμέμξσ ϊςι έμα αρταλέπ ςμήμα σλικξϋ δεμ θα καςαρςήρει έμα ρϋρςημα αρταλέπ απϊ μϊμξ ςξσ. Μια αρταλήπ πλαςτϊομα σλικξϋ είμαι μια ποξωπϊθερη για ςημ αρτάλεια ρςξ γεμικϊ ρϋρςημα. Αλλά απ δξϋμε ςξ θέμα ςηπ αρτάλειαπ αμαλσςικϊςεοα, ειράγξμςαπ παοάλληλα και έμα υαοακςηοιρςικϊ παοάδειγμα. Σξ εσοέχπ διαδεδξμέμξ PC (personal computer) είμαι μια καλή ατεςηοία για μα ενεςάρει καμείπ ςημ αρτάλεια ή μάλλξμ ςημ έλλειφη ςηπ απϊ ασςϊ. ςαμ ςξ ποόςξ PC άουιρε μα λειςξσογεί ρςη δεκαεςία ςξσ '70, η απαίςηρη για αρτάλεια δεμ ήςαμ ςϊρξ αμαγκαία. Ο κϊρμξπ ήςαμ δξμημέμξπ ρςημ έμμξια ςχμ κεμςοικόμ σπξλξγιρςόμ πξσ με έμαμ ςοϊπξ πεςϋυαιμαμ καλϋςεοη αρτάλεια μέρχ διαδικαρςικόμ λειςξσογιόμ απϊ ασςήμ πξσ βλέπξσμε ρήμεοα, ϊπξσ τσρικά δεμ σπάουει καμέμαπ έλεγυξπ ρςξσπ υοήρςεπ πξσ μπξοξϋμ μα λειςξσογξϋμ ρε πεοιβάλλξμςα πξσ δεμ επιβλέπξμςαι. Δκείμξ ςξμ καιοϊ, η (εμθξσριόδηπ) ξμάδα ςχμ πειοαμαςιρςόμ ήςαμ πεοιρρϊςεοξ απαρυξλημέμη με ςα ξτέλη πξσ θα λητθξϋμ απϊ ςη υοηριμξπξίηρη ςξσ μικοξϋ (ποξρχπικξϋ) σπξλξγιρςή ρςξ γοατείξ απϊ ϊςι με ςιπ απαιςήρειπ αρτάλειαπ πξσ είμαι ποξταμέρςεοεπ ρήμεοα. Ακϊμη και ρςξ νεκίμημα ςξσ PC ςηπ ΙΒΜ ςξ 1983 δϊθηκε ιδιαίςεοη έμταρη ρςημ υοήρη ςξσ γοατείξσ και ςημ πιθαμή αμάγκη ςξσ αγξοαρςή μα παίνει παιυμίδια. Η επενεογαρία κειμέμξσ ήςαμ ακϊμα ρςημ γέμμηρη ςηπ (10 έςη ποιμ). Σξ PC ςηπ ΙΒΜ και ςξ λειςξσογικϊ ρϋρςημα δίρκχμ ςξσ (DOS) είμαι μια καλή ατεςηοία για ςη ρσζήςηρή μαπ. Ασςϊ ςξ λειςξσογικϊ ρϋρςημα καςαρκεσάρςηκε απϊ ςη Microsoft και ρήμεοα ρςη μεϊςεοη έκδξρη ςξσ αματέοεςαι ρσυμά χπ MS-DOS. Η αουιςεκςξμική ςξσ PC βαρίρςηκε ρε μια απλή αλλά εμςξϋςξιπ απξςελερμαςική αουιςεκςξμική ϊπχπ ταίμεςαι ρςημ εικϊμα

11 Δικϊμα 1.2: Αουιςεκςξμική PC Ασςϊ είμαι μια ιεοαουία λξγιρμικξϋ πξσ λειςξσογεί πάμχ απϊ ςξ σλικϊ. Σξ BIOS (Basic Input/Output System) είμαι η αουική διεπατή (interface) μεςανϋ ςξσ λξγιρμικξϋ και ςξσ σλικξϋ. Ασςϊ επιςοέπει μια αμενάοςηςη διεπατή hardware μεςανϋ ςξσ BIOS και ςξσ DOS. Σξ λειςξσογικϊ ρϋρςημα δίρκχμ ποξρτέοει ρςημ εταομξγή μια αμενάοςηςη διεπατή σλικξϋ. Ο υχοιρμϊπ μεςανϋ ςξσ DOS και ςξσ BIOS μπξοεί μα μεγαλόμει ρσμευόπ υχοίπ μα υοειάζεςαι αλλαγή ςξσ σλικξϋ ή ςξσ BIOS. Αμςιθέςχπ ςξ BIOS καθξοίζεςαι ρε μια ιδιαίςεοη εταομξγή ςξσ PC και ρσμήθχπ παοέυεςαι ραμ ROM ρςημ κϋοια μηςοική κάοςα ςχμ επενεογαρςόμ ςξσ PC. Θεχοηςικά έμα ποϊγοαμμα εταομξγήπ ποέπει μα πεοάρει ϊλεπ ςιπ αιςήρειπ ςξσ για ςα πεοιτεοειακά ρςξ ποϊγοαμμα DOS. Ασςϊ σπϊ ρσμθήκεπ μεςατοάζει ςξ αίςημα ρε εμςξλέπ ςξσ BIOS. Σξ BIOS μεςατοάζει πεοαιςέοχ ασςέπ ςιπ εμςξλέπ ρε άμερη αλληλεπίδοαρη με ςιπ ρσρκεσέπ σλικξϋ. ςημ ποάνη μια εταομξγή μπξοεί μα αγμξήρει ςξ DOS και ςξ BIOS και μα αλληλεπιδοάρει άμερα με ςξ σλικϊ. Ασςϊ ρσμήθχπ γίμεςαι για μα βελςιχθεί η απξδξςικϊςηςα για εταομξγέπ, ϊπχπ είμαι ξι επικξιμχμίεπ, ϊπξσ η εταομξγή απαιςεί ςημ μέγιρςη απξδξςικϊςηςα. Η γεμικϊςηςα ςξσ DOS και ςξσ BIOS δεμ πεςσυαίμει ςημ καλϋςεοη απϊδξρη. Σξ ιδιαίςεοξ ρημείξ πξσ ποέπει μα ςξμίρξσμε είμαι ϊςι επιςοέπεςαι ρςημ εταομξγή μα έυει άμερη ποϊρβαρη ρςξ σλικϊ ρσμπεοιλαμβαμξμέμξσ ςχμ disk drives πξσ πεοιέυξσμ ϊλα ςα δεδξμέμα ςηπ εταομξγήπ. ατόπ ρε ασςϊ ςξ ρςάδιξ ξπξιαδήπξςε έμμξια ςηπ αρτάλειαπ είμαι ποξψϊμ ταμςαρίαπ. Οϋςε ςξ DOS, ξϋςε ςξ BIOS δεμ πεοιλαμβάμξσμ ξπξιαδήπξςε υαοακςηοιρςικά γμχοίρμαςα αρτάλειαπ. 11

12 1.4.2 Απαιςήρειπ Αρταλείαπ Ποξςξϋ μα ρσγκοίμξσμε ςημ αουιςεκςξμική μιαπ ένσπμηπ κάοςαπ με ςξ PC ποέπει μα αματέοξσμε πξιεπ είμαι ξι απαιςήρειπ μαπ για αρτάλεια απϊ μια ςέςξια ρσρκεσή. Έλεγυξπ ποόρβαρηπ Ίρχπ ασςϊ είμαι η ατεςηοία για ξπξιαδήπξςε απξθήκεσρη και επενεογαρία ςξσ ρσρςήμαςξπ. Ο ενξσριξδξςημέμξπ υοήρςηπ θέλει μα είμαι βέβαιξπ ϊςι μϊμξ ασςϊπ μπξοεί μα διαβάρει και μα ςοξπξπξιήρει ςα ποξρχπικά δεδξμέμα ςξσ. Με άλλα λϊγια θέλει μα σπάουξσμ έλεγυξι για μα απξςοαπξϋμ αμαομϊδιξι μα έυξσμ ποϊρβαρη ρςα ρςξιυεία ςξσ (ή ρςα ποξγοάμμαςα ςξσ). ε καμξμικξϋπ ϊοξσπ αρτάλειαπ θα σπξδιαιοξϋραμε ασςϊ ρε δϋξ ςϋπξσπ ποϊρβαρηπ: - ρςξμ λξγικϊ έλεγυξ ποϊρβαρηπ - και ρςξμ τσρικϊ έλεγυξ ποϊρβαρηπ Ο λξγικϊπ έλεγυξπ ποϊρβαρηπ υοηριμξπξιεί ρσμηθιρμέμεπ μεθϊδξσπ ϊπχπ ςξμ έλεγυξ κχδικξϋ ποϊρβαρηπ ή πεοιπλξκϊςεοξσπ κοσπςξγοατικξϋπ μηυαμιρμξϋπ για ςημ πιρςξπξίηρη. Ο τσρικϊπ έλεγυξπ ποϊρβαρηπ ατξοά ςη δσρκξλία εμϊπ δοάρςη μα ειρβάλει με «τσρικά» μέρα ρςα αουεία δεδξμέμχμ. Παοαδείγμαςξπ υάοιμ ρσμδέξμςαπ καλόδια καςεσθείαμ ρςξ disk drive και παοακάμπςξμςαπ ςελείχπ ςξ σπϊλξιπξ ςξσ σπξλξγιρςή. Δπικύοωρη και αμςίρςαρη έμαμςι ςωμ πλαρςξγοατήρεωμ Η βαρική σπηοερία αρτάλειαπ πξσ εμδιατεοϊμαρςε ρε ασςή ςη τάρη είμαι η επικϋοχρη και η αμςίρςαρη ρςιπ πλαρςξγοατήρειπ. Η επικϋοχρη μπξοεί μα ατξοά ςημ επικϋοχρη πηγήπ (δηλαδή επιβεβαίχρη ςηπ ςασςϊςηςαπ ςηπ πηγήπ πξσ βοίρκεςαι ρε επικξιμχμία) ή ϊμξια επικϋοχρη ξμςξςήςχμ πξσ βεβαιόμει μια ξμςϊςηςα για ςημ ιρυσοιρμέμη ςασςϊςηςα μιαπ άλληπ. Η αμςίρςαρη ρςιπ πλαρςξγοατήρειπ είμαι εκείμξ ςξ ρσμαοπαρςικϊ επίςεσγμα ςηπ μηυαμικήπ πξσ καθιρςά μια ρσρκεσή αμθεκςική ρε μια τσρική επίθερη. πχπ είμαι τσρικϊ ασςή είμαι μια ιδιαίςεοα δϋρκξλη πεοιξυή ϊπξσ ςξ IC chip ποξρτέοει ρημαμςικά ξτέλη. Δίμαι πιθαμόπ αλήθεια μα ειπχθεί ϊςι ασςϊπ ξ ρςϊυξπ είμαι ξ δσρκξλϊςεοξπ μα επιςεσυθεί με ςξμ ρσμηθιρμέμξ κοσπςξγοατικϊ ενξπλιρμϊ. Ακεοαιόςηςα δεδξμέμωμ Για πξλλέπ εταομξγέπ και ρσγκεκοιμέμα ρςξμ ξικξμξμικϊ κϊρμξ η ρσμςήοηρη ςηπ ακεοαιϊςηςαπ ςχμ δεδξμέμχμ είμαι η κϋοια απαίςηρη 12

13 αρτάλειαπ. Δδό εμδιατεοϊμαρςε για ςημ αμαςοξπή ξπξιξσδήπξςε γεγξμϊςξπ πξσ ατήμει έμαμ αμαομϊδιξ μα πειοάνει ςα δεδξμέμα. Ασςϊ πεοιλαμβάμει ϊυι μϊμξ ςημ ςοξπξπξίηρη ςχμ δεδξμέμχμ αλλά και ςημ ποξρθήκη ή ςη διαγοατή ςχμ δεδξμέμχμ. Δμπιρςεσςικόςηςα Η αμάγκη μα διαςηοηθεί η μσρςικϊςηςα ςχμ δεδξμέμχμ εμταμίζεςαι ρε πξλλέπ εταομξγέπ. Ασςϊ ατξοά και ςημ απξθήκεσρη ςχμ δεδξμέμχμ και ςημ μεςατξοά δεδξμέμχμ. Οπξιξιδήπξςε κοσπςξγοατικξί μηυαμιρμξί και μα σιξθεςηθξϋμ κάθε τξοά, ϊπχπ είμαι τσρικϊ, είμαι απαοαίςηςξ μα διαςηοηθξϋμ μσρςικά ςα κλειδιά ςξσπ. Μη - απξκήοσνη Η μη - απξκήοσνη ατξοά εκείμη ςημ σπηοερία αρτάλειαπ πξσ εναρταλίζει ϊςι έμαπ αμςαπξκοιςήπ ρε κάπξια αμςαλλαγή δεδξμέμχμ δεμ μπξοεί ρςη ρσμέυεια μα αομηθεί ςιπ εμέογειέπ ςξσ. Δίμαι ρατέπ εμςξϋςξιπ, ϊςι ρςιπ πεοιρρϊςεοεπ πεοιπςόρειπ ασςϊ δεμ είμαι ποακςικϊ και σπάουει πάμςα η αμάγκη μα είμαι ρε θέρη μα επιλσθξϋμ ξι διατχμίεπ μεςανϋ ςχμ διάτξοχμ ρσμβαλλϊμεμχμ μεοόμ πξσ ρσμμεςέυξσμ ρε μια αμςαλλαγή. Λεπςξμεοήπ ενέςαρη ςωμ σπηοεριώμ ςξ ιδαμικϊ πεοιβάλλξμ, η εταομξγή ςχμ μηυαμιρμόμ αρτάλειαπ ποέπει μα είμαι διαταμήπ ρςξσπ υοήρςεπ. Ασςϊ καςαλήγει ρε κάπξια δσρκξλία ρςημ βεβαίχρη ϊςι ξι έλεγυξι αρτάλειαπ λειςξσογξϋμ ρχρςά. Σξ ρχρςϊ ρυέδιξ ςηπ ενέςαρηπ ςχμ σπηοεριόμ και ςχμ μηυαμιρμόμ μπξοεί μα επιςοέφει ρςξσπ ποξμηθεσςέπ ρσρςημάςχμ ςημ ριγξσοιά για ςημ ρχρςή λειςξσογία ςχμ διάτξοχμ σπηοεριόμ αρτάλειαπ Μηυαμιρμξί Αρταλείαπ Τπάουει μια εσοεία πξικιλία μηυαμιρμόμ αρτάλειαπ πξσ είμαι διαθέριμξι ρςξ ρυεδιαρςή. Οι ρημαμςικϊςεοξι μηυαμιρμξί είμαι βαριρμέμξι ρςη υοήρη ςχμ κοσπςξγοατικόμ αλγξοίθμχμ. Ασςϊ ρημαίμει ϊςι είμαι δσμαςϊ μα δημιξσογηθξϋμ ξι σπηοερίεπ για : - Δπικϋοχρη - Ακεοαιϊςηςα ρςξιυείχμ - Δμπιρςεσςικϊςηςα - Μη - απξκήοσνη ε μεοικέπ πεοιπςόρειπ έμαπ μηυαμιρμϊπ μπξοεί μα παοέυει διάτξοεπ σπηοερίεπ αρτάλειαπ. Παοαδείγμαςξπ υάοιμ η φητιακή σπξγοατή μπξοεί μα ποξρτέοει ςημ ακεοαιϊςηςα ςχμ δεδξμέμχμ με ςημ επικϋοχρη ςηπ πηγήπ και 13

14 μη απξκήοσνη. Σξ ρημαμςικϊ ρημείξ πξσ ποέπει μα σπξγοαμμιρςεί ρε ασςή ςη τάρη είμαι ϊςι ϊλξι ασςξί ξι κοσπςξγοατικξί έλεγυξι πεοιλαμβάμξσμ ςη διαυείοιρη κλειδιόμ. Ασςϊ απαιςεί ςημ αρταλή διαμξμή ςχμ κοσπςξγοατικόμ κλειδιόμ ρςιπ διάτξοεπ ξμςϊςηςεπ και ςημ αμάγκη για ασςέπ ςιπ ξμςϊςηςεπ μα παοέυξσμ έμα πεοιβάλλξμ αμθεκςικϊ ρςιπ πλαρςξγοατήρειπ. Μπξοξϋμε ςόοα μα ενεςάρξσμε ςημ αουιςεκςξμική μιαπ ένσπμηπ κάοςαπ για μα δξϋμε πόπ θα δημιξσογήρξσμε ςξ απαοαίςηςξ αρταλέπ πεοιβάλλξμ. ςημ εικϊμα 1.3 παοξσριάζξσμε αμαθεχοημέμη ςημ αουιςεκςξμική αμςί για ασςήμ ςχμ PC. Δικϊμα 1.3: Αουιςεκςξμική μιαπ αρταλξϋπ ένσπμηπ κάοςαπ Η έμμξια ςξσ BIOS έυει ρσμςηοηθεί για ςημ κοάςηρη ςηπ διεπατήπ (interface) μεςανϋ ςξσ λξγιρμικξϋ και ςξσ σλικξϋ. Ασςή είμαι η ειραγχγή ςξσ πσοήμα αρτάλειαπ πξσ είμαι η βάρη ςχμ ποαγμαςικόμ ελέγυχμ. Δεμ σπάουει ποαγμαςικά ςίπξςα μέξ μέρα ρε ασςέπ ςιπ ιδέεπ γιαςί έυξσμ εταομξρςεί ρςξσπ σπξλξγιρςέπ μεγάληπ κλίμακαπ ϊπξσ είμαι απαοαίςηςξ μα επικαλερθεί ςξ είδξπ σπηοερίαπ αρτάλειαπ πξσ έυξσμε ρσζηςήρει ποξηγξσμέμχπ. Σξ κϋοιξ υαοακςηοιρςικϊ ασςξϋ ςξσ ρυεδίξσ πσοήμχμ είμαι η ίδια η απλϊςηςα : 1) Καμία εταομξγή δεμ μπξοεί μα πάοει ςξμ έλεγυξ ςξσ επενεογαρςή με έμαμ μη καθξοιρμέμξ ςοϊπξ. 2) Η υαοςξγοάτηρη ςχμ δεδξμέμχμ μεςανϋ ςχμ εταομξγόμ και ςχμ υόοχμ απξθήκεσρηπ ρςξιυείχμ είμαι απαοαίςηςη. 3) Κάθε εταομξγή παοέυει και εμεογξπξιεί ςξσπ δικξϋπ ςηπ ελέγυξσπ αρτάλειάπ. Απϊ ςημ άπξφη εμϊπ ρυεδίξσ σλικξϋ για μια ένσπμη κάοςα ασςέπ ξι αουέπ μπξοξϋμ εϋκξλα μα επιςεσυθξϋμ. Ο πεοιξοιρμϊπ ςηπ εταομξγήπ μπξοεί μα γίμει μέρχ ςξσ λξγιρμικξϋ ρςξμ πσοήμα αρτάλειαπ, παοαδείγμαςξπ υάοιμ 14

15 κάπξιξπ θα μπξοξϋρε μα ταμςαρςεί μια διεπατή (interpreter) ϊπξσ ϊλα ςα αιςήμαςα ςχμ πϊοχμ ελέγυξμςαι ρε ρυέρη με μια μήςοα ποϊρβαρηπ δικαιχμάςχμ. Δίμαι επίρηπ δσμαςϊ μα επιςεσυθεί ξ έλεγυξπ απϊ ςξ ειδικϊ σλικϊ ρςξ μικοξελεγκςή ϊπξσ μια εταομξγή μπξοεί μα πεοιξοιρςεί απϊ ςημ άμερη ποϊρβαρη ρςημ EEPROM. Ασςά ςα εογαλεία μπξοξϋμ μα εναρταλίρξσμ ϊςι μια εταομξγή μπξοεί μϊμξ μα έυει ποϊρβαρη ρςα δεδξμέμα ρςα ξπξία είμαι ενξσριξδξςημέμη και με έμαμ καθξοιρμέμξ ςοϊπξ. Σξ άλλξ ρημαμςικϊ υαοακςηοιρςικϊ είμαι μα ρσμςηοηθεί ξ διαυχοιρμϊπ αρτάλειαπ μεςανϋ ςχμ διάτξοχμ εταομξγόμ. Ασςϊ ρημαίμει ϊςι κάθε εταομξγή ποέπει μα εταομϊρει ςξσπ ελέγυξσπ ςηπ για ςημ επικϋοχρη, ςημ ακεοαιϊςηςα ςχμ δεδξμέμχμ, ςξμ έλεγυξ ποϊρβαρηπ κλπ. Μπξοεί μα ιρυϋει ϊςι ξι κξιμξί μηυαμιρμξί παοέυξμςαι ρςξμ πσοήμα αλλά η διαυείοιρη ςχμ κλειδιόμ ποέπει μα είμαι μέοξπ ςξσ ελέγυξσ ςηπ εταομξγήπ Αρτάλεια από πλεσοάπ ςηπ μηυαμήπ Ποξηγξσμέμχπ οίναμε μια μαςιά ρςημ αρτάλεια ςηπ ένσπμηπ κάοςαπ απϊ ςημ κξοστή ποξπ ςα κάςχ. Με άλλα λϊγια ενεςάραμε ςιπ αουέπ πξσ ποξρπαθξϋραμε μα επιςϋυξσμε υχοίπ έοεσμα ρςξ ςι ποαγμαςικά μπξοεί μα γίμει. Σόοα, ποϊκειςαι μα αουίρξσμε ςημ έοεσμα μαπ απϊ ςημ άλλη πλεσοά, ενεςάζξμςαπ μεοικέπ απϊ ςιπ δσμαςϊςηςεπ πξσ μαπ ποξρτέοξμςαι για μα δξϋμε ςι μπξοεί μα επιςεσυθεί. Ασςέπ ξι δϋξ ποξρεγγίρειπ θα ρσμαμςηθξϋμ κάπξσ ρςημ μέρη, ποαγμαςξπξιόμςαπ έςρι έμαμ ρσμβιβαρμϊ μεςανϋ ασςόμ πξσ απαιςξϋμςαι και ασςόμ πξσ μπξοξϋμ μα επιςεσυθξϋμ. Ποξκειμέμξσ μα αμαλϋρξσμε ςημ αρτάλεια πεοαιςέοχ ποέπει μα αμακεταλαιόρξσμε ρςα βαρικά ρσρςαςικά ςξσ chip ρςημ ένσπμη κάοςα. Ασςή η αουιςεκςξμική παοξσριάζεςαι ρςξ παοακάςχ ρυήμα (1.4). Δικϊμα 1.4: Αουιςεκςξμική chip ένσπμχμ καοςόμ Ο επενεογαρςήπ έυει ςέρρεοιπ πεοιτεοειακέπ μξμάδεπ : -ςημ ROM ΜΑSK -ςημ EEPROM -ςημ RAM -SERIAL I/O PORT 15

16 Σξ ROM MASK πεοιέυει ςξ λειςξσογικϊ ρϋρςημα ςξσ chip και καςαρκεσάζεςαι χπ ςμήμα ςηπ διαδικαρίαπ επενεογαρίαπ chip. Ασςή η μμήμη μπξοεί μϊμξ μα διαβαρςεί και δεμ μπξοεί μα αλλάνει μεςά ςημ καςαρκεσή ςξσ chip. Η ROM μπξοεί μα πεοιέυει ποξγοάμμαςα και δεδξμέμα αλλά και ρςιπ δϋξ πεοιπςόρειπ ξ κόδικαπ και ςα δεδξμέμα είμαι ρςαθεοά και δεμ επιδέυξμςαι αλλαγέπ. Με ςημ διαδικαρία πξσ καςαρκεσάζξμςαι ςα chips δεμ είμαι ποακςικϊ μα σπάουξσμ ξπξιαδήπξςε μξοτέπ μξμαδικόμ δεδξμέμχμ ή γοαμμόμ κόδικα ρςημ ROM. Καςά ρσμέπεια η μμήμη ROM είμαι ρςαθεοή για μια μεοίδα chips (μεοικέπ υιλιάδεπ). Κάθε δίρκξπ πσοιςίξσ, ρςξ ςέλξπ ςηπ διαδικαρίαπ καςαρκεσήπ, καςαλήγει ρε καλξϋπια (υόοια απϊ ςιπ απξςσυίεπ επενεογαρίαπ) πξσ ταίμξμςαι ίδια. Η μμήμη EEPROM είμαι η αμεςάβληςη πεοιξυή απξθήκεσρηπ ςξσ chip πξσ επιςοέπει ρςα δεδξμέμα μα γοατςξϋμ και μα διαβαρςξϋμ σπϊ ςξμ έλεγυξ ςξσ ποξγοάμμαςξπ. Ασςά ςα δεδξμέμα ρσμςηοξϋμςαι ακϊμα και ϊςαμ ςξ κϋκλχμα ςξσ chip παοαμείμει ρβηρςϊ. Με ςξ γοάφιμξ δεδξμέμχμ ρςημ EEPROM μπξοξϋμε μα δόρξσμε ρε κάθε chip μια μξμαδική ςασςϊςηςα. Σα chips ςχμ ένσπμχμ καοςόμ έυξσμ ςη δσμαςϊςηςα μα κάμξσμ μέοη ςηπ EEPROM μμήμηπ ικαμά για write once only. Ασςϊ ξμξμάζεςαι μεοικέπ τξοέπ OTP (One Time Programmable) ή άλλεπ τξοέπ χπ μμήμη EPROM σπϊ ςημ έμμξια ϊςι δεμ μπξοεί μα ναμαγοατςεί. Ο ςελεσςαίξπ ϊοξπ είμαι διτξοξϋμεμξπ καθόπ αμ και η μμήμη EPROM απαιςεί εναιοεςικά ιόδεπ τχπ για μα ρβηρςεί, σπϊ ςη γεμική έμμξια ςα κϋςςαοα μμήμηπ είμαι πάμςα ικαμά για μα είμαι έςξιμα για μεςαβξϋμ ρςημ ςελική καςάρςαρη. Καςά ρσμέπεια εάμ ρςημ αουική καςάρςαρη σπάουξσμ μϊμξ 1 (άρρξι) ςϊςε κάθε bit μπξοεί μα επικαλστθεί ρε 0 (μηδεμικά). Δάμ ασςή η καςάρςαρη μπξοεί μα ποξκϋφει ςϊςε ρε μεοικέπ πεοιπςόρειπ μπξοεί μα ποξκϋφει παοαβίαρη ςηπ αρτάλειαπ. Κάςχ απϊ ασςέπ ςιπ ρσμθήκεπ, ςξ μα πηγαίμειπ απϊ ςημ καςάρςαρη 1 ρςημ καςάρςαρη 0 ποέπει μα ασνήρει ςημ αρτάλεια κάθε υοηριμξπξιξϋμεμξσ bit. Μια αμςίρςοξτη καςάρςαρη μπξοεί μα επιςοέφει ρε έμαμ επιςιθέμεμξ μα μειόρει ςημ αρτάλεια με ςξ μα γοάφει έμα 1 πάμχ ρε έμα 0, ποάγμα πξσ είμαι πιθαμϊμ. Η ςσυαία μμήμη ποϊρβαρηπ (RAM) διαμξοτόμει ςξ υόοξ εογαρίαπ μμήμηπ πξσ υοηριμξπξιείςαι απϊ ςξμ επενεογαρςή εμό εκςελξϋμςαι ςα ποξγοάμμαςα είςε ρςξ ROM είςε ρςημ EEPROM. ε ασςήμ ςημ μμήμη ϊλα ςα δεδξμέμα υάμξμςαι (σπάουξσμ μεοικέπ λεπςϊςηςεπ αρτάλειαπ ρςιπ ξπξίεπ θα επιρςοέφξσμε ρε έμα επϊμεμξ μέοξπ) ϊςαμ αταιοείςαι η παοξυή ρςξ chip. Ασςή η RAM δεμ έυει καμία διατξοά ρςημ ιδέα με ασςή πξσ πεοιλαμβάμεςαι ρςξ PC μαπ. Δμςξϋςξιπ σπάουει κάπξια διατξοά ρςξ πξρϊ μμήμηπ πξσ είμαι διαθέριμξ. Έμα ρϋγυοξμξ PC έυει ρσμήθχπ 1GB ή και πεοιρρϊςεοα. Σξ ςαπειμϊ chip ςχμ ένσπμχμ καοςόμ είμαι ςηπ ςάνηπ μεοικόμ ΚΒ. Αματέοαμε ποξηγξσμέμχπ ϊςι ασςϊ ξτείλεςαι ρςημ ςεςοαγχμική πεοιξυή ςξσ πσοιςίξσ πξσ καςαλαμβάμεςαι απϊ ςα κϋςςαοα RAM και ςημ αμάγκη μα πεοιξοιρςεί ςξ 16

17 μέγεθξπ ςξσ κϋβξσ και για ςξμ λϊγξ ςξσ κϊρςξσπ αλλά και για λϊγξσπ ανιξπιρςίαπ. ατόπ ξ επενεογαρςήπ έυει ςξ ρσμξλικϊ έλεγυξ για ςιπ ποάνειπ διαβάρμαςξπ και γοαφίμαςξπ ςηπ RAM. Δίμαι επίρηπ ρημαμςικϊ μα ρημειόρξσμε ϊςι ςξ ρσμξλικϊ μέγεθξπ ςηπ RAM είμαι απίθαμξ μα είμαι διαθέριμξ ρε μια εταομξγή. ςημ καλϋςεοη πεοίπςχρη είμαι απαοαίςηςξ μα επικαλερθεί μια πεοιξυή μμήμηπ ρχοξϋ για ςξμ επενεογαρςή για μα μεςατέοει ςξμ έλεγυξ μεςανϋ ςχμ διάτξοχμ modules λξγιρμικξϋ και για μα υειοιρςεί ςη δξμή διακξπόμ ςξσ επενεογαρςή. Σξ serial I/O port ποέπει μα θεχοηθεί ραμ έμα ακϊμα πεοιτεοειακϊ ςξσ επενεογαρςή πξσ μπξοεί μα διαβαρςεί και μα γοατςεί σπϊ ςξμ έλεγυξ ςξσ λξγιρμικξϋ. Σξ ρημαμςικϊςεοξ ρημείξ πξσ ποέπει μα ρημειόρξσμε εδό είμαι ϊςι η εκλέπςσμρη ςξσ σλικξϋ ρσυμά ξδήγηρε ρςημ αταίοερη μικοξεπενεογαρςόμ γεμικξϋ ρκξπξϋ για ςημ καλϋςεοη εκμεςάλλεσρη ςξσ υόοξσ πξσ είμαι διαθέριμξσ ρςημ πλάκα πσοιςίξσ. Καςά ρσμέπεια ςξ παμςαυξϋ παοϊμ UART (Universal Asynchronous Receiver Transmission) πξσ απξθηκεϋει ςα bytes ςχμ δεδξμέμχμ ρε και απϊ ςξ serial port αμςικαθίρςαςαι απϊ έμαμ απλϊ καςαυχοηςή πξσ ξ ποξγοαμμαςιρςήπ ποέπει μα διαυειοιρςεί bit ποξπ bit. Ακϊμα, ξ ρσγυοξμιρμϊπ μεςάδξρηπ ςχμ δεδξμέμχμ πξσ αμςιμεςχπίζεςαι απϊ ςξ UART ποέπει ςόοα μα οσθμιρςεί απϊ ςξ ποϊγοαμμα ςηπ ένσπμηπ κάοςαπ. Για ςξμ ρκξπϊ ςηπ αμάλσρηπ ςηπ αρτάλειάπ θα δξϋμε ςόοα δϋξ ρεμάοια εταομξγόμ. ςημ ποόςη πεοίπςχρη θα ενεςάρξσμε ςημ ένσπμη κάοςα χπ ρϋρςημα διαυείοιρηπ αουείχμ ϊπχπ ενεςάζεςαι κάςχ απϊ ςξ ISO Καςϊπιμ θα αμαπςϋνξσμε ςημ καςάρςαρη πεοαιςέοχ και θα ενεςάρξσμε ςα ποξβλήμαςα διαυείοιρηπ δϋξ ποξγοαμμάςχμ διατξοεςικόμ εταομξγόμ ρςξ ίδιξ ξλξκληοχμέμξ κϋκλχμα. Δικϊμα1.5: Η ένσπμη κάοςα ραμ ρϋρςημα διαυείοιρηπ αουείχμ ςξ παοαπάμχ ρυήμα (1.5) παοξσριάζξσμε ςη οϋθμιρη ςχμ ποξγοαμμάςχμ και ςχμ δεδξμέμχμ για ςημ ένσπμη κάοςα πξσ υοηριμξπξιείςαι χπ ρϋρςημα διαυείοιρηπ αουείχμ. Θα θεχοήρξσμε για απλϊςηςα δϋξ εταομξγέπ κάθε μια με έμα αουείξ δεδξμέμχμ. Θα σπξθέρξσμε επίρηπ ϊςι ασςέπ ξι εταομξγέπ θέλξσμ μα ελέγνξσμ ςημ 17

18 ποϊρβαρη ρςα δεδξμέμα και μα ςημ παοαυχοήρξσμ ρςξσπ ενξσριξδξςημέμξσπ υοήρςεπ μϊμξ. Απ θεχοήρξσμε ϊςι η ένσπμη κάοςα έουεςαι ρε επατή με έμα ςεομαςικϊ πξσ πεοιέυει ςημ εταομξγή ϊπχπ ταίμεςαι ρςξ παοακάςχ ρυήμα (1.6). ε ασςήμ ςημ ρσζήςηρη θα αγμξήρξσμε ςξ υειοιρμϊ ηλεκςοικξϋ και επικξιμχμιακξϋ ποχςξκϊλλξσ και θα σπξθέρξσμε ϊςι ρσμαμςά ςα ποϊςσπα ςξσ ISO. Δικϊμα 1.6: Ένσπμη κάοςα και ςεομαςικϊ Απϊ ςημ άπξφη ςξσ ςεομαςικξϋ σπάουξσμ ςέρρεοα βαρικά βήμαςα ρςξ ρςάδιξ ςηπ εκςέλερηπ ςηπ εταομξγήπ: -Δπιλξγή ςηπ εταομξγήπ ρςημ κάοςα -Απϊδεινη ςημ ςασςϊςηςαπ ςξσ υοήρςη ςξσ ςεομαςικξϋ -Αμάγμχρη/ γοατή ςχμ δεδξμέμχμ ςηπ εταομξγήπ -«Δλεσθέοχρη» ςηπ εταομξγήπ (π.υ. κλείριμξ ςξσ διακϊπςη) ε ασςϊ ςξ πξλϋ απλϊ παοάδειγμα θεχοξϋμε μϊμξ ςα PIN ραμ μέρξ αρτάλειαπ και η πιρςξπξίηρη ςηπ ςασςϊςηςαπ είμαι ασςή ςξσ υοήρςη ςξσ ςεομαςικξϋ (πξσ μπξοεί μα μεςαβιβαρςεί ρςξ ςεομαςικϊ απϊ ςξμ ποξμηθεσςή ςηπ εταομξγήπ). Η εταομξγή ρςξ ςεομαςικϊ ποξυχοά για μα επιλένει ςημ εταομξγή πξσ υοηριμξπξιεί ςιπ εμςξλέπ ςξσ ISO ϊπχπ ρσζηςήθηκε ποξηγξσμέμχπ (επιλξγή αουείξσ, πιρςξπξίηρη, αμάγμχρη/γοατή). Ακϊμη και ρε ασςϊ ςξ απλϊ παοάδειγμα αμςιμεςχπίζξσμε αμέρχπ ποξβλήμαςα. Έυει κάθε εταομξγή έμα νευχοιρςϊ PIN. Απϊ ςημ μεοιά ςηπ αρτάλειαπ είμαι ρατέπ ϊςι ασςϊ ποέπει μα ρσμβεί και ϊμχπ ασςϊ έουεςαι ρε αμςίθερη με ςημ ρσμηθιρμέμη ποξρέγγιρη (με ςημ ποξταμή ποακςικϊςηςά ςηπ) πξσ σπξρςηοίζει έμα μξμαδικϊ PIN για κάθε ένσπμη κάοςα. Τπάουει έμα δεϋςεοξ ποϊβλημα ακϊμα πιξ ρξβαοϊ απϊ ςξ ποόςξ. Πόπ ςξ ςεομαςικϊ νέοει ϊςι η κάοςα είμαι γμήρια; Σξ μα δξθεί μια απάμςηρη μαι ή ϊυι ρςημ εμςξλή ελέγυξσ δεμ είμαι επαοκήπ και χπ εκ ςξϋςξσ σπάουει η αμάγκη για ςημ εμςξλή επικϋοχρηπ. Ασςϊ επιςοέπει ρςξ ςεομαςικϊ μα ελέγνει ςημ ασθεμςικϊςηςα ςηπ κάοςαπ αλλά ασςϊ απαιςεί απϊ ςξ ςεομαςικϊ και απϊ ςημ κάοςα μα μξιοαρςξϋμ ςξσπ καςάλληλξσπ κοσπςξγοατικξϋπ μηυαμιρμξϋπ. Δμςξϋςξιπ είμαι ρατέπ ϊςι η ικαμξπξιηςική λειςξσογία σπάουει ϊςαμ ελέγυει ασςέπ ςιπ εταομξγέπ υχοιρςά. Δδό ςξ λειςξσογικϊ ρϋρςημα έυει ςξμ έλεγυξ και μπξοεί εϋκξλα μα πεοιξοίρει ςημ ποϊρβαρη ρςα δεδξμέμα ςηπ εταομξγήπ μϊμξ ρςξσπ ενξσριξδξςημέμξσπ υοήρςεπ (με ςημ ποξωπϊθερη ϊςι παοέυεςαι ςξ ρχρςϊ ΡΙΝ). 18

19 Σξ ποϊγοαμμα ςηπ εταομξγήπ ρςξ ςεομαςικϊ δεμ έυει καμία άμερη ποϊρβαρη ρςα ρςξιυεία μέρα ρςημ EEPROM και ποέπει μα καλέρει ςιπ διαθέριμεπ εμςξλέπ πξσ βοίρκξμςαι ρςημ ΜΑSK ROM. Απ ενεςάρξσμε μια πιξ εμδιατέοξσρα πεοίπςχρη ϊπξσ σπάουξσμ δϋξ ποξγοάμμαςα εταομξγόμ ρςημ EEPROM ϊπχπ παοξσριάζεςαι ρςξ παοακάςχ ρυήμα (1.6). Δδό η ποξρέγγιρη ςηπ αρτάλειαπ αλλάζει καθόπ ξ επενεογαρςήπ μεςατέοει απξςελερμαςικά ςξμ έλεγυξ ρε έμα ποϊγοαμμα πξσ ςοέυει ρςημ EEPROM. ςη γεμική πεοίπςχρη (μεοικά IC μπξοξϋμ μα δερμεϋρξσμ ςξ partitioning μμήμηπ) ξ επενεογαρςήπ μπξοεί μα διαβάρει και μα γοάφει ξπξιαδήπξςε δεδξμέμα ρςημ EEPROM είςε αμ αμήκξσμ ρςημ δικιά ςξσ εταομξγή ή ρε άλλη. Ασςϊ ρημαίμει ϊςι μια ρσγκεκοιμέμη εταομξγή ποέπει μα απξςοαπεί απϊ ςημ αμάγμχρη και ςημ γοατή δεδξμέμχμ ρςημ EEPROM. λεπ ξι ποξρβάρειπ ρςα δεδξμέμα ποέπει μα έυξσμ αματξοά ρε έμα ποϊγοαμμα πξσ εκςελείςαι απϊ ςξ λειςξσογικϊ ρϋρςημα ρςημ MASK ROM. Ασςϊ ρημαίμει ϊςι ςξ λειςξσογικϊ ρϋρςημα μπξοεί μα εγγσηθεί ςξ ρχρςϊ partitioning ςχμ δεδξμέμχμ ςηπ δικιάπ ςξσ εταομξγήπ. Δικϊμα 1.7: Πεοιβάλλξμ μιαπ multi εταομξγήπ Έυξσμε παοξσριάρει ρε ασςϊ ςξ κετάλαιξ ϊςι σπάουει μια θεμελιόδηπ διατξοά αρτάλειαπ μεςανϋ μιαπ δξμήπ διαυείοιρηπ αουείξσ (ϊπχπ ποξβλέπεςαι ρςξ ISO ) και ςηπ γεμικϊςεοηπ πεοίπςχρηπ εμϊπ πεοιβάλλξμ multi εταομξγήπ. Έυξσμε ςξμίρει επίρηπ ϊςι έμαπ έλεγυξπ ΡΙΝ (πξσ παοέυεςαι απϊ ςξ ςεομαςικϊ) απϊ μια κάοςα IC είμαι μια ποξρέγγιρη πξσ δεμ λαμβάμει σπϊφη ςημ πιρςξπξίηρη ςηπ ίδιαπ ςηπ κάοςαπ. Ασςϊ είμαι ρατόπ μη απξδεκςϊ ρςημ πλειξφητία ςχμ εταομξγόμ και απαιςείςαι επξμέμχπ η επιποϊρθεςη διαδικαρία ςηπ πιρςξπξίηρηπ ςηπ κάοςαπ απϊ ςξ ςεομαςικϊ. Ασςϊ απαιςεί ποϊρθεςξσπ κοσπςξγοατικξϋπ μηυαμιρμξϋπ. 19

20 1.5 Δταομξγέπ Οι ένσπμεπ κάοςεπ ρσυμά υοηριμξπξιξϋμςαι για αρταλή απξθήκεσρη δεδξμέμχμ, καθόπ και για αρταλή ποαγμαςξπξίηρη ρσμαλλαγόμ. ε ασςήμ ςημ παοάγοατξ παοαθέςξσμε διάτξοξσπ ςξμείπ ρςξσπ ξπξίξσπ έυξσμε εταομξγή ένσπμχμ καοςόμ. ςξμ ςηλεπικξιμωμιακό ςξμέα. ςξμ ςξμέα ςηπ ξικξμξμίαπ και ςωμ ςοαπεζώμ. Ποόγοαμμα Διαμξμήπ Πόμςωμ (Retail Loyalty Program) ςξμ ςξμέα ςχμ μαζικώμ μεςατξοώμ ςξμ ςξμέα ςηπ σγείαπ ςξ Διαδίκςσξ. ε έμα κλειρςό, καθξοιρμέμξ πεοιβάλλξμ Σηλεπικξιμωμιακόπ ςξμέαπ Ποόςα απϊ ϊλα ϊρξμ ατξοά ςξμ ςηλεπικξιμχμιακϊ ςξμέα ποέπει μα αματέοξσμε ςιπ ποξπληοχμέμξσ υοϊμξσ ςηλετχμικέπ κάοςεπ ςιπ γμχρςέπ ρε ϊλξσπ μαπ ςηλεκάοςεπ. Βέβαια ξι ςηλεκάοςεπ δεμ διαθέςξσμ επενεογαρςή αλλά μϊμξ μμήμη και έςρι δεμ είμαι και ςϊρξ αμθεκςικέπ ρε θέμαςα αρτάλειαπ. Ακϊμα ένσπμεπ κάοςεπ, ρε ξοιρμέμεπ πεοιπςόρειπ, υοηριμξπξιξϋμςαι απϊ ςημ ρσμδοξμηςική ςηλεϊοαρη καςά ςημ διαδικαρία εμεογξπξίηρηπ ποξγοάμμαςξπ απϊ έμαμ ρσμδοξμηςή. Η μεγαλϋςεοη βέβαια εταομξγή πξσ βοίρκξσμ ξι ένσπμεπ κάοςεπ, ρςξμ ςηλεπικξιμχμιακϊ ςξμέα, είμαι ρςημ κιμηςή ςηλετχμία ϊπξσ καςά κϋοιξ λϊγξ υοηριμξπξιξϋμςαι για αρτάλεια. Αματέοξσμε ραμ ρημαμςικϊςεοξ παοάδειγμα ςξ ρϋρςημα GSM (Global System for Mobile Communication). Κάθε κιμηςϊ ςηλέτχμξ πξσ υοηριμξπξιεί ςξ GSM ποέπει μα έυει έμα ςμήμα πξσ μα λειςξσογεί χπ ςασςϊςηςα ςξσ ρσμδοξμηςή ςξσ δικςϋξσ. Σξ ςμήμα ασςϊ σλξπξιείςαι πάμχ ρςημ κάοςα SIM πξσ είμαι μία ένσπμη κάοςα με πξλϋ μικοϊςεοη επιτάμεια απϊ πλαρςικϊ έςρι όρςε μα μπξοεί μα ςξπξθεςηθεί μέρα ρε έμα κιμηςϊ ςηλέτχμξ. Η κάοςα SIM (Subscriber Identity Module) υοηριμξπξιείςαι καςά κϋοιξ λϊγξ για ςημ ενακοίβχρη ςηπ ςασςϊςηςαπ ςξσ υοήρςη αλλά και παοάγει κοσπςξγοατημέμα κλειδιά πξσ υοηριμξπξιξϋμςαι καςά ςημ φητιακή μεςάδξρη τχμήπ καθόπ και για θέμαςα υοέχρηπ. Σξ κλειδί πξσ παοάγεςαι για κοσπςξγοάτηρη απϊ ςημ κάοςα SIM είμαι ποξρχοιμϊ και αλλάζει ρε κάθε υοήρη. Έςρι ακϊμα αμ μια GSM μεςάδξρη απξκοσπςξγοατηθεί ασςϊ θα είμαι αμότελξ για ςξμ ειρβξλέα ατξϋ ρςημ επϊμεμη υοήρη η κοσπςξγοάτηρη θα βαρίζεςαι ρε άλλξ κλειδί και έςρι θα είμαι διατξοεςική. Ποέπει ακϊμα μα αματέοξσμε ϊςι έμαπ ρσμδοξμηςήπ ρε έμα δίκςσξ GSM μπξοεί μα υοηριμξπξιήρει ξπξιξδήπξςε κιμηςϊ ςηλέτχμξ 20

21 ςξπξθεςόμςαπ ρε ασςϊ ςημ κάοςα SIM πξσ ςξσ έυει δόρει ξ πάοξυξπ. Ασςϊ είμαι δσμαςϊ μα ρσμβεί επειδή η ςασςϊςηςα ςξσ υοήρςη είμαι ποξγοαμμαςιρμέμη πάμχ ρςημ κάοςα SIM και ϊυι πάμχ ρςξ ςηλέτχμξ. Βέβαια η αρϋομαςη επικξιμχμία, κεοδίζξμςαπ ςημ εσοεία απξδξυή ςξσ κξιμξϋ, δεμ πεοιξοίζεςαι μϊμξ ρςιπ ςηλετχμικέπ ρσμδιαλένειπ αλλά ποξυχοά και ρςημ παοξυή άλλχμ πξλϋςιμχμ σπηοεριόμ. Μεςανϋ ασςόμ είμαι ξ κιμηςϊπ ςοαπεζικϊπ έλεγυξπ (mobile banking), ςξ κιμηςϊ εμπϊοιξ (mobile commerce) και η ποϊρβαρη ρςξ διαδίκςσξ. λεπ ασςέπ ξι σπηοερίεπ ρςηοίζξμςαι ρςημ υοήρη ένσπμχμ καοςόμ για ςημ ςασςξπξίηρη, αρτάλεια και υοέχρη ςχμ υοηρςόμ Οικξμξμικόπ και Σοαπεζικόπ ςξμέαπ ςξμ ςξμέα ςηπ ξικξμξμίαπ υοηριμξπξιξϋμςαι ένσπμεπ κάοςεπ ραμ αρταλείπ πιρςχςικέπ, υοεχρςικέπ κάοςεπ. Η υοήρη ςξσπ είμαι παοϊμξια με ασςήμ ςχμ κξιμόμ μαγμηςικόμ καοςόμ. Η ρημαμςικϊςεοη διατξοά μεςανϋ ςξσπ έγκειςαι ρςημ δσμαςϊςηςα ςχμ ένσπμχμ καοςόμ για ρσμαλλαγέπ εκςϊπ ρϋμδερηπ (off line transactions), ικαμϊςηςα πξσ ξτείλεςαι ρςημ σπξλξγιρςική ιρυϋ πξσ διαθέςξσμ. Δδό βοίρκει εταομξγή ασςϊ πξσ αματέοαμε ποξηγξσμέμχπ, ϊςι η πληοξτξοία πξσ βοίρκεςαι απξθηκεσμέμη ρε μια ένσπμη κάοςα δεμ μπξοεί μα αμςιγοατεί και μα υοηριμξπξιηθεί παοάμξμα. Αμςιθέςχπ η μαγμηςική ςαιμία μιαπ κξιμήπ πιρςχςικήπ κάοςαπ μπξοεί εϋκξλα μα αμςιγοατεί και έςρι ςξ αμςίγοατξ μα υοηριμξπξιηθεί απϊ μη ενξσριξδξςημέμα άςξμα. σμπεοαίμξσμε λξιπϊμ ςημ ασνημέμη αρτάλεια πξσ ποξρδίδει η υοήρη ένσπμχμ καοςόμ ρςξμ ςοαπεζικϊ ςξμέα. Ποϊρταςα νεκίμηραμ και ξι εταομξγέπ ηλεκςοξμικξϋ πξοςξτξλιξϋ (epurse). ε μια ςέςξια εταομξγή η κάοςα απξθηκεϋει ηλεκςοξμικϊ υοήμα και υοηριμξπξιείςαι κσοίχπ για εκςϊπ ρϋμδερηπ (off-line) μικοξρσμαλλαγέπ. σγκεκοιμέμα παοέυξσμ έμαμ εναιοεςικϊ μηυαμιρμϊ ποαγμαςξπξίηρηπ μικοξρσμαλλαγόμ ϊπξσ ςξ επιπλέξμ κϊρςξπ για υοήρη κξιμόμ πιρςχςικόμ καοςόμ θα ήςαμ πξλϋ μεγάλξ ρε ρυέρη με ςξ μέγεθξπ ςηπ ρσμαλλαγήπ. Αματέοξσμε ραμ παοάδειγμα ηλεκςοξμικξϋ πξοςξτξλιξϋ ςξ Proton. Σξ Proton νεκίμηρε απϊ ςξ Βέλγιξ και αογϊςεοα επεκςάθηκε ρε 25 υόοεπ ρε ξλϊκληοξ ςξμ κϊρμξ. Μϊμξ ρςξ Βέλγιξ υοηριμξπξιξϋμςαι πάμχ απϊ ένσπμεπ κάοςεπ με ςημ εταομξγή ασςή και έυξσμ εγκαςαρςαθεί πεοίπξσ ςεομαςικά Ποόγοαμμα Διαμξμήπ Πόμςωμ Ένσπμεπ κάοςεπ μπξοξϋμ μα υοηριμξπξιηθξϋμ απϊ ςιπ επιυειοήρειπ έςρι όρςε μα γίμει ετικςϊ έμα μικοξϋ κϊρςξσπ, διεςαιοικϊ ποϊγοαμμα 21

22 διαμξμήπ πϊμςχμ (Loyalty Program). ε έμα ςέςξιξ ποϊγοαμμα ξ πελάςηπ κάμξμςαπ αγξοέπ ρσγκεκοιμέμχμ ποξψϊμςχμ ή σπηοεριόμ κεοδίζει πϊμςξσπ ςξσπ ξπξίξσπ αογϊςεοα μπξοεί μα εναογσοόρει παίομξμςαπ κάπξιξ δόοξ η κάπξια έκπςχρη. Ασςϊ ςξ ρϋρςημα βξηθάει ςιπ εςαιοίεπ μα διατημίρξσμ ποξψϊμςα ςξσπ ρςημ αγξοά ή ακϊμα μα ρσλλένξσμ πξλϋςιμα δεδξμέμα υοηριμξπξιόμςαπ ςευμικέπ ενϊοσνηπ δεδξμέμχμ (data mining). Έμα ποϊγοαμμα διαμξμήπ πϊμςχμ, ρςξ ξπξίξ ρσμμεςέυξσμ πεοιρρϊςεοα απϊ έμα καςαρςήμαςα, απαιςεί μεγάλη ποξρπάθεια για διξίκηρη και ρημαμςικϊ αοιθμϊ πϊοχμ για δικςσακέπ ρσμδέρειπ. Παοαδείγμαςξπ υάοη, ρε έμα ποϊγοαμμα διαμξμήπ πϊμςχμ εμϊπ γκοξσπ ρσμεογαζξμέμχμ αεοξπξοικόμ εςαιοιόμ, ϊλεπ ξι πληοξτξοίεπ απϊ ςη υοήρη ςξσ ποξγοάμμαςξπ ποέπει μα ρσγκεμςοχθξϋμ μεςανϋ ςχμ εςαιοιόμ. Έςρι ρσυμά υοειάζεςαι εβδξμάδεπ ξλϊκληοεπ ποξςξϋ ξι πϊμςξι καςξυσοχθξϋμ ρε έμα ςακςικϊ πελάςη ςξσ ρσγκεκοιμέμξσ γκοξσπ. Αμ ρυεδιάζαμε έμα ποϊγοαμμα διαμξμήπ πϊμςχμ μεςανϋ εκαςξμςάδχμ εμπξοικόμ καςαρςημάςχμ μιαπ πϊληπ ςϊςε θα υοειαζϊςαμ έμαπ κεμςοικϊπ ενσπηοεςηςήπ (server) ρςξμ ξπξίξ θα ρσμδέξμςαμ ϊλα ςα καςαρςήμαςα πξσ ρσμεογάζξμςαι και ρε ασςϊμ θα απξθηκεϋξμςαμ ϊλεπ ξι απαοαίςηςεπ ρσμαλλαγέπ. Η λϋρη πξσ ποξςείμεςαι είμαι ϊλξι ξι πϊμςξι πξσ κεοδίζει έμαπ πελάςηπ μα απξθηκεϋξμςαι ρςημ ποξρχπική ςξσ ένσπμη κάοςα και μα επενεογάζξμςαι ρςξ σπξλξγιρςικϊ ρϋρςημα ςξσ κάθε καςαρςήμαςξπ πξσ μεςέυει ρςξ ποϊγοαμμα. Βλέπξσμε λξιπϊμ ϊςι ςξ ρυήμα ασςϊ, πξσ βαρίζεςαι ρε ένσπμεπ κάοςεπ, απαιςεί μικοϊςεοη πξλσπλξκϊςηςα, είμαι πιξ γοήγξοξ και πιξ εϋκξλξ ρςημ υοήρη απϊ έμα κεμςοικξπξιημέμξ ρϋρςημα Σξμέαπ μαζικώμ μεςατξοώμ ε έμα ρϋρςημα μέρχμ μαζικήπ μεςατξοάπ υοηριμξπξιξϋμςαι ένσπμεπ κάοςεπ για μα αμςικαςαρςήρξσμ ςα ειριςήοια. Έςρι ϊπξιξπ θέλει μα μεςακιμηθεί ή μα ςανιδέφει αμςί μα αγξοάρει έμα απλϊ ειριςήοιξ πιρςόμει ςημ κάοςα ςξσ με ςξ πξρϊ ςξσ ρσγκεκοιμέμξσ ειριςηοίξσ ή και με μεγαλϋςεοξ πξρϊ για πξλλέπ διαδοξμέπ. Ασςϊ μπξοεί μα γίμει ρε μια ρσρκεσή ασςϊμαςηπ πόληρηπ ειριςηοίχμ, ρε έμα κιϊρκι ή ακϊμα και μέρχ διαδικςϋξσ. Καςά ςημ είρξδξ ρςξ λεχτξοείξ ή ρε ξπξιξδήπξςε άλλξ μέρξ πξσ είμαι ρσμβαςϊ ςξπξθεςεί ςημ κάοςα ςξσ ρςη ρσρκεσή αμάγμχρηπ και έςρι γίμεςαι η ρσμαλλαγή. κξπϊπ είμαι η ποαγμαςξπξίηρη ςχμ ρσμαλλαγόμ εκςϊπ ρϋμδερηπ (off-line) καθόπ ασςϊπ ξ μηυαμιρμϊπ είμαι ξ καλϋςεοξπ για ποαγμαςξπξίηρη ρσμαλλαγόμ μικοξϋ ϊγκξσ. Η απαίςηρη μϊμιμηπ ρϋμδερηπ για ϊλεπ ςιπ ρσρκεσέπ αμάγμχρηπ, παοαδείγμαςξπ υάοη ρε έμα ρςαθμϊ ςοέμχμ, θα καςαρςξϋρε ασςξϋ ςξσ είδξσπ ηλεκςοξμική ρσμαλλαγή πξλϋ ακοιβή. Βέβαια 22

23 λϊγχ ςηπ απξσρίαπ μϊμιμηπ ρϋμδερηπ, απαιςείςαι έμαπ μηυαμιρμϊπ για ςημ απξτσγή εναπάςηρηπ ςξσ ρσρςήμαςξπ ϊπχπ απ πξϋμε υοηριμξπξίηρη ςξσ ίδιξσ ειριςηοίξσ πεοιρρϊςεοεπ απϊ μια τξοέπ. Ασςϊπ ξ μηυαμιρμϊπ ποξρτέοεςαι απϊ ςιπ κοσπςξγοατικέπ ρσμαοςήρειπ καθόπ και ςημ αρταλή απξθήκεσρη δεδξμέμχμ πξσ ποξρτέοει μια ένσπμη κάοςα. Ποέπει ακϊμα μα αματέοξσμε ϊςι ρςξμ ςξμέα ασςϊ, είμαι εναιοεςικά βξλική η υοήρη αρϋομαςχμ ένσπμχμ καοςόμ. Φοηριμξπξιόμςαπ μία ςέςξια κάοςα ξ υοήρςηπ μπξοεί μα ειρέλθει παοαδείγμαςξπ υάοη ρςξ μεςοϊ υχοίπ μα βγάλει καμ ςημ κάοςα απϊ ςξ πξοςξτϊλι ςξσ. Μια άλλη εταομξγή ςχμ αρϋομαςχμ ένσπμχμ καοςόμ είμαι ρςξμ γμχρςϊ ρε ϊλξσπ μαπ ςξμέα ςχμ διξδίχμ. Ο κάςξυξπ ςηπ ένσπμηπ κάοςαπ δεμ υοειάζεςαι μα πεοιμέμει ρςημ ξσοά για μα ενσπηοεςηθεί απϊ ςξμ εογαζϊμεμξ ρςα διϊδια. Δεμ υοειάζεςαι καμ μα ρςαμαςήρει. Σξπξθεςεί ςημ ένσπμη κάοςα ρε έμα ρσγκεκοιμέμξ ρημείξ ρςξ ασςξκίμηςϊ ςξσ και αοκεί μα πεοάρει απϊ ςημ ειδική διάβαρη για ςξσπ καςϊυξσπ ςέςξιχμ καοςόμ. Η κάοςα επικξιμχμεί αρϋομαςα με ςξ ρςαθμϊ ςχμ διξδίχμ και η υοέχρη γίμεςαι ασςϊμαςα και υχοίπ κϊπξ. Δίμαι ποξταμέπ ϊςι ςέςξια ρσρςήμαςα μειόμξσμ δοαμαςικά και ςιπ ξσοέπ αμαμξμήπ ςξμ ςξμέα ςηπ σγείαπ ςξμ ςξμέα ςηπ σγείαπ μπξοξϋμ μα υοηριμξπξιηθξϋμ ένσπμεπ κάοςεπ για ςημ απξθήκεσρη ςξσ ιρςξοικξϋ ςξσ αρθεμξϋπ καθόπ και πληοξτξοίεπ για ςημ αρταλιρςική κάλσφη πξσ διαθέςει. Έςρι καθέμαπ απϊ εμάπ μπξοεί μα έυει πάμςα μαζί ςξσ μια ένσπμη κάοςα ρςημ ξπξία σπάουει απξθηκεσμέμξ και πάμςα επίκαιοξ ςξ ιρςξοικϊ ςξσ. πχπ άλλχρςε δήλχρε ξ σπξσογϊπ σγείαπ ςηπ Ασρςοαλίαπ Tonny Abbott υιλιάδεπ ζχέπ θα είυαμ ρχθεί αμ ςξ ιρςξοικϊ εμϊπ αρθεμξϋπ ήςαμ διαθέριμξ ρςξσπ γιαςοξϋπ ρε πεοίπςχρη επείγξμςξπ πεοιρςαςικξϋ. Δπίρηπ απξτεϋγξμςαι υοξμξβϊοεπ και δαπαμηοέπ ενεςάρειπ καθόπ η κάοςα δίμει πξλλέπ απϊ ςιπ απαοαίςηςεπ πληοξτξοίεπ ρςξσπ γιαςοξϋπ. Σα υοήμαςα πξσ σπξλξγίζεςαι ϊςι ενξικξμξμξϋμςαι απϊ υοήρη ένσπμχμ καοςόμ ρςξμ ςξμέα ςηπ σγείαπ ρςημ Ασρςοαλία αμέουξμςαι ρε 300 εκαςξμμϋοια δξλάοια εςηρίχπ. Δπίρηπ ξι ίδιεπ ένσπμεπ κάοςεπ ρε πιξ ενελιγμέμη μξοτή μπξοξϋμ μα απξθηκεϋρξσμ και ρςξιυεία ςξσ τξοέα αρτάλιρηπ κάπξιξσ ποξρόπξσ. Έςρι βοίρκξσμ εταομξγή ρε έμαμ άλλξ κλάδξ ςηπ σγείαπ, ςα ταομακεία. Ο αρταλιρμέμξπ μπξοεί μα αγξοάρει ςξ ξπξιξδήπξςε τάομακξ με ρσμςαγή γιαςοξϋ (φητιακά πιρςξπξιημέμη ρςημ κάοςα) απϊ κάπξιξ ταομακείξ. Αμ ξ αρταλιρςικϊπ τξοέαπ ςξσ καλϋπςει ςα ένξδα, ξ αρταλιρμέμξπ δεμ πληοόμει ςίπξςα ρε μεςοηςά ή πληοόμει ςημ ϊπξια διατξοά. Η ρσμαλλαγή καςαυχοείςαι ασςϊμαςα ρςημ βάρη δεδξμέμχμ ςξσ εκάρςξςε αρταλιρςικξϋ τξοέα και τσρικά ρςξ ιρςξοικϊ ςηπ ταομακεσςικήπ αγχγήπ ςξσ αρθεμξϋπ. 23

24 1.5.6 ςξ Διαδίκςσξ ςαμ παοαγγείλξσμε κάςι με ςξμ παοαδξριακϊ ςοϊπξ απλά σπξγοάτξσμε ρε έμα υαοςί βεβαιόμξμςαπ έςρι ϊςι ποαγμαςξπξιήραμε ςημ παοαγγελία και ποϊκειςαι μα πληοόρξσμε ςξ ποξρσμτχμημέμξ πξρϊ. Για ςημ ποαγμαςξπξίηρη μιαπ αμάλξγηπ παοαγγελίαπ μέρχ διαδικςϋξσ υοειαζϊμαρςε έμαμ μηυαμιρμϊ πξσ μα παίζει ςξμ οϊλξ ςηπ σπξγοατήπ. Φοειαζϊμαρςε λξιπϊμ μια φητιακή σπξγοατή πξσ θα μπξοεί μα εγγσηθεί ϊςι ασςϊπ πξσ σπξγοάτει (φητιακά) ςημ παοαγγελία δεμ θα μπξοεί μα ςημ αομηθεί μεςά. Η φητιακή σπξγοατή ρςηοίζεςαι ρε έμα ζεϋγξπ αρϋμμεςοχμ κλειδιόμ. Ο εκάρςξςε σπξγοάτχμ έυει ρςημ καςξυή ςξσ έμα ιδιχςικϊ κλειδί, ρςξ ξπξίξ έυει ποϊρβαρη μϊμξμ ασςϊπ. Σξ κξιμϊ γμχοίζει έμα δεϋςεοξ κλειδί πξσ ρσρυεςίζεςαι με ςξ ιδιχςικϊ κλειδί. Ασςϊ ςξ κλειδί ξμξμάζεςαι δημϊριξ κλειδί (public key). Μϊμξ ξ ιδιξκςήςηπ ςξσ ιδιχςικξϋ κλειδιξϋ μπξοεί μα σπξγοάφει μια παοαγγελία ή έμα ρσμβϊλαιξ εμό ϊλξι μπξοξϋμ μα ελέγνξσμ ςημ γμηριϊςηςα ςηπ σπξγοατήπ υοηριμξπξιόμςαπ ςξ αμςίρςξιυξ ιδιχςικϊ κλειδί. Σξ δημϊριξ κλειδί διαμέμεςαι μέρχ εμϊπ πιρςξπξιηςικξϋ ςξ ξπξίξ εμπεοιέυει ςξ ϊμξμα ςξσ ιδιξκςήςη και μια ημεοξμημία λήνηπ. Πόπ μπξοξϋμε ϊμχπ μα νέοξσμε αμ ςξ δημϊριξ κλειδί πξσ πεοιέυεςαι ρςξ πιρςξπξιηςικϊ δεμ είμαι ρε υοήρη; Μια έμπιρςη αουή έυει φητιακά σπξγοάφει ςξ πιρςξπξιηςικϊ. Βέβαια για μα ελέγνξσμε ςημ σπξγοατή ςξσ πιρςξπξιηςικξϋ υοειαζϊμαρςε ςξ δημϊριξ κλειδί ςξσ σπξγοάτξμςα ςξ ξπξίξ βοίρκεςαι ρςξ πιρςξπξιηςικϊ ςξσ ίδιξσ. Ασςϊ ςξ πιρςξπξιηςικϊ επίρηπ σπξγοάτεςαι απϊ έμπιρςη αουή. Η αμαδοξμή ασςή ρσμευίζεςαι μέυοι ςη ρςιγμή πξσ ξ έλεγυξπ θα τςάρει ρςξ πιρςξπξιηςικϊ οίζαπ ςξ ξπξίξ ςξ εμπιρςεσϊμαρςε επειδή διαμεμήθηκε μέρχ εμϊπ ανιϊπιρςξσ καμαλιξϋ, ϊπχπ για παοάδειγμα μέρχ εμϊπ web browser. Βέβαια για ςημ υοήρη ςχμ φητιακόμ σπξγοατόμ είμαι απξλϋςχπ απαοαίςηςξ ςξ ιδιχςικϊ κλειδί μα είμαι ασρςηοά ιδιχςικϊ. Αμ κάπξιξπ μπξοεί μα αμςιγοάφει ςξ ιδιχςικϊ κλειδί κάπξιξσ άλλξσ ςϊςε η φητιακή σπξγοατή δεμ θα αμήκει πλέξμ μϊμξ ρςξμ κάςξυξ ςηπ. Για ασςϊ ςξ λϊγξ ςξ ιδιχςικϊ κλειδί ποέπει μα απξθηκεϋεςαι ρε έμα απξλϋςχπ αρταλέπ μέοξπ απϊ ϊπξσ καμέμαπ δεμ θα μπξοεί μα ςξ αμςιγοάφει και μϊμξ ξ ιδιξκςήςηπ θα μπξοεί μα ςξ υοηριμξπξιήρει. Σξ πιξ αρταλέπ μέοξπ για ςημ απξθήκεσρη εμϊπ ιδιχςικξϋ κλειδιξϋ είμαι έμα ςμήμα κοσπςξγοατημέμξσ σλικξϋ ςξ ξπξίξ ρσυμά απξκαλείςαι crypto token. Μια ένσπμη κάοςα μπξοεί μα θεχοηθεί ςξ πιξ βξλικϊ και πλέξμ μεςατέοριμξ κοσπςξγοατημέμξ σλικϊ πξσ μπξοεί μα υοηριμξπξιηθεί για ςξμ ρκξπϊ ασςϊ. Οι ένσπμεπ κάοςεπ είμαι ικαμέπ μα ποαγμαςξπξιήρξσμ ςημ διαδικαρία σπξγοατήπ μέρα ρςημ κάοςα εμό ςημ ίδια ρςιγμή δεμ παοέυξσμ καμία ρσμάοςηρη για ςημ εναγχγή ςξσ ιδιχςικξϋ κλειδιξϋ. Η μξμξθερία, ρε πξλλέπ Δσοχπαψκέπ υόοεπ, σπαγξοεϋει ϊςι ςξ ιδιχςικϊ κλειδί θα ποέπει μα δημιξσογείςαι μέρα ρςημ κάοςα. Έςρι ρε 24

25 ρσμδσαρμϊ με ςημ απαίςηρη μα μημ σπάουει ςοϊπξπ εναγχγήπ ςξσ, καθιρςά εμςελόπ απίθαμξ ςξ εμδευϊμεμξ αμςιγοατήπ ςξσ ε έμα κλειρςό, καθξοιρμέμξ πεοιβάλλξμ ε έμα κλειρςϊ, καθξοιρμέμξ πεοιβάλλξμ ϊπχπ μια μεγάλη επιυείοηρη ή έμα παμεπιρςήμιξ, μπξοξϋμ μα υοηριμξπξιηθξϋμ πξλλαπλόμ εταομξγόμ ένσπμεπ κάοςεπ. Μεοικέπ απϊ ςιπ δσμαςϊςηςεπ πξσ μαπ παοέυξσμ είμαι: Δλεγυϊμεμη είρξδξπ ρςα κςίοια Ποϊρβαρη ρε ποξρχπικξϋπ σπξλξγιρςέπ Ποϊρβαρη ρςξ ερχςεοικϊ δίκςσξ ή και ρςξσπ ενσπηοεςηςέπ Δσμαςϊςηςα για υοημαςικέπ ρσμαλλαγέπ (πληοχμή ταγηςξϋ, αμαλήφειπ- καςαθέρειπ μέρχ ΑΣΜ) ρξ η ςευμξλξγία ςχμ ένσπμχμ καοςόμ ποξξδεϋει και απξκςά μεγαλϋςεοη απξδξυή, ξι ένσπμεπ κάοςεπ θα αουίρξσμ μα βοίρκξμςαι ρςα πξοςξτϊλια ϊλχμ μαπ. 25

26 Κετάλαιξ 2 Αουιςεκςξμική και σλικό ένσπμωμ καοςώμ πχπ αματέοαμε ρςξ ποξηγξϋμεμξ κετάλαιξ, μέρα ρςξ πλαρςικϊ σπϊρςοχμα ςχμ ένσπμχμ καοςόμ σπάουει εμρχμαςχμέμξ έμα ξλξκληοχμέμξ κϋκλχμα πξσ πεοιέυει ρςξιυεία για μεςάδξρη, απξθήκεσρη και επενεογαρία δεδξμέμχμ. Μια ένσπμη κάοςα μπξοεί ακϊμα μα έυει απϊ ςημ μια ϊφη μια αμάγλστη επιτάμεια (embossed area) και απϊ ςημ άλλη μια μαγμηςική ςαιμία. Μια ένσπμη κάοςα δεμ πεοιέυει ςοξτξδξςικϊ, πληκςοξλϊγιξ ή ξθϊμη. Για ςημ επικξιμχμία με ςξμ ενχςεοικϊ κϊρμξ, μια ένσπμη κάοςα ςξπξθεςείςαι μέρα ή κξμςά ρε μια σρκεσή Τπξδξυήπ Κάοςαπ (CAD - Card Acceptance Device) αμάλξγα με ςξμ ςϋπξ ςηπ. Η ΤΚΔΤΉ ΤΠΟΔΟΦΉ ΚΆΡΣΑ ρσμδέεςαι με έμαμ ηλεκςοξμικϊ σπξλξγιρςή. ςξ ρυήμα 2.1 ταίμεςαι μια ςσπική ένσπμη κάοςα. Δικϊμα 2.1: Υσρική Δξμή μιαπ ςσπικήπ ένσπμηπ κάοςαπ 2.1 Βαρικά Δίδη Ένσπμωμ Καοςώμ Οι ένσπμεπ κάοςεπ καςαςάρρξμςαι ρε διάτξοεπ καςηγξοίεπ αμάλξγα με ςα υαοακςηοιρςικά ςξσπ. Παοακάςχ αματέοξσμε ςα ρημαμςικϊςεοα είδη ασςόμ Κάοςεπ Μμήμηπ - Κάοςεπ με μικοξεπενεογαρςή Οι κάοςεπ μμήμηπ δεμ είμαι ποαγμαςικά ένσπμεπ επειδή δεμ έυξσμ επενεογαρςική ιρυϋ μιαπ και δεμ διαθέςξσμ μικοξεπενεογαρςή. Οι κάοςεπ ασςϊ ςξσ είδξσπ έυξσμ μϊμξ έμα chip μμήμηπ. Σσπικά ξι κάοςεπ ασςέπ 26

27 μπξοξϋμ μα απξθηκεϋρξσμ μέυοι μεοικέπ δεκάδεπ ΚΒ δεδξμέμχμ. Φοηριμξπξιξϋμςαι για απξθήκεσρη δεδξμέμχμ αλλά κσοίχπ ραμ ποξπληοχμέμξσ υοϊμξσ ςηλετχμικέπ κάοςεπ ή για ςημ αγξοά άλλχμ ρσγκεκοιμέμχμ αγαθόμ πξσ έυξσμ ποξπληοχθεί. Δτϊρξμ ξι κάοςεπ μμήμηπ δεμ διαθέςξσμ Κεμςοική Μξμάδα Δπενεογαρίαπ, για ςημ επενεογαρία ςχμ δεδξμέμχμ ςξσπ, υοηριμξπξιείςαι έμα απλϊ κϋκλχμα ικαμϊ μϊμξ για ςημ εκςέλερη μεοικόμ απλόμ, εκ ςχμ ποξςέοχμ ποξγοαμμαςιρμέμχμ εμςξλόμ. Ασςϊ ςξ κϋκλχμα έυει ποξταμόπ πξλϋ πεοιξοιρμέμεπ δσμαςϊςηςεπ και δεμ μπξοεί μα επαμαποξγοαμμαςιρςεί. Έςρι ϊςαμ ςα δεδξμέμα πξσ βοίρκξμςαι απξθηκεσμέμα ρςημ κάοςα δεμ μαπ είμαι υοήριμα πλέξμ ή ϊςαμ παοαδείγμαςξπ υάοη η ανία μιαπ ςηλεκάοςαπ εναμςληθεί, ςϊςε η κάοςα δεμ μπξοεί μα επαμαυοηριμξπξιηθεί και είμαι πλέξμ άυοηρςη. Αμάλξγα με ςιπ απαιςήρειπ αρτάλειαπ, η ποϊρβαρη ρςα δεδξμέμα μιαπ κάοςαπ μμήμηπ μπξοεί μα ποξρςαςεϋεςαι. Για παοάδειγμα η λξγική μιαπ ςηλεκάοςαπ δεμ επιςοέπει ςημ αϋνηρη ςξσ σπξλξίπξσ ςχμ μξμάδχμ ςηπ. Βέβαια ξι κάοςεπ μμήμηπ μπξοξϋμ μα πλαρςξγοατηθξϋμ ρυεςικά εϋκξλα για ασςϊ καλϊ είμαι ρε εταομξγέπ με ασνημέμεπ απαιςήρειπ ρε αρτάλεια μα υοηριμξπξιξϋμςαι κάοςεπ με επενεογαρςή. Οι κάοςεπ με μικοξεπενεογαρςή μπξοξϋμ μα θεχοηθξϋμ ένσπμεπ ατξϋ διαθέςξσμ επενεογαρςική ιρυύ, ποξρτέοξμςαπ έςρι μεγαλϋςεοη αρτάλεια και λειςξσογικϊςηςα. ε μια ςέςξιξσ είδξσπ κάοςα ςα δεδξμέμα δεμ είμαι πξςέ άμερα διαθέριμα ρςξ ενχςεοικϊ πεοιβάλλξμ. Η ποϊρβαρη ρςη μμήμη γίμεςαι μϊμξ μέρχ ςξσ επενεογαρςή ξ ξπξίξπ διαυειοίζεςαι ςημ πληοξτξοία βάρει εμϊπ ρσμϊλξσ ποξωπξθέρεχμ (κχδικξί ποϊρβαρηπ, κοσπςξγοάτηρη, κ.α.) και εμςξλόμ πξσ δέυεςαι απϊ ςξ ενχςεοικϊ πεοιβάλλξμ. Οι κάοςεπ με μικοξεπενεογαρςή διακοίμξμςαι για ςημ λειςξσογικϊςηςα ςξσπ καθόπ μπξοξϋμ μα καςαρκεσαρςξϋμ απξκλειρςικά και μϊμξ για μια εταομξγή ή μα δξθεί ρε ασςέπ η δσμαςϊςηςα επαμαποξγοαμμαςιρμξϋ. Η λειςξσογικϊςηςα ςξσπ πεοιξοίζεςαι μϊμξ απϊ ςξ μέγεθξπ ςηπ μμήμηπ και απϊ ςημ επενεογαρςική ιρυϋ πξσ διαθέςξσμ. Οι κάοςεπ με μικοξεπενεογαρςή βοίρκξσμ εταομξγή ρε ϊλξσπ ςξσπ ςξμείπ πξσ αματέοαμε ρςξ ποξηγξϋμεμξ κετάλαιξ. Η πξλϋ μεγάλη απξδξυή ξδήγηρε ρςημ μαζική παοαγχγή ςέςξιξσ είδξσπ καοςόμ γεγξμϊπ πξσ επέτεοε δοαμαςική μείχρη ρςημ ςιμή ςξσπ. Έςρι ρςιπ μέοεπ μαπ μια κάοςα με μικοξεπενεογαρςή κξρςίζει πεοίπξσ απϊ 3$ έχπ 15$ αμάλξγα με ςξ μέγεθξπ ςηπ μμήμηπ, ςιπ δσμαςϊςηςεπ ςξσ επενεογαρςή και ςξ λξγιρμικϊ ςηπ κάοςαπ. Ποέπει ςελικά μα αματέοξσμε ϊςι ξ ϊοξπ ένσπμη κάοςα αματέοεςαι καςά ρϋμβαρη και ρςα δσξ παοαπάμχ είδη καοςόμ. ςη ρσμέυεια ςηπ εογαρίαπ ασςήπ με ςξμ ϊοξ ένσπμη κάοςα θα αματεοϊμαρςε ρςιπ κάοςεπ με μικοξεπενεογαρςή. 27

28 2.1.2 Κάοςεπ επατήπ - Αρύομαςεπ Κάοςεπ Απαοαίςηςη ποξωπϊθερη για μα επικξιμχμήρξσμε με μια κάοςα επατήπ είμαι μα ςημ ειράγξσμε μέρα ρε μια σρκεσή Τπξδξυήπ Κάοςαπ. Η επικξιμχμία γίμεςαι μέρχ ςχμ 8 (ξκςό) ρημείχμ επατήπ ςηπ κάοςαπ ςα ξπξία πεοιγοάτξμςαι αμαλσςικά παοακάςχ. Μια ένσπμη κάοςα ποέπει μα ςξπξθεςηθεί ρε μια σρκεσή Τπξδξυήπ Κάοςαπ με ςξμ ρχρςϊ ςοϊπξ και με ςημ ρχρςή τξοά. Έςρι ρε εταομξγέπ πξσ υοειαζϊμαρςε εναιοεςικά γοήγξοεπ ρσμαλλαγέπ ποξςιμξϋμε ςιπ αρϋομαςεπ κάοςεπ. Αματέοξσμε ραμ παοάδειγμα ϊςι αρϋομαςεπ κάοςεπ υοηριμξπξιξϋμςαι ρςξμ ςξμέα ςχμ μαζικόμ μεςατξοόμ ή για ποϊρβαρη ρε ιδιχςικξϋπ υόοξσπ. Οι αρϋομαςεπ κάοςεπ δεμ υοειάζεςαι μα ςξπξθεςηθξϋμ μέρα ρε μια σρκεσή Τπξδξυήπ Κάοςαπ. Δπικξιμχμξϋμ με ςξ ενχςεοικϊ πεοιβάλλξμ μέρχ μιαπ κεοαίαπ πξσ βοίρκεςαι ςσλιγμέμη ρςξ ερχςεοικϊ ςηπ κάοςαπ. Η ςοξτξδξρία μπξοεί μα παοέυεςαι ερχςεοικά απϊ μια μπαςαοία ή μα ρσλλέγεςαι απϊ ςημ κεοαία. Οι αρϋομαςεπ κάοςεπ επικξιμχμξϋμ με ςη σρκεσή Τπξδξυήπ Κάοςαπ μέρχ ηλεκςοξμαγμηςικόμ κσμάςχμ. Δικϊμα 2.2: Υσρική δξμή μιαπ ςσπικήπ αρϋομαςηπ κάοςαπ ςα πλεξμεκςήμαςα ςχμ αρϋομαςχμ καοςόμ μπξοξϋμε μα ρσμπεοιλάβξσμε και ςημ αμθεκςικϊςηςα ςξσπ ρςξ υοϊμξ και ρςημ εκςεςαμέμη υοήρη. Ασςϊ ρσμβαίμει επειδή δεμ σπάουξσμ ρημεία επατήπ πξσ μα τθείοξμςαι με ςξμ καιοϊ. Δπίρηπ ξι κάοςεπ ασςξϋ ςξσ είδξσπ δεμ υοειάζεςαι μα είμαι ρσγκεκοιμέμξσ μεγέθξσπ έςρι όρςε μα εταομϊζξσμ ακοιβόπ ρε μια ρυιρμή μιαπ σρκεσήπ Τπξδξυήπ Κάοςαπ. Υσρικά ξι αρϋομαςεπ κάοςεπ έυξσμ και αοκεςά μειξμεκςήμαςα. ςαμ η ςοξτξδξρία γίμεςαι μέρχ ςξσ ενχςεοικξϋ πεοιβάλλξμςξπ ςϊςε η ιρυϋπ πξσ τθάμει ρςξμ επενεογαρςή είμαι πεοιξοιρμέμη με απξςέλερμα ξι δσμαςϊςηςεπ ςξσ επενεογαρςή μα είμαι πεοιξοιρμέμεπ. Ακϊμα για ςημ αμςαλλαγή δεδξμέμχμ με μια σρκεσή Τπξδξυήπ Κάοςαπ η κάοςα θα ποέπει μα βοίρκεςαι ρε μια ποξκαθξοιρμέμη απϊρςαρη. Αμ η κάοςα κιμείςαι εκςϊπ 28

29 εμβέλειαπ πξλϋ γοήγξοα ςϊςε μϊμξ μια πεοιξοιρμέμη πξρϊςηςα δεδξμέμχμ θα μεςαδξθεί. Δίμαι μάλιρςα πξλϋ πιθαμϊμ μα διακξπεί μια ρσμαλλαγή ποιμ ξλξκληοχθεί, υχοίπ μα ςξ γμχοίζει ξ υοήρςηπ, επειδή η κάοςα βοέθηκε εκςϊπ εμβέλειαπ. Σέλξπ, ποέπει μα αματέοξσμε ϊςι ξ ρσμδσαρμϊπ αμαλξγικήπ και φητιακήπ ςευμξλξγίαπ καθιρςά ςιπ αρϋομαςεπ κάοςεπ πιξ ακοιβέπ απϊ κάοςεπ επατήπ αμάλξγχμ δσμαςξςήςχμ Δμαλλακςικά Δίδη ένσπμωμ Καοςώμ Ποέπει μα αματέοξσμε ϊςι εκςϊπ απϊ ςιπ ένσπμεπ κάοςεπ έυξσμ σλξπξιηθεί και διατξοεςικέπ ςευμξλξγίεπ με υαοακςηοιρςικά, εταομξγέπ, πλεξμεκςήμαςα παοϊμξια με ασςά ςχμ ένσπμχμ καοςόμ. Ποέπει μα αματέοξσμε ςα USB tokens και ςα Smart Buttons. Σα Smart Buttons πεοιέυξσμ μπαςαοία και έςρι έυξσμ δική ςξσπ ςοξτξδξρία. Για μα γίμει επικξιμχμία με έμα Smart Button ποέπει ασςϊ μα ςξπξθεςηθεί ρε μια ρσρκεσή σπξδξυήπ. Σα USB tokens ρσμδέξμςαι απεσθείαπ με έμαμ ποξρχπικϊ σπξλξγιρςή μέρχ ςηπ θϋοαπ USB έςρι δεμ υοειάζξμςαι επιπλέξμ ρσρκεσέπ αμάγμχρηπ. Δικϊμα 2.3: Έμα Smart Button ςευμξλξγίαπ Java Card Δικϊμα 2.4: Έμα USB token 2.2 Πεοιγοατή ςξσ σλικξύ (hardware) ςωμ Ένσπμωμ Καοςώμ Μια ένσπμη κάοςα έυει ξκςό ρημεία επατήπ, μια κεμςοική μξμάδα επενεογαρίαπ και διάτξοα είδη μμήμηπ. Μεοικέπ κάοςεπ τέοξσμ ακϊμα και ρσμεπενεογαρςή για μαθημαςικξϋπ σπξλξγιρμξϋπ. 29

30 2.2.1 ημεία επατήπ Μια ένσπμη κάοςα έυει ξκςό μηυαμικέπ επατέπ πξσ υοηριμξπξιξϋμςαι για ςοξτξδξρία, για παλμξϋπ οξλξγιξϋ και για μεςάδξρη δεδξμέμχμ. Σξ ποϊςσπξ ISO καθξοίζει ςημ θέρη, ςξ ελάυιρςξ μέγεθξπ και ςημ λειςξσογία ςηπ κάθε επατήπ. Δικϊμα 2.5 Δπατέπ ρε μια ένσπμη κάοςα Πεοιγοάτξσμε αμαλσςικά: Vcc: Φοηριμξπξιείςαι για μα ςοξτξδξςεί με ςάρη ςξ κϋκλχμα. σμήθχπ, η ςάρη κσμαίμεςαι μεςανϋ 4.5V και 5.5V. ςξ μέλλξμ θα δξϋμε μικοϊςεοεπ ςάρειπ πξσ θα κσμαίμξμςαι πεοίπξσ ρςα 3V μα υοηριμξπξιξϋμςαι ϊλξ και πεοιρρϊςεοξ για ςημ ςοξτξδξρία ςχμ ένσπμχμ καοςόμ (ήδη ξι κάοςεπ SIM ρςα κιμηςά ςηλέτχμα ςοξτξδξςξϋμςαι με ςάρη 3V). RST: Φοηριμξπξιείςαι για ςημ απξρςξλή ςξσ ρήμαςξπ reset ρςξμ μικοξεπενεογαρςή. Ασςή η διαδικαρία καλείςαι warm reset. Έμαπ διατξοεςικϊπ ςοϊπξπ για μα κάμξσμε reset ςξμ επενεογαρςή είμαι μα αταιοέρξσμε ςημ ςοξτξδξρία και καςϊπιμ μα ςημ επαματέοξσμε. Η μέθξδξπ ασςή καλείςαι cold reset. CLK: Φοηριμξπξιείςαι για ςημ ςοξτξδξρία ςξσ επενεογαρςή με παλμξϋπ οξλξγιξϋ (clock signal). GND: Φοηριμξπξιείςαι για ςημ γείχρη ςξσ κσκλόμαςξπ Vpp: Φοηριμξπξιείςαι ραμ ρήμα σφηλήπ ςάρηπ ςξ ξπξίξ είμαι απαοαίςηςξ για ςξμ ποξγοαμμαςιρμϊ ςηπ μμήμηπ ςϋπξσ EΔPROM. Οι ςελεσςαίαπ ςευμξλξγίαπ ένσπμεπ κάοςεπ έυξσμ ςημ δσμαςϊςηςα μα δημιξσογήρξσμ ασςήμ ςημ ςάρη μϊμεπ ςξσπ ξπϊςε και η επατή ασςή δεμ υοηριμξπξιείςαι. Ι/Ο: Φοηριμξπξιείςαι για ςημ μεςατξοά δεδξμέμχμ απϊ και ποξπ ςημ κάοςα. Η μεςατξοά γίμεςαι με ςημ μέθξδξ half-duplex πξσ ρημαίμει ϊςι ςα δεδξμέμα μεςαδίδξμςαι μϊμξ ποξπ μια καςεϋθσμρη ρε κάθε ρσγκεκοιμέμη υοξμική ρςιγμή. RFU: Οι επατέπ ασςέπ δεμ υοηριμξπξιξϋμςαι αλλά σπάουξσμ για μελλξμςική υοήρη. 30

31 2.2.2 Κεμςοική Μξμάδα Δπενεογαρίαπ Η ΚΜΔ πξσ τέοξσμ ξι πεοιρρϊςεοεπ κάοςεπ παλαιϊςεοηπ ςευμξλξγίαπ είμαι έμαπ 8-bit μικοξελεγκςήπ με οσθμϊ οξλξγιξϋ έχπ 5ΜΗz. ςιπ μέοεπ μαπ ξι πεοιρρϊςεοεπ ένσπμεπ κάοςεπ υοηριμξπξιξϋμ 32bit επενεογαρςέπ, ςευμξλξγίαπ RISC, με οσθμϊ οξλξγιξϋ απϊ 25 έχπ 32 MHz. συμά ξι ένσπμεπ κάοςεπ τέοξσμ και έμαμ κοσπςξγοατικϊ ρσμεπενεογαρςή ξ ξπξίξπ βελςιόμει ςιπ επιδϊρειπ κοσπςξγοατικόμ λειςξσογιόμ. Έςρι ϊςαμ η παοαγχγή μιαπ φητιακήπ σπξγοατήπ γίμεςαι ενξλξκλήοξσ μέρα ρςημ κάοςα, ςϊςε δεμ υοειάζεςαι ςξ ιδιχςικϊ κλειδί ςξσ υοήρςη μα γμχρςξπξιηθεί ρε καμέμαμ εκςϊπ κάοςαπ. Δικϊμα 2.6: Παοάδειγμα εμϊπ chip και ςχμ ρσρςαςικόμ ςξσ ύρςημα μμήμηπ Μια ένσπμη κάοςα ρσμήθχπ πεοιέυει ςοία είδη μμήμηπ: μϊμιμη αμεςάβληςη μμήμη, μϊμιμη μεςαβληςή μμήμη και ποξρχοιμή μεςαβληςή μμήμη. ROM, EΔPROM και RAM είμαι αμςίρςξιυα ξι ςοειπ επικοαςέρςεοξι ςϋπξι μμήμηπ για ςα παοαπάμχ είδη. ROM (Read Only Memory). Σα δεδξμέμα πξσ απξθηκεϋξμςαι ρςημ μμήμη ROM παοαμέμξσμ ρςημ κάοςα ακϊμα και ϊςαμ δεμ σπάουει ςοξτξδξρία. Η μμήμη ROM υοηριμξπξιείςαι μϊμξ για αμάγμχρη δεδξμέμχμ καθόπ ςα δεδξμέμα πξσ πεοιέυει εγοάτηραμ ρε ασςήμ καςά ςημ διαδικαρία καςαρκεσήπ ςηπ κάοςαπ. Η μμήμη ROM πεοιέυει οξσςίμεπ ςξσ λειςξσογικξϋ ρσρςήμαςξπ καθόπ και μϊμιμα δεδξμέμα. Μπξοεί ακϊμα μα πεοιέυει και εταομξγέπ για ςξμ υοήρςη. Η διαδικαρία καςά ςημ ξπξία εγγοάτεςαι μια δσαδική ακξλξσθία ρςημ 31

32 ROM καλείςαι masking και μπξοεί μα γίμει μϊμξ καςά ςημ καςαρκεσή ςξσ κσκλόμαςξπ. EEPROM (Electrical Erasable Programmable Read Only Memory). H EΔPROM ϊπχπ και η ROM διαςηοεί ςα δεδξμέμα ςηπ ακϊμα και ϊςαμ δεμ σπάουει ςοξτξδξρία. Βέβαια ςα πεοιευϊμεμα ςηπ EEPROM μπξοξϋμ μα αλλαυθξϋμ καςά ςημ διάοκεια καμξμικήπ υοήρηπ ςηπ κάοςαπ. Η EEPROM είμαι για ςημ ένσπμη κάοςα ϊςι ξ ρκληοϊπ δίρκξπ για έμαμ σπξλξγιρςή. Μια EEPROM μπξοεί μα αμςένει ςξ λιγϊςεοξ κϋκλξσπ εγγοατήπ εμό ςα δεδξμέμα μπξοξϋμ μα διαςηοηθξϋμ ρε ασςήμ ςξσλάυιρςξμ 10 υοϊμια. Η αμάγμχρη απϊ ςημ EEPROM είμαι ςϊρξ γοήγξοη ϊρξ και απϊ ςημ RAM αλλά η εγγοατή ρςημ EEPROM είμαι 1000 τξοέπ πιξ αογή. RAM (Random Access Memory). H RAM υοηριμξπξιείςαι ραμ υόοξπ εογαρίαπ για απξθήκεσρη και αλλαγή δεδξμέμχμ. Σξ βαρικϊςεοξ υαοακςηοιρςικϊ ςηπ είμαι ϊςι ϊςαμ η κάοςα βοεθεί εκςϊπ ςοξτξδξρίαπ ςϊςε ςα δεδξμέμα πξσ βοίρκξμςαι ρςημ RAM υάμξμςαι. Ποέπει μα αματέοξσμε ϊςι πιξ τθημή απϊ ςιπ 3 είμαι η ROM. Μεςά ακξλξσθεί η EEPROM εμό η ακοιβϊςεοη είμαι η RAM. ςιπ μέοεπ μαπ σπάουξσμ μμήμεπ διατξοεςικήπ ςευμξλξγίαπ ϊπχπ είμαι η FLASH. H μμήμη FLASH είμαι έμα είδξπ μϊμιμηπ μεςαβληςήπ μμήμηπ και ρε πξλλέπ πεοιπςόρειπ αμςικαθιρςά ςημ μμήμη EEPROM Αρτάλεια σλικξύ κξπϊπ καςά ςξμ ρυεδιαρμϊ ςξσ ξλξκληοχμέμξσ κσκλόμαςξπ μιαπ ένσπμηπ κάοςαπ είμαι ασςϊ μα παοέυει σφηλή αρτάλεια ρςα δεδξμέμα πξσ βοίρκξμςαι απξθηκεσμέμα ρςημ κάοςα. Για ασςϊμ ςξμ λϊγξ ξ επενεογαρςήπ και η μμήμη ρσμσπάουξσμ ρςξ ίδιξ κϋκλχμα έςρι όρςε μα μημ μπξοεί κάπξιξπ μα σπξκλέφει ςα ρήμαςα πξσ αμςαλλάρρξμςαι μεςανϋ ςξσπ. Βέβαια καςά ςξμ ρυεδιαρμϊ ςξσ ξλξκληοχμέμξσ λαμβάμξμςαι σπϊφη πξλϋ πεοιρρϊςεοεπ εμδευϊμεμεπ απειλέπ. πχπ, αταίοερη ρςοχμάςχμ ασςξϋ έςρι όρςε μα γίμει δσμαςή ξπςική αμάγμχρη ςχμ δεδξμέμχμ, υειοιρμϊπ ςηπ ςοξτξδξρίαπ ή ςξσ οξλξγιξϋ με ρκξπϊ ςημ καςάοοεσρη ςξσ επενεογαρςή, επιθέρειπ πξσ γίμξμςαι με σφηλέπ θεομξκοαρίεπ ή ακςίμεπ Φ, καθόπ και πξλλέπ άλλεπ. Υσρικά έυξσμ σιξθεςηθεί διάτξοεπ μέθξδξι για ςημ ποξρςαρία ςξσ ξλξκληοχμέμξσ. Για παοάδειγμα αματέοξσμε ϊςι παθηςικά ρςοόμαςα έυξσμ ποξρςεθεί έςρι όρςε μα αμςιμεςχπιρςεί η αμάλσρη ςξσ ξλξκληοχμέμξσ με ςημ ςευμική αταίοερηπ ςχμ ρςοχμάςχμ ςξσ. Οι γοαμμέπ διεσθϋμρεχμ ςηπ μμήμηπ καθόπ και ςα κελιά μμήμηπ έυξσμ αρσμήθιρςη διάςανη έςρι όρςε η τσρική ενέςαρη ςηπ μμήμηπ μα γίμει δσρκξλϊςεοη. Ακϊμα ποέπει μα 32

33 αματέοξσμε ϊςι ξοιρμέμα ξλξκληοχμέμα έυξσμ ςημ δσμαςϊςηςα μα αμςιλητθξϋμ ϊςι έμα παοαπάμχ ρςοόμα αταιοέθηκε ϊπχπ ρσμβαίμει ϊςαμ κάπξιξπ θέλει μα ενεςάρει ςξ ξλξκληοχμέμξ. Δπιπλέξμ είμαι ρε θέρη μα αμςιλητθξϋμ διατξοξπξιήρειπ ρςημ ςοξτξδξρία ή ρςξ οξλϊι και αμςιδοξϋμ ςεομαςίζξμςαπ ςημ λειςξσογία ςξσπ. 2.3 Διαδικαρία καςαρκεσήπ ένσπμωμ καοςώμ Καςά ςημ διαδικαρία καςαρκεσήπ μιαπ ένσπμηπ κάοςαπ λαμβάμξσμ υόοα ςα παοακάςχ ξκςό ρςάδια. Καςαρκεσή ςξσ ξλξκληοωμέμξσ. Ασςϊ γίμεςαι με ςημ ρσμηθιρμέμη διαδικαρία καςαρκεσήπ κσκλχμάςχμ. Καςαρκεσή ξλόκληοξσ ςξσ ςμήμαςξπ ςωμ επατώμ. Σξ κάθε ξλξκληοχμέμξ ρσμδέεςαι με ςξ ςμήμα ςχμ υοσρόμ επατόμ με ρκξπϊ ςημ καςαρκεσή ξλϊκληοξσ ςξσ ςμήμαςξπ ςχμ επατόμ. Καςαρκεσή ςηπ πλαρςικήπ κάοςαπ. Σξ PVC ρσυμά υοηριμξπξιείςαι ραμ ςξ σλικϊ ςηπ κάοςαπ. ε ασςϊ ςξ βήμα ςσπόμεςαι και η κάοςα. Σξπξθέςηρη ςξσ ςμήμαςξπ ςωμ επατώμ. Μία ςοϋπα αμξίγεςαι ρςημ κάοςα και ςξπξθεςείςαι ξλϊκληοξ ςξ ςμήμα ςχμ επατόμ. Αουικξπξίηρη. Σα αουεία καθόπ και ςα ποξγοάμμαςα πξσ είμαι κξιμά για μια ρειοά καοςόμ τξοςόμξμςαι ρςημ μμήμη EEPROM ρε ασςήμ ςη τάρη. Ποξρωπξπξίηρη. Σα δεδξμέμα ςξσ υοήρςη ςηπ ρσγκεκοιμέμηπ κάοςαπ ειράγξμςαι ρε ασςήμ ςημ τάρη. σμήθχπ ασςά πεοιλαμβάμξσμ ςξ ϊμξμα ςξσ, ςξμ αοιθμϊ λξγαοιαρμξϋ ςξσ ρςημ ςοάπεζα, ή ςξ ιδιχςικϊ ςξσ κλειδί. Σέλξπ ρε ασςήμ ςημ τάρη ςσπόμξμςαι ρςημ κάοςα ςξ ϊμξμα ςξσ καςϊυξσ ςηπ, ίρχπ και η τχςξγοατία ςξσ. Η καςαρκεσή μιαπ ένσπμηπ κάοςαπ είμαι μια πξλϋπλξκη διαδικαρία, ρςημ ξπξία ςα βαρικά για ςημ επιςσυία παοαγχγήπ εμϊπ πξιξςικξϋ ποξψϊμςξπ είμαι η ρχρςή ςξπξθέςηρη και εμρχμάςχρη ςξσ chip πάμχ ρςξ πλαρςικϊ. Η ςελεσςαία διαδικαρία ασςή ξμξμάζεςαι καςαρκεσή κάοςαπ (card fabrication). Η ϊλη διαδικαρία νεκιμά με ςξμ καθξοιρμϊ ςχμ απαιςήρεχμ ςηπ εταομξγήπ. Απϊ εκεί αμςλξϋμε πληοξτξοίεπ για ςξ είδξπ ςξσ chip, για ςημ κάοςα και για ςξ λξγιρμικϊ πξσ υοειαζϊμαρςε. Σα ρςάδια ςηπ καςαρκεσήπ ςηπ κάοςαπ ταίμξμςαι ρςημ παοακάςχ εικϊμα 33

34 Δικϊμα 2.7: Σα ρςάδια ςηπ καςαρκεσήπ ςηπ ένσπμηπ κάοςαπ Ποξδιαγοατέπ ςξσ CHIP ςημ διαδικαρία για ςημ επιλξγή ςξσ εμρχμαςχμέμξσ κσκλόμαςξπ ςηπ κάοςαπ σπάουξσμ πξλλξί παοάγξμςεπ πξσ ποέπει μα καθξοιρςξϋμ. Για παοάδειγμα, απ σπξθέρξσμε ϊςι έυξσμε μια κάοςα με CPU αμ και η καςαρκεσή μιαπ κάοςαπ πξσ έυει μϊμξ μμήμη είμαι πεοίπξσ έμα σπξρϋμξλξ ασςόμ πξσ θα πεοιγοάφξσμε παοακάςχ. Οι βαρικέπ παοάμεςοξι για ςημ καςαρκεσή ςξσ chip είμαι ξι παοακάςχ: - ξ ςϋπξπ ςξσ μικοξεπενεογαρςή πξσ θα υοηριμξπξιήρξσμε 34

35 - ςξ μέγεθξπ ςηπ ROM - ςξ μέγεθξπ ςηπ RAM - ξ ςϋπξπ ςηπ εσμεςάβληςηπ μμήμηπ (π.υ. EPROM,EEPROM) - ςξ μέγεθξπ ςηπ εσμεςάβληςηπ μμήμηπ - η ςαυϋςηςα ςξσ οξλξγιξϋ - ξι ηλεκςοξμικξί παοάμεςοξι - ξι παοάμεςοξι επικξιμχμίαπ - ξ μηυαμιρμϊπ ςξσ RESET - ςξ SLEEP MODE (ϊπξσ καςαμαλόμεςαι η ελάυιρςη δσμαςή ιρυϋ) ςημ ποαγμαςικϊςηςα ξι καςαρκεσαρςέπ έυξσμ έμα εσοϋ τάρμα απϊ ποξψϊμςα ρςα ξπξία ξι παοαπάμχ παοάμεςοξι έυξσμ ποξκαθξοιρςεί. Γι ασςϊ, η εογαρία ςξσ designer είμαι μα επιλένει ςξ πιξ καςάλληλξ ποξψϊμ ρε μια εταομξγή. Η αρτάλεια είμαι έμα πάοα πξλϋ ρημαμςικϊ θέμα για ςημ εκάρςξςε εταομξγή και μπξοεί μα σπάουξσμ επίρηπ και κάπξιεπ επιπλέξμ απαιςήρειπ ρςημ τσρική και λξγιρμική αρτάλεια πξσ ποξρτέοει έμα ρσγκεκοιμέμξ chip. Η ρσμμϊοτχρη ποξπ ςα ποϊςσπα ςηπ ISO (ςα ξπξία πεοιγοάτξμςαι αμαλσςικά ρςημ επϊμεμη παοάγοατξ) είμαι επίρηπ απαοαίςηςα ρε ασςήμ ςημ πεοιξυή. Σξ ποϊςσπξ ISO είμαι η βαρική αουή πξσ ποέπει μα ακξλξσθηθεί. Ποέπει επίρηπ μα ρημειχθεί ϊςι η ETSI (European Telecommunication Standard Institute) έυει αμαπςϋνει μέα ποϊςσπα ϊρξμ ατξοά ςξ chip ςηπ ένσπμηπ κάοςαπ. Ασςά ςα ποϊςσπα είμαι πιξ ασρςηοά απϊ ασςά ςηπ ISO. Για παοάδειγμα, ςξ ISO επιςοέπει μια κάοςα μα έυει έμςαρη οεϋμαςξπ μέυοι και 20mA εμό ςξ ποϊςσπξ ςξσ ETSI ποξςείμει 20mA για καμξμική λειςξσογία και 10mA για εταομξγέπ ϊπχπ είμαι ςα κιμηςά ςηλέτχμα Ποξδιαγοατέπ ςηπ κάοςαπ Οι ποξδιαγοατέπ μιαπ κάοςαπ πεοιλαμβάμει διάτξοεπ παοαμέςοξσπ πξσ είμαι κξιμέπ με πξλλέπ εταομξγέπ πξσ υοηριμξπξιξϋμ ςημ κάοςα ISO ID1. Παοακάςχ αματέοξμςαι ξι κϋοιεπ παοάμεςοξι πξσ ποέπει μα καθξοιρςξϋμ: - ξι διαρςάρειπ ςηπ κάοςαπ - η θέρη ςξσ chip - ςξ σλικϊ ςηπ κάοςαπ - ξι απαιςήρειπ εκςϋπχρηπ - η μαγμηςική ςαιμία (ποξαιοεςικά) - διάτξοα ρυέδια ή εικϊμεπ ή διάτξοα αμάγλστα υαοακςηοιρςικά (ποξαιοεςικά) - παοάμεςοξι πξσ ατξοξϋμ ςξ πεοιβάλλξμ 35

36 Σα υαοακςηοιρςικά μιαπ ένσπμηπ κάοςαπ είμαι μέοξπ ςχμ ποξςϋπχμ ςξσ ISO 7816 part1 (physical) και part2 (ςξπξθερία διεπατήπ). Η απϊταρη για ςημ επιλξγή ςηπ ςξπξθέςηρηπ ςηπ επιτάμειαπ διεπατήπ πάμχ ρςημ κάοςα είμαι έμα δϋρκξλξ θέμα, κσοίχπ λϊγχ ςηπ υοήρηπ μαγμηςικόμ καοςόμ. Οι ποόςεπ γαλλικέπ κάοςεπ είυαμ ςξ chip ςξσπ πιξ πέοα απϊ ςξμ άνξμα ςηπ κάοςαπ, απϊ εκεί δηλαδή πξσ είυε ρσμτχμηθεί απϊ ςημ ISO. Ασςϊ ήςαμ ποξςιμϊςεοξ καθόπ μείχμε ςξμ κίμδσμξ μα καςαρςοατεί ςξπ chip απϊ μια πιθαμή κάμφη ςηπ κάοςαπ. Η γαλλική εςαιοεία Transac ςξπξθέςηρε ςξ chip πιξ υαμηλά πάμχ ρςημ κάοςα ςξ ξπξίξ ήςαμ και ασςϊ ποξςιμϊςεοξ. Σελικά ρσμτχμήθηκε με ςημ ISO μια κξιμή θέρη η ξπξία βέβαια παοέυει καλϋςεοη αμςξυή ρςημ κάοςα. Σξ ποϊςσπξ ISO επιςοέπει ρςημ επιτάμεια διεπατήπ μα βοίρκεςαι ρε ϊπξια πλεσοά ςηπ κάοςαπ θέλει. Σελεσςαία έυξσμ γίμει ποξςάρειπ μα ςξπξθεςείςαι ςξ chip ρςημ μποξρςιμή πλεσοά ςηπ κάοςαπ και ρςημ πίρχ μα βοίρκεςαι η μαγμηςική ςαιμία. Η επιλξγή ςξσ σλικξϋ ςηπ κάοςαπ επηοεάζει ςιπ πεοιβαλλξμςξλξγικέπ ιδιϊςηςεπ ςξσ ςελικξϋ ποξψϊμςξπ. Η πλαρςική ϋλη PVC υοηριμξπξιείςαι παοαδξριακά για ςημ καςαρκεσή ςηπ κάοςαπ καθόπ ποξρτέοει καλϋςεοη ςσπξγοατική αμάλσρη. Σέςξιεπ κάοςεπ έυξσμ ρσμπιερμέμα διαταμή ρςοόμαςα και απϊ ςιπ δϋξ πλεσοέπ. Πιξ ποϊρταςα υοηριμξπξιείςαι ABS ςξ ξπξίξ επιςοέπει μα καςαρκεσαρςξϋμ ξι κάοςεπ με μια διαδικαρία καλξσπόμαςξπ. Ακϊμα μπξοεί ςξ chip μα ςξπξθεςηθεί ρε έμα βήμα ασςήπ ςηπ διαδικαρίαπ. Η αμςξυή ρςιπ διάτξοεπ θεομξκοαρίεπ είμαι πξλϋ ρημαμςική ρςιπ διάτξοεπ εταομξγέπ και η ETSI έυει δόρει ιδιαίςεοη ρημαρία ρςξ ρσγκεκοιμέμξ ρημείξ, έςρι για μα σπάουει αμςξυή ρςιπ σφηλέπ θεομξκοαρίεπ υοηριμξπξιξϋμςαι πξλσαμθοακικά σλικά Ποξδιαγοατέπ ςηπ μμήμηπ mask ROM Η μμήμη mask ROM πεοιλαμβάμει ςξ λειςξσογικϊ ρϋρςημα μιαπ ένσπμηπ κάοςαπ. Απαρυξλείςαι κσοίχπ με ςξμ υειοιρμϊ ςχμ αουείχμ δεδξμέμχμ αλλά μπξοεί ποξαιοεςικά μα αμαμιυθεί και ρε άλλεπ λειςξσογίεπ ϊπχπ είμαι ξι κοσπςξγοατικξί αλγϊοιθμξι. Ακϊμα δεμ έυξσμ δημιξσογηθεί καςάλληλα ποϊςσπα για ασςϊ ςξ μέοξπ ςηπ λειςξσογίαπ ςχμ ένσπμχμ καοςόμ καθόπ ξι πεοιρρϊςεοεπ εταομξγέπ υοηριμξπξιξϋμ ςιπ ένσπμεπ κάοςεπ για απξθηκεϋρει δεδξμέμχμ με κάπξιεπ λειςξσογίεπ αρτάλειαπ, ϊπχπ είμαι ςξ PIN. Σξ ρυεςικϊ κξμμάςι ςξσ ποξςϋπξσ ςηπ ISO είμαι ςξ Τπάουξσμ ρκέφειπ μα σπάονξσμ μεγάλεπ αλλαγέπ πάμχ ρε ασςϊμ ςξμ ςξμέα για μα ενσπηοεςηθξϋμ ξι αμάγκεπ ςχμ καοςόμ πξσ σπξρςηοίζξσμ πξλλέπ εταομξγέπ ςασςϊυοξμα. Και ςξϋςξ διϊςι ρε ασςέπ ςιπ κάοςεπ είμαι απαοαίςηςξ μα παοέυεςαι διαυχοιρμϊπ ςηπ αρτάλειαπ. Ο αμαπςσγμέμξπ κόδικαπ δίμεςαι ρςξμ ποξμηθεσςή ξ ξπξίξπ εμρχμαςόμει ασςά ςα δεδξμέμα ραμ μέοξπ ςηπ διαδικαρίαπ καςαρκεσήπ ςηπ κάοςαπ. 36

37 2.3.4 Ποξδιαγοατέπ ςξσ λξγιρμικξύ ςωμ εταομξγώμ Ασςϊ ςξ μέοξπ ςηπ διαδικαρίαπ ςηπ δημιξσογίαπ ςηπ κάοςαπ καθξοίζεςαι ασρςηοά απϊ ςημ τϋρη ςηπ εταομξγήπ. Ο κόδικαπ ςηπ εταομξγήπ μπξοεί μα ρυεδιαρςεί ραμ μέοξπ ςηπ mask ROM αλλά ξι πιξ ρϋγυοξμεπ ποξρεγγίρειπ θέλξσμ μα ρυεδιάζεςαι ξ κόδικαπ ςηπ εταομξγήπ μα λειςξσογεί απϊ ςημ ΔΔPROM μμήμη. Ασςϊ επιςοέπει μια πιξ εσέλικςη ποξρέγγιρη ατξϋ η εταομξγή μπξοεί μα τξοςχθεί ρςξ chip μεςά ςημ καςαρκεσή ςξσ ςελεσςαίξσ. Δπιπλέξμ, με ςημ υοήρη ςηπ EEPROM είμαι δσμαςϊ μα μεςαςοέφει ασςϊμ ςξμ κόδικα ρε αμαπςσνιακϊ πεοιβάλλξμ. Ο κόδικαπ ςηπ εταομξγήπ μπξοεί μα τξοςχθεί ρςημ μμήμη ΔΔPROM μέρα ρε λίγα λεπςά υχοίπ μα εμπλέκεςαι καθϊλξσ ξ καςαρκεσαρςήπ ςηπ κάοςαπ Διαδικαρία καςαρκεσήπ ςξσ CHIP Η καςαρκεσή ςηπ κάοςαπ πεοιλαμβάμει έμα ρϋμξλξ απϊ βήμαςα ςα ξπξία ταίμξμςαι ρςξ παοακάςχ ρυήμα. Σξ ποόςξ βήμα ασςήπ ςηπ διαδικαρίαπ είμαι η καςαρκεσή εμϊπ σπξρςοόμαςξπ ςξ ξπξίξ πεοιέυει και ςξ chip. Ασςϊ ξμξμάζεςαι COB (Chip On Board). Τπάουξσμ ςοειπ διατξοεςικέπ ςευμξλξγίεπ διαθέριμεπ για ασςήμ ςημ διαδικαρία: η wire bonding, η flip chip processing και η tape automated bonding (TAB). ε κάθε πεοίπςχρη, ξ δίρκξπ πσοιςίξσ κϊβεςαι ρε μικοά νευχοιρςά chips. Ασςϊ μπξοεί μα ποαγμαςξπξιηθεί υαοάζξμςαπ με έμαμ κϊπςη με διαμαμςέμια άκοη και μεςά αρκόμςαπ πίερη πάμχ ρςξμ δίρκξ ςξσ πσοιςίξσ έςρι όρςε μα ρπάρει ςξ κξμμάςι ρςιπ υαοαγμέμεπ άκοεπ ςξσ. σμήθχπ ςξ chip υχοίζεςαι απϊ ςξμ δίρκξ ςξσ πσοιςίξσ με ςημ υοήρη εμϊπ διαμαμςέμιξσ ποιξμιξϋ. Η πιξ ρσμηθιρμέμη ςευμική για ςημ καςαρκεσή ςχμ ένσπμχμ καοςόμ είμαι η wire bonding. Φοηριμξπξιόμςαπ σπεοηυηςικά κϋμαςα ή θεομική ρσμπίερη, έμα υοσρϊ ή αλξσμιμέμιξ καλόδιξ, διαρςάρεχμ 25mm, ρσμδέει ςξ chip με ςξ σπϊρςοχμα. Η θεομξρσμπίερη απαιςεί μα διαςηοείςαι ςξ σπϊρςοχμα μεςανϋ 150 και 2000 Ο C. Η θεομξκοαρία καςά ςημ διάοκεια ςηπ διαρϋμδερηπ μπξοεί μα τςάρει ςξσπ 350 Ο C. Για μα αμςιμεςχπίρξσμε ασςά ςα ποξβλήμαςα υοηριμξπξιξϋμε ςημ ςευμική ςηπ ηυηςικήπ ρσγκϊλληρηπ η ξπξία είμαι έμαπ ρσμδσαρμϊπ ςχμ δϋξ διαδικαριόμ και λειςξσογεί ρε πιξ υαμηλέπ θεομξκοαρίεπ. Οι διαδικαρίεπ die mounting και wire bonding πεοιλαμβάμξσμ έμαμ μεγάλξ αοιθμϊ απϊ λειςξσογίεπ και για ασςϊ είμαι αοκεςά ακοιβέπ. Δπειδή, γεμικά υοηριμξπξιξϋμςαι μϊμξ 5 ή 6 καλόδια για ςιπ εταομξγέπ ςχμ ένσπμχμ καοςόμ, ξι παοαπάμχ ποξρεγγίρειπ είμαι απξδεκςέπ. Βέβαια ρςημ βιξμηυαμία υοηριμξπξιξϋμςαι δϋξ άλλεπ μέθξδξι: η flip chip και η tape automated bonding. 37

38 Δικϊμα 2.8: Διαδικαρία καςαρκεσήπ ςηπ κάοςαπ Υόοςωρη εμεογξπξίηρη εναςξμίκεσρη εταομξγήπ Αμ σπξθέρξσμε ϊςι η εταομξγή ποέπει μα ςξπξθεςηθεί ρςημ PROM μμήμη ςξσ IC ςϊςε ςξ επϊμεμξ βήμα ρςημ διαδικαρία είμαι μα τξοςόρξσμε ςξμ κόδικα μέρα ρςημ μμήμη. Ασςϊ επιςσγυάμεςαι υοηριμξπξιόμςαπ ςιπ βαρικέπ εμςξλέπ πξσ πεοιέυξμςαι ρςξ λειςξσογικϊ ρϋρςημα ςηπ mask ROM. Ασςέπ ξι εμςξλέπ επιςοέπξσμ ςξ διάβαρμα και ςξ γοάφιμξ ςηπ μμήμηπ PROM. Η κάοςα εναςξμικεϋεςαι ρε έμαμ ρσγκεκοιμέμξ υοήρςη τξοςόμξμςαπ διάτξοα αουεία ρςημ μμήμη PROM με ςξμ ίδιξ ςοϊπξ πξσ τξοςόμεςαι ξ κόδικαπ ςηπ εταομξγήπ ρςημ μμήμη. ε ασςϊ ςξ ρςάδιξ ςα ρςξιυεία ςηπ αρτάλειαπ είμαι πξλϋ πιθαμϊ μα τξοςχθξϋμ ρςημ μμήμη PROM. Η ςελική διαδικαρία ςηπ καςαρκεσαρςικήπ λειςξσογίαπ είμαι μα εμεογξπξιηθεί η εταομξγή για λειςξσογία. Ασςϊ ρσμπεοιλαμβάμει ςξμ καθξοιρμϊ ςχμ flags ρςημ μμήμη PROM, ξι ξπξίεπ θα εμπξδίρξσμ πεοαιςέοχ 38

39 αλλαγέπ ρςημ μμήμη εκςϊπ αμ ςξ ξοίζει οηςά η εταομξγή. Ασςϊ είμαι έμα θέμα ςξ ξπξίξ έυει ςημ εσθϋμη η διαδικαρία ςηπ αρτάλειαπ. 39

40 Κετάλαιξ 3 Διραγωγή ρςξ λξγιρμικό ςωμ ένσπμωμ καοςώμ ε ασςϊ ςξ κετάλαιξ θα πεοιγοάφξσμε ςιπ βαρικέπ αουέπ για ςημ καςαρκεσή εταομξγόμ ρςιπ ένσπμεπ κάοςεπ. Δπίρηπ θα αματεοθξϋμε ρςξ μξμςέλξ επικξιμχμίαπ με μια ένσπμη κάοςα και θα ενηγήρξσμε ςημ διατξοά μεςανϋ ςξσ εμςϊπ κάοςαπ (in-card) και ςξσ εκςϊπ κάοςαπ (off-card) ςμήμαςξπ μιαπ εταομξγήπ. Θα αματεοθξϋμε ρςα πιξ ρημαμςικά λειςξσογικά ρσρςήμαςα ςχμ ένσπμχμ καοςόμ και ςέλξπ θα πεοιγοάφξσμε ςα ρημαμςικϊςεοα ποϊςσπα ένσπμχμ καοςόμ. 3.1 Διαδικαρία αμάπςσνηπ εταομξγώμ ρε μια ένσπμη κάοςα σμήθχπ μια εταομξγή ρε ένσπμεπ κάοςεπ απξςελείςαι απϊ δϋξ μέοη. Δταομξγή εκςϊπ κάοςαπ Δταομξγή εμςϊπ κάοςαπ Σξ ενχςεοικϊ ςμήμα ςηπ εταομξγήπ βοίρκεςαι ρςξμ σπξλξγιρςή ή ρςξ ςεομαςικϊ πξσ ρσμδέεςαι με ςημ ένσπμη κάοςα μέρχ μιαπ σρκεσήπ Τπξδξυήπ Κάοςαπ. Σξ Open Card Framework (OCF), για παοάδειγμα είμαι έμα πλαίριξ πξσ σπξρςηοίζει ςημ αμάπςσνη ςηπ εταομξγήπ εκςϊπ κάοςαπ με υοήρη ςηπ γλόρραπ Java. Σξ ερχςεοικϊ ςμήμα μιαπ εταομξγήπ απξθηκεϋεςαι ρςξ ξλξκληοχμέμξ μέρα ρςημ κάοςα. Ασςϊ ςξ ςμήμα μπξοεί μα απξςελείςαι απϊ δεδξμέμα και ίρχπ απϊ εκςελέριμξ κόδικα. Αμ ςξ ςμήμα ασςϊ έυει εκςελέριμξ κόδικα ςϊςε ξ κόδικαπ ασςϊπ εκςελείςαι απϊ ςξ λειςξσογικϊ ρϋρςημα ςηπ κάοςαπ και μπξοεί τσρικά μα υοηριμξπξιεί ςιπ σπηοερίεπ ςξσ. Οι πεοιρρϊςεοξι καςαρκεσαρςέπ καοςόμ ποξρτέοξσμ εογαλεία για ςημ καςαρκεσή ςξσ ερχςεοικξϋ ςμήμαςξπ ςηπ εταομξγήπ. Οι πεοιρρϊςεοεπ κάοςεπ παοέυξσμ έςξιμεπ ρσμαοςήρειπ ςϊρξ για ςημ κοσπςξγοάτηρη, ϊρξ και για ςημ απξκοσπςξγοάτηρη δεδξμέμχμ. Ποέπει ακϊμα μα αματέοξσμε ϊςι η πλειξφητία ςχμ ρημεοιμόμ ένσπμχμ καοςόμ έυει έμα ρϋρςημα αουείχμ σλξπξιημέμξ μέρα ρςξ λειςξσογικϊ ρϋρςημα. Σξ ρϋρςημα αουείχμ σπξρςηοίζει ςημ απξθήκεσρη και ςημ αμάκςηρη ϊλχμ ςχμ ειδόμ αουείχμ και είμαι πξλϋ υοήριμξ για πξλλξϋπ ςϋπξσπ εταομξγόμ. ςξσπ πεοιρρϊςεοξσπ ςϋπξσπ ένσπμχμ καοςόμ δεμ επιςοέπεςαι η αμάπςσνη εκςελέριμξσ κόδικα μέρα ρςημ κάοςα απϊ ςξμ κάςξυξ ςηπ κάοςαπ 40

41 αλλά μϊμξ απϊ ςξσπ καςαρκεσαρςέπ ςξσ λειςξσογικξϋ ρσρςήμαςξπ. Ο κόδικαπ μπξοεί λξιπϊμ μα εγγοατεί ρςημ μμήμη ROM ςηπ κάοςαπ μϊμξ καςά ςημ διαδικαρία παοαγχγήπ ςηπ. Οοιρμέμα ρϋγυοξμα λειςξσογικά ρσρςήμαςα επιςοέπξσμ ρςξμ κάςξυξ ςηπ κάοςαπ μα αμαπςϋνει ςξμ κόδικα μιαπ εταομξγήπ και ρςημ ρσμέυεια μα ςξμ καςεβάρει ρςημ κάοςα. Μεοικά απϊ ςα πιξ ρημαμςικά λειςξσογικά ρσρςήμαςα ασςξϋ ςξσ είδξσπ είμαι Java Card, Multos, και Smart Card for Windows. 3.2 Δπικξιμωμία με ςημ κάοςα Έμα πξλσεπίπεδξ μξμςέλξ καθξοίζει ςημ επικξιμχμία ςξσ host με ςημ ένσπμη κάοςα. ςξ αμόςαςξ επίπεδξ η επικξιμχμία γίμεςαι μεςανϋ ςξσ εκςϊπ κάοςαπ ςμήμαςξπ μιαπ εταομξγήπ με ςξ αμςίρςξιυξ εμςϊπ κάοςαπ ςμήμα. Έςρι ξι εμςξλέπ και ςα δεδξμέμα πξσ αμςαλλάρρξμςαι ρςξ επίπεδξ ασςϊ έυξσμ μϊημα μϊμξ για ςημ ρσγκεκοιμέμη εταομξγή. ςξ αμέρχπ υαμηλϊςεοξ ρςοόμα είμαι ςξ ρςοόμα ςχμ Application Protocol Data Units (APDUs). Η μξοτή ςχμ APDUs είμαι αμενάοςηςη απϊ ςημ εταομξγή αλλά ςα πεοιευϊμεμα και η ρημαρία ςξσπ έυξσμ άμερη ρυέρη με ασςήμ. Έμα επίπεδξ υαμηλϊςεοα ρσμαμςάμε ποχςϊκξλλα με ξμϊμαςα ϊπχπ, Σ=0 και Σ= APDUs Σα APDUs υοηριμξπξιξϋμςαι για ςημ αμςαλλαγή δεδξμέμχμ μεςανϋ ςξσ host και ςηπ ένσπμηπ κάοςαπ. Σξ ISO καθξοίζει δϋξ ςϋπξσπ για ςα APDUs. Έςρι έυξσμε APDUs εμςξλόμ (APDUs command) ςα ξπξία ρςέλμξμςαι απϊ ςξμ host ρςημ εταομξγή μέρα ρςημ κάοςα και APDUs απαμςήρεχμ (Response APDUs) ςα ξπξία ρςέλμξμςαι χπ απάμςηρη απϊ ςημ ένσπμη κάοςα. Τπάουξσμ διάτξοα είδη APDUs εμςξλόμ αλλά ϊλα πεοιέυξσμ ςα ακϊλξσθα πεδία: Έμα class byte (CLA). Καθξοίζει ςημ κλάρη ςηπ εμςξλήπ. Έμα instruction byte (INS). Καθξοίζει ςημ ρσγκεκοιμέμη εμςξλή. Δϋξ parameter bytes P1 και P2. Ασςά υοηριμξπξιξϋμςαι για διξυέςεσρη παοαμέςοχμ ρςημ εμςξλή. Έμα byte μήκξσπ Lc ( length command ). Καθξοίζει ςξ μήκξπ ςχμ ποξαιοεςικόμ δεδξμέμχμ πξσ ρςέλμξμςαι με ςξ APDU. Ποξαιοεςικά Δεδξμέμα (Optional Data). Έμα byte μήκξσπ Le ( length expected ). Καθξοίζει ςξ αμαμεμϊμεμξ μήκξπ ςχμ δεδξμέμχμ πξσ θα ρςαλξϋμ ρςξ αμέρχπ επϊμεμξ APDU απάμςηρηπ (response APDU). Αμ ςξ Le είμαι 0x00 ςϊςε ξ host πεοιμέμει 41

42 η κάοςα μα ρςείλει ϊλα ςα δεδξμέμα πξσ είμαι διαθέριμα ρςημ απάμςηρη ασςήπ ςηπ εμςξλήπ. Σα πεδία CLA, INS, P1 και P2 απξςελξϋμ ςημ επικεταλίδα ασςξϋ ςξσ APDU εμςξλήπ. Command APDU Format CLA INS P1 P2 Lc Optional Data Le Response APDU Format Optional Data SW1 SW2 Έμα APDU απαμςήρεχπ πεοιέυει: Ποξαιοεςικά δεδξμέμα. Δϋξ λένειπ καςαρςάρεχμ SW1 και SW2 ξι ξπξίεπ πεοιέυξσμ πληοξτξοίεπ καςάρςαρηπ. Σξ μήκξπ ςχμ ποξαιοεςικόμ δεδξμέμχμ ρςξ APDU απάμςηρηπ καθξοίζεςαι απϊ ςξ ποξηγξϋμεμξ APDU εμςξλήπ. Αμ ρσμβεί λάθξπ, ςϊςε ίρχπ δεμ επιρςοατξϋμ ςα ποξαιοεςικά δεδξμέμα. σμήθχπ ςξ πεοιευϊμεμξ ςχμ πεδίχμ SW1, SW2 είμαι 0x9000 και ρημαίμει ϊςι η εμςξλή εκςελέρςηκε επιςσυόπ Σα ποωςόκξλλα επικξιμωμίαπ Σ=0 και Σ=1 Σα Σ=0 και Σ=1 είμαι ςα πιξ ρσυμά υοηριμξπξιξϋμεμα ποχςϊκξλλα, πξσ ποξρτέοξσμ μξμϊδοξμη και αρϋγυοξμη επικξιμχμία, απϊ ϊλα ςα ποχςϊκξλλα πξσ πεοιγοάτξμςαι ρςξ ISO Με ςξ Σ=0 κάθε υαοακςήοαπ μεςαδίδεςαι νευχοιρςά εμό με ςξ Σ=1 έυξσμε μεςάδξρη υαοακςήοχμ ρε μπλξκ. Οι πεοιρρϊςεοεπ ένσπμεπ κάοςεπ είμαι ικαμέπ μα μεςαδίδξσμ δεδξμέμα και με ςα δσξ ασςά ποχςϊκξλλα. ςαμ μια κάοςα ςεθεί ρε λειςξσογία ρςέλμει ςξ ποόςξ μπλξκ δεδξμέμχμ ρςημ ρσρκεσή αμάγμχρηπ (ΑΣR - Answer To Reset) η ξπξία καςαλαβαίμει πιξ απϊ ςα δσξ ποχςϊκξλλα απαιςεί η κάοςα για ςημ επικξιμχμία. 42

43 Μπξοξϋμε μα πξϋμε ϊςι ςξ Σ=0 είμαι ςξ παλαιϊςεοξ εκ ςχμ δσξ ποχςξκϊλλχμ. Η SIM κάοςα ςξσ GSM είμαι η ρημαμςικϊςεοη εταομξγή ασςξϋ ςξσ ποχςξκϊλλξσ. Σξ ρημαμςικϊ ςξσ πλεξμέκςημα είμαι ϊςι είμαι απλϊ και ϊςι ξι σλξπξιήρειπ ςξσ πξλϋ απξδξςικέπ ρε θέμαςα υχοηςικϊςηςαπ. Σξ ςίμημα ασςόμ ςχμ πλεξμεκςημάςχμ είμαι η αμεπαοκήπ διατξοξπξίηρη ςξσ ρςοόμαςξπ μεςατξοάπ απϊ ςξ αμόςεοξ ρςοόμα. Για ςημ εναγχγή δεδξμέμχμ απϊ ςημ κάοςα είμαι απαοαίςηςξ μα γίμξσμ δσξ αμςαλλαγέπ εμςξλόμ. ςξμ ποόςξ κϋκλξ εμςξλόμ ξ host ρςέλμει ςημ εμςξλή και η ένσπμη κάοςα επιρςέτει ςξ μήκξπ ςηπ απάμςηρηπ πξσ θα ακξλξσθήρει. ςξμ δεϋςεοξ κϋκλξ εμςξλόμ ξ host ζηςάει ςξμ αμαμεμϊμεμξ αοιθμϊ ςχμ bytes ςηπ απάμςηρηπ και η κάοςα ςξσ ςα ρςέλμει. ςξ Σ=1 ποχςϊκξλλξ ξ host μπξοεί μα ρςείλει μια εμςξλή και μα λάβει απάμςηρη αμέρχπ. Δπίρηπ, ςξ ποχςϊκξλλξ ασςϊ, διατξοξπξιεί πλήοχπ ςξ επίπεδξ εταομξγήπ απϊ ςξ επίπεδξ μεςατξοάπ και είμαι καςάλληλξ για αρταλή απξρςξλή μημσμάςχμ μεςανϋ ςξσ host και ςηπ κάοςαπ. Ο έλεγυξπ λαθόμ καθόπ και η απξτσγή ςηπ επ αϊοιρςξμ αμαμξμήπ είμαι δϋξ λεπςξμέοειεπ πξσ ασνάμξσμ ςημ πξλσπλξκϊςηςα ςχμ μξμςέλχμ αρϋγυοξμηπ μεςατξοάπ. Για ασςϊμ ςξ λϊγξ καθξοίζξσμε μια υοξμική πεοίξδξ αμαμξμήπ μπλξκ (Block Waiting Time - BWT) η ξπξία καθξοίζει πϊρξ υοϊμξ είμαι λξγικϊ μα πεοιμέμειπ για μια απάμςηρη. Σξ BWT μιαπ ένσπμηπ κάοςαπ γμχρςξπξιείςαι ρςξ host καθόπ πεοιέυεςαι μέρα ρςξ ATR Δξμέπ TLV Για ςημ κχδικξπξίηρη αμςικειμέμχμ δεδξμέμχμ ρε μια ένσπμη κάοςα υοηριμξπξιξϋμςαι ρσμήθχπ ςα ASN.1 BER (Abstract Syntax Notation One Basic Encoding Rules). Ασςϊπ είμαι έμαπ ςοϊπξπ πεοιγοατήπ αμςικειμέμχμ και καθξοίζεςαι πλήοχπ ρςα ISO 8824 και ISO ε ασςϊ ςξ ρυήμα κάθε αμςικείμεμξ πεοιγοάτεςαι ραμ TLV (Tag Length Value). Έυξσμε δηλαδή μια εςικέςα πξσ καθξοίζει ςξμ ςϋπξ ςξσ αμςικειμέμξσ, ςξ μήκξπ ςξσ και ςα πεοιευϊμεμα ςξσ. Ποέπει ακϊμα μα αματέοξσμε ϊςι ςα TLV επιςοέπξσμ ςημ ειραγχγή καιμξϋογιχμ ςϋπχμ δεδξμέμχμ και ϊςι η ςιμή εμϊπ TLV μπξοεί μα είμαι έμα άλλξ TLV. Tag Length Value 0x92 0x03 XWY Airport 3 bytes Airport Code for El.Benizelos Δικϊμα 3.1: Παοάδειγμα εμϊπ απλξϋ αμςικειμέμξσ TLV 43

44 3.3 Λειςξσογικά Σσρςήμαςα Σα λειςξσογικά ρσρςήμαςα ςχμ ένσπμχμ καοςόμ έυξσμ ελάυιρςεπ ξμξιϊςηςεπ με ασςά ςχμ ποξρχπικόμ σπξλξγιρςόμ ϊπχπ ςξ UNIX ςα Windows ή ςξ DOS. Έμα λειςξσογικϊ ρϋρςημα μιαπ ένσπμηπ κάοςαπ σπξρςηοίζει έμα ρϋμξλξ εμςξλόμ πάμχ ρςξ ξπξίξ υςίζξμςαι ξι εταομξγέπ ςξσ υοήρςη. ε ασςήμ ςημ παοάγοατξ ενεςάζξσμε αουικά, ςα εσοέχπ υοηριμξπξιξϋμεμα λειςξσογικά ρσρςήμαςα και μεςά επικεμςοόμξσμε ρε μέξσ είδξσπ λειςξσογικά ρσρςήμαςα πξσ επιςοέπξσμ ςημ αμάπςσνη εταομξγόμ απϊ ςξμ ίδιξ ςξμ κάςξυξ ςηπ κάοςαπ. Κσοιϊςεοξι εκποϊρχπξι ασςόμ είμαι ςα Java Card, Multos και Smart Card for Windows ύρςημα αουείωμ ένσπμωμ καοςώμ Σξ ISO καθξοίζει ςξ ρϋρςημα αουείχμ ςχμ ένσπμχμ καοςόμ. Έμα ςέςξιξ ρϋρςημα υςίζεςαι πάμχ ρςα ακϊλξσθα ςοία ρσρςαςικά: ςξιυειόδεπ αουείξ (Elementary File - EF) Ατξριχμέμξ αουείξ (Dedicated File - DF) Κϋοιξ αουείξ (Master File - MF) Δικϊμα 3.2: Παοάδειγμα εμϊπ ρσμηθιρμέμξσ ρσρςήμαςξπ αουείχμ ένσπμχμ καοςόμ Έμα ρςξιυειόδεπ αουείξ (EF) μπξοεί μα πεοιέυει μϊμξ δεδξμέμα. Σξ μέγιρςξ μέγεθξπ πξσ μπξοεί μα έυει ςξ EF καθξοίζεςαι ςημ ρςιγμή ςηπ δημιξσογίαπ ςξσ. Τπάουξσμ ςέρρεοιπ διατξοεςικξί ςϋπξι ςχμ EF: Διάταμξ αουείξ (transparent file): Δξμείςαι ραμ μια ακξλξσθία απϊ byte δεδξμέμχμ. 44

45 Γοαμμικό ποξκαθξοιρμέμξ (Linear fixed): Έυει αμενάοςηςεπ εγγοατέπ καθξοιρμέμξσ μήκξσπ Γοαμμικό μεςαβληςό (Linear Variable): Έυει αμενάοςηςεπ εγγοατέπ μεςαβληςξϋ μήκξσπ Κσκλικό ποξκαθξοιρμέμξ (Cyclic fixed): Έυει αμενάοςηςεπ εγγοατέπ καθξοιρμέμξσ μήκξσπ πξσ είμαι ςξπξθεςημέμεπ ρε κσκλική μξοτή Έμα ατξριχμέμξ αουείξ (DF) είμαι ςξ αμάλξγξ εμϊπ καςαλϊγξσ (directory) ρε έμα κξιμϊ λειςξσογικϊ ρϋρςημα για ποξρχπικϊ σπξλξγιρςή. Έμα DF λξιπϊμ μπξοεί μα πεοιέυει αουεία EF καθόπ και άλλα αουεία DF. Σα DF υοηριμξπξιξϋμςαι για ςημ διατξοξπξίηρη ςχμ δεδξμέμχμ διατξοεςικόμ εταομξγόμ. σμήθχπ κάθε εταομξγή έυει και ςξ δικϊ ςηπ DF. Έςρι βαριρμέμξι ρε ασςή ςημ αουή μπξοξϋμε μα υςίρξσμε μια δξμή καςαλϊγχμ ϊπχπ ρςξ UNIX ή ρε έμα ποξρχπικϊ σπξλξγιρςή. Σξ κϋοιξ αουείξ (MF) είμαι η οίζα ςξσ ρσρςήμαςξπ αουείχμ. πχπ έμα DF μπξοεί μα πεοιέυει EFs και DFs. ε κάθε ένσπμη κάοςα σπάουει μϊμξ έμα MF. Σα EFs πξσ βοίρκξμςαι μέρα ρςξ MF ρσμήθχπ υοηριμξπξιξϋμςαι για μα απξθηκεϋξσμ δεδξμέμα και κλειδιά πξσ είμαι ποξρβάριμα απϊ ϊλεπ ςιπ εταομξγέπ πάμχ ρςημ κάοςα. Ποέπει ακϊμα μα αματέοξσμε ϊςι ςξ ISO καθξοίζει έμα αοιθμϊ απϊ εμςξλέπ για έμα ρϋρςημα αουείχμ ϊπχπ, επιλξγή αουείξσ, διάβαρμα εγγοατήπ ή δσαδικξϋ κόδικα αμάλξγα με ςξ είδξπ ςξσ αουείξσ, εγγοατή, εμημέοχρη, ποξρθήκη. Σέλξπ η ποϊρβαρη ρςα δεδξμέμα ςχμ αουείχμ (EFs) καθξοίζεςαι απϊ ςηπ ρσμθήκεπ ποϊρβαρηπ (access conditions) Java Card H πλαςτϊομα Java Card επιςοέπει ρςιπ εταομξγέπ πξσ βοίρκξμςαι πάμχ ρςημ κάοςα μα είμαι γοαμμέμεπ ρε Java. Έςρι έυξσμε ςα κϋοια πλεξμεκςήμαςα ςηπ γλόρραπ Java ρςημ αμάπςσνη λξγιρμικξϋ πάμχ ρε μια ένσπμη κάοςα. Δπίρηπ η πλαςτϊομα Java Card σπξρςηοίζει ςημ αμάπςσνη πξλλαπλόμ εταομξγόμ πάμχ ρςημ κάοςα. Οι εταομξγέπ δϋμαςαι μα εγκαςαρςαθξϋμ πάμχ ρςημ κάοςα ακϊμα και ϊςαμ η κάοςα έυει αγξοαρςεί. Σξ ςελεσςαίξ απξςελεί και ςξ κϋοιξ πλεξμέκςημα ςηπ Java Card. Θα αματεοθξϋμε διενξδικά ρςημ ςευμξλξγία ςηπ Java Card ρε επϊμεμξ κετάλαιξ Multos To Multos είμαι έμα λειςξσογικϊ ρϋρςημα για ένσπμεπ κάοςεπ πξσ επιςοέπει ςημ αμάπςσνη πξλλόμ εταομξγόμ πάμχ ρςημ κάοςα καθόπ και ςημ εγκαςάρςαρη εταομξγόμ ατϊςξσ η κάοςα έυει αγξοαρςεί. Σξ Multos παοέυει 45

46 ςιπ δσμαςϊςηςεπ εμϊπ ISO ρσρςήμαςξπ αουείχμ πξσ πεοιγοάφαμε ποξηγξσμέμχπ καθόπ και έμα πεοιβάλλξμ εκςέλερηπ ςχμ εταομξγόμ. Για ςημ αμάπςσνη ςχμ εταομξγόμ υοηριμξπξιείςαι μια μέα γλόρρα πξσ καλείςαι MEL (Multos Executable Language). Δμαλλακςικά μπξοξϋμ μα υοηριμξπξιηθξϋμ C και Java ξι ξπξίεπ καςϊπιμ μεςαςοέπξμςαι ρε MEL με ςημ υοήρη εμϊπ μεςαγλχςςιρςή. Σξ Multos ρςημ ξσρία είμαι έμα κξιμϊ λειςξσογικϊ ρϋρςημα με έμα API πξσ καλείςαι Application Abstract Machine (AAM). Ασςϊ πιρςξπξιεί ϊςι μεςά ςημ δημιξσογία μια εταομξγήπ, ασςή θα μπξοεί μα εγκαςαρςαθεί ρε κάθε ένσπμη κάοςα πξσ υοηριμξπξιεί ςξ Multos υχοίπ μα υοειάζεςαι καμία επιπλέξμ επενεογαρία. Σξ ΑΑΜ βοίρκεςαι ρςημ κξοστή ςξσ λειςξσογικξϋ ρσρςήμαςξπ και είμαι αμενάοςηςξ απϊ ςξ σλικϊ ςηπ κάοςαπ. Ο οϊλξπ ςξσ είμαι μα μεςατοάζει ςημ εταομξγή, πξσ είμαι γοαμμέμη ρε MEL, ρε καθξοιρμέμεπ εμςξλέπ ςξσ λειςξσογικξϋ ρσρςήμαςξπ ςξ ξπξίξ καςά ρειοά ςιπ εκςελεί. Εθαρμογή 3 Εθαρμογή 2 Εθαρμογή 1 MEL - API Multos -AAM Multos - Λειηοσργικό ζύζηημα Υλικό Δικϊμα 3.3: Multos Smart Card for Windows Η Smart Card for Windows είμαι έμαπ ρσμδσαρμϊπ λειςξσογικξϋ ρσρςήμαςξπ ρσμβαςξϋ με ISO-4 και μιαπ πλαςτϊομαπ αμάπςσνηπ εταομξγόμ ρε ένσπμεπ κάοςεπ πξσ δημιξσογήθηκε απϊ ςημ Microsoft ςξ Ο πσοήμαπ ςξσ λειςξσογικξϋ ρσρςήμαςξπ παοέυει έμα ρϋρςημα αουείχμ, έλεγυξ ποϊρβαρηπ, Ι/Ο, κοσπςξγοατικέπ σπηοερίεπ, έμα API και μια ρσλλξγή απϊ εμςξλέπ ISO. Έμα εμδιατέοξμ υαοακςηοιρςικϊ ςηπ ςευμξλξγίαπ ασςήπ είμαι ϊςι επιςοέπει ρε άλλεπ εςαιοίεπ μα δημιξσογήρξσμ έμα δικϊ ςξσπ λειςξσογικϊ ρϋρςημα υοηριμξπξιόμςαπ έμα βαριρμέμξ ρε Windows, ρϋμξλξ εογαλείχμ ρε Visual Basic. Έςρι ξ καςαρκεσαρςήπ μπξοεί μα διαλένει μϊμξ ςα επιθσμηςά υαοακςηοιρςικά ςξσ λειςξσογικξϋ ρσρςήμαςξπ. 46

47 Σξ ρϋρςημα αουείχμ ρςημ Smart Card for Windows βαρίζεςαι ρε μια πεοιξοιρμέμη έκδξρη ςξσ DOS FAT ρσρςήμαςξπ αουείχμ. Σέλξπ ποέπει μα αματέοξσμε ϊςι παοέυεςαι μια εσοεία λίρςα κοσπςξγοατικόμ ρσμαοςήρεχμ. Εθαρμογές Περιβάλλον Εκηέλεζης Ενηολές ISO 7816 Εζφηερικό API Έλεγτος Πρόζβαζης Ε/Ε Κρσπηογραθία Σύζηημα Αρτείφν Δικϊμα 3.4: Smart Card for Windows 3.4 Ποόςσπα ένσπμωμ καοςώμ Σα ςελεσςαία 20 υοϊμια, ξοίρςηκαμ πλήθξπ ποξςϋπχμ και ποξδιαγοατόμ για ςημ εναρτάλιρη ϊςι ξι ένσπμεπ κάοςεπ, ξι σρκεσέπ Τπξδξυήπ Κάοςαπ καθόπ και ξι εταομξγέπ απϊ διατξοεςικξϋπ καςαρκεσαρςέπ θα μπξοξϋμ μα ρσμεογάζξμςαι και μα λειςξσογξϋμ μαζί. ε ασςήμ ςημ παοάγοατξ πεοιγοάτξσμε μεοικά απϊ ςα ρημαμςικϊςεοα ποϊςσπα για ςημ αμάπςσνη ρσρςημάςχμ ένσπμχμ καοςόμ Ποόςσπα ISO 7816 Δίμαι ςξ ρημαμςικϊςεοξ ποϊςσπξ ατξϋ καθξοίζει ςα υαοακςηοιρςικά ςχμ καοςόμ με ξλξκληοχμέμξ κϋκλχμα και ηλεκςοικέπ επατέπ. σγκεκοιμέμα υχοίζεςαι ρςα: Μέοξπ 1: Καθξοίζει ςα τσρικά υαοακςηοιρςικά Μέοξπ 2: Καθξοίζει ςιπ διαρςάρειπ και ςημ ςξπξθέςηρη ςχμ επατόμ Μέοξπ 3: Καθξοίζει ςα ηλεκςοξμικά ρήμαςα και ςα ποχςϊκξλλα μεςάδξρηπ Μέοξπ 4: Καθξοίζει διεςαιοικέπ εμςξλέπ για ρσμαλλαγέπ Μέοξπ 5: Καθξοίζει ςημ ςασςϊςηςα ςχμ εταομξγόμ Μέοξπ 6: Καθξοίζει ςα διεςαιοικά ρςξιυεία δεδξμέμχμ 47

48 Μέοξπ 7: Καθξοίζει ςιπ διεςαιοικέπ εμςξλέπ για SQL GSM Σξ Δσοχπαψκϊ Ιμρςιςξϋςξ Ποξςϋπχμ και ςηλεπικξιμχμιόμ (ETSI) έυει καθξοίρει έμα ρϋμξλξ ποξςϋπχμ για ςιπ ένσπμεπ κάοςεπ πξσ υοηριμξπξιξϋμςαι ρςα κσφελξειδή ςηλετχμικά ρσρςήμαςα. Σξ ρημαμςικϊςεοξ εν ασςόμ είμαι ςξ GSM. Απξςελεί πξλϋ γμχρςϊ ποϊςσπξ για ςα κσφελξειδή ςηλετχμικά ρσρςήμαςα ςηπ Δσοόπηπ. Καθξοίζει έμα ρϋμξλξ ποξςϋπχμ μεςανϋ ςχμ ξπξίχμ και έμα API για μα ςοέυξσμ εταομξγέπ αμεπςσγμέμεπ με βάρη ςξ ποϊςσπξ GSM ρςημ πλαςτϊομα ςηπ Java EMV Σξ ποϊςσπξ EMV, πξσ ξοίρςηκε απϊ ςιπ Europay, MasterCard και Visa βαρίζεςαι ρςημ ρειοά ISO 7816 με επιπλέξμ υαοακςηοιρςικά όρςε μα αμςαπξκοίμεςαι ρςιπ αμάγκεπ ρςξμ υόοξ ςηπ ξικξμξμίαπ Open Platform To Open Platform ιδοϋθηκε απϊ ςημ Visa και καθξοίζει έμα ξλξκληοχμέμξ πεοιβάλλξμ για αμάπςσνη και λειςξσογία ρσρςημάςχμ ένσπμχμ καοςόμ με δσμαςϊςηςα σπξρςήοινηπ πξλλόμ εταομξγόμ. Καθξοίζει ποϊςσπα για ςημ κάοςα και ςξ ςεομαςικϊ. Δπίρηπ καθξοίζει ςημ εκςϊπ κάοςαπ επικξιμχμία με ςξ ςεομαςικϊ καθόπ και ςημ διαυείοιρη ςηπ εταομξγήπ εμςϊπ ςηπ κάοςαπ OpenCard Framework To OpenCard Framework (OCF) αουικά παοξσριάρςηκε απϊ ςημ IBM εμό ςόοα αμήκει και αμαπςϋρρεςαι απϊ ςξ ρσμεςαιοιρμϊ OpenCard ρςξμ ξπξίξ ρσμμεςέυξσμ πξλλέπ απϊ ςιπ μεγαλϋςεοεπ εςαιοίεπ ςξσ υόοξσ ϊπχπ ξι Bull, Dallas Semiconductor, Gemplus, IBM, Schlumberger, SCM Microsystems, Sun, Toshiba, Visa, Toshiba και άλλεπ. Σξ OCF είμαι έμα ρϋρςημα απϊ ςημ πλεσοά ςξσ host πξσ παοέυει έμα μηυαμιρμϊ διαρϋμδερηπ (interface) για ςημ επικξιμχμία ςξσ ενσπηοεςηςή με ςξσπ αμαγμόρςεπ αλλά και ςημ εταομξγή μέρα ρςημ κάοςα. 48

49 κξπϊπ ςξσ OCF είμαι μα παοέυει ρςαθεοξϋπ μηυαμιρμξϋπ διαρϋμδερηπ μεςανϋ: Σχμ ςεομαςικόμ πξσ εναοςόμςαι απϊ ςξμ εκάρςξςε καςαρκεσαρςή Σχμ διατξοεςικόμ λειςξσογικόμ ρσρςημάςχμ Σχμ ςμημάςχμ πξσ εναοςόμςαι απϊ ςξσπ παοϊυξσπ καοςόμ (card issuers) Ποέπει μα επιρημάμξσμε ϊςι ςξ OCF ρυεδιάρςηκε για ςημ υοήρη μιαπ ένσπμηπ κάοςαπ ραμ ςμήμα εμϊπ δικςϋξσ σπξλξγιρςόμ και για ασςϊ ςξ λϊγξ έυει σλξπξιηθεί ρε γλόρρα Java PC/SC Σξ ποϊςσπξ ασςϊ καθξοίζει μια γεμική αουιςεκςξμική για ςη υοήρη ένσπμχμ καοςόμ ρε ποξρχπικξϋπ σπξλξγιρςέπ. ςημ αουιςεκςξμική ασςή ξι εταομξγέπ ςηπ πλεσοάπ ςξσ host υςίζξμςαι πάμχ απϊ έμα ή πεοιρρϊςεοξσπ παοϊυξσπ σπηοεριόμ και έμα διαυειοιρςή πϊοχμ. Ο πάοξυξπ σπηοεριόμ εμρχμαςόμει ςη λειςξσογικϊςηςα μιαπ ένσπμηπ κάοςαπ και ςημ κάμει ποξρβάριμη μέρχ διεπατόμ σφηλξϋ επιπέδξσ. Ο διαυειοιρςήπ πϊοχμ υειοίζεςαι ςξσπ πϊοξσπ ςξσ ρσρςήμαςξπ για ποϊρβαρη ρςη ρσρκεσή ειραγχγήπ ςηπ κάοςαπ. 3.5 Κοσπςξγοατία Έμα απϊ ςα ρημαμςικϊςεοα υαοακςηοιρςικά ςχμ ένσπμχμ καοςόμ είμαι η παοξυή αρτάλειαπ ρε κάθε είδξσπ ρσμαλλαγή πξσ βοίρκξσμ εταομξγή. Έςρι αμςιλαμβαμϊμαρςε ϊςι η κοσπςξγοατία παίζει ιδιαίςεοα ρημαμςικϊ οϊλξ ρςξμ ςξμέα ασςϊμ. ε ασςή ςημ παοάγοατξ αματεοϊμαρςε ρε ξοιρμέμεπ βαρικέπ αουέπ ςηπ κοσπςξγοατίαπ Κοσπςξγοάτηρη και Απξκοσπςξγοάτηρη Μια κξιμή μέθξδξπ για ςημ ποξρςαρία εμϊπ μημϋμαςξπ είμαι η κοσπςξγοάτηρη ςξσ ποιμ ςημ απξρςξλή και η απξκοσπςξγοάτηρη ςξσ καςά ςημ παοαλαβή. 49

50 Καθαρό Μήνσμα Κρσπηογράθηζη Κρσπηογραθημένο Μήνσμα Απoκρσπηογράθηζη Αρτικό Μήνσμα Δικϊμα 3.5: Κοσπςξγοάτηρη και απξκοσπςξγοάτηρη Ο μαθημαςικϊπ αλγϊοιθμξπ πξσ υοηριμξπξιείςαι για ςημ για ςημ κοσπςξγοάτηρη καλείςαι κοσπςξαλγϊοιθμξπ (cipher). σμήθχπ σπάουξσμ δσξ ρσρυεςιρμέμξι αλγϊοιθμξι: έμαπ για κοσπςξγοάτηρη και έμαπ για απξκοσπςξγοάτηρη. σμήθχπ ξι κοσπςξαλγϊοιθμξι υοηριμξπξιξϋμ κλειδιά για ςημ κοσπςξγοάτηρη και απξκοσπςξγοάτηρη δεδξμέμχμ. Έμα κλειδί είμαι μια μσρςική ακξλξσθία αοιθμόμ. Δάμ υοηριμξπξιήρξσμε διατξοεςικά κλειδιά για ςημ κοσπςξγοάτηρη εμϊπ μημϋμαςξπ ςϊςε ςα κοσπςξγοατημέμα μημϋμαςα πξσ θα ποξκϋφξσμ θα είμαι διατξοεςικά. Για ςημ αμάκςηρη ςξσ αουικξϋ μημϋμαςξπ απϊ ςξ κοσπςξγοατημέμξ ποέπει μα έυξσμε ρςημ διάθερη μαπ ςξ εκάρςξςε κλειδί. Τπάουξσμ δσξ ειδόμ αλγϊοιθμξι κοσπςξγοάτηρηπ πξσ βαρίζξμςαι ρε κλειδί. Οι ρσμμεςοικξί και ξι αρϋμμεςοξι κοσπςξαλγϊοιθμξι. σμμεςοικξί κοσπςξαλγϊοιθμξι καλξϋμςαι ασςξί πξσ ςξ κλειδί κοσπςξγοάτηρηπ μπξοεί μα σπξλξγιρςεί απϊ ςξ κλειδί απξκοσπςξγοάτηρηπ και αμςιρςοϊτχπ. ςιπ πεοιρρϊςεοεπ πεοιπςόρειπ ςα κλειδιά πξσ υοηριμξπξιξϋμςαι για κοσπςξγοάτηρη, απξκοσπςξγοάτηρη είμαι ςα ίδια. Οι πιξ ρσμηθιρμέμξι ρσμμεςοικξί κοσπςξαλγϊοιθμξι είμαι ξ DES και ξ DESede ή ςοιπλϊπ DES. Σα κλειδιά ςξσ αλγξοίθμξσ DES είμαι 56 bits. Σϊρξ η κοσπςξγοάτηρη ϊρξ και η απξκοσπςξγοάτηρη ποαγμαςξπξιξϋμςαι μέρχ ςξσ ίδιξσ κλειδιξϋ. Καςά ςημ κοσπςξγοάτηρη βάρει ςξσ αλγϊοιθμξσ DESede εταομϊζξμςαι ρςημ ρειοά μια κοσπςξγοάτηρη, μια απξκοσπςξγοάτηρη και ναμά κοσπςξγοάτηρη ϊπχπ ταίμεςαι και ρςξ παοακάςχ ρυήμα. Καθαρό Μήνσμα Κρσπηογράθηζη Απoκρσπηογράθηζη Κρσπηογράθηζη Κρσπηογραθημένο Μήνσμα Κλειδί 1 Κλειδί 2 Κλειδί 3 Δικϊμα 3.6: Διαδικαρία κοσπςξγοάτηρηπ βάρει ςξσ αλγξοίθμξσ DESede Η απξκοσπςξγοάτηρη βάρει πάλι ςξσ αλγξοίθμξσ DESede γίμεςαι με ςημ ρειοά απξκοσπςξγοάτηρη κοσπςξγοάτηρη απξκοσπςξγοάτηρη. Ο αλγϊοιθμξπ DESede ρε αμςίθερη με ςξμ DES, υοηριμξπξιεί 3 κλειδιά. 50

51 Κρσπηογραθημένο Μήνσμα Απoκρσπηογράθηζη Κρσπηογράθηζη Απόκρσπηογράθηζη Καθαρό Μήνσμα Κλειδί 1 Κλειδί 2 Κλειδί 3 Δικϊμα 3.7: Διαδικαρία απξκοσπςξγοάτηρηπ βάρει ςξσ αλγξοίθμξσ DESede Οι ρσμμεςοικξί κοσπςξαλγϊοιθμξι απαιςξϋμ απϊ ϊλξσπ ςξσπ ρσμμεςέυξμςεπ μα απξθηκεϋξσμ και μα διαμέμξσμ ςξ μσρςικϊ κλειδί ϊςαμ υοειάζεςαι. Αμ ςξ κλειδί αμακαλστθεί απϊ άλλξσπ ςϊςε ξλϊκληοξ ςξ ρϋρςημα καςαοοέει. Οι αρύμμεςοξι κοσπςξαλγϊοιθμξι ρυεδιάρςηκαμ για μα αμςιμεςχπίρξσμ ςα μειξμεκςήμαςα ςχμ ρσμμεςοικόμ. Φοηριμξπξιξϋμ δσξ διατξοεςικά κλειδιά. Έμα δημϊριξ κλειδί πξσ διαμέμεςαι ρε ϊλξσπ και έμα ιδιχςικϊ κλειδί πξσ τσλάρρεςαι μσρςικά. Καθαρό Μήνσμα Κρσπηογράθηζη Κρσπηογραθημένο Μήνσμα Απoκρσπηογράθηζη Αρτικό Μήνσμα Δημόζιο Κλειδί Ιδιφηικό Κλειδί Δικϊμα 3.8: Αρϋμμεςοη κοσπςξγοάτηρη και απξκοσπςξγοάτηρη. πχπ ταίμεςαι και απϊ ςξ ρυήμα έμαπ εμςελόπ νέμξπ μπξοεί μα υοηριμξπξιήρει ςξ δημϊριξ κλειδί για μα κοσπςξγοατήρει έμα μήμσμα αλλά μϊμξ έμαπ ενξσριξδξςημέμξπ κάςξυξπ ςξσ αμςίρςξιυξσ ιδιχςικξϋ κλειδιξϋ μπξοεί μα απξκοσπςξγοατήρει και μα διαβάρει ςξ μήμσμα. Ο πιξ διάρημξπ αρϋμμεςοξπ αλγϊοιθμξπ είμαι ξ RSA. Σξ μειξμέκςημα ςχμ αρϋμμεςοχμ αλγξοίθμχμ είμαι ϊςι απαιςξϋμ πξλϋ πεοιρρϊςεοη επενεογαρςική ιρυϋ απϊ ϊςι ξι ρσμμεςοικξί. Για ασςϊμ ςξ λϊγξ σπάουξσμ ποχςϊκξλλα αρτάλειαπ πξσ ρσμδσάζξσμ ρσμμεςοικξϋπ και αρϋμμεςοξσπ αλγϊοιθμξσπ κοσπςξγοάτηρηπ. 51

52 Κετάλαιξ 4 Η Σευμξλξγία Java Card 4.1 Γεμικά Η ςευμξλξγία Java Card επιςοέπει ρε εταομξγέπ πξσ είμαι γοαμμέμεπ ρε Java μα ςοέυξσμ πάμχ ρε μια ένσπμη κάοςα. Με ασςϊμ ςξμ ςοϊπξ απξκξμίζξσμε ϊλα ςα κϋοια πλεξμεκςήμαςα απϊ ςημ γλόρρα ασςήμ. Έςρι η ςευμξλξγία Java Card παοέυει ςα ακϊλξσθα πλεξμεκςήμαςα: Διαλειςξσογικόςηςα (Interoperability): Οι εταομξγέπ (applets) πξσ καςαρκεσάζξμςαι βάρει ςηπ ςευμξλξγίαπ Java Card μπξοξϋμ μα εκςελερςξϋμ ρε ξπξιαδήπξςε κάοςα πξσ σπξρςηοίζει ςημ ςευμξλξγία ασςή αμεναοςήςχπ καςαρκεσαρςή. Αρτάλεια: Η ςευμξλξγία Java Card έυει κληοξμξμήρει απϊ ςημ Java έμα πξλϋ αρταλέπ πεοιβάλλξμ εκςέλερηπ. Δσμαςόςηςα ρσμύπαονηπ πξλλώμ εταομξγώμ: Η ςευμξλξγία ασςή επιςοέπει ρε μία κάοςα μα βοίρκξμςαι εγκαςερςημέμεπ πξλλέπ εταομξγέπ ποξρτέοξμςαπ παοάλληλα ςξμ καςάλληλξ έλεγυξ για ςη διαςήοηρη ςηπ αρτάλειαπ. Δσμαμική εγκαςάρςαρη: Μια καιμξϋοια εταομξγή μπξοεί μα εγκαςαρςαθεί με αρτάλεια μεςά ςημ αγξοά ςηπ κάοςαπ. Έςρι η εςαιοία πξσ διαυειοίζεςαι ςημ κάοςα μπξοεί μα εγκαθιρςά καιμξϋογια applet ή μα ποαγμαςξπξιεί αλλαγέπ ρςα ήδη σπάουξμςα έςρι όρςε μα ικαμξπξιεί ςιπ αμάγκεπ ςξσ υοήρςη. σμβαςόςηςα: Ποέπει μα αματέοξσμε ϊςι η ςευμξλξγία Java Card είμαι ρσμβαςή με ςα πεοιρρϊςεοα καθιεοχμέμα ποϊςσπα ρςημ πεοιξυή ςχμ ένσπμχμ καοςόμ. Αματέοξσμε υαοακςηοιρςικά ςα ποϊςσπα ISO7816, EMV, ETSI και Global Platform. Παοαγωγικόςηςα: Η παοαγχγικϊςηςα ςχμ ποξγοαμμαςιρςόμ πξσ υοηριμξπξιξϋμ ςημ ςευμξλξγία Java Card είμαι αοκεςά σφηλή καθϊςι ασςξί δεμ υοειάζεςαι μα αρυξλξϋμςαι με λεπςξμέοειεπ ςξσ σλικξϋ ή ςχμ ποξςϋπχμ πξσ ακξλξσθεί η κάοςα. Αμςικειμεμξρςοατήπ ποξγοαμμαςιρμόπ: Η ςευμξλξγία Java Card κληοξμξμεί ϊλα ςα πλεξμεκςήμαςα ςξσ αμςικειμεμξρςοατξϋπ ποξγοαμμαςιρμξϋ ϊπχπ η σφηλήπ πξιϊςηςαπ ςμημαςξπξίηρη ςξσ κόδικα και η επαμαυοηριμξπξιηρημϊςηςα ασςξϋ. 52

53 Βέβαια μια ένσπμη κάοςα απξςελεί μια απϊ ςιπ μικοϊςεοεπ σπξλξγιρςικέπ πλαςτϊομεπ πξσ σπάουξσμ ρςιπ μέοεπ μαπ. Τπεμθσμίζξσμε ϊςι μια ςσπική ένσπμη κάοςα έυει μϊμξ 1Κ RAM, 16K EEPROM και 24Κ ROM. Έςρι η μεγαλϋςεοη δσρκξλία για ςημ αμάπςσνη ςηπ ςευμξλξγίαπ Java Card ήςαμ η ποξραομξγή ςηπ ςευμξλξγίαπ Java ρε ςϊρξ πεοιξοιρμέμξ σλικϊ εναρταλίζξμςαπ παοάλληλα υόοξ για εταομξγέπ. Η λϋρη ρςξ ποϊβλημα ασςϊ ήςαμ μα ρσμπεοιλητθεί μϊμξ έμα μέοξπ ςηπ γλόρραπ Java και ςξ μξμςέλξ ςηπ εικξμικήπ μηυαμήπ Java Card (Java Card Virual Machine - JCVM) μα διαρπαρςεί. Διατξοέπ Java Java Card Δναιςίαπ ςξσ μικοξϋ μεγέθξσπ ςηπ μμήμηπ, η πλαςτϊομα ςηπ Java Card, σπξρςηοίζει μϊμξ έμα ποξρεκςικά επιλεγμέμξ, ποξραομξρμέμξ σπξρϋμξλξ υαοακςηοιρςικόμ ςηπ γλόρραπ Java. Ασςϊ ςξ σπξρϋμξλξ πεοιλαμβάμει υαοακςηοιρςικά, ςα ξπξία είμαι καςάλληλα για ςημ αμάπςσνη ποξγοαμμάςχμ ένσπμχμ καοςόμ και άλλχμ μικοόμ ρσρκεσόμ, εμό παοάλληλα διαςηοεί ςιπ ικαμϊςηςεπ ςξσ αμςικειμεμξρςοατή ποξγοαμμαςιρμξϋ ςηπ Java. Πξλλέπ ποξηγμέμεπ ένσπμεπ κάοςεπ ςηπ java παοέυξσμ μηυαμιρμϊ ρσλλξγήπ άυοηρςχμ αμςικειμέμχμ (garbage collection) πξσ καθιρςξϋμ δσμαςή ςη διαγοατή ςχμ αμςικειμέμχμ. ςξ παοακάςχ ρυήμα παοξσριάζξμςαι υαοακςηοιρςικά ςηπ Java ςα ξπξία είςε σπξρςηοίζξμςαι (αοιρςεοή ρςήλη) είςε ϊυι (δενιά ρςήλη) απϊ ςημ Java Card. Φαοακςηοιρςικά πξσ σπξρςηοίζξμςαι Μικοξί ςϋπξι δεδξμέμχμ: Boolean, byte, short Πίμακεπ μίαπ διάρςαρηπ Πακέςα ςηπ Java, κλάρειπ, διεπατέπ, εναιοέρειπ Αμςικειμεμξρςοατή υαοακςηοιρςικά ςηπ Java: virtual methods, overloading and dynamic object creation, access scope, binding rules Η σπξρςήοινη ςηπ λένηπ κλειδί int καθόπ και η σπξρςήοινη ςϋπξσ integer είμαι ποξαιοεςικέπ Φαοακςηοιρςικά πξσ δεμ σπξρςηοίζξμςαι Μεγάλξι ςϋπξι δεδξμέμχμ: long, double, float Φαοακςήοεπ και ρσμβξλξρειοέπ Πξλσδιάρςαςξι πίμακεπ Δσμαμικϊ τϊοςχμα κλάρεχμ Security manager Garbage collection and finalization Threads Object serializing Object cloning Πίμακαπ 4.1: Φαοακςηοιρςικά ςηπ Java πξσ σπξρςηοίζξμςαι ή ϊυι Η JCVM λξιπϊμ, διαρπάρςηκε ρε δσξ μέοη. Σξ έμα ςοέυει εμςϊπ και ςξ άλλξ εκςϊπ κάοςαπ. Σξ μέοξπ ςηπ JCVM πξσ βοίρκεςαι εκςϊπ κάοςαπ αρυξλείςαι με λειςξσογίεπ πξσ δεμ υοειάζεςαι μα γίμξσμ καςά ςημ διάοκεια 53

54 ςηπ εκςέλερηπ ϊπχπ είμαι ςξ τϊοςχμα ςχμ κλάρεχμ, ξ έλεγυξπ ςξσ κόδικα, resolution και linking καθόπ και βελςιρςξπξίηρη. Η Java Card καθξοίζει έμα πεοιβάλλξμ εκςέλερηπ (Java Card Runtime Environment - JCRE) πξσ σπξρςηοίζει ςη μμήμη, ςημ επικξιμχμία, ςημ αρτάλεια και καθξοίζει έμα μξμςέλξ εκςέλερηπ ςχμ εταομξγόμ. Η πιξ ρημαμςική λειςξσογία ςξσ JCRE είμαι μα διαυχοίζει πλήοχπ ςξ λειςξσογικϊ ρϋρςημα απϊ ςιπ εταομξγέπ και μα παοέυει μια διαρϋμδερη μεςανϋ ασςόμ ςχμ δϋξ. Έςρι η πξλσπλξκϊςηςα και oι λεπςξμέοειεπ ςξσ ρσρςήμαςξπ μιαπ ένσπμηπ κάοςαπ δεμ είμαι ξοαςέπ απϊ ςιπ εταομξγέπ καθόπ ασςέπ υοηριμξπξιξϋμ ςιπ σπηοερίεπ ςξσ JCRE. Η πλαςτϊομα Java Card, εναιςίαπ ςηπ διαρπαρμέμηπ εικξμικήπ μηυαμήπ, διαμξιοάζεςαι μεςανϋ ςηπ κάοςαπ και ςξσ πεοιβάλλξμςξπ πξσ λειςξσογεί εκςϊπ ασςήπ. Ο διαμξιοαρμϊπ ασςϊπ γίμεςαι ςϊρξ ρε υόοξ ϊρξ και ρε υοϊμξ. Δναιςίαπ ςηπ αουιςεκςξμικήπ ασςήπ έυξσμε ςα ακϊλξσθα ςοία μέοη (καθέμα απϊ ςα ξπξία ξοίζεςαι υχοιρςά): Σημ πεοιγοατή ςηπ JCVM πξσ ξοίζει έμα σπξρϋμξλξ ςηπ γλόρραπ Java και ςημ εικξμική μηυαμή καςάλληλη για εταομξγέπ ρε ένσπμεπ κάοςεπ Σημ πεοιγοατή ςξσ JCRE πξσ καθξοίζει κσοίχπ ςημ λειςξσογία καςά ςημ διάοκεια ςηπ εκςέλερηπ, ςη διαυείοιρη ςηπ μμήμηπ, ςη διαυείοιρη ςηπ εταομξγήπ καθόπ και άλλα υαοακςηοιρςικά Σημ πεοιγοατή ςξσ Java Card Application Programming Interface (API) πξσ πεοιλαμβάμει ςξμ πσοήμα, ςα πακέςα ςηπ Java, καθόπ και έμα ρϋμξλξ απϊ κλάρειπ για ςξμ ποξγοαμμαςιρμϊ εταομξγόμ 4.2 Αουιςεκςξμική ςηπ Java Card Σα ποξγοάμμαςα ςα ξπξία είμαι ικαμά μα τξοςχθξϋμ ρε μια java card είμαι ϊλα java card applets.σα applets ασςά επικξιμχμξϋμ με ςξ Java Card Runtime Environment (JCRE). Τπξρςηοίζεςαι επίρηπ η δσμαςϊςηςα αμάπςσνηπ εμϊπ εμδιάμερξσ επιπέδξσ ςξ ξπξίξ θα παοεμβάλλεςαι ρςημ επικξιμχμία ςχμ applets ςξ JCRE και λέγεςαι Vendor- or Industry-Specific Extensions. To JCRE απξςελείςαι απϊ: Java Card Framework and APIs Πεοιλαμβάμει ςιπ κλάρειπ και ςα πακέςα πξσ είμαι απαοαίςηςα για ςξμ ποξγοαμμαςιρμϊ μιαπ java card. Δίμαι ςξ πιξ «σφηλϊ» επιπέδξσ και έουεςαι ρε επικξιμχμία με ςα applets ποιμ απϊ ϊλα. Σέλξπ, ρςέλμει ςιπ εμςξλέπ ρςξ Java Card Virtual Machine. Java Card Virtual Machine Οοίζει έμα σπξρϋμξλξ ςηπ γλόρραπ Java, ςη Java Card, και ςηπ Java Virtual Machine, ςη Java Card Virtual Machine. Φχοίζεςαι ρε δϋξ μέοη εκ ςχμ 54

55 ξπξίχμ ςξ έμα βοίρκεςαι εκςϊπ κάοςαπ, java card converter, και ςξ άλλξ εμςϊπ. Σξ δεϋςεοξ πεοιλαμβάμει ςξμ Java Card Inerpreter ξ ξπξίξπ εκςελεί εμςξλέπ Java Card Bytecode, ελέγυει ςη δέρμεσρη μμήμηπ και ςη δημιξσογία αμςικειμέμχμ, παίζει κϋοιξ οϊλξ για ςημ αρτάλεια καςά ςξ υοϊμξ εκςέλερηπ. Ο Java Card Converter βοίρκεςαι εκςϊπ κάοςαπ και η κϋοια λειςξσογία ςξσ είμαι η μεςαςοξπή ςχμ αουείχμ πξσ θέλξσμε μα τξοςόρξσμε ρςημ κάοςα, παοάδειγμα μια εταομξγή, ρε μξοτή ςέςξια όρςε μα επιςοέπεςαι η τϊοςχρη και η εκςέλερη ςηπ. Με άλλα λϊγια μεςαςοέπει ςα αουεία.class, ςα ξπξία παοάγξμςαι απϊ ςξμ πηγαίξ κόδικα (source code) μέρχ εμϊπ Java compiler, ρε έμα αουείξ CAP. Καςά ςη διαδικαρία ςηπ μεςαςοξπήπ, ξ Java Card Converter εκςελεί κάπξιεπ εμέογειεπ ςιπ ξπξίεπ Java Virtual Machine εκςελεί καςά ςη τϊοςχρη κλάρεχμ (class loading): Πιρςξπξιεί ϊςι ξι java κλάρειπ είμαι ρχρςά ρυημαςιρμέμεπ. Δλέγυει για ςσυόμ παοαβιάρειπ ςηπ Java Card. Αουικξπξιεί ςιπ static μεςαβληςέπ. Αμαλϋει ρσμβξλικέπ αματξοέπ ρε κλάρειπ, μεθϊδξσπ και πεδία ρε μια ρσμπαγή μξοτή ςημ ξπξία η κάοςα μπξοεί μα διαυειοιρςεί πιξ απξςελερμαςικά. Βελςιρςξπξιεί ςξμ bytecode μέρχ ςηπ εκμεςάλλεσρηπ πληοξτξοιόμ πξσ λαμβάμξμςαι καςά ςη τϊοςχρη ςχμ κλάρεχμ και καςά ςη διάοκεια ςηπ ρϋμδερηπ (linking time). Δκυχοεί μμήμη και δημιξσογεί δξμέπ δεδξμέμχμ ςηπ Virtual Machine για ςημ αμαπαοάρςαρη κλάρεχμ. Card OS Σξ λειςξσογικϊ ρϋρςημα ςηπ κάοςαπ ςξ ξπξίξ σλξπξιεί ςιπ βαρικέπ ςηπ λειςξσογίεπ ϊπχπ έυει αμαλσθεί πιξ πάμχ. 55

56 Δικϊμα 4.2: Αουιςεκςξμική Java Card 4.3 Η Δικξμική μηυαμή Java Card Η βαρικϊςεοη διατξοά ςχμ JCVM και JVM είμαι ϊςι η JCVM είμαι σλξπξιημέμη ραμ δϋξ νευχοιρςά μέοη ϊπχπ ταίμεςαι και ρςημ εικϊμα 4.2. ςξ ςμήμα ςηπ JCVM πξσ βοίρκεςαι πάμχ ρςημ κάοςα βοίρκεςαι ξ διεομημέαπ (interpreter) εμό ρςξ ςμήμα εκςϊπ κάοςαπ βοίρκεςαι ξ μεςαςοξπέαπ (converter) πξσ ςοέυει ρσμήθχπ πάμχ ρε έμα ποξρχπικϊ σπξλξγιρςή. Αρτεία Class Off-Card VM converter On-Card VM interpeter Αρτείο CAP Δικϊμα 4.3: Η εικξμική μηυαμή ςηπ Java Card 56

57 4.3.1 Ο Java Card Converter Ξεκιμόμςαπ ςημ διαδικαρία για ςημ εγκαςάρςαρη μιαπ εταομξγήπ (applet) ρςημ ένσπμη κάοςα ποόςα απϊ ϊλα μεςαγλχςςίζξσμε ςξμ κόδικα μαπ και παίομξσμε ραμ ένξδξ ςα class αουεία. Καςϊπιμ ξ converter ποξεπενεογάζεςαι ϊλα ςα class αουεία πξσ σπάγξμςαι ρςξ ίδιξ πακέςξ και παοάγει έμα CAP (Converted Applet) αουείξ. Με ςη μξοτή ασςξϋ ςξσ αουείξσ ςξ ποϊγοαμμα τξοςόμεςαι ρςημ Java Card. Για παοάδειγμα ςα CAP αουεία παοέυξσμ ςη δσμαςϊςηςα για δσμαμική εγκαςάρςαρη εταομξγόμ ατϊςξσ η κάοςα έυει καςαρκεσαρςεί. Καςά ςη διάοκεια ςηπ μεςαςοξπήπ ξ converter ποαγμαςξπξιεί λειςξσογίεπ ϊπχπ: Πιρςξπξιεί ϊςι η απεικξμίρειπ ςχμ class αουείχμ είμαι καλά μξοτξπξιημέμεπ Δλέγυει για κακή υοήρη ςξσ σπξρσμϊλξσ ςηπ γλόρραπ πξσ υοηριμξπξιείςαι Αουικξπξιεί ςιπ ρςαςικέπ μεςαβληςέπ Καθξοίζει μια πιξ ρσμπαγή μξοτή για ςιπ κλάρειπ, ςιπ μεθϊδξσπ και ςα πεδία όρςε ασςά μα μπξοξϋμ μα υειοίζξμςαι πιξ απξδξςικά πάμχ ρςημ κάοςα Βελςιρςξπξιείςαι ξ εμδιάμερξπ κόδικαπ Δκυχοείςαι απξθηκεσςικϊπ υόοξπ και δημιξσογξϋμςαι δξμέπ δεδξμέμχμ πξσ αμαπαοιρςξϋμ ςιπ κλάρειπ Δκςϊπ απϊ ςα class αουεία πξσ θα μεςαςοαπξϋμ ξ converter παίομει χπ είρξδξ και έμα ή πεοιρρϊςεοα export αουεία. ςημ ένξδξ ςξσ παοάγει εκςϊπ απϊ ςξ αουείξ CAP και έμα export αουείξ για ςξ πακέςξ πξσ μϊλιπ μεςαςοάπηκε. Δηλαδή ξ converter τξοςόμει ϊλα ςα class αουεία ρε έμα πακέςξ και αμ κάπξια κλάρη απϊ ςξ πακέςξ ασςϊ ειράγει μια άλλη κλάρη απϊ κάπξιξ άλλξ πακέςξ ςϊςε ξ converter παίομει ακϊμα ραμ δεϋςεοη είρξδξ και ςξ export αουείξ ςξσ πακέςξσ πξσ πεοιέυει ςημ ειραγϊμεμη κλάρη. 57

58 Αρτεία Class Αρτείo Cap Μεηαηροπέας (converter) Αρτεία Export Αρτείo Export Δικϊμα 4.4: Μεςαςοξπή εμϊπ πακέςξσ Ο Java Card Interpreter Ο Interpreter απξςελεί ϊπχπ είπαμε ςξ μέοξπ ςηπ εικξμικήπ μηυαμήπ πάμχ ρςημ κάοςα και εναρταλίζει ςημ αμεναοςηρία απϊ ςξ σλικϊ. Ο Interpreter εκςελεί ςιπ παοακάςχ λειςξσογίεπ: Δκςελεί ςξμ εμδιάμερξ κόδικα Δλέγυει ςημ εκυόοηρη μμήμηπ και ςη δημιξσογία αμςικειμέμχμ Παίζει κοίριμξ οϊλξ ρςημ αρτάλεια καςά ςη διάοκεια ςηπ εκςέλερηπ 4.4 Java Card Applets Σα ποξγοάμμαςα ςα ξπξία είμαι ικαμά μα τξοςχθξϋμ ρε μια java card είμαι ϊλα java card applets. Λέγξμςαι applets επειδή μξιάζξσμ ρε κάπξιξ βαθμϊ με ςα applets ςηπ java. Η κϋοια διατξοά με ςα applets ςηπ java είμαι ϊςι εγκαθίρςαμςαι και αουικξπξιξϋμςαι μία τξοά και η εκςέλερη ςξσπ δεμ ςεομαςίζεςαι αλλά απλά διακϊπςεςαι. Τπάουξσμ δϋξ μέθξδξι για μα σλξπξιηθεί έμα java card applet. Η μία έυει ςη λξγική ςξσ μξμςέλξσ αιςήρεχμ-απαμςήρεχμ, ρςημ ξπξία μια client εταομξγή ρςέλμει αιςήμαςα και λαμβάμει απξκοίρειπ απϊ ςημ κάοςα (πλέξμ παοαδξριακή μέθξδξπ η ξπξία έυει βάρη ςα APDU s) και η δεϋςεοη, η ξπξία 58

59 είμαι και η πιξ μξμςέομα, σλξπξιεί ςη τιλξρξτία ςηπ κλήρηπ απξμακοσρμέμχμ μεθϊδχμ (RMI). Σξ RMI (Remote Method Invocation) ϊπχπ ειράγεςαι απϊ ςημ Java, είμαι η μέθξδξπ πξσ μαπ επιςοέπει μα ποαγμαςξπξιξϋμε απξμακοσρμέμεπ κλήρειπ, μεςανϋ διατξοεςικόμ ποξγοαμμάςχμ. Οι κάοςεπ πξσ είμαι ποξξοιρμέμεπ για java card μπξοξϋμ μα σπξρςηοίνξσμ πξλλαπλέπ εταομξγέπ ρςημ ίδια κάοςα. Μέρα ρςημ κάοςα μπξοξϋμ μα ρσμσπάουξσμ και μα αλληλεπιδοξϋμ με αρτάλεια, εταομξγέπ και ςχμ δϋξ μεθϊδχμ. Οι εταομξγέπ ςηπ κάοςαπ, java card applets, επικξιμχμξϋμ με εταομξγέπ πξσ βοίρκξμςαι εκςϊπ κάοςαπ, ρςξ ςεομαςικϊ ή ςξμ σπξλξγιρςή, αμάλξγα με ςξ CAD πξσ θα υοηριμξπξιήρξσμε. Έςρι, ρςημ πεοίπςχρη ςξσ APDU, ςα applets παίζξσμ ςξ οϊλξ ςξσ ενσπηοεςηςή (server) πξσ απαμςάει ρε αιςήρειπ ςξσ πελάςη (client), εταομξγέπ εκςϊπ κάοςαπ. ςξ μξμςέλξ ςξσ RMI δεμ ταίμεςαι νεκάθαοα η λξγική πελάςη ενσπηοεςηςή (client - server). Οι εταομξγέπ εμςϊπ και εκςϊπ κάοςαπ επικξιμχμξϋμ μεςανϋ ςξσπ με κλήρειπ ρσμαοςήρεχμ. ςη ρσμέυεια, θα παοξσριαρςξϋμ ξι εταομξγέπ εμςϊπ και εκςϊπ κάοςαπ καθόπ και ξ ςοϊπξπ επικξιμχμίαπ ςξσπ αμάλξγα με ςημ ςευμξλξγία σλξπξίηρηπ πξσ υοηριμξπξιείςαι, Application Protocol Data Unit (A.P.D.U.) ή Remote Method Invocation (R.M.I.) Applet AID ε κάθε εταομξγή και ρε κάθε πακέςξ αμαςίθεςαι έμαπ αοιθμϊπ AID. Ασςή η ρσμβξλξρειοά απϊ bytes είμαι ςξ αμαγμχοιρςικϊ για κάθε πακέςξ και εταομξγή και υοηριμεϋει για ςη διάκοιρη ςξσπ μεςανϋ άλλχμ εταομξγόμ, πξσ μπξοεί μα ρσμσπάουξσμ μέρα ρςημ κάοςα ή για ςημ επικξιμχμία με ασςέπ. Σα ποόςα 5 bytes ασςξϋ λειςξσογξϋμ ραμ αμαγμχοιρςικά ςξσ καςαρκεσαρςή ςξσ λξγιρμικξϋ και ξμξμάζξμςαι RID και ςα σπϊλξιπα 0 μέυοι 11, ςα ξπξία ξμξμάζξμςαι PIX, ξοίζξμςαι απϊ ςξμ ελεϋθεοα απϊ ςξμ καςαρκεσαρςή, και λειςξσογξϋμ ραμ αμαγμχοιρςικά ςχμ πακέςχμ και ςχμ εταομξγόμ. Ασςή η ρϋμβαρη έυει ξοιρςεί απϊ ςξμ ξογαμιρμϊ ISO ρςξ ποϊςσπξ ISO Οι εταομξγέπ πξσ αμήκξσμ ρε κάπξιξ πακέςξ έυξσμ ςξ ίδιξ AID με ςξ πακέςξ με ςη διατξοά ϊςι έυξσμ ακϊμα έμα byte πξσ διατξοξπξιεί ςιπ εταομξγέπ μέρα ρςξ πακέςξ. Για ασςϊ λέγεςαι ϊςι ςξ Applets κληοξμξμξϋμ ςξ AID ςξσ πακέςξσ. Παοάδειγμα ςηπ δξμήπ εμϊπ Applet AID ταίμεςαι ρςξ παοακάςχ ρυήμα. 59

60 Δικϊμα 4.5: Μξοτή ςξσ AID Δπικξιμωμία Applet Java Card Runtime Environment (JCRE) Κάθε Applet ποέπει σπξυοεχςικά μα σλξπξιεί κάπξιεπ βαρικέπ λειςξσογίεπ για ςη ρχρςή επικξιμχμία ςξσ με ςξ JCRE. Η επικξιμχμία ασςή βαρίζεςαι ρε πέμςε βαρικέπ λειςξσογίεπ απϊ ςιπ ξπξίεπ ποξκϋπςξσμ ξοιρμέμα ρημεία ειρϊδξσ (multiple entry points) ρε έμα Applet, δηλαδή ρσγκεκοιμέμξι ςοϊπξι επικξιμχμίαπ ασςξϋ με ςξμ ένχ κϊρμξ. Παοακάςχ παοξσριάζξμςαι ξι μέθξδξι ασςξί καθόπ και πξιξπ έυει δικαίχμα κλήρηπ ςηπ κάθε μεθϊδξσ. Δικϊμα 4.6: Δπικξιμχμία JCRE - Applet install() Δγκαςάρςαρη αμςικειμέμξσ Η μέθξδξπ ασςή εκςελείςαι μϊμξ μία τξοά ρςη ζχή ςξσ applet και ρσυμά πεοιέυει κάπξια ξοίρμαςα αουικξπξίηρηπ. Κϋοια ςηπ λειςξσογία είμαι η δημιξσογία εμϊπ ρςιγμιϊςσπξσ, ςηπ κλάρηπ ςξσ applet και η καςαυόοηρη ςξσ ρςξ JCRE. Η καςαυόοηρη γίμεςαι με ςημ κλήρηπ ςηπ μεθϊδξσ register(), η ξπξία είμαι σπξυοεχςική μα πεοιλαμβάμεςαι ρε κάθε install(). ε αμςίθεςη πεοίπςχρη η εγκαςάρςαρη απξςσγυάμει. Καλείςαι απϊ ςξ JCRE εμό ςξ ρόμα ςηπ σλξπξιείςαι ρςξ applet. 60

61 register() Καςαυόοηρη ρςιγμιϊςσπξσ Η μέθξδξπ ασςή καλείςαι απϊ ςξ applet με ρκξπϊ ςημ καςαυόοηρη ςξσ ρςξ JCRE. Διδικϊςεοα, καςά ςημ εκςέλερη ςηπ μεθϊδξσ install() δημιξσογείςαι έμα ρςιγμιϊςσπξσ ςηπ κλάρηπ ςξσ applet πξσ επιθσμξϋμε μα εγκαςαρςήρξσμε. Ασςϊ ςξ ρςιγμιϊςσπξ, καςαυχοείςαι ρςξ Java Card Runtime Environment(JCRE). Η κλήρη ςηπ μεθϊδξσ γίμεςαι απϊ ςξ ρόμα ςηπ μεθϊδξσ install() και καλείςαι απϊ ςξ applet. select Δπιλξγή ςηπ εταομξγήπ Η διαδικαρία ασςή είμαι απαοαίςηςη κάθε τξοά πξσ ςξ applet ποϊκειςαι μα εκςελέρει κάπξια λειςξσογία. Δηλαδή ποέπει αουικά μα επιλεγεί όρςε μα γμχοίζει ςξ JCRE ρε πξιξ applet αματεοϊμαρςε. Έςρι καςά ςημ επιλξγή εμϊπ applet ειδξπξιξϋμε ςξ JCRE με καςάλληλξ μήμσμα ϊςι θέλξσμε μα επιλένξσμε έμα applet. Μέρα ρςξ μήμσμα ασςϊ πεοιλαμβάμεςαι ςξ AID ςξσ applet. Αμ ςξ JCRE πεοιλαμβάμει ασςϊ ςξ AID ρςα καςαυχοημέμα ρςιγμιϊςσπα, ςξ applet σπάουει και έυει εγκαςαρςαθεί καμξμικά, καλεί ςη select() μέθξδξ επιλέγξμςαπ έςρι ςξ applet. Σόοα ςξ applet μπξοεί μα εκςελέρει ςιπ λειςξσογίεπ πξσ σπξρςηοίζει. Μϊμξ έμα applet μπξοεί μα είμαι επιλεγμέμξ κάθε τξοά. process Δκςέλερη εμςξλήπ εμςϊπ εταομξγήπ Με ασςή ςη μέθξδξ ςξ applet ποξρτέοει ςιπ λειςξσογίεπ ςξσ. Ατξϋ έυει γίμει ρχρςά η διαδικαρία ςηπ εγκαςάρςαρηπ και ςηπ επιλξγήπ εμϊπ applet επιθσμξϋμε μα εκςελέρξσμε κάπξια απϊ ςιπ λειςξσογίεπ πξσ σπξρςηοίζει. Με ςημ απξρςξλή και πάλι ςξσ καςάλληλξσ μημϋμαςξπ ρςημ κάοςα ςξ JCRE εκςελεί ςη μέθξδξ process() με ςα καςάλληλα ξοίρμαςα πξσ ςιπ απξρςείλαμε ρςξ μήμσμα. Η process(), πξσ ρσμήθχπ έυει ςη μξοτή «switch case» λϊγξ ςχμ πξλλόμ λειςξσογιόμ πξσ ρσμήθχπ επιςελξϋμ ςα applets, εκςελεί ςημ καςάλληλη ρσμάοςηρη. deselect Δγκαςάλειφη ςηπ εταομξγήπ Αμςίθεςη με ςη μέθξδξ select(), Δκςελείςαι κι ασςή απϊ ςξ JCRE ϊςαμ λαμβάμεςαι ρσγκεκοιμέμξ μήμσμα με ςξ AID applet ςξ ξπξίξ είμαι επιλεγμέμξ. ε διατξοεςική πεοίπςχρη ςξ JCRE επιρςοέτει μήμσμα λάθξσπ. Φοηριμξπξιείςαι ϊςαμ θέλξσμε μα εγκαςαλείφξσμε έμα applet ή και για μα επιλένξσμε κάπξιξ άλλξ. 61

62 Μεςά απϊ ςημ απξρςξλή εμϊπ μημϋμαςξπ ρςημ κάοςα και ςη διαυείοιρη ςξσ απϊ ςξ JCRE, ασςϊ μαπ απξρςέλλει ςξ καςάλληλξ μήμσμα για μα μαπ εμημεοόρει για ςσυόμ λάθξπ ή επιςσυή εκςέλερη ςηπ εμςξλήπ. Για παοάδειγμα, αμ ρςείλξσμε έμα μήμσμα επιλξγήπ ρςξ JCRE εμϊπ applet ςξσ ξπξίξσ ςξ AID σπάουει και η επιλξγή εκςελερςεί καμξμικά θα μαπ επιρςοατεί η απάμςηρη 90,00 η ξπξία ρσμβξλίζει ςημ καμξμική εκςέλερη κάθε λειςξσογίαπ. ε αμςίθεςη πεοίπςχρη, αμ για παοάδειγμα δεμ σπάουει applet με ςξ ρσγκεκοιμέμξ AID, μαπ επιρςοέτεςαι ςξ καςάλληλξ μήμσμα λάθξσπ. Αμάλξγα με ςημ καςηγξοία ρςημ ξπξία αμήκει ςξ λάθξπ θα επιρςοατεί η καςάλληλη απάμςηρη ρϋμτχμα με ςξ παοακάςχ ρυήμα. Ακϊμα ρε κάπξια λάθη ςα ξπξία ποξβλέπει ξ ποξγοαμμαςιρςήπ τοξμςίζει η απάμςηρη πξσ απξρςέλλει μα εμαομξμίζεςαι με ςξ ποϊςσπξ ISO Δικϊμα 4.7: Μημϋμαςα απάμςηρηπ ρϋμτχμα με ςξ ποϊςσπξ ISO Οι εκςόπ κάοςαπ εταομξγέπ Κάθε project πξσ αρυξλείςαι με ςημ ςευμξλξγία ςχμ ένσπμχμ καοςόμ εκςϊπ απϊ ςξ μέοξπ πξσ πεοιλαμβάμει ςξ λξγιρμικϊ πξσ ποξξοίζεςαι για ςημ κάοςα, εμπεοιέυει ςημ καςαρκεσή εμϊπ λξγιρμικξϋ, μέρχ ςξσ ξπξίξσ θα ποαγμαςξπξιξϋμςαι ξι αιςήρειπ ποξπ ςημ κάοςα. Ασςϊ, ρςημ πεοίπςχρη πξσ αμαπςϋρρξσμε μια APDU εταομξγή, ρσυμά διαιοείςαι ρε ςοειπ ςάνειπ ποξγοαμμάςχμ. Η μία απϊ ασςέπ είμαι μια εταομξγή σφηλξϋ επιπέδξσ, η ξπξία διαυειοίζεςαι ςιπ κλήρειπ και ςιπ απαμςήρειπ απϊ και ποξπ ςημ κάοςα ρε σφηλϊ επίπεδξ και ξμξμάζεςαι η εταομξγή πελάςη (Client ή Back-End application). Η δεϋςεοη έυει ραμ ρκξπϊ μα γετσοόρει ςξ υάρμα αμάμερα ρςημ εταομξγή πελάςη και ςημ εταομξγή ςηπ κάοςαπ, και ξμξμάζεςαι πληοενξϋρια εταομξγή (Proxy ή Host application). ςημ πεοίπςχρη πξσ η σπϊ αμάπςσνη εταομξγή μαπ σιξθεςεί ςημ λξγική ςξσ RMI μξμςέλξσ, δεμ ποέπει μα αμαπςϋνξσμε ςημ πληοενξϋρια εταομξγή, καθόπ μια RMI 62

63 εταομξγή έυει ραμ ρςϊυξ μα αμςικαςαρςαθεί ασςή η υαμηλξϋ επιπέδξσ επικξιμχμία, με ςημ κλήρη απξμακοσρμέμχμ μεθϊδχμ. Η εταομξγή πελάςη ϊπχπ ήδη αματέοαμε είμαι μια σφηλξϋ επιπέδξσ εταομξγή και μπξοεί μα αμαπςσυθεί υχοίπ μα σπάουει απαοαίςηςα γμόρη ςηπ ςευμξλξγίαπ ςχμ ένσπμχμ καοςόμ. σγκεκοιμέμα, έυει ςημ εσθϋμη ςηπ διαρϋμδερηπ με ςξμ υοήρςη, ςξμ μεοικϊ έλεγυξ ςχμ δεδξμέμχμ πξσ ποξέουξμςαι απϊ ςξμ υοήρςη, ςημ καςάλληλη παοξσρίαρη ςξσπ και ςξμ έλεγυξ ςχμ εναιοέρεχμ πξσ ποξέουξμςαι απϊ ςημ πληοενξϋρια εταομξγή, ςξ ςελεσςαίξ για APDU εταομξγέπ μϊμξ. Για ςημ καλϋςεοη και απξςελερμαςικϊςεοη διαρϋμδερη με ςξμ υοήρςη ρσυμά υοηριμξπξιείςαι γοατικϊ πεοιβάλλξμ, όρςε μα διεσκξλϋμει ςημ επικξιμχμία με ασςϊμ. Δπίρηπ ςξ ποϊγοαμμα πελάςη, ρςημ πεοίπςχρη μίαπ APDU εταομξγήπ, είμαι ασςϊ ςξ ξπξίξ επικξιμχμεί με ςη πληοενξϋρια εταομξγή όρςε μα γίμξσμ ξι καςάλληλεπ αιςήρειπ ποξπ ςημ κάοςα και μα λητθξϋμ έπειςα απϊ ασςέπ ξι εκάρςξςε απαμςήρειπ. Απϊ ςημ άλλη μεοιά, ρςημ πεοίπςχρη μιαπ RMI εταομξγήπ, η εταομξγή πελάςη έυει επίρηπ ςα λιγξρςά καθήκξμςα πξσ είυε, αλλά αμαθέςξμςαι επιπλέξμ ρε ασςήμ κάπξιεπ μικοέπ ςοξπξπξιήρειπ ρςημ απξρςξλή κ ρςημ λήφη δεδξμέμχμ και η απεσθείαπ κλήρη ςχμ μεθϊδχμ ςηπ κάοςαπ. Απϊ ςξσπ βαρικϊςεοξσπ οϊλξσπ ρε έμα APDU έογξ έυει η πληοενξϋρια εταομξγή. Δίμαι ασςή η ξπξία αμαλαμβάμει ςημ επικξιμχμία αμάμερα ρςημ εταομξγή πελάςη και ρςημ εταομξγή ςηπ κάοςαπ. Μία πληοενξϋρια εταομξγή αμςιρςξιυεί ρε μία μϊμξ εταομξγή ςηπ κάοςαπ και ρσμτχμεί με ασςή ρςιπ εμςξλέπ πεοιέυει, πξσ είμαι απαοαίςηςεπ για ςημ μεςανϋ ςξσπ επικξιμχμία. Με λίγα λϊγια γμχοίζει ςιπ ειδικέπ εμςξλέπ υαμηλξϋ επιπέδξσ πξσ ξοίζξμςαι μέρα ρςημ εταομξγή ςηπ κάοςαπ, ςιπ γεμικέπ εμςξλέπ υαμηλξϋ επιπέδξσ πξσ ποξξοίζξμςαι για ςξ λξγιρμικϊ πξσ διαυειοίζεςαι ςημ κάοςα και είμαι εμρχμαςχμέμξ ρε ασςέπ, καθόπ και ςξμ κόδικα εναιοέρεχμ πξσ είμαι πιθαμϊ μα εγεοθξϋμ απϊ ασςά ςα λξγιρμικά. Δπιπλέξμ, ρυεςικά με ςημ διαυείοιρη ςχμ εναιοέρεχμ, αμαλαμβάμει και εδό ςξμ οϊλξ ςξσ διαμερξλαβηςή, καθόπ καςαμξεί ςιπ εναιοέρειπ πξσ ποξέουξμςαι απϊ ςημ κάοςα, ξι ξπξίεπ δεμ έυξσμ ςημ κλαρρική μξοτή ςχμ εναιοέρεχμ αλλά αμαπαοιρςξϋμςαι με ςημ μξοτή ςχμ δσξ bytes, και ςιπ μεςαςοέπει, καςά ςημ εσθϋμη ςξσ ποξγοαμμαςιρςή, ρε εναιοέρειπ υοϊμξσ εκςέλερηπ. Σα πακέςα ασςά μπξοξϋμ μα γοατςξϋμ ρε ξπξιαδήπξςε γλόρρα, αλλά η γλόρρα πξσ εσμξεί ςημ αμάπςσνη ςξσπ είμαι αμαμτιρβήςηςα η Java, ειδικά εάμ ςξ έογξ βαρίζεςαι ρςημ RMI λξγική. ημαμςικϊ είμαι μα ςξμίρξσμε ϊςι ρε μια APDU εταομξγή μπξοξϋμ μα σπάουξσμ παοαπάμχ ςηπ μίαπ, διατξοεςικέπ εταομξγέπ πελάςη, αλλά ρυεδϊμ πάμςα σπάουει μϊμξ μία πληοενξϋρια εταομξγή. 63

64 4.6 Δπικξιμωμία Δταομξγώμ ε ασςήμ ςημ εμϊςηςα θα αμαλσθεί ξ ςοϊπξπ με ςξμ ξπξίξμ γίμεςαι η αμςαλλαγή ςχμ πληοξτξοιόμ ςχμ εταομξγόμ πξσ ςοέυξσμ μέρα ρςημ κάοςα και ςξμ εταομξγόμ εκςϊπ κάοςαπ. Δπειδή ξ ςοϊπξπ ασςϊπ εναοςάςαι απϊ ςημ ςευμξλξγία σλξπξίηρηπ θα παοξσριαρςξϋμ, αουικά, ξι βαρικέπ διατξοέπ ςξσπ και ςα επιμέοξσπ ρςάδια πξσ είμαι απαοαίςηςα για ςημ ξλξκλήοχρη ςηπ επικξιμχμίαπ Διατξοέπ APDU-RMI Καςά ςημ αμάπςσνη μιαπ java card θα ποέπει μα απξταριρςεί ξ ενξπλιρμϊπ πξσ θα υοηριμξπξιηθεί, κάοςεπ και readers, ξ ξπξίξπ επιβάλει και ςημ ςευμξλξγία σλξπξίηρηπ. Ασςϊ γιαςί APDU σπξρςηοίζξσμ ϊλεπ ξι ένσπμεπ κάοςεπ εμό RMI σπξρςηοίζεςαι απϊ ςημ έκδξρη 2.2 ςηπ java card και μεςά. Παοακάςχ παοξσριάζξμςαι ξι βαρικϊςεοεπ διατξοέπ ςχμ δϋξ ςευμξλξγιόμ. Οοιρμέμεπ απϊ ασςέπ θα ενηγηθξϋμ παοακάςχ, ρςημ επικξιμχμία εταομξγόμ. APDU Πλήοηπ έλεγυξπ ςχμ APDU μημσμάςχμ Έκδξρη/Δημιξσογία εμςξλόμ Φοήρη πληοενξϋριαπ εταομξγήπ (proxy) Απλϊςηςα Applet εταομξγήπ Δπικξιμχμία ςχμ Applet μέρχ διαμξιοαζϊμεμηπ διαρϋμδερηπ RMI Απϊκοσφη ςχμ APDU μημσμάςχμ Κλήρη μεθϊδχμ Φοήρη εταομξγήπ ρςελέυξσπ (stub) Πξλϋπλξκη εταομξγή Applet Αδϋμαςη η σλξπξίηρη διαμξιοαζϊμεμηπ διαρϋμδερηπ Πίμακαπ 4.8: Διατξοέπ APDU - RMI Λϊγχ ςξσ διαθέριμξσ ενξπλιρμξϋ, και ρσγκεκοιμέμα λϊγξ ςχμ δεδξμέμχμ καοςόμ, δεμ σπξρςηοίζξσμ ςημ έκδξρη 2.2 ςηπ java card, δεμ σπάουει η δσμαςϊςηςα αμάπςσνηπ μιαπ RMI εταομξγήπ ρε ασςέπ. ε ασςϊ ςξ project και εναιςίαπ ςηπ μη ϋπαονηπ κάπξιαπ ένσπμηπ κάοςαπ ρςξ εογαρςήοιξ αμαπςϋυθηκε μια RMI εταομξγή η ξπξία ποξρξμξιόθηκε ρε εικξμικϊ πεοιβάλλξμ. 64

65 4.6.2 Η επικξιμωμία μέρω APDU Βαρικϊ ρςξιυείξ ςηπ ςευμξλξγίαπ ςχμ ένσπμχμ καοςόμ, πάμχ ρςξ ξπξίξ βαρίζεςαι ϊλη η επικξιμχμία μεςανϋ ςχμ ςηπ ςεομαςικήπ ρσρκεσήπ και ςηπ κάοςαπ, είμαι ςα πακέςα μημσμάςχμ APDU s (Application Protocol Data Unit). Η επικξιμχμία κάθε εταομξγήπ ρε java card, είςε ασςή ποϊκειςαι για κλαρρικϊ APDU μξμςέλξ είςε για RMI, βαρίζεςαι πάμχ ρςη υοήρη ασςόμ ςχμ πακέςχμ. Η κϋοια διατξοά μεςανϋ εμϊπ RMI και εμϊπ παοαδξριακξϋ μξμςέλξσ, είμαι ϊςι ςξ ποόςξ έυει ςη λξγική ςηπ απϊκοσφηπ ασςόμ ςχμ πακέςχμ απϊ ςξμ ποξγοαμμαςιρςή, εμό ρςξ δεϋςεοξ σπάουει απεσθείαπ εογαρία με ασςέπ ςιπ υαμηλξϋ επιπέδξσ εμςξλέπ. Σα πακέςα APDU, ρσμμξοτόμξμςαι με ςα ποϊςσπα ISO/IEC και και απξςελξϋμ έμα γεμικϊ ποϊςσπξ επικξιμχμίαπ για ρσρκεσέπ με πεοιξοιρμέμη μμήμη. Δεμ αματέοεςαι μϊμξ ρε κάοςεπ πξσ σπξρςηοίζξσμ java card αλλά γεμικϊςεοα ρε smart cards. Έμα πακέςξ APDU μπξοεί μα είμαι είςε εμςξλή, είςε απάμςηρη. Μια εμςξλή APDU υχοίζεςαι ρε δϋξ βαρικά πεδία, ςημ κεταλίδα (header) η ξπξία είμαι σπξυοεχςική και ςξ ρόμα (body) ςξ ξπξίξ είμαι ποξαιοεςικϊ. Η κεταλίδα υχοίζεςαι ρε ςέρρεοα πεδία ςα ξπξία αμαπαοιρςξϋμ έμα byte ςξ καθέμα. Σξ ποόςξ πεδίξ αμαπαοιρςά ςημ εμςξλή κλάρηπ (CLA), ςξ ξπξίξ δείυμει ςημ κλάρη πξσ επιθσμξϋμε μα αματεοθξϋμε. Σξ δεϋςεοξ πεδίξ καθξοίζει μια ρσγκεκοιμέμη εμςξλή (INS) η ξπξία ρυεςίζεςαι με ςημ κλάρη πξσ επιλέυθηκε. Σα σπϊλξιπα δϋξ πεδία λειςξσογξϋμ ραμ ξοίρμαςα όρςε μα ρσγκεκοιμεμξπξιήρξσμε ςημ εογαρία πξσ ξοίζξσμ ςα αουικά δϋξ bytes. Έπειςα ακξλξσθεί ςξ ρόμα ςξ ξπξίξ έυει μεςαβληςϊ μέγεθξπ, καθόπ μπξοξϋμ μα παοαλητθξϋμ πεδία ςα ξπξία είμαι ποξαιοεςικά ϊπχπ και μα ρςείλξσμε δεδξμέμα μεςαβληςξϋ μήκξσπ. Σξ ποόςξ ρςξιυείξ ασςξϋ σπξδεικμϋει ςξ μήκξπ ςχμ δεδξμέμχμ πξσ επιθσμξϋμε μα ρςείλξσμε (Lc), εκτοαρμέμξ ρε έμα byte. Σα επϊμεμα πεδία πξσ ακξλξσθξϋμ είμαι ςα δεδξμέμα πξσ θα ρςείλξσμε (Data), και έυξσμ μήκξπ ϊρξ έυξσμε ξοίρει ρςξ ποξηγξϋμεμξ πεδίξ. Δναιςίαπ ασςξϋ ςξσ πεοιξοιρμξϋ, ςξ ϊςι έμα μϊμξ byte πεοιγοάτει ςα πϊρα δεδξμέμα θα ρςαλξϋμ, μπξοξϋμε μα ρςείλξσμε μέυοι 255 bytes ςη τξοά. Σξ ςελεσςαίξ byte πεοιγοάτει ςξ μέγιρςξ αμαμεμϊμεμξ μήκξπ ςηπ απάμςηρηπ, πξσ θα λητθεί απϊ ςημ κάοςα. Η παοακάςχ εικϊμα εμταμίζει ϊλεπ ςιπ πιθαμέπ μξοτέπ πξσ μπξοεί μα έυει μία εμςξλή APDU. 65

66 υήμα 4.9: Πιθαμέπ μξοτέπ μιαπ εμςξλήπ APDU (APDU Command) Ατξϋ ρςείλξσμε ςημ εμςξλή APDU πεοιμέμξσμε μα λητθεί μία απάμςηρη APDU απϊ ςημ κάοςα. Η δξμή ασςξϋ ςξσ APDU πεοιέυει δϋξ πεδία, ςξ ρόμα (Body) ςξ ξπξίξ είμαι ποξαιοεςικϊ και η καςάληνη (Trailer) πξσ είμαι σπξυοεχςική. Σξ ρόμα πεοιέυει ςα δεδξμέμα (Data Field) ςα ξπξία πιθαμόπ μα ζηςξϋμςαι απϊ ςημ εμςξλή APDU, και η καςάληνη απξςελείςαι απϊ δϋξ bytes (SW1,SW2) ςα ξπξία δείυμξσμ ςημ καςάρςαρη πξσ έυει επιτέοει η ςελεσςαία εμςξλή APDU. Σξ JCRE τοξμςίζει μα μαπ ρςέλμει πάμςξςε απάμςηρη, response APDU, για μα γμχοίζξσμε ςημ έκβαρη μιαπ εμςξλή, command APDU, πξσ ρςείλαμε. υήμα 4.10: Απάμςηρη APDU (Response APDU) Πξλλέπ τξοέπ ξ ποξγοαμμαςιρςήπ ρςξμ κόδικα ςξσ applet ξοίζει ςημ απάμςηρη πξσ θα απξρςείλει αμάλξγα με ςημ εμςξλή πξσ θα δευςεί και ςιπ αλλαγέπ πξσ θα επιτέοει ασςή. Για παοάδειγμα, έρςχ ϊςι ρςξ applet σπξρςηοίζεςαι η λειςξσογία αταίοερηπ υοημάςχμ απϊ ςξ λξγαοιαρμϊ. Η μέθξδξπ ασςή δέυεςαι ραμ ϊοιρμα έμα πξρϊ ςξ ξπξίξ ξ υοήρςηπ επιθσμεί μα αταιοέρει, παοάδειγμα για ςημ αγξοά εμϊπ ποξψϊμςξπ. Δάμ ασςϊ ςξ πξρϊ είμαι μεγαλϋςεοξ απϊ ςξ σπϊλξιπξ ςξσ λξγαοιαρμξϋ ςϊςε ποέπει μα επιρςοατεί έμα μήμσμα λάθξσπ. Σα μξμαδικά μημϋμαςα ϊμχπ πξσ μπξοεί μα 66

67 ρςείλει η κάοςα είμαι ςα response APDU. Έςρι απξρςέλλξσμε ςα καςάλληλα bytes ςα ξπξία μαπ πληοξτξοξϋμ για ςξ λάθξπ πξσ ποξέκσφε. Οι ςιμέπ ςχμ SW1 και SW2, πξσ μαπ πληοξτξοξϋμ για ςξ απξςέλερμα ςξσ command APDU, ξοίζξμςαι ρϋμτχμα με ςξ ποϊςσπξ ISO Οι διάτξοεπ ςιμέπ ςχμ δϋξ ασςόμ bytes πεοιγοάτξμςαι ρςημ εικϊμα 4.7 ςηπ παοαγοάτξσ (Δπικξιμχμία Applet Java Card Runtime Environment) πξσ είδαμε ποιμ Η επικξιμωμία ςξσ πελάςη με ςημ κάοςα ε κάθε λξγιρμικϊ Java Card, ςξ βαρικϊςεοξ ρςξιυείξ όρςε μα επιςελερςεί κάπξια διεογαρία ρςημ κάοςα, είμαι η επικξιμχμία ασςήπ με ενχςεοικέπ εταομξγέπ. Για μα επιςεσυθεί ασςή, ρε μία APDU εταομξγή, υοειάζεςαι μια αλσριδχςή επικξιμχμία ποξγοαμμάςχμ, απϊ ςα ξπξία μϊμξ έμα μέοξπ είμαι εσθϋμη ςξσ ποξγοαμμαςιρςή. Δηλαδή κάπξια μέοη παοέυξμςαι έςξιμα εμό άλλα ποέπει μα σλξπξιηθξϋμ. Αταιοεςικά, σπάουξσμ ςοειπ καςηγξοίεπ ποξγοαμμάςχμ εκςϊπ κάοςαπ, η Back-End (εταομξγή πελάςη, client), η Host (πληοενξϋρια εταομξγή, proxy) και η Card Acceptance Device (CAD). Οι δϋξ ποόςεπ είμαι αμαγκαίξ μα σλξπξιηθξϋμ, εμό η CAD εταομξγή παοέυεςαι ξλξκληοχμέμη και σλξπξιεί ςημ τσρική διαρϋμδερη μεςανϋ ςηπ πληοενξϋριαπ εταομξγήπ (Host) και ςχμ εμςϊπ κάοςαπ ποξγοαμμάςχμ. Η πληοενξϋρια και η CAD εταομξγή ρσμμξοτόμξμςαι με ςευμξλξγίεπ,ϊπχπ η OpenCard, ςξ OpenJDK και η satsa, ξι ξπξίεπ έυξσμ ραμ ρςϊυξ ςημ απλξπξιημέμη επικξιμχμία ςηπ κάοςαπ με ςιπ ενχςεοικέπ εταομξγέπ. Δηλαδή παοέυξσμ έςξιμεπ βιβλιξθήκεπ για ςημ επικξιμχμία ςηπ εταομξγήπ πελάςη με ςημ κάοςα. ε έμα RMI έογξ ϊμχπ, ςα ποάγμαςα αλλάζξσμ. ε μία ςέςξια πεοίπςχρη, ξι ςοειπ παοαπάμχ καςηγξοίεπ πεοιπλέκξμςαι με ςοϊπξ όρςε μα μημ σπάουει νεκάθαοη διάκοιρη ςχμ παοαπάμχ καςηγξοιόμ. Ξεκιμόμςαπ απϊ σφηλϊ επίπεδξ, ρςημ πεοίπςχρη APDU ςευμξλξγίαπ διακοίμξσμε ϊςι ςξ ποϊγοαμμα πελάςη επικξιμχμεί με ςημ πληοενξϋρια εταομξγή, η ξπξία ρςημ ρσμέυεια αμαλαμβάμει μα ρςείλει ςξ καςάλληλξ μήμσμα ρςημ CAD εταομξγή, με ςελικϊ ποξξοιρμϊ ςημ κάοςα και ρσγκεκοιμέμα ρε κάπξια εταομξγή ςηπ. Με βάρη ςξ παοακάςχ ρυήμα θα πεοιγοάφξσμε έμα ρεμάοιξ επικξιμχμίαπ πελάςη κάοςαπ. Η διαδικαρία νεκιμάει απϊ ςξ ρημείξ 1, ρςξ ρυήμα, και ςεομαςίζει ρςξ 11 και απξςελείςαι απϊ δϋξ μέοη. Σξ ποόςξ, αουίζει απϊ ςημ εταομξγή πελάςη (ρημείξ 1) και καςαλήγει ρςημ κάοςα (ρημείξ 5), ξι αοιθμξί αμαγοάτξμςαι ρςα αοιρςεοά ςξσ βέλξσπ, παοξσριάζξμςαπ ςημ πξοεία μιαπ εμςξλήπ, command APDU, ποξπ ςημ κάοςα και ςξ δεϋςεοξ απϊ ςξ ρημείξ 6 μέυοι ςξ 11), ξι αοιθμξί αμαγοάτξμςαι ρςα δενιά ςξσ βέλξσπ, ϊπξσ γίμεςαι η απξρςξλή ςηπ απάμςηρηπ, response APDU, 67

68 ποξπ ςξμ πελάςη. Πιξ αμαλσςικά, ϊςαμ ξ υοήρςηπ απξταρίρει μα εκκιμήρει μία διεογαρία, μέρχ ςξσ γοατικξϋ πεοιβάλλξμςξπ ςξσ υοήρςη (ρημείξ 1) ειράγει ςα ςσυόμ δεδξμέμα και έπειςα η εταομξγή πελάςη ςα απξρςέλλει χπ ϊοιρμα ρςημ πληοενξϋρια εταομξγή (ρημείξ 2), ςιπ πεοιρρϊςεοεπ τϊοεπ υχοίπ επενεογαρία και ραμ αλταοιθμηςικϊ. ςημ ρσμέυεια η πληοενξϋρια εταομξγή, αμαλαμβάμει μα μεςαςοέφει ςα δεδξμέμα ασςά ρε bytes, και ατξϋ ρσμπληοόρει ςα απαοαίςηςα πεδία ρε μία εμςξλή APDU, ςα ςξπξθεςεί εμςϊπ ασςήπ και απξρςέλλει ςημ εμςξλή ρςημ CAD εταομξγή (ρημείξ 3). Η ςελεσςαία, αμαλαμβάμει ςξμ έλεγυξ ςηπ εμςξλήπ και ςημ έκτοαρη ςηπ ρε λξγικά ρήμαςα, ϊπξσ με ςημ βξήθεια ςηπ ρσρκεσήπ αμάγμχρηπ καοςόμ ρςέλμει ςημ εμςξλή ρςημ κάοςα. Έπειςα η κάοςα με ςη βξήθεια ςξσ Java Card Runtime Environment (ρημείξ 4) επενεογάζεςαι ςα δεδξμέμα και καλεί ςξ καςάλληλξ applet (ρημείξ 5). Ασςϊ αμαγμχοίζει ςημ εμςξλή και εκςελεί ςιπ καςάλληλεπ εογαρίεπ (ρημείξ 6). υήμα 4.11: Η επικξιμχμία ποξγοάμμαςξπ πελάςη με ςημ κάοςα ε ασςϊ ςξ ρημείξ έυει ςελειόρει η διαδοξμή ςηπ εμςξλήπ και νεκιμάει η απξρςξλή ςηπ απάμςηρηπ, η ξπξία θα διαρυίρει ςξ αμςίρςοξτξ μξμξπάςι απϊ ςημ εμςξλή. Έςρι ςξ applet ρςέλμει, αμάλξγα με ςημ πξοεία εκςέλερηπ ςηπ εμςξλήπ, ςημ απάμςηρη ρςξ JCRE (ρημείξ 7) και ασςϊ με ςη ρειοά ςξσ πίρχ ρςημ CAD εταομξγή. Η CAD εταομξγή θα ρςείλει ςξ μήμσμα ςηπ απάμςηρηπ ρςημ πληοενξϋρια εταομξγή (ρημείξ 8), η ξπξία θα λάβει ςα δεδξμέμα, θα ςα μεςαρυημαςίρει και θα ςα επιρςοέφει ρε καςάλληλη μξοτή, ρςξμ πελάςη (ρημείξ 9). Σέλξπ η εταομξγή πελάςη εμημεοόμει ςξ υοήρςη (ρημείξ 10) για ςα απξςελέρμαςα πξσ επέτεοε η εμςξλή πξσ είυε δόρει ξ 68

69 υοήρςηπ ρςξ ρημείξ 1. Τπάουει η πεοίπςχρη μα παοαλειτθξϋμ ςα βήμαςα 5 και 6 αμ για παοάδειγμα ςξ applet ρςξ ξπξίξ αματεοϊμαρςε δεμ σπάουει ρςημ κάοςα. Σϊςε, ςξ JCRE είμαι σπεϋθσμξ για ςη δημιξσογία και ςημ απξρςξλή ρςημ CAD εταομξγή ςξσ καςάλληλξσ response APDU Η επικξιμωμία ςωμ εταομξγώμ μέρα ρςημ κάοςα Έμα απϊ ςα ρημαμςικϊςεοα υαοακςηοιρςικά πξσ έυει παοξσριάρει η ςευμξλξγία ςχμ καοςόμ, είμαι η ελεγυϊμεμη επικξιμχμία εταομξγόμ μέρα ρςημ κάοςα. Η μεςανϋ ςξσπ επικξιμχμία ελέγυεςαι απϊ έμαμ μηυαμιρμϊ ςξσ λξγιρμικξϋ ςηπ κάοςαπ, και πξιξ ρσγκεκοιμέμα ςξσ Java Card Runtime Environment, ξ ξπξίξπ ξμξμάζεςαι firewall. Οι εταομξγέπ ρςημ κάοςα ςξπξθεςξϋμςαι μέρα ρε πακέςα, ςα ξπξία ξοιξθεςξϋμ ςημ εμβέλεια επικξιμχμίαπ μεςανϋ ςξσπ. Δϋξ εταομξγέπ πξσ βοίρκξμςαι ρςξ ίδιξ πακέςξ επικξιμχμξϋμ υχοίπ μα ςξσπ επηοεάζει ςξ firewall. Η εσθϋμη ςξσ firewall είμαι μα εμπξδίρει ςημ επικξιμχμία ςχμ ποξγοαμμάςχμ πξσ αμήκξσμ ρε διατξοεςικά πακέςα, ςα ξπξία ρςημ πλειξμϊςηςα ςχμ πεοιπςόρεχμ ποξέουξμςαι απϊ διατξοεςικϊ καςαρκεσαρςή ή επιυείοηρη. Ασςϊ γίμεςαι όρςε μα μημ επιςοαπεί η επικξιμχμία μεςανϋ δσξ εταομξγόμ, καθόπ η μία απϊ ασςέπ μπξοεί μα είμαι κακϊβξσλη και μη ενξσριξδξςημέμη, με ρκξπϊ μα έυει ποϊρβαρη ρε εσαίρθηςα δεδξμέμα. Σξ firewall ϊμχπ μπξοεί μα παοακαμτςεί με κάπξιξ ςοϊπξ, ξ ξπξίξπ ξμξμάζεςαι η ςευμική ςηπ διαμξιοαζϊμεμηπ διαρϋμδερηπ (Shareable Interface). Ασςϊ ςξ υαοακςηοιρςικϊ επιςοέπει ρε μια εταομξγή ςηπ κάοςαπ μα δηλόρει πξια ρςξιυεία είμαι διαςεθειμέμη μα διαμξιοάρει με άλλα ποξγοάμμαςα, πάμςξςε μέρα ρςημ κάοςα. Σιπ πεοιρρϊςεοεπ τξοέπ απϊ ρυεδιαρςικήπ άπξφηπ ςα ρςξιυεία πξσ διαμξιοάζξμςαι είμαι μέθξδξι, καθόπ επιθσμξϋμε μια ελεγυϊμεμη ποϊρβαρη ρςιπ μεςαβληςέπ ςηπ κλάρηπ. Με βάρη ςξ παοακάςχ ρυήμα θα ενηγήρξσμε ςα βήμαςα πξσ εκςελξϋμςαι για ςημ αμςαλλαγή ςχμ δεδξμέμχμ. Αουικά, για μα δηλόρει μία εταομξγή πξιεπ μεθϊδξσπ ποξςίθεςαι μα διαμξιοάρει, δημιξσογείςαι απϊ ςξμ ποξγοαμμαςιρςή μία διαμξιοαζϊμεμη διαρϋμδερη, ρςξ server applet. ε ασςή, δηλόμξμςαι ξι διαμξιοαζϊμεμεπ διαδικαρίεπ υχοίπ μα καθξοίζεςαι η διεογαρία πξσ θα επιςελέρξσμ. Έπειςα η εταομξγή σλξπξιεί ασςή ςη διαρϋμδερη και ρσμεπόπ ϊλεπ ςιπ μεθϊδξσπ πξσ έυξσμ ξοιρςεί ρε ασςήμ, και ποϊκειςαι μα διαμξιοάρει. Απϊ ςημ άλλη ςξ ποϊγοαμμα πξσ επιθσμεί μα υοηριμξπξιήρει ςιπ διαμξιοαζϊμεμεπ μεθϊδξσπ μιαπ άλληπ εταομξγήπ, ςξ client applet, κάμει αίςηρη ρςξ Java Card Runtime Environment, δίμξμςαπ ραμ ϊοιρμα ςξ AID ςηπ εταομξγήπ πξσ θέλει μα επικξιμχμήρει (βήμα 1). ςη ρσμέυεια, ςξ Java Card Runtime Environment επικξιμχμεί με ςημ εταομξγή πξσ έυει ςξ ρσγκεκοιμέμξ AID και ζηςάει απϊ ασςήμ, έπειςα απϊ μία ποξαιοεςική πιρςξπξίηρη, ςημ έγκοιρη για ςη διαμξίοαρη ςχμ ρςξιυείχμ ςηπ. 69

70 1. Αίςηρη διαμξιοαζϊμεμηπ διαρϋμδερηπ απϊ ςξ JCRE 2. Αίςηρη διαμξιοαζϊμεμηπ διαρϋμδερηπ απϊ ςξ Applet 3. Δπιρςοξτή διαμξιοαζϊμεμηπ διαρϋμδερηπ απϊ ςξ Applet 4. Δπιρςοξτή διαρϋμδερηπ απϊ ςξ JCRE 5. Φοήρη ςηπ διαρϋμδερηπ 6. Δπιρςοξτή απξςελερμάςχμ υήμα 4.12: Διαμξιοαζϊμεμη Διαρϋμδερη (Sharable Interface) Με βάρη ςξ παοαπάμχ ρυήμα θα ενηγήρξσμε ςα βήμαςα πξσ εκςελξϋμςαι για ςημ αμςαλλαγή ςχμ δεδξμέμχμ. Αουικά, για μα δηλόρει μία εταομξγή πξιεπ μεθϊδξσπ ποξςίθεςαι μα διαμξιοάρει, δημιξσογείςαι απϊ ςξμ ποξγοαμμαςιρςή μία διαμξιοαζϊμεμη διαρϋμδερη, ρςξ server applet. ε ασςή, δηλόμξμςαι ξι διαμξιοαζϊμεμεπ διαδικαρίεπ υχοίπ μα καθξοίζεςαι η διεογαρία πξσ θα επιςελέρξσμ. Έπειςα η εταομξγή σλξπξιεί ασςή ςη διαρϋμδερη και ρσμεπόπ ϊλεπ ςιπ μεθϊδξσπ πξσ έυξσμ ξοιρςεί ρε ασςήμ, και ποϊκειςαι μα διαμξιοάρει. Απϊ ςημ άλλη ςξ ποϊγοαμμα πξσ επιθσμεί μα υοηριμξπξιήρει ςιπ διαμξιοαζϊμεμεπ μεθϊδξσπ μιαπ άλληπ εταομξγήπ, ςξ client applet, κάμει αίςηρη ρςξ Java Card Runtime Environment, δίμξμςαπ ραμ ϊοιρμα ςξ AID ςηπ εταομξγήπ πξσ θέλει μα επικξιμχμήρει (βήμα 1). ςη ρσμέυεια, ςξ Java Card Runtime Environment επικξιμχμεί με ςημ εταομξγή πξσ έυει ςξ ρσγκεκοιμέμξ AID και ζηςάει απϊ ασςήμ, έπειςα απϊ μία ποξαιοεςική πιρςξπξίηρη, ςημ έγκοιρη για ςη διαμξίοαρη ςχμ ρςξιυείχμ ςηπ (βήμα 2). Δάμ ςελικά δεμ ποξκϋφει κάπξιξ ρτάλμα, επιρςοέτεςαι ρςημ εταομξγή πξσ έκαμε ςημ αίςηρη, έμα ρςιγμιϊςσπξ ςηπ διαμξιοαζϊμεμηπ διαρϋμδερηπ μέρχ ςξσ ξπξίξσ μπξοεί μα υοηριμξπξιήρει απεσθείαπ μεθϊδξσπ ςξσ άλλξσ ποξγοάμμαςξπ (βήμαςα 3 και 4). ςη ρσμέυεια ςξ client applet υοηριμξπξιεί ςη διαρϋμδερη για μα ζηςήρει ςα δεδξμέμα πξσ 70

71 υοειάζεςαι (βήμα 5) και ςέλξπ ςξ server applet επιρςοέτει ςα απξςελέρμαςα ρςξ applet πξσ ςα ζήςηρε (βήμα 6). Καςά ςη διαδικαρία παοαγχγήπ ςξσ κόδικα και μεςαςοξπήπ ςξσ ρε κόδικα κάοςαπ είμαι απαοαίςηςξ απϊ ςη μεοιά ςηπ εταομξγήπ η ξπξία θα υοηριμξπξιήρει ςη διαμξιοαζϊμεμη διαρϋμδερη κάπξιαπ άλληπ, μα έυει γμόρη ςηπ διαμξιοαζϊμεμηπ διαρϋμδερηπ ασςήπ ϊπχπ επίρηπ και εμϊπ αουείξσ ςξ ξπξίξ είμαι παοάγχγξ ςηπ διαδικαρίαπ παοαγχγήπ. Με ασςή η ςευμική μια APDU εταομξγή μπξοεί μα διαμξιοάρει ςα ρςξιυεία ςηπ εϋκξλα και με αρτάλεια. Αμςίθεςα, μία RMI εταομξγή δεμ είμαι ικαμή, λϊγξ ςηπ δξμήπ ςηπ, μα ανιξπξιήρει ασςϊ ςξ υαοακςηοιρςικϊ. Βέβαια μια RMI εταομξγή μπξοεί μα υοηριμξπξιήρει ςη διαμξιοαζϊμεμη διαρϋμδερη μιαπ APDU εταομξγήπ, ρε έμα σβοιδικϊ μξμςέλξ. 4.7 Τξ πεοιβάλλξμ εκςέλερηπ ςηπ Java Card Σξ πεοιβάλλξμ εκςέλερηπ ςηπ Java Card (Java Card Runtime Environment - JCRE) απξςελείςαι απϊ ρσρςαςικά ςξσ ρσρςήμαςξπ Java Card ςα ξπξία εκςελξϋμςαι μέρα ρςημ κάοςα. Σξ JCRE είμαι σπεϋθσμξ για ςη διαυείοιρη ςχμ πϊοχμ ςηπ κάοςαπ, ςημ εκςέλερη ςχμ εταομξγόμ (applets) πξσ έυξσμ εγκαςαρςαθεί ρςημ κάοςα, ςιπ δικςσακέπ ρσμδέρειπ καθόπ και για ςημ αρτάλεια ςχμ applet και ςξσ ρσρςήμαςξπ γεμικϊςεοα. To JCRE βοίρκεςαι ρε σφηλϊςεοξ επίπεδξ απϊ ςξ σλικϊ ςηπ κάοςαπ καθόπ και απϊ ςξ λειςξσογικϊ ρϋρςημα ασςήπ. Απξςελείςαι απϊ ςημ εικξμική μηυαμή, ςιπ κλάρειπ πξσ ρσμθέςξσμ ςξ API ςηπ Java Card, ρσγκεκοιμέμεπ επεκςάρειπ ςξσ καςαρκεσαρςή και απϊ κλάρειπ ςξσ ρσρςήμαςξπ. Σξ JCRE, ϊπχπ ταίμεςαι και ρςξ παοακάςχ ρυήμα, διαυχοίζει ςα applets απϊ ςξ ςευμξλξγικϊ ρϋρςημα ςξσ εκάρςξςε καςαρκεσαρςή παοέυξμςαπ έςρι μια ρςαθεοή διεπατή (API) για ςα applets πξσ εγκαθίρςαμςαι πάμχ ρςημ κάοςα. Απξςέλερμα ςηπ ςευμξλξγίαπ πξσ πεοιγοάφαμε είμαι η εσκξλϊςεοη καςαρκεσή εμϊπ applet και η μεςατεοριμϊςηςα ασςξϋ υχοίπ αλλαγέπ ρε κάοςεπ διατξοεςικόμ καςαρκεσαρςόμ. Σξ ςελεσςαίξ ρςοόμα ςξσ JCRE πεοιέυει ςημ εικξμική μηυαμή ςηπ Java Card καθόπ και μεθϊδξσπ (native methods) πξσ ςημ σπξρςηοίζξσμ. Οι κλάρειπ ςξσ ρσρςήμαςξπ, πξσ βοίρκξμςαι ρςξ αμέρχπ σφηλϊςεοξ ρςοόμα, απξςελξϋμ ςξμ πσοήμα ςξσ JCRE. Φειοίζξμςαι ςιπ δξρξληφίεπ (transactions), ςημ επικξιμχμία μεςανϋ ςχμ εταομξγόμ ςξσ host και ςχμ εταομξγόμ εμςϊπ κάοςαπ (applets), ελέγυξσμ ςημ δημιξσογία ςχμ applet καθόπ και ςημ επιλξγή (select), απϊοοιφη (deselect) ασςόμ. Οι κλάρειπ πξσ ρσμθέςξσμ ςξ API (Application Programming Interface) ποξξοίζξμςαι για ςημ παοξυή μιαπ διαρϋμδερηπ για ςξμ ποξγοαμμαςιρμϊ ςχμ applet. Σξ ρημαμςικϊςεοξ πλεξμέκςημα ασςήπ ςηπ 71

72 ςευμξλξγίαπ είμαι ϊςι η δημιξσογία εμϊπ applet είμαι εσκξλϊςεοη ατξϋ ξι ποξγοαμμαςιρςέπ επικεμςοόμξμςαι ρε θέμαςα πξσ ατξοξϋμ ςημ εταομξγή και ϊυι ρε λεπςξμέοειεπ ςξσ σλικξϋ και ςξσ λειςξσογικξϋ ρσρςήμαςξπ ςηπ κάοςαπ. Κάθε ρσγκεκοιμέμη εςαιοία μπξοεί μα παοέυει βιβλιξθήκεπ πξσ ρσμεογάζξμςαι με ςξ JCRE ποξρτέοξμςαπ έςρι ποϊρθεςεπ σπηοερίεπ πξσ ατξοξϋμ κσοίχπ θέμαςα αρτάλειαπ. Παοαδείγμαςξπ υάοη ςξ OpenPlatform επεκςείμει ςιπ σπηοερίεπ ςξσ JCRE έςρι όρςε ασςϊ μα παοέυει ςημ αρτάλεια πξσ υοειάζεςαι ρςξμ ςξμέα ςηπ ξικξμξμίαπ. Σξ ποϊγοαμμα εγκαςάρςαρηπ (Installer) αμήκει και ασςϊ ρςξ JCRE και επιςοέπει ςημ αρταλή εγκαςάρςαρη ςχμ εταομξγόμ μέρα ρςημ κάοςα (applet downloading), ατϊςξσ η κάοςα έυει αγξοαρςεί. Ασςϊ άλλχρςε είμαι και έμα απϊ ςα μεγαλϋςεοα πλεξμεκςήμαςα ςηπ Java Card δηλαδή η δσμαμική εγκαςάρςαρη εταομξγόμ. Σξ ποϊγοαμμα εγκαςάρςαρηπ πάμχ ρςημ κάοςα ρσμεογάζεςαι με ςξ αμςίρςξιυξ ποϊγοαμμα πξσ βοίρκεςαι εκςϊπ κάοςαπ. Μαζί επιςσγυάμξσμ ςημ εγκαςάρςαρη ςχμ cap αουείχμ πξσ πεοιέυξσμ ςιπ εταομξγέπ μέρα ρςημ κάοςα. Φχοίπ ςημ παοξσρία ςχμ ποξγοαμμάςχμ ασςόμ η κάθε εταομξγή (applet) θα έποεπε μα εγγοάτεςαι μϊμιμα ρςη μμήμη καςά ςημ καςαρκεσή ςηπ κάοςαπ (masking). Applets Applet 1 Applet 2 Applet 3 JCRE Κλάζεις ποσ ζσνθέηοσν ηο API Επεκηάζεις ηοσ καηαζκεσαζηή Πρόγραμμα Εγκατάστασης Διατείριζη ηοσ Applet Κλάσειρ Σςστήματορ Διατείριζη Δικησακές δοζοληυιών Σσνδέζεις Άλλες Υπηρεζίες Εικονική μητανή Java Card Μέθοδοι (native methods) Υλικό Έξςπνηρ Κάπταρ Δικϊμα 4.13: Αουιςεκςξμική ρσρςήμαςξπ πάμχ ρςημ κάοςα ε έμα ποξρχπικϊ σπξλξγιρςή η εικξμική μηυαμή ςηπ Java εκςελείςαι χπ διαδικαρία ρσρςήμαςξπ. Σα δεδξμέμα και ςα αμςικείμεμα απξθηκεϋξμςαι ρςημ μμήμη RAM ςξσ σπξλξγιρςή. ςαμ η διαδικαρία ασςή ςεομαςίζεςαι ςϊςε ςα αμςικείμεμα ςχμ εταομξγόμ ςηπ Java καςαρςοέτξμςαι. ε μία ένσπμη κάοςα, ςευμξλξγίαπ JavaCard, η εικξμική μηυαμή εκςελείςαι ραμ μέοξπ ςξσ 72

73 JCRE ςξ ξπξίξ αουικξπξιείςαι μια μϊμξ τξοά καςά ςημ καςαρκεσή ςηπ κάοςαπ. Σξ JCRE, μέρχ ςξσ ποξγοάμμαςξπ εγκαςάρςαρηπ (installer), μπξοεί μα εγκαθιρςά εταομξγέπ ρςημ κάοςα ξι ξπξίεπ με ςη ρειοά ςξσπ δημιξσογξϋμ αμςικείμεμα για ςημ απξθήκεσρη δεδξμέμχμ. Σα πεοιρρϊςεοα δεδξμέμα ποέπει μα διαςηοξϋμςαι ρςημ κάοςα ακϊμα και υχοίπ ςημ παοξυή ηλεκςοικξϋ οεϋμαςξπ. Για ςημ επίςεσνη ασςξϋ ςξσ ρκξπξϋ ςα αμςικείμεμα πξσ ποϊκειςαι μα διαςηοηθξϋμ απξθηκεϋξμςαι ρςημ μμήμη EEPROM ςηπ κάοςαπ. Έςρι μπξοξϋμε μα πξϋμε ϊςι η διάοκεια ζχήπ ςξσ JCRE είμαι ίδια με ςημ διάοκεια ζχήπ ςηπ κάοςαπ. ςαμ δεμ παοέυεςαι ςοξτξδξρία ρςημ κάοςα, ςϊςε η εικξμική μηυαμή απλά αμαρςέλλεςαι ποξρχοιμά αλλά πξςέ δεμ ςεομαςίζεςαι. Σημ επϊμεμη τξοά πξσ θα ςοξτξδξςηθεί η κάοςα με ηλεκςοικϊ οεϋμα ςξ JCRE απλά επαμεκκιμεί ςημ εικξμική μηυαμή. Βέβαια η εικξμική μηυαμή δεμ νεκιμάει ακοιβόπ απϊ ςξ ρημείξ πξσ είυε αμαρςαλεί αλλά απϊ ςημ αουή εμϊπ βοϊγυξσ πξσ ελέγυει ςξ JCRE. Αμ η ςοξτξδξρία υαθεί καςά ςη διάοκεια μιαπ δξρξληφίαπ ςϊςε καςά ςημ επαμεκκίμηρη ςξ JCRE εκςελεί ϊλεπ ςιπ απαοαίςηςεπ εμέογειεπ όρςε μα ασςϊ μα έοθει ρε ρσμεπή καςάρςαρη. 4.8 Η ςευμξλξγία Java Card S Η ςευμξλξγία Java Card S, πξσ παοξσριάρςηκε ποϊρταςα απϊ ςη SUN, επιςοέπει ρςιπ εςαιοίεπ μα καςαρκεσάρξσμ ένσπμεπ κάοςεπ ρςιπ ξπξίεπ εκςελξϋμςαι ποξκαθξοιρμέμεπ εταομξγέπ. Οι κάοςεπ πξσ καςαρκεσάζξμςαι βάρει ςηπ ςευμξλξγίαπ ασςήπ παοέυξσμ ςημ ίδια λειςξσογικϊςηςα και αρτάλεια με ςημ ςευμξλξγία Java Card με ςημ διατξοά ϊςι δεμ επιςοέπεςαι μα εγκαθίρςαμςαι δσμαμικά εταομξγέπ πάμχ ρςημ κάοςα ή μα αταιοεθξϋμ ξι ήδη σπάουξσρεπ απϊ ασςήμ. Έςρι η ςευμξλξγία Java Card επεκςείμεςαι ρε κάοςεπ ςιπ ξπξίεπ για λϊγξσπ κϊρςξσπ, μμήμηπ ή και ρςοαςηγικήπ δεμ επιθσμείςαι η δσμαμική εγκαςάρςαρη εταομξγόμ ϊπχπ ρςιπ κάοςεπ SIM πξσ υοηριμξπξιξϋμςαι απϊ ςα κσφελξειδή κιμηςά ςηλέτχμα ή ρςιπ κάοςεπ πξσ υοηριμξπξιξϋμςαι ρςξμ ςξμέα ςηπ ξικξμξμίαπ. 73

74 Κετάλαιξ 5 Τλξπξίηρη 5.1 Διαδικαρία αμάπςσνηπ Java Card εταομξγώμ ε ασςήμ ςημ εμϊςηςα θα αρυξληθξϋμε με ςα μέρα πξσ απαιςξϋμςαι για ςημ αμάπςσνη Java Card εταομξγόμ καθόπ και ςη διαδικαρία πξσ ποέπει μα ακξλξσθήρει καμείπ για ςημ παοαγχγή αουείχμ ικαμόμ μα τξοςχθξϋμ ρςημ κάοςα.. Σα μέρα ασςά είμαι ςα πακέςα λξγιρμικξϋ και ξ απαοαίςηςξπ ενξπλιρμϊπ ϊπχπ ξι κάοςεπ και η Card Acceptance Device. Ακϊμα θα αματεοθξϋμ διάτξοξι καμϊμεπ ρσμβαςϊςηςαπ αμάμερα ρςα εογαλεία αμάπςσνηπ. Σέλξπ, παοξσριάζξμςαι ςα βήμαςα εκςέλερηπ ςηπ εταομξγήπ ρε πεοιβάλλξμ ποξρξμξίχρηπ, πξσ παοέυεςαι απϊ ςη Sun, και ρςξ ποαγμαςικϊ πεοιβάλλξμ ςηπ κάοςα Η Δογαλεία αμάπςσνηπ Για ςημ αμάπςσνη εμϊπ java card project απαιςξϋμςαι ξοιρμέμα εογαλεία. Έμα πακέςξ software ςξ ξπξίξ παοέυει ενειδικεσμέμεπ βιβλιξθήκεπ και εογαλεία για ςημ αμάπςσνη και ςξμ έλεγυξ ςχμ εταομξγόμ κάοςαπ, έμα IDE ςξ ξπξίξ με ποξρθήκη ςχμ ποξηγξϋμεμχμ βιβλιξθηκόμ βξηθά ρςημ αμάπςσνη ςξσ κόδικα ςηπ εταομξγήπ client αλλά και ςξσ applet ςηπ κάοςαπ ρε γοατικϊ πεοιβάλλξμ και ςέλξπ έμα πακέςξ λξγιρμικξϋ για ςη διαυείοιρη ςηπ κάοςαπ (Card Manager). Για ςημ αμάπςσνη ασςξϋ ςξσ project υοηριμξπξιήθηκαμ αμςίρςξιυα ςξ Java Card Development Kit (JCDK 2.2.2), ςξ πεοιβάλλξμ Eclipse 3.4 (Ganymede) και ςξ Java SE Development Kit 5 (έκδξρη 10). Ασςά ςα πακέςα λξγιρμικξϋ πεοιέυξσμ επίρηπ εογαλεία ςϊρξ για εογαρία ρε πεοιβάλλξμ ποξρξμξίχρηπ, ϊρξ και ρε ποαγμαςικϊ πεοιβάλλξμ. Αμ και ςξ JCDK δεμ είμαι ςξ πιξ μέξ πεοιβάλλξμ πξσ έυει εκδόρει η sun (ρε λίγξ καιοϊ ποϊκειςαι μα κσκλξτξοήρει η έκδξρη 3.0) είμαι αμαγκαία η αμάπςσνη ςχμ εταομξγόμ με ασςϊ. Σα ςελικά αουεία, ϊμχπ, ποέπει μα είμαι ρσμβαςά με ςημ έκδξρη 2.1.1, η ξπξία σπξρςηοίζεςαι απϊ ςιπ δεδξμέμεπ κάοςεπ, κάςι πξσ επιςσγυάμεςαι με ςημ ποξρθήκη ξοιρμέμχμ αουείχμ ςηπ έκδξρηπ ασςήπ ρςξ ςοέυχμ πεοιβάλλξμ. Ακϊμα έμαπ λϊγξπ πξσ εογαζϊμαρςε με ςξ JCDK είμαι ϊςι παοέυει ρϋγυοξμα εογαλεία αμάπςσνηπ. 74

75 5.1.2 Ολξκληοωμέμξ πεοιβάλλξμ εογαρίαπ Η πλειξφητία ςχμ λξγιρμικόμ πξσ αμαπςϋρρξμςαι ρςιπ μέοεπ μαπ βαρίζξμςαι ρε κάπξιξ ξλξκληοχμέμξ πεοιβάλλξμ εογαρίαπ ή αλλιόπ Integrated Development Environment (I.D.E.), λϊγξ ςχμ εσκξλιόμ πξσ παοέυξσμ ασςά ςα πεοιβάλλξμςα. Η σλξπξίηρη εμϊπ java card project μπξοεί μα επιςεσυθεί ρε έμα ςέςξιξ πεοιβάλλξμ καθόπ είμαι έμα σπξρϋμξλξ ςηπ java. Τπάουει η δσμαςϊςηςα αμάπςσνηπ και ςχμ δϋξ μεοόμ ςξσ ποξγοάμμαςξπ ρςξ ίδιξ project, αλλά και ρε νευχοιρςά projects. Ασςϊ εναοςάςαι απϊ ςη μέθξδξ πξσ θα επιλένξσμε για μα δξμήρξσμε ςημ εταομξγή ςηπ κάοςαπ, RMI ή παοαδξριακή. Απαοαίςηςξ βήμα για ςημ οϋθμιρη ςχμ παοαμέςοχμ ςξσ πεοιβάλλξμςξπ είμαι η ειραγχγή ξοιρμέμχμ απαοαίςηςχμ βιβλιξθηκόμ για ςημ εκςέλερη ςχμ ποξγοαμμάςχμ. Ποέπει μα δξθεί ποξρξυή ρε ασςϊ καθόπ ποέπει μα ειραυθξϋμ μϊμξ ξι απαοαίςηςεπ βιβλιξθήκεπ καθόπ ξι επιποϊρθεςεπ σπάουει μεγάλη πιθαμϊςηςα μα δημιξσογήρξσμ ποϊβλημα. Κάπξιεπ απαοαίςηςεπ είμαι ασςέπ πξσ παοέυει ςξ JCDK και αμάλξγα αμ ποϊκειςαι για ποξρξμξίχρη ή για ποαγμαςική εκςέλερη, βιβλιξθήκεπ πξσ παοέυει πάλι ςξ JCDK ή η GEMPLUS αμςίρςξιυα. Δπίρηπ έμα βαρικϊ πλεξμέκςημα είμαι η σπξρςήοινη ςηπ εϋκξληπ δημιξσογίαπ ποξγοαμμάςχμ με γοατικϊ πεοιβάλλξμ. ςξ ρσγκεκοιμέμξ project, ποξςιμήθηκε η ρσγγοατή ςξσ κόδικα μα ποαγμαςξπξιείςαι ρςξ Eclipse 3.4 (Ganymede), εμό η μεςαγλόςςιρη ςξσ μέρχ ςηπ γοαμμήπ εμςξλόμ ςξσ DOS. Έςρι, είμαι δσμαςή η παοαγχγή ςχμ αουείχμ κάοςαπ απϊ ςξ source κόδικα «με ςξ πάςημα εμϊπ κξσμπιξϋ» Java Card Development Kit Σξ JCDK, ϊπχπ ποξαματέοθηκε, είμαι έμα πακέςξ λξγιρμικξϋ πξσ διαςίθεςαι δχοεάμ απϊ ςημ Sun και παοέυει βιβλιξθήκεπ πξσ ξοίζξσμ ςξ ρϋμξλξ ςηπ Java Card και εογαλεία ςϊρξ για ςημ αμάπςσνη ϊρξ και για ςξμ έλεγυξ ςχμ εταομξγόμ ςηπ κάοςαπ. Κάθε εταομξγή κάοςαπ υοηριμξπξιεί μϊμξ ςα ρσγκεκοιμέμα APIs καθόπ ασςέπ ξι βιβλιξθήκεπ είμαι καςαρκεσαρμέμεπ για αμάπςσνη ποξγοαμμάςχμ πξσ ςοέυξσμ ρε ρσρκεσέπ με πεοιξοιρμέμη μμήμη. Πεοιέυξσμ απϊ βαρικέπ κλάρειπ για ςξ υειοιρμϊ βαρικόμ ρςξιυείχμ μέυοι και επεκςάρειπ κοσπςξγοατίαπ. λα ςα εογαλεία ςξσ JCDK ςοέυξσμ μέρχ ςηπ γοαμμήπ εμςξλόμ, για ςα Windows. Δμδεικςικά, παοέυει εογαλεία για παοαγχγή αουείχμ κάοςαπ, για ςξμ έλεγυξ ςξσπ, καθόπ και βξηθηςικά ποξγοάμμαςα για ςημ ποξρξμξίχρη. Δηλαδή παοέυξμςαι ϊλεπ ξι βιβλιξθήκεπ και ςα εογαλεία πξσ είμαι απαοαίςηςα για ςημ αμάπςσνη μιαπ Java Card εταομξγήπ. Η εταομξγή πξσ αμαπςϋυθηκε υοηριμξπξιεί ςημ έκδξρη ςξσ JCDK. 75

76 5.2 Αμάπςσνη λξγιρμικξύ για ένσπμη κάοςα Ο κϋκλξπ αμάπςσνηπ ςξσ λξγιρμικξϋ ςηπ κάοςαπ πεοιλαμβάμει ξοιρμέμα σπξυοεχςικά ρςάδια ϊπχπ η αμάπςσνη ςξσ κόδικα, η μεςαςοξπή ασςξϋ ρε μξοτή ικαμή για ςημ μεςατξοά ςξσ ρςημ κάοςα και κάπξια ποξαιοεςικά ϊπχπ ξ έλεγυξπ εγκσοϊςηςαπ (validation) ςξσ ςελικξϋ αουείξσ και η ποξρξμξίχρη ςηπ εταομξγήπ. Αουικά ποέπει μα γοατςεί ξ κόδικαπ, ϋρςεοα μα γίμει απξρταλμάςχρη (debugging) ςξσ και μα πεοάρξσμε ρςξ ρςάδιξ ςηπ μεςαγλόςςιρηπ (build) ϊπξσ θα παοαυθξϋμ ςα μεςαγλχςςιρμέμα αουεία. Ασςέπ ξι εογαρίεπ μπξοξϋμ μα γίμξσμ ρε κάπξιξ IDE, ρςημ ρσγκεκοιμέμη πεοίπςχρη είμαι ςξ Eclipse, όρςε μα σπάουει καλϋςεοη διαυείοιρη ςξσ κόδικα. Μέυοι ρςιγμήπ η διαδικαρία είμαι ακοιβόπ η ίδια με ασςή πξσ ακξλξσθείςαι ρςημ αμάπςσνη κάθε εταομξγήπ. Σα επϊμεμα βήμαςα διατξοξπξιξϋμςαι, καθόπ ποέπει μα γίμει μεςαςοξπή ςχμ αουείχμ ρε αουεία κάοςαπ και η τϊοςχρη ςξσπ ρε κάπξιξ ποξρξμξιχςή ή ρε κάπξια κάοςα Αμάπςσνη κώδικα πχπ ποξαματέοθηκε για ςημ αμάπςσνη ςξσ κόδικα υοηριμξπξιήθηκε ςξ IDE Eclipse. ε ασςϊ μπξοεί μα αμαπςσυθεί ξ κόδικαπ ςηπ κάοςαπ ϊρξ και ξ κόδικαπ ςηπ host εταομξγήπ. Παοϊλα ασςά, είμαι δσμαςή η εκςέλερη μϊμξ ςηπ πληοενξϋριαπ εταομξγήπ και ςηπ εταομξγήπ πελάςη. Η εταομξγή ςηπ κάοςαπ μπξοεί μϊμξ μα μεςαγλχςςιρςεί καθόπ για ςημ εκςέλερη ςηπ απαιςξϋμςαι κλήρη άλλχμ διεογαριόμ ατξϋ παοαυθξϋμ ςα μεςαγλχςςιρμέμα αουεία. Καςά ςη διάοκεια αμάπςσνηπ ςχμ δϋξ εκςϊπ κάοςαπ εταομξγόμ, ρςημ πεοίπςχρη μιαπ APDU εταομξγήπ, δεμ είμαι αμαγκαία η παοξσρία ςξσ κόδικα ςηπ κάοςαπ ρςξ project ςξσ Eclipse. Σξ αμςίθεςξ ρσμβαίμει καςά ςημ παοαγχγή μιαπ RMI εταομξγήπ. Σα αουεία πξσ ποξξοίζξμςαι για ςημ κάοςα ποέπει μα είμαι μέρα ρςξ project καθόπ η εκςϊπ κάοςαπ εταομξγή ποέπει μα ςα αμαγμχοίζει. Βαρικϊ ρςξιυείξ για ςημ αμάπςσνη ςηπ εταομξγήπ είμαι η ειραγχγή ξοιρμέμχμ βιβλιξθηκόμ πξσ παοέυξμςαι απϊ ςξ Java Card Development Kit. Δίμαι απαοαίςηςη η ειραγχγή ςξσπ καθόπ ασςέπ είμαι ςα API s ςηπ Java Card Παοαγωγή αουείωμ κάοςαπ Ατξϋ γίμξσμ ϊλα ςα ποξηγξϋμεμα βήμαςα και παοαυθξϋμ ςα ςελικά class αουεία, γίμεςαι η μεςαςοξπή ςξσπ ρε έμα αουείξ.cap, με ςξ εογαλείξ 76

77 converter πξσ μαπ παοέυει ςξ JCDK, ςξ ξπξίξ είμαι έςξιμξ μα μεςατεοθεί ρςημ κάοςα. ε κάθε.cap αουείξ μπξοξϋμε μα έυξσμε έμα ή πεοιρρϊςεοα packages. Ο ϊοξπ packages ςασςίζεςαι με ςημ έμμξια packages ϊπχπ ξοίζεςαι ρςημ java. Ασςϊ ςξ βήμα είμαι σπξυοεχςικϊ καθόπ ξι κάοςεπ είμαι έςξιμεπ μα δευθξϋμ αουεία μϊμξ ασςήπ ςηπ μξοτήπ. Ασςά ςα αουεία πεοιέυξσμ πακέςα λξγιρμικξϋ πξσ έυξσμ μεςαςοαπεί ρε κόδικα ικαμϊ μα εκςελερςεί ρςξ πεοιβάλλξμ ςηπ κάοςαπ. Έςρι και αλλιόπ ςξ ακοόμσμξ cap ρημαίμει Converted Applet. Η ςελεσςαία διαδικαρία μάλιρςα παοάγει και άλλξσ δϋξ ςϋπξσ αουεία ςα Export (.exp) και ςα Java Card Assembly (.jca), ςα ξπξία παοάγξμςαι ποξαιοεςικά καςϊπιμ εμςξλήπ. Για μα λειςξσογήρει ξ converter υοειάζεςαι ρςημ είρξδϊ ςξσ κάπξια ξοίρμαςα απϊ ςα ξπξία ςα ρημαμςικϊςεοα πξσ ποέπει μα διξυεςεσςξϋμ είμαι ςα export files, ςξ πακέςξ πξσ ποξξοίζξσμε για μεςαςοξπή, ςξμ αμαγμχοιρςικϊ αοιθμϊ ςηπ έκδξρηπ ςξσ πακέςξσ και ςξσ applet (AID), και ςημ έκδξρη ςξσ πακέςξσ ασςξϋ. Σα export files είμαι αουεία απαοαίςηςα για ςη μεςαςοξπή καθόπ πεοιέυξσμ πληοξτξοίεπ για ςα αμςικείμεμα ή ςιπ βιβλιξθήκεπ με ςα ξπξία αλληλεπιδοά ςξ σπξφήτιξ ποξπ μεςαςοξπή applet. ε κάθε μεςαςοξπή σπξυοεχςικά ποέπει μα ρσμπεοιλητθξϋμ ςα export files ςηπ έκδξρηπ ςξσ JCDK, με ςημ ξπξία θέλξσμε μα είμαι ρσμβαςϊ ςξ applet, ςα ξπξία δίμξσμ πληοξτξοίεπ ρςξμ converter για ςιπ βιβλιξθήκεπ ςηπ ρσγκεκοιμέμηπ έκδξρηπ, υχοίπ τσρικά μα ςιπ αμςικαθιρςξϋμ. Τπάουει δηλαδή η δσμαςϊςηςα μα διξυεςεϋρξσμε ρςξμ converter μίαπ ρσγκεκοιμέμηπ έκδξρηπ ςηπ java card, export files ποξηγξϋμεμηπ έκδξρηπ, όρςε μα παοάγξσμε cap αουεία ασςήπ ςηπ έκδξρηπ. Δπίρηπ αμ ςξ applet πξσ μεςαςοέπξσμε θα αλληλεπιδοάρει με εταομξγέπ πξσ βοίρκξμςαι ήδη μέρα ρςημ ποξξοιζϊμεμη κάοςα, ποέπει μα ρσμπεοιλητθξϋμ ςα export files πξσ θα παοαυθξϋμ απϊ ςξ conversion ασςόμ ςχμ εταομξγόμ. ςξ παοακάςχ ρυήμα ταίμεςαι η διαδικαρία παοαγχγήπ αουείχμ κάοςαπ. υήμα 5.1: Διαδικαρία παοαγχγήπ αουείχμ κάοςαπ (ςϋπξσ.cap) 77

78 λα ςα ξοίρμαςα ςξσ converter, ςα ξπξία καθξοίζξσμ ςξ converted αουείξ, μπξοξϋμ μα ειραυθξϋμ μέρχ ςηπ γοαμμήπ εμςξλόμ υειοξκίμηςα αλλά και μα διξυεςεσςξϋμ απϊ έμα αουείξ (configuration file) πξσ θα δημιξσογήρει ξ developer, πάλι υειοξκίμηςα. ςη δεϋςεοη πεοίπςχρη ποέπει μα δημιξσογηθεί έμα αουείξ επέκςαρηπ opt ςξ ξπξίξ πεοιέυει ςα ίδια ακοιβόπ ξοίρμαςα πξσ θα ειραυθξϋμ απϊ ςη γοαμμή εμςξλόμ. Η δημιξσογία ασςξϋ ςξσ αουείξσ είμαι ποξαιοεςική, απλά γίμεςαι για ςημ ασςξμαςξπξίηρη ςηπ διαδικαρίαπ. 5.3 Δκςέλερη ςηπ εταομξγήπ ε ασςϊ ςξ ρημείξ, ατξϋ έυξσμε ξλξκληοόρει ςημ αμάπςσνη ςηπ εταομξγήπ, σπάουξσμ δϋξ επιλξγέπ. Η μία είμαι μα ακξλξσθήρξσμε ςξ δοϊμξ ςηπ ποξρξμξίχρηπ και η άλλη μα ποξυχοήρξσμε ρςη τϊοςχρη ςξσ applet ρε μία ποαγμαςική κάοςα. Η λειςξσογία ςηπ ποξρξμξίχρηπ παοέυεςαι απϊ ςξ πακέςξ JCDK και σλξπξιείςαι με δϋξ εογαλεία, ςξ CREF και ςξ JCWDE, εμό για μα επιςεσυθεί η λειςξσογία ρε ποαγμαςική κάοςα γίμεςαι υοήρη ςξσ εμϊπ ειδικξϋ εογαλείξσ πξσ λέγεςαι JCard Manager Ποξρξμξίωρη Αμ διαλένξσμε ςξμ δοϊμξ ςηπ ποξρξμξίχρηπ μπξοξϋμε μα επιλένξσμε αμάμερα ρςξ CREF και ρςξ JCWDE, ςα ξπξία ποξρξμξιόμξσμ ςξ πεοιβάλλξμ ςηπ κάοςαπ μεμ, αλλά με κάπξιεπ διατξοέπ απϊ ςημ ποαγμαςικϊςηςα δε. Σξ εογαλείξ πξσ ποξρεγγίζει πεοιρρϊςεοξ ςημ ποαγμαςικϊςηςα είμαι ςξ CREF καθόπ σπξρςηοίζει λειςξσογίεπ ϊπχπ λξγικά καμάλια, ειραγχγή διαγοατή object κ.α. Η επιςσυία ασςή ξτείλεςαι ρςημ απξθήκεσρη ςξσ ρσμξλικξϋ κόδικα ςηπ κάοςαπ ραμ «εικξμικϊ» αουείξ μιαπ EEPROM η ξπξία αμά πάρα ρςιγμή μπξοεί μα διαβαρςεί ή/και μα ςοξπξπξιηθεί. Η διαδικαρία δημιξσογίαπ μίαπ ςέςξιαπ «εικξμικήπ» EEPROM μξιάζει αοκεςά με ςημ απξθήκεσρη μίαπ ςέςξιαπ εταομξγήπ ρε ποαγμαςική κάοςα. ςξ παοακάςχ ρυήμα βλέπξσμε ςα βαρικά βήμαςα πξσ γίμξμςαι καςά ςημ ποξρξμξίχρη με ςη υοήρη ςξσ εογαλείξσ CREF. 78

79 υήμα 5.2: Ποξρξμξίχρη με ςξ εογαλείξ CREF πχπ παοαςηοξϋμε και ρςξ ρυήμα, ατξϋ δημιξσογήρξσμε ςξ αουείξ με ςξμ κόδικα κάοςαπ (.cap) δημιξσογξϋμε με ςημ βξήθεια ςξσ scriptgen έμα script αουείξ, ςξ Script APDU, πξσ πεοιέυει εμςξλέπ πξσ θα ρςαλξϋμ ρςημ κάοςα για ςημ απξθήκεσρη ςχμ δεδξμέμχμ ασςόμ. ςαμ καςαρκεσάρξσμε ασςϊ ςξ αουείξ ρςέλμξσμε ςιπ εμςξλέπ πξσ πεοιέυει ρςημ κάοςα με ςημ βξήθεια ςξσ apdutool, ατξϋ ποξηγξσμέμχπ έυξσμε εκςελέρει ςξ cref ρε λειςξσογία αμξίγμαςξπ αουείξσ για εγγοατή, ςξ ξπξίξ θα είμαι και η «εικξμική» μαπ μμήμη. Απϊ ςημ άλλη μεοιά ςξ jcwde δεμ δημιξσογεί «εικξμικά» αουεία EEPROM αλλά εογάζεςαι καςεσθείαμ με ςα πακέςα κόδικα πξσ έυξσμ δημιξσογηθεί, class αουεία. Δηλαδή διξυεςεϋξμςαι ρε ασςϊ config αουεία ρςα ξπξία ξοίζξμςαι ςα πακέςα πξσ θα υοηριμξπξιηθξϋμ και γίμεςαι η ποξρξμξίχρη. Και ρςιπ δϋξ πεοιπςόρειπ αμξίγεςαι κάπξια θϋοα επικξιμχμίαπ, εν ξοιρμξϋ η θϋοα 9025, η ξπξία πεοιμέμει αιςήμαςα, αλλά και ρςέλμει απαμςήρειπ, απϊ και ρε κάπξια εταομξγή client. Ατξϋ γοάφξσμε ςξμ κόδικα ρϋμτχμα με ςα specifications πξσ έυει ξοίρει η sun και παοάγξσμε ςξ αουείξ με ςξμ κόδικα κάοςαπ, η επϊμεμη διεογαρία, ετϊρξμ θέλξσμε μα δξσλέφξσμε ρε πεοιβάλλξμ ποξρξμξίχρηπ με ςξ cref, είμαι η καςαρκεσή εμϊπ αουείξσ script, επέκςαρηπ.scr, απϊ ςξ αουείξ με ςξμ κόδικα κάοςαπ. ε ασςϊ πεοιέυξμςαι εμςξλέπ ξι ξπξίεπ θα ρςαλξϋμ ρςημ εικξμική EEPROM, πξσ ρςημ ξσρία είμαι ςξ cap αουείξ εκτοαρμέμξ ρε APDU s. Σα APDU s ασςά είμαι πακέςα δεδξμέμχμ πξσ υοηριμεϋξσμ για ςημ επικξιμχμία ςηπ κάοςαπ με άλλεπ ρσρκεσέπ και είμαι δεκαεναδικήπ μξοτήπ. Η εογαρία ςξσ αουείξσ script είμαι η τϊοςχρη ςξσ αουείξσ cap ρςημ κάοςα. Ασςϊ ςξ αουείξ script δημιξσογείςαι απϊ ςξ εογαλείξ scriptgen, με είρξδξ ςξ αουείξ ςξσ κόδικα ςηπ κάοςαπ. Σξ αουείξ ϊμχπ ασςϊ δεμ είμαι ςελικϊ καθόπ ποέπει μα ποξρςεθεί ρςημ αουή και ρςξ ςέλξπ ςξσ κάπξιεπ εμςξλέπ, υειοξκίμηςα. 79

80 Ατξϋ διεκπεοαιχθξϋμ ςα παοαπάμχ, είμαρςε έςξιμξι μα δημιξσογήρξσμε έμα αουείξ εικξμικήπ EEPROM. Ασςϊ γίμεςαι εκςελόμςαπ μέρα απϊ ςημ γοαμμή εμςξλόμ ςημ εταομξγή cref με ϊοιρμα αμξίγμαςξπ αουείξσ για απξθήκεσρη και έπειςα ςξ ϊμξμα ςξσ αουείξσ εικϊμαπ πξσ θέλξσμε μα απξθηκεϋρξσμε ςα δεδξμέμα. Αμ ςξ αουείξ ασςϊ δεμ σπάουει ςξ cref ςξ δημιξσογεί, εμό αμ σπάουει διαγοάτξμςαι ϊλα ςα παλιά δεδξμέμα ςξσ και απξθηκεϋξμςαι ρε ασςϊ ςα μέα. ςαμ αουικξπξιηθεί ςξ αουείξ εικϊμαπ έυξσμε ςημ δσμαςϊςηςα μα ςξ αμξίνξσμε για αμάγμχρη, εκςελόμςαπ πάλι ςξ cref άλλα ασςή ςημ τξοά με επιλξγή αμξίγμαςξπ για αμάγμχρη και ςξ ϊμξμα ςξσ αουείξσ ςηπ εικϊμαπ. ε ασςήμ ςημ πεοίπςχρη, ξπξιαδήπξςε αλλαγή ρςα δεδξμέμα ςηπ κάοςαπ ποαγμαςξπξιηθεί καςά ςη διάοκεια ςηπ ποξρξμξίχρηπ, δεμ θα γίμει απξθηκεσςεί ρςξ αουείξ εικϊμαπ. Σέλξπ σπάουει η δσμαςϊςηςα μα απξθηκεϋρξσμε ςιπ μεςαβξλέπ ςχμ δεδξμέμχμ εμϊπ ποξωπάουξμςξπ αουείξσ εικϊμαπ ξι ξπξίεπ θα λάβξσμ μέοξπ καςά ςημ διάοκεια ηπ ποξρξμξίχρηπ. Ασςϊ γίμεςαι απλά αμξίγξμςαπ ςξ αουείξ πξσ πεοιέυει μια αουικξπξιημέμη εικϊμα με επιλξγή αμάγμχρηπ και επιποξρθέςχπ αμξίγξμςαπ, ρςημ ίδια εμςξλή, έμα άλλξ αουείξ (ή και ςξ ίδιξ) για εγγοατή ςχμ μέχμ δεδξμέμχμ, πάμςα με ςξ cref Δταομξγή ρε ποαγμαςικό πεοιβάλλξμ Για μα ειράγξσμε ρςημ κάοςα μία εταομξγή απαιςείςαι η υοήρη εμϊπ ειδικξϋ πακέςξσ λξγιρμικξϋ πξσ μα σπξρςηοίζει ςξ JCDK ρϋμτχμα με ςξ ξπξίξ αμαπςϋυθηκε η εταομξγή. Για μα γίμει ασςϊ υοηριμξπξιείςαι ςξ λξγιρμικϊ JCardManager 4.0 ςξ ξπξίξ επιςοέπει ςη ρσμεογαρία με αουεία κάοςαπ ςηπ έκδξρηπ JCDK ρϋμτχμα με ςημ ξπξία ςα αουεία πξσ θα ρςαλξϋμ ρςημ κάοςα ποέπει μα έυξσμ καςάληνη.cap είςε.jar. Μέρχ ςηπ επιλξγήπ Quick Load απϊ ςξμ JCardManager ποαγμαςξπξιείςαι η τϊοςχρη αουείχμ ρςημ κάοςα, εμό ρςξ παοάθσοξ μημσμάςχμ ςξσ JCardManager θα μπξοξϋμε μα παοακξλξσθήρξσμε ςημ απξρςξλή ςχμ APDUs πξσ διεκπεοαιόμξσμ ςημ παοαπάμχ διαδικαρία καθόπ και ςιπ απαμςήρειπ πξσ απξρςέλλξμςαι απϊ ςημ μεοιά ςηπ κάοςαπ. Έςρι, καςά ςη τϊοςχρη ςξσ κόδικα ρςημ κάοςα απξρςέλλξσμε ςημ καςάλληλη εμςξλή APDU μαζί με ςξμ.cap αουείξ. Σασςϊυοξμα ποέπει μα ρςαλξϋμ και κάπξιεπ παοάμεςοξι αουικξπξίηρηπ ϊπχπ ςξ AID ςηπ εταομξγήπ, δεδξμέμα ποξπ αουικξπξίηρη αλλά και ςξ κλειδί πιρςξπξίηρηπ. Η διαδικαρία ςηπ τϊοςχρηπ ταίμεςαι ρςξ παοακάςχ ρυήμα. 80

81 υήμα 5.3: Διαδικαρία εγκαςάρςαρηπ ςξσ κόδικα ρςημ κάοςα Ακϊμα δίμεςαι η δσμαςϊςηςα διαγοατήπ μιαπ εταομξγήπ (applet) ή εμϊπ πακέςξσ απϊ ςημ κάοςα με ςημ επιλξγή Delete. Απλά ζηςείςαι απϊ ςξ υοήρςη μα πληκςοξλξγήρει ςξ AID ςηπ εταομξγήπ πξσ θέλει μα διαγοάφει. ςημ πεοίπςχρη πξσ επιθσμξϋμε μα διαγοάφξσμε κάπξιξ πακέςξ ποέπει ασςϊ μα είμαι άδειξ, μα μημ πεοιέυει κάπξια εταομξγή, έςρι ποόςα διαγοάτξσμε ϊλεπ ςιπ εταομξγέπ πξσ πεοιέυξμςαι ρε έμα πακέςξ και ρςη ρσμέυεια ςξ ίδιξ ςξ πακέςξ. Δπίρηπ ςξ λξγιρμικϊ σπξρςηοίζει και έμα πλήθξπ επιλξγόμ ϊπχπ είμαι η απξρςξλή APDU (Send APDU), η ξπξία μαπ επιςοέπει μα παοακξλξσθξϋμε ςημ αμςίδοαρη ςηπ κάοςαπ μέρχ ςχμ απαμςήρεχμ πξσ απξρςέλλει καθόπ και η Get Status μέρχ ςηπ ξπξίαπ λαμβάμει πληοξτξοίεπ για ςιπ εταομξγέπ πξσ πεοιέυει η κάοςα. 5.4 Πιλξςική εταομξγή ένσπμηπ κάοςαπ αρθεμξύπ ε ασςή ςη διπλχμαςική εογαρία σλξπξιήραμε μια πιλξςική εταομξγή ένσπμηπ κάοςαπ αρθεμξϋπ ρε ςευμξλξγία Java Card. Οι κάοςεπ ασςέπ, ϊπχπ αματέοθηκε ρε ποξηγξϋμεμξ κετάλαιξ, είμαι πλέξμ αοκεςά διαδεδξμέμεπ ρςξ ενχςεοικϊ. Διαθέςξσμ πξλλέπ λειςξσογίεπ, χρςϊρξ εμείπ σλξπξιήραμε μια εταομξγή η ξπξία διαθέςει ςα βαρικά υαοακςηοιρςικά μιαπ ένσπμηπ κάοςαπ αρθεμξϋπ. Ο κόδικαπ δημιξσογήθηκε ρε πεοιβάλλξμ Windows XP Pro SP2, με ςη υοήρη ςχμ εογαλείχμ ρςα ξπξία αματεοθήκαμε εκςεμόπ ρε ποξηγξϋμεμεπ παοαγοάτξσπ. Μεςά ςημ απξρταλμάςχρη (debugging) ξ κόδικαπ μεςαγλχςςίρςηκε και ποξρξμξιόθηκε με ςη υοήρη ςξσ εογαλείξσ CREF. ςη ρσμέυεια θα κάμξσμε μια ρϋμςξμη πεοιγοατή ςξσ ρςηρίμαςξπ (setup) ςχμ απαιςξϋμεμχμ εογαλείχμ και ποξγοαμμάςχμ. Σέλξπ παοξσριάζεςαι η λειςξσογία ςηπ ένσπμηπ κάοςαπ αρθεμξϋπ, ϊπχπ ασςή σλξπξιήθηκε ρςα πλαίρια ςηπ παοξϋρηπ διπλχμαςικήπ εογαρίαπ. 81

82 5.4.1 Δγκαςάρςαρη ςξσ Java Development Kit Για ςημ εκπϊμηρη ςηπ παοξϋρηπ διπλχμαςικήπ υοηριμξπξιήθηκε ςξ Java Development Kit με έκδξρη 1.5.0_16 (JDK 1.5.0_16), ρςξ ξπξίξ ρσμπεοιλαμβάμεςαι ςξ Java Runtime Environment (JRE 1.5.0_16). Σξ εμ λϊγχ kit είμαι δχοεάμ διαθέριμξ ρςξ site ςηπ Sun ( Μεςά ςημ απξθήκεσρή ςξσ ρςξμ σπξλξγιρςή μαπ ςξ εγκαθιρςξϋμε ςϊρξ ςξ development kit ϊρξ και ςξ runtime environment ρςημ διαδοξμή δίρκξσ C:\java\. Οι διαδοξμέπ μαπ είμαι πλέξμ για ςξ development kit η C:\java\jdk1.5.0_16 και για ςξ runtime environment η C:\java\jre1.5.0_ Δγκαςάρςαρη ςξσ JCDK Ατξϋ καςεβάρξσμε ςξ αουείξ μξοτήπ zip απϊ ςξ site ςηπ sun ( ςξ απξρσμπιέζξσμε ρςξ C:\JCDK\. Μεςά κάμξσμε unzip ςξ C:\JCDK\java_card_kit-2_2_2\ java_card_kit-2_2_2- rr-bin-windows-do.zip ρςξ C:\JCDK\ σγκεκοιμέμα ρςξ παοάδειγμα μαπ ατξϋ υοηριμξπξιξϋμε ςημ έκδξρη ςξσ JCDK, έυξσμε ςξμ τάκελξ C:\JCDK\ ξ ξπξίξπ πεοιέυει ϊλα ςα απαοαίςηςα ρσρςαςικά για ςημ αμάπςσνη εμϊπ java card project και απξςελεί ςξ Home Path ςξσ JCDK. Η διαδικαρία ςηπ εγκαςάρςαρηπ δεμ έυει ςελειόρει, καθόπ ποέπει μα δημιξσογήρξσμε έμα αουείξ δέρμηπ ϊπξσ θα δημιξσογξϋμε κάπξιεπ μεςαβληςέπ πεοιβάλλξμςξπ. Έςρι δημιξσογξϋμε ςξ αουείξ environment.bat, ρςξ ξπξίξ ρσμπεοιλαμβάμξμςαι παοακάςχ εμςξλέπ: set JAVA_HOME=C:\java\jdk1.5.0_16 set JC_HOME=C:\JCDK set PATH=.;%JC_HOME%\bin;%JAVA_HOME%\bin;%PATH% set CLASSPATH=%JC_HOME%\lib\api.jar;%CLASSPATH% ε ασςέπ είμαι ταμεοϊ ϊςι ξοίζξσμε ςα home directories ςχμ JDK και JCDK (ρςημ ποόςη και ρςημ δεϋςεοη εμςξλή αμςίρςξιυα) και ϋρςεοα κάμξσμε γμχρςϊ ρςξ ρϋρςημα ςιπ ςξπξθερίεπ ςχμ εογαλείχμ αμάπςσνηπ (development tools) ςϊρξ ςξσ JCDK, ϊρξ και ςξσ JDK. ςημ ςελεσςαία εμςξλή ξοίζεςαι ςξ μξμξπάςι ςχμ βιβλιξθηκόμ ςηπ java card. Ασςή η εμςξλή υοειάζεςαι ιδιαίςεοη ποξρξυή ατξϋ μπξοεί μα ποξωπάουει ρςξ ρϋρςημα και μα είμαι ξοιρμέμη απϊ έμα άλλξ ποϊγοαμμα. ςη δικιά μαπ πεοίπςχρη απλόπ διαγοάτςηκε η μεςαβληςή πεοιβάλλξμςξπ υχοίπ καμία παοεμέογεια. Ασςϊ γίμεςαι απϊ Έμαονη>Πίμακαπ Ελέγυξσ>Σύρςημα ρςημ ςαμπέλα 82

83 Για ποξυωοημέμξσπ>μεςαβληςέπ Πεοιβάλλξμςξπ. Κάθε τξοά πξσ επιθσμξϋμε μα κάμξσμε κάπξια διεογαρία ρςξ πεοιβάλλξμ ςηπ java card, ατξϋ αμξίνξσμε έμα μέξ παοάθσοξ γοαμμήπ εμςξλόμ, ςοέυξσμε μέρα απϊ ασςϊ ςξ batch ασςϊ αουείξ Δγκαςάρςαρη ςξσ Eclipse ε ασςή ςημ εογαρία υοηριμξπξιήραμε ςξ IDE Eclipse 3.4 για ςημ αμάπςσνη ςξσ κόδικα. Τπάουξσμ πξλλά άλλα εογαλεία, ϊπχπ ςξ JBUILDER ή ςξ NETBINS, με ςα ξπξία μπξοξϋμε μα κάμξσμε ςημ ίδια δξσλειά. Σξ Eclipse είμαι διαθέριμξ ρςξμ παοακάςχ ρϋμδερμξ (έκδξρη για windows): ( Ατξϋ ςξ καςεβάρξσμε ςξ κάμξσμε unzip ρςξ τάκελξ C:\eclipse. Δπίρηπ καςεβάζξσμε κάπξια plugins για ςξ Eclipse απϊ ςξ ρϋμδερμξ: Μεςά ςημ απξθήκεσρη ςξσ αουείξσ ςξ μεςξμξμάζξσμε (ϊπχπ είμαι) ρε.zip και κάμξσμε extract ςα δεδξμέμα ςξσ ρςξ C:\eclipse\plugins. Σημ ποόςη τξοά πξσ θα ςοένξσμε ςξ Eclipse ςξ οσθμίζξσμε όρςε μα δείυμει ρςα directory ςηπ Java. Έμαπ καλϊπ ξδηγϊπ βοίρκεςαι εδό: Δγκαςάρςαρη αουείωμ project Σα αουεία ςξσ project μαπ βοίρκξμςαι ρςξ directory C:\workspace\newJCard\ και ρσγκεκοιμέμα μέρα ρε ασςϊ πεοιέυξμςαι ξι τάκελξι \JavaCardOne και \JavaCardPatientClientGUI. Σοέυξμςαπ ςξ αουείξ buildallfiles.bat μεςαγλχςςίζξμςαι ϊλα ςα αουεία πξσ βοίρκξμςαι ρςξ τάκελξ \src (source αουεία) και τξοςόμεςαι ςξ image ςηπ κάοςαπ 1. Ασςϊ γίμεςαι με ςημ ακϊλξσθη διαδικαρία. Σξ buildallfiles.bat καλεί ςξ environment.bat, για ςξ ξπξίξ μιλήραμε ποξηγξσμέμχπ. ςη ρσμέυεια καλείςαι ςξ outputtoimage.bat ςξ ξπξίξ καλεί ςημ εμςξλή: cref -o PatientImage 1 Δμδέυεςαι ρε πεοίπςχρη πξσ η έκδξρη ςηπ Java είμαι μεϊςεοη ςηπ 1.5.0_16 μα παοξσριαρςξϋμ error αρσμβαςϊςηςαπ 83

84 Με ασςή ςημ εμςξλή αμξίγεςαι ςξ αουείξ με ϊμξμα PatientImage όρςε μα απξθηκεσςεί ρε ασςϊ μια «εικξμική» EEPROM ρςημ ξπξία θα έυξσμε τξοςόρει κάπξια δεδξμέμα. Αμ ςξ αουείξ δεμ σπάουει δημιξσογείςαι, εμό εάμ ποξωπάουει διαγοάτξμςαι ςα δεδξμέμα ςξσ υχοίπ ποξειδξπξίηρη. Ατξϋ έυξσμε δημιξσογήρει ςξ αουείξ μπξοξϋμε μα αμαγμόρξσμε ςα δεδξμέμα πξσ έυξσμε απξθηκεϋρει ρε μία ςέςξια «εικξμική» μμήμη με ςημ εμςξλή: cref -i PatientImage Οπξιερδήπξςε μεςαβξλέπ γίμξμςαι καςά ςημ διάοκεια ςηπ αμάγμχρηπ δεμ απξθηκεϋξμςαι. ε κάθε πεοίπςχρη ϊςαμ εκδίδξσμε ασςή ςημ εμςξλή ςξ αουείξ ποέπει μα σπάουει και μα βοίρκεςαι ρςημ διαδοξμή πξσ εκςελείςαι η εμςξλή. Σέλξπ μπξοξϋμε μα έυξσμε και έμαμ ρσμδσαρμϊ ςχμ παοαπάμχ μεθϊδχμ, δηλαδή μπξοξϋμε μα αμξίνξσμε μία εικξμική μμήμη για αμάγμχρη, μα κάμξσμε κάπξιεπ ςοξπξπξιήρειπ πάμχ ρε ασςή, και μα απξθηκεϋρξσμε ςξ απξςέλερμα, δηλαδή ςημ μέα εικξμική μμήμη. Ασςϊ μπξοξϋμε μα ςξ πεςϋυξσμε με ςημ εμςξλή: cref -o PatientImage 2 i PatientImage Έςρι μπξοξϋμε μα απξθηκεϋρξσμε ςιπ μεςαβξλέπ πξσ έγιμαμ ρςξ αουείξ PatientImage, ρςξ PatientImage 2. Μπξοξϋμε ϊμχπ μα υοηριμξπξιήρξσμε και ςξ ίδιξ αουείξ και για αμάγμχρη αλλά και για εγγοατή, δίμξμςαπ ςημ εμςξλή: cref -o PatientImage i PatientImage ςη ρσμέυεια ςξ deploypatientcard.bat αμαπςϋρρει και τξοςόμει ςα default δεδξμέμα ρςημ κάοςα. Ασςϊ γίμεςαι με ςημ κάςχθι διαδικαρία. Για μα απξθηκεϋρξσμε δεδξμέμα ρε μία εικξμική μμήμη, αμξίγξσμε έμα αουείξ για εγγοατή και έπειςα ςξ cref πεοιμέμει APDU εμςξλέπ ρε μία θϋοα TCP/IP η ξπξία εν ξοιρμξϋ είμαι η Για μα ρςείλξσμε APDU εμςξλέπ υοηριμξπξιξϋμε ςξ εογαλείξ apdutool, απϊ έμα μέξ παοάθσοξ, με ςημ ρϋμςανη: apdutool <APDU commands> Βέβαια μπξοξϋμε μα ξμαδξπξιήρξσμε ςα APDU command ρε έμα script αουείξ, ςξ ξπξίξ έπειςα θα διξυεςεϋρξσμε ρςξ apdutool. Ασςϊ γίμεςαι με ςημ εμςξλή: apdutool <APDU script file> 84

85 Έμα script αουείξ μπξοεί μα δημιξσογηθεί είςε υειοξκίμηςα, είςε απϊ ςξ scriptgen. ςαμ επιθσμξϋμε μα τξοςόρξσμε έμα αουείξ με κόδικα κάοςαπ ρςημ εικξμική μμήμη (cap file), ποέπει μα ςξ μεςαςοέφξσμε ρε έμα script αουείξ, δηλαδή ρε APDU s, και έπειςα μα κάμξσμε κάπξιεπ απαοαίςηςεπ ποξρθήκεπ ρςημ αουή και ρςξ ςέλξπ ασςξϋ. Ποέπει μα ποξρςεθξϋμ ςα ενήπ: ςημ αουή ςα πεοιευϊμεμα ςξσ αουείξσ Header.scr πξσ πεοιέυει ςημ εμςξλή powerup, όρςε μα νεκιμήρει η λειςξσογία ςηπ κάοςαπ ςξ ςέλξπ μία εμςξλή πξσ θα δημιξσογεί ςξ ρςιγμιϊςσπξ ρςημ κάοςα και έπειςα ςα πεοιευϊμεμα εμϊπ αουείξσ Footer.scr πξσ πεοιέυει ςημ εμςξλή powerdown, για διακξπή ςηπ λειςξσογίαπ ςηπ κάοςαπ Σα αουεία Header.scr και Footer.scr παοέυξμςαι απϊ ςξ JCDK, εμό η εμςξλή δημιξσογίαπ ςξσ ρςιγμιϊςσπξσ θα ειραυθεί υειοξκίμηςα. Για ασςξμαςξπξίηρη ςηπ διαδικαρίαπ μπξοξϋμε μα απξθηκεϋρξσμε ςημ ςελεσςαία εμςξλή ρε έμα αουείξ με ϊμξμα Create.scr. Για ςημ απλξπξίηρη ςχμ διεογαριόμ ςα πεοιευϊμεμα ςξσ Create αουείξσ έυξσμ ειραυθεί ρςξ Footer. Πιξ ρσγκεκοιμέμα εκςελξϋμε ςιπ παοακάςχ εμςξλέπ: call converter -config..\src\patient\rmi\patient.opt cd %JC_HOME%\api_export_files call scriptgen -o %PROJECT_DIR%\Patient.scr %PROJECT_DIR%\bin\patient\rmi\javacard\rmi.cap copy /b %PROJECT_DIR%\Header.scr+%PROJECT_DIR%\Patient.scr+%PROJECT_DIR%\Fo oterp.scr %PROJECT_DIR%\Patient_final.scr call apdutool %PROJECT_DIR%\Patient_final.scr ςξ ρημείξ ασςϊ έυξσμε δημιξσογήρει έμα script αουείξ πξσ πεοιέυει ςξμ κόδικα κάοςαπ ρε μξοτή APDU s και κάπξιεπ επιπλέξμ πληοξτξοίεπ, και έπειςα ρςξ ρςείλξσμε ρςημ εικξμική μμήμη και εγκαθίρςαςαι ρε ασςήμ. Δκείμη ςημ ρςιγμή με λίγα λϊγια εκςελείςαι η μέθξδξπ install ςξσ applet μαπ. Πλέξμ έυξσμε μία εικξμική EEPROM πξσ πεοιέυει έμα πακέςξ λξγιρμικξϋ, ςξ ξπξίξ 85

86 εμείπ έυξσμε ςξπξθεςήρει. Απϊ ασςή ςη ρςιγμή μπξοξϋμε μα διαβάρξσμε ςημ εικξμική ασςή μμήμη, μα μεςαβάλλξσμε ςα ρςξιυεία ςηπ, ή μα ςα ατήρξσμε αμεςάβληςα, ςιπ πεοιρρϊςεοεπ τξοέπ με ςημ μερξλάβηρη μίαπ εταομξγήπ πελάςη. Η τϊοςχρη ςηπ εικξμικήπ EEPROM ταίμεςαι ρςξ παοακάςχ ρυήμα. Δικϊμα 5.4: Υϊοςχρη εικξμικήπ EEPROM ςημ πεοίπςχρη πξσ ποξείπαμε, ϊςι μπξοξϋμε μα κάμξσμε κάπξιεπ μεςαβξλέπ, πεοιλαμβάμεςαι και η πεοίπςχρη μα ποξρθέρξσμε (ή μα αταιοέρξσμε) κάπξιξ applet, ςξ ξπξίξ μπξοεί και μα αλληλεπιδοά με ςξ σπάουξμ Ένσπμη κάοςα αρθεμξύπ λεπ ασςέπ ξι εμςξλέπ πξσ αματέοθηκαμ ποιμ πεοιέυξμςαι ρςξ τάκελξ \JavaCardPatientClientGUI. Έςρι μεςά ςη μεςαγλόςςιρη ϊλχμ ςχμ αουείχμ και ςη τϊοςχρη μιαπ «εικξμικήπ» EEPROM ρςημ κάοςα, μπξοξϋμε αμξίγξμςαπ ςξ αουείξ PatientRMI-GUI.1.jar μα διαβάρξσμε και μα γοάφξσμε δεδξμέμα ρςημ κάοςα. Ασςϊ γίμεςαι μέρχ εμϊπ γοατικξϋ πεοιβάλλξμςξπ διαυείοιρηπ (GUI) πξσ δημιξσογήθηκε ρςα πλαίρια ςηπ παοξϋρηπ εογαρίαπ. Η τϊομα ςηπ ένσπμηπ κάοςαπ, ποιμ αουικξπξιηθεί θα έυει ςημ παοακάςχ μξοτή. Δικϊμα 5.5: Υϊομα ένσπμηπ κάοςαπ αρθεμξϋπ 86

87 Βλέπξσμε ϊςι ρςξ αοιρςεοϊ μέοξπ ςηπ τϊομαπ σπάουξσμ κάπξια πεδία ςα ξπξία αμςιποξρχπεϋξσμ ςα ρςξιυεία ςξσ αρθεμή. σγκεκοιμέμα είμαι μξμα, Δπίθεςξ, Διεϋθσμρη, Α.Υ.Μ. και έμα drop down combo box ρςξ ξπξίξ επιλέγεςαι ςξ αρταλιρςικϊ ςαμείξ. ςξ δενί μέοξπ σπάουει υόοξπ για ςημ εμτάμιρη ςξσ ιρςξοικξϋ ςξσ αρθεμξϋπ, καθόπ και έμα πεδίξ για καςαυόοηρη μιαπ διάγμχρηπ απϊ ςη ρςιγμή πξσ ξ αρθεμήπ θα ειραυθεί ρε έμα μξρξκξμείξ ή κάπξιξμ άλλξ ιαςοικϊ ρςαθμϊ. ςξ παοάδειγμά μαπ η κάοςα αρθεμξϋπ έυει αουικξπξιηθεί με κάπξια ρςξιυεία και καςά ςξ άμξιγμά ςηπ, μεςά ςη τϊοςχρη ςηπ «εικξμικήπ» EEPROM τξοςόμξμςαι ασςά ςα default ρςξιυεία ςα ξπξία δϋμαμςαι μα αλλάνξσμ. Για ασςή ςη διαδικαρία αοκεί η ςοξπξπξίηρή ςξσπ και ςξ πάςημα ςξσ κξσμπιξϋ «Αλλαγή ςξιυείχμ» για μα απξθηκεσθξϋμ ςα ςοξπξπξιημέμα ρςξιυεία ρςημ κάοςα. Έμα παοάδειγμα ταίμεςαι ρςξ παοακάςχ ρυήμα. Δικϊμα 5.6: Αλλαγή ρςξιυείχμ (αρταλιρςικξϋ ςαμείξσ απϊ ΙΚΑ ρε ΣΜΔΔΔ) ρςημ κάοςα αρθεμξϋπ Πλέξμ μεςά ςημ αλλαγή ρςξιυείχμ κάθε τξοά πξσ θα διαβάζεςαι η ένσπμη κάοςα ςξσ αρθεμξϋπ θα έυει ςα ρςξιυεία ςα ξπξία απξθηκεϋθηκαμ ρε ασςήμ ςημ ςελεσςαία τξοά. ςξ παοάδειγμά μαπ άλλανε ςξ ςαμείξ απϊ ΙΚΑ ρε ΣΜΔΔΔ. 87

88 Δικϊμα 5.7: Υϊοςχρη ρςξιυείχμ κάοςαπ αρθεμξϋπ ςξ ρημείξ ασςϊ ανίζει μα ρημειόρξσμε ϊςι μια ποαγμαςική κάοςα αρθεμξϋπ μπξοεί μα πεοιέυει πξλλά πεοιρρϊςεοα ρςξιυεία και μα είμαι αοκεςά ποξρχπξπξιημέμη. Μπξοεί για παοάδειγμα μα έυει ρςξιυεία επικξιμχμίαπ με κάπξιξμ ρσγγεμή έςρι όρςε μα εμημεοχθεί η ξικξγέμειά ςξσ αρθεμξϋπ για ςσυϊμ ειραγχγή ςξσ ρε μξρξκξμείξ, ρε πεοίπςχρη ϊπξσ ξ αρθεμήπ έυει απόλεια αιρθήρεχμ. Δπίρηπ, αμ ξ αρθεμήπ πάρυει απϊ κάπξια υοϊμια αρθέμεια ή λαμβάμει υοϊμια θεοαπεσςική αγχγή, μπξοεί μα ρσμπεοιλητθεί ςξ ςηλέτχμξ ςξσ θεοάπξμςξπ ιαςοξϋ ή κάπξιεπ ρημειόρειπ ςξσ όρςε ςξ ιαςοικϊ ποξρχπικϊ μα κεοδίρει ρημαμςικϊ υοϊμξ για ςημ καςαμϊηρη ςηπ καςάρςαρηπ ςξσ αρθεμξϋπ, υχοίπ μα πεοιμέμει απξςελέρμαςα ενεςάρεχμ. Πξλλέπ τξοέπ ασςϊπ ξ υοϊμξπ μπξοεί μα είμαι πξλϋ ρημαμςικϊπ για ςημ σγεία ςξσ αρθεμξϋπ. Κλαρρικά παοαδείγμαςα απξςελξϋμ αρθεμείπ πξσ πάρυξσμ απϊ διαβήςη, επιληπςικξί και καοδιξπαθείπ. ςα πλαίρια ςηπ παοξϋρηπ διπλχμαςικήπ έυει γίμει μια πιξ απλξσρςεσμέμη σλξπξίηρη η ξπξία δεμ πεοιλαμβάμει ασςά ςα ρςξιυεία. ςη ρσμέυεια, καςά ςημ ειραγχγή ςξσ αρθεμξϋπ ρε κάπξιξ μξρξκξμείξ και μεςά ςη διάγμχρη και ςη θεοαπεία, γοάτεςαι ρςημ κάοςα αρθεμξϋπ ςξ εμ λϊγχ πεοιρςαςικϊ ρςξ πεδίξ «Διάγμχρη» και πεομάει ασςϊμαςα ρςξ ιρςξοικϊ ςξσ ϊπχπ ταίμεςαι ρςιπ παοακάςχ εικϊμεπ. Δικϊμα 5.8: Δγγοατή ρςξ πεδίξ «Διάγμχρη» ςηπ κάοςαπ 88

89 Παςόμςαπ ςξ κξσμπί «Καςαυόοηρη» ςα δεδξμέμα πξσ σπάουξσμ ρςξ πεδίξ «Διάγμχρη» γοάτξμςαι ρςξ ιρςξοικϊ ςξσ αρθεμξϋπ ϊπχπ ταίμεςαι ρςημ παοακάςχ εικϊμα. Δικϊμα 5.9: Καςαυόοηρη διάγμχρηπ ρςξ ιρςξοικϊ Πλέξμ ρςξ πεδίξ ιρςξοικϊ ταίμεςαι η διάγμχρη πξσ έυει καςαυχοηθεί. ε ασςϊ ςξ ρημείξ ανίζει μα αματέοξσμε ϊςι ςξ εμ λϊγχ πεδίξ μπξοεί μα εμπεοιέυει εκςϊπ απϊ ςη διάγμχρη μπξοεί μα καςαυχοείςαι ασςϊμαςα η ημεοξμημία ςηπ διάγμχρηπ, μέρχ υοήρηπ μιαπ ρσμάοςηρηπ getdate() ρςημ Java. Δδό ασςϊ δεμ σλξπξιήθηκε λϊγχ μη επαοκξϋπ μεγέθξσπ ςηπ εικξμικήπ μμήμηπ ςηπ κάοςαπ. Ακϊμη πιξ ρημαμςικϊ είμαι ςξ γεγξμϊπ ϊςι ρςξ πεδίξ ιρςξοικϊ, για κάθε καςαυόοηρη, μπξοεί μαζί με ςημ διάγμχρη μα καςαυχοείςαι και η φητιακή σπξγοατή ςξσ εκάρςξςε μξρξκξμείξσ. Ασςή θα πεοιέυεςαι ρςξ λξγιρμικϊ ςξσ Card Reader ςξ εμ λϊγχ μξρξκξμείξσ. Έςρι εκςϊπ απϊ ςα σπϊλξιπα ρςξιυεία θα μπξοξϋμε μα δξϋμε ρςξ ιρςξοικϊ εμϊπ αρθεμξϋπ, πξιεπ διαγμόρειπ έυξσμ γίμει και απϊ πξια μξρξκξμεία. ςη ρσμέυεια καςαυχοξϋμςαι και επϊμεμεπ διαγμόρειπ και καςαγοάτξμςαι η μια κάςχ απϊ ςημ άλλη ρςημ κάοςα ςξσ αρθεμξϋπ. Πλέξμ κάθε τξοά πξσ διαβάζξσμε ςημ κάοςα, βλέπξσμε και ςξ ιρςξοικϊ ςξσ αρθεμξϋπ ρςξμ ξπξίξ αμήκει ασςή η κάοςα. ςημ επϊμεμη εικϊμα ταίμεςαι έμα ςέςξιξ παοάδειγμα. 89

90 Δικϊμα 5.10: Πλήοεπ ιρςξοικϊ αρθεμξϋπ Η κάοςα αρθεμξϋπ πληοξί ςιπ ποξδιαγοατέπ για ςιπ ξπξίεπ ρυεδιάρςηκε και σλξπξιήθηκε. Κοαςά με επιςσυία ςα ρςξιυεία και ςξ ιρςξοικϊ ςξσ αρθεμξϋπ και μπξοεί μα επεκςαθεί και μα εμπλξσςιρςεί με πξλλά ακϊμη ρςξιυεία. 90

3 η ΕΝΟΤΗΤΑ Ρύθμιση σήματος

3 η ΕΝΟΤΗΤΑ Ρύθμιση σήματος ΣΕΙ ΑΝΑΣΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗ- ΣΜΗΜΑ ΗΛΕΚΣΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Σ.Ε. Ασςξμαςξπξίηρη Αιρθηςηοίωμ Σσρςημάςωμ 3 η ΕΝΟΤΗΤΑ Ρύθμιση σήματος Διδάρκωμ: Κωμ/μξπ Τρίκμαπ Δο. Ηλεκςοξλόγξπ Μηχαμικόπ ktsik@teiemt.gr

Διαβάστε περισσότερα

Γιατί ο πολίτης δεμ εμπιστεύεται τη Δημόσια Διοίκηση

Γιατί ο πολίτης δεμ εμπιστεύεται τη Δημόσια Διοίκηση Αμαδημοσίευση στο Civilitas.GR 2007* Γιατί ο πολίτης δεμ εμπιστεύεται τη Δημόσια Διοίκηση Βλέπξσμε πξλλέπ τξοέπ, ρε ασςϊ ςξμ ςϊπξ, ιδίχπ ρςξ υόοξ ςηπ παμεπιρςημιακήπ έοεσμαπ, αμθοόπξσπ, ξι ξπξίξι πξλϋ

Διαβάστε περισσότερα

ATTRACT MORE CLIENTS ΒΕ REMARKABLE ENJOY YOUR BUSINESS ΣΕΛ. 1

ATTRACT MORE CLIENTS ΒΕ REMARKABLE ENJOY YOUR BUSINESS ΣΕΛ. 1 ATTRACT MORE CLIENTS ΒΕ REMARKABLE ENJOY YOUR BUSINESS ΣΕΛ. 1 Εσυαοιρςώ πξσ καςεβάραςε ασςό ςξ e-book Ασςό ρημαίμει όςι έυεςε ήδη κάπξια ιρςξρελίδα ή έμα ηλεκςοξμικό καςάρςημα (e-shop) ή δεμ έυεςε ςίπξςα

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΘΔΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΔΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΔΥΘΥΝΣΗΣ ΘΔΜΑ Α ΘΔΜΑ Β

ΦΥΣΙΚΗ ΘΔΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΔΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΔΥΘΥΝΣΗΣ ΘΔΜΑ Α ΘΔΜΑ Β 4 ξ ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ ΑΠΡΙΛΙΟ 05: ΔΝΔΔΙΚΣΙΚΔ ΑΠΑΝΣΗΔΙ ΦΥΣΙΚΗ ΘΔΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΔΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΔΥΘΥΝΣΗΣ 4 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΔΝΔΔΙΚΤΙΚΔΣ ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ ΘΔΜΑ Α. γ.. α. 3. γ. 4. δ. 5. α-λ, β-, γ-, δ-, ε-λ ΘΔΜΑ Β. Η ρχρςή απάμςηρη

Διαβάστε περισσότερα

ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΕΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ

ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΕΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ 4 o ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ ΜΑΡΣΙΟ 016: ΔΝΔΔΙΚΣΙΚΔ ΑΠΑΝΣΗΔΙ ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΕΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ 4 ο ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ ΕΝΔΕΙΚΣΙΚΕ ΑΠΑΝΣΗΕΙ ΘΕΜΑ Α 1. β.. δ.. δ. 4. β. 5. α-, β-, γ-λ, δ-λ, ε-. ΘΕΜΑ B 1. χρςή απάμςηρη είμαι

Διαβάστε περισσότερα

2 η ΕΝΟΤΗΤΑ Απεικόνιση και καταγραφή των Δεδομένων Ρύθμιση σήματος

2 η ΕΝΟΤΗΤΑ Απεικόνιση και καταγραφή των Δεδομένων Ρύθμιση σήματος ΣΕΙ ΑΝΑΣΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗ- ΣΜΗΜΑ ΗΛΕΚΣΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Σ.Ε. Αυτοματοποίηση Αισθητηρίωμ Συστημάτωμ 2 η ΕΝΟΤΗΤΑ Απεικόνιση και καταγραφή των Δεδομένων Ρύθμιση σήματος Διδάσκωμ: Κωμ/μος Τσίκμας Δρ.

Διαβάστε περισσότερα

ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΔΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ

ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΔΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΔΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ ο ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ ΘΔΜΑΣΑ ΘΔΜΑ Α Σςιπ ημιςελείπ ποξςάρειπ - 4 μα γοάφεςε ρςξ ςεςοάδιό ραπ ςξμ αοιθμό ςηπ ποόςαρηπ και δίπλα ςξ γοάμμα πξσ αμςιρςξιυεί ρςη τοάρη, η ξπξία

Διαβάστε περισσότερα

Services SMART. Messaging. Bulk SMS. SMS messaging services THE + Services. www.ipdigital.gr. IP Digital

Services SMART. Messaging. Bulk SMS. SMS messaging services THE + Services. www.ipdigital.gr. IP Digital Bulk SMS Services THE + SMART Messaging Services IP Digital Οοταμίδξσ 6 54624, Θερραλξμίκη info@ipdigital.gr T: 2310 511 396 F: 2315 151 166 SMS messaging services www.ipdigital.gr Η Εηαιρεία H IP Digital

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΩΝ Γ.Ν. ΑΜΥΙΑ

ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΩΝ Γ.Ν. ΑΜΥΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΩΝ Γ.Ν. ΑΜΥΙΑ 6 /3 /2018 : Όρια: ένδειξη Ψυχολογικής Υγείας ή σημάδι ιδιότροπου ανθρώπου; ( Μπάνκοβ Ιβάν / ΠΕ Ψυχολόγος, Γνωσιακής- Συμπεριφορικής Κατεύθυνσης ) ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ:

Διαβάστε περισσότερα

ΔΟΜΕΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ. Κετάλαιξ 6. Τβοιδικέπ Δξμέπ Δεδξμέμχμ

ΔΟΜΕΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ. Κετάλαιξ 6. Τβοιδικέπ Δξμέπ Δεδξμέμχμ ΔΟΜΕΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Υβοιδικέπ Δξμέπ Δεδξμέμχμ Κετάλαιξ 6 ΤΒΡΙΔΙΚΔ ΔΟΜΔ ΔΔΔΟΜΔΝΩΝ Σσμδσάζξσμ ςη υοήρη δεικςώμ και πιμάκχμ Ψητιακά Δέμδοα TRIES Interpolation Search Tree TRIE Σξ ζηςξύμεμξ: Απξθήκεσρη και αμάκςηρη

Διαβάστε περισσότερα

Φσζική Γ Λσκείοσ. Θεηικής & Τετμολογικής Καηεύθσμζης. Μηταμικά Κύμαηα Αρμομικό Κύμα - Φάζη. Οκτώβρης Διδάζκωμ: Καραδημηηρίοσ Μιτάλης

Φσζική Γ Λσκείοσ. Θεηικής & Τετμολογικής Καηεύθσμζης. Μηταμικά Κύμαηα Αρμομικό Κύμα - Φάζη. Οκτώβρης Διδάζκωμ: Καραδημηηρίοσ Μιτάλης Φσζική Γ Λσκείοσ Θεηικής & Τετμολογικής Καηεύθσμζης Μηταμικά Κύμαηα Αρμομικό Κύμα - Φάζη Οκτώβρης - 2011 Διδάζκωμ: Καραδημηηρίοσ Μιτάλης Πηγή: Study4exams.gr Β.1 Δύξ μηυαμικά κύμαςα ίδιαπ ρσυμόςηςαπ διαδίδξμςαι

Διαβάστε περισσότερα

ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΕΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ

ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΕΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΕΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ 3 ο ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ ΕΝΔΕΙΚΣΙΚΕ ΑΠΑΝΣΗΕΙ ΘΕΜΑ Α 1. γ.. α. 3. β. 4. γ. 5. α-λ, β-, γ-, δ-, ε-λ. ΘΕΜΑ B 1. ωρςή απάμςηρη είμαι η (α). Ο παοαςηοηςήπ πληριάζει κιμξύμεμξπ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΒΗΣΗ -ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΔΙΑΣΡΟΦΗ

ΔΙΑΒΗΣΗ -ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΔΙΑΣΡΟΦΗ ΔΙΑΒΗΣΗ -ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΔΙΑΣΡΟΦΗ Ο ξοιρμόπ Ποξήλθε από ςημ ελλημική λένη «διαβαίμχ» όςαμ ξ Αοεςαίειξπ από ςημ Καππαδξκία παοαςήοηρε όςι μεγάλεπ πξρόςηςεπ σγοώμ πέομαγαμ ρςα ξύοα, «διαβαίμξμςαπ» όλξ ςξ ρώμα.

Διαβάστε περισσότερα

ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΔΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ

ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΔΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΔΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ 4 ο ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ ΘΔΜΑΣΑ ΘΔΜΑ Α Σςιπ ημιςελείπ ποξςάρειπ 1-4 μα γοάφεςε ρςξ ςεςοάδιό ραπ ςξμ αοιθμό ςηπ ποόςαρηπ και δίπλα ςξ γοάμμα πξσ αμςιρςξιυεί ρςη τοάρη, η ξπξία

Διαβάστε περισσότερα

ΧΖΥΘΑΙΟ ΔΙΠΑΘΔΔΤΣΘΙΟ ΒΟΖΗΖΛΑ «ΥΤΘΙΖ ΗΔΣΘΙΖ ΙΑΘ ΣΔΦΜΟΚΟΓΘΙΖ ΙΑΣΔΤΗΤΜΖ» ΦΥΣΙΚΗ ΘΔΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΔΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΔΥΘΥΝΣΗΣ ΘΔΜΑ Α ΘΔΜΑ Β (1) n n n 90 ή (2)

ΧΖΥΘΑΙΟ ΔΙΠΑΘΔΔΤΣΘΙΟ ΒΟΖΗΖΛΑ «ΥΤΘΙΖ ΗΔΣΘΙΖ ΙΑΘ ΣΔΦΜΟΚΟΓΘΙΖ ΙΑΣΔΤΗΤΜΖ» ΦΥΣΙΚΗ ΘΔΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΔΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΔΥΘΥΝΣΗΣ ΘΔΜΑ Α ΘΔΜΑ Β (1) n n n 90 ή (2) o ΔΘΑΓΩΜΘΛΑ ΛΑΨΟ 0: ΔΜΔΔΘΙΣΘΙΔ ΑΠΑΜΣΖΔΘ ΦΥΣΙΚΗ ΘΔΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΔΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΔΥΘΥΝΣΗΣ ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΔΝΔΔΙΚΤΙΚΔΣ ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ. δ. α 3. δ 4. β.. α) Κάθξπ β) χρςό γ) Κάθξπ δ) χρςό ε) Κάθξπ ΘΔΜΑ Α ΘΔΜΑ Β Β. χρςή

Διαβάστε περισσότερα

Newsletter. Μέξ Διξικηςικό Ρσμβξύλιξ. για ςξ Δλλημικό Θμρςιςξύςξ Δνσπηοέςηρηπ Οελαςώμ

Newsletter. Μέξ Διξικηςικό Ρσμβξύλιξ. για ςξ Δλλημικό Θμρςιςξύςξ Δνσπηοέςηρηπ Οελαςώμ 14,5 Newsletter Λ Θ Α Δ Ι Δ Ξ Ρ Ζ Γ Θ Α Α Λ Δ Κ Ζ Ξ Σ Δ Θ Δ Ο Μέξ Διξικηςικό Ρσμβξύλιξ ΘΞΣΚΘΞΡ - ΑΣΓΞΣΡΞΡ 2014 / ΔΣΥΞΡ 30 για ςξ Δλλημικό Θμρςιςξύςξ Δνσπηοέςηρηπ Οελαςώμ Σημ Σοίςη, 10 Ιξσμίξσ 2014, ρςξ

Διαβάστε περισσότερα

ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΕΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ

ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΕΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΕΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ ο ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ ΕΝΔΕΙΚΣΙΚΕ ΑΠΑΝΣΗΕΙ ΘΕΜΑ Α. β.. α.. δ. 4. α. 5. α-λ, β-, γ-λ, δ-λ, ε-. ΘΕΜΑ B. ωρςή απάμςηρη είμαι η (β). Ο λόγξπ ςξ πεοιόδωμ είμαι ίρξπ με: m T ή T

Διαβάστε περισσότερα

Δκπαιδεσςικϊ Υλικϊ για ςημ εμϊςηςα. «Δγκαςάρςαρη και Διαυείοιρη ΣΔΠΔΗΥ με Ubuntu»

Δκπαιδεσςικϊ Υλικϊ για ςημ εμϊςηςα. «Δγκαςάρςαρη και Διαυείοιρη ΣΔΠΔΗΥ με Ubuntu» ΔΠ ΚςΠ Χοημαςξδϊςηρη: Δσοχπαψκϊ Κξιμχμικϊ Ταμείξ: 75% Δθμικξί Πϊοξι: 25% Δκπαιδεσςικϊ Υλικϊ για ςημ εμϊςηςα Ανάδοτος: Ερεσνηηικό Ακαδημαϊκό Ινζηιηούηο Τετνολογίας Υπολογιζηών Σεπςέμβοιξπ 2008 Αμαπςϋυθηκε

Διαβάστε περισσότερα

Ermis Digital. Καςηγξοία: Websites - Self-Promotion Sites. Τίςλξπ Σσμμεςξυήπ: Lovable Instant Personal Snapcards

Ermis Digital. Καςηγξοία: Websites - Self-Promotion Sites. Τίςλξπ Σσμμεςξυήπ: Lovable Instant Personal Snapcards Ermis Digital Η έκθερη δεμ θα ποέπει μα νεπεομάει ρσμξλικά ςιπ 10 ρελίδεπ (μαζί με ςιπ ξδηγίεπ ρσμπλήοωρηπ ςωμ πεδίωμ). Για ςιπ απαμςήρειπ θα ποέπει μα υοηριμξπξιηθεί μέγεθξπ γοαμμαςξρειοάπ 10 ή και μεγαλύςεοξ.

Διαβάστε περισσότερα

Αρ. Υακ.: Α.Ι.Σ. 1 /2013 Α.Κ.Ι. 1/2011

Αρ. Υακ.: Α.Ι.Σ. 1 /2013 Α.Κ.Ι. 1/2011 Αρ. Υακ.: Α.Ι.Σ. 1 /2013 Α.Κ.Ι. 1/2011 Σοποθέτηση της Αρχής Ισότητας αμαφορικά με τη δημοσίευση αγγελιώμ για θέσεις εργασίας που είτε απευθύμομται στο έμα μόμο φύλο είτε με τους όρους που θέτουμ φωτογραφίζουμ

Διαβάστε περισσότερα

ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΔΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ

ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΔΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΔΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ 1 ο ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ ΘΔΜΑΣΑ ΘΔΜΑ Α Σςιπ ημιςελείπ ποξςάρειπ 1-4 μα γοάφεςε ρςξ ςεςοάδιό ραπ ςξμ αοιθμό ςηπ ποόςαρηπ και δίπλα ςξ γοάμμα πξσ αμςιρςξιυεί ρςη τοάρη, η ξπξία

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική τωμ Μαθηματικώμ (Β Φάση ΔΙ.ΜΔ.Π.Α)

Διδακτική τωμ Μαθηματικώμ (Β Φάση ΔΙ.ΜΔ.Π.Α) ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΦΟΛΗ ΥΛΩΡΙΝΑ Δ ι δ α σ κ α λ ί α σ τ η Δ Δ η μ ο τ ι κ ο ύ Ν ο μ ί σ μ α τ α κ α ι Δ ε κ α δ ι κ ο ί Α ρ ι θ μ ο ί Διδακτική τωμ Μαθηματικώμ (Β Φάση ΔΙ.ΜΔ.Π.Α) Επ ιιμέλε ιια Εργασ ίίας Καοαμαμίδξσ

Διαβάστε περισσότερα

Επαμαληπτική Άσκηση Access

Επαμαληπτική Άσκηση Access Επαμαληπτική Άσκηση Access 1. Καςεβάρςε ρςξμ σπξλξγιρςή ραπ ςξ ρσμπιερμέμξ αουείξ school.zip και απξρσμπιέρςε ςξ ρε δικό ραπ τάκελξ. 2. Αμξίνςε ςξ αουείξ school.mdb ρςημ Access 3. Θα βοείςε μέρα ςξσπ πίμακεπ:

Διαβάστε περισσότερα

άρθρο ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΕ ΠΡΩΤΗ ΒΑΘΜΙΔΑ 1-2 Η συμβολή του εκπαιδευτικού υλικού στην εκπαιδευτική έρευνα και πράξη 7 ο & 8 ο ΤΕΥΧΟΣ ISSN 1790-773Χ

άρθρο ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΕ ΠΡΩΤΗ ΒΑΘΜΙΔΑ 1-2 Η συμβολή του εκπαιδευτικού υλικού στην εκπαιδευτική έρευνα και πράξη 7 ο & 8 ο ΤΕΥΧΟΣ ISSN 1790-773Χ 1-2 09 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΕΝΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ http://mspv.primarymusic.gr/mspv/ 7 ο & 8 ο ΤΕΥΧΟΣ άρθρο ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΕ ΠΡΩΤΗ ΒΑΘΜΙΔΑ Η συμβολή του εκπαιδευτικού

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΘΔΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΔΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΔΥΘΥΝΣΗΣ

ΦΥΣΙΚΗ ΘΔΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΔΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΔΥΘΥΝΣΗΣ ΦΥΣΙΚΗ ΘΔΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΔΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΔΥΘΥΝΣΗΣ ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΔΝΔΔΙΚΤΙΚΔΣ ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ ΘΔΜΑ Α. γ.. α. 3. γ.. β. 5. α-λ, β-, γ-, δ-, ε-λ. ΘΔΜΑ Β. ωρςή είμαι η απάμςηρη β. Δταομόζξσμε ςξ μόμξ ςξσ Snell για ςξ ρημείξ

Διαβάστε περισσότερα

BSR Διεσθσμριξδξςξύμεμξπ Πίμακαπ Πσοαμίυμεσρηπ. Δγυειοίδιξ υοήρηπ - εγκαςάρςαρηπ

BSR Διεσθσμριξδξςξύμεμξπ Πίμακαπ Πσοαμίυμεσρηπ. Δγυειοίδιξ υοήρηπ - εγκαςάρςαρηπ BSR-1116 Διεσθσμριξδξςξύμεμξπ Πίμακαπ Πσοαμίυμεσρηπ Δγυειοίδιξ υοήρηπ - εγκαςάρςαρηπ ΠΡΟΟΦΖ!!! ΠΡΘΜ ΑΠΟ ΙΑΗΔ ΔΓΙΑΣΑΣΑΖ ΠΡΔΠΔΘ ΜΑ ΔΘΑΒΑΣΔΘ ΟΚΟ ΣΟ ΔΓΓΡΑΥΟ ΙΑΘ ΜΑ ΔΟΗΔΘ ΘΔΘΑΘΣΔΡΖ ΠΡΟΟΦΖ ΣΖΜ ΠΑΡΑΓΡΑΥΟ 2.6.3

Διαβάστε περισσότερα

x και επειδή είμαι ρσμευήπ, διαςηοεί ρςαθεοό ποόρημξ. f x 2f x x x x x 2 x x x g x 0 g x f x x 0 f x x, 1 f x 2f x x x x g x 0 για κάθε

x και επειδή είμαι ρσμευήπ, διαςηοεί ρςαθεοό ποόρημξ. f x 2f x x x x x 2 x x x g x 0 g x f x x 0 f x x, 1 f x 2f x x x x g x 0 για κάθε 1 o ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ ΔΔΚΔΜΒΡΙΟ 15: ΔΝΔΔΙΚΣΙΚΔ ΑΠΑΝΣΗΔΙ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΑ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΔΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΠΟΤΔΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ & ΠΛΗΡΟΥΟΡΙΚΗ 1 ξ ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ ΔΝΔΔΙΚΣΙΚΔ ΑΠΑΝΣΗΔΙ (Κετάλαιξ ) [Κετάλαιξ 1

Διαβάστε περισσότερα

Ermis Design. Ιατηγορία: DESIGN / VISUAL COMMUNICATION / ΟΠΞΩΗΖΘΙΑ ΔΘΑΤΖΛΘΡΘΙΑ ΔΜΣΟΑ

Ermis Design. Ιατηγορία: DESIGN / VISUAL COMMUNICATION / ΟΠΞΩΗΖΘΙΑ ΔΘΑΤΖΛΘΡΘΙΑ ΔΜΣΟΑ Ermis Design Η έκθερη δεμ θα ποέπει μα νεπεομάει ρσμξλικά ςιπ 10 ρελίδεπ (μαζί με ςιπ ξδηγίεπ ρσμπλήοωρηπ ςωμ πεδίωμ). Για ςιπ απαμςήρειπ θα ποέπει μα υοηριμξπξιηθεί μέγεθξπ γοαμμαςξρειοάπ 10 ή και μεγαλύςεοξ.

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΥΙΑΚΟ ΔΚΠΑΙΔΔΤΣΙΚΟ ΒΟΗΘΗΜΑ «ΥΤΙΚΗ ΘΔΣΙΚΗ ΚΑΙ ΣΔΦΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΣΔΤΘΤΝΗ» 1 o ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ ΙΑΝΟΤΑΡΙΟ 2015: ΔΝΔΔΙΚΣΙΚΔ ΑΠΑΝΣΗΔΙ

ΧΗΥΙΑΚΟ ΔΚΠΑΙΔΔΤΣΙΚΟ ΒΟΗΘΗΜΑ «ΥΤΙΚΗ ΘΔΣΙΚΗ ΚΑΙ ΣΔΦΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΣΔΤΘΤΝΗ» 1 o ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ ΙΑΝΟΤΑΡΙΟ 2015: ΔΝΔΔΙΚΣΙΚΔ ΑΠΑΝΣΗΔΙ o ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ ΙΑΝΟΤΑΡΙΟ 05: ΔΝΔΔΙΚΣΙΚΔ ΑΠΑΝΣΗΔΙ ΦΥΣΙΚΗ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α. β.. α. 3. δ. 4. α. 5. α-λ, β-, γ-λ, δ-λ, ε-. ΘΕΜΑ B. Η ρωρςή απάμςηρη

Διαβάστε περισσότερα

Απομακρσσμένος έλεγτος υωτισμού μέσω της πλατυόρμας Arduino

Απομακρσσμένος έλεγτος υωτισμού μέσω της πλατυόρμας Arduino ΑΡΙΣΟΣΔΛΔΙΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΘΔΑΛΟΝΙΚΗ ΣΜΗΜΑ ΗΛΕΚΣΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΥΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΥΑΝΙΚΩΝ ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΩΝ ΤΠΟΛΟΓΙΣΩΝ Απομακρσσμένος έλεγτος υωτισμού μέσω της πλατυόρμας Arduino ΣΟΛΙΑ ΑΓΓΔΛΙΝΑ ΑΔΜ : 6010 ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΥΙΑΚΟ ΔΚΠΑΙΔΔΤΣΙΚΟ ΒΟΗΘΗΜΑ «ΥΤΙΚΗ ΘΔΣΙΚΗ ΚΑΙ ΣΔΦΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΣΔΤΘΤΝΗ» ΦΥΣΙΚΗ ΘΔΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΔΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΔΥΘΥΝΣΗΣ

ΧΗΥΙΑΚΟ ΔΚΠΑΙΔΔΤΣΙΚΟ ΒΟΗΘΗΜΑ «ΥΤΙΚΗ ΘΔΣΙΚΗ ΚΑΙ ΣΔΦΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΣΔΤΘΤΝΗ» ΦΥΣΙΚΗ ΘΔΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΔΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΔΥΘΥΝΣΗΣ ΦΥΣΙΚΗ ΘΔΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΔΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΔΥΘΥΝΣΗΣ 2 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΘΔΜΑΤΑ ΘΔΜΑ Α Σςιπ ημιςελείπ ποξςάρειπ 1-4 μα γοάφεςε ρςξ ςεςοάδιό ραπ ςξμ αοιθμό ςηπ ποόςαρηπ και δίπλα ςξ γοάμμα πξσ αμςιρςξιυεί ρςη τοάρη,

Διαβάστε περισσότερα

ΨΗΥΙΑΚΟ ΔΚΠΑΙΔΔΤΣΙΚΟ ΒΟΗΘΗΜΑ «ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΔΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ» 1 o ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ ΔΔΚΔΜΒΡΙΟ 2015: ΔΝΔΔΙΚΣΙΚΔ ΑΠΑΝΣΗΔΙ

ΨΗΥΙΑΚΟ ΔΚΠΑΙΔΔΤΣΙΚΟ ΒΟΗΘΗΜΑ «ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΔΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ» 1 o ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ ΔΔΚΔΜΒΡΙΟ 2015: ΔΝΔΔΙΚΣΙΚΔ ΑΠΑΝΣΗΔΙ o ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ ΔΔΚΔΜΒΡΙΟ 05: ΔΝΔΔΙΚΣΙΚΔ ΑΠΑΝΣΗΔΙ ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΕΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ ο ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ ΚΡΟΤΕΙ - ΕΝΔΕΙΚΣΙΚΕ ΑΠΑΝΣΗΕΙ ΘΕΜΑ Α. β.. β. 3. α. 4. γ. 5. α., β., γ.λ, δ.λ, ε.λ. ΘΕΜΑ B. Η ρωρςή απάμςηρη

Διαβάστε περισσότερα

Κξιμχμικά δίκςσα ρςξ Internet Η μέα ποόκληρη ρςημ επικξιμχμία για ςη μέα γεμιά

Κξιμχμικά δίκςσα ρςξ Internet Η μέα ποόκληρη ρςημ επικξιμχμία για ςη μέα γεμιά 1 ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΠΔΙΡΑΙΩ ΣΜΗΜΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΓΙΟΙΚΗΗ & ΣΔΧΝΟΛΟΓΙΑ Κξιμχμικά δίκςσα ρςξ Internet Η μέα ποόκληρη ρςημ επικξιμχμία για ςη μέα γεμιά Κύοιξ Θέμα Η έθθαλζε ηωλ θνηλωληθώλ δηθηύωλ ζην δηαδίθηπν ζα

Διαβάστε περισσότερα

Εμημεοχςική Επιρςξλή Νξ 65/2016

Εμημεοχςική Επιρςξλή Νξ 65/2016 ΤΝΔΕΜΟ ΕΠΙΦΕΙΡΗΕΩΝ ΔΙΕΘΝΟΤ ΔΙΑΜΕΣΑΥΟΡΑ & ΕΠΙΦΕΙΡΗΕΩΝ LOGISTICS ΕΛΛΑΔΟ Τηλ.: 210 9317 941, 2 Fax: 210 9317 940 e-mail: contact@synddel.gr www.synddel.gr Ν. Σμύρμη, 31/05/2016 Εμημεοχςική Επιρςξλή Νξ 65/2016

Διαβάστε περισσότερα

άρθρο ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΕ ΠΡΩΤΗ ΒΑΘΜΙΔΑ 1-2 Η συμβολή του εκπαιδευτικού υλικού στην εκπαιδευτική έρευνα και πράξη 7 ο & 8 ο ΤΕΥΧΟΣ ISSN 1790-773Χ

άρθρο ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΕ ΠΡΩΤΗ ΒΑΘΜΙΔΑ 1-2 Η συμβολή του εκπαιδευτικού υλικού στην εκπαιδευτική έρευνα και πράξη 7 ο & 8 ο ΤΕΥΧΟΣ ISSN 1790-773Χ 1-2 09 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΕΝΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ http://mspv.primarymusic.gr/mspv/ 7 ο & 8 ο ΤΕΥΧΟΣ άρθρο ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΕ ΠΡΩΤΗ ΒΑΘΜΙΔΑ Η συμβολή του εκπαιδευτικού

Διαβάστε περισσότερα

Πλξήγηρη ρςξ διαδίκςσξ

Πλξήγηρη ρςξ διαδίκςσξ σρςήμξσμε Θεςική ποξρτξοά ςξσ διαδικςύξσ Θεςική ποξρτξοά ςξσ διαδικςύξσ γμώρη εκπαίδεσρη πληοξτξοίεπ Θεςική ποξρτξοά ςξσ διαδικςύξσ επικξιμχμία Θεςική ποξρτξοά ςξσ διαδικςύξσ εμημέοχρη Θεςική ποξρτξοά

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΥΙΑΚΟ ΔΚΠΑΙΔΔΤΣΙΚΟ ΒΟΗΘΗΜΑ «ΥΤΙΚΗ ΘΔΣΙΚΗ ΚΑΙ ΣΔΦΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΣΔΤΘΤΝΗ» ΦΥΣΙΚΗ ΘΔΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΔΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΔΥΘΥΝΣΗΣ

ΧΗΥΙΑΚΟ ΔΚΠΑΙΔΔΤΣΙΚΟ ΒΟΗΘΗΜΑ «ΥΤΙΚΗ ΘΔΣΙΚΗ ΚΑΙ ΣΔΦΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΣΔΤΘΤΝΗ» ΦΥΣΙΚΗ ΘΔΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΔΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΔΥΘΥΝΣΗΣ 4 o ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ ΜΑΡΣΙΟ 05: ΘΔΜΑΣΑ ΦΥΣΙΚΗ ΘΔΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΔΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΔΥΘΥΝΣΗΣ 4o ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΘΔΜΑΤΑ ΘΔΜΑ Α Στις ημιτελείς προτάσεις - 4 μα γράψετε στο τετράδιό σας τομ αριθμό της πρότασης και δίπλα το γράμμα

Διαβάστε περισσότερα

ΨΗΥΙΑΚΟ ΔΚΠΑΙΔΔΤΣΙΚΟ ΒΟΗΘΗΜΑ «ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΔΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ» ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΔΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ ΘΔΜΑ Α ΘΔΜΑ Β.

ΨΗΥΙΑΚΟ ΔΚΠΑΙΔΔΤΣΙΚΟ ΒΟΗΘΗΜΑ «ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΔΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ» ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΔΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ ΘΔΜΑ Α ΘΔΜΑ Β. 5 o ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ ΑΠΡΙΛΙΟ 06: ΔΝΔΔΙΚΣΙΚΔ ΑΠΑΝΣΗΔΙ ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΔΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ 5 ο ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ ΔΝΔΔΙΚΣΙΚΔ ΑΠΑΝΣΗΔΙ ΘΔΜΑ Α. γ. γ 3. δ 4. β 5. α. β. γ. Λ δ. Λ ε. ΘΔΜΑ Β. χρςή απάμςηρη η γ. Ο δεύςεοξπ

Διαβάστε περισσότερα

Αμάπςσνη απξδξςικόμ μηυαμιρμόμ εμπιρςξρϋμηπ και τήμηπ ρε αμξικςά δίκςσα ρσμαλλαγόμ

Αμάπςσνη απξδξςικόμ μηυαμιρμόμ εμπιρςξρϋμηπ και τήμηπ ρε αμξικςά δίκςσα ρσμαλλαγόμ ΑΡΙΣΟΣΔΛΔΙΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΘΔΑΛΟΝΙΚΗ ΠΟΛΤΣΔΦΝΙΚΗ ΦΟΛΗ ΣΜΗΜΑ ΗΛΔΚΣΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΦΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΦΑΝΙΚΩΝ ΤΠΟΛΟΓΙΣΩΝ ΣΟΜΔΑ ΗΛΔΚΣΡΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΤΠΟΛΟΓΙΣΩΝ 2012 Αμάπςσνη απξδξςικόμ μηυαμιρμόμ εμπιρςξρϋμηπ και τήμηπ ρε αμξικςά

Διαβάστε περισσότερα

ΑΔΑ: 4ΑΘΩ7ΛΡ-Ψ ΠΕΡΙΛΗΦΗ ΔΙΑΚΗΡΤΞΗ ΑΝΑΡΣΗΣΔΑ ΣΟ ΓΙΑΓΙΚΣΤΟ

ΑΔΑ: 4ΑΘΩ7ΛΡ-Ψ ΠΕΡΙΛΗΦΗ ΔΙΑΚΗΡΤΞΗ ΑΝΑΡΣΗΣΔΑ ΣΟ ΓΙΑΓΙΚΣΤΟ ΑΝΑΡΣΗΣΔΑ ΣΟ ΓΙΑΓΙΚΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ Αρ. Πρωτ.: 1132 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΑΛΙΑ Λάρισα, 03.05.2011 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΣΗΣΑ ΛΑΡΙΑ ΓΕΝ. Δ/ΝΗ ΕΧΣΕΡΙΚΗ ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΑ Αρ. Διακήρσξης 1/2011 ΔΙΕΤΘΤΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΤ ΣΜΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ermis Digital. Καςηγξοία: Web Campaigns Commercial Public Services. Τίςλξπ Σσμμεςξυήπ: Μέρα και ένω από ςξ ρπίςι

Ermis Digital. Καςηγξοία: Web Campaigns Commercial Public Services. Τίςλξπ Σσμμεςξυήπ: Μέρα και ένω από ςξ ρπίςι Ermis Digital Η έκθερη δεμ θα ποέπει μα νεπεομάει ρσμξλικά ςιπ 10 ρελίδεπ (μαζί με ςιπ ξδηγίεπ ρσμπλήοωρηπ ςωμ πεδίωμ). Για ςιπ απαμςήρειπ θα ποέπει μα υοηριμξπξιηθεί μέγεθξπ γοαμμαςξρειοάπ 10 ή και μεγαλύςεοξ.

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΓΜΔΝΟ ΚΔΙΜΔΝΟ. ΠΛΑΤΩΝΟΣ Πρωταγόρας, 322d-323c

ΔΙΔΑΓΜΔΝΟ ΚΔΙΜΔΝΟ. ΠΛΑΤΩΝΟΣ Πρωταγόρας, 322d-323c ΔΙΔΑΓΜΔΝΟ ΚΔΙΜΔΝΟ ΠΛΑΤΩΝΟΣ Πρωταγόρας, 322d-323c Α1. Σςιπ σπϊλξιπεπ δηλαδή ικαμϊςηςεπ, ϊπχπ ακοιβόπ ερϋ λεπ, αμ κάπξιξπ ιρυσοίζεςαι ϊςι είμαι ικαμϊπ ασληςήπ ή (ικαμϊπ) ρε ξπξιαδήπξςε άλλη ςέυμη, ρςημ ξπξία

Διαβάστε περισσότερα

ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΔΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ 6 ο ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ (Δφ' όλης της ύλης) - ΘΔΜΑΣΑ

ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΔΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ 6 ο ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ (Δφ' όλης της ύλης) - ΘΔΜΑΣΑ ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΔΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ 6 ο ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ (Δφ' όλης της ύλης) - ΘΔΜΑΣΑ ΘΔΜΑ Α 1. ςιπ τθίμξσρεπ ςαλαμςώρειπ ρςιπ ξπξίεπ η αμςιςιθέμεμη δύμαμη είμαι αμάλξγη ςηπ ςαυύςηςαπ, ςα τσρικά μεγέθη πξσ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΤΔΑΣΗΡΙΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΑ. Δραγάτςη 8, Πειραιάσ Ιερ. Πατριάρχου 45, Αμπελόκηποι. 693.45.22.273 info@neoellinikiglossa.gr.

ΠΟΤΔΑΣΗΡΙΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΑ. Δραγάτςη 8, Πειραιάσ Ιερ. Πατριάρχου 45, Αμπελόκηποι. 693.45.22.273 info@neoellinikiglossa.gr. ΠΟΤΔΑΣΗΡΙΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΑ Δραγάτςη 8, Πειραιάσ Ιερ. Πατριάρχου 45, Αμπελόκηποι 693.45.22.273 info@neoellinikiglossa.gr e-learning Διδαρκαλία ςξσ μαθήμαςξπ ςηπ Νεξελλημικήπ Γλώρραπ από απόρςαρη ΠΡΟΕΣΟΙΜΑΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΕ ΠΡΩΤΗ ΒΑΘΜΙΔΑ. Παρουσιάσεις εκπαιδευτικού υλικού και διδακτικής μεθοδολογίας 1-2

ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΕ ΠΡΩΤΗ ΒΑΘΜΙΔΑ. Παρουσιάσεις εκπαιδευτικού υλικού και διδακτικής μεθοδολογίας 1-2 1-2 09 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΕΝΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ http://mspv.primarymusic.gr/mspv/ 7 ο & 8 ο ΤΕΥΧΟΣ Παρουσιάσεις εκπαιδευτικού υλικού και διδακτικής μεθοδολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Δθμική Ξογάμχρη για ςημ εκμεςάλλεσρη ςξσ Διαρςήμαςξπ:

Δθμική Ξογάμχρη για ςημ εκμεςάλλεσρη ςξσ Διαρςήμαςξπ: Κείμεμξ Δογαρίαπ No 22/2011 Δθμική Ξογάμχρη για ςημ εκμεςάλλεσρη ςξσ Διαρςήμαςξπ: Δπιλξγέπ για ςξσπ Λήπςεπ Απξτάρεωμ. Αλέναμδοξπ Κ. Κξλξβόπ επςέμβοιξπ 2011 Εθμική Οογάμχρη για ςημ εκμεςάλλεσρη ςξσ Διαρςήμαςξπ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΙ Κεντρικής Μακεδονίας. Τμήμα ΠΜ ΤΕ & ΜΤΓ ΤΕ Σημειώσεις Εργαστήριου Βάσεων Δεδομένων Πασχάλης Γάκος ΕΔΙΠ

ΤΕΙ Κεντρικής Μακεδονίας. Τμήμα ΠΜ ΤΕ & ΜΤΓ ΤΕ Σημειώσεις Εργαστήριου Βάσεων Δεδομένων Πασχάλης Γάκος ΕΔΙΠ ΤΕΙ Κεντρικής Μακεδονίας Τμήμα ΠΜ ΤΕ & ΜΤΓ ΤΕ Σημειώσεις Εργαστήριου Βάσεων Δεδομένων Πασχάλης Γάκος ΕΔΙΠ Περιεχόμενα SQL (Structured Query Language ξµηµέμη Γλώρρα Δοχςήρεχμ)... 3 SQL Create Table... 4

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟ: Υξιςηςέπ, Ακαδημαϊκό και Διξικηςικό Ποξρωπικό ΓΤΜΝΑΣΗΡΙΟ

ΠΡΟ: Υξιςηςέπ, Ακαδημαϊκό και Διξικηςικό Ποξρωπικό ΓΤΜΝΑΣΗΡΙΟ ΠΡΟ: Υξιςηςέπ, Ακαδημαϊκό και Διξικηςικό Ποξρωπικό Tξ Γοατείξ Αθληςιρμξύ είμαι ρςημ εσυάοιρςη θέρη μα ραπ κξιμξπξιήρει ςξ Αθληςικό ποόγοαμμα δοαρςηοιξςήςωμ για ςη μέα Ακαδημαϊκή υοξμιά 2013 / 2014. Ο Υξιςηςήπ

Διαβάστε περισσότερα

6 ξ Παμαορακειακό Μαθηςικό Σσμέδοιξ Σε έμαμ κόρμξ πξσ αλλάζει: Τξ δικαίχμα ρςημ εκπαίδεσρη και η εκπαίδεσρη ρςα αμθοώπιμα δικαιώμαςα

6 ξ Παμαορακειακό Μαθηςικό Σσμέδοιξ Σε έμαμ κόρμξ πξσ αλλάζει: Τξ δικαίχμα ρςημ εκπαίδεσρη και η εκπαίδεσρη ρςα αμθοώπιμα δικαιώμαςα 6 ξ Παμαορακειακό Μαθηςικό Σσμέδοιξ Σε έμαμ κόρμξ πξσ αλλάζει: Τξ δικαίχμα ρςημ εκπαίδεσρη και η εκπαίδεσρη ρςα αμθοώπιμα δικαιώμαςα Τίτλος εργασίας: Μαζικά Αμξικςά Διαδικςσακά Μαθήμαςα (MOOC). Μελέςη

Διαβάστε περισσότερα

Τξ τοόμημα χπ παοάγχμ εθμικήπ ιρυύξπ

Τξ τοόμημα χπ παοάγχμ εθμικήπ ιρυύξπ Τξ τοόμημα χπ παοάγχμ εθμικήπ ιρυύξπ Δο. Ιχάμμηπ Παοίρηπ Ποξκειμέμξσ ςα κοάςη μα επιβιόρξσμ αλλά και μα εσημεοήρξσμ, μέρα ρε έμα άκοχπ αμςαγχμιρςικϊ πεοιβάλλξμ, επιδιόκξσμ μα απξκςήρξσμ ιρυύ. Μέρχ ςηπ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΠΟΤΑ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟΙΦΕΙΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΑΠΟ ΜΑΘΗΤΕΣ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΠΟΤΑ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟΙΦΕΙΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΑΠΟ ΜΑΘΗΤΕΣ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΠΟΤΑ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟΙΦΕΙΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΑΠΟ ΜΑΘΗΤΕΣ ΛΥΚΕΙΟΥ Διεύθσνση Διατρουικής Πολιτικής και Ερεσνών Αθήνα, Οκτώβριος 2012 Συμτακτική Ομάδα Δρ. Μαράκης Γεώργιος, Διαςοξτξλϊγξπ Διεϋθσμρη Διαςοξτικήπ

Διαβάστε περισσότερα

Εμημερωτική Επιστολή Νο 42 / 2015

Εμημερωτική Επιστολή Νο 42 / 2015 Νέα μύομη, 24 Αποιλίξσ 2015 Εμημερωτική Επιστολή Νο 42 / 2015 Αφορά: Εμημέρωση για Σχέδιο Υπουργικής Απόφασης σχετικής με το άρθρο 21 Ν. 4321/2015 Αγαπηςξί ρσμάδελτξι, Με ιδιαίςεοη εσυαοίρςηρη πληοξτξοηθήκαμε

Διαβάστε περισσότερα

Αλγξοιθμικϊπ ρυεδιαρμϊπ - επαμαποξρδιξοίζξμςαπ ςημ έμμξια ςξσ ελέγυξσ

Αλγξοιθμικϊπ ρυεδιαρμϊπ - επαμαποξρδιξοίζξμςαπ ςημ έμμξια ςξσ ελέγυξσ ΔΗΜΘΙΞ ΛΔΡΞΒΘΞ ΟΞΚΣΔΥΜΔΘΞ ΡΥΞΚΖ ΑΠΥΘΔΙΞΜΩΜ ΛΖΥΑΜΘΙΩΜ ΔΘΑΛΖΛΑΘΙΞ ΟΠΞΓΠΑΛΛΑ ΛΔΑΟΣΥΘΑΙΩΜ ΡΟΞΣΔΩΜ ΑΠΥΘΔΙΞΜΘΙΖ - ΡΥΔΔΘΑΡΛΞΡ ΞΣ ΥΩΠΞΣ ΡΥΔΔΘΑΡΛΞΡ - ΥΩΠΞΡ - ΟΞΚΘΘΡΛΞΡ Αλγξοιθμικϊπ ρυεδιαρμϊπ - επαμαποξρδιξοίζξμςαπ

Διαβάστε περισσότερα

Σπκπιεξσκαηηθέο ζεκεηώζεηο (ECDL) Δπεμεξγαζίαο Κεηκέλνπ Microsoft Word 2013

Σπκπιεξσκαηηθέο ζεκεηώζεηο (ECDL) Δπεμεξγαζίαο Κεηκέλνπ Microsoft Word 2013 Σπκπιεξσκαηηθέο ζεκεηώζεηο (ECDL) Δπεμεξγαζίαο Κεηκέλνπ Microsoft Word 2013 Κωνσταντίνος Σωφρονίου 1. Γεκηνπξγία ελόο λένπ εγγξάθνπ βαζηζκέλν ζην πξνεπηιεγκέλν ή άιιν δηαζέζηκν πξόηππν. (Α4.1.2) Η Microsoft

Διαβάστε περισσότερα

υξλή : Σευμξλξγικώμ εταομξγώμ Σμήμα : Μηυαμξλόγχμ μηυαμικώμ ς.ε Πςσυιακή εογαρία Σίςλξπ πςσυιακήπ εογαρίαπ :

υξλή : Σευμξλξγικώμ εταομξγώμ Σμήμα : Μηυαμξλόγχμ μηυαμικώμ ς.ε Πςσυιακή εογαρία Σίςλξπ πςσυιακήπ εογαρίαπ : υξλή : Σευμξλξγικώμ εταομξγώμ Σμήμα : Μηυαμξλόγχμ μηυαμικώμ ς.ε Πςσυιακή εογαρία Σίςλξπ πςσυιακήπ εογαρίαπ : Διαςάνειπ πεοιξοιρμξύ ςηπ γχμίαπ κύλιρηπ ξυημάςχμ εδάτξσπ. Σίςλξπ ρςα αγγλικά : Ground vehicles

Διαβάστε περισσότερα

Ermis Digital. Καςηγξοία: Digital/ Integrated Multiplatform Campaign 2. Τίςλξπ Σσμμεςξυήπ: Samsung Paralympics Campaign #Gnorisetous

Ermis Digital. Καςηγξοία: Digital/ Integrated Multiplatform Campaign 2. Τίςλξπ Σσμμεςξυήπ: Samsung Paralympics Campaign #Gnorisetous Ermis Digital Η έκθερη δεμ θα ποέπει μα νεπεομάει ρσμξλικά ςιπ 10 ρελίδεπ (μαζί με ςιπ ξδηγίεπ ρσμπλήοωρηπ ςωμ πεδίωμ). Για ςιπ απαμςήρειπ θα ποέπει μα υοηριμξπξιηθεί μέγεθξπ γοαμμαςξρειοάπ 10 ή και μεγαλύςεοξ.

Διαβάστε περισσότερα

«Να μημ χαθεί μια ακόμη γεμιά...» Ρομά και δικαίωμα στημ εκπαίδευση: όταμ το σχολείο είμαι η μόμη ελπίδα

«Να μημ χαθεί μια ακόμη γεμιά...» Ρομά και δικαίωμα στημ εκπαίδευση: όταμ το σχολείο είμαι η μόμη ελπίδα 6o Παμαρσακειακό Μαθητικό υμέδριο ε έμαμ κόρμξ πξσ αλλάζει: Σξ δικαίχμα ρςημ εκπαίδεσρη και η εκπαίδεσρη ρςα αμθοώπιμα δικαιώμαςα ΑΡΑΚΔΙΟ ΓΤΜΝΑΙΟ ΘΔΑΛΟΝΙΚΗ «Να μημ χαθεί μια ακόμη γεμιά...» Ρομά και δικαίωμα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΕΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΠΡΙΛΙΟ Σςξ ρυήμα (α) ταίμεςαι έμα ελεύθεοξ ρςεοεό, ςξ ξπξίξ ρςοέτεςαι σπό ςημ επίδοαρη ςξσ ζεύγξσπ

ΣΕΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΠΡΙΛΙΟ Σςξ ρυήμα (α) ταίμεςαι έμα ελεύθεοξ ρςεοεό, ςξ ξπξίξ ρςοέτεςαι σπό ςημ επίδοαρη ςξσ ζεύγξσπ ΔΕΤΣΕΡΟ ΘΕΜΑ Σςξ ρυήμα (α) ταίμεςαι έμα ελεύθεοξ ρςεοεό, ςξ ξπξίξ ρςοέτεςαι σπό ςημ επίδοαρη ςξσ ζεύγξσπ δσμάμεχμ και. Αμ μεςακιμήρξσμε ςα ρημεία εταομξγήπ ςχμ δσμάμεχμ μεςακιμώμςαπ παοάλληλα ςξσπ τξοείπ

Διαβάστε περισσότερα

Σςη βιβλιξθήκη ρσμάμςηρα ςξμ Βιβλιξπόμςικα πξσ έφαυμε για δξσλειά. Μάοιξπ Σςασοίδηπ Β1 Έφαυμα έμα οξζ βιβλίξ με υοσρόρκξμη.

Σςη βιβλιξθήκη ρσμάμςηρα ςξμ Βιβλιξπόμςικα πξσ έφαυμε για δξσλειά. Μάοιξπ Σςασοίδηπ Β1 Έφαυμα έμα οξζ βιβλίξ με υοσρόρκξμη. Ο πξμςικόπ έγιμε τίλξπ μαπ και ςξσ δίμαμε βιβλία μα τάει. Τζώμμσ Εαγξοαίξπ Β1 Σςη βιβλιξθήκη ρσμάμςηρα ςξμ Βιβλιξπόμςικα πξσ έφαυμε για δξσλειά. Μάοιξπ Σςασοίδηπ Β1 Έφαυμα έμα οξζ βιβλίξ με υοσρόρκξμη.

Διαβάστε περισσότερα

Φσζική Γ Λσκείοσ. Κύμαηα. Θεηικής & Τετμολογικής Καηεύθσμζης. Διδάζκωμ: Καραδημηηρίοσ Μιτάλης. Πηγή: Study4exams.

Φσζική Γ Λσκείοσ. Κύμαηα. Θεηικής & Τετμολογικής Καηεύθσμζης. Διδάζκωμ: Καραδημηηρίοσ Μιτάλης.  Πηγή: Study4exams. Φσζική Γ Λσκείοσ Θεηικής & Τετμολογικής Καηεύθσμζης Κύμαηα Διδάζκωμ: Καραδημηηρίοσ Μιτάλης Πηγή: Study4exams.gr Καςά μήκξπ ςξσ θεςικξύ ημιάνξμα Ου διαδίδεςαι αομξμικό κύμα. H ενίρχρη ςαλάμςχρηπ ςξσ ρημείξσ

Διαβάστε περισσότερα

Ινςτιτοφτο Ορθοπαθητικήσ Ortho-Science & Practice Φυςικοπρακτικέσ εφαρμογέσ για την Υγεία & Αρρώςτια

Ινςτιτοφτο Ορθοπαθητικήσ Ortho-Science & Practice Φυςικοπρακτικέσ εφαρμογέσ για την Υγεία & Αρρώςτια Ινςτιτοφτο Ορθοπαθητικήσ Ortho-Science & Practice Φυςικοπρακτικέσ εφαρμογέσ για την Υγεία & Αρρώςτια Χάνεμαν Πατέρας της Ομοιοπαθητικής ΣΑ ΟΜΟΙΑ ΘΔΡΑΠΔΤΟΤΝ ΣΑ ΟΜΟΙΑ Δο. Αμδοέαπ Νικξλάξσ,Οοθξπαθηςική Κλαρρική

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΑ: ΞΑ Δπιυειοηριακή Μξημξρύμη [Bc1.1.2 ΑΜΑΟΣΝΖ] 1

ΟΔΑ: ΞΑ Δπιυειοηριακή Μξημξρύμη [Bc1.1.2 ΑΜΑΟΣΝΖ] 1 Δμβάθσμρη ρςιπ έμμξιεπ: α) Δνεοεύμηρη Βάρεχμ Δεδξμέμχμ και Αμάλσρη, β) Δναγχγή Αματξοώμ (Enterprise Reporting & Online Analytical Processing / OLAP). Οαοαδείγμαςα. ΟΔΑ: ΞΑ Δπιυειοηριακή Μξημξρύμη [Bc1.1.2

Διαβάστε περισσότερα

Π. Δάθλνπ Ννζειεύηξηα ΤΕ ΓΝΑ ΚΑΤ

Π. Δάθλνπ Ννζειεύηξηα ΤΕ ΓΝΑ ΚΑΤ Π. Δάθλνπ Ννζειεύηξηα ΤΕ ΓΝΑ ΚΑΤ 2. Ο αρθεμήπ έυει ςξ δικαίχμα ςηπ παοξυήπ τοξμςίδαπ ρ ασςόμ με ςξμ ξτειλόμεμξ ρεβαρμό ρςημ αμθοώπιμη ανιξποέπεια ςξσ. Ασςή η τοξμςίδα πεοιλαμβάμει όυι μόμξ ςημ εμ γέμει

Διαβάστε περισσότερα

ΔΘΟΚΩΛΑΘΙΖ ΔΠΓΑΡΘΑ ΛΔ ΗΔΛΑ:

ΔΘΟΚΩΛΑΘΙΖ ΔΠΓΑΡΘΑ ΛΔ ΗΔΛΑ: ΑΠΘΡΞΔΚΔΘΞ ΟΑΜΔΟΘΡΖΛΘΞ ΗΔΡΡΑΚΞΜΘΙΖΡ ΡΥΞΚΖ ΜΞΛΘΙΖΡ Ο.Λ.Ρ. ΔΛΟΞΠΘΙΞΣ ΙΑΘ ΞΘΙΞΜΞΛΘΙΞΣ ΔΘΙΑΘΞΣ ΔΘΟΚΩΛΑΘΙΖ ΔΠΓΑΡΘΑ ΛΔ ΗΔΛΑ: ΞΘ ΟΠΞΜΞΛΘΞΣΥΔΡ ΛΔΞΥΔΡ ΑΜΩΜΣΛΖΡ ΔΑΘΠΘΑΡ ΥΑΕΖΜΑΙΖΡ ΑΜΔΠΔΑΡ Α.Λ. 400734 Λάθημα: Δίκαιξ

Διαβάστε περισσότερα

Η λειςξσογία ςξσ Βσζαμςιμξύ Νεοόμσλξσ

Η λειςξσογία ςξσ Βσζαμςιμξύ Νεοόμσλξσ Η λειςξσογία ςξσ Βσζαμςιμξύ Νεοόμσλξσ Η λειςξσογία ςξσ μεοόμσλξσ είμαι ρυεςικά απλή και ρςηοίζεςαι ρςη υοήρη ςηπ δσμαμικήπ εμέογειαπ ςξσ μεοξύ, λόγχ ςηπ σφξμεςοικήπ διατξοάπ. Σξ μεοό, μεςά ςημ πςώρη ςξσ

Διαβάστε περισσότερα

Δμρχμάςχρη ςχμ μειξμξςήςχμ ρςα εθμικά ρυξλεία: η εσοχπαψκή ιδέα

Δμρχμάςχρη ςχμ μειξμξςήςχμ ρςα εθμικά ρυξλεία: η εσοχπαψκή ιδέα Δμρχμάςχρη ςχμ μειξμξςήςχμ ρςα εθμικά ρυξλεία: η εσοχπαψκή ιδέα Κσοιακή Αλεναμδοή, Ιχάμμηπ-Παμαγιώςηπ Δημόπξσλξπ, Δήμηςοα Καπίδξσ, Δλέμη Καοάςαγλη, Δέρπξιμα Καςριώκαλη, Φοήρςξπ Κξλώμιαπ, Βέοα Κξσρίδξσ,

Διαβάστε περισσότερα

M z ιραπέυξσμ από ςα Α 4,0,Β 4,0

M z ιραπέυξσμ από ςα Α 4,0,Β 4,0 ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΘΔΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΔΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΔΥΘΥΝΣΗΣ 6 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΔΝΔΔΙΚΤΙΚΔΣ ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ (Σε όλη την ύλη) ΘΔΜΑ Α 1. Βλέπε ρυξλικό βιβλίξ «Μθημςικά θεςικήπ κι ςευμξλξγικήπ Κςεύθσμρηπ», ρελίδ 6.. Βλέπε ρυξλικό

Διαβάστε περισσότερα

Αναδημοςίετςη ςσο Civilitas.GR 2007 *

Αναδημοςίετςη ςσο Civilitas.GR 2007 * Αναδημοςίετςη ςσο Civilitas.GR 2007 * Η μηχανή παπαγωγήρ νόμιμηρ εξοτςίαρ: Ζησήμασα θεωπίαρ σοτ κπάσοτρ «Γιασί σην οπθή λύςη σοτ πποβλήμασορ ππέπει να σην ξεχάςοτμε» (F.J. Degenhardt) Tξσ Δημήςοη Δημξϋλη

Διαβάστε περισσότερα

1o ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΗΧΑΝΙΚΔΣ ΤΑΛΑΝΤΩΣΔΙΣ

1o ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΗΧΑΝΙΚΔΣ ΤΑΛΑΝΤΩΣΔΙΣ 1o ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΜΗΧΑΝΙΚΔΣ ΤΑΛΑΝΤΩΣΔΙΣ 1. Ποξρδιξοίζξσμε ςη θέρη ιρξοοξπίαπ ( Θ.Ι ) και ξοίζξσμε ςη θεςικ τξοά. 2. Ποξρέυξσμε μα σπξλξγίρξσμε ρωρςά ςη ρσυμόςηςα ςηπ ςαλάμςωρηπ, αμ ασς δεμ δίμεςαι άμερα. πχ

Διαβάστε περισσότερα

Δμιαία ξογάμχρη σπξυοεχςικήπ μαθημαςικήπ εκπαίδεσρηπ

Δμιαία ξογάμχρη σπξυοεχςικήπ μαθημαςικήπ εκπαίδεσρηπ Δμιαία ξογάμχρη σπξυοεχςικήπ μαθημαςικήπ εκπαίδεσρηπ Σε ςοειπ ηλικιακξύπ κύκλξσπ: Ποώςξπ ηλικιακόπ κύκλξπ (5-8 υοξμώμ): μηπιαγχγείξ, Α και Β Δημξςικξύ Δεύςεοξπ ηλικιακόπ κύκλξπ ( 8-12 υοξμώμ): Γ, Δ, Δ

Διαβάστε περισσότερα

Εκ γεμεηήπ και επίκηηηα σρςξλξγικά μξζήμαηα

Εκ γεμεηήπ και επίκηηηα σρςξλξγικά μξζήμαηα Εκ γεμεηήπ και επίκηηηα σρςξλξγικά μξζήμαηα Από τις μαθήτριες: Βουδούρη Άννα 1 Ο ΓΕΛ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ-ΚΟΡΔΕΛΙΟΥ Γιάννου Ιωάννα ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Β1 Γιάννου Ελευθερία ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: 2014-2015 Δημητριάδου Ναυσικά

Διαβάστε περισσότερα

Προκλήσεις Εσωτερικής Ασφάλειας:

Προκλήσεις Εσωτερικής Ασφάλειας: No 16/Μάρτιος 2011 Προκλήσεις Εσωτερικής Ασφάλειας: H αμάγκη μεταρρύθμισης του μηχαμισμού διαχείρισης εκτάκτωμ καταστάσεωμ Θάμος Π. Ντόκος Γεμικϊπ Διεσθσμςήπ, Δλλημικϊ Ίδοσμα Δσοχπαψκήπ & Δνχςεοικήπ Οξλιςικήπ

Διαβάστε περισσότερα

ςαμαςία Μιυαλξπξύλξσ Σπξφήτια Διδάκςξοαπ, μήμαςξπ Τιλξλξγίαπ Α.Ο.Η.

ςαμαςία Μιυαλξπξύλξσ Σπξφήτια Διδάκςξοαπ, μήμαςξπ Τιλξλξγίαπ Α.Ο.Η. Γλώρρεπ (μη) Κεμξύ Τπξκειμέμξσ: Η Καςάκςηρη ςηπ Γεομαμικήπ ωπ δεύςεοηπ νέμηπ γλώρραπ από εμηλίκξσπ με μηςοική γλώρρα ςημ Δλλημική και ποώςη νέμη γλώρρα ςημ Αγγλική Kolloquium Μεςαπςσυιακξύ Ποξγοάμμαςξπ

Διαβάστε περισσότερα

(MICROSOFT POWERPOINT 2013)

(MICROSOFT POWERPOINT 2013) ΤΜΠΛΗΡΩΜΑΣΙΚΕ ΗΜΕΙΩΕΙ - ΕΠΕΞΕΡΓΑΙΑ ΠΑΡΟΤΙΑΕΩΝ (MICROSOFT POWERPOINT 2013) 1. Η διαδικαρία απξθήκεσρηπ σπάουξσραπ παοξσρίαρηπ ρε άλλη μξοτή αουείξσ (Β4.6.7) Ο επενεογαρςήπ παοξσριάρεχμ Microsoft PowerPoint

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟ: ΚΟΗΝ: ΘΕΜΑ:"Αμακξίμωρη-Ποόρκληρη για μεςάςανη σπαλλήλωμ ρςξ Γεμικό Νξρξκξμείξ Καοδίςραπ."

ΠΡΟ: ΚΟΗΝ: ΘΕΜΑ:Αμακξίμωρη-Ποόρκληρη για μεςάςανη σπαλλήλωμ ρςξ Γεμικό Νξρξκξμείξ Καοδίςραπ. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΤΠΟΤΡΓΕΙΟ ΤΓΕΙΑ 5 η Τγειξμξμική Πεοιτέοεια Θερραλίαπ & ςεοεάπ Δλλάδαπ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΟΚΟΜΕΙΟ ΚΑΡΔΙΣΑ Σατ. Γ/νση: Σέομα Σασοχπξύ 43100 ΚΑΡΔΙΣΑ Γιεύθσνση: Σμήμα Δ.Α.Δ. E-mail: prosopiku@noskard.gr

Διαβάστε περισσότερα

Monthly Newsletter. επςέμβοιξπ Πεοιευόμεμα. Κίγξ ποιμ ςημ επϊμεμη μέοα. Δλλημική υοημαςιρςηοιακή αγξοά. Ξι διεθμείπ υοημαςιρςηοιακέπ αγξοέπ

Monthly Newsletter. επςέμβοιξπ Πεοιευόμεμα. Κίγξ ποιμ ςημ επϊμεμη μέοα. Δλλημική υοημαςιρςηοιακή αγξοά. Ξι διεθμείπ υοημαςιρςηοιακέπ αγξοέπ Monthly Newsletter επςέμβοιξπ 2014 Πεοιευόμεμα Κίγξ ποιμ ςημ επϊμεμη μέοα Δλλημική υοημαςιρςηοιακή αγξοά Ξι διεθμείπ υοημαςιρςηοιακέπ αγξοέπ Δγυόοιεπ & διεθμείπ μακοξξικξμξμικέπ ενελίνειπ Ξμξλξγιακέπ αγξοέπ

Διαβάστε περισσότερα

ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΔΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ

ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΔΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ ΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΙΜΟΤ ΘΔΣΙΚΩΝ ΠΟΤΔΩΝ 5 ο ΔΙΑΓΩΝΙΜΑ ΘΔΜΑΣΑ ΘΔΜΑ Α Σςιπ ημιςελείπ ποξςάρειπ 1-4 μα γοάφεςε ρςξ ςεςοάδιό ραπ ςξμ αοιθμό ςηπ ποόςαρηπ και δίπλα ςξ γοάμμα πξσ αμςιρςξιυεί ρςη τοάρη, η ξπξία

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΩΝ: ΠΑΡΙ ΜΑΣΟΡΟΚΩΣΑ

ΔΙΔΑΚΩΝ: ΠΑΡΙ ΜΑΣΟΡΟΚΩΣΑ ΑΝΣΙΚΕΙΜΕΝΟΣΡΑΦΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΙΜΟ(Θ) Ενότητα 4: ΑΝΣΙΚΕΙΜΕΝΟΣΡΑΦΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΙΜΟ ΔΙΔΑΚΩΝ: ΠΑΡΙ ΜΑΣΟΡΟΚΩΣΑ ΧΟΛΗ ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΣΕ Άδειεσ Χρήςησ Σο παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ με ςη υοήρη ςχμ ΣΠΕ

ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ με ςη υοήρη ςχμ ΣΠΕ ΔΙΔΑΚΣΙΚΟ ΕΝΑΡΙΟ με ςη υοήρη ςχμ ΣΠΕ Όλγα Καρρώςη Πέςοξπ Κλιάπηπ Εογαρία πξσ καςαςίθεςαι ωπ παοαδξςέξ ςηπ παοακξλξύθηρηπ εκπαιδεσςικξύ ποξγοάμμαςξπ ρςξ πλαίριξ σλξπξίηρηπ ςηπ Ποάνηπ με ςίςλξ: «Επιμόοτωρη

Διαβάστε περισσότερα

Δκπαιδεσςικό Τλικό για ςημ. «Βάρη ρυξλικώμ μξμάδχμ ΠΔ»

Δκπαιδεσςικό Τλικό για ςημ. «Βάρη ρυξλικώμ μξμάδχμ ΠΔ» ΔΠ ΚςΠ Φοημαςξδόςηρη: Δσοχπαψκό Κξιμχμικό Σαμείξ: 75% Δθμικξί Πόοξι: 25% Δκπαιδεσςικό Τλικό για ςημ «Βάρη ρυξλικώμ μξμάδχμ ΠΔ» Αμάδξυξπ: Δοεσμηςικό Ακαδημαψκό Ιμρςιςξύςξ Σευμξλξγίαπ Τπξλξγιρςώμ Μάοςιξπ

Διαβάστε περισσότερα

Ermis PR. Καςηγξοία: Digital PR. Τίςλξπ Σσμμεςξυήπ: Heineken The Athens Mosaic. Ποξϊόμ/Υπηοερία ( Brand Name): Heineken

Ermis PR. Καςηγξοία: Digital PR. Τίςλξπ Σσμμεςξυήπ: Heineken The Athens Mosaic. Ποξϊόμ/Υπηοερία ( Brand Name): Heineken Ermis PR Η έκθερη δεμ θα ποέπει μα νεπεομάει ρσμξλικά ςιπ 10 ρελίδεπ (μαζί με ςιπ ξδηγίεπ ρσμπλήοωρηπ ςωμ πεδίωμ). Για ςιπ απαμςήρειπ θα ποέπει μα υοηριμξπξιηθεί μέγεθξπ γοαμμαςξρειοάπ 10 ή και μεγαλύςεοξ.

Διαβάστε περισσότερα

Οι Ολοκληρωμέμες Λύσεις της σε 3 Case Studies στημ Ελλάδα [ ή αλλιώς: «Πως η τεχμογμωσία έφερε τημ επιτυχία» ]

Οι Ολοκληρωμέμες Λύσεις της σε 3 Case Studies στημ Ελλάδα [ ή αλλιώς: «Πως η τεχμογμωσία έφερε τημ επιτυχία» ] Οι Ολοκληρωμέμες Λύσεις της σε 3 Case Studies στημ Ελλάδα [ ή αλλιώς: «Πως η τεχμογμωσία έφερε τημ επιτυχία» ] Διρηγηςέπ : κ. Βξσκάληπ Αμςώμηπ ( Σευμικόπ Διεσθσμςήπ KEEPER Group ) κ. Βξσκάληπ Αλέναμδοξπ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΨ ΝΑ ΔΗΜΙΟΤΡΓΗΕΣΕ ΣΟ ΣΕΛΕΙΟ ΓΕΤΜΑ

ΠΨ ΝΑ ΔΗΜΙΟΤΡΓΗΕΣΕ ΣΟ ΣΕΛΕΙΟ ΓΕΤΜΑ ΠΨ ΝΑ ΔΗΜΙΟΤΡΓΗΕΣΕ ΣΟ ΣΕΛΕΙΟ ΓΕΤΜΑ ΔΙΑΞΜΑΔΔΡ ΔΣΙΞΚΑ, ΜΞΡΘΛΑ, ΣΓΘΔΘΜΑ ΓΔΣΛΑΑ ΑΟO Ζ FIT PARADE PROJECTS ΑΜΑΛΘΝΔ ΑΣΆ Α ΡΣΡΑΘΙΑ ΓΘΑ MAJIMOYM ΓΔΣΡΖ ΙΑΘ ΛΘΜΘΛΞΣΛ ΙΞΟΞ. Ξ ΑΟΞΔΚΔΡΛΑ; ΔΙΑΞΜΑΔΔΡ ΑΟΌ ΣΟΔΠΞΥΑ ΛΔΜΞΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ermis Digital. Τίςλξπ Σσμμεςξυήπ: H "Χοσρή Εσκαιοία" ρε όλεπ ςιπ πλαςτόομεπ κιμηςώμ!

Ermis Digital. Τίςλξπ Σσμμεςξυήπ: H Χοσρή Εσκαιοία ρε όλεπ ςιπ πλαςτόομεπ κιμηςώμ! Ermis Digital Η έκθερη δεμ θα ποέπει μα νεπεομάει ρσμξλικά ςιπ 10 ρελίδεπ (μαζί με ςιπ ξδηγίεπ ρσμπλήοχρηπ ςχμ πεδίχμ). Για ςιπ απαμςήρειπ θα ποέπει μα υοηριμξπξιηθεί μέγεθξπ γοαμμαςξρειοάπ 10 ή και μεγαλύςεοξ.

Διαβάστε περισσότερα

Ἑλλημικά 2, 3, 55-56

Ἑλλημικά 2, 3, 55-56 Ἑλλημικά 2, 3, 55-56 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ 55 Ὡπ δέ εἶπε ςαῦςα (ὁ Κοιςίαπ), ὁ Σάςσοξπ εἷλκε μέμ (Θηοαμέμη) ἀπό ςξῦ βχμξῦ, εἷλκξμ δέ ξἱ ὑπηοέςαι. Ὁ δέ Θηοαμέμηπ ὥρπεο εἰκόπ ἐπεκαλεῖςξ καί θεξύπ καί ἀμθοώπξσπ

Διαβάστε περισσότερα

Τ ξ ε ύ ο ξ π ς ξ σ ξ ο ί ξ σ

Τ ξ ε ύ ο ξ π ς ξ σ ξ ο ί ξ σ Τ ξ ε ύ ο ξ π ς ξ σ ξ ο ί ξ σ Χξόλνο παξώλ θαη πεπεξαζκέλνο ρξόλνο Δίλαη ίζωο θη νη δύν παξόληεο ζηνλ κειινληηθό θαηξό Καη ην κέιινλ πεξηέρεηαη ζην παξειζόλ. Αλ όινο ν ρξόλνο είλαη αηώληα παξώλ Όινο ν

Διαβάστε περισσότερα

ΨΗΦΙΑΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΝΟΣΗΣΑ 1: ΕΙΑΓΩΓΗ ΤΓΡΑ Ε ΙΟΡΡΟΠΙΑ ΗΜΕΙΩΕΙ ΘΕΩΡΙΑ

ΨΗΦΙΑΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΕΝΟΣΗΣΑ 1: ΕΙΑΓΩΓΗ ΤΓΡΑ Ε ΙΟΡΡΟΠΙΑ ΗΜΕΙΩΕΙ ΘΕΩΡΙΑ ΨΗΦΙΑΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΚΕΥΑΛΑΙΟ 3 Ο : ΡΕΤΣΑ Ε ΚΙΝΗΗ ΕΝΟΣΗΣΑ 1: ΕΙΑΓΩΓΗ ΤΓΡΑ Ε ΙΟΡΡΟΠΙΑ ΗΜΕΙΩΕΙ ΘΕΩΡΙΑ Ειραγχγικέπ γμώρειπ Πσκμόςηςα, ο, εμόπ σλικξύ ξμξμάζξσμε ςη μάζα ςξσ

Διαβάστε περισσότερα

5η Τγειξμξμική Πεοιτέοεια Θερραλίαπ & ςεοεάπ Δλλάδαπ ΓΔΝΙΚΟ ΝΟΟΚΟΜΔΙΟ ΒΟΛΟΤ

5η Τγειξμξμική Πεοιτέοεια Θερραλίαπ & ςεοεάπ Δλλάδαπ ΓΔΝΙΚΟ ΝΟΟΚΟΜΔΙΟ ΒΟΛΟΤ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΤΓΔΙΑ Βϊλξπ 22/3/2018 5η Τγειξμξμική Πεοιτέοεια Θερραλίαπ & ςεοεάπ Δλλάδαπ ΓΔΝΙΚΟ ΝΟΟΚΟΜΔΙΟ ΒΟΛΟΤ Αοιθ.Ποχς.: 6962 «ΑΦΙΛΛΟΠΟΤΛΔΙΟ» Σαυ. Δ/μρη: ΠΟΛΤΜΔΡΗ 134, Σ.Κ. 38222, ΒΟΛΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΕ ΠΡΩΤΗ ΒΑΘΜΙΔΑ. Παρουσιάσεις εκπαιδευτικού υλικού και διδακτικής μεθοδολογίας 1-2

ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΕ ΠΡΩΤΗ ΒΑΘΜΙΔΑ. Παρουσιάσεις εκπαιδευτικού υλικού και διδακτικής μεθοδολογίας 1-2 1-2 09 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΕΝΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ http://mspv.primarymusic.gr/mspv/ 7 ο & 8 ο ΤΕΥΧΟΣ Παρουσιάσεις εκπαιδευτικού υλικού και διδακτικής μεθοδολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Εστσείπ Πϊλειπ. Έμα μέξ παοάδειγμα ρυεδιαρμξϋ και αμάπςσνηπ ςχμ πϊλεχμ. Εοεσμηςική Μξμάδα URENIO Αοιρςξςέλειξ Παμεπιρςήμιξ Θερραλξμίκηπ www.urenio.

Εστσείπ Πϊλειπ. Έμα μέξ παοάδειγμα ρυεδιαρμξϋ και αμάπςσνηπ ςχμ πϊλεχμ. Εοεσμηςική Μξμάδα URENIO Αοιρςξςέλειξ Παμεπιρςήμιξ Θερραλξμίκηπ www.urenio. Εστσείπ Πϊλειπ Έμα μέξ παοάδειγμα ρυεδιαρμξϋ και αμάπςσνηπ ςχμ πϊλεχμ Εοεσμηςική Μξμάδα URENIO Αοιρςξςέλειξ Παμεπιρςήμιξ Θερραλξμίκηπ www.urenio.org Εστσείπ πόλειπ: Έμμξια 2 ΙΙ. Ποξρεγγίρειπ -1 Smart Communities

Διαβάστε περισσότερα

Κινθτοποίθςθ ςτον ΕΔΟΕΑΠ. σμάδελτξι/ρεπ

Κινθτοποίθςθ ςτον ΕΔΟΕΑΠ. σμάδελτξι/ρεπ Οι εογαζϊμεμξι ρσμςανιξϋυξι άμεογξι παίομξσμ ςξσπ αγόμεπ ρςα υέοια ςξσπ, δίμξμςαπ ςημ απάμςηρη ρςιπ καςαοοέξσρεπ ρσμδικαλιρςικέπ ρσμβιβαρμέμεπ πλειξφητίεπ ςξσ Κλάδξσ και ρςξσπ γοατικξϋπ πξλιςεσςέπ ςξσπ.

Διαβάστε περισσότερα

Ermis Digital. Καςηγξοία: Branded Mobile game. Τίςλξπ Σσμμεςξυήπ: Smartopolis. Ποξϊόμ/Υπηοερία ( Brand Name): smart

Ermis Digital. Καςηγξοία: Branded Mobile game. Τίςλξπ Σσμμεςξυήπ: Smartopolis. Ποξϊόμ/Υπηοερία ( Brand Name): smart Ermis Digital Η έκθερη δεμ θα ποέπει μα νεπεομάει ρσμξλικά ςιπ 10 ρελίδεπ (μαζί με ςιπ ξδηγίεπ ρσμπλήοωρηπ ςωμ πεδίωμ). Για ςιπ απαμςήρειπ θα ποέπει μα υοηριμξπξιηθεί μέγεθξπ γοαμμαςξρειοάπ 10 ή και μεγαλύςεοξ.

Διαβάστε περισσότερα

ΓΔΝΙΚΟ ΔΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ

ΓΔΝΙΚΟ ΔΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΓΔΝΙΚΟ ΔΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΘΔΜΑ Α Α1. Σςξ αιθέμιξ ξι ρ δερμξί ρυημαςίρςηκαμ με επικαλύφειπ ςοξυιακώμ α. s-sp, sp -sp β. s-p, p sp γ. p p, sp -sp δ. p-p, s sp, sp -sp Α. Διαθέςξσμε διαλύμαςα NaOH M

Διαβάστε περισσότερα

Ermis PR. Καςηγξοία: Digital PR. Τίςλξπ Σσμμεςξυήπ: madame shoushou 5 years birthday. Ποξϊόμ/Υπηοερία ( Brand Name): madame shoushou

Ermis PR. Καςηγξοία: Digital PR. Τίςλξπ Σσμμεςξυήπ: madame shoushou 5 years birthday. Ποξϊόμ/Υπηοερία ( Brand Name): madame shoushou Ermis PR Η έκθερη δεμ θα ποέπει μα νεπεομάει ρσμξλικά ςιπ 10 ρελίδεπ (μαζί με ςιπ ξδηγίεπ ρσμπλήοωρηπ ςωμ πεδίωμ). Για ςιπ απαμςήρειπ θα ποέπει μα υοηριμξπξιηθεί μέγεθξπ γοαμμαςξρειοάπ 10 ή και μεγαλύςεοξ.

Διαβάστε περισσότερα

Κοινές προδιαγραφές όλων των επιπέδων

Κοινές προδιαγραφές όλων των επιπέδων Κοινές προδιαγραφές όλων των επιπέδων ΠΑΡΑΓΩΓΗ, ΔΙΑΔΡΑΣΗ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ ΠΡΟΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ Μξοτέπ γλχρρικήπ και πξλιςιρμικήπ γμώρηπ (1) Γνώσεις σχετικά με τη λειτουργία της γλώσσας G Σε πραγματικές

Διαβάστε περισσότερα

Η ρσμβξλή ςηπ ΔΕΠΑ για ςημ αμάπςσνη ςηπ ερωςεοικήπ αγξοάπ αεοίξσ

Η ρσμβξλή ςηπ ΔΕΠΑ για ςημ αμάπςσνη ςηπ ερωςεοικήπ αγξοάπ αεοίξσ 21 ξ Δθμικό σμέδοιξ «Δμέογεια & Αμάπςσνη 2016» Ίδοσμα Δσγεμίδξσ Αθήμα 25-26 Οκςωβοίξσ 2016 Η ρσμβξλή ςηπ ΔΕΠΑ για ςημ αμάπςσνη ςηπ ερωςεοικήπ αγξοάπ αεοίξσ Θεόδωοξπ Σεοζόπξσλξπ σμςξμιρςήπ Διεσθσμςήπ ςωμ

Διαβάστε περισσότερα

Ξικξμξμικέπ και Οεοιβαλλξμςικέπ Ηεχοήρειπ

Ξικξμξμικέπ και Οεοιβαλλξμςικέπ Ηεχοήρειπ Ξικξμξμικέπ και Οεοιβαλλξμςικέπ Ηεχοήρειπ Ξ ρυεδιαρμόπ εμόπ εναοςήμαςξπ/ποξψόμςξπ είμαι μία διαδικαρία ρσμευώμ κύκλχμ, η ξπξία εμπεοιέυει πξλλξύπ ρσμβιβαρμξύπ (ςευμξλξγικξύπ, ξικξμξμικξύπ, πεοιβαλλξμςικξύπ,

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ 1ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ. 1o ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΜΗΧΑΝΙΚΔΣ ΤΑΛΑΝΤΩΣΔΙΣ

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ 1ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ. 1o ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΜΗΧΑΝΙΚΔΣ ΤΑΛΑΝΤΩΣΔΙΣ 1o ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΜΗΧΑΝΙΚΔΣ ΤΑΛΑΝΤΩΣΔΙΣ 1. Ποξρδιξοίζξσμε ςη θέρη ιρξοοξπίαπ ( Θ.Ι ) και ξοίζξσμε ςη θεςικ τξοά. 2. Ποξρέυξσμε μα σπξλξγίρξσμε ρχρςά ςη ρσυμόςηςα ςηπ ςαλάμςχρηπ, αμ ασς δεμ δίμεςαι άμερα. πυ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΤΠΟΤΡΓΕΙΟ ΤΓΕΙΑ ΔΙΑΤΝΔΕΟΜΕΝΑ ΝΟΟΚΟΜΕΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΑΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΦΕΠΑ ΝΟΟΚΟΜΕΙΟ ΕΙΔΙΚΩΝ ΠΑΘΗΕΩN ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΤΠΟΤΡΓΕΙΟ ΤΓΕΙΑ ΔΙΑΤΝΔΕΟΜΕΝΑ ΝΟΟΚΟΜΕΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΑΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΦΕΠΑ ΝΟΟΚΟΜΕΙΟ ΕΙΔΙΚΩΝ ΠΑΘΗΕΩN ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΤΠΟΤΡΓΕΙΟ ΤΓΕΙΑ ΔΙΑΤΝΔΕΟΜΕΝΑ ΝΟΟΚΟΜΕΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΑΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΦΕΠΑ ΝΟΟΚΟΜΕΙΟ ΕΙΔΙΚΩΝ ΠΑΘΗΕΩN ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΣΜΗΜΑ: Προμηθειών ΓΡΑΥΕΙΟ: Προμηθειών ΣΗΛΕΥΨΝΟ: 2313 303146

Διαβάστε περισσότερα

Α/Α ΕΙΔΟ ΠΟΟΣΗΣΑ ΚΑΘΑΡΗ ΑΞΙΑ ΤΝΟΛΟ ΜΕ ΦΠΑ 24% 1 CISH HER2 1TEM 3.600, ,00 2 EN VISION TM FLEX+MOUSE, HIGH PH LINK 2TEM 7.728,00 9.

Α/Α ΕΙΔΟ ΠΟΟΣΗΣΑ ΚΑΘΑΡΗ ΑΞΙΑ ΤΝΟΛΟ ΜΕ ΦΠΑ 24% 1 CISH HER2 1TEM 3.600, ,00 2 EN VISION TM FLEX+MOUSE, HIGH PH LINK 2TEM 7.728,00 9. ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΤΓΔΙΑ Βόλξπ 19/06/2018 5η Τγειξμξμική Πεοιτέοεια Θερραλίαπ & ςεοεάπ Δλλάδαπ ΓΔΝΙΚΟ ΝΟΟΚΟΜΔΙΟ ΒΟΛΟΤ Αο.Ποχς.: 14216 «ΑΦΙΛΛΟΠΟΤΛΔΙΟ» Σαυ. Δ/μρη: ΠΟΛΤΜΔΡΗ 134, Σ.Κ. 38222, ΒΟΛΟ

Διαβάστε περισσότερα