Σμαράγδα Παπαδοπούλου*

Transcript

1 ÅðéóôçìïíéêÞ Åðåôçñßäá Ðáéäáãùãéêïý ÔìÞìáôïò Ä.Å. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, 20 (2007), Σμαράγδα Παπαδοπούλου* Ο καλός, ο κακός και ο δάσκαλος. Γλωσσικές θεωρήσεις και διδακτικές μέθοδοι μέσα από τρία κινηματογραφικά έργα με θέμα το εκπαιδευτικό γίγνεσθαι Πε ρί λη ψη Σε διε ρεύ νη ση της προ φο ρι κής και γρα πτής α να πα ρά στα σης του λό γου μέ σα α πό σύγ χρο νες και πα λαιό τε ρες κι νη μα το γρα φι κές ται νί ες ε ξε τά ζο νται δι δα κτι κές μέ θο δοι και δι δα κτικοί ρόλοι στην εκ παι δευ τι κή πραγ μα τι κό τη τα, ό πως α πο δίδoνται σε ται νί ες. Οι ται νί ες αυ τές απο τελούν α ντι κεί με νο με λέ της στα πλαί σια του πο λυ γραμ μα τι σμού. Πρό κειται για μια διε ρεύ νη ση που ε στιά ζει σε γλωσ σι κές εκ φρά σεις αλ λά και σε διδα κτι κές με θό δους που προ βάλ λο νται α πό τη με γά λη ο θό νη ε πη ρε ά ζο ντας ενδε χο μέ νως τη δια μόρ φω ση ε πι στη μο νι κών στά σε ων για τη σχο λι κή πραγ μα τικό τη τα. Α πό τη με λέ τη ται νιών που ε πι λέ χθη καν ως προ τι μώ με νες α πό εκ παιδευ τι κούς και θε ω ρού νται κλα σι κές, προ κύ πτει ό τι τα πρό τυ πα δι δα σκα λί ας που πε ριγρά φο νται στις ται νί ες αυ τές έ χουν σα φείς ο μοιό τη τες με δι δα κτι κά μο ντέ λα α να γνω ρι σμέ νων παι δα γω γών, οι ο ποί οι ε πη ρέ α σαν τη δι δα κτική πρά ξη. Λέ ξεις κλει διά: δι δα κτι κή μέθο δος, πο λυ γραμ μα τι σμός, κι νη μα το γρα φι κή ται νί α, πο λυ τρο πικό τη τα / α να φορι κό τη τα κει μέ νου, εν δο με σι κή /δια με σι κή συ νε κτι κό τη τα. The good, the bad and the teacher. Language perspectives and teaching methods through three movie films regarding educational life Abstract The contemporary world of cinema reflects teaching strategies and aspects on good and bad people in the educational reality. We focus on the spoken and written language of particular movies that proved to be well known and acceptable from educators and the Greek audience in common. Our expectations about similarities between social status, political issues of a country and educational teaching methods narrated in films of certain geographical areas and timing set knowledge across theoretical language perspective and teaching practices. We are interested in polytropic theory of language acquisition known as multi literacy. Multimodal and unimodal discourse as the connection between the citizen of West type society with written and spoken language and images is a matter of the last decade. We study three movies from the point of multimodal language discourse and we search the affection of the pluralistic language of film language to perception and acquisition on structures and teaching profiles and methods. Key words: teaching profile/ method, unimodal/multimodal discourse, polytropic, cinema, multi literacy, reference theory, within media, between media. * Επίκουρη Καθηγήτρια στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

2 134 Σμαράγδα Παπαδοπούλου Ει σα γω γή - Υ πο θέ σεις της έ ρευ νας Για την προ σέγ γι ση του θέ μα τός μας ο Κι νη μα το γρά φος α ποτε λεί το χώ ρο γλωσ σι κής με λέ της και οι ρό λοι των ε μπλε κό με νων στην εκ παίδευ ση α πο τε λούν το θέ μα που πι θα νόν να μας ο δη γή σει σε χρή σι μα συ μπε ρά σμα τα σχε τι κά με τα πρό τυ πα δι δα κτι κών με θό δων και εκ παι δευ τι κών στά σε ων ως προς τους ρόλους μα θη τή και δα σκά λου που προ βάλ λουν δια χρο νι κές και δη μο φι λείς ται νίες. Εί ναι α πα ραί τη το να διευ κρι νί σου με ό τι η με λέ τη μας α φο ρά α πο κλει στι κά τη γρα πτή και προ φο ρι κή γλώσ σα (υ πό τι τλοι και διά λογοι κι νη μα το γρα φι κών η ρώ ων) με την ο ποί α κά θε φο ρά α ξιο λο γού με τους συμ με τέ χο ντες στην εκ παιδευ τι κή δια δι κα σί α και κυ ρί ως σε σχέ ση με τις δι δακτι κές με θό δους. Ε ξε τά ζουμε δη λα δή πώς πα ρου σιά ζε ται το δι δα κτι κό προ φίλ των εκ παι δευ τι κών στον κι νη μα το γρά φο α πό τα λε γό με να των κι νη μα το γραφι κών η ρώ ων. Δε μας α φο ρά η ει κό να και η πο λυ τρο πι κό τη τα του ει κο νι κού λόγου στον κι νη μα το γρά φο, αλλά με λε τά με τα λε κτι κά ε ρε θί σμα τα του κι νη ματο γρα φι κού λό γου σε σχέ ση με το θέ μα μας Ως εκ τού του δε θα υ πει σέλ θου με σε λε πτο μέ ρειες ο πτι κής πα ράστα σης και ση μειω τι κής του κι νη μα το γρά φου και του ει κο νι κού γραμ μα τι σμού σε πε ρι βάλ λο ντα ει κο νι κής πραγ μα τι κό τη τας 1 (Πλειός 2005). Αυ τή η θε ώ ρη ση, ε ξάλ λου, δε συ νά δει με μια δη μο σίευ ση σε ε πε τη ρί δα παι δα γω γι κού χώ ρου, αλλά θα ταί ρια ζε σε ει δι κές θε ω ρήσεις κα θα ρά κι νη μα το γρα φι κού πε ριε χο μέ νου για το γνω στι κό α ντι κεί με νο των Μ.Μ.Ε. Η προ βλη μα τι κή μας α να πτύσ σε ται στα πλαί σια της γλωσ σι κής με λέτης υ πό το πρί σμα του γραμ μα τι σμού και των πο λυ γραμ μα τι σμών. H πο λυ τρο πι κό τη τα ως συν δυα σμός εικό νας και κει μέ νου στη σύγ χρο νη δι δα κτι κή της γλώσ σας δί νει έμ φα ση στην ερμη νεί α του κοι νωνι κού πο λι τι σμι κού πλαι σί ου, ό πως θα ε πι χει ρή σου με και στη δι κή μας με λέ τη 2 (Χα τζη σαβ βί δης 2003, ) Για να κρα τή σου με ε πί σης έ να ερ γα λεί ο ε ρευ νη τι κής προ σέγγι σης του θέμα τός μας γύ ρω α πό το πώς εμ φα νί ζο νται οι «κα λοί» και οι «κακοί» μα θη τές, κα θώς ε πί σης και οι δά σκα λοι α ντι στοί χως στη με γά λη ο θό νη δια μορ φώ νο ντας το μύ θο για την εκ παί δευ ση στο κι νη μα το γρα φό φι λο κοι νό, θα α κο λου θή σουμε τα πρό τυ πα της θε ω ρί ας για την α να φο ρι κή ψευ δαί σθη ση που πα ρα πέ μπει σε έ να πο λύ πα λιό θέ μα των ει δι κών για το πώς η λο γο τε χνί α α ντι γρά φει ή όχι την πραγ μα τι κό τη τα. Έ τσι, αν δε χθού με την κι νη μα το γρα φι κή πρά ξη ως 1. Για κά ποιον που θα ή θε λε να βρει πε ρισ σό τε ρα στοι χεί α σε σχέ ση με την κι νη μα το γραφι κή ει κό να και την εκ παι δευ τι κή της διά στα ση μπο ρεί να δει το: Πλειός Γ. (2005) Πο λι τι σμός της ει κό νας και εκ παί δευση, Πο λύ τρο πον, Α θή να. Στη με λέ τη μας δε μας α φο ρά στην κι νημα το γραφι κή γλώσ σα η ει κό να, αλ λά ο ο μι λού με νος λό γος του κι νη μα το γρά φου (προ φορι κός λό γος-υ πό τι τλοι, γρα πτές α να φο ρές στις κι νη μα το γρα φι κές ται νί ες). 2. Πιο α να λυ τι κά ε ξη γεί ο Σω φρό νης Χα τζη σαβ βί δης για τον πο λυ γραμ μα τισμό στο άρθρο του «Πο λυ γραμ μα τι σμοί και δι δα σκα λί α της ελ λη νι κής γλώσ σας» ( 406 κ.ε.): «Η έν νοια

3 Ο καλός, ο κακός και ο δάσκαλος. Γλωσσικές θεωρήσεις και διδακτικές μέθοδοι μέσα από τρία κινηματογραφικά έργα με θέμα το εκπαιδευτικό γίγνεσθαι 135 α ντί γρα φο της εκ παι δευ τι κής πρά ξης και ως μορ φή λο γο τε χνι κής γλώσ σας σε επί πε δο προ έ λευ σης του λά χι στο α πό πλευ ράς σε να ρί ου, ο Barthes θα μπο ρούσε να α ποτε λέ σει ση μεί ο α να φο ράς για τη θε ω ρη τι κή στή ρι ξη της με λέ της μας (Barthes1964). Κα τά πό σο θα μπο ρού σα με να θε ωρού με τα κι νη μα το γρα φι κά δρώ με να ως ει κό νες της πραγ μα τι κής ζω ής που α ντι γρά φουν την εκ παι δευ τι κή πραγ μα τι κό τη τα, ώ στε να δια μορ φώ νουν πρό τυπα δρά σης για τη δια μόρ φω ση στά σης, την ε πί δρα ση μέ σω της ταύ τι σης με τους ή ρω ες σε ψυ χι κό ε πί πε δο και την αλ λα γή των αν θρώ πων για την ι δε ο λο γί α σε σχέ ση με το κα λό και το κα κό στη σχο λι κή μά θη ση; Εί ναι η πα ρά δο ση και η πειθαρ χί α που προ τεί νει α πό την μια πλευ ρά η συ ντή ρη ση «στον Κύ κλο των Χα μένων Ποι η τών» ή το carpe diem, (ά δρα ξε τη μέ ρα) που α πό την άλ λη πλευ ρά ε ξι δα νι κεύ εται στην πτώ ση του τέ λειου δα σκά λου της ποί η σης στο Κο λέ γιο του 1960 στην Α μερι κή, του Τζων Κή τι γκ. Θα μπο ρού σε να ε πη ρε α στεί στη δι δα σκα λί α του ο νέ ος δά σκα λος που πα ρα κο λού θη σε την ε πι τυ χη μέ νη ται νί α με το εκ παι δευ τι κό πε ριε χό με νο στο προ φίλ που θα δια μορ φώ σει στην κα θη με ρι νή του ερ γα σί α; Το ε ρώ τη μα εί ναι α να ντίρ ρη τα πο λύ πα λιό. Α φο ρά στο πώς ο φα ντα στι κός κό σμος ή έ στω ο κό σμος των ι δε ών που στην πε ρί πτω σή μας προβάλ λε ται μέ σα των πο λυ γραμ μα τι σμών (multiliteracies) υ πο δη λώ νει την ποι κι λί α των μορ φών κει μέ νου που έ χουν σχέ ση με τις τε χνο λο γί ες της πλη ρο φο ρί ας και των πο λυ μέ σων αλ λά και την ποι κι λί α μορ φών κει μέ νου που πα ρά γο νται μέ σα σε μια πο λύ γλωσ ση και πο λυ πο λι τι σμι κή κοι νω νί α. Δη λώ νει τη γλωσ σι κή πο λυ μορ φί α τό σο σε γε ω γρα φι κό ό σο και σε κοι νω νι κό -με την ευ ρύ τε ρη έν νοια- ε πί πε δο. Η έν νοια που κρύ βει ο ό ρος γεν νιέ ται α πό τη δια πί στω ση ό τι α φε νός, πα ρά τη γλωσ σι κή πα γκο σμιο ποί η ση που διε νερ γεί ται μέ σω της αγ γλο α με ρι κα νι κής, οι διά φορες γλώσσες αλ λά και οι διά φο ρες εκ δο χές της αγ γλο α με ρι κα νι κής κά νουν εμφα νή την πα ρου σί α τους στα κοι νω νι κο πο λι τι σμι κά δρώ με να σε πα γκό σμιο ε πί πε δο και α φε τέ ρου οι νέ ες τε χνο λο γί ες ως πα ρα γω γοί πο λυ με σι κών προ ϊό ντων πα ρά γουν πο λυ τρο πι κά νο ή μα τα μέ σα α πό γλωσ σι κές μορ φές, φόρ μες και στιλ, στα ο ποί α το πλαί σιο των α ντι λή ψε ων του γραμ μα τι σμού δεν εί ναι δυνα τό να δώ σει α πά ντη ση. Ως ό ρος δη μιουρ γή θη κε το Σε πτέμ βριο του 1994 α πό μια ο μά δα δέ κα ε πι στη μό νων α πό ό λον τον κό σμο, οι ο ποί οι συ να ντή θη καν στην πό λη του Νέ ου Λον δί νου του New Hampshire της Αυ στρα λί ας για να συ ζη τή σουν το μέλ λον της δι δα σκα λί ας του γραμμα τι σμού. Η ο μά δα αυ τή ο νο μά στη κε New London Group και το 1996 δη μο σί ευ σε το πρώ το κεί με νό της (New London Group 1996). Με τον ό ρο που ε πι νό η σαν θέ λη σαν να πε ρι γρά ψουν δύ ο ε πι χει ρή μα τα που σχε τί ζο νται με τη νέ α πο λι τι σμι κή και κοι νω νι κή πραγ μα τι κό τη τα: το έ να α φο ρά την αύ ξου σα ση μα σί α της πο λι τι σμι κής και γλωσ σι κής πο λυ μορ φί ας και το άλ λο α φο ρά την ε πί δρα ση των νέ ων τε χνο λο γιών. Τα συ μπε ρά σμα τα των συ ζη τή σε ων ε κεί νων μπορούν να συ νο ψι στούν στο πα ρα κά τω α πό σπα σμα: «Οι δια φο ρές γλώσ σας, λό γου και ε πι πέ δων λόγου εί ναι δεί κτες των δια φο ρών των κό σμων ζω ής. Κα θώς οι κό σμοι ζω ής α πο κλί νουν ό λο και πε ρισ σό τε ρο και τα ό ριά τους γί νο νται ό λο και πιο θο λά, κε ντρι κή πραγ μα τι κό τη τα της γλώσ σας γί νε ται η πολ λα πλό τη τα των νο η μά των και η διαρ κής τους διά τμη ση. Ό πως α κρι βώς υ πάρ χουν πολ λα πλά στρώ μα τα στην ταυ τό τη τα του κα θε νός, έ τσι υ πάρ χουν και πολ λα πλοί λόγοι πε ρί ταυ τό τη τας και πολ λα πλοί λό γοι πε ρί α να γνώ ρι σης που πρέ πει να γί νουν α ντι κεί μενο δια πραγ μά τευ σης. Πρέ πει να δια θέ του με ι κα νό τη τα στη δια πραγ μά τευ ση αυ τών των πολ λών κό σμων ζω ής-των πολ λών κό σμων ζω ής μέ σα στους ο ποί ους κατοι κεί ο κα θέ νας μας και τους συ να ντού με στην κα θη με ρι νό τη τά μας» (M. Kalatzis & B. Cope 1999: 686)».

4 136 Σμαράγδα Παπαδοπούλου α πό τη με γά λη ο θό νη δια μορ φώ νει χα ρα κτή ρες, ε λέγ χει συ μπερι φο ρές ή ε πη ρε ά- ζει τον ψυ χι σμό μας κα τά τρό πο που να α ντι κα το πτρί ζε ται και στον κα θη με ρι νό βί ο. Στην πε ρί πτω ση του εκ παι δευ τι κού, θα μπο ρού σα με να μι λά με για μια γενιά εκ παι δευ τι κών που δια μόρ φω σαν το δι δα κτι κό τους προ φίλ στα μέ τρα του ή ρω α μιας ται νί ας ή μιας σει ράς ται νιών που προ βάλ λουν το χα μέ νο ι δα νι κό της εκ παί δευ σης στην αλ τρου ι στι κής φύ σης προ σπά θεια με μο νω μέ νων εκ παι δευτι κών να αλ λά ξουν την κοι νω νί α μέ σα α πό τον τρό πο δι δα σκα λί ας τους στην τά ξη. Ο Barthes πε ριο ρί ζε ται σε μια μάλλον υ περ βο λι κή θε ω ρί α της α να φο ρικό τη τας για τα δι κά μας μέ τρα (Βenveniste 1981,55-134). Εί ναι πο λύ γνω στό το σχό λιο για το Fort Da (Jenseits des Lustprinzips). Αυ τό το «Πέ ραν της Αρ χής της Ηδο νής» α πο κτά εν δε χο μέ νως ι διαί τε ρη ση μα σί α α πό πλευ ράς ψυ χο λο γικής διε ρεύ νη σης γλώσ σας και λο γο τε χνί ας. Ο Barthes α να φέ ρει, λοι πόν, το παρά δειγ μα του Freud που έ δει χνε πώς έ να παι δί 18 μηνών που εί χε α πο χω ρι στεί τη μη τέ ρα του κα τα κτού σε αυ τή την α που σί α έ χο ντας ως ε να σχό λη ση την κουβα ρί στρα την ο ποί α έ κρυ βε και φα νέ ρω νε κα τά βού ληση στην κού νια του, λέγο ντας κά τι σαν αυ τό το φορ τ- ντα που με τα φρά ζε ται ως έ φυ γε και να τη (Freud 2001,51-52) O Barthes μά λι στα για να ε ξη γή σει τη σχέ ση της γλώσ σας και της λο γο τε χνί ας με την πραγ μα τι κό τη τα, προ κει μέ νου να την αρ νη θεί ε πι καλεί ται το πα ρά δειγ μα Φορ τ- Ντα κά τι στο ο ποί ο α νέ τρε ξε και ο Lacan, ώ στε να ο ρί σει την πρό σβα ση στο συμ βο λι κό. Έ τσι για τον Barthes τί πο τα στη γλώσ σα δεν εί ναι α να φο ρι κό. Ω στό σο, οι νέ ες γλωσ σι κές συν θή κες ε πι κοι νω νί ας στην ε πο χή μας δη μιουργούν α νά γκες πρό σφο ρης α νά γνω σης των νέ ων πο λυ τρο πι κών κω δί κων που προκύ πτουν α πό τις χρή σεις της ει κό νας ό πως στον κι νη μα το γρά φο, στα πο λυμέ σα, στο δια δί κτυο και μας υ πα γο ρεύ ουν τη δυ να τό τη τα ερ μη νεί ας τους, κά τι που έ χει και ση μα ντι κές εκ παι δευ τι κές συ νέ πειες στη γλώσ σα και τη δι δα κτική της. Το αί τη μα της χει ρα φέ τη σης (emancipation) μέ σα α πό την εκ μά θη ση του τρό που ανά γνω σης των κω δί κων κα θί στα ται θε με λιώ δες στη ση με ρι νή δι δα κτική πράξη. (Janks & Ivanic 1996, 5 κ.ε.). Αν και οι πα λαιό τε ρες σχο λές Πρά γας και Πα ρι σιού α σχο λή θη καν με την σχέ ση γλωσ σι κού και ο πτι κού τρό που ε πικοι νω νί ας η πιο πρό σφα τη κοι νω νι κή ση μειω τι κή του Halliday και το κί νη μα των Πο λυ γραμ μα τι σμών με τα τό πι σαν το εν δια φέ ρον των με λε τη τών στην α νάγνω ση του κοι νω νι κού περιε χο μέ νου στο «ση μεί ο». Ως εκ τού του μας α φο ρά στη με λέ τη μας η γλώσ σα στην πο λυ τρο πι κή της μορ φή, ό πως συ γκρο τεί ται σε κι νη μα το γρα φι κά κεί με να συ γκρο τώ ντας τις ε κά στο τε ι δε ο λο γι κές αλ λη λε πιδρά σεις της δι δα κτι κής πρά ξης ως μια δια δι κα σί α πα ρα κι νού με νων γλωσ σι κών δια συν δέ σε ων (motivated conjunctions), (Fairclough 1996 pp.8-9). Η κι νη μα το γρα φι κή γλώσ σα πι στεύ ου με ό τι δεν ξε φεύ γει από αυ τό τον κανό να, ως μια γρα φή σύν θε τη και σα φώς λο γο τε χνι κή. Βε βαί ως δεν εί ναι α παραί τη το να ταυ τι στεί κα νείς με την ά πο ψη Barthes μια που άλ λοι με λε τητές για

5 Ο καλός, ο κακός και ο δάσκαλος. Γλωσσικές θεωρήσεις και διδακτικές μέθοδοι μέσα από τρία κινηματογραφικά έργα με θέμα το εκπαιδευτικό γίγνεσθαι 137 το ί διο θέ μα έ χουν α ντι τά ξει την δι κή τους ά πο ψη. Ο Riffaterre δια κρί νει, για πα ρά δειγ μα, την ποι η τι κή γλώσ σα α πό την κοι νή γλώσ σα λέ γο ντας: «Στην καθη με ρι νή γλώσ σα, οι λέ ξεις μοιά ζουν να συν δέ ο νται κα τα κό ρυ φα, κα θε μιά με την πραγ μα τι κό τη τα την ο ποί α δια τεί νε ται ό τι α να πα ρι στά, κα θε μί α κολλη μέ νη στο πε ριε χό με νό της ό πως μια ε τι κέ τα σε έ να βά ζο, κα θε μί α σχη μα τίζο ντας μια ξε χω ρι στή ση μα σιο λο γι κή μο νά δα. Αλ λά στη λο γο τε χνί α, η μο νά δα ση μα σί ας εί ναι το ί διο το κεί με νο», (Riffaterre 1978, 93-94). Η κι νη μα το γρα φι κή γλώσ σα ως ποι η τι κή γλώσ σα στην ο ποί α οι λέ ξεις υ πηρετούν την τέ χνη του λό γου εί ναι πράγ μα τι ση μαί νου σα, ε πει δή η λο γο τε χνί α δεν εί ναι α να φο ρι κή. Η πραγ μα τι κή α να φο ρι κό τη τα δεν προ σι διά ζει πο τέ στην ποι η τι κή σή μαν ση. Έ τσι και για τον Riffaterre ο κό σμος των βι βλί ων α ντι καθι στά πλή ρως το βι βλί ο του κό σμου, αλ λά με μια γέ νε ση, δη λα δή με την ί δια τη δη μιουρ γι κή γλώσ σα.(ό.π, Riffaterre,118) Δε χρειά ζε ται να δι καιο λο γή σου με ή να προσ δώ σου με τη σημειο λο γί α του Barthes σε μια γαλ λι κή λο γοτε χνι κή θε ω ρί α ή να δού με πώς η γλωσ σο λο γί α του Saussure και του Jacobson ε πη ρέ α σε τα πράγ μα τα. Η ε πι μο νή στην ποι η τι κή λει τουρ γί α της γλώσ σας εις βά ρος της α να φο ρι κής της λει τουρ γί ας θα α πο τελού σε μο νομε ρή α νά γνω ση, ε ξάλ λου, σε αυ τή τη θε ώ ρη ση. Εμ μέ νο ντας στην πε ρί πτω ση του Barthes, ό πως αυ τός συ νό ψι σε τη σχέ ση πραγ μα τι κού και λο γοτε χνί ας κα τά τρό πο που θα μπο ρού σε να ε πη ρε ά σει τη θε ώ ρη ση πραγ μα τι κού και ει κο νι κά πραγ ματι κού στην κι νη μα το γρα φι κή γλώσ σα, θα α να φέ ρου με αυτό που ο ί διος υ πο στηρί ζει στα Στοι χεί α Ση μειο λο γί ας (1964) Το πα ράδειγ μά του εί ναι συ να φές μιας σκέ ψης του Saussure που πα ρο μοιά ζει τη γλώσ σα με έ να φύλ λο χαρ τιού για να δώσει τι α κρι βώς εί ναι η ση μα σί α στη γλώσ σα (Saussure 1916, 18 κ. ε.). Κό βο ντας το φύλ λο του χαρ τιού σε πολ λά κομ μά τια καθέ να α πό αυ τά δεν παύ ει να χει έ να μπρο στι νό μέ ρος και μια ό ψη α κρι βώς πί σω του. Αυ τή εί ναι η ση μα σί α, το πί σω μέ ρος, ε νώ γειτ νιά ζο ντας τα κομ μά τια με τα γύ ρω τους δια κρί νου με δια φο ρές στο πώς κό πη καν. Αυ τό εί ναι η α ξί α μας λέ ει ο Barthes (Barthes 1977, 45-73). Έ τσι πη γαί νου με στην πα ρα γω γή νο ή μα τος μέ σω του κι νη μα το γρα φι κού λό γου, εν δεχο μέ νως, ό πως ο Barthes φα ντά στη κε ό τι συμβαί νει το ί διο με την ποι η τι κή στη λογο τε χνί α. Ο πωσ δή πο τε ό μως η ά πο ψή του δια φέ ρει α πό του Saussure που οι δυο ό ψεις εί ναι δυο δια κριτά βα σί λεια, δυο πα ράλ λη λοι δρό μοι. Για τον Barthes το νό η μα συμ βαί νει ό ταν τε μαχί ζου με την ί δια στιγ μή με μια κί νη ση αυ τούς τους δυο πα ράλ λη λους κό σμους. Η γλώσ σα του κι νη μα το γρά φου, αν ο Barthes έ χει δί κιο, τε μα χί ζει αυ θαί ρε τα σημαί νον και σημαι νό με νο, συ γκρο τεί τη θε ώ ρη ση του κό σμου εκ νέ ου, δη λα δή πραγ μα το ποιεί το σχί σι μο του χαρ τιού σε κομ μά τια, σε κι νη μα το γρα φι κές σκηνές, στις ο ποί ες οι θε α τές ε γκλω βί ζο νται δια της πα ρα κο λού θη σης, δια της ε μπλο κής τους στο δρώ με νο ως α πο δέ κτες του ει κο νι κά πραγ μα τι κού. Με άλ λα λό για, έ χου με μια νέ α υ πό θε ση για την κι νη μα το γρα φι κή γλώσ σα ως κώ δι κα επι κοι νω νί ας, ό που

6 138 Σμαράγδα Παπαδοπούλου ο Barthes φαί νε ται να α σπά ζε ται την ά πο ψη των Edward Sapir και Benjamin Lee Whorf, δυο αν θρω πο λό γων που τοπο θε τού νται σε σχέ ση με τη γλώσ σα με δια φο ρε τι κά μέ τρα α πό το γλωσ σο λόγο Saussure Σύμ φω να με αυ τή την ά πο ψη, τα γλωσ σι κά πλαί σια συ γκρο τούν τη θε ώ ρη ση του κό σμου των ο μι λη τών. Στην πε ρί πτω ση ό μως μιας κι νη μα το γρα φι κής προ βο λής, ά ρα μιας συ νο μι λί ας κοι νού και έρ γου, το α πο τέ λε σμα α πο τε λεί συ νάρ τη ση των γλωσ σι κών πλαι σί ων του κοι νού πέ ρα α πό το δη μιουρ γό. Έ τσι συ γκρο τεί ται ο δι κός τους κό σμος. «Τα πράγ μα τα δε ση μαί νουν πε ρισ σό τε ρο ή λι γό τε ρο, α πλά ση μαί νουν ή δε σημαί νουν», υ πο στη ρί ζει ο Barthes (Barthes 1963, 152). Γι αυτό και δε θα ή ταν σκό πι μο να α να ρω τη θού με ποια α πό τις ται νί ες με λέ της μας εί ναι πε ρισ σό τε ρο ή λι γό τε ρο πραγ μα τι κές 3 στα πλαί σια α να φο ρι κότη τάς τους για τη δι δα κτι κή πρά ξη. Αν εί ναι μύ θος ή δεν εί ναι, για τί ε δώ έ χου με μάλ λον έ να χα ρα κτη ρι στικό πα ρά δειγ μα κα τα σκευ ής μύ θου που στον κινη μα το γρά φο εί ναι ταυ τό χρο να και μη μύ θος. (Μπα ζέν, 1988, 11 κ.ε.) Θα α πο δε χό μα στε τη θέ ση για το αυ θαίρε το της γλώσ σας; Αν μνη μο νεύ σου με σε αυ τό το ση μεί ο το άρ θρο του Jacobson, «Για το Ρε α λι σμό στην Τέ χνη» ( Jacobson 1921), ο φεί λου με να ε πι ση μά νου με τη σύγ χυ ση που προ κλή θη κε α νά με σα στην α να φο ρι κό τητα της γλώσ σας και τη ρε α λι στι κή σχο λή στην λο γο τε χνί α και την τέ χνη γενι κό τε ρα, η ο ποί α ταυ τί ζε ται με λο γο τε χνι κά εί δη ό πως το α στι κό μυ θι στό ρημα. Α πό την πλευ ρά του Barthes, λοι πόν, και για τη δι κή μας προ σέγ γι ση ο μολο γου μένως στη κι νη μα το γρα φι κή γλώσ σα, το να το πο θε τή σου με την πραγ ματι κό τη τα ως προς τη σχέ ση της με την ποι η τι κή γλώσ σα ση μαί νει πως πρέ πει να προ σέ ξου με να μην πέ σου με στην πα γί δα του δυ ι σμού και του δια χω ρι στικού τρό που θε ώ ρη σης στην ο ποί α οι φι λό λο γοι και οι θε ω ρη τι κοί της τέ χνης ε γκλω βι σμέ νοι για πολ λές δε κα ε τί ες α νέ λυαν: Η τέ χνη μι λά για τον κό σμο ή για την τέχνη την ί δια; Κα τά συ νέ πεια, το γε γο νός που εί ναι ε ξαι ρε τι κά ση μα ντι κό στην δό μη ση του θε ω ρη τι κού σχή μα τος με λέ της των κι νη μα το γρα φι κών έρ γων σε σχέ ση με την εκ παι δευ τι κή πραγ μα τι κό τη τα εί ναι α κρι βώς αυ τό: Δεν εί ναι απα ραί τη το η ποι η τι κή έκ φρα ση μιας ται νί ας ή μιας νου βέ λας που με τα φέρ θηκε στον κι νη μα το γρά φο να μι λά μό νο για την ί δια την ται νί α και τη νου βέ λα α πό την ο ποί α έ γι νε το σε νά ριο. Μπο ρεί α να ντίρ ρη τα ε κτός α πό αυ τή της τη λειτουρ γί α, που εί ναι κα θο ρι στι κή για την ταυ τό τη τα της πραγ μα τι κό τη τάς της, να μι λά ει ε πι πλέ ον για τον κό σμο, για την πραγ μα τι κό τη τα του αν θρώ πινου βί ου πι θα νο λο γώ ντας ό τι θα μπο ρού σε να μι μεί ται την αν θρώ πι νη πραγμα τι κό τη τα. Η «μί μη σις πρά ξε ως σπου δαί ας και τε λεί ας» εν δέ χε ται να εί ναι και πρά ξη κι 3. Ση μα ντι κό εν δια φέ ρον πα ρου σιά ζει σε σχέ ση με τον κι νη μα το γρα φι κό ρε α λι στι κό εξπρεσιο νι σμό και την α ντι κει με νι κό τη τα στην τέ χνη η ά πο ψη του Α ντρέ Μπα ζέν στο έρ γο του ΤΙ ΕΙ ΝΑΙ ΚΙ ΝΗ ΜΑ ΤΟ ΓΡΑ ΦΟΣ. Βλ. Μπα ζέν, Α., 1988, Τι εί ναι Κι νη ματο γρά φος1.ο ντο λο γί α και Γλώσ σα, Α θή να Αι γό κε ρως. Σελ. 11 κ.ε.

7 Ο καλός, ο κακός και ο δάσκαλος. Γλωσσικές θεωρήσεις και διδακτικές μέθοδοι μέσα από τρία κινηματογραφικά έργα με θέμα το εκπαιδευτικό γίγνεσθαι 139 νη μα το γρα φι κή ή δι ή γη ση α πλά. Δε χρειά ζε ται δη λα δή να ναι πι στό α ντί γρα φο, δεν κρί νου με ε δώ αν εί ναι κα λή ή κα κή μί μη σις, αλ λά μας εν δια φέ ρει η κι νημα το γρα φι κή πρά ξη ως μο ντέ λο της Ποι η τι κής του Α ρι στο τέλη, ως δύ να μη διαπαι δα γώ γη σης. Το ε ρώ τη μα εί ναι αν μπο ρού με να δι δα χθού με πρό τυ πα ζω ής και να δια μορ φώ σου με μύ θους για τη ζω ή μέ σα α πό μια ποι η τική πρά ξη: «Α πό την παι δι κή τους η λι κί α οι άν θρω ποι έ χουν μια τά ση για το μιμεί σθαι και για τί α πο κτούν τις πρώ τες μα θή σεις με την μί μη σιν.» (Aρι στο τέ λης, Πε ρί Ποιη τι κής 1448 Β6). Τι γί νε ται ό μως ό ταν το ρό λο της μά θη σης δια της μί μη σης έ χει α ναλά βει μια χο λυ γου ντια νή υ περ πα ρα γω γή; Πό σα θα μά θουν οι θε α τές; Η μί μη ση εί ναι γνώ ση, ό χι α ντι γρα φή προ τύ που με την Α ρι στο τε λι κή έν νοια. Το ί διο υ πο στη ρί ζει για τον κι νη μα το γρά φο ο Α ντρέ ι Ταρ κόφ σκι: «Η Τέ χνη όπως κι η ε πι στή μη εί ναι μέ σο για να α φο μοιώ σου με τον κό σμο, α πο τε λεί εργαλεί ο γνώ σης του κό σμου στη δια δρο μή των αν θρώ πων προς την α πό λυ τη α λήθεια». (Ταρ κόφ σκι, 1987, σσ 50-51). Στη συ νέ χεια μά λι στα α να φέ ρει σε σχέ ση με το πραγ ματι κό στην τέ χνη: «Με την τέ χνη κα τα κτά ο άν θρω πος την πραγ ματι κό τη τα μέσα α πό μια υ πο κει με νι κή ε μπει ρί α.». Ως τέ τοια γνώ ση θα σχο λιά σου με στη συ νέ χεια την πραγ μα τι κό τη τα για την εκπαι δευ τι κή πρά ξη ό πως πα ρου σιά ζε ται στις ε ξής ται νί ες: 1.Ο Κύ κλος των χαμέ νων ποι η τών 2. Στον Κύ ριό μας με Α γά πη 3. Τα 400 χτυ πή μα τα. Κρι τή ρια ε πι λο γής γλωσ σι κού υ λι κού προς με λέ τη - Πε ριο ρισμοί της έ ρευ νας Στη γλωσ σι κή μας με λέ τη ε πι λέ ξα με, για να με λε τή σου με τη λε κτι κή α φή γη ση, τρεις ται νί ες που έ χουν «α φή σει ε πο χή» όπως θα λέ γα με στο χώ ρο του Κι νη ματο γρά φου, που γνώ ρι σαν ε πι τυ χί α κα τά τρεις έν νοιες ή αν θέ λε τε, κα τη γο ρί ες με λέ της του θέ μα τός μας: Πρώ τον, εί ναι ευ ρύ τε ρα γνω στές μέ χρι σή με ρα και δεύ τε ρο ση μεί ω σαν με γά λες πω λή σεις εισι τη ρί ων κα τά το χρό νο πρώ της εμφά νι σής τους στις αί θου σες προ βο λών κατά κύ ριο λό γο σε κοι νω νί ες δυ τι κού τύ που, εν νο ώ ντας τον ευ ρω πα ϊ κό και α μερι κά νι κο κι νη μα το γρά φο. Η τρί τη παρά με τρος α φο ρά κυ ρί ως την ε πο χή στην οποί α μπο ρεί να α να φέ ρε ται η α φή γηση συν δυά ζο ντας τον χρό νο α φή γη σης με το χρό νο πα ρα γω γής της κά θε ται νί ας, έ τσι ώ στε να έ χου με μια ει κό να του τι αρέ σει σε κά θε ε πο χή και ποια μη νύ μα τα, ποιοι μύ θοι δη μιουρ γού νται και καταρ ρί πτο νται σε κα θε μιά α πό αυ τές τις δημιουρ γι κές α φη γή σεις. Η ε πι λο γή αυ τή πε ριο ρί ζε ται ε πί σης α πό τις συν θή κες στις ο ποί ες πα ρου σιάζου με το θέ μα μας, δε δο μέ νου του ό τι για τις α νά γκες της πα ρού σας δη μο σί ευσης προ έ χει κυ ρί ως να θέ σου με ζη τή μα τα με α φορ μή το σχολια σμό των ται νιών για την εκ παι δευ τι κή πρά ξη, πα ρά να προ βού με σε πλή ρεις α να λύ σεις ή ε μπε ριστα τω μέ νες κρί σεις για άλ λα κι νη μα το γρα φι κά έρ γα προ σπα θώ ντας να συ μπερι λά βου με ό,τι υ πάρ χει στο διε θνή και ελ λη νι κό κινη μα το γρά φο. Κα τά τη γνώ μη

8 140 Σμαράγδα Παπαδοπούλου μας, υ πάρ χουν και άλ λες ται νί ες που θα μας ο δη γού σαν σε σφαι ρι κή θε ώ ρη ση 4, αλ λά αυ τή εί ναι α πό μό νη της μί α α πό πει ρα εν δεχο μέ νως ι κα νή να τε λε σφο ρήσει στα πλαί σια μιας ευ ρύ τε ρης έ ρευ νας ή μιας δι δα κτο ρι κής δια τρι βής. Οι ται νί ες με λέ της μας ό πως προ η γου μέ νως α να φέρ θη καν έ χουν ε πι λε γεί ύ στε ρα α πό έ ρευ να στο δια δί κτυο με κρι τή ριο τις α να φο ρές που εί ναι πιο συχνές σε κι νη μα το γρα φι κά έρ γα με θέ μα τη συ νη θι σμέ νη σχο λι κή τά ξη, τις διακρί σεις που έ χουν λά βει, για την α πο δο χή τους α πό το κοι νό, την ε πο χή και τη χώ ρα που εκ προ σωπούν σε σχέ ση με την ε πί δρα σή τους στην ελ λη νι κή πραγ ματι κό τη τα. Τέ λος υπό ψη λή φθη καν οι α πα ντή σεις εκ παι δευ τι κών σε συ νε ντεύ ξεις (τυ χαί ο δείγμα 128 ε ρω τώ με νων εκ παι δευ τι κών το Μά ιο του 2001), για το ποια κι νη μα το γρα φι κά έρ γα γνω ρί ζουν με κε ντρι κό θέ μα τη δι δα σκα λί α σε μια συνη θι σμέ νη σχο λική τά ξη (ό χι σω φρο νι στι κά ι δρύ μα τα). Α να λυ τι κή πα ρου σί α ση του δείγ μα τος στη γλωσ σι κή μας μελέ τη Ο Κύ κλος των Χα μέ νων Ποι η τών - The Dead Poets Society, 1989 Χώ ρα Πα ρα γω γής της ται νίας εί ναι οι Η νω μέ νες Πο λι τεί ες. Ο χώ ρος στον ο ποί ο δια δρα μα τί ζε ται η κινη μα το γρα φι κή πραγ μα τι κό τη τα της εκ παί δευ σης είναι έ να Κο λέ γιο η λι κί ας 100 ε τών. Συ νε πώς ο χρό νος της ι στο ρί ας πα ρα πέ μπει 30 χρό νια πί σω και υ πο τί θεται ό τι τα γε γο νό τα του σε να ρί ου λαμ βά νουν χώ ρα γύ ρω στο Η πα ρα γω γή είναι α πό τις πιο σύγ χρο νες α ξί ζει ό μως να σημειώ σου με ό τι θί γει τα προ βλήμα τα της εκ παί δευ σης στο πα ρελ θόν σε σχέ ση με τον πραγ μα τι κό χρό νο που είναι αυ τός της πα ρα γω γής της ται νί ας. Κα τά έ ναν τρό πο στην ται νί α δε θί γεται έ να σύγ χρο νο πρό βλη μα, αλ λά μια συ γκε κρι μέ νη γε νιά που φαί νε ται συ ντηρη τι κή και προ σκολ λη μέ νη στο δι κό της πα ρελ θόν. Αν θυ μη θού με πώς αρ χί ζει η ται νί α, δί νε ται και η α τμό σφαι ρα της εκ παι δευ τικής πραγ μα τι κό τη τας: Τα λά βα ρα του σχο λεί ου α να φέ ρουν τις τέσ σε ρις αρ χές της εκ παί δευ σής τους: Πα ρά δο ση, τι μή (προ φα νώς στην πα ρά δο ση), πει θαρ χί α και υ πε ρο χή. Οι μα θη τές ε πα να λαμ βά νουν προ φο ρι κά τις αρ χές και βε βαί ως τί θε ται η ση μειο λο γί α της δι δα κτι κής πρά ξης: Μα θή μα τα κα τα κερ μα τι σμέ να σε γνω στι κά α ντι κείμε να, ό πως αρ μό ζει στην μέ θο δο της ε ξει δί κευ σης για τη βιο μη χα νο ποι η μέ νη γνώ ση, κι ό πως την έ χει ο ριο θε τή σει ο Ivan Illich 5. (Illich 2001). Σύμ φω να με αυ τή την πραγ μα τι κό τη τα οι θε σμοί φαί νο νται να αυ το νομού νται α πό τις α νά γκες τις ο ποί ες κα λού νται να θε ρα πεύ σουν και οι κοι νω νί ες 4. Ό πως το πρό σφα το έρ γο του Αλ μα δο βάρ, «Κα κή Εκ παί δευ ση» (2004) για το ο ποί ο ό μως δεν μπο ρούμε να έ χου με σα φή ει κό να α κό μη ως προς την ε μπο ρι κή ή άλ λη ε πι τυ χί α του, η ταινί α «Τα Παι διά της Χο ρω δί ας», που έ χει πολ λά κοι νά στοι χεί α με το έρ γο του Τρυ φώ που θα πα ρου σιά σου με στη συ νέ χεια, το «Α συμ βί βα στη Γε νιά» που ανα φέ ρε ται και σε άλ λα κοι νω νικά και υ παρ ξια κά προ βλή μα τα μέ σα α πό τη σχολι κή ζω ή κ.ά.

9 Ο καλός, ο κακός και ο δάσκαλος. Γλωσσικές θεωρήσεις και διδακτικές μέθοδοι μέσα από τρία κινηματογραφικά έργα με θέμα το εκπαιδευτικό γίγνεσθαι 141 δείχνουν να πα γι δεύ ο νται α πό τους θε σμούς κα τα πιέ ζο ντας τους αν θρώ πους, στην πε ρί πτω σή μας τα παι διά και τους δα σκά λους που ε μπλέ κο νται σε τέ τοιους μη χα νι σμούς. Η ται νί α χλευά ζει τα πρό τυ πα της με τα πο λε μι κής εκ μά θη σης που χρη σι μο ποιεί την τά ξη ως σω φρο νι στι κό ί δρυ μα α νη λί κων, ως κέ ντρο προε τοιμα σί ας αυ ρια νών πει θή νιων πο λι τών με αρ κε τά κα λή ε παγ γελ μα τι κή απο κατά στα ση. Το Κο λέ γιο στο ο ποί ο δη μιουρ γεί ται ο μι κρός Κύ κλος των Χα μέ νων Ποι η τών εί ναι έ να σχο λεί ο για την α νώ τερη κοι νω νι κά τά ξη. Στην κο ρυ φή της ιε ραρ χί ας του σχο λεί ου βρί σκε ται το αό ρα το οι κο νο μι κό κέ ντρο των γο νέ ων που α κρι βο πλη ρώ νουν το σχο λεί ο για να κρα τά τα παι διά τους μα κριά τους, (είναι σα φές το υ πο νο ού με νο σε ε πει σόδιο της ται νί ας για τους γο νείς που α γο ράζουν κά θε χρό νο το ί διο δώ ρο για το παι δί τους για τί δεν εν δια φέ ρο νται τι του α ρέ σει.). Ε ντο λο δό χος των γο νέων και του οι κο νο μι κού status, ο διευ θυντής της μι κρής σχο λι κής κοι νω νί ας. Α πό κά τω οι δά σκα λοι, οι «κα λοί»: αυ τοί που δι δάσκουν την «ε πα νά λη ψη» ως μη τέ ρα μα θή σε ως, που δεν πα ρεκ κλί νουν α πό τη δι δα κτέ α ύ λη του βι βλί ου, που α πει λούν τους μα θη τές να μά θουν, για να κα τακτή σουν υ ψη λή βαθ μο λο γί α. Και α πό την άλ λη ο «κα κός» δά σκα λος του συ στήμα τος εκ παί δευ σης, αλ λά ο α γα πη μέ νος των μα θη τών: Τζων Κή τι γκ. Τους δι δάσκει ποί η ση, την ί δια τη ζω ή, την τόλ μη να αλ λά ζουν τα πράγ μα τα. Δε δι στά ζει μά λι στα να πει στους μα θη τές να σχί σουν το ιε ρό βι βλί ο για την κα τανό η ση της ποί η σης μέ σα α πό την α πο στή θι ση. Ει σά γει μια μα θη το κε ντρι κή εκ παί δευ ση σε μια αυ στη ρά δα σκα λο κε ντρι κή σχο λι κή κοι νω νί α και α σφα λώς στο τέ λος της υ πό θε σης το σύ στη μα κα τα τρο πώ νει τους α πεί θαρ χους μα θη τές του Τζων Κή τιγκ και α πο μα κρύ νει τον κα κό δά σκα λο. Βα σι κό συ μπέ ρα σμα του τέ λους της ι στο ρί ας; Μπο ρεί ο κα κός του σχο λεί ου να εί ναι ο κα λύ τε ρος δά σκα λος, αλ λά ο κα λύ τε ρος δά σκα λος εί ναι ο πρώ τος που χά νει τη δου λειά του σε έ να πα ρα δο σια κό σχο λεί ο. Δε θα κρί νου με την α πόλη ξη της ι στο ρί ας, α πλά θα α ντλή σου με την ψυ χο λο γι κή διά στα ση των προσώπων σε σχέ ση με την πο λι τι κή που α κο λου θεί έ νας φο ρέ ας της, το σχο λεί ο. Έ νας μα θη τής στον Κύ κλο Των Χα μέ νων Ποι η τών, χά νει τη ζω ή του. Το ε πεισό διο α πο τε λεί κε ντρι κό ση μεί ο στην ε ξέ λι ξη και πα ρου σί α ση του θέ μα τος της ται νί ας. Εί ναι το παι δί που ε μπνεύ στη κε α πό τον Ποι η τή-δά σκα λο, προ σπά θη σε να αλ λά ξει τη ζω ή του α κο λου θώ ντας το ό νει ρό του να ε μπλα κεί σε μια θε α τρι κή ο μά δα, αλ λά ήρ θε α ντι μέ τω πο με την πο λι τική του ε ντο λο δό χου και οι κο νο μικού φο ρέ α του σχο λεί ου, του ί διου του πα τέρα. Ο πα τέ ρας-κρά τος δε δέ χε ται βε βαί ως ό τι εί ναι ο κα κός, διό τι το σχο λεί ο του πα ρέ χει ε ξου σί α, α φού πλη ρώ 5. Illich, I., Sanders, B. 1989, ΑΒC: The Alphabetization of the Popular Mind Vintage edition., και στο Illich, I 2001, Celebration of Awareness,( Erich Fromm, introduction): A call for Institutional revolution (2001), Marion Bouars Publ.

10 142 Σμαράγδα Παπαδοπούλου νει για να υπάρ χει το κο λέ γιο και να πά ρει πτυ χί ο ο γιος του. Κα κός έ τσι γί νε ται ο δά σκα λος που πή γε να αλ λά ξει και να δια τα ράξει την τά ξη των πραγ μά των. Και γι αυ τό ο κα λός δά σκα λος τι μω ρεί ται. Σε μι κρές πραγ μα τι κές στιγ μές των θεα τών αυ τής της ται νί ας που τυ χαί νει να εί ναι εκ παι δευ τι κοί θα λέ γα με ό τι η ται νί α λει τουρ γεί α ντι γρά φο ντας την σύγ χρο νη πραγ μα τι κό τη τα, λυ τρώνο ντας τον θε α τή με την ταύ τι σή του με τον ή ρω α και ε πι τε λώ ντας την κά θαρ ση της ποι η τι κής λει τουρ γί ας του λό γου (Πα πα δο πού λου 2004, ). Χα ρα κτη ριστική εί ναι και η δι δα σκα λί α για τη συγ γρα φή ποι ή μα τος που χρη σι μο ποιεί ο πρω τα γω νι στής δά σκα λος Κή τι γκ. Στον πιο φο βι σμέ νο μα θη τή που ντρέ πε ται να εκ φρα στεί χρη σι μο ποιεί μια δι δα κτι κή μέ θο δο ε ρω τα πο κρίσε ων για να α πεγκλω βί σει τον ε σω τε ρι κό κό σμο του παι διού και να το κα θιε ρώ σει για την ποιη τι κή του ι κα νό τη τα στην υ πό λοι πη τά ξη. Με αυ τόν τον τρό πο ο κα λός μα θη τής ως προς τις ε πι δό σεις στο μά θη μα ποί η σης κα θο ρί ζε ται α πό την ί δια τη μέ θο δο δι δα σκα λί ας. Ο κα λός για τους μα θη τές και κα κός για τη διοί κη ση του Κο λε γίου δά σκα λος κ. Κή τι γκ α ξιο ποιεί δι δα κτι κές για τη δι δα σκα λί α της ποί η σης που ε μπλέκουν ψυ χο κι νη τι κούς στό χους της μά θη σης. Για πα ρά δειγ μα, να κλο τσούν μια μπά λα και να λέ νε το στί χο με δύ να μη. Να περπα τούν για να α να ζη τή σουν το δι κό τους ύ φος έκ φρα σης ό πως α κρι βώς έ χουν κα θέ νας το δι κό του περ πά τημα, «Να κο λυ μπή σουν ε νά ντια στο ρεύ μα». Ο α ντι κομ φορ μι στής δά σκα λος εί ναι αυ τός που έ χει δυο ο νό μα τα, το έ να ό νομα σε συ νη θι σμέ νη μορ φή για τον τύ πο, έ χει ό μως και τον κω δι κό «Ω κα πετά νιε κα πε τά νιε», ό πως πα ρα κι νεί να τον λέ νε οι «κα λοί» μα θη τές του. «Να μά θε τε να σκέ φτε στε μό νοι σας, να χαί ρε στε τις λέ ξεις και τη γλώσ σα», συμ βου λεύ ει τους μα θη τές του. Και στη συ νέ χεια προ βαί νει σε μια πο λι τι κής φύσης δή λω ση: «Οι ι δέ ες μπο ρούν να αλ λά ξουν τον κό σμο ό,τι κι αν σας πουν». Ό ταν οι μα θη τές πα ρεκ κλί νουν α πό το σύ στη μα και α να κα λύ πτουν τη δυ νατότη τα ί δρυ σης μιας λέ σχης «Χα μέ νων Ποι η τών» οι μα θη τές α να γνω ρί ζουν τη δυ σκο λί α: «Αμ φι βάλ λω αν θα το ε νέ κρι νε η ση με ρι νή διεύ θυν ση». Αυ τό ό μως δεν τους ε μπο δί ζει να μι μη θούν το πρό τυ πο του α ντιρ ρη σί α δα σκά λου Το «ά δραξε τη μέ ρα» ως στά ση ζω ής γί νε ται ε φαλ τή ριο πα ρεκ κλί σε ων α πό το εκπαι δευτι κό σύ στη μα. Κι ό ταν οι μα θη τές ξε περ νούν το δά σκα λο στις μυ στι κές τους συ να ντή σεις ο Κή τι γκ τους ε πα να φέ ρει στο σύ στη μα υ πο δει κνύ ο ντας τη σιωπη λή ε πα νά στα ση. «Εί ναι βλα κεί α, η α πο βο λή δεν εί ναι τόλ μη, θα χά σεις ευ και ρί ες». Εί ναι μά λι στα ζή τη μα πο λι τι κής οι μα θη τές που α πορ ρί πτο νται να πη γαί νουν στην στρα τιω τι κή α κα δη μί α, σαν έ να εί δος α πό κληρων του σχο λι κού συ στή μα τος και τι μω ρη μέ νων προς σω φρο νισμό. Αυ τό το συ να ντά με και σε άλλες ται νί ες ό πως του Truffaut, στον ο ποί ο α να φε ρό μα στε στη συνέ χεια της μελέ της μας. Η έλ λει ψη ε πι κοι νω νί ας με τα ξύ γο νέ ων και παι διών τί θε ται ε πί σης α πό την πλευ ρά του κι νη μα το γρα φι κού φα κού ως αι τί α της σχο λι κής α πο τυ χί ας. Τι συμ βο λί ζει ό μως το δά σος και η σπη λιά του δα σκά λου των Νε κρών Ποι η τών:

11 Ο καλός, ο κακός και ο δάσκαλος. Γλωσσικές θεωρήσεις και διδακτικές μέθοδοι μέσα από τρία κινηματογραφικά έργα με θέμα το εκπαιδευτικό γίγνεσθαι 143 Μα κριά α πό το σχο λεί ο κρύ βε ται η ζω ή. Στο γλωσ σι κό πα ρά δειγ μα της ται νί ας μέ σα α πό τους στί χους: «Πή γα στα δά ση για τί θέ λη σα να ζή σω με σκο πό Κι ό χι ό ταν πε θά νω Να α να κα λύ ψω ό τι δεν έ ζη σα», η α ντιαυ ταρ χι κή εκ παί δευ ση ζη τά τη ζω ή και τη γνώ ση της στη φύ ση και στα βιώ μα τα έ ξω α πό τους τοίχους του σχο λεί ου. Το χω ρί ο πα ρα πέ μπει στον Αιμί λιο του Rousseau (Ρου σώ 2001), στη μά θη ση του Freire και στη βιω μα τι κή δι δα σκα λί α. Για τον Freire η γραφή και η α νά γνω ση εί ναι α δύ να το να πραγ ματο ποι η θούν, αν δε φορ τί ζο νται συ ναι σθη μα τι κά α πό τα βιώ μα τα των μα θη τευομέ νων κι αν δεν με τα βάλ λουν τον κό σμο με έ ναν τρό πο που έ χει νό η μα για τους μα θη τές.( Freire, 1998) Για τον Freire 6 που εν δε χο μέ νως κρύ βε ται ως ε μπνευ στής εκ παι δευ τι κού προ τύ που πί σω α πό τη Λέ σχη των Νε κρών Ποι η τών, μο λο νό τι ο ί διος ο παι δαγω γός φυ λα κί στη κε στη Βρα ζι λί α, αλλά κα τά φε ρε να δι δά σκει ε πι τυ χώς στο Χάρ βαρ ντ των Η ΠΑ, το νό η μα αυ τό δεν μπο ρεί πα ρά να εί ναι η πο λι τι κή ε νεργο ποί η ση και η α πό κτη ση δύ να μης εκ μέ ρους των α δυ νά των της σχο λι κής κοινω νί ας που εί ναι τα παι διά. Πρό κει ται για μια πο λι τι κή ε ξι σω τι κή, συ να δελ φι κή και βα σι σμέ νη στο διά λο γο ο ο ποί ος κα τα λή γει στην κρι τι κή συ νεί δη ση ως τη μό νη δυ να τό τη τα για τον ε ξανθρω πι σμό του αν θρώ που (Freire, 1985). Στον Κύ ριό μας με Α γά πη - To Sir, With Love, 1967, James Clavell Πρό κει ται για μια αγ γλι κή πα ρα γωγή στην ο ποί α ο μυ θι στο ριο γρά φος Clavell έ γρα ψε βα σί ζο ντας το σε νά ριό του στο έρ γο του E. Braithwaite, και πα ρή γα γε α να λαμ βά νο ντας τη διεύ θυν ση του βρε τα νι κού φιλ μ το Βρι σκό μα στε αρ κε τά χρό νια πιο πριν α πό τον Κύ κλο των Χαμέ νων Ποι η τών. Αυ τό το έρ γο ό μως δεν α να φέ ρε ται σε πα λαιό τερη εκ παι δευ τι κή πραγ μα τι κότη τα ως προς το χρό νο της α φη γη μέ νης ι στο ρί ας, στην ο ποί α ο δά σκα λος Poitier α πο φα σί ζει πέ ρα α πό τα α κα δη μα ϊ κά πρό τυ πα εκ παί δευ σης να προ χω ρή σει σε μα θή μα τα ζω ής και κα θη με ρι νής δια βί ω σης. Το κοι νω νι κό μή νυ μα για έ να σχολεί ο στο ο ποί ο η πε ριο χή στην ο ποί α βρί σκε ται κα θο ρί ζει την υ πο βι βα σμέ νη ση μα σί α του και την ε πι τυ χί α των μα θη τών του στην με τα σχο λι κή ζω ή εί ναι έκδη λο. Δεν υ πάρ χει μέλ λον για έ ναν α πό φοι το του σχο λεί ου. Το κρά τος δε βο η θά, οι μα θη τές λυ κεί ου εί ναι σχε δόν α ναλ φά βη τοι. Οι άλ λοι δά σκα λοι, οι κα λοί του εκ παι δευ τι κού συ στή μα τος, αλ λά κα κοί για τους μα θη τές δί νουν α σκή σεις προς 6. Για το έρ γο του Paulo Freire βλ. και την η λε κτρο νι κή ι στο σε λί δα του ινστι τού του Paulo Freire στη Βρα ζι λί α που εί ναι η πα τρί δα του παι δα γω γού

12 144 Σμαράγδα Παπαδοπούλου ε πί λυ ση, εμ μέ νουν στην πει θαρ χί α, ω θούν τα παι διά να α ντι γρά φουν για να μάθουν. Κά ποιος α πό τους χα ρα κτή ρες του έρ γου α πο δέ χε ται τις α ξί ες της εκπαίδευ σης: «Η εκ παί δευ ση εί ναι μειο νέ κτη μα στις μέ ρες μας». Ποιο το δι δα κτι κό μο ντέ λο του δα σκά λου που ε πι τέ λους τα κα τα φέρ νει, ώ στε να αλ λά ξει το σύ στη μα; Ο δά σκα λος δε χά νει την ψυ χραι μί α του, ού τε ό ταν ρο κα νί ζουν το τρα πέ ζι που κά θε ται, ού τε ό ταν αλ λά ζουν θέ σεις για να κά νουν φα σα ρί α. Ο ί διος δια βά ζει στο σπί τι το «teaching the slow learner» Σε κά ποια στιγ μή ό μως χά νει την ψυ χραιμί α του, αλ λά βρί σκει το χρυ σό κα νό να της ε πικοι νω νί ας με τους μα θη τές του. Τους α πευ θύ νει το λό γο ει σά γο ντας ί σους ό ρους στην ε πι κοι νω νια κή σχέ ση τους με το δά σκα λο. Άλ λες τε χνι κές δι δα σκαλί ας: Διά λο γος, προ σφώ νη ση στον πλη θυ ντι κό α νά με σά στα μέ λη της ο μά δας. Αντιμε τώ πι ση των νέ ων ως ε νη λί κων και ό χι ως α νώ ρι μων παι διών. Ο ι δα νι κός δά σκα λος σύμ φω να με την ο πτι κή γωνί α του σκη νο θέ τη δε δι στά ζει να πε τάξει τα βι βλί α στο κα λά θι των α χρή στων προ κει μέ νου να δώ σει μα θή μα τα ζω ής. Τους φέρ νει πε ριο δι κά, ορ γα νώ νει ε πι σκέ ψεις σε χώ ρους ε κτός σχο λεί ου, ό πως το μου σεί ο. Η μαθη το κε ντρι κή δι δα σκα λί α έ χει στό χο σε αυ τό το υ πο βαθ μι σμένο κοι νω νι κά μα θη σια κό πε ρι βάλ λον να προ ε τοι μά σει τα παι διά για την ί δια τη ζω ή. Να μά θουν να φέ ρο νται, να εί ναι κα θα ροί, ώ στε να μπο ρούν α ξιο πρε πώς να ζη τούν μια κα λά α μει βό με νη ερ γα σί α. Να ξέ ρουν να φτιά ξουν μια σα λά τα, μια που μό νοι τους ε τοι μά ζουν το φα γη τό τους. Η σχέ ση με το δά σκα λο α πο κτά δια προ σω πι κή διά στα ση. Συ χνά η συ ζή τη ση ο λι σθαί νει στο πώς με γάλω σε ο ί διος, πό σες δου λειές έ κα νε, πώς χρη σι μο ποιού σε τη νέ γρι κη διά λε κτο, ό πως και αυ τά τα παι διά έ χουν τη δι κή τους και ντρέ πο νται που δε μι λούν τα α ριστο κρα τι κά αγ γλι κά. Δεί χνει ό τι νοιά ζε ται πραγ μα τι κά για την τύ χη των μα θητών του και ε μπλέ κε ται συ ναι σθη μα τι κά στις κα τα στά σεις της δουλειάς. Του εκ μυ στη ρεύ ο νται προ βλή μα τα και μα θαί νουν μέ σα στις α ντι ξο ότη τες του εκπαι δευ τι κού συ στή μα τος να ε μπι στεύ ο νται το δά σκα λο. Τρεις είναι οι αρ χές που ει σά γει: Bravery, Honesty, Αmbition.(Γεν ναιό τη τα, Τι μιό τη τα, Φι λο δο ξί α). Στη διάρ κεια του μα θή μα τος τους υ πό σχε ται να μι λούν για θέ μα τα που τους εν δια φέ ρουν. «Για τη ζω ή, την ε πι βί ω ση, την α γά πη, το σεξ, το γά μο, την ε πανά σταση, για ό,τι θέ λε τε», αυ τό εί ναι το πε ριε χό με νο της δι δα κτέ ας ύ λης. Σε ό λη την ται νί α εί ναι έκ δη λα τα πο λι τι κά μη νύ μα τα και οι προ βλη μα τι σμοί για τις αν θρώ πι νες α ξί ες. «What s proper varies around the world depending on customs and climate» 7. Στην ται νί α δε λεί πουν και τα μη νύ μα τα για το ρα τσι σμό και τις ί σες ευ καιρί ες των αν θρώ πων. Μια αλ λα γή που κα τορ θώ νει ως δά σκα λος στην κοι νω νί α που ζού νε εί ναι να πά νε λευ κοί μα θη τές σε κη δεί α μαύ ρου συμμα θη τή τους. 7. «Το σωστό δια φέ ρει α πό το έ να μέ ρος του κό σμου στο άλ λο, κα θώς ε ξαρ τά ται α πό το κλί μα, α πό τα το πι κά έ θι μα».

13 Ο καλός, ο κακός και ο δάσκαλος. Γλωσσικές θεωρήσεις και διδακτικές μέθοδοι μέσα από τρία κινηματογραφικά έργα με θέμα το εκπαιδευτικό γίγνεσθαι 145 Κα θώς εί ναι και ο ί διος νέ γρος, η διά στα ση των γε γο νό των α ποκτά άλ λη βαρύ τη τα για την ε ξέ λι ξη των πραγ μά των. Η ται νί α βρί θει ε πει σοδί ων στα ο ποί α ο κα λός δά σκα λος τα πει νώ νε ται α πό τους μα θη τές του, α γνο εί τα πι κρό χο λα σχό λια συ να δέλ φων προ κει μέ νου να κά νει τη δια φο ρά με προ σω πι κό πά ντα κόστος και με α μοι βή την α πο δο χή του α πό τους μα θη τές του. Στο τέ λος της ται νί ας εί ναι χα ρα κτη ρι στι κό ό τι α πορ ρί πτει μια κα λύ τε ρα α μει βό με νη ερ γα σί α πά νω στο α ντι κεί με νο των σπου δών του ως μη χα νι κός για να αλ λά ξει την κοι νω νί α ως δά σκα λος. Ε πι τε λεί κοι νω νι κό έρ γο και προ βάλ λε ται το πρό τυ πο του α φα νούς ή ρω α-δα σκά λου που σώ ζει την κοι νωνί α εις βά ρος της δι κής του ε παγ γελ μα τι κής α νέ λι ξης. Και αυτός εί ναι α σφα λώς έ νας α κό μη μύ θος που εκ φρά ζει η πα ρα γωγή αυ τή. Θα μπο ρού σε κα νείς να υ πο στη ρί ξει ό τι πρό κει ται για μια προ πα γανδι στι κή κραυ γή βρε τα νι κής α πό γνω σης α πέ να ντι στην φτώ χια και την α νερ γί α της συ γκε κριμέ νης ε πο χής και πε ριο χής. Θα μπο ρού σε πά λι να υ πο στη ρί ξει ό τι δεν α πο τελεί ρε α λι στι κή έκ βα ση το φι νά λε της ι στο ρί ας. Ο πωσ δή πο τε ό μως το έρ γο έχει τις πιο δυ να τές πε ρι γρα φές δι δα κτι κής προ σέγ γι σης εκ παι δευ τι κών στό χων στους ο ποί ους εί ναι σα φής η ε πί δρα ση του John Dewey ως παι δα γω γού μιας ε πο χής σύγ χρο νης της ται νί ας αυ τής που ε πη ρέ α σε βα θύ τα τα τον αγ γλοσα ξονι κό κό σμο. Ο ι σχυ ρά αν θρω πι στι κός προ σα να το λι σμός της εκ παι δευ τι κής δια δι κα σί ας η ο ποί α πε ρι γρά φε ται στην ται νί α «Στον Κύ ριό μας με Α γά πη» δεν α πο τε λεί έκ πλη ξη, αν σκε φτεί κα νείς ό τι εκ φρά ζει το τέ λος μιας δε κα ε τίας που άλ λα ξε πολ λά συ ντη ρη τι κά στοι χεί α, (έ στω κι αν το μυ θι στό ρη μα στο οποί ο στηρί χτη κε το σε νά ριο α να φέ ρε ται στη δε κα ε τί α του 1940), σε το μείς του πο λι τι κού και ι διω τι κού βί ου α ντι με τω πί ζο ντάς τον πιο αι σιό δο ξα α πό τα άλλα δυο έρ γα, που α πα σχό λη σαν τη με λέ τη μας. Σε σχέ ση με την ε πί δρα ση στην πε ρι γρα φή της δι δα κτι κής πρά ξης ό πως προ α να φέρ θη κε στα πρό τυ πα του Dewey (Dewey 1997) ο οποί ος έ δρα σε δέ κα με εί κο σι χρό νια πριν την προ βο λή της ται νί ας και συ νεπώς η φή μη του και η α πο δο χή του ως και νο τό μου στη μά θη ση και το σχολι κό κόσμο βρι σκό ταν στο α πό γειο, θα πρέ πει να το νί σου με τα ε ξής χα ρα κτηρι στικά που ο Poitier με τα φέ ρει λε κτι κά στην ται νί α, για να δι καιο λο γή σου με το ε πι χεί ρη μά μας. Η αλ λα γή που προ τεί νε ται για δη μο κρα τι κή με τα χεί ρι ση και ι σότη τα στα μέ λη της τά ξης, στην ο ποί α ό λοι α πο κα λού νται κυ ρί ες και κύ ριοι και ό χι μό νο ο δά σκα λος, εί ναι κα θα ρά στοι χεί ο της παι δα γω γι κής του Dewey. (Dewey 1982) Θε ω ρεί ται ο άν θρω πος που άλ λαξε την εκ παί δευ ση των Η ΠΑ ε νά ντια στον α ντιαυ ταρ χι σμό, με έμ φα ση στον πει ρα μα τι σμό και ευε λι ξί α στα προ γράμ μα τα του σχο λεί ου. Στην ται νί α α να φέρε ται α πό τους δα σκά λους το σχό λιο για τον κα λό δά σκα λο: «Μα τι εί ναι αυ τό που κά νεις; Έ να πεί ρα μα; Μί α άλ λη σα φής ε πί δρα ση στο προ φίλ του εκ παι δευ τι κού που έ χει πρω τα γωνι στι κό ρόλο στην γλωσ σι κή με λέ τη της ται νί ας αυ τής εί ναι α πό τον Neill (Nηλ 1976). Ο δά σκα λος συμ βου λεύ ει το μα θη τή του που κιν δυ νεύ ει να τι μω ρη θεί, για τί α ντέ δρα σε στην πρό κλη ση να βλέ πει έ ναν κα κό δά σκα λο να κα τα πιέ ζει

14 146 Σμαράγδα Παπαδοπούλου και να κα κο ποιεί συμ μα θη τή του στο μά θη μα της γυ μνα στι κής: «Αν πας να ζητή σεις συγ γνώ μη α πό το δά σκα λο της γυ μνα στι κής ε πει δή φο βά σαι, τό τε εί σαι παι δί και ό χι ά ντρας». Προ η γουμέ νως έ χουν υ πο σχε θεί στην τά ξη να φέ ρο νται ο έ νας στον άλ λον με α γά πη και σε βα σμό ως υ πεύ θυ νοι ε νή λι κες. Εί ναι φα νερή η παι δα γω γι κή ε πιρ ρο ή του δι δα κτι κών με θό δων του Neill στο πρό τυπο του δα σκά λου-ή ρω α της ται νί ας. Προ σπα θεί να τους βο η θή σει να πιά σουν μια α ξιο πρε πή δου λειά, ό ταν α πο φοι τή σουν και να μη φο βού νται. Στον μα θη τή που ή ταν ο πιο δύ σκο λος, αλ λά ε πη ρέ α ζε και την υ πό λοι πη τά ξη βρί σκει δου λειά μέ σα στο σχο λεί ο, ως εκ παι δευ τής του μποξ. Προ η γου μέ νως, έ χει α να με τρη θεί μα ζί του στο ά θλη μα και ο δά σκα λος ( Poitier) α πλώς α μύ νε ται στα χτυ πή μα τα του μα θη τή του. Ο εκ παι δευ τής νι κά, ω στό σο, δη λώ νο ντας σα φώς την υ πε ρο χή του. Έ τσι, ο κα κός μα θη τής πεί θε ται α πό την κα λή συ μπε ρι φο ρά του δα σκάλου του. Η ί δια ά πο ψη σε σύ γκρι ση με την εκ παι δευ τι κή πραγ μα τι κό τη τα πέ ρα της κι νη μα το γρα φι κής, κυ ριαρ χεί και στον Neill: «Ευ χα ρι στιέ μαι να γί νο νται ευ τυχι σμέ να και να περ πα τούν με το κε φά λι ψη λά. Παι διά που γνώ ρι σαν τη δυ στυχί α, γε μά τα φό βο και μί σος. Το αν θα γί νουν κα θη γη τές πα νε πι στη μί ου ή υ δραυλι κοί δε με νοιά ζει.» (Neill 1993,67). Το σχο λεί ο του East Quay ό πως πε ρι γρά φε ται στην ται νί α εί ναι έ να σχο λεί ο με μη προ νο μιού χα παι διά, α κριβώς σαν αυ τά δη λα δή που έ χει ο Neill στις πε ρι γρα φές του. Το ί διο συμ βαί νει με συμ βο λι κό κα θα ρά τρό πο στο τέ λος της ε πό με νης ται νί ας που θα μας α πασχολή σει στη συ νέ χεια. Τα τε τρα κό σια χτυ πή μα τα - Quatre cents coups, Les 1959, Truffaut, Fr. Πρό κει ται για μια ται νί α που χρονο λο γεί ται στις αρ χές της δε κα ε τί ας του Πιο συ γκε κρι μέ να γυ ρί στη κε το Η ει κό να του γαλ λι κού γί γνε σθαι στην εκ παί δευ ση δη λώ νει μια πο λι τι κή κα τά στα ση υ περ βο λι κής για τις μέ ρες μας αυ στη ρό τη τας, που και πά λι με ταφρά ζε ται σε μί α μι κρο γρα φί α της αυ ταρ χικής κοι νω νί ας. Τα «κα κά» παι διά/μαθη τές πη γαί νουν με την πιο μι κρή αι τί α σε σω φρο νι στι κά ι δρύ μα τα. Οι τα κτι κές γνω στές και α πό το ελ λη νι κό σύ στη μα εκ παί δευ σης της ί διας ε πο χής. Ο μι κρός Α ντουάν γρά φει τι μω ρί α «δεν θα λερώ σω ξα νά τον τοί χο», μέ νει μέ σα στο διά λειμ μα. Τα παι διά μα θαί νουν α ντιγρά φο ντας α πό τον πί να κα, κο ρο ϊ δεύ ουν το δά σκα λο πί σω α πό την πλά τη του για τί μι σούν τον κα τα πιε στή τους. Στην ται νί α αυ τή δεν υ πάρ χει πρό τυ πο κα λού δα σκά λου, ού τε κα λού γο νέ α. Υ πάρ χει μό νο ο μα θη τής που κι νεί ται με τα ξύ καλού και κα κού προ σπα θώ ντας να ε πι βιώ σει στο πε ρι βάλ λον του κλέ βο ντας ή λέγο ντας ψέ μα τα. Άλ λο τε πλα στο γρα φεί τη δι καιο λο γί α για το σκα σιαρ χεί ο από το σχο λεί ο, άλ λο τε λέ ει στους δα σκά λους ό τι πέ θα νε η μα μά του, κλέ βει τη γρα φο μη χα νή του θε τού πα τέ ρα του και χρή μα τα α πό τη για γιά του. Ο δά σκαλος κα τα λή γει σε πο λι τι κά συ μπε ρά σμα τα:«μα πώς θα κα τα ντή σει η Γαλ λί α ά ραγε με τά α πό δέ κα χρό νια».

15 Ο καλός, ο κακός και ο δάσκαλος. Γλωσσικές θεωρήσεις και διδακτικές μέθοδοι μέσα από τρία κινηματογραφικά έργα με θέμα το εκπαιδευτικό γίγνεσθαι 147 Τα κοι νω νι κά προ βλή μα τα που θί γο νται μέ σα α πό την οι κο γέ νεια του Α ντουάν εί ναι η φτώ χια, η κα τα κραυ γή της α νύ πα ντρης μη τέ ρας. Το πε ρι βάλ λον της αίθου σας μαρ τυ ρά την ε γκα τά λει ψη του ω ραί ου στην πό λη της μό δας. Τοί χοι πο τισμέ νοι με νε ρό, έ νας ά θλιος χάρ της κρε μα σμέ νος στον τοί χο, δα σκα λο κεντρι κή δι δα σκα λί α ό που τα παι διά ε πα να λαμ βά νουν φρά σεις, γρά φουν δια γωνί σμα τα α σκού με να στην α πο μνη μό νευ ση. Εί ναι φα νε ρή η έλ λει ψη γλωσ σι κής ε πι κοι νωνί ας στους ή ρω ες. Η μη τέ ρα του ή ρω α της ται νί ας πα ρα δέ χε ται: «Στο σχο λεί ο δε δι δά σκουν τί πο τε χρή σι μο. Άλ γε βρα, φυ σι κή Στη ζω ή δε χρη σιμεύ ουν σε πολ λούς. Αλ λά τα γαλ λι κά; Πά ντα έ χου με να γρά ψου με γράμ μα τα» λέ ει η μητέ ρα στο γιο της. Χα ρα κτη ρι στι κό εί ναι πως ε νώ ο Α ντουάν κά νει προ σπά θεια και γρά φει καλά στην έκ θε ση μα θαί νο ντας α πέ ξω το α πό σπα σμα του Balzac, ο δά σκα λος δεν πι στεύ ει ό τι δεν α ντέ γρα ψε και αυ τή η κα χυπο ψί α α πο βαί νει μοι ραί α για την τύ χη του α δύ να μου μα θη τή, ο ο ποί ος ε πι πλήτ τε ται ως λο γο κλό πος. Θα πά ει σε στρα τιω τι κή σχο λή, σε πρυ τα νεί ο, ό πως α να φέ ρε ται και σε προ η γού με νη ται νί α με λέ της μας ή ε σώ κλει στος. Η μη τέ ρα του παι διού φέ ρει και τη νέ α τά ση στην εκ παί δευ ση, α να ντίρ ρη τα φε ρέ φω νο της εκ παί δευ σης του συ νο μή λι κου με το Truffaut, του παι δα γω γού που γεν νή θη κε στα Γαλ λι κο-ι τα λι κά σύ νο ρα κα θο ρίζο ντας και την γαλ λό φω νη εκ παί δευ ση με έναν προ σα να το λι σμό στην τε χνι κή εκ παί δευ ση. Η κα τα ξί ω ση της τε χνι κής εργα σί ας εί ναι μό δα στη Γαλ λί α του Truffaut και αυ τό α πο τυ πώ νε ται στα λό για της μη τέ ρας που ε πι σκέ πτε ται τον τι μω ρημέ νο γιο της στο ί δρυ μα που κλεί νε ται α φού συλ λη φθεί ως μι κρός κακο ποιός α πό την α στυ νο μί α: «Εί μα στε έ τοι μοι να σε πά ρου με σπί τι. Να δουλέ ψεις ως τε χνί της του ξύ λου».πρό κει ται ό μως για άλ λη μια πο λι τι κή έ ντα ξης των α πείθαρ χων παι διών στην εκ με τάλ λευ ση για φτη νή ερ γα σί α, πράγ μα που ο Truffaut δε θί γει, αλ λά υ πο νο εί στην ται νία. Μι λά, ε ξάλ λου, για γε γο νό τα ε νός σύγ χρο νου κό σμου. Έ τσι, ο μι κρός Α ντουάν που δε βρί σκει διέ ξο δο στην κοι νω νί α της με τα πο λε μι κής Γαλ λί ας, το σκάει για άλ λη μια φο ρά στη ζω ή του α να ζη τώ ντας προ σω ρι νά μια κα λύ τε ρη λύ ση για ε πι βί ω ση. Και ε δώ κά νει το θαύ μα του ως τέ χνη ο γαλ λι κός κι νη μα το γράφος κά τι που δε συ να ντά με σε προη γού με νες ται νί ες. Τρέ χο ντας να ξε φύ γει από τα δε σμά του σχο λεί ου και του σω φρο νι σμού της ά δι κης κοι νω νί ας ο μι κρός Α ντουάν φτά νει για πρώ τη φο ρά στη θά λασ σα. Προ η γου μέ νως έ χει πει ό τι αυ τό εί ναι το ό νει ρό του: να δει θάλασ σα έ στω και για μια φο ρά. Αν η θά λασ σα ως συμ βο λι κή γλώσ σα του έρ γου α ντι προ σω πεύ ει την ε λευ θερία και την εί σο δο στη ζω ή, το μή νυ μα του Truffaut για το εκ παι δευ τι κό σύ στη μα εί ναι μάλ λον δυ σοί ω νο. Ο μι κρός μα θη τής βρί σκει τη ζω ή μό νο ό ταν κα τα φέρνει να βρε θεί μα κριά α πό τη σχολι κή ε πι τή ρη ση. Και αυ τή εί ναι μια ά πο ψη που θέ λει τον άν θρω πο να ε πι στρέφει στη φύ ση και να γεύ ε ται τις χα ρές της ζω ής μέ σα α πό αν θρω πι στι κές προσεγ γί σεις της γνώ σης. Στο εν λό γω έρ γο βρί σκει