είσε μποπούν να βελσιώςοτν σην πνετμασική και ςψμασική ετεξία, πάνσα βέβαια όσαν κασαναλώνονσαι

Transcript

1 Ο Χαρίλαοσ Δημοςθενόπουλοσ είναι Προϊςτάμενοσ Διαιτολογικοφ Τμήματοσ του Γενικοφ Νοςοκομείου Αθηνών «Λαϊκό» και επιςτημονικόσ υπεφθυνοσ ςτο «Κζντρο Διατροφικήσ Αγωγήσ» Αμπελοκήπων. Αποφοίτηςε από το Τμήμα Βιολογίασ του Αριςτοτελείου Πανεπιςτημίου Θεςςαλονίκησ ενώ ζλαβε δφο μεταπτυχιακοφσ τίτλουσ, Postgraduate Diploma in Dietetics (PGDipDiet) από το Leeds Metropolitan University και Master of Medicine and Science in Human Nutrition (MΜedSci) από το University of Sheffield. Κατζχει Πιςτοποιητικό Επιθεωρητοφ HACCP από το Γεωπονικό Πανεπιςτήμιο και την TUV AUSTRIA. Με σον όπο «λεισοτπγικά» (functional foods ή nutraceuticals), φαπακσηπίζοτμε σα σελετσαία φπόνια, όλα εκείνα σα σπόυιμα, υτςικά (δηλαδή σπόυιμα σηρ καθημεπινήρ μαρ διασπουήρ, μη γενεσικά σποποποιημένα) ή εμπλοτσιςμένα, σα οποία έφοτν ςύμυψνα με μελέσερ και επίςημα επιςσημονικά ετπήμασα, ςτγκεκπιμένερ ετεπγεσικέρ επιδπάςειρ ςε μία ή πεπιςςόσεπερ παπαμέσποτρ τγείαρ. Είναι σπόυιμα ποτ ο κάθε κασαναλψσήρ μποπεί να ππομηθετσεί και σα οποία πεπιέφοτν ένα θπεπσικό ή θπεπσικό ςτςσασικό ποτ να επιδπά θεσικά ςε κάποια λεισοτπγία σοτ οπγανιςμού και για ατσό πολλοί σα φαπακσηπίζοτν και ψρ «διασπουικά θεπαπετσικά σπόυιμα». Σσα σπόυιμα ατσά έφει γίνει ςτνήθψρ πποςθήκη βισαμινών, ιφνοςσοιφείψν και εξειδικετμένψν άλλψν οτςιών με ειδική δπάςη, π.φ. ςσεπόλερ, ψ3 λιπαπά οξέα, πποβιοσικά. είσε έφοτν τποςσεί σποποποίηςη έσςι ώςσε να ατξηθεί η πεπιεκσικόσησα σοτρ ςσο οποιοδήποσε ςτςσασικό σοτρ πποςδίδει σο όυελορ για σην τγεία σοτ κασαναλψσή (π.φ. αβγά πλούςια ςε ψ3, λόγψ σποποποιημένηρ ποιόσησαρ σπουήρ ςσιρ κόσερ και υσψφά ςε φοληςσεπόλη), είσε έφοτν εμπλοτσιςσεί με ένα νέο ςτςσασικό με θεσική δπάςη ςσην τγεία (εμπλοτσιςμόρ γαλακσοκομικών με αςβέςσιο ή ςίδηπο), είσε έφοτν τποςσεί ανσικασάςσαςη ή ακόμα και πλήπη αυαίπεςη ενόρ βλαβεπού ςτςσασικού σο οποίο θεψπείσαι επιζήμιο (π.φ. αυαίπεςη κοπεςμένοτ λίποτρ από ένα αλλανσικό και πποςθήκη ελαιολάδοτ), είσε σέλορ έφοτν εμπλοτσιςσεί με ένα ςτςσασικό ποτ ςτμβάλει ςση διασήπηςη σψν ψυέλιμψν επιπσώςεψν σηρ κασανάλψςηρ σοτ λεισοτπγικού σπουίμοτ. είσε ςτμβάλοτν ςση βελσίψςη σηρ κασάςσαςηρ σηρ τγείαρ και σηρ ετημεπίαρ (π.φ. μειώνονσαρ ση φοληςσεπίνη, ππολαμβάνονσαρ σην οςσεοπόπψςη, πτθμίζονσαρ σην απσηπιακή πίεςη), είσε παίζοτν ςημανσικό πόλο ςσην ππόληχη ή ςση μείψςη σοτ κινδύνοτ εμυάνιςηρ ςτγκεκπιμένψν αςθενειών (καπκίνορ, διαβήσηρ, ςσευανιαία νόςορ, τπέπσαςη) λόγψ ύπαπξηρ κάποιψν οτςιών ςε ατσά, είσε μποπούν να βελσιώςοτν σην πνετμασική και ςψμασική ετεξία, πάνσα βέβαια όσαν κασαναλώνονσαι

2 σοτ ΟΗΕ, σο Στμβούλιο σηρ Ετπώπηρ και ςσο πλαίςιο μιαρ ιςοπποπημένηρ διασπουήρ εθνικοί πτθμιςσικοί υοπείρ πποβαίνοτν και από ςτγκεκπιμένερ ομάδερ σοτ γενικού πληθτςμού ποτ σα έφει ανάγκη. Οι ειδικά σποποποιημένερ, με σοτρ παπαπάνψ σπόποτρ, ςτνθέςειρ σψν ποικίλψν λεισοτπγικών σπουίμψν επιδπούν τγιεινά ςε υτςιολογικέρ λεισοτπγίερ σοτ οπγανιςμού, όπψρ καλύσεπη πέχη, μείψςη λιπιδίψν αίμασορ, καλύσεπη ενσεπική λεισοτπγία, ππόληχη καπκίνοτ και βελσιώςειρ ςσοτρ μεσαβολικούρ πτθμούρ, πίεςη σοτ αίμασορ, ενεπγειακά επίπεδα κλπ. Ππόκεισαι δηλαδή για σπόυιμα ποτ έφοτν ςφεδιαςσεί με σέσοιο σπόπο από ση βιομηφανία, με ση ςτμβολή σηρ επιςσήμηρ σηρ Διασπουήρ, ώςσε να παπέφοτν όυελορ για σην τγεία, πέπα από σα θπεπσικά ςτςσασικά ποτ ούσψρ ή άλλψρ πεπιέφοτν (μακποθπεπσικά ή μικποθπεπσικά), και σα οποία αςυαλώρ είναι απαπαίσησα για σον οπγανιςμό μαρ. Βαςικό φαπακσηπιςσικό, αλλά και επιδίψξη σηρ Βιομηφανίαρ είναι αςυαλώρ σα πποωόνσα ατσά να έφοτν σην ίδια όχη, άπψμα και γεύςη με σα ανσίςσοιφα ςτμβασικά, έσςι ώςσε να κασαναλώνονσαι ετκολόσεπα από σον αγοπαςσή. Αν και σα λεισοτπγικά σπόυιμα είναι ένα ςφεσικά νέο δεδομένο για ση διασπουή μαρ, τπάπφει ήδη ένα πολύ ατςσηπό νομοθεσικό πλαίςιο και έναρ ατςσηπόρ κανονιςμόρ ςε ιςφύ από σην 1η Ιοτλίοτ σοτ 2007, από σην ΕΕ ςφεσικά με σην επιςήμανςη σψν σπουίμψν και σον σπόπο διαυήμιςηρ σψν θεσικών ιςφτπιςμών ατσών σψν πποωόνσψν, σο οποίο και έφει εναπμονιςθεί με σο δίκαιο σηρ κάθε φώπαρ μέλοτρ, όπψρ και σηρ φώπαρ μαρ. Επίςηρ, ο διεθνήρ οπγανιςμόρ Codex Alimentarius σοτ FAO / WHO (Food and Agriculture Organization-Οπγανιςμόρ Τπουίμψν και Γεψπγίαρ / World Health Organization-Παγκόςμια Οπγάνψςη Υγείαρ) ςσαδιακά ςση θέςπιςη πολύ ςτγκεκπιμένψν κανόνψν, ώςσε να διαςυαλίςοτν και να πποςσασέχοτν σον κασαναλψσή. Για να κτκλουοπήςει ςσην Ετπψπαωκή αγοπά ένα νέο λεισοτπγικό σπόυιμο, ππέπει η παπαγψγόρ εσαιπεία να κασαθέςει ςσην EFSA πλήπη υάκελο με ςσοιφεία ςφεσικά με σην επιςσημονική σεκμηπίψςη όλψν σψν τγιεινών ιδιοσήσψν (health claims) ποτ αναγπάυονσαι ςσιρ ςτςκεταςίερ. Τόςο η ΕΕ, όςο και σο Διεθνέρ Ινςσισούσο Βιολογικών Επιςσημών (ILSI), ποτ αςφολούνσαι με σην Επιςσήμη σψν Λεισοτπγικών Τπουίμψν ςσην Ετπώπη (FUFOSE), έφοτν επιςημάνει δύο βαςικά φαπακσηπιςσικά, σα οποία είναι ύχιςσηρ ςημαςίαρ για σα λεισοτπγικά σπόυιμα: 1) σο οποιοδήποσε πποωόν κτκλουοπεί ςσην αγοπά ψρ «λεισοτπγικό σπόυιμο», με οποιαδήποσε επιςήμανςη θα ππέπει να είναι βαςιςμένο ςε έγκτποτρ δείκσερ βελσίψςηρ σηρ λεισοτπγίαρ-ςσόφοτ. 2) σο οποιοδήποσε πποωόν κτκλουοπεί ςσην αγοπά ψρ «λεισοτπγικό σπόυιμο», να είναι βαςιςμένο ςε έγκτποτρ δείκσερ σψν ενδιάμεςψν παπαμέσπψν σηρ αςθένειαρ, ή ακόμα και σηρ ίδιαρ σηρ αςθένειαρ. Δεδομένοτ όσι ο κασαναλψσήρ ππέπει να πποςσασεύεσαι από σην παπαπλανησική διαυήμιςη, αλλά και να είναι βέβαιορ για σην ετεπγεσική δπάςη σοτ κάθε σπουίμοτ, είναι απαπαίσησο ςσην εσικέσα και ςση ςτςκεταςία σοτρ: να τπάπφοτν όλερ οι απαπαίσησερ επιςημάνςειρ ςφεσικά με σα ουέλη σοτ πποωόνσορ για σην τγεία, ποτ να βαςίζονσαι ςε επιςσημονικέρ αποδείξειρ 2

3 να μην τπάπφοτν παπαπλανησικά ςφόλια ή σηρ ππόληχηρ σψν αςθενειών, καθώρ και ση επιςημάνςειρ, ποτ να ψθούν ςσην αγοπά νέα νομοθεςία ποτ επισπέπει σην ετκολόσεπη σοτ. είςοδό σψν λεισοτπγικών σπουίμψν ςσην Ιδανικά ππέπει να αποδεικνύεσαι αγοπά. επιςσημονικά όσι η εκάςσοσε «ενεπγή» οτςία αποππουάσαι από σον οπγανιςμό ή υσάνει ςσο ςημείο όποτ μποπεί να δπάςει. Ππέπει επίςηρ να αποδεικνύεσαι όσι η κασανάλψςη σοτ σπουίμοτ ςσιρ ςτνήθειρ ποςόσησερ έφει Κάποια από σα πιο φαπακσηπιςσικά και ψυέλιμη δπάςη για σον οπγανιςμό, π.φ. καινοσόμα λεισοτπγικά σπόυιμα είναι σα μειώνει σην πίεςη σοτ αίμασορ, ή όσι μποπεί παπακάσψ: να μεσπηθεί η θεσική σοτ επίδπαςη ςε κάποιον βιοφημικό δείκση, π.φ. ςσην 1) Πποωόνσα γάλακσορ ποτ έφοτν τποςσεί φοληςσεπόλη. ζύμψςη, γιαούπσια με πποβιοσικέρ καλλιέπγειερ ποτ φαπακσηπίζονσαι «ζψνσανά» (πεπιέφοτν ζψνσανούρ ετεπγεσικούρ μικποοπγανιςμούρ και πποβιοσικά βακσηπίδια) και σα οποία Τα λεισοτπγικά σπόυιμα αποκσούν διαπκώρ βελσιώνοτν ση λεισοτπγία σοτ πεπσικού όλο και μεγαλύσεπο μεπίδιο ςση διεθνή αγοπά ςτςσήμασορ. Οι πποβιοσικοί οπγανιςμοί είναι και είναι ςίγοτπο όσι σο μεπίδιο ατσό θα ανθεκσικοί ςση διαδικαςία σηρ πέχηρ και ατξηθεί ακόμα πεπιςςόσεπο σα επόμενα έση. πεπνούν ςσο ένσεπο, όποτ και αςκούν σην Το 2010 τπολογίζεσαι όσι σο ύχορ σψν ετεπγεσική σοτρ δπάςη. Σσα πποβιοσικά πψλήςεψν σοτρ θα υσάςει σα διρ γαλακσοκομικά πποωόνσα, ανήκοτν κτπίψρ ετπώ, ςύμυψνα με σα ςσοιφεία από σο ςσα γένη Lactobacillus και Bifidobacterium. Functional Food Market Assessment 2008, ενώ 2) Μαλακέρ μαπγαπίνερ, γιαούπσι, στπί ςε σο 2005 ήσαν μόλιρ 54.3 διρ. Σύμυψνα με μοπυή κπέμαρ, σα οποία είναι εμπλοτσιςμένα ππόςυαση έπετνα από σο Χαποκόπειο κασάλληλα ώςσε να αποσελούν πηγέρ Πανεπιςσήμιο τπολογίζεσαι όσι πάνψ από υτσικών ςσεπολών και ςσανολών, οι οποίερ 800 λεισοτπγικά σπόυιμα βπίςκονσαι ατσή ση ςύμυψνα με απκεσέρ επιςσημονικέρ μελέσερ ςσιγμή ςσα πάυια σψν ελληνικών ςούπεπ μειώνοτν ση φοληςσεπόλη και κασά ςτνέπεια μάπκεσ. και σον κίνδτνο για καπδιοπάθεια. 3) Πποωόνσα με ανσιοξειδψσικούρ παπάγονσερ Γιασί όμψρ ςτμβαίνει ατσό; Τα αίσια είναι π.φ πουήμασα με υπούσα και λαφανικά. πολλά και ςφεσίζονσαι κτπίψρ με σην αύξηςη 4) Χτμοί, μαπγαπίνερ και μπάπερ με ψ3 ή και διαυοποποίηςη σψν κασαναλψσικών ακόμα και αβγά πλούςια ςε λιπαπά οξέα επιθτμιών, σιρ διαδοφικέρ διασπουικέρ ψμέγα-3 (ποτ αν κασαναλψθούν 3-4 υοπέρ κπίςειρ και ςκάνδαλα, σην εύπεςη σην εβδομάδα) παπέφοτν σην ςτνιςσώμενη καινοσόμψν σπόπψν παπαγψγήρ και μεθόδψν ποςόσησα ψ-3 λιπαπών οξέψν για ση μείψςη εμπλοτσιςμού όλψν σψν λεισοτπγικών σοτ κινδύνοτ καπδιοπάθειαρ. σπουίμψν, σην επιβάπτνςη σηρ τγείαρ λόγψ 5) Γαλακσοκομικά πποωόνσα ή πουήμασα σοτ σπόποτ ζψήρ, σην αύξηςη σοτ κόςσοτρ φτμού για σον έλεγφο σηρ τχηλήρ πίεςηρ ποτ σηρ τγειονομικήρ πεπίθαλχηρ και ση ςημαςία παπαςκετάζονσαι με σην πποςθήκη 3

4 πεπσιδίψν, ποτ είναι γνψςσά ψρ καζοκινίνερ σπόυιμο ατσό και όσι ατσό κπίνεσαι ή με σην πποςθήκη καλίοτ ανσίςσοιφα. ετεπγεσικό για σην πεπίπσψςή σοτ. 6) Δημησπιακά ππψινού εμπλοτσιςμένα με Είναι ςημανσικό να ανσιπεσψπίζει πιο υτλλικό οξύ ποτ ςτμβάλοτν ςση μείψςη σοτ ςυαιπικά σο κάθε λεισοτπγικό σπόυιμο και να κινδύνοτ εμυάνιςηρ γέννηςηρ βπευών με μην ςσηπίζεσαι μόνο ςση μια ςτγκεκπιμένη πποβλήμασα σοτ νετπικού ςψλήνα (π.φ. δπάςη σοτ. Έσςι η κασανάλψςη ενόρ διςφιδή πάφη). πποωόνσορ όπψρ η μαπγαπίνη με ςσεπόλερ ή 7) Ψψμί, μπάπερ από μούςλι εμπλοτσιςμένα ςσανόλερ από ένα παφύςαπκο άσομο με με ιςουλαβόνερ, η πποςθήκη σψν οποίψν τχηλή φοληςσεπόλη αίμασορ, είναι μια μειώνει πιθανά σον κίνδτνο καπκίνοτ σοτ επιλογή ποτ θα έππεπε να διεπετνηθεί, μαςσού και σοτ πποςσάση, καπδιοπαθειών δεδομένοτ όσι πέπα από σο όποιο όυελορ για και οςσεοπόπψςηρ. σα λιπίδια θα σοτ πποςδώςει και επιπλέον θεπμίδερ. Ή η ςύςσαςη για κασανάλψςη αλλανσικών πλούςιψν ςε ελαιόλαδο-υσψφών ςε ζψικό λίπορ, από καπδιοπαθείρ είναι επίςηρ ένα θέμα ποτ ο κασαναλψσήραςθενήρ θα ππέπει να ςτζησήςει με σον Πποάγοτν σην τγεία και ενιςφύοτν σην ειδικό (γιασπό ή διαισολόγο), ειδικά αν ποιόσησα ζψήρ. πποηγοτμένψρ δεν κασανάλψνε αλλανσικά ή Ενιςφύοτν σο αμτνσικό ςύςσημα σοτ σέσοιοτ είδοτρ σπόυιμα. οπγανιςμού. Στμβάλοτν ςσον πεπιοπιςμό πολλών αςθενειών. Στμπληπώνοτν μια ανεπαπκή και μηιςοπποπημένη 1) 1 EU Commission DG SANCO (2002). Draft διασπουή ειδικών ομάδψν σοτ proposal for regulation of the European γενικού πληθτςμού. Parliament and of the Council on nutrition, Στμβάλοτν ςση μείψςη σοτ κόςσοτρ σηρ functional and health claims made on foods. ιασπουαπμακετσικήρ πεπίθαλχηρ. Working document 1832/ ) Ashwell, M. (2001). Functional foods: a simple scheme for establishing the scientific basis for all claims. Public Health Nutrition 4, Ο κασαναλψσήρ, ποτ αποσελεί και σον άμεςα 3) Diplock, A., Aggett, P., Ashwell, M. et al. ενδιαυεπόμενο, ππέπει να είναι (1999). Scientific Concepts of Functional Foods επιυτλακσικόρ και ιδιαίσεπα ςκεπσικόρ ππιν in Europe: Consensus Document. British αγοπάςει κάποιο λεισοτπγικό πποωόν. Τα Journal of Nutrition 81(No 4): S1-S27. σπόυιμα ατσά αποσελούν ςαυώρ μια 4) Louise A. Berner and Joseph A. O'Donnell, εναλλακσική διασπουική λύςη, αλλά θα Functional foods and health claims legislation: ππέπει να κασαναλώνονσαι με πολλή applications to dairy products, Dairy and Food πποςοφή. Ακόμα καλύσεπα, ο τποχήυιορ Culture Technologies 8 (1998), κασαναλψσήρ θα ππέπει να ςτμβοτλεύεσαι 5) Mary Ellen Sanders, Overview of κάποιον ειδικό (π.φ. σο διαισολόγο σοτ), έσςι functional foods: emphasis on probiotic ώςσε να είναι ςίγοτπορ όσι φπειάζεσαι σο 4

5 bacteria, Dairy and Food Culture Technologies 8 (1998), ) Scientific Concepts of Functional Foods in Europe Consensus Document British Journal of Nutrition (1999), 81, S1 S27. 5