Proxecto CONSOLIDACIÓN FINANCEIRA E CAMBIO DE MODELO DE CRECEMENTO E EMPREGO. Informe económico e financieiro

Transcript

1 CONSOLIDACIÓN FINANCEIRA E CAMBIO DE MODELO DE CRECE

2

3 I. CONSOLIDACIÓN FINANCEIRA E CAMBIO DE MODELO DE CRECE Os Orzamentos Xerais da Comunidade Autónoma de Galicia para son un dos retos máis importantes da nosa historia recente. Malia ser as quintas contas consolidadas que non medran e contar, por tanto, cunha estreita marxe de manobra. representan un paso adiante hacia un cambio de modelo de crecemento e emprego implementando o plano estratéxico de Galicia e a estratexia europa 2020 adaptada á estrutura económica da nosa comunidade autónoma. 1.O proceso de consolidación fiscal levado a cabo polas finanzas autonómicas garante a estabilidade macroeconómica, posibilita a saida da recesión e senta as bases para a iniciar unha senda de crecemento sostible e estable no que o orzamento da comunidade opera como unha solución e non como un problema (en forma de efecto expulsión do financiamento privado ou de impagos públicos). Tal e como se indica no apartado I.1.4 Galicia sae da recesión xa no 2013 e goza dunha mellor situación macroeconómica e financeira para apluntalar as novas políticas de crecemento e emprego partindo da blindaxe dos servizos sociais.. Se ben a estabilidade macroeconómica non se percibe directamente polos cidadans, está é condición necesaria e un primeiro paso para o crecemento e a xeración de emprego, obxectivo fundamental de estos orzamentos. O esforzo de austeridade levado a cabo permite á nosa comunidade manterse á cabeza en políticas sociais, sanitarias e educativas cun custe financeiro dos máis baixos dos soportados polas ccaa e con acceso aos mercados para acadar financiamento. Non son moitas, as comunidades que sexan quen de abrir novos centros 0-3 anos de primaria e de secundaria, como tampouco centros de saude, hospitais, nin manter as prestacións da dependencia a máis beneficiarios, aumentar a dotación da RISGA ou complementar as PNC. As grandes cifras do orzamento voltan a apostar pola blindaxe dos servizos sociais, pasando a adicarse a estas políticas máis do 78% do gasto non financeiro. 9

4 Gráfica I: Evolución do peso das políticas socias. PESO DO GASTO SOCIAL ,0 75,0 76,0 77,0 78,0 79,0 As contas de afondan no cambio de modelo de crecemento baixo os fortes condicionantes financeiros do proceso de desapalancamento acelerado que é a consolidación fiscal, e que trata de conciliar a necesidade de eliminar o déficit das nosas contas co mantemento dos servizos públicos. Cadro I: Galicia: Capacidade (+) / Necesidade (-) de Financiamento (% PIB) das aapp Capacidade (+) Necesidade (-) de Financiamento, SEC-95 (En % do PIB) Administración Central -4,1-3,8-3,7-2,9-2,1 Comunidades Autónomas (1) -1,8-1,3-1,0-0,7-0,2 Entidades Locais -0,2 0,0 0,0 0,0 0,0 Seguridade Social -1,0-1,4-1,1-0,6-0,5 Total Administracións Públicas -7,0-6,5-5,8-4,2-2,8 10

5 Necesidade (-) ou capacidade (+) de financuiamento en % do PIB 0,5 0-0,5-1 -1,5-2 -2,5-3 -3,5 Gráfica II: Variación da senda de consolidación fiscal de Galicia Senda de consolidación fiscal ccaa exercicio senda 2012 senda 2013 Fonte: Consellería de Facenda Malia saída da recesión, a coxuntura económica segue a ser critica, de modo que non debe haber lugar para a complacencia nos esforzos de reforma estrutural e control das finanzas públicas para garantir a súa sostibilidade. Estes orzamentos representan un paso máis cara adiante nesta aterraxe tranquila das contas públicas autonómicas, e supoñen nese sentido unha etapa importante na tarefa de mellorar a posición financeira da Xunta de Galicia garantindo unha autonomía real de Galicia, e permitindo mostrar unha das mellores relacións de gasto adicado a financiar a provisión de bens e servizos públicos fronte os precisos para atender o servizo da débeda, así como a obter financiamento nas mellores condicións posibles dentro do noso contorno. 11

6 Gráfico III: Incremento Débeda/PIB 2008 (IV T)-2012 (III T) Fonte: Banco de España Cadro II: Gasto financeiro das comunidades autónomas 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 10,1% 11,8% Cap. III: Var % 26,2% 26,5% 26,9% 27,1% 28,7% 30,2% 34,4% 35,4% 36,1% 55,9% 41,7% 42,9% 47,0% Fonte.- Consellería de Facenda. II. Asemade a asinación funcional das cifras orzamentarias amosan a aposta polo modelo de crecemento intelixente deseñado no plan estratéxico de Galicia. No exercicio elaborarase un novo plan estratéxico de Galicia , que consolidará a estratexia da saída da crise e as políticas económicas do novo modelo de crecemento, 12

7 partindo da situación actual e da nova programación de fondos europeos. Todo elo apostando con máis recursos polas políticas de innovación, I+D e o sistema universitario de Galicia. Consolidado as políticas de subsidiación de tipos de interés, desenvolvendo instrumentos financeiros para emprendedores e empresas consolidadas que suplan a febleza dos mercados financeiros e apoiando a internacionalización fomentando o desenvolvemento da iniciativa empresarial e a creación de emprego na nosa comunidade autónoma. Reflicten tamén os Orzamentos para á imaxe económica da aplicación das políticas e reformas estruturais que deben mellorar a produtividade e a competencia da economía galega e complementar as medidas da administración xeral do Estado para mellorar a competitividade da nosa economía e o acceso ao crédito. Se ben o Fondo para o Crecemento constituiu un auténtico plan de choque para sair da recesión, agora toca consolidar o inicio do crecemento. Como pode verse a finais de setembro as actuación do Plan de crecemento estaban comprometidas nun 94% e executadas nun 41% a pesar de que os primeiros meses do ano houbo que prorrogar o orzamento por mor das eleccións ao Parlamento de Galicia. Compre incidir neste esforzo de priorización e mobilización do investimento, reeditando o Plan no, agora con 412 millóns de euros. 13

8 Cadro III: Execución do fondo para o crecemento Eixes e obxectivos PEG Dotación Fondo Comprom isos Obrigas Gasto comprom etido Gasto executado E1 - Cohesión Social, Benestar e Calidade de Vida % 37% OE01 - Revitalización Demográfica, impulsando os nacementos e fomentando a conciliación da vida familiar e laboral % 1% OE04 - Atención ao benestar social % 46% OE05 - Impulsar a igualdade de oportunidades, a inclusión social e a mellora dos servizos sociais % 45% E2 - Dinamización económica, Crecemento e Emprego % 40% OE01 - Facilitar a mobilidade das persoas e o acceso a os mercados, aumentando a accesibilidade do territorio e mellorar as redes de transporte e a seguridade vial % 68% OE02 - Internacionalizar a economía galega, fomentando o investimento empresarial, o espíritu emprendedor e a innovación nas empresas % 12% OE03 - Potenciar a competitividade dos sectores estratéxicos mediante a política de clústeres e o fomento da innovación e cooperación empresarial % 49% OE04 - Acadar emprego de calidade mediante a cualificación dos traballadores e a mellora das condicións de empregabilidade a través do fomento das políticas activas e preventivas no mercado laboral galego % 26% E3 - Economía do Coñecemento % 47% OE01 - Construir unha sociedade competitiva baseandose na Investigación e o desenvolvemento tecnolóxico e a innovación empresarial, como garantía de crecemento % 43% OE02 - Modernizar e Promover a aplicación e emprego xeral das TIC nos ámbitos productivos, sociais e dos servizos públicos % 47% E4 - Sostibilidade Medioambiental e Equilibrio Territorial % 26% OE02 - Desenvolvemento equilibrado e sostible do territorio eliminando as disparidades territoriais e integrando a Galicia como cidade única % 26% E5 - Administración austera, eficiente e cercana ao cidadán % 74% OE01 - Acadar unha administración moderna e cercana, optimizando os recursos materiais e humanos mediante a implementación de novos sistemas e procedementos de xestión e xeralizando o emprego das TIC en todo os seus ámbitos de actuación % 74% Total general % 41% Fonte.- Consellería de Facenda. (miles ) Para elo compre ter en conta que as contas orzamentarias non recollen actuacións referentes á iniciativa de emprego xuvenil que esta en pleno proceso de programación a nivel nacional nestes intres. Se ben falta por concretar como será instrumentada a traves do programa operativo de Galicia e pola Xunta de Galicia ou como un programa plurirrexional. Respecto aos fondos europeos os Orzamentos para recollen unha dotación coincidente case con unha anualidade financeira de fondos

9 No mes de outubro de 2013 concretaronse polo Ministerio de Facenda e Administracións Públicas as contías a xestionar pola comunidade autónoma de Galicia do marco -2020, no que Galicia entra na categoría das rexións máis desenvolvidas, o que implica novas contías de fondos e nova concentración temática para o destino dos fondos en desenvolvemento da estratexia Europa 2020, que concentrará o investimento na innovación, as pemes e a economía baixa en carbono a parte social atinxirá á capacitación e formación profesional, e a inclusión e a igualdade de oportunidades. Galicia xa desenvolvera a súa planificación estratéxica en torno a estos obxectivos temáticos á que responden tamén estes Orzamentos Xerais para. Compre por último salientar o papel vertebrador da asinación dos investimentos no territorio (gráfico XXXIV), así como a solidariedade interadministrativa, se ben xa no 2010 a Xunta blindou a participación dos concellos nos tributos autonómicos a través do FCL, no presente exercicio a pesar de que os recursos do sistema de financiamento económico baixan 190 millóns de euros sobre as contías efectivamente percibidas no III. Administración financeira eficiente e orientada a resultados. O proceso de orzamentación de cara a resultados vense aplicando de xeito contínuo, na procura da maior eficiencia na programación e execución dos recursos da facenda pública autonómica. Baixo este principio, de novo todo o proceso de elaboración dos orzamentos estivo orientado por unha revisión polo miúdo dos programas de gasto, analizando todos e cada un dos proxectos, valorando o impacto dos mesmos e o grao de aportación aos obxectivos establecidos. Este proceso reflictese no catálogo de indicadores que acompañan a cada programa orzamentario. Estos indicadores permiten non so orientar a asignación de recursos públicos, senón analizar os fallos na provisión de bens e servizos públicos e propoñer o cambio de procedementos ou de actuacións de gasto cara a outras de máis impacto no cidadán. Para consolidar está dinámica reformularase o proceso de orzamentación nunha nova lei de facenda de Galicia, elaborararse un novo plan estratéxico de Galicia así como os programas operativos de Galicia para o marco comunitario ao longo do exercicio. O principio de transparencia introducido pola Lei 2/2011 de Disciplina Orzamentaria e Sustentabilidade Financeira reflíctese na ampla información que se facilita, entre outros aspectos, con respecto aos investimentos reais das empresas públicas, a evolución e as ratios de gasto e o nivel de débeda pública, débeda/pib e débeda/ingresos correntes, o risco comprometido por avais e compromisos por emprego de fórmulas de pago adiado público da Comunidade Autónoma. As contas presentanse de xeito claro e conciso e en termos de contabilidade nacional para posibilitar unha comparación máis doada. A memoria de obxectivos permite saber non só o gasto adicado a cada política, tamén os recursos físicos e a previsión dos indicadores operativos e de realización. 15

10 En aras da antedita transparencia, o perímetro de consolidación vense ampliando ano tras ano nun proceso contrario ao de centrifugación do gasto realizado ata No presente exercicio liquidanse a sociedade Turgalicia SA e a parte de Xacobeo SA non vencellada ao mantemento dos camiños, integrandose as súas accións de gasto máis salientables na axencia de Turismo de Galicia. Liquidase tamén a Fundación para o fomento da calidade e o desenvolvemento tecnolóxico de Galicia pasando os seus activos e políticas de gasto máis salientables á axencia Galega de innovación. Xa para rematar, estes Orzamentos proporcionan ao resto dos axentes públicos e privados que operan en Galicia, a definición das orientacións da administración autonómica nas liñas de crecemento pretendidas, diminuíndo incertezas e incorporando expectativas racionais. Pretenden con elo vertebrar e impulsar a gobernanza conxunta entre sector público e sector privado, institucións e cidadáns, intensificando a presenza e capacidade de cooperación entre os axentes sociais na elaboración, execución e resultados dos programas e proxectos de interese común. 16

11 I.1. CONTORNO ECONÓMICO O outono de 2013 mostra un panorama económico con moitas máis luces que sombras en comparanza co ano pasado. Estados Unidos e Xapón debatense entre un crecemento con dinamismo crecente en base a expansións cuantitativas da base monetaria e sua crise fiscal. Os paises en desenvolvemento, auténticos motores da economía mundial, comezan a sentir problemas de financiamento motivados polo anuncio do fin das anteriores políticas monetarias expansivas e o aumento do prezo do dolar. No conxunto da zona euro, principal foco de inestabilidade económica no 2013, os endebedamentos público e privado están sendo reducidos e o crecemento restaurado pola vía das exportacións, porén a crise -despois de varios anos- está xerando graves consecuencias sociais, os sistemas de benestar están sentindo o impacto negativo da consolidación fiscal, o desemprego aumenta de maneira substancial e os riscos de pobreza aumentan na poboación. O problema da débeda soberana semella baixo control e o foco xa non está sobre o noso pais, co conseguinte efecto relaxación nas primas de risco esixidas, o movemento á baixa das taxas de xuro máis baixas e a apertura de novas fiestras de liquidez nos mercados de renda fixa. Se ben compre lembrar que os mercados ainda permanecen pechados para varias comunidades autónomas. Porén, a senda de consolidación fiscal e o control da débeda seguen sendo o principal obxectivo financeiro do noso pais, base para garantir a sostenibilidade do sector público e o inicio do crecemento económico. Estas deben acompañarse das precisas reformas estruturais que atinxen a diferentes sectores e que son esenciais para mellorar a competitividade da economía española, e que o sector exterior sega sendo palanca de crecemento, se a demanda dos nosos socios, en clara recuperación, axuda moito mellor. Se ben as reformas estruturais soen ser conflictivas ao alterar un statu quo e afectar a intereses corporativos normalmente, o seu beneficio no prazo medio e longo, en forma de aumento da competencia, baixa de prezos e xeración de emprego redúce os desequilibrios e aumenta a produtividade. A Eurozona debe ademais solucionar a gobernanza financeira e artellar unha política monetaria que permita o acceso a apertura dos canles de crédito e financiamento, que está a afectar de xeito importante á actividade económica dos paises do sur. En paralelo, aplicanse os primeiros pasos de implantación da estratexia 2020 e a gobernanza financeira cun orzamento comunitario inferior ao anterior por vez primeira na historia da UE. 17

12 Para crear as condicións da recuperación, a Unión puxo en marcha varias iniciativas: establecemento do Mecanismo de estabilidade Europeo, adopción do Pacto polo crecemento e Emprego, novas regras de gobernanza no six-pack, e acordos de Tratado de Estabilidade, Coordinación e Gobernanza. Pola súa parte, o BCE tomou importantes medidas para salvagardar a estabilidade financeira da área euro. Non obstante, o feble crecemento mundial está sometido a fortes incertezas, cuia resolución ao longo do exercicio determinara o cumprimento ou non das previsións macroeconómicas. EEUU, abismo fiscal e fin das políticas monetarias de expansión cuantitativa que semella se prorrogarán ata decembro. Union Europea, gobernanza financeira e monetaria, a capacidade de deseñar e implementar un auténtico órgano de supervisión bancaria e de artellar as medidas precisas para que o financiamento volte ás familias e ás empresas condicionará a consolidación da saida da crise. Ademáis o desenvolvemento e concreción da iniciativa de emprego xuvenil e a súa pronta aplicación é capital na loita contra o desemprego. Oriente Medio, unha vez máis un conflito bélico nesta área do globo pode tensionar os prezos do carburante a afectar vía prezos ao crecemento previsto. A non resolución por vieiros pacíficos do conflicto sirio, pola contra pode afectar á subas de prezos enerxéticos e ao funcionamento dos mercados financeiros, moi sensibles a este tipo de problemas. 18

13 I.1.1. O CONTEXTO INTERNACIONAL O crecemento da economía mundial previsto para o ano 2013 estará entre o 2,9 e o 3,1% segundo os principais organismos internacionais elaboradores de previsións. Este prognóstico supón un empeoramento de tres décimas con respecto ao rexistro de 2012 (3,2% en 2012 e 2,9% en 2013) segundo o Fondo monetario internacional (FMI), previsión máis recente. Se utilizamos os datos da Organización para a cooperación e o desenvolvemento (OCDE) e da Comisión Europea (CE) que estimaban un crecemento do 3,0% para 2012 prodúcese unha mellora de unha décima,. Para o ano espérase unha mellora máis significativa, o crecemento mundial do produto situarase entre o 3,6% e o 4,0%; a previsión máis recente, a do FMI, é a que presenta o menor valor. Estas estimacións suxiren unha lenta consolidación da recuperación económica mundial para o que queda de ano e para. A recuperación baséase fundamentalmente na reactivación do comercio mundial e no crecemento dos países emerxentes e desenvolvidos, a previsión para o crecemento do comercio mundial - revisada á baixa o 19 de setembro pola Organización Mundial do Comercio (OMC) - repunta dúas décimas en 2013 sobre o crecemento de 2012 para situarse nun crecemento do 2,5% e dous puntos en onde o progreso será do 4,5%. Cadro IV: Previsións macroeconómicas Previsións macroeconómicas. PIB Volume. Taxas de variación interanual en % FMI (outubro 2013) OCDE (maio 2013) Comisión Europea (maio 2013) PIB Mundial 2,9 3,6 3,1 4,0 3,1 3,8 Área Euro -0,4 1,0-0,6 1,1-0,4 1,2 Francia 0,2 1,0-0,3 0,8-0,1 1,1 Alemania 0,5 1,4 0,4 1,9 0,4 0,8 Italia -1,8 0,7-1,8 0,4-1,3 0,7 Portugal -1,8 0,8-2,7 0,2-2,3 0,6 España -1,3 0,2-1,7 0,4-1,5 0,9 Reino Unido 1,4 1,9 0,8 1,5 0,6 1,7 Estados Unidos 1,6 2,6 1,9 2,8 1,9 2,6 Xapón 2,0 1,2 1,6 1,4 1,4 1,6 Marrocos 5,1 3, México 1,2 3,0 3,4 3,7 3,5 3,5 Brasil 2,5 2,5 2,9 3,5 3,0 3,6 China 7,6 7,3 7,8 8,4 8,0 8,1 India 3,8 5,1 5,3 6,4 5,7 6,6 Comercio mundial de bens e servizos 2,9 4,9 3,6 5, FONTES: FMI, OCDE e Comisión Europea 19

14 Os crecementos esperados para o conxunto da economía global encerran diferenzas significativas por áreas. Utilizando como fonte de información o FMI, estas diferenzas, en esencia, son as seguintes: as economías avanzadas1 crecerán en 2013 un 1,2%, tres décimas por debaixo do rexistro de 2012, en a expansión será o 2,0%. As economías emerxentes e desenvolvidas2 acadarán en 2013 un crecemento lixeiramente inferior ao de 2012, pero neste caso a taxa é do 4,5%, en o crecemento esperado é do 5,1%. Dous últimos apuntes sobre estas previsións globais que indican un cambio nas perspectivas económicas: o primeiro é que, comparando coas estimacións previas elaboradas polos mesmos organismos, os prognósticos realizados no primeiro semestre rebaixan o crecemento proposto anteriormente para o ano 2013 para as principais economías en xeral. As previsións do FMI de outubro indican un cambio con respecto á anterior de xullo, mellorando as perspectivas europeas e empeorando as de América e Asia. O segundo fai referencia ás diferenzas entre as previsións para os dous primeiros trimestres de 2013 segundo a CE e a OCDE realizadas en maio e os valores observados para estes trimestres no momento actual, pois ben, a previsión do segundo trimestre quedou por debaixo do valor observado para as principais economías avanzadas o que permite abrigar unha expectativa de mellora sobre as previsións iniciais, como así parecen indicar os datos do FMI de outubro, os gráficos 1 e 2 das páxinas seguintes ilustran este suceso. Cadro V: Variación das previsións. Previsións PIB Volume. Taxas de variación interanual en % FMI OCDE Comisión Europea Xullo Outubro Novembro Maio Novembro Maio PIB Mundial 3,1 2,9 3,4 3,1 3,3 3,1 Área Euro -0,6-0,4-0,1-0,6 0,1-0,4 Francia -0,2 0,2 0,3-0,3 0,4-0,1 Alemania 0,3 0,5 0,6 0,4 0,8 0,4 Italia -1,8-1,8-1,0-1,8-0,5-1,3 Portugal -2,3* -1,8-1,8-2,7-1,0-2,3 España -1,6-1,3-1,4-1,7-1,4-1,5 Reino Unido 0,9 1,4 0,9 0,8 0,9 0,6 Estados Unidos 1,7 1,6 2,0 1,9 2,3 1,9 Xapón 2,0 2,0 0,7 1,6 0,8 1,4 Marrocos 4,5* 5, México 2,9 1,2 3,3 3,4 3,5 3,5 Brasil 2,5 2,5 4,0 2,9 3,9 3,0 China 7,8 7,6 8,5 7,8 7,7 8,0 India 5,6 3,8 5,9 5,3 5,8 5,7 Comercio mundial de bens e servizos 3,1 2,9 4,7 3, FONTES: FMI, OCDE e Comisión Europea * Previsións de abril 1 Estados Unidos, zona euro, Xapón, Reino Unido, Canadá son as principais economías incluídas neste grupo. 2 Rusia, China, India, Indonesia, Malasia, Brasil, México, Argentina, países do norte de África e de Oriente medio e subsaharianos forman este grupo. 20

15 Nos seguintes parágrafos detállanse estas previsións para os principais países da economía mundial e cos que mantemos relacións comerciais e que, por tanto, teñen unha maior influenza na economía galega. Estes países son Estados Unidos, Xapón, China, India, os principais da zona euro, Reino Unido, Portugal e Marrocos. Para o seguimento dos países da zona euro utilízanse os datos do Comisión Europea, que publicou o 3 de maio deste ano posto que estas previsións son congruentes coas do FMI actualizadas en outubro comentáranse as principais discrepancias - e as da OCDE. As proxeccións informan de que o PIB da zona euro se recuperará na segunda metade de 2013 e comezará a crecer a moderada velocidade en, esta recuperación baséase na mellora da demanda externa, posto que os axustes nos balances dos sectores públicos e privados lastrarán a demanda interna en moitos dos países membros. En 2013 a caída do PIB roldará o medio punto, dúas décimas inferior á caída de 2012; en o produto incrementarase en 1,2 puntos (un punto segundo o FMI), a Comisión advirte que estas predicións asumen que continuarán os esforzos políticos para evitar un novo agravamento da crise de débeda soberana. Por países dentro da zona euro, as perspectivas para 2013 son dispares con respecto ao conxunto, Alemania, Francia e España rexistrarán en 2013 unha taxa de crecemento inferior á de 2012 e Italia e Portugal unha taxa superior á do ano precedente, segundo o FMI só Alemania acada unha taxa inferior á do ano precedente. Alemania presentará un crecemento positivo (0,4%), as restantes economía mencionadas rexistrarán caídas con respecto a 2012, Francia un 0,1%, Italia un 1,3%, España un 1,5% e Portugal un 2,3%; segundo o FMI Francia tamén acadará un crecemento positivo (0,2%). En cambio, as previsións para son máis conformes entre o conxunto e as economías individuais. Todas as principais economías acadan crecementos positivos e superiores aos do ano precedente. Así o crecemento de Alemania será do 1,8%, o de Francia do 1,1%, o de España do 0,9%, o de Italia do 0,7% e o de Portugal do 0,6%. No principal país da UE que queda fóra da zona euro, o Reino Unido, as perspectivas para o ano 2013 son dun crecemento do 0,6% (1,4% segundo o FMI), lixeiramente superior ao do ano precedente e superior á media da zona euro. Para o crecemento será do 1,7%. En Estados Unidos os crecementos esperados segundo as previsións de outubro do FMI son do 1,6% en 2013 e do 2,6% en, o primeiro é inferior ao do ano anterior pero moi por enriba dos crecementos que se rexistrarán en Europa. En Xapón estes crecementos son do 2,0% e do 1,2%. Os datos de China subministrados polo FMI para 2013 igualan o rexistro de 2012, minorando o crecemento en ; os crecementos son da orde de dous puntos inferiores 21

16 aos previos á crise. En China o crecemento esperado será do 7,6% en 2013 e do 7,3% en. Na India a tendencia é de elevación das taxas, 3,8% en 2013 (3,2% en 2012) e 5,1% en. Utilizando dos datos do FMI, a economía de Marrocos crecerá do 5,1% en 2013, 2,4 puntos porcentuais por enriba do crecemento do ano anterior, e un incremento do 3,8% en. A Comisión Europea e a OCDE tamén ofrecen nas súas previsións o perfil dos crecementos trimestrais. O gráfico 1 presenta o crecemento intertrimestral previsto para as principais economías europeas, Estados Unidos e Xapón para os trimestres de 2013 e, para os dous primeiros trimestres deste ano compáranse estes crecementos cos observados. A fonte é a CE, os datos da OCDE son totalmente concordantes. 22

17 Gráfico IV: Previsións 23

18 1,5 Gráfico IV: Previsións.(Continuación) Portugal 0,0-1,5-3,0 Valor observado Predicción -4,5 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T Fonte: Comisión Europea Á vista destes gráficos obsérvase que en xeral o esperado é unha tendencia crecente ao longo de 2013 e coa excepción de Xapón, as taxas estabilízanse a partir de mediados de. Ademais obsérvase que en 2013 os crecementos son positivos nas principais economías a partir do segundo ou terceiro trimestre, en España e Portugal deberemos agardar ata o cuarto trimestre do ano. Da comparación dos rexistros observados nos dous primeiros trimestres do ano 2013 coas previsións realizadas en maio advírtese un mellor comportamento do segundo trimestre do ano do esperado. Como se comentou anteriormente, as previsións do FMI de outubro ratifican esta aseveración ao mellorar as previsións de crecemento para 2013 destas economías sobre o prognosticado en xullo. En tamén se incrementou a taxa de crecemento destas economías sobre a predición anterior, agás en Estados Unidos onde se prevía un crecemento do 2,7% en xullo que se rebaixou a un 2,6% en outubro. En termos de taxas interanuais os crecementos son os que se mostran no gráfico 2, o retraso da taxa interanual con respecto á intertrimestral pospón o crecemento positivo para España entre un e dous trimestres, tendo isto en conta, os comentarios realizados no parágrafo anterior son, en conxunto, válidos. 24

19 Gráfico V 25

20 Gráfico V (continuación) Os datos do segundo trimestre deste ano superan na maioría dos países, como se comentou anteriormente, estas previsións. A zona euro presentou no segundo trimestre unha taxa intertrimestral do 0,3%, despois de ano e medio de taxas negativas; dentro da demanda interna, o consumo privado, o público e formación bruta de capital rexistraron taxas intertrimestrais positivas e o sector exterior tivo unha contribución positiva ao crecer de forma máis rápida as exportacións que as importacións. Revisando os crecementos do segundo trimestre para os principais países da zona euro observamos que en Alemania, Francia e Portugal a taxa intertrimestral foi positiva e en España e Italia foi negativa; a demanda nacional dos tres primeiros países rexistrou crecementos positivos e en España e Italia a taxa intertrimestral foi negativa. Fóra da zona euro tamén se acadaron rexistros positivos en Estados Unidos, Reino Unido, Xapón e China; en todas estas economías o consumo privado rexistrou avances no segundo trimestre do ano. 26

21 I.1.2. ECONOMÍA ESPAÑOLA Os datos máis recentes de crecemento económico para España apuntan cara unha senda de menor caída do PIB, así o descenso intertrimestral do segundo trimestre foi do 0,1%, inferior en tres décimas á caída do primeiro trimestre e tamén inferior ao dos sete trimestres anteriores. En termos de taxa interanual, o descenso do 1,6%, tamén é inferior ao dos tres trimestres que o preceden, rexistrándose un mínimo no cuarto trimestre de A continuación detállase o comportamento da economía española no segundo trimestre do ano comparado co primeiro trimestre para mostrar a tendencia a curto prazo da mesma. O PIB xerado pola economía española no segundo trimestre de 2013 rexistrou un decrecemento do 1,6% respecto ao mesmo período do ano anterior, catro décimas por debaixo da caída rexistrada no período precedente. En termos de taxa intertrimestral o descenso foi do 0,1%, tres décimas inferior á caída experimentada no primeiro trimestre. Deste xeito a economía española mostra unha melloría neste trimestre debido fundamentalmente á menor caída da demanda nacional, que rexistra unha contribución menos negativa que nos trimestres anteriores. Analizando os dous grandes compoñentes do PIB español dende a óptica do gasto obsérvase unha menor caída da demanda nacional favorecendo a diminución do retroceso do produto e unha menor achega positiva da demanda externa. Así, por unha parte, a achega da demanda nacional ao PIB sitúase no -3,6%, 1,1 puntos menos negativa que á rexistrada no trimestre precedente e por outra, a demanda externa minora a súa achega ao crecemento agregado sete décimas con respecto ao trimestre precedente, situándose en 2,0 puntos porcentuais. Cadro VI: España. PIB e os seus compoñentes.demanda. España. Produto Interior Bruto e os seus compoñentes. Demanda. Índices de volume Datos corrixidos de efectos estacionais e de calendario. Tasas de variación anual e interanual (%) Operacións Tr. I Tr. II Tr. III Tr. IV Tr. I Tr. II Gasto en consumo final -1,0-3,3-2,6-3,4-3,3-3,9-4,0-3,0 -Gasto en consumo final dos fogares e ISFLSF -1,2-2,8-1,8-3,1-2,8-3,5-4,2-3,1 -Gasto en consumo final das AAPP -0,5-4,8-4,9-4,4-4,9-5,0-3,3-2,4 Formación bruta de capital -5,6-6,9-6,2-6,8-7,2-7,3-7,2-6,3 Demanda interna (en termos nacionais) (1) -2,1-4,1-3,5-4,2-4,2-4,6-4,7-3,6 Exportacións de bens e servizos 7,6 2,1 0,1 0,5 3,3 4,4 3,6 9,2 Importacións de bens e servizos -0,1-5,7-6,9-7,7-4,6-3,5-4,8 3,1 PRODUTO INTERIOR BRUTO a prezos de mercado 0,1-1,6-1,2-1,6-1,7-2,1-2,0-1,6 (1) Achega ao crecemento do PIB pm. Fonte: Contabilidad trimestral nacional (INE) 27

22 O gasto en consumo final dos fogares reduce o seu decrecemento interanual este trimestre dende o 4,2% ata o 3,1%; como consecuencia da mellora do comportamento do consumo de bens, especialmente no apartado de bens duradeiros. O gasto en consumo final das AA.PP. tamén rexistra un decrecemento inferior ao do primeiro trimestre, a taxa situouse no -2,4%, nove décimas menos negativa que no trimestre precedente. O menor descenso do gasto en compras de bens e servizos foi o principal responsable desta menor caída. A formación bruta de capital tamén diminúe a súa contracción pasando do -7,2% ao -6,3%. Segundo o tipo de activos, a demanda de activos materiais é a responsable do menor decrecemento do conxunto e, dentro deste tipo de activos, os de bens de equipo e activos cultivados melloran 4,5 puntos mentres que a inversión en activos de construción empeora tres décimas, Os activos fixos inmateriais presentan unha taxa do -2,4%, 2,3 puntos máis negativa que a do trimestre precedente. A achega da demanda externa da economía española ao PIB trimestral neste período foi de 2,0 puntos porcentuais, inferior en sete décimas ao nivel do trimestre precedente; resultado que se produce porque, a pesar de que a taxa de crecemento das exportacións se acelerou, as importacións presentan un importante crecemento. As exportacións de bens e servizos aceleran o seu crecemento pasando do 3,6% ao 9,2%, este maior crecemento prodúcese en todos os apartados das exportacións: no de bens o crecemento pasa do 5,2% ao 12,7%, nos servizos non turísticos pasa do -0,5% ao 2,1% e, por último, as compras dos non residentes rexistran un crecemento do 1,9%, superando en oito décimas o dato do primeiro trimestre. Pola súa banda, as importacións creceron un 3,1%, fronte á caída do 4,8% rexistrada no trimestre precedente. Como ocorre no caso das exportacións, a mellora afecta a tódalas compoñentes: as importacións de bens, as importacións de servizos non turísticos e as compras dos residentes no resto do mundo. Dende a perspectiva da oferta aprécianse unhas taxas de variación menos negativas no sector primario, na industria manufactureira e na maior parte das ramas dos servizos. En cambio, a construción decrece un 5,9%, unha décima por enriba da caída do trimestre anterior. 28

23 Cadro VII: España PIB e os seus compoñentes polo lado da oferta. España. Produto Interior Bruto e os seus compoñentes. Oferta. Índices de volume Datos corrixidos de efectos estacionais e de calendario. Tasas de variación anual e interanual (%) Operacións Tr. I Tr. II Tr. III Tr. IV Tr. I Tr. II Agricultura, gandaría e pesca 5,6-10,9-6,9-12,6-11,2-12,7-6,2-1,2 Industria 2,7-0,5-1,7-0,7 0,2 0,4-3,0-3,1 - Industria manufacturera 1,3-1,1-2,8-1,8 0,1 0,1-3,2-2,2 Construción -9,0-8,6-9,1-8,6-8,7-7,7-5,8-5,9 Servizos 1,4-0,3 0,7-0,1-0,4-1,1-1,1-0,8 Impostos netos sobre os produtos -6,1-4,9-5,0-4,7-4,9-5,1-2,6-1,7 PRODUCTO INTERIOR BRUTO a precios de mercado 0,1-1,6-1,2-1,6-1,7-2,1-2,0-1,6 Fonte: Contabilidad trimestral nacional (INE) As ramas agraria, gandeira e pesqueira pasan dun decrecemento do 6,2 a unha caída do 1,2%, as industriais elevan unha décima o seu decrecemento, do 3,0 ao 3,1% debido á enerxía, porque as manufactureiras minoran o seu descenso un punto, do 3,2% do primeiro trimestre ao 2,2% no segundo. A construción rexistra un descenso do 5,9%, incrementando a súa caída unha décima, segundo o INE este deterioro é congruente coa demanda de activos ligados a esta actividade e do emprego no sector. Por último, as ramas dos servizos moderan o seu descenso respecto ao do primeiro trimestre, pasando do -1,1% ao -0,8%, A maior influenza nesta caída da taxa con respecto ao trimestre precedente corresponde ás ramas de comercio, transporte e hostalería (-1,1% fronte ao -1,8%), información e comunicacións (-0,1% fronte ao -1.1%) e ás actividades artísticas, recreativas e outros servizos (-1,0% fronte ao -2,0%). O emprego, medido en postos de traballo a tempo completo, reduce o seu decrecemento en sete décimas ata situarse no -3,8% o que supón a redución de 623 mil empregos netos a tempo completo nun ano. O número de horas efectivamente traballadas polas persoas ocupadas na economía diminúe un 2,3% neste trimestre comparado co mesmo trimestre do ano pasado. A diferenza entre esta evolución e a dos empregos equivalentes a tempo completo debese o crecemento do 1,5% da xornada media a tempo completo, aumentando 2,6 puntos con respecto á taxa do trimestre precedente. Con este crecemento da actividade e do emprego a produtividade aparente por posto de traballo equivalente redúcese en catro décimas, dende o 2,6 ata o 2,2%. Se temos en conta a produtividade por hora traballada o descenso é maior, do 3,8% do primeiro trimestre pasamos a un 0,7% no segundo. 29

24 Cadro VIII: PTE a tempo completo. España. Postos de traballo equivalentes a tempo completo Datos corrixidos de efectos estacionais e de calendario Tasas de variación anual e interanual (%) Tr. I Tr. II Tr. III Tr. IV Tr. I Tr. II Agricultura, gandaría e pesca -4,5-1,1-1,6-0,3 1,2-3,5-5,3 0,3 Industria -1,6-5,3-4,2-5,9-5,6-5,5-5,9-5,5 - Industria manufacturera -2,0-6,0-4,9-6,5-6,3-6,3-5,8-5,2 Construción -15,9-19,1-21,1-18,1-18,9-17,8-13,3-15,0 Servizos -0,5-3,4-2,5-3,8-3,4-3,8-3,4-2,7 Total postos de traballo equivalentes a TC -2,2-4,8-4,3-5,1-4,7-5,0-4,5-3,8 Fonte: Contabilidad trimestral nacional (INE) Estes datos do segundo trimestre de 2013 confirman que o ritmo de decrecemento económico se minorou en termos de taxa intertrimestral e coinciden co previsto pola Comisión que se mostra nos gráficos 1 e 2. Esta previsión estima que os decrecementos interanuais do PIB nos restantes trimestres do ano tenderán a ser cada vez menores e que acadarán un rexistro positivo no primeiro trimestre de. En termos de taxa intertrimestral o crecemento deixará de ser negativo no cuarto trimestre deste ano. No que respecta ao crecemento esperado para 2013 e, o escenario do goberno (máis actualizado xunto co do FMI) prevé unha caída do PIB en 2013 do 1,3% e un incremento do 0,7% en. O FMI prognostica tamén unha caída do PIB en 2013 do 1,3% e un aumento do 0,2% en, cinco décimas por debaixo da do goberno. A OCDE e a CE estiman que o PIB se contraerá un 1,7% e un 1,5% respectivamente en 2013 e crecerá en un 0,4% segundo a OCDE e un 0,9% segundo a CE. Polo tanto, as previsións para 2013 están entre o -1,3% segundo o goberno e o FMI e o -1,7% segundo a OCDE. Se analizamos as razóns desta caída dende a perspectiva da demanda segundo estas catro fontes chegamos ás seguintes conclusións: a achega da demanda nacional minora da orde de 4 puntos o crecemento do agregado e, dentro da demanda nacional, as caídas afectan a tódalas compoñentes, consumo de fogares, de AA.PP. e formación bruta de capital. A primeira compoñente, o consumo dos fogares presenta unha caída similar á do ano anterior segundo todas as estimacións, agás a do goberno que minora lixeiramente a caída de 2012; o consumo das AA.PP. caerá menos que en 2012 segundo todas as previsións e a formación bruta de capital presentará un caída en 2013 superior ao 6%. As previsións máis optimistas, as do goberno e do FMI, baséanse nunha achega da demanda interna menos negativa (-3,2%, -3,5% fronte a un -4,0% ou un -4,3%) que responde á súa vez a 30

25 unha caída menos elevada de todos os compoñentes: gasto en consumo final dos fogares, das AA.PP. e da formación bruta de capital. Cadro IX: Principais previsións macro. PIB por compoñentes de demanda Gasto en consumo final nacional. Gasto en consumo final nacional de fogares (1) Gasto en consumo final das AA.PP. Formación bruta de capital Formación bruta de capital fixo Demanda nacional* Exportacións de bens e servizos Importacións de bens e servizos Achega exterior* Produto interior bruto Produto interior bruto nominal Previsións macroeconómicas. España. TVA (%) Ministerio de Economía (setembro 2013) CE (maio 2013) 2013 FMI (outu bro 2013) OCDE (maio 2013) Ministerio de Economía (setembro 2013) CE (maio 2013) FMI (outu bro 2013) OCDE (maio 2013) -2, , ,6-3,1-2,8-3,0 0,2-0,1 0,4-1,5-2,3-3,7-2,0-2,9-2,9-0,4-2,9-1,4-6, , ,6-7,3-9, ,1-2,8-2,9-3,2-4,0-3,5-4,3-0,5-0,4-1,3-1,6 5,7 4,1 5,7 4,5 5,5 5,7 5,8 6,7-0,3-4,0-1,0-3,7 2,4 2,0 1,8 0,8 1,9 2,6 2,2 2,6 1,2 1,3 1,5 2,0-1,3-1,5-1,3-1,7 0,7 0,9 0,2 0,4-0,3 0,1-0,6-1,0 2,0 1,9 1,1 0,8 Mercado de traballo Emprego. Equivalente a tempo completo -3,4-3,4-3,9 (2) -- -0,2 0,0-0,7 (2) -- Taxa de paro 26,6 27,0 26,9 27,3 25,9 26,4 26,7 28,0 * Achega ao crecemento do PIB (1) Inclúe ás ISFLSF (2) Persoas FONTES: Ministerio Economía, Comisión Europea, OCDE e FMI O crecemento esperado para baséase nunha forte mellora da demanda nacional, sustentada no consumo dos fogares, que rexistrará un crecemento positivo segundo o goberno e o FMI, e na formación bruta de capital onde se reduce moi notablemente o descenso ata situarse entre 1 e 3 puntos porcentuais, o goberno prevé un crecemento do 0,2 para este agregado. O descenso do gasto en consumo final das AA.PP. será da orde do rexistrado en 2013 segundo o goberno, nove décimas superior segundo o FMI e menor que o deste ano a tenor do previsto pola OCDE e a Comisión. A achega do sector exterior será positiva pero inferior á do ano anterior debido a un maior crecemento das importacións posto que as exportacións crecerán a un ritmo semellante ao deste ano. No que respecta á taxa de paro, as previsións máis optimistas corresponden ao goberno que espera unha taxa de paro do 26,6% en 2013 e do 25,9% en, rebaixando as taxas do cadro macroeconómico anterior. Os prognósticos dos demais organismos son en esencia coincidentes, só o dato da OCDE para o ano é discordante ao elevar a taxa de paro a un 28%. 31

26 I.1.3. ECONOMÍA GALEGA Ao igual que sucede coa economía española no seu conxunto, os datos máis recentes de crecemento económico para Galicia apuntan cara unha senda de menor caída do PIB, así a taxa intertrimestral do segundo trimestre foi do 0,0%, inferior en catro décimas á caída do primeiro trimestre e tamén inferior ao dos cinco trimestres anteriores. En termos de taxa interanual, o descenso do 1,4%, tamén é inferior ao dos dous trimestres que o preceden, rexistrándose un mínimo no primeiro trimestre de En comparación co conxunto nacional obsérvase, en taxas de variación interanual, un diferencial positivo para Galicia dende finais de 2011; no conxunto do ano 2012 o diferencial foi de sete décimas e nos dous primeiros trimestres deste ano a caída do produto foi catro décimas inferior en Galicia no primeiro trimestre e dúas no segundo. A continuación detállase o comportamento da economía española no segundo trimestre do ano comparado co primeiro trimestre para mostrar a tendencia a curto prazo da mesma. Cadro X:. Evolución do PIB Galego. Produto interior bruto Datos corrixidos de efectos estacionais e de calendario Tr. I Tr. II Tr. III Tr. IV Tr. I Tr. II Variación interanual -0,5-0,9-0,9-0,9-0,4-1,6-1,6-1,4 Variación intertrimestral ,3-0,3-0,4-0,6-0,4 0,0 Fonte: IGE. Contas económicas trimestrais 32

27 Gráfico VI: Variacións en volume do PIB. PIB pm. Volume encadeado referencia Datos corrixidos de estacionalidade e calendario. Variacións interanuais (%) 4,0 2,0 0,0-2,0-4, ,0 Galicia España UE-27 Fonte: IGE, INE, EUROSTAT Demanda No segundo trimestre de 2013, a achega da demanda interna en termos nacionais ao crecemento do PIB foi de -3,2 puntos porcentuais, unha décima máis negativa que a contribución do trimestre anterior. O gasto en consumo final presenta un descenso do 2,6%, catro décimas inferior á caída rexistrada no trimestre precedente; o apartado da formación bruta de capital decrece un 6,2%, 2,5 puntos por enriba do retroceso observado no primeiro trimestre. A contribución do sector exterior é de 1,9 puntos porcentuais, superando en catro décimas a achega observada no trimestre precedente. 33

28 Gráfico VII: Descomposición dos compoñentes do PIB polo lado da demanda. I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II Fonte: IGE. Contas económicas trimestrais Volume encadeado referencia Datos corrixidos de estacionalidade e calendario Achega demanda interna (en termos nacionais) (%) Achega demanda exterior neta (%) PIB 6,0 4,0 2,0 0,0-2,0-4,0-6,0-8,0-10,0 Cadro XI: Demanda, indices de referencia. Demanda. Índices de volume. Referencia ano 2008=100 Datos corrixidos de efectos estacionais e de calendario. Taxas de variación interanual (%) Operacións Tr. I Tr. II Tr. III Tr. IV Tr. I Tr. II Gasto en consumo final -1,6-2,8-2,6-3,0-2,5-2,9-3,0-2,6 -Gasto en consumo final dos fogares e ISFLSF -1,7-2,6-2,2-2,6-2,7-2,8-3,1-2,8 -Gasto en consumo final das AAPP -1,2-3,3-3,9-4,1-2,0-3,2-2,6-1,9 Formación bruta de capital -18,2-5,0-12,1-6,1-0,2-0,8-3,7-6,2 Demanda interna (en termos nacionais) (1) -5,4-3,2-4,5-3,7-2,1-2,5-3,1-3,2 Exportacións de bens e servizos 2,7-4,8-7,2-7,7 2,1-6,1 3,8 4,8 Importacións de bens e servizos -6,4-8,8-13,4-12,5-0,9-7,8 0,9 1,2 PRODUTO INTERIOR BRUTO a prezos de mercado -0,5-0,9-0,9-0,9-0,4-1,6-1,6-1,4 Fonte: IGE. Contas económicas trimestrais (1) Achega ao crecemento do PIB pm. O gasto en consumo final dos fogares e institucións sen fins de lucro ao servizo dos fogares decrece un 2,8% no segundo trimestre de 2013, inferior en tres décimas ao descenso que experimentou no trimestre anterior. A debilidade do mercado de traballo, que segue a mostrar taxas negativas, incide na renda dispoñible dos fogares e é o principal causante do descenso continuado do consumo. Os principais indicadores de consumo dos 34

29 fogares móstranse en sintonía co agregado debido a que presentan descensos interanuais. A matriculación de turismos, o índice de vendas de comercio polo miúdo deflactado e corrixido de estacionalidade e calendario, o indicador de confianza do consumidor a renda salarial real calculada con: afiliación, incremento salarial pactado en convenio e o IPC como deflactor mostran descensos interanuais inferiores aos do trimestre precedente. No mesmo período, o gasto en consumo final das administracións públicas minora en sete décimas a caída observada no trimestre anterior, acadando un descenso do 1,9%. A formación bruta de capital mostra un ritmo de caída superior ao do trimestre anterior, descendeu un 6,2% neste trimestre. Os indicadores que rexistran descensos superiores aos do trimestre anterior son os relativos á inversión en construción e á importación de bens de capital deflactada co índice de valor unitario correspondente. En cambio, a matriculación de vehículos de carga e a produción industrial de bens de equipo acadan taxas de crecemento menos negativas que as do trimestre precedente, a produción industrial de bens de equipo e rexistra un crecemento positivo. Como xa se comentou anteriormente, no segundo trimestre de 2013 a achega da demanda externa neta foi de 1,9 puntos, catro décimas superior que a estimada para o trimestre anterior. As exportacións presentan un crecemento do 4,8%, un punto por enriba do crecemento do trimestre precedente; as exportacións galegas fóra de España creceron neste trimestre un 7,7% en termos nominais e, tendo en conta que o deflactor é negativo para este agregado, o crecemento real supera o 14%. Pola súa parte, as importacións aumentaron un 1,2%, tres décimas por enriba do crecemento rexistrado no trimestre anterior. Oferta Dende a perspectiva da oferta, no segundo trimestre de 2013 as taxas de crecemento interanual dos grandes agregados son negativas agás na industria. As menores caídas corresponden ao sector primario e aos servizos, a construción rexistra un decrecemento máis elevado. Con respecto ás taxas do trimestre precedente, os servizos acadan un descenso nove décimas menor, mellorando a taxa do trimestre precedente, as ramas agraria, gandeira e pesqueira en conxunto tamén melloran e, por último, agravan a taxa do trimestre anterior a construción e a industria. As ramas agraria, gandeira e pesqueira presentan un descenso do 0,2%, 2,7 puntos menos que o decrecemento do primeiro trimestre do ano. O comportamento do sector pesqueiro, onde os indicadores de volume presentan unha caída menos elevada que a do trimestre precedente e a taxa máis positiva rexistrada no resto de ramas do sector explican o menor descenso do conxunto. 35

30 As ramas da industria rexistran un crecemento do 0,6%. Dentro destas, a industria manufactureira creceu un 1,9%, rexistrando novamente unha taxa positiva. A taxa de variación interanual do sector da construción foi do -4,1%, unha décima inferior ao rexistro do trimestre anterior. A edificación residencial, a non residencial e a licitación oficial mostran taxas interanuais máis desfavorables que as do primeiro trimestre de Por último, neste trimestre o sector dos servizos presenta un decrecemento interanual do 1,6%, o que implica unha caída nove décimas inferior á do trimestre precedente. As ramas do comercio, transporte e hostalería, información e comunicacións, actividades financeiras e de seguros, actividades profesionais e a administración pública, sanidade e educación rexistran taxas negativas, as dúas primeiras son as que rexistran os maiores descensos. Con respecto ás taxas rexistradas no primeiro trimestre do ano melloran as tres primeiras ramas mencionadas anteriormente e as actividades inmobiliarias, e acadan maiores descensos ou menores crecementos as restantes. Cadro XII: Galicia, PIB por serctores. Oferta. Índices de volume. Referencia ano 2008=100 Datos corrixidos de efectos estacionais e de calendario. Taxas de variación interanual (%) Operacións Tr. I Tr. II Tr. III Tr. IV Tr. I Tr. II Agricultura, selvicultura, gandería e pesca 4,0-0,1 2,5 0,2-0,1-2,9-2,9-0,2 Industria -2,8-1,3-6,2-2,4 4,1-0,2 2,7 0,6 - Industria manufactureira -3,1-2,5-6,3-5,7 3,7-1,2-0,7 1,9 Construción -6,7-4,6-5,8-4,9-4,2-3,4-4,0-4,1 Servizos 0,4-0,5 0,5-0,2-1,0-1,4-2,5-1,6 - Comercio, transporte e hostalería 0,7-1,6 0,0-1,0-2,0-3,2-4,9-3,5 - Información e comunicacións -3,0-2,2-1,3-1,7-2,4-3,4-5,0-2,3 - Actividades financeiras e de seguros -3,5 1,0 2,6 2,9-0,8-0,7-6,2-0,6 - Actividades inmobiliarias 3,7 1,2 2,8 1,5 0,2 0,2-0,1 0,0 - Actividades profesionais -2,6-0,7-1,2-1,3-0,7 0,4-1,1-1,6 - Administración pública, sanidade e educación 1,5-0,6 1,4 0,0-1,3-2,6-1,1-1,4 - Actividades artísticas, recreativas e outros servizos -2,8 2,4-0,8 1,1 4,4 5,0 4,9 3,6 Impostos netos sobre os produtos 3,2 0,7 2,8 1,2-0,5-0,5-0,9-0,8 PRODUTO INTERIOR BRUTO a prezos de mercado -0,5-0,9-0,9-0,9-0,4-1,6-1,6-1,4 Fonte: IGE. Contas económicas trimestrais Emprego O emprego, medido en termos de postos de traballo equivalentes a tempo com- 36

31 pleto, decreceu no segundo trimestre deste ano un 3,4%, o que supuxo un descenso de postos de traballo equivalentes nun ano. Cadro XIII: Galicia. emprego por ramas de actividade. Emprego por ramas de actividade Postos de traballo equivalentes a tempo completo Datos corrixidos de efectos estacionais e de calendario. Taxas de variación interanual (%) Tr. I Tr. II Tr. III Tr. IV Tr. I Tr. II Agricultura, selvicultura, gandería e pesca -3,3-4,5-5,1-3,5-5,4-4,2-7,9-2,9 Industria -4,9-6,6-6,5-7,0-6,6-6,5-5,3-4,3 - Industria manufactureira -5,6-7,2-7,4-7,5-7,0-6,8-5,4-4,3 Construción -15,6-16,5-17,8-17,4-15,7-14,8-14,0-11,5 Servizos -1,7-1,8-1,4-2,0-1,8-1,9-1,7-2,3 - Comercio, transporte e hostalería -2,5-2,2-1,3-2,3-2,3-2,7-3,4-3,4 - Información e comunicacións -5,3-2,0-2,9-1,9-1,8-1,2-0,1 0,0 - Actividades financeiras e de seguros -5,9-2,3 0,3-3,4-1,6-4,4-2,6 1,7 - Actividades inmobiliarias 1,7 3,9 1,3 2,4 5,6 6,6 4,5 5,8 - Actividades profesionais 2,1-2,1-0,9-2,9-2,4-2,4 0,1-0,1 - Administración pública, sanidade e educación -1,6-2,8-2,4-2,6-3,3-3,1-2,3-3,8 - Actividades artísticas, recreativas e outros servizos -1,7 3,3 0,5 2,3 4,8 5,5 3,6 1,9 TOTAL POSTOS DE TRABALLO EQUIVALENTES A TEMPO COMPLETO Fonte: IGE. Contabilidade trimestral -3,9-4,2-4,2-4,4-4,2-4,0-3,9-3,4 Atendendo ás ramas de actividade apréciase un descenso interanual de todos os principais agregados; os maiores descensos prodúcense nas ramas da construción e nas ramas industriais. Con respecto aos descensos do trimestre precedente obsérvase unha mellora no sector primario, na industria e na construción e incrementase o ritmo de descenso nos servizos. As ramas agraria e pesqueira mostran un descenso interanual do 2,9% no segundo trimestre do ano, cinco puntos por debaixo do descenso do trimestre precedente. O conxunto da industria rexistra unha caída do 4,3%, minorando un punto descenso do trimestre anterior, as industrias manufactureiras tamén reducen a súa caída, e rexistran un descenso do 4,3%. A construción acada o maior decrecemento de todas as ramas, un 11,5%, 2,5 puntos inferior ao descenso interanual rexistrado no trimestre precedente. Por último, os servizos superan en cinco décimas o decrecemento do trimestre anterior, rexistrando unha caída do 2,3%. Os maiores descensos dentro dos servizos correspóndelle ás actividades de comercio, transporte e hostalería (3,4%) e á rama da administración pública, sanidade e educación onde se rexistra unha caída do 3,8%. Distinguindo por situación profesional, o emprego asalariado, en termos de postos de 37

32 traballo equivalentes a tempo completo, amosou neste trimestre unha taxa de variación interanual do -3,6%. Este dato que supón unha diminución de postos de traballo asalariados a tempo completo nun ano. Considerando de forma conxunta o crecemento do PIB trimestral e o do emprego, a variación interanual da produtividade aparente do factor traballo sitúase no 2,1%, tres décimas por debaixo da variación rexistrada no trimestre anterior. Prezos corrente O PIB valorado a prezos correntes presenta no segundo trimestre de 2013 un decrecemento interanual do 0,8%, dúas décimas superior ao descenso do trimestre precedente. Esta caída implica unha taxa do deflactor implícito do 0,6%, cinco décimas inferior á taxa rexistrada no trimestre anterior. Cadro XIV: Galicia, PIB e os seus compoñentes. Produto Interior Bruto trimestral e os seus compoñentes. Prezos correntes Datos corrixidos de efectos estacionais e de calendario. Taxas de variación anual e interanual (%) Operacións Tr. I Tr. II Tr. III Tr. IV Tr. I Tr. II Gasto en consumo final -0,4-1,7-1,4-1,8-1,1-2,4-2,0-1,2 -Gasto en consumo final dos fogares e ISFLSF 0,1-0,4 0,0-0,5-0,4-0,6-1,2-0,2 -Gasto en consumo final das AAPP -1,9-5,5-5,4-5,5-3,1-7,8-4,4-4,1 Formación bruta de capital -20,3-4,1-10,2-5,2 1,2-1,3-6,1-7,9 Demanda interna (en termos nacionais) (1) -5,2-2,3-3,2-2,4-0,7-2,3-2,7-2,4 Exportacións de bens e servizos 5,9-2,3-5,7-5,9 5,6-2,9 2,5 2,7 Importacións de bens e servizos -2,4-4,9-9,3-9,0 4,5-5,2-1,7-0,5 PRODUTO INTERIOR BRUTO a prezos de mercado -0,7-0,7-1,0-0,6-0,2-1,0-0,6-0,8 Agricultura, selvicultura, gandería e pesca 5,8 1,3 3,0 2,0 3,0-2,6-1,8 0,6 Industria -0,8 0,4-4,9-1,3 5,2 2,9 4,1 2,5 - Industria manufactureira -1,2-1,7-5,6-4,7 5,3-1,1-1,5 0,4 Construción -8,4-6,0-7,0-6,1-6,9-4,0-7,0-7,0 Servizos 0,4-0,2 1,4 1,0-0,5-2,6-1,3-1,6 - Comercio, transporte e hostalería 1,8 0,9 2,3 0,8-0,2 0,6-1,9-1,3 - Información e comunicacións -4,5-2,4-2,8-2,5-1,4-2,6-3,3-2,7 - Actividades financeiras e de seguros -9,1 6,4 8,6 14,0 2,2 1,5-0,2-3,5 - Actividades inmobiliarias 7,4 2,7 4,1 3,0 2,2 1,6 1,8 1,9 - Actividades profesionais -1,7-0,4-2,0-1,6 1,0 1,0 0,0-0,7 - Administración pública, sanidade e educación -0,2-4,5-0,3-1,6-4,0-11,8-4,6-5,1 - Actividades artísticas, recreativas e outros servizos -2,3 4,8 0,4 3,6 6,6 8,5 9,4 6,6 Impostos netos sobre os produtos -1,0-0,9-4,2-4,3-1,3 6,7 4,1 5,6 Fonte: IGE. Contas económicas trimestrais (1) Achega ao crecemento do PIB pm. 38

33 I.1.4. ESCENARIO MACROECONÓMICO O escenario macroeconómico prevé para Galicia unha senda similar á nacional para o que queda de 2013 e todo o. Se nos retrotraemos ás gráficas 1 e 2 observamos, para España, unhas taxas de variación que acadan un valor non negativo no cuarto trimestre deste ano ou no primeiro de. Ademais, o diferencial da economía galega coa española desde o segundo trimestre de 2012 é positivo e os principais indicadores dos que dispoñemos de información sinalan que a situación se mantén estable no que vai de terceiro trimestre. Estes dous factores indicarían que os crecementos positivos en Galicia poderían producirse no terceiro trimestre se a medición se realiza en taxas intertrimestrais e no cuarto se utilizamos taxas interanuais. Gráfico VIII: Variación interanual do PIB. Diferenciais da variación interanual do PIB pm. TVI (%) do PIB galego - TVI (%) do PIB de España 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1, ,0 Fonte: IGE, INE As previsións para o crecemento da economía nacional para o ano 2013 sitúanse entre unha caída do 1,0% e unha do 1,7%. A media das estimacións do goberno, do Banco de España e dos principais organismos internacionais sitúase no 1,5%. Se esta media a calculamos cos datos proporcionados polas fontes anteriores máis os dos principais organismos nacionais elaboradores de previsións obtemos un valor do -1,4%. Os prognósticos máis recentes corresponden ao goberno e ao FMI que a finais de setembro e principios de outubro estiman un descenso do PIB español do 1,3% Para o ano a previsión máis elevada estima un crecemento do 1,1% e a menor un crecemento do 0,2%. A media do goberno, do Banco de España e dos principais 39

34 organismos internacionais cifra a previsión no 0,6%. Esta previsión elévase unha décima ao incluír aos organismos nacionais. No cadro macroeconómico elaborado polo goberno español para o proxecto de presupostos estímase un crecemento dun 0,7%, coincidente coa media de tódalas previsións. O cadro 12 resume as principais previsións para España do ano, está elaborado a partir dos datos do panel de FUNCAS ás que se engaden as previsións do goberno, Banco de España, OCDE, FMI e Comisión Europea. FUNCAS realiza enquisas entre 18 servizos de análise españois para obter estes datos. Cadro XV: Previsións dos principais analistas públicos e privados. Previsión PIB España Previsión GCFH Previsión GCFAAPP Previsión FBKF Previsión Demanda nacional Previsión Exportacións Previsión Importacións Analistas Financieros Internacionales (AFI) 0,5-0,6-2,4-1,0-1,2 7,1 3,1 Banco Bilbao Vizcaya Argentaria (BBVA) 0,9-0,2-1,7 1,1-0,3 6,7 3,8 Bankia 0,8-0,2-3,2-0,7-0,9 6,9 1,9 CatalunyaCaixa 0,8 0,0-1,6-2,9-0,9 6,6 3,7 Cemex 0,8 0,4-2,4-0,1-0,3 6,2 3,6 Centrode Estudios Economía de Madrid (CEEM-URJC) 1,1 0,1-2,6 0,3-0,4 5,7 1,6 Centro de Predicción Económica (CEPREDE-UAM) 0,9 0,1-0,7-0,9 0,8 4,8 2,1 CEOE 0,8 0,1-2,7-1,2-0,7 6,0 1,8 ESADE Fundación Cajas de Ahorros (FUNCAS) 1,0 0,3-1,6-2,1-0,5 6,0 1,9 Instituto Complutense de Análisis Económico (ICAE-UCM) 0,5-0,5-1,5-2,0-0,9 6,0 2,0 Instituto de Estudios Económicos (IEE) 0,7 Instituto Flores de Lemus (IFL-UC3M) 0,6-0,3-2,9 1,7-0,5 4,5 1,6 Intermoney 0,3 La Caixa 0,5-0,1-3,1-3,5-0,7 4,5 0,9 Repsol 0,8 0,2-1,2-1,1-0,3 5,6 2,4 Santander 0,8-0,1-0,6-0,5-0,3 7,5 4,7 Solchaga Recio & asociados 0,9 0,5-2,1-1,2-0,4 5,7 2,0 Goberno (set 2013) 0,7 0,2-2,9 0,2-0,4 5,5 2,4 Banco de España (mar 2013) 0,6-0,3-1,5-0,9-0,6 5,4 2,0 CE (mai 2013) 0,9-0,1-0,4-1,1-0,4 5,7 2,0 FMI (out 2013) 0,2 0,4-2,9-2,8-1,3 5,8 1,8 OCDE (xun 2013) 0,4-1,5-1,4-2,9-1,6 6,7 0,8 Percentil 80 0,9 0,3-1,4-0,2-0,3 6,7 3,0 Percentil 20 0,5-0,3-2,9-2,1-0,9 5,4 1,6 Mínimo 0,2-1,5-3,2-3,5-1,6 4,5 0,8 Máximo 1,1 0,5-0,4 1,7 0,8 7,5 4,7 Mediana 0,8-0,1-2,0-1,1-0,5 5,9 2,0 Promedio 0,7-0,1-1,9-1,3-0,7 5,9 2,1 Nos gráficos que se mostran a continuación preséntanse estes crecementos desagregados por partidas para ver ata que punto son coincidentes as hipóteses sobre os agregados que compoñen o PIB desde a perspectiva da demanda. Os compoñentes da 40

35 demanda con maior consenso no seu crecemento ou decrecemento son: as exportacións e o gasto en consumo final dos fogares. Para as primeiras todos os organismos estiman un crecemento positivo que en media roldará o 5,9% e o gasto en consumo final dos fogares descendera en media un 0,1%. Con respecto ás demais previsións, no apartado do gasto en consumo final das administracións públicas, as estimación do goberno e do FMI, dentro dos principais organismos internacionais, son as que auguran un maior descenso (2,9%, 1 puntos por enriba da media). A formación bruta de capital descenderá arredor dun 1,3%, 0,2 puntos positivos segundo o goberno. Por último, as importacións crecerán un 2,1% segundo a estimación media e un 2,4% segundo o goberno. Gráfico IX: Previsións PIB España principais analistas. Previsión PIB España Promedio Máximo Percentil 20 0,2 0,5 0,7 0,8 0,9 1,1 FMI (out 2013) Banco de España (mar 2013) 0,2 0,4 0,6 0,7 0,9 0,9 Santander 0,8 0,8 La Caixa 0,5 0,3 Instituto Flores de Lemus (IFL-UC3M) 0,6 0,7 Instituto Complutense de Análisis Económico (ICAE-UCM) 0,5 1,0 ESADE 0,8 Centro de Predicción Económica (CEPREDE-UAM) 0,9 1,1 Cemex 0,8 0,8 Bankia 0,8 0,9 Analistas Financieros Internacionales (AFI) 0,5 0,0 0,5 1,0 1,5 Fontes: Funcas, OCDE, FMI, Comisión europea, Goberno de España 41

36 Gráfico X: Desglose previsións. Previsión GCFH Promedio Mediana Máximo Mínimo Percentil 20 Percentil 80-1,5-0,3-0,1-0,1 0,3 0,5 OCDE (xun 2013) FMI (out 2013) CE (mai 2013) Banco de España (mar 2013) Goberno (set 2013) -1,5-0,1-0,3 0,2 0,4 Solchaga Recio & asociados Santander Repsol La Caixa Intermoney Instituto Flores de Lemus (IFL-UC3M) Instituto de Estudios Económicos (IEE) Instituto Complutense de Análisis Económico (ICAE-UCM) Fundación Cajas de Ahorros (FUNCAS) ESADE CEOE Centro de Predicción Económica (CEPREDE-UAM) Centrode Estudios Economía de Madrid (CEEM-URJC) Cemex CatalunyaCaixa Bankia Banco Bilbao Vizcaya Argentaria (BBVA) Analistas Financieros Internacionales (AFI) -0,6-0,5-0,3-0,1-0,1-0,2-0,2 0,0 0,1 0,1 0,1-2,0-1,5-1,0-0,5 0,0 0,5 1,0 0,0 0,2 0,3 0,4 0,5 Previsión GCFAAPP Promedio Máximo Percentil 20-3,2-2,9-1,9-2,0-1,4-0,4 FMI (out 2013) Banco de España (mar 2013) -2,9-2,9-1,5-1,4-0,4 Santander La Caixa -3,1-2,1-1,2-0,6 Instituto Flores de Lemus (IFL-UC3M) -2,9 Instituto Complutense de Análisis Económico (ICAE-UCM) ESADE Centro de Predicción Económica (CEPREDE-UAM) Cemex Bankia Analistas Financieros Internacionales (AFI) -3,2 Fontes: Funcas, OCDE, FMI, Comisión europea, Goberno de España -2,7-2,6-2,4-2,4-1,7-1,5-1,6-1,6-3,5-3,0-2,5-2,0-1,5-1,0-0,5 0,0-0,7 0,0 42

37 Gráfico XI: Desglose previsións (continuación) Previsión FBKF Promedio Máximo Percentil 20-3,5-2,1-1,3-1,1-0,2 1,7 FMI (out 2013) Banco de España (mar 2013) -2,9-2,8-1,1-0,9 0,2 Santander La Caixa -3,5-1,2-1,1-0,5 Instituto Flores de Lemus (IFL-UC3M) 1,7 Instituto Complutense de Análisis Económico (ICAE-UCM) ESADE Centro de Predicción Económica (CEPREDE-UAM) Cemex Bankia Analistas Financieros Internacionales (AFI) -2,9-2,0-2,1-1,2-0,9-1,0-0,7-0,1-4,0-3,0-2,0-1,0 0,0 1,0 2,0 0,0 0,3 1,1 Previsión Demanda nacional Promedio Máximo Percentil 20-1,6-0,9-0,7-0,5-0,3 0,8 FMI (out 2013) Banco de España (mar 2013) -1,6-1,3-0,4-0,6 Santander La Caixa Instituto Flores de Lemus (IFL-UC3M) -0,7-0,4-0,3-0,3-0,5 Instituto Complutense de Análisis Económico (ICAE-UCM) ESADE Centro de Predicción Económica (CEPREDE-UAM) Cemex Bankia Analistas Financieros Internacionales (AFI) Fontes: Funcas, OCDE, FMI, Comisión europea, Goberno de España -1,2-0,9-0,9-0,9-0,7-0,5-0,4-0,3-0,3-2,0-1,5-1,0-0,5 0,0 0,5 1,0 0,0 0,8 43

38 Gráfico XII: Desglose previsións (continuación 2) Previsión Exportacións Promedio Máximo Percentil 20 4,5 5,4 5,9 5,9 6,7 7,5 FMI (out 2013) Banco de España (mar 2013) 5,8 5,7 5,4 5,5 6,7 Santander La Caixa 4,5 5,7 5,6 7,5 Instituto Flores de Lemus (IFL-UC3M) 4,5 Instituto Complutense de Análisis Económico (ICAE-UCM) ESADE Centro de Predicción Económica (CEPREDE-UAM) Cemex Bankia Analistas Financieros Internacionales (AFI) 0,0 4,8 6,0 6,0 6,0 5,7 6,2 6,6 6,9 6,7 7,1 0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 Previsión Importacións Promedio Máximo Percentil 20 0,8 1,6 2,1 2,0 3,0 4,7 FMI (out 2013) Banco de España (mar 2013) 0,8 1,8 2,0 2,0 2,4 Santander La Caixa 0,9 2,0 2,4 4,7 Instituto Flores de Lemus (IFL-UC3M) 1,6 Instituto Complutense de Análisis Económico (ICAE-UCM) ESADE Centro de Predicción Económica (CEPREDE-UAM) Cemex Bankia Analistas Financieros Internacionales (AFI) 0,0 2,0 1,9 1,8 2,1 1,6 1,9 3,1 3,6 3,7 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 4,5 5,0 3,8 44

39 A partir do escenario comentado anteriormente para o conxunto nacional, e as previsións de crecemento das principais economías mundiais expostas no apartado da economía internacional, propoñemos o seguinte escenario para o crecemento do PIB galego en. O obxectivo é acadar un crecemento unha décima superior ao previsto polo goberno de España para o conxunto nacional. Por tanto o crecemento do PIB galego sería do 0,8%. Para o ano 2013 a caída será do 1,2%, dúas décimas inferior á caída media prognosticada para o conxunto do estado. No seguite cadro representase esta previsión desagregada para os compoñentes da demanda. Cadro XVI: Cadro macroeconómico Galicia. Cadro macroeconómico Galicia. Variación anual en % Gasto en consumo final -2,8-2,4-0,4 - Gasto en consumo final dos fogares e ISFLSF -2,6-2,5 0,2 - Gasto en consumo final das AAPP -3,3-2,3-2,6 Formación bruta de capital -5,0-5,4 0,2 Achega demanda interna 1-3,2-3,0-0,3 Exportación de bens e servicios -4,8 3,7 3,9 Importación de bens e servicios -8,8 0,3 1,9 Produto interior bruto (PIB) -0,9-1,2 0,8 Produto interior bruto nominal -0,7 0,1 2,1 Emprego. PTETC -4,1-3,2-0,2 Taxa de paro 2 20,7 22,2 21,7 1 Contribución en puntos porcentuais 2 % da poboación activa Polo xeral, o diferencial positivo que previsiblemente se acadará este ano 2013 con respecto a España estará sustentado, dende a perspectiva da oferta, no mellor comportamento do sector industrial e nunha menor caída do sector da construción. Dende a óptica da demanda, espérase unha menor achega negativa de demanda interna que o estimado para o conxunto nacional. 45

40 En o sector industrial continuará mostrando un bo nivel de actividade debido á mellora da economía española, europea e mundial; e o sector servizos, que en 2013 mostra un diferencial negativo co conxunto nacional, pasará a rexistrar un crecemento superior; isto permitirá un diferencial lixeiramente positivo desde o punto de vista da oferta. Desde a perspectiva da demanda, esperamos un mellor comportamento do gasto das administracións e da formación bruta de capital que a nivel nacional, o primeiro como consecuencia do menor axuste das contas públicas na nosa comunidade e o segundo debido ao incremento da inversión pública. Como resultado da traxectoria esperada para esta dúas compoñentes, que supoñen cerca do 40% da demanda, a achega da demanda interna será menos negativa que para o conxunto do Estado, -0,3 en Galicia e -0,6 puntos para o conxunto nacional utilizando a media das previsións do Goberno, Banco de España, OCDE, FMI e CE ou -0,4 puntos porcentuais se recorremos ao dato do Goberno actualizado a finais de setembro. En cambio, as exportacións crecerán a un ritmo inferior en Galicia debido a que unha elevada porcentaxe delas corresponden ao comercio co resto de España, que medrarán a un ritmo moi inferior ao das destinadas a outros países debido á debilidade da demanda a nivel nacional. Detállase a continuación, para os principais agregados da demanda, o cadro macroeconómico para o ano que configuran o crecemento do 0,8%. 1.- O gasto en consumo final dos fogares e institucións sen fins de lucro crecerá un 0,2%. O mínimo dos descensos intertrimestrais deste apartado sucedeu no cuarto trimestre de 2012, nos dous trimestres para os que dispoñemos de información en 2013 os descensos foron inferiores e esperamos que esta tendencia se manteña ao largo de 2013 e. Polo tanto, en producirase un lixeiro avance; os aspectos que contribúen negativamente son o mercado de traballo e a evolución dos salarios, que presentarán un comportamento desfavorable que implicará que a renda salarial dispoñible para o consumo se situará en niveis lixeiramente inferiores aos do ano 2013; en cambio, a contención dos prezos, a taxa de aforro que se está a recuperar este ano e o menor nivel de débeda podería permitir compensar o anterior para manter o nivel de gasto. 2.- O gasto en consumo final das administracións públicas caerá un 2,6%. As restricións do gasto para cumprir os obxectivos de déficit limitarán o crecemento desta variable. Neste apartado, o descenso do consumo público debería ser inferior ao que se rexistrará no conxunto do estado debido a que noutras comunidades os recortes continuarán sendo superiores aos da nosa comunidade. 3.- A formación bruta de capital crecerá un 0,2% en o que supón superar en case seis puntos o descenso do ano anterior. Este dato positivo viría explicado polo in- 46

41 cremento da inversión pública e en bens de equipo; axudado pola a edificación residencial que, a pesar de continuar con taxas negativas, presentará un descenso moi inferior ao do ano anterior. 4.- A demanda externa neta achegará 1,1 puntos ao crecemento do PIB, sete décimas menos que o aportado por este agregado en Esta achega producirase como consecuencia dun aumento das exportacións do 3,9% e do 1,9% das importacións. A mellora da competitividade da nosa economía e a recuperación do comercio e da economía mundial, exercerá un impulso positivo nas exportacións; ademais, a caída da demanda interna española será moi inferior á de anos anteriores e desempeñará un efecto positivo sobre as exportacións ao resto das comunidades autónomas. As previsións do FMI, da OCDE e da Comisión Europea indican unha mellora da demanda interna das principais economías mundiais, a modo de exemplo expoñemos os datos das principais economías no cadro 14 segundo os datos da Comisión Europea, FMI e da OCDE. A información non está dispoñible para as economías emerxentes, pero tendo en conta que se augura un crecemento maior do PIB destas economías que das avanzadas, a súa demanda nacional crecerá a taxas máis elevadas que a das economías representadas no cadro. Cadro XVII: Previsións macro economías avanzadas. Previsións macroeconómicas. Demanda nacional. Taxas de variación interanual en % FMI (out 2013) OCDE (maio 2013) Comisión Europea (maio 2013) Área Euro 0,8 0,5 1,0 Francia 1,3 0,5 1,2 Alemania 1,3 2,7 1,9 Italia 1,1-0,7 0,6 Portugal ,0 España -1, ,4 Reino Unido 1,4 1,2 1,3 Estados Unidos 3,1 2,9 2,6 Xapón -0,2 0,5 1,3 FONTES: FMI, OCDE e Comisión Europea No que respecta ás importacións, o crecemento do 1,9% susténtase no crecemento da actividade económica da nosa comunidade que requirirá un maior dinamismo neste apartado para surtir a demanda intermedia e a final. 47

42 5.- Por último, a taxa de paro situarase no 21,7%, cinco décimas por debaixo da taxa de 2013 e 4,2 puntos por debaixo do esperado para España segundo o Goberno, empeorando deste xeito o diferencial esperado en 2013 en dúas décimas. Un descenso da ocupación superior aos 3 puntos e un crecemento do número de parados no entorno dos 5 puntos porcentuais, de xeito que diminúa apreciablemente a poboación activa (por enriba do 1,0% de descenso), levaríanos a esta taxa. 48

43 I.2. O ESCENARIO FINANCEIRO. SITUACIÓN MONETARIA E FINANCEIRA. Tralos fortes episodios de inestabilidade que caracterizaron aos mercados dende o inicio da crise financeira, o 2012, se ben non se pode falar de normalidade, si trouxo unha certa estabilidade na situación dos mercados financeiros. Continuando nesta mesma liña, no que se leva do 2013 pódese falar de que continua o clima de melloría gradual imposto no ano Non obstante, o presente exercicio tampouco está exento de dificultades; a aparición de novos episodios de incertidume, tanto de natureza económica como política, levou á aparición de tensións nos mercados financeiros, se ben, con moita menos intensidade que as vividas nos anos precedentes. Así, entre os múltiples factores que ao longo deste ano, e fundamentalmente a partir dos meses de abril e maio, provocaron este incremento da inestabilidade financeira podemos citar: as dificultades para a formación de Goberno en Italia tralas eleccións de finais de febreiro, as complicacións para chegar a un acordo para o programa de asistencia financeira a Chipre, as dificultades que está a atopar o Goberno de Portugal para levar a cabo a súa política económica, a posibilidade barallada de solicitar un novo programa de axuda para Grecia, os diferentes conflitos políticos que xurdiron en países como Siria e Exipto, o lento e dificultoso proceso de construción dunha unión bancaria en Europa, ou as perspectivas de cambio de orientación da política monetaria da Reserva Federal de Estados Unidos, etc. Ao peche deste informe, a discusión en EUA sobre a súa política fiscal e o teito de débeda e a situación política en Italia, coa recente dimisión de cinco ministros, ameazan con ser novos focos de tensións e incrementar a volatilidade nos mercados. En resumo, todas estas situacións impediron que se consolidara a melloría dos meses anteriores, se ben, como sinalamos anteriormente, non se materializou en graves episodios de inestabilidade, senón más ben supuxo un estancamento do ritmo de paulatina mellora emprendido. Cadro XVIII: TIPOS OFICIAIS DE REFERENCIA. TIPOS DE XURO OFICIAIS DO BANCO CENTRAL EUROPEO Marzo Xuño Setembro Op. principais de financiamento 1,00 1,00 0,75 0,75 0,50 0,50 Facilidade marxinal de crédito 1,75 1,75 1,50 1,50 1,00 1,00 Facilidade de depósito 0,25 0,25 0,00 0,00 0,00 0,00 (Datos correspondentes ao final do periodo considerado) Neste contexto descrito, e ante a actual coxuntura de debilidade económica que fai 49

44 improbable a aparición de riscos inflacionistas, o Consello de Goberno do Banco Central Europeo, na súa xuntanza de maio, acordou relaxar o ton da política monetaria, reducindo en 0,25 pp. tanto o tipo de xuro das operacións principais de financiamento, ata o 0,5 %, como o tipo da facilidade marxinal de crédito, ata o 1 %, estreitando a marxe entre este último e o tipo de xuro da facilidade de depósito que se mantivo no 0%. Así mesmo, o Banco Central Europeo mostrou o seu firme compromiso co mantemento dos tipos de referencia nos actuais niveis ou incluso inferiores, durante un período prolongado de tempo. Por outra banda, no ámbito das medidas non convencionais, anunciouse o mantemento do subministro de liquidez a tipo fixo polo tempo que foxe necesario, e aló menos ata mediados do ano, así como que se está a estudar, xuntamente con outras institucións, novas medidas co obxecto de promover o mercado de activos respaldados con crédito ás pequenas e medianas empresas non financeiras moi castigado pola crise financeira. Nos Estados Unidos, a Reserva Federal, que mantén os tipos obxectivo dos fondos federais no rango 0,00%-0,25% dende decembro de 2008, anunciou no segundo trimestre do ano a súa intención de proceder a unha moderación das súas políticas de estímulo monetario e a progresiva eliminación das inxeccións de liquidez. Poren, a Fed, que xa nas últimas semanas utilizara un ton máis baixista nos seus comunicados, anunciou finalmente na súa reunión de setembro a decisión de manter sen cambios o seu su programa de compras de activos en contra do inicialmente sinalado, sen que se esperen subas de tipos de xuros para os próximos meses. Pola súa banda, o Banco de Xapón, mantivo ao longo do 2013 os tipos de xuro oficiais no rango entre o 0,00% e o 0,10%, tipos estes establecidos en outubro de

45 Gráfico XIII: Evolución tipos de intervención Cadro XIX: TIPOS DE XUROS INTERBANCARIOS. Tras un incremento inicial no mes de Xaneiro, que situaba os tipos euríbor a tres meses e a un ano no 0,23% e no 0,62 %, respectivamente, fronte ao 0,18% e o 0,54% cos que pechou o ano 2012, e ante as expectativas de descenso dos tipos de xuro, que se confirmaron na reunión do BCE do 2 de maio co anuncio do recorte do tipo das operacións principais de financiamento, os tipos do mercado interbancario mostraron unha tendencia á baixa ao longo da primeira metade do ano. Neste sentido, a principios do mes de xuño os tipos euríbor a tres meses e a un ano situáronse no 0,20% e no 0,48%, respectivamente. 51

46 Sin embargo, esta tendencia quebrouse no terceiro trimestre do ano onde se observa un lixeiro repuntamento dos tipos interbancarios, ata situar ao euríbor a doce meses no 0,54% a finais de setembro. Gráfico XIV: Evolución euribor Cadro XX: Mercado de Débeda Pública. Prima de risco (puntos básicos) Período España Italia Alemaña España -Alemaña ,3 4,04 2, ,46 5,38 2, ,87 5,49 1, Mar ,95 4,67 1, Xuñ ,69 4,41 1, Set ,42 4,48 1, Ante un principio de ano no que se mantivo o ton positivo dos meses precedentes, a aparición de novos focos de inestabilidade, repercutiu negativamente tanto nos mercados de débeda, como nos bolsistas e de divisas. A partires do mes de marzo, este aumento da inestabilidade nos mercados financei- 52

47 ros se traduzo nun descenso das rendibilidades da débeda pública dos países máis castigados da zona euro, o que supuxo que a baixada dos seus diferenciais con respecto á referencia alemán se vira interrompida. España non foi axeno a esta tendencia. Ante un primeiro trimestre de mellora da prima de risco, a partir do segundo trimestre do ano o incremento da rendibilidade da débeda pública española situaba o bono español a 10 anos, no mes de xullo, en niveles do 4,7 % e o diferencial co respecto ao bono alemán no entorno de 315 puntos básicos. Gráfico XV: Evolución da prima de risco fronte ao bono alemán. Porén, o feito de que tanto Portugal como Grecia sexan economías que puidesen necesitar nova axuda financeira adicional da Troika e as dificultades que está a atravesar o Goberno en Italia, xuntamente cun clima de maior confianza respecto da economía española, permitiu a España soportar estes episodios de tensionamento mellor que o resto de países periféricos. Neste sentido, desde principios de agosto, o diferencial da curva española fronte a Alemaña estreitouse en 25 puntos básicos, mentres que o diferencial respecto a Italia anulouse, están nestes intres a prima que paga o bono español por debaixo da italiana. Nestes últimos días, a situación do goberno en Italia coa dimisión dos ministros do partido de Berlusconi ameaza con trae novos focos de inestabilidade coa conseguinte 53

48 repercusións nos diferenciais en Italia e España. Gráfico XVI: Comparativa rendibilidade bonos a 10 anos. 54

49 Cadro XXI: Mercados Bolsistas Índices de cotización bolsistas Período IBEX 35 Eurostoxx 50 CAC 40 DAX FTSE 100 Dow Jones Nikkei , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,86 Mar , , , , ,74 14,578, ,91 Xuñ , , , , , , ,32 Set , , , , , , ,80 Variación anual en % ,1 8,4 10,4 22,7 18,1 5, ,6-3,2-1,5 8,4 5,6-4, ,1-8,7-7,7 3,5-0,2-2,2 Mar ,1 5,9 9 12,2 11,2 23 Xuñ ,3 14, ,6 51,9 Set ,2 17,9 23,5 19,1 12,5 63 Polo que se refire aos mercados de renda variable, ao igual cos de débeda, tamén víronse afectados polas tensións vividas no segundo trimestre do ano, freando a súa tendencia alcista de principios de ano. Neste caso, o elemento determinante deste descenso xeneralizado das cotizacións o atopamos nas expectativas dunha orientación menos acomodaticia da política monetaria en EEUU tralo anuncio da Reserva Federal da súa intención de moderar o ritmo das compras de bonos. Así, fronte as revalorizacións que, en xeral, acumularon as bolsas tanto dos países europeos, como de EEUU e Xapón, nos primeiros tres meses do ano, o IBEX 35 presentou, durante o conxunto do segundo trimestre, unhas perdas do 2 %, sendo o descenso do EUROSTOXX 50 do 0,8 %. Porén, a publicación de datos económicos mellores de los previstos, o firme compromiso do Banco Central Europeo de continuar cos tipos xuro nos niveis actuais durante un prolongado período de tempo e a decisión da Reserva Federal de, en contra do inicialmente previsto, manter sen cambios o seu su programa de compras de activos, axudaron a cambiar esta tendencia, e así a partir de xullo as principais índices bolsitas volveran a unha senda de crecemento. Neste sentido, o IBEX 35 situábase, a finais de setembro, a data de peche deste informe, un 8 % por enriba do nivel acadado a comezo do ano, ganancia lixeiramente inferior á rexistrada, durante o mesmo período, pola referencia europea EU- ROSTOXX-50 (11%) aínda que moi por debaixo do indicador norteamericano Standard and Poor s 500 (23 %). 55

50 Gráfico XVII: Mercados Bolsistas Cadro XXII: Mercados de Divisas Tipos de cambio do euro (medias do período) Período Dólar EEUU Ien xaponés , , , , , ,62 Mar , ,99 Xuñ , ,4 Set , ,41 % de apreciación sobre un ano antes ,8-10, ,9-4, ,6-7,6 Mar ,8 13 Xuñ ,3 29,4 Set ,8 31,8 56

51 No mercado de divisas, a baixa volatilidade do cruce euro/dólar desde mediados do ano pasado favoreceu o fortalecemento do euro e, en liñas xerais, podemos falar dunha tendencia ao alza da divisa común europea. Ao igual que no resto dos mercados financeiros, a evolución do tipo de cambio ao longo deste ano veu marcada polo acontecementos de índole político e económico que se foron sucedendo a nivel internacional e, moi especialmente, pola evolución nas expectativas dos tipos de xuro na eurozona. Así, fronte un comezo de ano alcista, situacións como a intención da Fed de endurecer as súas políticas monetarias ou a posible acción militar en Siria contribuíron a incrementar a aversión ao risco e a apreciación da moneda norteamericana. Nas ultimas semanas, unha vez que se confirma que os tipos de xuro van a permanecer baixos a medio prazo, xunto coa mellora nas perspectivas económicas da zona euro, favoreceron a recuperación da cotización do euro. Gráfico XVIII: Mercados de Divisas 57

52 Gráfico XIX: Mercados de Divisas 58

53 I.3. AVALIACIÓN DA POSICIÓN CÍCLICA DA ECONOMÍA GALEGA Co obxecto de analizar en que parte do ciclo económico nos atopamos, e como afecta esta situación coxuntural aos saldos orzamentarios.elaborase este apartado, para isto partimos dunha estimación do produto potencial da economía galega, que permitirá calcular o saldo orzamentario cíclico e a taxa de referencia da economía galega. A Lei Orgánica 2/2012, do 27 de abril,de estabilidade orzamentaria e sostibilidade financeira, da un pulo aos equilibrios básicos que deben cumprir os orzamentos públicos pasando do anterior sistema baseado na estabilidade ao longo do ciclo, cun sesgo alto ao endebedamento, a un sistema baseado no equilibrio estrutural. Establece a devandita norma ademais unha taxa límite de crecemento do gasto non financeiro, referenciada ao crecemento medio do PIB un periodo longo de tempo.a taxa de referencia de crecemento do PIB a medio prazo da economía galega calcúlase seguindo a metodoloxía empregada pola Comisión Europea para o cálculo desta taxa a nivel nacional. A taxa nacional será a referencia, como se di no parágrafo anterior, a ter en conta por todas as comunidades autónomas na elaboración dos seus respectivos orzamentos, o cálculo da taxa galega permítenos estimar as diferenzas coa nacional. Para a análise da posición cíclica da economía compre estimar o produto potencial e a fenda entre a produción efectiva e a potencial (output gap). Para España o Ministerio de Economía y Competitividad segue a metodoloxía da función de produción utilizada pola Comisión Europea e acordada no seo do grupo de traballo do Output Gap para a elaboración dos programas de estabilidade, con algunha modificación como o uso das proxeccións a curto prazo do INE en lugar das de EUROSTAT e o contraste do cálculo oficial do crecemento potencial cunha variante metodolóxica que consiste na utilización dunha especificación forward-looking da curva de Phillips para calcular a NAWRU, fronte ao actual modelo backward-looking de expectativas estáticas. O traballo para realizar unha estimación semellante para Galicia non está rematado, por iso seguimos un procedemento alternativo que consiste na utilización de dous procedementos máis sinxelos tanto para Galicia como para España, comparar os resultados e, se son semellantes, utilizar os datos do Ministerio como válidos para a nosa economía. Os procedementos son os seguintes, por unha parte, un procedemento estatístico que consiste en obter o PIB potencial a partir o filtro de Hodrick e Prescott (HP), que descompón o crecemento dunha serie nun compoñente tendencial e outro cíclico. Chamaremos a este método PIB tendencial. Por outra parte utilizamos unha función de produción tipo Cobb-Douglas con rendementos de escala constantes. Para estimar o PIB potencial con este método, realizamos o seguinte procedemento, empregamos esta función de produción para estimar a produtividade total dos factores 59

54 como o residuo de Solow; a continuación utilizamos o filtro de Hodrick e Prescott para obter a tendencia desta produtividade e do emprego; con estas dúas series e o stock de capital obtemos unha estimación do PIB potencial. Chamaremos ao PIB potencial obtido por este método PIB tendencial por compoñentes. O escenario de crecemento para 2013 a 2016 para Galicia é o proposto no cadro do escenario macroeconómico do orzamento (cadro XVIII) engadindo unha taxa do 1,3% para 2015 e dun 1,5% para O español é o que figura no cadro do proxecto de orzamentos xerais do estado para, no 2015 e no 2016 empregamos os crecementos do 1,3% para 2015 e do 1,5% para 2016 propostos polo FMI. Para os anos 2017 e 2018 proponse un crecemento igual ao do ano 2016 tanto para Galicia como para España. En primeiro lugar utilizamos o filtro HP con parámetros l=100 e l=10 para Galicia e para España, o parámetro l serve para controlar o grao de suavidade da tendencia, canto maior é o valor máis suave é a tendencia. Obtemos así dúas variantes do PIB tendencial. En segundo lugar calculamos unha estimación do PIB potencial utilizando o filtro HP con l=100 e l=10 para as compoñentes da función de produción descrita anteriormente para Galicia e para España, esta estimación do PIB potencial será o PIB tendencial por compoñentes. Ao aplicar estes dous métodos para o período que abrangue entre 1980 e 2018 obtemos os resultados que se mostran na táboa seguinte: 60

55 Cadro XXIII: PIB a precios constantes observado, tendenciale output gap. Estes datos indican que o crecemento PIB tendencial galego acadará un valor lixeiramente superior ao 1% nos anos finais (2016, 2017 e 2018) se utilizamos o valor 10 para o parámetro l. Se empregamos l=100 o crecemento será menor e non superará o medio punto porcentual nos últimos anos. A posición cíclica da nosa economía medida polo output gap como tanto por cento do PIB tendencial ou tendencial por compoñentes móstranos que o mínimo cíclico se acadará este ano, e que nos seguintes anos a fenda de produción diminúe gradualmente, entre 2016 e 2017 o PIB observado superaría o nivel do PIB tendencial. Comparando en España, a fenda de produción medida deste xeito mostra un diferencial moi pequeno entre a nosa comunidade e o conxunto nacional; asignando ao parámetro l o valor 10, o output gap galego dista do nacional como máximo nunha décima en todo o período No gráfico 10 móstranse o output gap para España e Galicia cos distintos métodos. Con l tomando o valor 100 o ouptut gap é menos negativo en Galicia entre 2012 e 2015, en 2017 e 2018 o output gap galego é positivo como o nacional pero de menor contía. As diferenzas máximas nos anos finais son de tres décimas. O gráfico 11 mostra estes resultados. 61

56 Gráfico XX: Output Gap Galicia-España con tendencia pouco suavizada 1,0 Output gap (% PIB tendencial) 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5-2, Galicia (lambda=10) España (lambda=10) Galicia (Compoñentes, lambda=10) España (Compoñentes, lambda=10) Fonte: IGE Gráfico XXI. Output Gap Galicia-España con tendencia moi suavizada 3,0 Output gap (% PIB tendencial) 2,0 1,0 0,0-1,0-2,0-3,0-4, Galicia (lambda=100) España (lambda=100) Galicia (Compoñentes, lambda=100) España (Compoñentes, lambda=100) 62

57 Fonte: IGE O output gap utilizado a nivel nacional para o cálculo da posición cíclica da economía española é superior ao estimado co filtro HP e coas tendencias dos compoñentes da función de produción.. O cadro 16 e o gráfico 12 mostran o output gap nacional estimado polo Ministerio de Economía y Competitividad seguindo a metodoloxía da Comisión (backward-looking) e a alternativa metodolóxica proposta por Ministerio (forward-looking) e o estimado polo filtro HP aplicado ao PIB e ás compoñentes da función de produción proposta nos primeiros parágrafos deste apartado. Os distintos métodos marcan o mínimo en 2013 e unha recuperación nos seguintes anos. Cadro XXIV. Ouput gap en % do PIB España. Output gap (% PIB) Output Gap (% do PIB tendencial, λ=10) 0,2-0,8-1,7-1,1-0,4 0,2 0,5 0,8 Output Gap (% do PIB tendencial, λ=100) -0,5-2,2-3,6-3,0-1,9-0,6 0,6 1,8 Output Gap (% do PIB tendencial por compoñentes, l=10) 0,0-0,9-1,7-1,0-0,2 0,3 0,6 0,7 Output Gap (% do PIB tendencial por compoñentes, l=100) -0,9-2,5-3,6-2,8-1,5-0,2 1,1 2,4 Output Gap España (función producción 1 ) -6,3-7,7-8,6-7,8-6,6-5,1 Output Gap España (función producción 2 ) -5,1-6,0-6,5-5,2-3,6-1,7 1 NAWRU calculada con Curva de Phillips forw ard-looking NAWRU calculada con Curva de Phillips backw ard-looking Fonte: Ministerio de Economía y Competitividad e elaboración propia 63

58 Gráfico XXII: Evolución do output gap. 2,0 0,0 España. Output gap (% do PIB) -2,0-4,0-6,0-8,0-10, HP (lambda=10) HP (lambda=10) HP compoñentes(lambda=10) HP compoñentes(lambda=100) Función producción 1 Función producción 2 Fonte: IGE A partir dos resultados anteriores podemos inferir que o output gap galego é similar ao nacional e que podemos empregar por tanto o estimado polo Ministerio de Economía y Competitividad mediante a función de produción proposta pola Comisión Europea e a alternativa do Ministerio para calcular o saldo orzamentario axustado ciclicamente. Deste xeito, a nivel nacional o output gap para 2013 estimado polo Ministerio sitúase no -8,6%, utilizando unha nawru calculada cunha curva de Phillips forward-looking ou no -6,5% empregando unha curva de Phillips backward-looking. O output gap para España estimado pola Comisión Europea nas previsións de primaveira sitúase no -4,6% e, por último, o FMI eleva a fenda de produción ata o -5,4% nas súas previsións de abril. Empregando as distintas estimacións da fenda de produción calculamos o saldo orzamentario cíclico multiplicando estas polo parámetro ε, a semi-elasticidade3. Os resultados son os que se mostran no cadro xxv. Segundo este cadro, o saldo orzamentario cíclico para o ano 2013 oscila entre o -0,8% do PIB e o -1,5%, o valor máis negativo rexístrase ao utilizar o output gap nacional obtido coa función de produción que calcula a nawru cunha curva de Phillips forward-looking e o menos negativo obtense se recorremos á fenda de produción proposta pola Comisión Europea. 3 No recadro 1 explícase con detalle o cálculo deste parámetro 64

59 Cadro XXV: Saldo orzamentario cíclico Saldo orzamentario cícliclo (% do PIB) 2013 Galicia Usando Output Gap España (función producción 1 ) -1,5-1,4 Usando Output Gap España (función producción 2 ) -1,2-0,9 Usando Output Gap España da Comisión -0,8-0,4 Usando Output Gap España do FMI -1,0-0,7 España Usando Output Gap España (función producción 1 ) -4,1-3,7 Usando Output Gap España (función producción 2 ) -3,1-2,5 Usando Output Gap España da Comisión -4,4-2,2 Usando Output Gap España do FMI -5,1-4,0 1 NAWRU calculada con Curva de Phillips forw ard-looking NAWRU calculada con Curva de Phillips backw ard-looking Fonte: Ministerio de Economía y Competitividad e elaboración propia A obtención do PIB potencial permítenos obter a taxa de referencia da economía galega que limitará o crecemento do gasto, esta medida en termos reais calcúlase como o crecemento medio do PIB potencial nun período de 10 anos, os cinco previos ao ano para o que se calcula a taxa e os catro seguintes. A esta taxa haberá que sumarlle unha estimación do deflactor do PIB para obter a taxa de referencia en termos nominais, o deflactor para cada un dos 10 anos que se promedian será o menor valor entre o crecemento real do deflactor e o 2%. No cadro 18 presentamos esta taxa de referencia para 2012, 2013 e utilizando os métodos anteriores para o cálculo do PIB potencial. A taxa de referencia en termos nominais situaríase entre o 0,9% e o 1,2% en debido a un crecemento real entre o 0,0% e o 0,3% e un crecemento do deflactor dun punto porcentual. As taxas de referencia en termos nominais para a economía española en 2013 son 1,3% ou 1,7% dependendo do tipo de función de produción. En estas taxas sitúanse entre o 1,1% e o 1,5%. Na medida en que a evolución dos ingresos non financeiros e o obxectivo de estabilidade orzamentaria determinaron un teito de gasto non financeiro inferior ao do exercicio 2013, a limitación de crecemento do gasto non financeiro dimanante da aplicación da taxa de referncia deviene en inaplicable no. 65

60 Cadro XXVI. Taxa de referencia de crecemento do PIB da economía galega Taxa de referencia da economía galega En termos reais PIB tendencial (λ=10). TVA (%) -0,5-0,2 0,2 PIB tendencial (λ=100). TVA (%) 0,3 0,3 0,3 PIB tendencial por compoñentes(λ=10). TVA (%) -0,7-0,4 0,1 PIB tendencial por compoñentes(λ=100). TVA (%) -0,1-0,1 0,0 Deflactor 1,1 1,0 1,0 En termos nominais PIB tendencial (λ=10). TVA (%) 0,6 0,8 1,2 PIB tendencial (λ=100). TVA (%) 1,4 1,3 1,2 PIB tendencial por compoñentes(λ=10). TVA (%) 0,4 0,6 1,1 PIB tendencial por compoñentes(λ=100). TVA (%) 1,0 0,9 0,9 Fonte: Elaboración propia I.3.1. A posición cíclica das comunidades autónomas A experiencia empírica dispoñible pon de manifesto a existencia dun elevado grao de sincronía entre o crecemento tendencial de todas as comunidades autónomas, especialmente nos últimos anos. Nos seguintes gráficos (XXIII e XIV) represéntase a taxa anual do PIB potencial a prezos constantes de todas as comunidades obtido mediante o filtro HP con l=100. No gráfico xx obtense o PIB tendencial para cada Comunidade supoñendo uns crecementos iguais aos especificados para o conxunto nacional no apartado anterior. No gráfico XXIII o PIB tendencial obtense con datos reais ata 2012, sen engadir predicción algunha. Nestes gráficos podemos observar a sincronía entre os crecementos tendenciais de todas as comunidades e a maior coincidencia no tramo final da mostra; a concordancia nos últimos anos é maior se utilizamos predicións debido a que estas predicións son comúns para todas as comunidades. 66

61 Gráfico XXIII: comparación do PIB potencial por ccaa, datos con prediccións 5,0 PIB potencial. Variación anual (%) 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0-1, Andalucía Aragón Asturias, Principado de Balears, Illes Canarias Cantabria Castilla y León Castilla - La Mancha Cataluña Comunitat Valenciana Extremadura Galicia Madrid, Comunidad de Murcia, Región de Navarra, Comunidad Foral de País Vasco Rioja, La TOTAL NACIONAL Fonte: elaboración propia 67

62 Gráfico XXIV.comparación do PIB potencial por ccaa, datos sen prediccións. 5,0 4,5 PIB potencial. Variación anual (%) 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0, Andalucía Aragón Asturias, Principado de Balears, Illes Canarias Cantabria Castilla y León Castilla - La Mancha Cataluña Comunitat Valenciana Extremadura Galicia Madrid, Comunidad de Murcia, Región de Navarra, Comunidad Foral de País Vasco Rioja, La TOTAL NACIONAL Fonte: elaboración propia A pesar desta sintonía na tendencia, as diverxencias rexionais nos crecementos observados do PIB, motivan que a brecha da produción (output gap) medido como porcentaxe do PIB potencial, indicador do ciclo económico rexional, non sexa o mesmo para todas as comunidades. Nos gráficos da páxina seguinte presentamos o output gap para os anos 2010 a 2015 de todas as comunidades, as series do PIB utilizadas arrancan en 1980 e terminan en 2018 coas predicións mencionadas anteriormente. As diverxencias son menos acusadas nos últimos anos representados debido ao uso de previsións comúns para todas as comunidades. No caso da nosa comunidade observamos que o output gap non difire moito do nacional o que validaría o uso deste último para o cálculo do saldo orzamentario axustado do ciclo en Galicia. 68

63 Gráfico XXV: Output gap CCAA Output gap (% do PIB tendencial, lambda=100) Constantes 2010 TOTAL NACIONAL Rioja, La País Vasco Navarra, Comunidad Foral de Murcia, Región de Madrid, Comunidad de Galicia Extremadura Comunitat Valenciana Cataluña Castilla - La Mancha Castilla y León Cantabria Canarias Balears, Illes Asturias, Principado de Aragón Andalucía TOTAL NACIONAL Rioja, La País Vasco Navarra, Comunidad Foral de Murcia, Región de Madrid, Comunidad de Galicia Extremadura Comunitat Valenciana Cataluña Castilla - La Mancha Castilla y León Cantabria Canarias Balears, Illes Asturias, Principado de Aragón Andalucía TOTAL NACIONAL Rioja, La País Vasco Navarra, Comunidad Foral de Murcia, Región de Madrid, Comunidad de Galicia Extremadura Comunitat Valenciana Cataluña Castilla - La Mancha Castilla y León Cantabria Canarias Balears, Illes Asturias, Principado de Aragón Andalucía TOTAL NACIONAL Rioja, La País Vasco Navarra, Comunidad Foral de Murcia, Región de Madrid, Comunidad de Galicia Extremadura Comunitat Valenciana Cataluña Castilla - La Mancha Castilla y León Cantabria Canarias Balears, Illes Asturias, Principado de Aragón Andalucía

64 Gráfico XXV (continuación) TOTAL NACIONAL Rioja, La País Vasco Navarra, Comunidad Foral de Murcia, Región de Madrid, Comunidad de Galicia Extremadura Comunitat Valenciana Cataluña Castilla - La Mancha Castilla y León Cantabria Canarias Balears, Illes Asturias, Principado de Aragón Andalucía TOTAL NACIONAL Rioja, La País Vasco Navarra, Comunidad Foral de Murcia, Región de Madrid, Comunidad de Galicia Extremadura Comunitat Valenciana Cataluña Castilla - La Mancha Castilla y León Cantabria Canarias Balears, Illes Asturias, Principado de Aragón Andalucía TOTAL NACIONAL Rioja, La País Vasco Navarra, Comunidad Foral de Murcia, Región de Madrid, Comunidad de Galicia Extremadura Comunitat Valenciana Cataluña Castilla - La Mancha Castilla y León Cantabria Canarias Balears, Illes Asturias, Principado de Aragón Andalucía TOTAL NACIONAL Rioja, La País Vasco Navarra, Comunidad Foral de Murcia, Región de Madrid, Comunidad de Galicia Extremadura Comunitat Valenciana Cataluña Castilla - La Mancha Castilla y León Cantabria Canarias Balears, Illes Asturias, Principado de Aragón Andalucía Fonte: elaboración propia I.3.2. Déficit estrutural da economía galega Unha vez determinada a posición cíclica da económía galega e as elasticidades de 70

65 gasto e ingreso podemos estimar que parte do saldo orzamentario pode imputarse á situación cíclica e, por diferencia co saldo real ou estimado podemos calcular o saldo fiscal cíclicamente axustado. Para o cálculo do saldo cíclico da economía galega hai que multiplicar o output gap por un parámetro ε, a semi-elasticidade. Para o cálculo deste parámetro para 2013 utilizamos a metodoloxía establecida polo Ministerio de Hacienda y Administraciones Públicas, que seguindo á Comisión Europea, introduce un cambio na metodoloxía de cálculo dos saldos orzamentarios axustados do ciclo (en inglés cyclically-adjusted budget balance (CAB)) incorporando este parámetro, a semi-elasticidade. A nova metodoloxía substitúe a sensibilidade respecto da brecha de produción (output gap (OG)) que se viña utilizando pola semi-elasticidade dos ingresos e gastos públicos tamén con respecto da brecha de produción. O documento da Comisión Europea demostra que o uso da semi-elasticidade para o cálculo do saldo orzamentario axustado do ciclo aproxima mellor este concepto que o uso anterior da sensibilidade. Malia estimar que as elasticidades empregadas para o gasto e ingreso autonómico son demasiado ríxidas, a efectos de poder comparar información propia coa do Ministerio de Facenda e Administracións Públicas e coa Comisión Europea empregase o método derivado do cálculo da NAWRU backward looking, os resultados do mesmo mostran un saldo cíclico que se minora ao abeiro dos cambios esperados na situación cíclica do periodo e que mostra unha baixa proporción respecto do saldo total, negativo ao longo de toda a serie. No entanto, pode observarse como o saldo correspondente ao ano 2013 sería cero, o mesmo que nos anos seguintes cunha décima de variación. E dicir Galicia xa desenvolveu o esforzo de axuste estrutural preciso para afacer as súas contas ao financiamento estrutural, a súa necesidade de finaciamento total obedece á febleza da coxuntura económica así como a algún impacto extraordinario e puntual no gasto ou no ingreso (resultados de impactos one-off no orzamento). Saldo público Output-gap Cadro XXVII: Sensibilidade cíclica Saldo cíclico Saldo axustado ciclicamente ,6-5,1 17,8-0,9-0, ,3-6,0 17,8-1,1-0, ,2-6,5 17,8-1,2 0-1,0-5,2 17,8-0,9-0, ,7-3,6 17,8-0,6-0, ,2-1,7 17,8-0,3 0,1 Naw ru calculada coa curva de Phillips backw ard-looking A sensibilidade cíclica calculada xon semielasticiades a partires da media das liquidacións

66 I.4. SOSTIBILIDADE MACROECONÓMICA Debido aos desequilibrios macroeconómicos acumulados polos distintos países da UE durante a década anterior á actual crise as Institucións da UE consideraron necesario establecer un Procedemento de Desequilibrio Excesivo, o cal é similar ao Procedemento de Déficit Excesivo se ben en vez de referirse ás finanzas públicas analiza a situación macroeconómica dos distintos Estados Membros da UE. O Procedemento de Desequilibrio Excesivo introduciuse mediante a lexislación denominada Six Pack que entrou en vigor o 13 de Decembro de 2011, a través do Regulamento da UE 1176/2011 relativo á prevención e corrección dos desequilibrios macroeconómicos. Este Procedemento establece un Mecanismo de Alerta que permite detectar rapidamente desequilibrios macroeconómicos e tamén permite o seu seguimento, mediante un Cadro de Indicadores que inclúe limiares indicativos. O cadro de Indicadores que presenta España neste segundo Informe sobre o Mecanismo de Alerta é o seguinte: Cadro XXVIII: Cadro de Indicadores do Procedemento de Desequilibrio Excesivo. Cadro de Indicadores do Procedemento de Desequilibrio Excesivo. Indicadores Desequilibrios Externo Indicadores Competitividade España Saldo Balanza Conta Corrente (% PIB) (media últimos 3 anos) Posición de Investimento Internacional Neto (% PIB) Tipos de Cambio Efectivos Reais deflactado con IAPC (% variación 3 Anos) Cotas de participación no mercado de exportacións (% de variación 5 Anos) Costes Laborais Unitarios Nominais (% variación 3 Anos) Precio da Vivenda Deflactado (% variación anual) Umbral /6% -3,6-3,7-3,6-4 -5,4-7,2-8,8-9,5-8,1-6,3-4,4-3,1-35% -35,6-41,6-45,2-51,9-55,6-65,8-78,1-79,3-93,8-89, ,2 +-5% -2,1 1 8,8 9,7 7,9 4,3 4,2 6,2 5 0,8-1,3 - -6% 2,7 6,9 5,8 2,5 5,5-3,2-3,2-13,6-7,1-10,6-7,8-14,2 9% 8,1 9,4 9,3 8,5 8,8 9, ,4 11,6 5,3-1,3-5,6 6% 6,2 12, , ,8 6,4-4,8-5,6-3,6-9,9-16,9 Fluxo de Crédito ao Sector Privado (% PIB) 15% 18,7 16,6 17,1 21,8 27, ,2-2,9 3,6-2,2-9,6 Indicadores Desequilibrios Internos Débeda do Sector Privado (% PIB) 160% ,4 227,1 230,1 225,1 215,2 Débeda do Sector Público (% PIB) 60% ,3 40, ,7 70,4 85,9 Taxa de Paro (media últimos 3 anos) 10% 11,8 11,2 11,1 11,2 10,5 9,5 8,6 9,4 12,6 16,5 19,9 22,3 Total Pasivos do Sector Financeiro (non consolidado). (% variación anual) Nº TOTAL INCUMPRIMIENTOS 16.5% 6,9 4, , ,9 4,7 3,8-2,2 3, Fonte: Eurostat Neste Cadro de Indicadores obsérvase que no 2012 dos 11 indicadores España incumpre 6, os mesmos que no 2012(Balanza por Conta Corrente, Posición de Investimento Internacional Neto, Cota de participación no mercado de exportación, Débeda do Sector Privado, Débeda Pública e Taxa de Desemprego) e que desde o ano 2002 España incumpriu polo menos 5 indicadores sempre. 72

67 Facendo refrencia ao exame polo miudo da comisión realizado ao abeiro do artigo 5 do Regulamento UE 1176/2011 relativo á prevención e corrección de desequilibrios macroeconómicos, este apartado recolle un análise da situación macroeconómica de España e as propostas do goberno europeo para correxilas que, sen dúbida, reflicten cales serán os vieiros macroeconómicos nacionais a medio prazo. No primeiro exame exhaustivo, realizado en maio de 2012, a Comisión constatou que España estaba a experimentar desequilibrios moi graves, especialmente no que atinxe á evolución da posición exterior, o endebedamento do sector privado e o sector financeiro. Respecto do sector financeiro compre salientar a sinatura en xullo de 2012, dun programa de recapitalización das entidades financeiras. O devandito programa segue cumprindose, contribuindo así ao control dos riscos relacionados co sector financeiro. As principais observacións da análise macroeconómico da Comisión son que os riscos e as tendencias económicas adversas vencelladas aos desequilibrios macroeconómicos apreciados no 2012, seguen sendo fortes e se fixeron efectivos en parte. En concreto.- Os ciclos de interacción negativa entre a prolongada recesión económica, o proceso de desapalancamento e a volatilidade das condicións de financiamento do mercadoseguen a ser unha ameaza tanxible. O proceso de desapalancamento do sector privado está freando considerablemente a demanda interna e sumiu á economía dende finais de 2011, nunha doble recesión que podería prolongarse ata. Os esforzos encamiñados a frear o aumento da débeda das administracións públicas contribúen a reducir a demanda interna. As rixideces estruturais e as estritas condicións de financiamento ralentizaron e encareceron (en térmos de producción e emprego) o axuste da economía real ás condicións imperantes tras o estourido da burbulla. Á súa vez, a contracción da economía e o consiguinte aumento do paro están contribuindo á prolongación do proceso de desapalancamento. Polo tanto, a pesares de que o axuste dos desequilibrios dos fluxos avanzou no 2012 e no 2013, aínda non se esvaeceron os riscos para a estabilidade macroeconómica e financeira. España fixo fronte a estas dificultades e atendeu ás recomendacións específicas formuladas polo Consello no marco do semetre europeo de 2012, impulsando medidas de consolidación das finanzas públicas e reforma dos mercados de factores e productos. En febreiro de 2012, o Goberno aprobou unha reforma do mercado laboral que entrou en vigor en xullo dese mesmo ano. En setembro de 2012 presentouse un plan global de reforma con novas medidas destinadas a fomentar o emprego, garantir a sostibilidade das finanzas públicas e reforzar o entorno empresarial e a competencia. Malia que se tomaron ou iniciaron medidas en todos eses eidos, o programa de reforma aínda non se completou, e incluso algunhas das medidas xa adoptadas non sempre tiveron pleno efecto a causa das demoras na súa execución. Por elo, a capacidade de axuste da economía segue sendo insatisfactoria, e gran parte da carga do axuste recae 73

68 sobre o emprego. Segúndo as previsións de inverno de 2013 dos servizos da Comisión, estímase que a taxa de desemprego siga ascendendo ate o 27 % no 2013 (25 % no 2012). A porcentaxe de desemprego de longa duración vai en aumento,e con él a probabilidad de efectos de histérese que poderían lastrar o potencial de crecemento da economía. Os salarios empezan a respostar, aínda que con retraso e gradualmente, á atonía do mercado de traballo, en parte como reacción á reforma do mercado laboral do A reducción da renda dispoñible, o aumento do desemprego e a diminución dos prezos da vivenda (cunha diminución do 31 % en térmos nominais dende os seus máximos) fan mais feble a capacidade dos fogares para reembolsar as súas débedas. Ao tempo que o seu patrimonio diminúe, ao que se suma o alto número de fogares que se ven afectados polo desemprego. A caída dos prezos da vivenda acelerouse no 2012, como consecuencia do grande número de vivendas sen vender e da diminución da demanda. O investimento en vivenda e a actividade da construcción tamén seguiron diminuindo. O axuste no mercado da vivenda todavía non finalizou, e novas caídas dos prezos e do investimento poden propiciar un acurtamento da diferencia entre a oferta e a demanda. O sector privado enfronta fortes presións para reducir o seu endebedamento. A ratio débeda/pib do sector privado non financeiro segue sendo elevada, e tan so baixou en preto de 15 puntos porcentuais dende o máximo do 227 % acadado no A reducción da débeda foi máis rápida no caso das sociedades non financeiras que no sector dos fogares, debido ás diferentes características do endebedamento (polo longo periodo de vencemento das hipotecas), a maior caída dos empréstitos das sociedades non financeiras e a maior depreciación da débeda nos préstamos das sociedades non financeiras. Os préstamos non productivos aumentaron e prevese que esa tendencia prosiga como consecuencia da prolongada recesión económica. A débeda externa neta e a posición (negativa) do investimento internacional neta mantense preto dos máximos históricos. Os pasivos exteriores netos estabilízanse por enrriba do 90 % do PIB dende As feblezas vencelladas a un elevado volume de pasivos netos fronte ao exterior culminaron no 2012, cando a pérda de confianza do mercado nos activos españoles provoca grandes saidas de capital privado, compensadas en parte pola entrada de capital oficial. A pesares da recente relaxación, a confianza dos mercados financeiros segue sendo moi sensible á evolución da coxuntura económica e política. Factores cíclicos e doutra natureza contribuen a unha mellora considerable da balanza por conta corrente: pasa de rexistrar un déficit cercano ao 10 % do PIB no 2007 a unha previsión de equilibrio no Esta mellora é posible por un forte aumento das exportacións e unha importante diminución das importacións, que cabe relacionar coa recuperación da competitividade dos custes e cos trocos na composición da demanda, posiblemente de carácter duradero. Os factores de competitividade non relacionados cos prezos e a dualidade da estrutura económica (na que as empre- 74

69 sas exportadoras soen ser máis productivas e de maior tamaño) contribuen ao bo comportamento da economía española nos mercados de exportación. Ao tempo, a pronunciada diminución das importacións, derivada sobre todo do forte descenso da demanda interna, semella indicar que gran parte do cambio repentino da balanza por conta corrente é cíclico. Malia que ata o de agora compensáronse preto da metade das pérdas en materia de competitividade de custes rexistradas durante o período de expansión, parte de esa mellora garda relación coa forte destrucción de emprego sobre a productividade laboral aparente. Por outra banda, a diminución dos custes laborais unitarios non se están a trasladar aos prezos finais.será preciso seguir mellorando a competitividade para fomentar o dinamismo das exportacións e a substitución das importacións, propiciando polo tanto unha reducción significativa dos pasivos exteriores netos ao longo do tempo. O rápido e cuantioso aumento da débeda das administracións públicas supuxo o reverso dos axustes en curso no sector privado. Aunque o déficit orzamentario das administracións públicas diminuiu dende o máximo rexistrado no 2009 (11,2 % do PIB), no 2012 aínda foi moi elevado, o 6,7 % do PIB (sen ter en conta os custes da recapitalización bancaria). A pesares do importante esforzo orzamentario, a reducción máis rápida dos saldos globais viuse entorpecida pola coxuntura recesiva e as variacións das elasticidades dos ingresos fiscais. A débeda das administracións públicas, que tamén vese afectada polo custe das recapitalizacións bancarias, acadou o 84 % do PIB no 2012 e debería rexistrar incrementos adicionais importantes nos vindeiros anos. A corrección dos desequilibrios macroeconómicos so poderá completarse unha vez que tamén se reabsorban as consecuencias no sector das administracións públicas. A dimensión e a natureza interrelacionada dos retos estratéxicos que se derivan destes desequilibrios requiren unha política de resposta completa e ambiciosa. As medidas xa propostas ou adoptadas polo Goberno de España, cuios efectos positivos dependeran da súa aplicación plena e rápida,serán abondo en función de diversos aspectos: a) O reequilibrio da economía e a competitividade internacional favoreceríanse de xeito importante por unha maior flexibilidade na reasignación dos recursos. Éste pode estimularse por medidas tendentes a reforzar a competencia nos mercados de productos e servizos (incluidas as industrias de rede), mellorar o entorno empresarial, fomentar o crecemento e impulsar a internacionalización das empresas. Tamén podería terse en conta unha revisión do grao de compatibilidade do sistema impositivo co crecemento. b) A capacidade de axuste da economía, a absorción do gran número de desempregados e a competitividade reposan sobre un mercado de traballo que funcione axeitadamente. Por elo compre: i. revisar as medidas da reforma laboral á luz dos resultados do informe de avaliación de setembro de 2013 sobre a súa aplicación en aras da súa eficacia, a partires dos seus obxectivos expresos (maior eficiencia e reducción da dualidade do mercado de traballo, aumento da flexibilidade interna, proceso 75

70 de negociación salarial que garanta unha mellor adecuación dos salarios ás condicións económicas, maior empregabilidade dos traballadores mozos e maior emprego dos contratos permanentes); ii. mellorar as políticas activas do mercado de traballo, os servizos públicos de emprego e a formación profesional, co fin de ampliar as posibilidades de emprego e incrementar a calidade e a eficacia da formación e a adecuación entre a oferta e a demanda de emprego. c) A estabilidade do sistema financeiro e a súa capacidade de proporcionar financiamento á economía real baseanse nunha rápida recapitalización e reestructuración do sector bancario e a consolidación dos marcos de regulación e supervisión previstos no contexto do programa do sector financeiro. O aumento da dispoñibilidade de fontes de financiamento non bancarias e das medidas específicas dirixidas ás PEME contribuiría tamén a aliviar as limitacións de orde financiera que lastran o crecemento e a reasignación dos recursos. As medidas que propicien a ampliación e o aumento da eficiencia do mercado de aluguer deben contribuir a estabilizar o sector da vivenda e promover a movilidade xeográfica dos traballadores. Garantir a sostibilidade das finanzas públicas a longo prazo requerirá esforzos continuos nos próximos anos. A credibilidade do axuste fiscal verase reforzada se a consolidación estivera baseada en medidas estruturais (entre outras medidas destinadas a garantir a sostibilidade do sistema de seguridade social) tal e como esixen as recomendacións formuladas no marco do Pacto de Estabilidade e Crecemento, así como en medidas adicionais que consoliden o marco institucional das finanzas públicas e a súa orientación e medio prazo. Remata a análise da comisión concluindo que se ben é certo que o déficit exterior está a axustarse con rapidez, o axuste dos pasivos exteriores netos negativos está, necesariamente, moito menos avanzado. O nivel da débeda externa segue sendo moi elevado. Ese elevado nivel da débeda externa e a súa composición agravan a vulnerabilidade da economía española ante a crise de financiamento. Será preciso un superávit exterior duradero para lograr unha reducción da débeda externa. A recente mellora da balanza comercial semella impulsada tanto por factores cíclicos como por factores que non ten esa natureza. Resulta difícil cuantificar con precisión o peso relativo duns e outros. A forte diminución do emprego, o consumo privado e o investimento suxire un importante compoñente cíclico tras a corrección da balanza por conta corrente e a mellora media da competitividade de custes. Porén tamén existen datos que proban a existencia de fundamentos sólidos, como unha maior diversificación xeográfica dos mercados de exportación e os productos e cambios no nivel e a composición da demanda interna. Unha mellora adicional da productividade das empresas propiciaría novos incrementos da competitividade e os consolidaría. Fomentar a expansión adicional do potencial de exportación é un obxectivo clave para sustentar o reequilibrio da economía e a mellora da balanza por conta corrente. 76

71 O incentivo para reasignar recursos hacia o sector dos bens e servicios exportables e a capacidade das empresas para competir nos mercados internacionais dependen do bo funcionamento do mercado interno. A apertura dos sectores protexidos, a reducción das barreiras de entrada e saída das empresas e dos obstáculos ao seu crecemento, así como a reducción das cargas administrativas deben apoiar este proceso. Tamén existen deficiencias e limitacións no mercado de préstamos bancarios, que poderían paliarse mediante o desenvolvemento de fontes de financiamento non bancarias e a través de medidas específicas adicadas a facilitar o acceso ao financiamento ás empresas exportadoras (especialmente ás PEME). Tamén fomentaría as exportacións a reducción dos seus custes de internacionalización.a este respecto, o Goberno de España anunciou unha serie de iniciativas encamiñadas a promover as exportacións. Concretamente as recollidas no Real Decreto-lei 20/2012, que amplían o sistema de garantías para as exportacións, así como o plan de creación dunha axencia de internacionalización (prevista para o segundo trimestre de 2013) co obxectivo de racionalizar os instrumentos públicos de fomento da exportación. Con arranxo á experiencia internacional, as medidas para facilitar o crecemento e o perfil exportador das pequenas empresas baseanse fundamentalmente na subministración de información e asesoramiento a aqueles sectores e empresas que presentan maior potencial de exportación. Outras medidas fomentan a a asociación de pequenas empresas con empresas afíns de maior tamaño (provedores, socios ou clientes) para desenvolver accións conxuntas nos mercados exteriores Malia as medidas xa adoptadas por España, a comisión sinala varios retos estrátéxicos importantes todos eles interconectados que deben contribuir a paliar os desequilibrios macroeconómicos do pais. España debe ser quen de minoralos elevados niveis de débeda externa e do sector privado, recuperar competitividade e reactivar o crecemento económico impulsando o reequilibrio adicional da economía de manera que o crecimento se base nunha maior medida nas exportacións, tendo en conta as interrelacións coa reestructuración do sector financeiro e a consolidación do sectorpúblico. O acontecido no 2013 confirma as dificultades de equilibrar as diferentes necesidades e a vulnerabilidade do sistema financeiro e da economía ás perturbacións, a pesares do progreso acadado nalgúns ámbitos e os avances normativos. A complexidade e a gravidade dos desafíos esixen unha resposta normativa completa e un estreito seguemento. A recente suavización dos custes do financiamento maiorista aínda non se ten trasladado á economía real, e tanto os mercados financeiros como a confianza do sector non financeiro seguen sendo moi sensibles ás novas económicas e políticas. O desemprego é moi elevado e segue a medrar, polo que completar e aplicar con determinación o programa de reforma estrutural é esencial para contribuir ao reequilibrio da economía e, por ende ao crecemento e o emprego durante o proceso de desapalancamento. Unha economía máis forte contribuiría aos avances na consolidación das finanzas públicas e á estabilización do sector financeiro. 77

72 Os avances foron desiguais en relación co calendario do plano de reforma estrutural que o Goberno presentou o 27 de setembro de O plan tentaba ofrecer unha resposta concreta ás recomendacións específicas formuladas no marco do Semestre Europeo de O plan abrangue : i. reformas orzamentarias estructurais; ii. reformas do mercado laboral e do sistema educativo, iii. reformas do mercado de produtos e medidas de fomento do entorno empresarial. Medidas adicionais destinadas a aumentar a competencia nos mercados de bens e servizos (incluidas as industrias de rede), mellorar o entorno empresarial, fomentar o crecemento e a internacionalización das empresas, ampliar as fontes de financiamento empresarial e revisar o sistema impositivo para garantir que propicie o crecemento contribuirían a ampliar a capacidade de axuste da economía. O proxecto de Ley de Unidade de Mercado aprobado polo Goberno o 25 de xaneiro de 2013 pode reducir a fragmentación do mercado interior. Abrangue dous dimensións : i. define os principios de mellor regulamentación e boa gobernanza que se aplicarán en todos os niveies de goberno ii. establece un principio xeral de «recoñecemento mutuo», en virtude do cal calquer ben ou servizo autorizado nunha comunidade autónoma poderá comercializarse en todo o territorio nacional. Unha vez entrada en vigor, esta Lei reducirá a fragmentación, estimulará a competencia e propiciará a mellora da eficiencia gracias ás economías de escala. Procede adoptar novas medidas destinadas a reforzar a competencia nas industrias de rede e y correxir o déficit tarifario. É importante garantir a eficacia, a autonomía e a independencia da nova autoridade supervisora e de regulación sectorial creada recentemente. O «déficit tarifario» do sector eléctrico supón un pasivo continxente considerable para o orzamento e plantexa riscos macroeconómicos non desbotables, de xeito que pode incidir negativamente na futura dinámica da débeda. Deben artellarse as medidas precisas para restrinxilo. As normativas que impiden a competencia e as barreiras á entrada non xustificadas, vg. Nos servizos profesionais, seguen a constituir unha eiva. A lei de reforma dos servizos profesionais debe ser unha resposta, porén son moitos os retrasos que acumula a súa aprobación e non será facil a súa aplicación. Unhas medidas que faciliten a entrada e a saida de empresas minorando as cargas administrativas, ampliando o abano de formas societarias, revisando a lexislación sobre insolvencia e aumentando a dispoñibilidade de canles de financiaciamento para reducir a dependencia dos bancos axudarían ás empresas a reasignar recursos e 78

73 a crear postos de traballo. Tras o pago das cuantiosas facturas adebedadas aos proveedores das administracións rexionais e locais, das que Galicia foi unha excepción, compre evitar no futuro a acumulación de atrasos na administración pública favorecendo a liquidez das empresas e constituindo un indicio dun mellor control das finanzas públicas. Por outra banda, a intensificación da loita contra a economía mergullada contribuiría á igualdade de condicións de competencia entre as empresas. O potencial de exportación se incrementaría mediante a supresión dos obstáculos ao crecemento das empresas e a subministración de apoio específico para a internacionalización. Unha revisión das políticas dependentes do tamaño con efectos de bloqueo no que atinxe á normativa laboral, así como da carga administrativa e fiscal, podería por de manifesto a súa influencia nun sesgo da composición das empresas hacia as PEME. Ao mesmo tempo, as PEME poden precisar asistencia para entrar e permanecer nos mercados de exportación, ámbito no que se están a tomar medidas. Ademais, medidas selectivas que faciliten o acceso ao financiamento ás empresas exportadoras, especialmente ás PEME, así coma a reducción dos custes de transporte, axudarían a mellorar a internacionalización e o crecemento das empresas. Progresouse no reequilibrio do sistema tributario. Os ingresos do IVE e os procedentes dos impostos medioambientais en España figuran entre os máis baixos da UE. Asemade, as ratios impostos/pib diminuiron de xeito considerable no marco do reequilibrio da economía hacia un patrón de crecemento menos xerador de ingresos tributarios. Algunhas medidas recentes tenden a mellorar a eficiencia do sistema impositivo. Por exemplo, o aumento dos tipos do IVE e a ampliación do ámbito de aplicación do tipo normal, así como as medidas adicadas a reducir os incentivos fiscais que favorecían o endebedamento e a adquisición de vivendas. Introducironse ou incrementaron diversos impostos medioambientais. De cara ao futuro se podería explorar a marxe para limitar en maior medida a aplicación dos tipos reducidos do IVE (ou aumentar os tipos aplicados), incrementar o peso dos impostos medioambientais, en particular polo que respecta aos impostos sobre a enerxía e os combustibles, e reducir o gasto fiscal. A magnitude do reto do desemplego xustifica que o impacto da reforma do mercado laboral de 2012 sexa obxecto dun estreito seguimento e que as reformas se complementen con medidas de acompañamiento: Compre examinar polo miudo se a reforma do mercado laboral está a acadar os seus obxectivos. Recoñecendo que un mercado laboral eficaz é clave para a corrección dos desequilibrios e para o crecemento e o emprego, a reforma ten como obxectivo incrementar a eficiencia do mercado de traballo e reducir a súa dualidade, aumentar a flexibilidade interna, establecer un mecanismo de negociación salarial que garanta unha maior adecuación dos salarios ás condicións económicas, aumentar a empleabilidad dos traballadores novos e ampliar o emprego dos contratos permanentes. En xullo de 2012 adoptaronse novas medidas para suprimir progresivamente determinadas subvencións á contratación e para vencellar as prestacións por desemprego coas actividades de búsqueda de ocupación. Un Real Decreto aprobado en novembro de 79

74 2012 sentou as bases para establecer un sistema dual de formación profesional. O 22 de febreiro de 2013, o Goberno adoptou un Real Decreto-lei que conten parte das medidas (a curto prazo) incluidas na Estratexia de Emprendemento e Empleo xove O Goberno de España realizou unha primeira avaliación da reforma do mercado de traballo no verán de Unha reforma das políticas activas do mercado de traballo e os servizos públicos de emprego contribuiría a absorber o grande número de desempregados e fomentar a competitividade. A este respecto, unhas políticas activas do mercado laboral máis eficaces, unha maior colaboración entre os servizos de emprego públicos e privados nacionais e rexionais, así como a intensificación da aplicación das políticas de educación e formación profesional, serían complementos importantes da reforma do mercado de traballo. É fundamental movilizar aos desempregados e mellorar as súas cualificacións mediante a mellora da subministración e a orientación das medidas de formación (tamén a da formación no posto de traballo), así como vencellar as prestaciones por desemprego á búsqueda de traballo e ás actividades de formación. Estas medidas contribuirían también a mellorar a competitividade de custes da economía española a longo prazo, en particular impulsando o crecemento da productividade. Completar a reestructuración e a recapitalización bancaria en curso é esencial en aras da suavización das condicións de financiamento dos fogares e as empresas. No marco do programa do sector financeiro, o sector bancario está experimentando unha profunda reestructuración. Os plans de reestructuración aprobados pola Comisión en novembro e decembro de 2012, dacordo coas normas aplicables ás axudas estatais, están destinados a garantir a recuperación da viabilidade e, polo tanto, minimizar os efectos sobre o crédito ás partes máis sólidas da economía, pero o subministro fluido do crédito dependerá tamén da capacidade e a vontade das entidades bancarias máis sólidas para expandir o crédito. Finalizar a recapitalización e a reestructuración dos bancos en líña co programa do sector bancario, así como reforzar o marco de regulación e supervisión son esenciais a este respecto. As autoridades están cumprindo os prazos e o programa avanza por bo camiño. O desenvolvemento de fontes de financiamento non bancaria, co fin de ampliar as opcións de financiamento das empresas segundo as súas necesidades tamén redundaría en beneficio da reasignación de recursos na economía. Semella existir marxe para revisar o marco regulamentario dos concursos de acreedores a fin de aumentar a súa eficacia, tendo en conta o posible impacto sobre a estabilidade financeira. Rexistraronse avances na eliminación das distorsións no mercado da vivienda, que no pasado contribuiron a agravar os desequilibrios. En particular, eliminouse a posibilidade de deducir dos impostos os intereses aboados polas novas hipotecas e se está a reforzar o marco institucional do mercado de aluguer. Un mercado maior e máis eficiente facilitaría a movilidade xeográfica dos traballadores e melloraría, por tanto, a capacidade de axuste da economía. A consolidación das finanzas públicas debe proseguir para garantir a confianza a medio prazo no mercado financiero. Os compromisos contraídos en virtude dos procede- 80

75 mentos de vixiancia da UE constituen o marco para a consolidación orzamentaria. Compre por maior énfase na estratexia a medio prazo, baseando a consolidación en medidas estructurais, e mellorar a eficiencia e a calidade do gasto público en todos os niveis da administración contribuindo a fomentar a confianza e garantir a reducción dos déficits estructural e global. Hay ademáis marxe para seguir reforzando a sostibilidade a longo prazo do sistema de pensións e da seguridade social. En canto ao marco fiscal, a aplicación da Lei de Estabilidade Presupostaria segue a ser desigual. Introducíronse importantes melloras na transparencia presupostaria a través dunha información máis regular e tempestiva sobre a evolución presupuestaria mensual e trimestral nos diferentes niveis da administración. No entanto, os instrumentos de control previstos na devandita Lei, incluidos os mecanismos de alerta temperá, semellan non ter a eficacia prevista dados os saldos fiscais de algunhas administracións autonómicas. Deben acelerarse a posta en marcha da creación da autoridade Fiscal Independente. Gráfico: XXVI: Desglose sectorial da posición de investimento neto e descomposición do ritmo de variación do investimento internacional neto Fonte: Eurostat 81