ZAVOD ZA JAVNO ZDRAVLJE PANČ EVO B I L T E N ZDRAVSTVENO-STATISTIČ KIH POKAZATELJA ZA JUŽ NOBANATSKI OKRUG ZA GODINU

Transcript

1 ZAVOD ZA JAVNO ZDRAVLJE PANČ EVO B I L T E N ZDRAVSTVENO-STATISTIČ KIH POKAZATELJA ZA JUŽ NOBANATSKI OKRUG ZA GODINU Pančevo, godina

2 Izdavač : ZAVOD ZA JAVNO ZDRAVLJE PANČ EVO Panč evo, ul. Pasterova 2, Tel/fax Za izdavač a: Dr Ljiljana Lazić Recenzent: Dr Spomenka Markov specijalista socijalne medicine Urednik: Dr Jasmina PavlovićStojanović, specijalista socijalne medicine Priprema podataka: Centar za analizu, planiranje, organizaciju zdravstvene zaš tite, informatiku i biostatistiku u zdravstvu Kompjuterska priprema: Slađ ana Aleksić Viš i zdravstveni statistič ar godine 1

3 PREDGOVOR BILTEN je statistič ki prikaz zdravstvene delatnosti i zdravstvenog stanja stanovništva i redovna je publikacija Zavoda za javno zdravlje Panč evo u kojoj se objavljuju godišnji zdravstvenostatistič ki podaci za Južnobanatski okrug. Prvi Bilten zdravstveno-statistič kih pokazatelja za Južnobanatski okrug je izdat godine, a kao redovna publikacija se objavljuje od godine. Prikazani zdravstveno-statistič ki podaci su prikupljeni na osnovu zakonskih propisa u oblasti zdravstva i Programa i planova o statistič kim istraživanjima u oblasti zdravstva. Zdravstvenostatistič ki podaci i podaci demografske statistike, dostavljenih od strane zdravstvenih ustanova Južnobanatskog okruga i Republič kog Zavoda za statistiku, obrađ ivani su korišć enjem jedinstvenih metoda koje omogućuju njihovu uporedivost u dužem vremenskom periodu. Podaci su grupisani u više celina koje se odnose prvenstveno na demografska kretanja u okrugu Južnog Banata, a zatim na zaposlene zdravstvene radnike, obim i sadržaj rada u zdravstvenim ustanovama, registrovano oboljevanje i umiranje stanovnika od najč ešć ih bolesti i povreda, kao i preventivne aktivnosti zdravstvenih ustanova u oblasti zdravstvene zaštite od zaraznih bolesti i unapređ enju životne sredine. Nadamo se da će ova publikacija zadovoljiti potrebe korisnika, s tim da sa zahvalnošć u prihvatamo svaku sugestiju usmerenu ka poboljšavanju budućeg rada na izradi godišnjeg Biltena zdravstveno-statistič kih pokazatelja. Panč evo,novembar, Direktor Zavoda Dr Ljiljana Lazić 2

4 3

5 Starosna struktura stanovniš tva Južnobanatskog okruga odgovara regresivnom biološ kom tipu. U pogledu uzroka smrti, uoč ava se porast udela nasilnih smrti (1992. godine iznosi 4,61%, u godini pada na 2.98%), a u 2007.godini dolazi do ponovnog porasta na 4,52%. Vrednosti stopa specifič nog mortaliteta u pogledu uzroka prirodnih smrti pokazuju da se u Južnobanatskom okrugu u godini na vodećem mestu nalaze bolesti cirkulatornog sistema i tumori, č ijem nastanku znatno doprinosi demografska stuktura stanovniš tva i stil savremenog nač ina života ljudi na ovom područ ju (smanjena fizič ka aktivnost, neadekvatna ishrana, korišćenje duvana i aklohola i drugo). Vrednost stope vanbolnič kog morbiditeta odraslih u godini je neznatno porasla u odnosu na prethodne godine ( sa 1094/1000 stanovnika u godini i 1047/1000 stanovnika u 2005.godini, doš lo je do porasta na 1241/1000 stanovnika u godini). Na prvom mestu se nalaze oboljenja iz grupe respiratornih oboljenja (317/1000 stan. - dijagnoza akutna upala ždrela i tonzila), na drugom mestu nalazi grupa bolesti krvotoka (224/1000 stan.), na trećem mestu se nalaze oboljenja miš ićno-koš tanog sistema (133/1000 stan. dijagnoza druga oboljenja leđ a). U mnogim grupama registrovanih oboljenja preovlađ uju hronič na masovna nezarazna oboljenja koja su kao i uzroci smrti rezultat starenja i savremenog nač ina života stanovniš tva. Kada je u pitanju registrovano oboljevanje dece do 18 godina izdvajaju se oboljenja sistema za disanje (3928/1000 stan. - dijagnoza akutna upala ždrela i tonzila), zatim bolesti kože i potkožnog tkiva (315 na 1000 stanovnika) i na trećem mestu zarazne i parazitarne bolesti. Oboljevanje registrovano u vanbolnič kim zdravstvenim ustanovama Južnobanatskog okruga odgovara po obimu i strukturi oboljevanja stanovniš tva Vojvodine. Registrovano oboljevanje stanovniš tva u bolnič koj zdravstvenoj zaš titi u opš tim bolnicama varira u poslednjih 10 godina, s tim da je u godini registrovano epizoda bolnič kog leč enja na stanovnika).na prvom mestu u registrovanom bolnič kom morbiditetu se nalaze bolesti sistema za varenje (1150/ stan.), na drugom bolesti sistema krvotoka (1023/ stan.), na trećem bolesti sistema za disanje (862/ stan.), na č etvrtom mestu su bolesti mokraćno-polnog sistema (773 / stan.) i na petom mestu tumori (572/ stan.). Veliki broj naseljenih mesta u svim opš tinama u Južnobanatskom okrugu ima adekvatno organizovanu, razvijenu, razgranatu i dostupnu mrežu državnih zdravstvenih ustanova, i č iju organizaciju i rad prati Zavod za javno zdravlje u Panč evu. Na okrugu se nalazi 13 zdravstvenih ustanova: 6 domova zdravlja, 1 apoteka, 2 zdravstvena centra, 3 specijalne bolnice i 1 zavod za javno zdravlje. Pored njih Zavod prati i rad 5 ustanova socijalne zaš tite koje obavljaju zdravstvenu delatnost. U njima je u godini bilo zaposleno ukupno 3298 radnika (74% medicinskih, a 26% nemedicinskih radnika). Ukupna obezbeđ enost lekarima u Južnobanatskom okrugu iznosi 446 stanovnika po 1 lekaru. Punktovima primarne zdravstvene zaš tite je pokriveno 73% naseljenih mesta u Južnobanatskom okrugu, s tim da ovu zdravstvenu zaš titu obezbeđ uje 1 lekar za 928 stanovnika. Bez obzira na povoljnu razvijenost zdravstvene službe u primarnoj zdravstvenoj zaš titi, opterećenost lekara je znatna (23 poseta dnevno u službi opš te medicine) u odnosu na proseč nu opterećenost lekara u Srbiji, a i korišćenje ove zdravstvene zaš tite (3 posete u službi opš te medicine po 1 stanovniku; 1 poseta savetovališ tu po 1 detetu 4

6 starosti 1-6 godina) je takođ e iznad proseka u Srbiji. Ovo govori u prilog određ enog nivoa zdravstvene kulture stanovniš tva kao i određ enog tipa zdravstvene prakse zdravstvenih radnika u Južnobanatskom okrugu. Farmaceutsku delatnost obavlja 1 samostalna apotekarska ustanova u Panč evu, a preostalih 7 domova zdravlja u okrugu ima organizacione jedinice koje obavljaju farmaceutsku delatnost (apoteke) u svom sastavu. Bolnič ka zdravstvena zaš tita se ostvaruje u 2 opš te bolnice, koje imaju ukupno 950 postelja. Obezbeđ enost iznosi 3,0 postelja na 1000 stanovnika Južnobanatskog okruga. Proseč an broj dana leč enja u ovim bolnicama iznosi 8 dana, a iskorišćenost opš tih bolnica u Južnobanatskom okrugu iznosi 76%. Ukupna stopa hospitalizacije u opš tim bolnicama iznosi 79 hospitalizovanih na 1000 stanovnika. U okrugu se nalaze i 3 specijalne bolnice (2 psihijatrijske i 1 plućna) sa ukupno 2100 bolesnič kih postelja koje obezbeđ uju stanovniš tvo u Srbiji tercijernom zdravstvenom zaš titom. 5

7 ZDRAVSTVENE USTANOVE U JUŽ NOBANATSKOM OKRUGU PO OPŠ TINAMA Sediš te zdravstvene ustanove Alibunar Bela Crkva Vrš ac Kovač ica Kovin Opovo Panč evo Plandiš te Naziv zdravstvene ustanove Dom zdravlja Alibunar Dom zdravlja Bela Crkva Bolnica za plućne bolesti Budislav Babić Zdravstveni centar Vrš ac - dom zdravlja - opš ta bolnica - apoteka Specijalna bolnica za leč enje psihijatrijskih bolesti Slavoljub Bakalović Dom zdravlja Kovač ica Dom zdravlja Kovin Specijalna bolnica za leč enje psihijatrijskih bolesti Kovin Dom zdravlja Opovo Zavod za javno zdravlje Zdravstveni centar Južni banat - dom zdravlja - opš ta bolnica Apoteka Panč evo Dom zdravlja 1. Oktobar 6

8 7

9 Južnobanatski okrug obuhvata teritoriju od 4248 km 2. Po popisu iz godine na teritoriji Južnobanatskog okruga živi stanovnika, a prema popisu iz godine okrug ima stanovnika, š to znač i da je doš lo do smanjenja broja stanovnika za 5%. Proseč na gustina naseljenosti je 74 stanovnika po 1 km 2. Starosna struktura stanovnika Južnobanatskog okruga je prikazana prema podacima iz popisa stanovnika iz godine i odgovara regresivnom biološ kom tipu sa oko 12,6% stanovnika starijih od 65 godina i oko 8,3% u dobnoj grupi od 0-6 godina. Osnovne vitalne događ aje stanovnika Južnobanatskog okruga od do godine karakteriš e: - Prisutno je stalno smanjenje broja živorođ ene dece, š to rezultira opadanjem stope nataliteta kao pozitivne komponente u prirodnom kretanju stanovniš tva. Od do godine ova stopa varira od 11,06 do 11,14 na 1000 stanovnika, da bi u godini ova stopa opala ispod 10 promila. U godini ona iznosi samo 9,00 promila, a u 2007.godini stopa nataliteta je iznosila 9,15. Uoč ava se da se Južnobanatski okrug u opisanom periodu nalazi u fazi nepovoljnog nataliteta prema svetskim standardima (ispod 12 promila po SZO). - Kao pokazatelji starenja populacije Južnobanatskog okruga analiziraju se stopa prirodnog priraš taja, koja nastavlja svoj negativni trend u godini i ima najnegativniju vrednost u poslednjih 10 godina i iznosi 5,27 i vitalni indeks koji takođ e pokazuje trend opadanja u poslednjih 10 godina (u godini iznosi 64,07), a u 2007.godini dolazi do daljeg pada vitalnog indeksa na 63,43. Vrednosti ovih pokazatelja imaju približne vrednosti u odnosu na populaciju Vojvodine koja ima slič nu starosnu strukturu stanovniš tva. U godini najnepovoljniji vitalni indeks u Južnobanatskom okrugu ima stanovniš tvo opš tina Plandiš te i Alibunar (35,19) i (46,45). - Reproduktivna sposobnost žena, koja se meri stopom fertiliteta, od do godine nije pokazivala znač ajna odstupanja, sem kada je iznosila 25,70. Od 1997.godine beleži se njen stalni pad, a u 2007.godini je imala vrednost od 37,53. - Uoč ava se neprekidan porast ukupnog broja umrlih lica sa opš tom stopom od 14,42. U ukupnom broju umrlih najveći udeo imaju stanovnici starosti 55 godina i viš e (88%). Međ u umrlima muš karci imaju učešće sa 51%, a žene 49%. Proseč na starost umrlih muš karaca u Južnobanatskom okrugu je 68,22 godina, a umrlih žena 74,38 godina, š to odgovara proseč noj starosti umrlih na nivou Republike Srbije. - Stopa smrtnost odojč adi od godine (18,58 % 0 ) do godine (14,2 % 0 ) varira, da bi 1998 godine imala nagli pad (9% 0 ), a 1999.godine nagli porast (14,1% 0 ). U i 2001.godini dolazi ponovo do pada smrtnosti odojč adi na 13,30% 0. U 2007.godini stopa smrtnosti odojč adi je imala vrednost od 6,62% 0. - U 2007.godini stopa mrtvorodjenosti u Vojvodini iznosi 6,97%, a u Republici Srbiji 5,39%. Najnepovoljnija stopa mrtvorodjenosti u 2007.godini je registrovana u opš tini Panč evo (9,44% 0 ). 8

10 BROJ STANOVNIKA U JU@NOBANATSKOM OKRUGU R. br. OP[TINA BROJ STANOVNIKA PO POPISU 1991 BROJ STANOVNIKA PO POPISU godina 0-6 godina DECA I OMLADINA DOBNE GRUPE 7-14 godina godina 7-18 godina godina POSEBNE GRUPE STANOVNI[TVA 18 i vi{e 65 i vi{e 65 i vi{e/br.st an.po popisu 2002, Index starenja godina Ž ENE DOBNE GRUPE godina 15 i vi{e UKUPNO ,44 0, ALIBUNAR ,54 0, BELA CRKVA ,43 0, VR[AC ,47 0, KOVA^ICA ,46 0, KOVIN ,42 0, OPOVO ,45 0, PAN^EVO ,39 0, PLANDI[TE ,61 0,

11 @IVORO\ ENI PREMA POLU I MRTVORO\ ENI PO OP[TINAMA U JU@NOBANATSKOM OKRUGU U GODINI. R.b r OP[TINA BROJ % BROJ % BROJ % BROJ % OKRUG JU@NI BANAT UKUPNO RO\ ENI ENI MU[KO ŽENSKO MRTVORO\ ENI , , , ,70 1 ALIBUNAR , , ,89 0,00 2 BELA CRKVA , , ,17 1 0,61 3 VR[AC , , ,09 4 0,75 4 KOVA^ICA , , ,67 1 0,39 5 KOVIN , , ,15 2 0,74 6 OPOVO , , ,60 0,00 7 PAN^EVO , , , ,94 8 PLANDI[TE , , ,54 0,00 10

12 VITALNE KARAKTERISTIKE STANOVNI[TVA PO OP[TINAMA U JU@NOBANATSKOM OKRUGU U GODINI R. br. OP[TINA Ž IVORO\ ENI BROJ STOPA NATALI- TETA(NA 1000 STANOVNI KA) STOPA PRIRODNOG PRIRA- [TAJA BROJ UKUPNO U M R L I STOPA (NA 1000 STANOVNI KA) OD TOGA ODOJ^AD BROJ % STOPA SMRTNOSTI ODOJ^ADI (NA ENIH) BROJ MRTVOR O\ ENIH STOPA MORTINATALI TETA (NA ENIH) STOPA FERTILITETA (NA UZRASTA GODINA) VITALNI INDEKS REPUBLIKA SRBIJA* AP VOJVODINA OKRUG JU@NI BANAT ,13-4, , ,47 7, ,39 37,84 66, ,10-5, , ,30 4, ,79 37,23 64, ,15-5, , ,42 6, ,97 37,97 63,43 1 ALIBUNAR 190 8,28-9, ,82 1 0,24 5,26 0,00 38,50 46,45 2 BELA CRKVA 164 8,05-7, ,47 0,00 0,00 1 6,10 34,07 52,06 3 VR[AC 530 9,75-5, ,17 6 0,73 11,32 4 7,55 39,70 64,24 4 KOVA^ICA 259 9,29-5, ,95 3 0,72 11,58 1 3,86 41,33 62,11 5 KOVIN 272 7,39-7, ,40 1 0,19 3,68 2 7,35 31,87 51,32 6 OPOVO 103 9,35-5, ,07 1 0,60 9,71 0,00 40,78 62,05 7 PAN^EVO ,00-2, ,83 7 0,43 5, ,44 39,31 77,93 8 PLANDI[TE 82 6,13-11, ,42 0,00 0,00 0,00 28,66 35,19 * Republika Srbija, bez podataka sa Kosova 11

13 VITALNE KARAKTERISTIKE STANOVNI[TVA U JU@NOBANATSKOM OKRUGU OD DO 2007.GODINE R. br. GODINA Ž IVORO\ ENI BROJ STOPA STOPA NATALI- PRIRODN TETA(NA OG PRIRA [TAJA STANOVN IKA) BROJ UKUPNO STOPA (NA 1000 STANOVN IKA) U M R L I OD TOGA ODOJ^AD UMRLI NASILNOM SMR] U BROJ % BROJ % STOPA SMRTNOS TI ODOJ^AD I (NA ENIH) STOPA FERTILI- TETA VITALNI INDEKS ,71 2, , ,09 50,12 44,58 121, ,77 3, , ,47 25,44 49,95 136, ,67 4, , ,20 21,62 53,19 148, ,06 0, , ,23 21,77 47,87 102, ,56 0, , ,06 20,33 46,54 101, ,91-1, , , ,86 18,87 43,95 90, ,55-0, , , ,54 17,67 48,61 92, ,14-1, , , ,50 18,58 46,16 84, ,85-2, , , ,61 15,43 46,03 78, ,65-3, , , ,93 20,86 45,11 76, ,60-3, , , ,39 17,50 25,57 76, ,70-2, , , ,06 9,70 44,95 80, ,60-3, , , ,11 12,10 44,60 73, ,20-3, , , ,21 14,20 42,40 71, ,55-4, , , ,98 9,00 39,87 67, , , , ,26 14,10 38,19 64, , , , ,98 13,31 38,19 61, ,89-4, , , ,63 13,30 40,49 67, ,02-4, , , ,80 14,30 41,60 67, , , , ,98 13,74 44,27 69, , , , ,67 42,40 69, ,66-5, , , ,49 10,55 40,11 64, ,52-4, , , ,99 10,37 39,53 66, ,15-5, , , ,14 6,62 37,97 63,43 12

14 UMRLI PREMA POLU I PROSE^NA STAROST UMRLIH PO OP[TINAMA U JU@NOBANATSKOM OKRUGU U GODINI R.br OP[TINA MU[KO Ž ENSKO UKUPNO MU[KO Ž ENSKO REPUBLIKA SRBIJA* UKUPNO UMRLI P O L PROSE^NA STAROST UMRLIH ,24 69,65 74,92 AP VOJVODINA OKRUG JU@NI BANAT ,38 68,31 74, ,00 68,22 74,38 1 ALIBUNAR ,61 67,25 75,83 2 BELA CRKVA ,03 68,38 75,48 3 VR[AC ,76 68,07 73,57 4 KOVA^ICA ,67 67,13 73,89 5 KOVIN ,20 68,41 73,98 6 OPOVO ,13 66,95 74,61 7 PAN^EVO ,17 68,41 74,21 8 PLANDI[TE ,66 71,42 75,88 *Republika Srbija, bez podataka sa Kosova 13

15 UMRLI PREMA STAROSTI PO OP[TINAMA U JU@NOBANATSKOM OKRUGU U GODINI R.b r OP[TINA BROJ % BROJ % BROJ % BROJ % BROJ % BROJ % BROJ % BROJ % REPUBLIKA SRBIJA* UKUPNO UMRLI DO 1 GODINE 1-4 GODINE 5-14 GODINA S T A R O S T GODINA GODINA GODINA GODINA 85 I VI[E ,5 79 0, , , , , , ,1 AP VOJVODINA OKRUG JU@NI BANAT ,3 21 0,1 45 0, , , , , , ,4 3 0,1 9 0,2 29 0, , , , ,0 1 ALIBUNAR ,2 1 0,2 0,0 3 0,7 40 9, , , ,4 2 BELA CRKVA 315 0,0 0,0 0,0 1 0,3 28 8, , , ,5 3 VR[AC ,7 1 0,1 2 0,2 5 0, , , , ,5 4 KOVA^ICA ,7 0,0 1 0,2 7 1,7 40 9, , , ,5 5 KOVIN ,2 0,0 1 0,2 4 0,8 49 9, , , ,8 6 OPOVO ,6 1 0,6 3 1,8 15 9, , ,9 15 9,0 7 PAN^EVO ,4 0,0 3 0,2 6 0, , , , ,8 8 PLANDI[TE 233 0,0 0,0 1 0,4 0,0 19 8, , , ,4 *Republika Srbija, bez podataka sa Kosova 14

16 UMRLI PREMA UZROKU SMRTI I PO OP[TINAMA U JU@NOBANATSKOM OKRUGU U GODINI R. br OP[TINA SVEGA NESRE] NI SLU^AJEVI SAMO- UBISTVO UBISTVO REPUBLIKA SRBIJA!* AP VOJVODINA OKRUG JU@NI BANAT OSTALO ALIBUNAR BELA CRKVA UKUPNO UMRLI PRIRODNA VR[AC KOVA^ICA KOVIN OPOVO PAN^EVO PLANDI[TE *Republika Srbija, bez podataka sa Kosova U Z R O K S M R T I N A S I L N A 15

17 UMRLI PREMA UZROKU SMRTI U JU@NOBANATSKOM OKRUGU OD DO GODINE U Z R O K S M R T I N A S I L N A R.b r GODINE UKUPNO UMRLI PRIRODNA SVEGA NESRE] NI SLU^AJEVI SAMO- UBISTVO UBISTVO OSTALO ZAKONSKE INTERVENCIJE I RATNE OPERACIJE

18 VODE] I UZROCI SMRTI U OP[TINI ALIBUNAR U GODINI R.b r U Z R O K S M R T I UKUPNO UMRLI BROJ % U K U P N O A00-T % 1 GRUPA I ZARAZNE BOLESTI I PARAZITARNE BOLESTI A00-B99 1 0,24 1 GRUPA II TUMORI C00-D ,87 2 GRUPA IV SA UNUTRA[NJIM LU^ENJEM,ISHRANE I METABOLIZM E00-E ,18 3 GRUPA V DU[EVNI POREME] AJI I POREME] AJI PONA[ANJA F00-F99 3 0,73 4 GRUPA VI BOLESTI NERVNOG SISTEMA G00-G99 5 GRUPA VII BOLESTI OKA I PRIPOJAKA OKA H00-H59 6 GRUPA VIII BOLESTI UVA I BOLESTI MASTOIDNOG NASTAVKA H60-H95 5 1,22 7 GRUPA IX BOLESTI SISTEMA KRVOTOKA I00-I ,26 8 GRUPA X BOLESTI SISTEMA ZA DISANJE J00-J99 9 2,20 9 GRUPA XI BOLESTI SISTEMA ZA VARENJE K00-K93 8 1,96 12 GRUPA XII BOLESTI KO@E I POTKO@NOG TKIVA L00-L90 1 0,24 10 GRUPA XIV BOLESTI MOKRA] NO-POLNOG SISTEMA N00-N99 7 1,71 12 GRUPA XVIII SIMPTOMI,ZNACI I PATOLO[KI KLINI^KI I LABORATORIJSKI NALAZI R00-R99 3 0,73 13 GRUPA XIX POVREDE, TROVANJA I POSLEDICE DELOVANJA SPOLJNIH FAKTORA S00-T ,65 17

19 R.b r VODE] I UZROCI SMRTI U OP[TINI BELA CRKVA U GODINI U Z R O K S M R T I UKUPNO UMRLI BROJ % U K U P N O A00-T % 1 GRUPA I ZARAZNE BOLESTI I PARAZITARNE BOLESTI A00-B99 1 0,32 2 GRUPA II TUMORI C00-D ,41 3 GRUPA IV SA UNUTRA[NJIM LU^ENJEM,ISHRANE I METABOLIZMA E00-E90 5 1,59 4 GRUPA V DU[EVNI POREME] AJI I POREME] AJI PONA[ANJA F00-F99 0,00 5 GRUPA VI BOLESTI NERVNOG SISTEMA G00-G99 6 GRUPA VII BOLESTI OKA I PRIPOJAKA OKA H00-H59 7 GRUPA VIII BOLESTI UVA I BOLESTI MASTOIDNOG NASTAVKA H60-H95 4 1,27 8 GRUPA IX BOLESTI SISTEMA KRVOTOKA I00-I ,44 9 GRUPA X BOLESTI SISTEMA ZA DISANJE J00-J99 9 2,86 10 GRUPA XI BOLESTI SISTEMA ZA VARENJE K00-K93 7 2,22 11 GRUPA XIV BOLESTI MOKRA] NO-POLNOG SISTEMA N00-N ,44 13 GRUPA XVIII SIMPTOMI,ZNACI I PATOLO[KI KLINI^KI I LABORATORIJSKI NALAZI R00-R99 4 1,27 14 GRUPA XIX POVREDE, TROVANJA I POSLEDICE DELOVANJA SPOLJNIH FAKTORA S00-T ,17 18

20 VODE] I UZROCI SMRTI U OP[TINI VR[AC U GODINI R.b r U Z R O K S M R T I UKUPNO UMRLI BROJ % U K U P N O A00-T % 1 GRUPA I ZARAZNE BOLESTI I PARAZITARNE BOLESTI A00-B99 1 0,12 2 GRUPA II TUMORI C00-D ,79 3 GRUPA III BOLESTI KRVI I BOLESTI KRVOTVORNIH ORGANA I POREME] AJI IMUNITETA D50-D89 3 0,36 4 GRUPA IV SA UNUTRA[NJIM LU^ENJEM,ISHRANE I METABOLIZMA E00-E ,55 5 GRUPA V DU[EVNI POREME] AJI I POREME] AJI PONA[ANJA F00-F99 3 0,36 6 GRUPA VI BOLESTI NERVNOG SISTEMA G00-G99 7 GRUPA VII BOLESTI OKA I PRIPOJAKA OKA H00-H59 8 GRUPA VIII BOLESTI UVA I BOLESTI MASTOIDNOG NASTAVKA H60-H95 2 0,24 9 GRUPA IX BOLESTI SISTEMA KRVOTOKA I00-I ,88 10 GRUPA X BOLESTI SISTEMA ZA DISANJE J00-J ,06 11 GRUPA XI BOLESTI SISTEMA ZA VARENJE K00-K ,39 12 GRUPA XII BOLESTI KO@E I POTKO@NOG TKIVA L00-L90 1 0,12 12 GRUPA XIV BOLESTI MOKRA] NO-POLNOG SISTEMA N00-N ,42 13 GRUPA XVI STANJA U PORO\ AJNOM PERIODU P00-P96 3 0,36 17 GRUPA XVII URO\ ENE NAKAZNOSTI, DEFORMACIJE I HROMOSOMSKE NENORMALNOSTI Q00-Q99 2 0,24 14 GRUPA XVIII SIMPTOMI,ZNACI I PATOLO[KI KLINI^KI I LABORATORIJSKI NALAZI R00-R99 6 0,73 15 GRUPA XIX POVREDE, TROVANJA I POSLEDICE DELOVANJA SPOLJNIH FAKTORA S00-T ,36 19

21 VODE] I UZROCI SMRTI U OP[TINI KOVA^ICA U GODINI R.b r U Z R O K S M R T I UKUPNO UMRLI BROJ % U K U P N O A00-T % 2 GRUPA II TUMORI C00-D ,94 3 GRUPA IV SA UNUTRA[NJIM LU^ENJEM,ISHRANE I METABOLIZMA E00-E ,12 4 GRUPA V DU[EVNI POREME] AJI I POREME] AJI PONA[ANJA F00-F99 1 0,24 8 GRUPA IX BOLESTI SISTEMA KRVOTOKA I00-I ,55 9 GRUPA X BOLESTI SISTEMA ZA DISANJE J00-J ,08 10 GRUPA XI BOLESTI SISTEMA ZA VARENJE K00-K93 8 1,92 12 GRUPA XII BOLESTI KO@E I POTKO@NOG TKIVA L00-L90 1 0,24 13 GRUPA XIII BOLESTI MI[I] NO- KO[TANOG SISTEMA I VEZIVNOG TKIVA M00-M99 0,00 11 GRUPA XIV BOLESTI MOKRA] NO-POLNOG SISTEMA N00-N99 5 1,20 12 GRUPA XVI STANJA U PORO\ AJNOM PERIODU P00-P96 3 0,72 13 GRUPA XVII URO\ ENE NAKAZNOSTI, DEFORMACIJE I HROMOSOMSKE NENORMALNOSTI Q00-Q99 1 0,24 14 GRUPA XVIII SIMPTOMI,ZNACI I PATOLO[KI KLINI^KI I LABORATORIJSKI NALAZI R00-R99 3 0,72 15 GRUPA XIX POVREDE, TROVANJA I POSLEDICE DELOVANJA SPOLJNIH FAKTORA S00-T ,04 20

22 VODE] I UZROCI SMRTI U OP[TINI KOVIN U GODINI R.b r U Z R O K S M R T I UKUPNO UMRLI BROJ % U K U P N O A00-T % 1 GRUPA I ZARAZNE BOLESTI I PARAZITARNE BOLESTI A00-B99 1 0,19 2 GRUPA II TUMORI C00-D ,94 3 GRUPA IV SA UNUTRA[NJIM LU^ENJEM,ISHRANE I METABOLIZMA E00-E ,53 4 GRUPA V DU[EVNI POREME] AJI I POREME] AJI PONA[ANJA F00-F99 2 0,38 5 GRUPA VI BOLESTI NERVNOG SISTEMA G00-G99 6 GRUPA VII BOLESTI OKA I PRIPOJAKA OKA H00-H59 7 GRUPA VIII BOLESTI UVA I BOLESTI MASTOIDNOG NASTAVKA H60-H95 3 0,57 8 GRUPA IX BOLESTI SISTEMA KRVOTOKA I00-I ,49 9 GRUPA X BOLESTI SISTEMA ZA DISANJE J00-J ,40 10 GRUPA XI BOLESTI SISTEMA ZA VARENJE K00-K ,02 11 GRUPA XII BOLESTI KO@E I POTKO@NOG TKIVA L00-L90 3 0,57 12 GRUPA XIII BOLESTI MI[I] NO- KO[TANOG SISTEMA I VEZIVNOG TKIVA M00-M99 0,00 13 GRUPA XIV BOLESTI MOKRA] NO-POLNOG SISTEMA N00-N99 8 1,51 14 GRUPA XVI STANJA U PORO\ AJNOM PERIODU P00-P96 1 0,19 15 GRUPA XVIII SIMPTOMI,ZNACI I PATOLO[KI KLINI^KI I LABORATORIJSKI NALAZI R00-R99 7 1,32 16 GRUPA XIX POVREDE, TROVANJA I POSLEDICE DELOVANJA SPOLJNIH FAKTORA S00-T ,91 21

23 VODE] I UZROCI SMRTI U OP[TINI OPOVO U GODINI R.b r U Z R O K S M R T I UKUPNO UMRLI BROJ % U K U P N O A00-T % 2 GRUPA II TUMORI C00-D ,49 3 GRUPA IV SA UNUTRA[NJIM LU^ENJEM,ISHRANE I METABOLIZMA E00-E90 8 4,82 5 GRUPA VI BOLESTI NERVNOG SISTEMA G00-G99 6 GRUPA VII BOLESTI OKA I PRIPOJAKA OKA H00-H59 2 1,20 7 GRUPA VIII BOLESTI UVA I BOLESTI MASTOIDNOG NASTAVKA H60-H95 8 GRUPA IX BOLESTI SISTEMA KRVOTOKA I00-I ,63 9 GRUPA X BOLESTI SISTEMA ZA DISANJE J00-J99 3 1,81 10 GRUPA XI BOLESTI SISTEMA ZA VARENJE K00-K93 2 1,20 11 GRUPA XIV BOLESTI MOKRA] NO-POLNOG SISTEMA N00-N99 4 2,41 13 GRUPA XVIII SIMPTOMI,ZNACI I PATOLO[KI KLINI^KI I LABORATORIJSKI NALAZI R00-R99 3 1,81 14 GRUPA XIX POVREDE, TROVANJA I POSLEDICE DELOVANJA SPOLJNIH FAKTORA S00-T ,63 22

24 VODE] I UZROCI SMRTI U OP[TINI PAN^EVO U GODINI R.b r U Z R O K S M R T I UKUPNO UMRLI BROJ % U K U P N O A00-T % 1 GRUPA I ZARAZNE BOLESTI I PARAZITARNE BOLESTI A00-B99 5 0,31 2 GRUPA II TUMORI C00-D ,34 3 GRUPA III BOLESTI KRVI I BOLESTI KRVOTVORNIH ORGANA I POREME] AJI IMUNITETA D50-D89 1 0,06 4 GRUPA IV SA UNUTRA[NJIM LU^ENJEM,ISHRANE I METABOLIZMA E00-E ,05 5 GRUPA V DU[EVNI POREME] AJI I POREME] AJI PONA[ANJA F00-F99 6 0,37 6 GRUPA VI BOLESTI NERVNOG SISTEMA G00-G99 7 GRUPA VII BOLESTI OKA I PRIPOJAKA OKA H00-H59 8 GRUPA VIII BOLESTI UVA I BOLESTI MASTOIDNOG NASTAVKA H60-H ,74 9 GRUPA IX BOLESTI SISTEMA KRVOTOKA I00-I ,33 10 GRUPA X BOLESTI SISTEMA ZA DISANJE J00-J ,82 11 GRUPA XI BOLESTI SISTEMA ZA VARENJE K00-K ,88 12 GRUPA XII BOLESTI KO@E I POTKO@NOG TKIVA L00-L ,61 13 GRUPA XIII BOLESTI MI[I] NO- KO[TANOG SISTEMA I VEZIVNOG TKIVA M00-M99 2 0,12 13 GRUPA XIV BOLESTI MOKRA] NO-POLNOG SISTEMA N00-N ,53 15 GRUPA XV TRUDNO] A,RA\ ANJE I BABINJE O00-O99 0,00 14 GRUPA XVI STANJA U PORO\ AJNOM PERIODU P00-P96 4 0,25 15 GRUPA XVII URO\ ENE NAKAZNOSTI, DEFORMACIJE I HROMOSOMSKE NENORMALNOSTI Q00-Q99 1 0,06 16 GRUPA XVIII SIMPTOMI,ZNACI I PATOLO[KI KLINI^KI I LABORATORIJSKI NALAZI R00-R ,00 17 GRUPA XIX POVREDE, TROVANJA I POSLEDICE DELOVANJA SPOLJNIH FAKTORA S00-T ,54 23

25 R.b r VODE] I UZROCI SMRTI U OP[TINI PLANDI[TE U GODINI U Z R O K S M R T I UKUPNO UMRLI BROJ % U K U P N O A00-T % 1 GRUPA I ZARAZNE BOLESTI I PARAZITARNE BOLESTI A00-B99 0,00 2 GRUPA II TUMORI C00-D ,17 3 GRUPA IV SA UNUTRA[NJIM LU^ENJEM,ISHRANE I METABOLIZMA E00-E90 8 3,43 5 GRUPA VI BOLESTI NERVNOG SISTEMA G00-G99 6 GRUPA VII BOLESTI OKA I PRIPOJAKA OKA H00-H59 2 0,86 7 GRUPA VIII BOLESTI UVA I BOLESTI MASTOIDNOG NASTAVKA H60-H95 8 GRUPA IX BOLESTI SISTEMA KRVOTOKA I00-I ,09 9 GRUPA X BOLESTI SISTEMA ZA DISANJE J00-J99 3 1,29 10 GRUPA XI BOLESTI SISTEMA ZA VARENJE K00-K ,58 11 GRUPA XIV BOLESTI MOKRA] NO-POLNOG SISTEMA N00-N99 4 1,72 13 GRUPA XVIII SIMPTOMI,ZNACI I PATOLO[KI KLINI^KI I LABORATORIJSKI NALAZI R00-R99 1 0,43 14 GRUPA XIX POVREDE, TROVANJA I POSLEDICE DELOVANJA SPOLJNIH FAKTORA S00-T98 8 3,43 24

26 VODE] I UZROCI SMRTI U JU@NOBANATSKOM OKRUGU, AP VOJVODINI I REPUBLICI SRBIJI U GODINI R.b r br. stopa* br. stopa* br. stopa* A00-T , , ,4 1 GRUPA I ZARAZNE BOLESTI I PARAZITARNE BOLESTI A00-B99 9 2, , ,4 2 GRUPA II TUMORI C00-D , , ,4 BOLESTI KRVI I BOLESTI KRVOTVORNIH ORGANA I POREME] AJI 3 GRUPA III D50-D89 4 1,3 63 3, ,8 IMUNITETA 4 GRUPA IV SA UNUTRA[NJIM LU^ENJEM,ISHRANE I METABOLI E00-E , , ,1 5 GRUPA V DU[EVNI POREME] AJI I POREME] AJI PONA[ANJA F00-F , , ,3 6 GRUPA VI BOLESTI NERVNOG SISTEMA G00-G99 7 GRUPA VII BOLESTI OKA I PRIPOJAKA OKA H00-H59 8 GRUPA VIII BOLESTI UVA I BOLESTI MASTOIDNOG NASTAVKA H60-H95 9 GRUPA IX BOLESTI SISTEMA KRVOTOKA I00-I , , ,1 10 GRUPA X BOLESTI SISTEMA ZA DISANJE J00-J , , ,6 11 GRUPA XI BOLESTI SISTEMA ZA VARENJE K00-K , , ,7 12 GRUPA XII BOLESTI KO@E I POTKO@NOG TKIVA L00-L ,0 33 1,7 73 0,7 13 GRUPA XIII BOLESTI MI[I] NO- KO[TANOG SISTEMA I VEZIVNOG TKIVA M00-M99 2 0,6 66 3, ,4 14 GRUPA XIV BOLESTI MOKRA] NO-POLNOG SISTEMA N00-N , , ,6 16 GRUPA XVI STANJA U PORO\ AJNOM PERIODU P00-P ,4 38 1, ,0 URO\ ENE NAKAZNOSTI, DEFORMACIJE I HROMOSOMSKE 17 GRUPA XVII Q00-Q99 4 1,3 40 2, ,6 NENORMALNOSTI 18 GRUPA XVIII SIMPTOMI,ZNACI I PATOLO[KI KLINI^KI I LABORATORIJSKI NALAZI R00-R , , ,0 19 GRUPA XIX POVREDE, TROVANJA I POSLEDICE DELOVANJA SPOLJNIH FAKTORA S00-T , , ,0 * Ukupno - op{ta stopa mortaliteta na 1000 stanovnika U Z R O K S M R T I U K U P N O Grupe bolesti - specifi~na stopa mortaliteta na stanovnika ** Republika Srbija, bez podataka sa Kosova Ju`noban.ok. Vojvodina Srbija** 30 9, , ,2 25

27 Pet vode}ih uzroka smrti u Ju`nobanatskom okrugu, AP Vojvodini i Republici Srbiji u 2007.godini IX II XIX IV XI Ju`nob. okrug 851,8 294,2 64,2 49,5 40,4 Vojvodina 807,9 312,7 66,9 49,6 46,1 Srbija 581,1 209, ,1 34,7 grupa bolesti Natalitet i mortalitet u Ju`nobanatskom okrugu od do godine 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0, NATALITET 10,2 9,6 9,2 9,2 9,9 10,0 10,7 10,2 9,7 9,5 9,2 MORTALITET 14,1 14,2 14,3 14,7 16,6 14,8 15,2 14,8 15,08 14,3 14,4 26

28 27

29 Ž IVOROĐ ENI PREMA STAROSTI MAJKE I REDU ROĐ ENJA U 2007.GOD. U OPŠ TINAMA JUŽ NOBANATSKOG OKRUGA S T A R O S T OPŠ TINA UKUPNO Red rodjenja do Ukupno godina godina godina godina godine godina godina godina 50 i više nepoznat o UKUPNO 2851 Alibunar 190 Bela Crkva 163 Ukupno prvo drugo treć e četvrto peto i više Ukupno prvo drugo treć e četvrto peto i više Ukupno prvo drugo treć e četvrto peto i više

30 Ž IVOROĐ ENI PREMA STAROSTI MAJKE I REDU ROĐ ENJA U 2007.GOD. U OPŠ TINAMA JUŽ NOBANATSKOG OKRUGA S T A R O S T OPŠ TINA Red rodjenja Ukupno do 15 godina godina godina godina godine godina godina godina 50 i više nepoznat o Vršac 526 Kova čica 258 Kovin 270 Ukupno prvo drugo treć e četvrto peto i više Ukupno prvo drugo treć e četvrto peto i više Ukupno prvo drugo treć e četvrto peto i više

31 Ž IVOROĐ ENI PREMA STAROSTI MAJKE I REDU ROĐ ENJA U 2007.GOD. U OPŠ TINAMA JUŽ NOBANATSKOG OKRUGA S T A R O S T OPŠ TINA Red rodjenja Ukupno do 15 godina godina godina godina godine godina godina godina 50 i više nepoznat o Opovo Pan čevo Plandište Ukupno prvo drugo treć e četvrto peto i više Ukupno prvo drugo treć e četvrto peto i više Ukupno prvo drugo treć e četvrto peto i više Napomena: U tabeli su obrađ eni podaci samo za ž ivorođ enu decu u Opštoj bolnici Vršac i Opštoj bolnici Pančevo 30

32 BROJ PREKIDA TRUDNO] E PO I VRSTI PREKIDA U JU@NOBANATSKOM OKRUGU U GODINI S T A R O S T R.br. Op{tina UKUPNO UKUPNO do 14 god spont ani name rni spont ani name rni spont ani name rni i vi{e spont ani name rni spont ani name rni spont ani name rni spont ani name rni Nepoznato spont ani name rni UKUPNO Dom zdravlja B.Crkva Zdravstveni centar "Vr{ac" Vr{ac Zdravstveni centar "Ju`ni Banat" Pan~evo Privatna praksa

33 BROJ PREKIDA TRUDNO] E PO I BROJU RANIJIH PREKIDA TRUDNO] E U JU@NOBANATSKOM OKRUGU U GODINI Zdravstvena ustanova UKUPNO Dom zdravlja B.Crkva 43 Zdravstveni centar "Vr{ac" Vr{ac Zdravstveni centar "Ju`ni Banat" Pan~evo UKUPNO Privatna praksa 256 Broj ranijih prekida Ukupno `ena do 14 godina godina godina godina godina 50 i vi{e Ukupno i vi{e Ukupno i vi{e Ukupno i vi{e Ukupno i vi{e Ukupno i vi{e

34 BROJ PREKIDA TRUDNO] E PO I ENE DECE U JU@NOBANATSKOM OKRUGU U GODINI Zdravstvena ustanova UKUPNO Broj dece Ukupno `ena do 14 godina godina godina godina godina 50 i vi{e Ukupno UKUPNO Dom zdravlja B.Crkva Zdravstveni centar "Vr{ac" Vr{ac Zdravstveni centar "Ju`ni Banat" Pan~evo Privatna praksa i vi{e Ukupno i vi{e Ukupno i vi{e Ukupno i vi{e Ukupno i vi{e

35 34

36 Analiza zdravstvenog stanja stanovniš tva do nedavno se bazirala isključ ivo na podacima o umiranju (mortalitetu), da bi tokom dvadesetog veka bili uvedeni i pokazatelji oboljevanja (morbiditeta). Poslednjih decenija procena zdravstvenog stanja stanovniš tva se zasniva i na podacima o korišćenju zdravstvene zaš tite. S obzirom da mnoge bolesti i stanja nastaju ne samo usled dejstva biološ kih uzroč nika, veći zbog prisustva brojnih faktora životne sredine, procena zdravstvenog stanja stanovniš tva nije kompletna ukoliko se ne razmatraju i ovi č inioci, kao i učestalosti rizič nog ponaš anja u populaciji (gojaznost, puš enje, upotreba alkohola i slič no). Pored ovog pristupa, koji se bazira na negativnom aspektu zdravlja u merenju zdravstvenog stanja sve č ešće se primenjuju pozitivni pokazatelji, zasnovani na percepciji zdravlja, funkcionisanju i adaptabilnosti životnoj sredini. Zdravstveno stanje stanovniš tva je osnova za objektivnu identifikaciju prioriteta, za formulisanje zdravstvene politike, strategije i tehnologije u zdravstvenoj zaš titi. Ciljevi analize zdravstvenog stanja su: ~ unapređ enje zdravstvenog stanja stanovniš tva ~ identifikacija prioritetnih zdravstvenih problema ~ praćenje promena u zdravstvenom stanju tokom određ enog vremenskog perioda ~ preispitivanje zdravstvene politike, strategije u zdravstvenoj zaš titi i zdravstvene tehnologije ~ unapređ enje menadžmenta u zdravstvu Izvor podataka: ~ registri vitalnih događ aja (rađ anje, umiranje, sklapanje braka i drugo) ~ popis stanovniš tva i stanova ~ rutinska zdravstvena statistika (korišćenje, efikasnost, kvalitet rada zdravstvene službe i slič no) ~ ispitivanje zdravlja putem intervjua ili upitnika ~ epidemiološ ki nadzor ~ ciljana istraživanja ~ ispitivanje zdravstvene bezbednosti i higijenske ispravnosti namirnica, uključ ujući i vodu za piće ~ praćenje pokazatelja kvaliteta vazduha ~ drugi izvori Analiza zdravstvenog stanja stanovniš tva je potrebna radi dobijanja osnovnih informacija o zdravlju stanovniš tva za donosioce odluka o zdravstvu, kao i za merenje napretka u dostizanju ciljeva zdravstvene politike.

37 Zdravstveno stanje odraslog stanovništva Zdravstveno stanje odraslog stanovniš tva je važno za užu i š iru druš tvenu zajednicu, jer se radi o radno- aktivnom stanovniš tvu od koga zavisi opš ti socioekonomski razvoj i briga o mlađ im starosnim grupama. Iako su odrasli prevaziš li veću smrtnost u deč jem dobu, oni postajući stariji, ulaze u period života u kome predhodno kumulisani faktori poč inju da utič u na zdravlje. Najč ešće bolesti odraslog stanovniš tva na naš em područ ju i u svetu su hipertenzija i bolesti kardiovaskularnog sistema, bolesti respiratornog sistema, zatim bolesti koš tano-miš ićnog sistema, š ećerna bolest, poremećaji duš evnog zdravlja, a kao znač ajan problem izdvajaju se maligne neoplazme i povrede. Hipertenzija je prema brojnim populacionim istraživanjima nezavisni i znač ajani faktor rizika koronarnog srč anog oboljenja i najvažniji uzrok umiranja stanovniš tva. Od hipertenzije boluje skoro 1 milijarda ljudi u svetu. Sprovedena populaciona istraživanja u svetu beleže da je izmedju 15-37% odraslog stanovniš tva pogođ eno hipertenzijom. Procenjuje se da je 7 miliona smrti, š to č ini 13% u ukupnom mortalitetu u svetu, uzrokovano visokim krvnim pritiskom. Efektivna i efikasna kontrola krvnog pritiska zahteva dva pristupa: populacioni pristup i individualni pristup visoko rizič nim pojedincima. Oba pristupa su neophodna i komplementarna za efektivnu kontrolu i zbrinjavanje poviš enog krvnog pritiska i hipertenzije u zajednici. Š eć erna bolest š irom sveta, a posebno u razvijenim zemljama, poprima epidemijske razmere. Kako je dijabetes jedan od faktora rizika za razvoj bolesti cirkulatornog sistema, a ima i niz hronič nih komlikacija, znač ajno smanjuje kvalitet života obolelih. Maligne neoplazme su oboljenja sa visokom stopom umiranja. Zabrinjavajućje podatak da se š irom sveta godiš nje dijagnostikuje 11 miliona obolelih od malignih neoplazmi, š to znač ajno utič e na zdravlje i kvalitet života obolelog stanovniš tva. Mentalni poremeć aji i poremeć aji ponašanja zbog relativno visoke prevalence, hronič nog toka, naruš avanja kvaliteta života, i znač ajnog uč ešća u korišćenju zdravstvene zaš tite, predstavljaju jedan od prioritetnih javnozdravstvenih problema. Podaci SZO svrstavaju ove poremećaje međ u deset vodećih uzroka onesposobljenja u svetu. Epidemiološ ka situacija masovnih hronič nih bolesti u bliskoj je vezi sa produženjem trajanja ljudskog veka i povećanja udela starijeg i starog stanovniš tva u celokupnoj populaciji. Ova masovna hronič na oboljenja imaju zajednič ke faktore rizika: hipertenzija, gojaznost, hiperholesterolemija, hiperglikemija itd. Znač aj ovih oboljenja, sem njihove učestalosti je č injenica da su neka od njih vodeći uzroci umiranja (bolesti srca i krvnih sudova, maligne bolesti, povređ ivanje) i u tome š to bitno umanjuju radnu sposobnost obolelih i dovode do invalidnosti i prevremenog penzionisanja. Za procenu zdravstvenog stanja odraslog stanovniš tva veliki znač aj imaju pokazatelji evidentiranog morbiditeta u opš toj medicini i medicini rada, gde po pravilu najveći deo odraslih stanovnika ostvaruje kontakt sa zdravstvenom službom. Ovi podaci su dobijeni prikupljanjem i obradom obaveznih statistič kih izveš taja. 4

38 Zdravstveno stanje predškolske i školske dece Zdravlje predš kolske dece i š kolske dece u većini zajednica zavređ uje posebnu brigu i interes zdravstvene službe, države i druš tva u celini. Zdravstvenoj zaš titi dece se pridaje naroč ita pažnja i najč ešće je i zakonski regulisana od strane zajednice. Grupacije dece su, s obzirom na svoju veliku osetljivost na zbivanja u spoljnoj sredini pouzdan pokazatelj pri proceni zdravstvenog stanja stanovniš tva i svih faktora koji utič u na zdravlje. Osetljivost dece je naroč ito izražena u prvim godinama života.period od rođ enja do navrš ene prve godine života znač ajno ukazuje na nivo organizovanosti zdravstvene službe. Samim tim je smrtnost odojč adi bazič an i najč ešće upotrebljavan indikator zdravstvenog, kulturnog i socioekonomskog okruženja deteta. Na zdravstveno stanje dece, š kolske dece i adolescenata utič u mnogi faktori (faktori rizika i faktori razvoja). Međ u njima se zbog svog znač aja izdvajaju sledeći: životni i druš tveni standard, ishrana, navike i ponaš anje, obrazovanje, organizacija i kvalitet rada zdravstvene službe, zdravstveno vaspitni rad i drugo. Pokazatelji pozitivnog zdravlja koji se odnose na tač no i kontinuirano praćenje proporcija dece, telesna masa i telesna visina u odnosu na uzrast do pre deset godina, dobijani su samo ciljanim istraživanjima. Uspostavljanjem obaveznog praćenja grafikona rasta, kao sastavnog dela osnovne medicinske dokumentacije, mogu se dobiti redovni podaci o stanju uhranjenosti i razvijenosti deč ije populacije. Školska deca i omladina od 7 do 19 godina zbog sve većeg uticaja nekih faktora rizika (traumatizam, rizič no ponaš anje sa korišćenjem duvana, alkohola i droga) predstavljaju grupaciju koja zahteva posebnu pažnju. Pored registrovanog morbiditeta u dispanzerima za zdravstvenu zaš titu š kolske dece, radi boljeg uvida u zdravstveno stanje analiziraju se i rezultati sistematskih pregleda. Iako vrednosti ovih pregleda zavise izmeđ u ostalog i od subjektivne procene lekara i od obuhvata š kolske dece, njihovi rezultati pružaju podatke o uoč enim patološ kim stanjima, deformacijama i anomalijama, uhranjenosti i razvijenosti š kolske dece i omladine. Ovi podaci omogućavaju da se dobije prilič no objektivna slika zdravstvenog stanja učenika i definiš u faktori koji na njega nepovoljno utič u. Istovremeno, oni pomažu da se odaberu najefikasnije mere za zaš titu i unapređ enje zdravlja uč enika. Zdravstveno stanje ž ena Unapređ enje zdravlja žena u generativnom periodu je preduslov za dobro zdravstveno stanje budućih generacija. Briga o zdravlju žena obuhvata sve razvojne faze: detinjstvo, pubertet i adolescenciju, generativni period, klimakterijum i starost. Ženama u generativnom periodu u mnogim zdravstvenim sistemima daje se prioritet, a u skladu sa tim je zdravstvena zaš tita žena regulisana mnogobrojnim propisima, sa posebnim akcentom na zdravstvenu zaš titu žena za vreme trudnoće, porođ aja i materinstva. 5

39 Za analizu zdravstvenog stanja žena u generativnom periodu koriste se pokazatelji koji se mogu svrstati u tri grupe: ~ glavne karakteristike žena u reproduktivnom periodu (broj i struktura žena, obrazovanje, zaposlenost, proseč na starost, oč ekivano trajanje života, rađ anje i specifič na stopa fertiliteta) ~ faktori koji utič u na zdravlje žena (maternalna starost, vremenski razmak izmeđ u rađ anja, paritet, porođ aj uz struč nu pomoć, abortus i kontracepcija). ~ zdravstveni (nepostojanje savremenog koncepta planiranja porodice). Problemi zdravstvene zaš tite žena mogu se svrstati u tri grupe: zdravstveno vaspitni (nedovoljno sprovođ enje humanizacije odnosa međ u polovima), populacioni ( zanemaruje se uvođ enje efikasnih mera populacione politike) i zdravstveni (nepostojanje savremenog koncepta planiranja porodice). Glavni prioriteti su pre svega edukacija žena, planiranje porodice i abortus. Za očuvanje zdravlja žena neophodno je obezbediti: zdravstveno vaspitanje u svim fazama života, potrebne uslove da žene poč nu da rađ aju u periodu kada su socijalno i biološ ki spremne, ali ne pre 19. ni posle 35. godine, struč nu pomoćženama oko utvrđ ivanja optimalnog vremenskog razmaka izmeđ u trudnoća, bolju dostupnost savremenih sredstava kontracepcije i odgovarajuću zdravstvenu zaš titu za vreme trudnoće, porođ aja i babinja. Za ocenu zdravstvenog stanja populacije žena u fertilnom periodu izmeđ u ostalog i pokazatelji morbiditeta imaju veliki znač aj. 6

40 DEMOGRAFSKI POKAZATELJI Broj stanovnika Juž nobanatskog okruga Demografski procesi Vojvodine karakteriš u se sporim porastom broja stanovnika. U periodu od godine ukupan broj stanovnika Vojvodine je uvećan za 32%, dok je u periodu od godine porast broja stanovnika praktič no zaustavljen. Južnobanatski okrug ima ukupno stanovnika, prema popisu iz godine. Na teritoriji okruga se nalazi 8 opš tina (najveća opš tina Panč evo , najmanja opš tina Opovo stanovnika) u okviru kojih postoji 94 naseljenih mesta. Osnovne vitalne događ aje stanovnika Južnobanatskog okruga nekoliko poslednjih godina karakteriš e blagi porast stope nataliteta, pad stope prirodnog priraš taja i porast opš te smrtnosti, tako da starosna struktura stanovniš tva Južnobanatskog okruga odgovara regresivnom biološ kom tipu. Starosna i polna struktura Starosna struktura stanovniš tva predstavljena starosnom piramidom pokazuje uoč ljive razlike izmeđ u dva poslednja popisa. Osnova piramide je znač ajno uža u godini, dok najbrojniju kategoriju č ini populacija starosti godina, a ne kategorija od godina starosti, koja je bila najzastupljenija u predhodnom popisu iz godine. Sa skoro 16% osoba starijih od 65 godina, proseč nom starošću od 38,1 i indeksom starenja od 0,85 Vojvodina je u poodmakloj fazi demografskog starenja. Mladi do 20 godina starosti č ine prema rezultatima poslednjeg popisa samo četvrtinu ukupne populacije, dok je svaki peti stanovnik stariji od 60 godina. Biološ ki tip stanovniš tva Vojvodine je izrazito regresivan. Broj stanovnika do 14 godina starosti smanjen je sa 19,3% na samo 15,9% u godini. U drugoj polovini XX veka zapažaju se promene u polnoj strukturi stanovniš tva. Negativan maskulinitet, odnosno broj muš karaca u populaciji manji od broja ženskog stanovniš tva, ukazuje na zadovoljavajući nivo zdravstvene zaš tite. Starosna struktura stanovnika Južnobanatskog okruga prema podacima iz poslednjeg popisa stanovniš tva godine odgovara regresivnom biološ kom tipu, sa oko 12,6% stanovnika starijih od 65 godina i 8,3% u dobnoj grupi od 0-6 godina. 7

41 BROJ STANOVNIKA U JUŽ NOBANATSKOM OKRUGU R. br. OPŠ TINA BROJ BROJ STANOVNIKA PO STANOVNIKA POPISU 1991 PO POPISU godina 0-6 godina 7-14 godina DECA I OMLADINA DOBNE GRUPE godina 7-18 godina godina POSEBNE GRUPE STANOVNIŠ TVA 18 i vi{e 65 i vi{e Index starenja 65 i više/br.st an.po popisu 2002, godina Tabela 1. Ž ENE DOBNE GRUPE godina 15 i vi{e UKUPNO ,44 0, ALIBUNAR ,54 0, BELA CRKVA ,43 0, VRŠAC ,47 0, KOVAČ ICA ,46 0, KOVIN ,42 0, OPOVO ,45 0, PANČ EVO ,39 0, PLANDIŠTE ,61 0, Rađ anje i obnavljanje Vojvodina predstavlja nisko natalitetno područ je. Opadanje nataliteta je započ elo prvih decenija XX veka. I danas se Vojvodina svrstava u područ ja sa vrlo niskim vrednostima stope nataliteta. U Južnobanatskom okrugu u godini je bilo 2290 porođ aja. Prirodno kretanje stanovništva Stopa prirodnog priraš taja (razlika izmeđ u broja rođ enih i broja umrlih) od pedesetih godina proš log veka je u konstantnom padu i dostiže negativne vrednosti već1991. godine. U poslednjoj popisnoj godini sve opš tine u Vojvodini su imale negativan prirodni priraš taj, sem Novog Sada, u kome je prirodni priraš taj stanovniš tva bio na nuli. U Južnobanatskom okrugu se godinama unazad registruje niska stopa prirodnog priraš taja, koja nastavlja svoj negativni trend i u nekoliko poslednjih godina. U Južnobanatskom okrugu prisutno je stalno smanjenje broja živorođ ene dece, š to rezultira opadanjem stope nataliteta kao pozitivne komponente u prirodnom kretanju stanovniš tva. U godini ova stopa je ispod 10 promila, u godini ona iznosi samo 9,00 promila, a u godini stopa nataliteta iznosi 9,08. Uoč ava se da se Južnobanatski okrug nalazi u fazi nepovoljnog nataliteta prema svetskim standardima (ispod 12 promila, prema SZO). Vitalni indeks pokazuje trend opadanja u poslednjih 10 godina.vrednosti ovih pokazatelja imaju približne vrednosti u odnosu na populaciju Vojvodine koja ima i slič nu starosnu strukturu stanovniš tva. U 2007.godini najnepovoljniji vitalni indeks u Južnobanatskom okrugu ima stanovniš tvo opš tina Plandiš te i Alibunar (35,19) i (46,45). 8

42 Prirodno kretanje stanovniš tva Južnobanatskog okruga u deset poslednjih godina je prikazano: Prirodno kretanje stanovniš tva u Južnobanatskom okrugu od godine 14,2 14,3 14,79 14,66 14,82 15,27 14,79 15,08 14,2 14,1 14,2914,41 13,31 13,74 13,3 14,3 10,66 9,55 10,21 10,55 10,37 9,08 10, ,15 9,89 10,02 9,66 9,52 6, ,9-4,61-5,07-4,77-4,8-4,61-4,58-5,75-5,42-4,77-5,33-10 natalitet mortalitet prirodni priraš taj smrtnost odojčadi Prirodno kretanje stanovništva u Juž nobanatskom okrugu od godine Uoč ljivo je da usled pada i niskih vrednosti stope nataliteta i laganog porasta stope mortaliteta, prirodni priraš taj godinama unazad ima izrazito negativne vrednosti. Smrtnost stanovništva Promene u zdravstvenom stanju populacije mogu se pratiti i pri analizi podataka o uzrocima umiranja stanovniš tva. Opš ti mortalitet, odnosno njegova stopa, ne smatra se preciznim indikatorom zdravstvenog stanja i koristi se uglavnom radi uporednih sagledavanja različ itih teritorija i vremenskih perioda. U strukturi uzroka smrti prema ukupnom broju umrlih godinama unazad najviš e učestvuju bolesti cirkulatornog sistema i neoplazme. Posle dugog perioda opadanja opš tih stopa mortaliteta, od 60-tih godina poč inje njihov umereni rast; pod uticajem poodmaklog demografskog starenja stanovniš tva osamdesetih godina poč inje intenzivnije povećanje opš te stope mortaliteta. Opš ta stopa smrtnosti u 2007.godini iznosi 14,41. U ukupnom broju umrlih nekoliko godina unazad najveći udeo imaju stanovnici starosti 55 godina i viš e. Međ u umrlima muš karci imaju uč ešće sa 51%, a žene 49%. Proseč na starost umrlih lica u Južnobanatskom okrugu je 72,1 godina, š to odgovara proseč noj starosti umrlih na nivou Republike Srbije. Vrednosti stopa specifič nog mortaliteta u pogledu vodećih uzroka prirodnih smrti pokazuju da se u Južnobanatskom okrugu godinama unazad nalaze bolesti cirkulatornog sistema i tumori č ijem nastanku znatno doprinosi demografska stuktura stanovniš tva i stil savremenog nač ina života ljudi na ovom područ ju (smanjena fizič ka aktivnost, neadekvatna ishrana, korišćenje duvana, aklohola i drugo). Mortalitet odojč adi spada u vrlo osetljive pokazatelje ne samo zdravstvenog stanja dece do navrš ene prve godine života veći stanovniš tva kao celine. Vrednosti ovog pokazatelja kontinuirano opadaju tokom poslednjih decenija. 9

43 Iako je prisutno opadanje mortaliteta odojč adi u svim starosnim kategorijama, zapaža se da najveći udeo u smrtnosti odojč adi č ini smtnost novorođ enč adi u prvih mesec dana (neonatalna smrtnost). U okviru neonatalne smrtnosti dominira smrtnost u prvoj nedelji (perinatalni morbiditet). Zdravlje dece je vrlo osetljivo ne samo u prvoj nedelji života, većtokom celog predš kolskog perioda. Smrtnost dece do 5 godina na 1000 živorođ ene dece je od strane UNICEF-a prepoznat kao najznač ajniji pokazatelj zdravlja dece u svetu. Stope maternalnog mortaliteta, odnosno smrtnost žena usled komplikacija trudnoće, porođ aja i puerperijuma su u posmatranom periodu u opadanju. Stopa smrtnosti odojč adi kao najosetljiviji pokazatelj rada zdravstvene službe pa i ukupnog socijalno-ekonomskog miljea, u godini iznosi 6,6 promila. U godini stopa mrtvorodjenosti u Vojvodini iznosi 5,82, a u Republici Srbiji 5,41. Stopa mrtvorodjenosti u Južnobanatskom okrugu u godini iznosi 7,01. MORBIDITET- OBOLJEVANJE Zvanič no registrovani morbiditet, odnosno oboljevanje, predstavlja praktič no svaki sluč aj oboljevanja, ali samo onog dela stanovniš tva koji zatraži zdravstvenu zaš titu u zdravstvenoj ustanovi (u primarnoj ili sekundarnoj zdravstvenoj zaš titi). Stoga on ne pruža najkompletniju informaciju o prisustvu, odnosno odsustvu bolesti i patološ kih stanja u posmatranoj populaciji. Međ utim, kao takav može da se koristi za dobijanje š to realnije ocene ukupnog zdravstvenog stanja stanovniš tva. Uvid u zdravstveno stanje stanovniš tva ostvaruje se analizom uč estalosti registrovanih oboljenja i stanja, strukture oboljevanja, odnosno učešća grupa bolesti i stanja u ukupnom broju evidentiranog morbiditeta i zastupljenosti određ enih bolesti unutar pojedinih grupa oboljenja. Vanbolnički morbiditet Morbiditet (oboljevanje) je direktni pokazatelj zdravstvenog stanja stanovniš tva. U naš im uslovima morbiditetna statistika registruje oboljenje, a ne obolelo lice. Jedno lice može bolovati od jedne ili viš e bolesti istovremeno i viš e puta u toku godine, te se dobija opš ta stopa morbiditeta, koja daje broj oboljenja u toku godine bez pravog uvida u broj obolelih lica. Opš ta stopa morbiditeta predstavlja odnos broja oboljenja registrovanih u toku definisanog perioda, najč ešće u toku jedne kalendarske godine, i broja stanovnika na jednoj teritoriji. Ovaj odnos se množi konstantom, najč ešće sa hiljadu. Stopa specifič nog morbiditeta predstavlja odnos broja oboljenja registrovanih u toku posmatranog perioda i određ ene populacione grupe po polu i / ili starosti. Specifič na stopa morbiditeta po uzroku izrač unava se kao odnos broja obolelih od određ ene bolesti i broja osoba koje mogu da obole od te bolesti. Konstanta kod specifič nih stopa morbiditeta može biti 1000, i , š to zavisi od frekvencije oboljenja u posmatranoj populacionoj grupi. Bolnički morbiditet 10

44 Bolnič ki morbiditet je bitan pokazatelj zdravstvenog stanja populacije, s tim š to on govori samo o zdravstvenom stanju onog dela populacije koji se hospitalizuje u određ enom vremenskom periodu. Analiza bolnič kog morbiditeta zasniva se na obradi individualnih izveš taja o hospitalizaciji koje dostavljaju stacionarne zdravstvene ustanove. Lista morbiditeta govori o najč ešćim uzrocima hospitalizacije. U Južnobanatskom okrugu stacionarnu zdravstvenu zaš titu gravitirajućem stanovniš tvu pružaju dve opš te bolnice: Opš ta bolnica Panč evo i Opš ta bolnica Vrš ac sa 950 standardnih bolnič kih postelja i tri specijalne bolnice koje pružaju tercijarnu zdravstvenu zaš titu stanovniš tvu č itave zemlje: specijalna bolnica za psihijatrijske bolesti Dr Slavoljub Bakalović Vrš ac iz Vrš ca, specijalna bolnica za psihijatrijske bolesti Kovin iz Kovina i specijalna bolnica za plućne bolesti Dr Budislav Babić iz Bele Crkve. ZDRAVSTVENO STANJE STANOVNIŠ TVA JUŽ NOBANATSKOG OKRUGA Opšti podaci Južnobanatski okrug obuhvata površ inu od 4248 km 2 i prema velič ini teritorije, nalazi se na drugom mestu u Vojvodini. Na teritoriji okruga se izdvaja 8 opš tina: Alibunar, Bela Crkva, Vrš ac, Kovač ica, Kovin, Opovo, Panč evo i Plandiš te (najveća opš tina Panč evo , najmanja opš tina Opovo stanovnika) u okviru kojih se nalazi 94 naseljenih mesta. Sam grad Panč evo nalazi se nedaleko od Dunava, na reci Tamiš, i jedan je od najvećih gradova Vojvodine. Istovremeno je i administrativni centar Južnobanatskog okruga, koji se odlikuje razvijenom petrohemijskom, poljoprivrednom i prehrambenom industrijom. Prema podacima republič kog Zavoda za razvoj, u najrazvijenije okruge, sa najvećim kvalitetom života, merenim indeksom humanog razvoja stanovniš tva svrstaju se Južnobanatski, Južnobač ki i Zapadnobač ki okrug. Upravo je Južnobanatski okrug posle Beograda najrazvijeniji, sa indeksom humanog razvoja 0,882, što je viš e od od hrvatskog proseka, i lagano se približava slovenač kom i grč kom proseku. 11

45 Oboljevanje odraslog stanovništva Analiza morbiditeta odraslog stanovniš tva Južnobanatskog okruga po grupama bolesti pokazuje da ova populacija najč ešće oboljeva od bolesti sistema za disanje. Primetno je da u periodu od deset poslednjih godina postoji pad stope oboljevanja od ovih bolesti. Najč ešća dijagnoza unutar ove grupe bolesti je akutna upala grla i ždrela, bolest brzog toka i dobre prognoze. Na drugom mestu su viš estruke infekcije gornjih partija disajnih puteva, a na trećem akutna upala duš nika i duš nica, bolesti bez većeg sociomedicinskog znač aja. Pet najčešćih grupa bolesti kod odraslih u Južnobanatskom okrugu u godini (stopa na 1000 stanovnika) BOLESTI SISTEMA ZA DISANJE 317 BOLESTI SISTEMA KRVOTOKA 224 BOLESTI MIŠIĆ NO-KOŠTANOG SISTEMA 133 BOLESTI MOKRAĆ NO-POLNOG SISTEMA POVREDE, TROVANJA I POSLEDICE DELOVANJA SPOLJNIH FAKTORA Na drugom mestu nalaze se bolesti sistema krvotoka. Vodeća dijagnoza bolesti unutar ove grupe je esencijalna arterijska hipertenzija (poviš en krvni pritisak nepoznatog uzroka). Ova bolest je hronič no oboljenje i znač ajan faktor rizika za nastanak drugih masovnih nezaraznih bolesti, pa samim tim ima i veliki socio-medicinski znač aj. Veoma je važno da se uspeš nom prevencijom može bitno uticati na smanjenje učestalosti ovog oboljenja u populaciji odraslih, š to bi svakako bio jedan od prioritetnih zadataka u poboljš anju zdravstvenog stanja odraslog stanovniš tva. Druge ishemijske bolesti srca nalaze se na drugom, a poremećaji sprovodnog sistema i aritmije srca na trećem mestu unutar grupe bolesti sistema krvotoka. Treće mesto u listi morbiditeta odraslih pripada bolestima mišić no-koštanog i vezivnog tkiva. Najč ešće dijagnoze unutar ove grupe su: druga oboljenja leđ a, degenerativno oboljenje zgloba i akutna 12