OBRAZAC 1a DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU, U OPŠTINI DANILOVGRAD

GLAVNI PROJEKAT ELEKTRO INSTALACIJA OBJEKTA DNEVNOG CENTRA ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD štambilj projektanta OBRAZAC 1a štambilj revidenta INVESTITOR: OBJEKAT: LOKACIJA: VRSTA TEHNIČ. DOKUMENTACIJE DIO TEHNIČKE DOKUMENTACIJE: PROJEKTANT: ODGOVORNO LICE: ODGOVORNI PROJEKTANT: VODEĆI PROJEKTANT: MINISTARSTVO RADA I SOCIJALNOG STARANJA CRNE GORE I CENTAR ZA SOCIJALNI RAD OPŠTINE PODGORICA DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU, U OPŠTINI DANILOVGRAD KP. BR. 2140/1, KO GLAVICA, UP 7/88, ZONA 8 - DANILOVGRAD GLAVNI PROJEKAT ELEKTRO INSTALACIJA JAKE STRUJE d.o.o. IV KON Nikšić Vlatko Daković, dipl.el.inž. Vlatko Daković, dipl.el.inž. arh. BRANKO TODOROVIĆ,dipl.inž. štambilj organa nadležnog za izdavanje građevinske dozvole Podgorica januara. 2016. g. NAPOMENA: Naslovna strana je urađena u skladu sa "Pravilnikom o načinu izrade, razmjeri i bližoj sadržini teh. dokumentacije", Strana 1

GLAVNI PROJEKAT ELEKTRO INSTALACIJA OBJEKTA DNEVNOG CENTRA ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD S A D R Ž A J O P Š T A D O K U M E N T A C I J A RJEŠENJE O REGISTRACIJI FIRME LICENCA FIRME ZA PROJEKTOVANJE LICENCA ODGOVORNOG INŽENJERA ZA PROJEKTOVANJE POTVRDA INŽENJERSKE KOMORE O ČLANSTVU POLISA ZA OSIGURANJE OD ODGOVORNOSTI IZJAVA ODGOVORNOG PROJEKTANTA DA JE TEHNIČKA DOKUMENTACIJA IZRAĐENA U SKLADU SA VAŽEĆIM PROPISIMA, PRAVILIMA STRUKE I SL. OBRAZAC 3 Strana 2

GLAVNI PROJEKAT ELEKTRO INSTALACIJA OBJEKTA DNEVNOG CENTRA ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD OBRAZAC 3 IZJAVA ODGOVORNOG PROJEKTANTA DA JE TEHNIČKA DOKUMENTACIJA IZRAĐENA U SKLADU SA VAŽEĆIM PROPISIMA OBJEKAT 1 DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU, U OPŠTINI DANILOVGRAD LOKACIJA 2 KP. BR. 2140/1, KO GLAVICA, UP 7/88, ZONA 8 - DANILOVGRAD VRSTA I DIO TEHNIČKE DOKUMENTACIJE 3 GLAVNI PROJEKAT ELEKTRO-INSTALACIJA JAKE STRUJE ODGOVORNI PROJEKTANT 4 VLATKO DAKOVIĆ, dipl.el.inž., Licenca br. 03-553/1 (ime i prezime) da je ovaj projekat rađen u skladu sa: IZJAVLJUJEM, - Zakonom o uređenju prostora i izgradnji objekata i podzakonskim aktima donešenim na osnovu navedenog zakona; - posebnim propisima koji direktno ili na drugi način utiču na osnovne zahtjeve za objekte; - pravilima struke; - urbanističko-tehničkim uslovima. (potpis odgovornog projektanta) Nikšić 30. 01. 2016. g. (mjesto i datum) MP 5 (potpis odgovornog lica) Naziv objekta koji se gradi 2 Mjesto gradnje, planski dokument, urbanistička parcela, katastarska parcela 3 idejno rješenje, idejni projekat, glavni projekat ili projekat održavanja objekta dijela tehničke dokumentacije 4 Ime i prezime, stručno obrazovanje, broj licence 5 Pečat privrednog društva, pravnog lica, odnosno preduzetnika Strana 3

IVkon Društvo za konsalting i usluge doo Nikšić VI crnogorske S4/2 83000 Nikšić, Crna Gora MINISTARSTVO RADA I SOCIJAL. STARANJA CRNE GORE I CENTAR ZA SOCIJALNI RAD OPŠTINE PODGORICA Glavni projekat elektroinstalacija jake struje Stambeni objekat Nikšić dec, 2015. god.

GLAVNI ELEKTRO PROJEKAT JAKE STRUJE DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD S A D R Ž A J: 1 PROJEKTNI ZADATAK... 3 2 OPŠTI DIO... 5 2.1 Popis primijenjenih propisa i standarda... 5 2.2 Prilog zaštite na radu... 5 2.3 Posebni uslovi za instalacije jake struje... 7 2.4 Opšti uslovi... 10 2.5 Uslovi za instalacije unutrašnjeg osvjetljenja i priključnica... 11 2.6 Uslovi za izradu instalacije gromobrana... 11 3 TEHNIČKI OPIS... 12 3.1 Uvod... 12 3.2 Napajanje električnom energijom... 14 3.3 Razvodne table i ormari... 15 3.4 Instalacije rasvjete... 15 3.5 Instalacije opšte potrošnje... 15 3.6 Izjednačenje potencijala... 16 3.7 Gromobranske instalacije...16 3.8 Zaštita od indirektnog napona dodira i izjednačenje potencijala...18 4 PRORAČUN... 19 4.1 Bilans snage... 19 4.2 Proracun napojnih kablova... 19 4.3 Provjera zastite... 20 4.3.1 Zastita od struje preopterecenja... 20 4.3.2 Proracun pada napona... 20 4.3.3 Provjera napona dodira... 21 4.4 Proračun prelaznog otpora uzemljivača objekta... 24 5 PREDMJER I PREDRAČUN RADOVA... 25 6 GRAFIČKA DOKUMENTACIJA... 31 Strana 2od31

GLAVNI ELEKTRO PROJEKAT JAKE STRUJE DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD 1 PROJEKTNI ZADATAK INVESTITOR: MINISTARSTVO RADA I SOCIJAL. STARANJA CRNE GORE I CENTAR ZA SOCIJALNI RAD OPŠTINE PODGORICA OBJEKAT: DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD ZADATAK I OBIM PROJEKTA: Na osnovu Glavnog arhitektonsko-građevinskog projekta objekta uraditi adaptaciju elektroenergetskih instalacija za objekat: dnevni centar za djecu I omladinu sa smetnjama I teškoćama u razvoju u opštini Danilovgrad Glavni projekat za sledeće vrste instalacija: - Niskonaponski razvod električne energije po objektu - Razvodne table - Električna instalacija opšte potrošnje i tehnoloških potrošača - Električna instalacija rasvjete - Instalacija uzemljenja i gromobrana uraditi ne znajuci da li postoji u postojecoj situaciji. - Instalacija izjednačenja potencijala Projektom, uz tehnički opis, tehničke proračune i uslove za izvodjenje instalacija, dati crteže jednopolnih šema glavne i lokalnih razvodnih tabli i planove instalacija. TEHNIČKI PODACI 1/ Energetski priključak - Napajanje objekta predvidjeti sa GRT u kojoj se nalazi RT-ZP koji se nalazi na fasadi objekta. Napojni kabal do GRT nije predmet ovog projekta, a preporučuje se proračunima i ako je potrebno treba ga zamijeniti 2/ GRT i lokalne razvodne table - Projektom predvidjeti razvod od GRT (glavnog razvodne table) objekta do predviđenih stanskih tabli u objektu. Mjerenje električne energije predvidjeti u glavnoj razvodnoj tabli GRTi predvjideti mjerenje za susjedni objekat iz situacije koji ce biti kasnije građen Stanske razvodne table projektovati kao ugradne ili nadgradne na odgovarajućem mjestu u objektu. Za svaku razvodnu tablu predvidjeti odgovarajući napojni kabal. 3/ Instalacija opšte potrošnje i tehnoloških potrošača - U stambenom dijelu objekta projektovati standardnu elektroinstalaciju opšte stanske potrošnje tj. standardnu instalaciju priključnica za monofazne i trofazne potrošače. Takođe, sa stanskih tabli predvidjeti za potrebe klimatizacije i grijanja u objektu izvode za napajanje spoljašnjih klima jedinica. Strana 3od31

GLAVNI ELEKTRO PROJEKAT JAKE STRUJE DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD Projektovati modulami instalacioni pribor. Raspored priključnih mjesta usaglasiti sa rasporedom opreme.. 4/Instalacija rasvjete - Predvidjeti instalaciju osvjetljenja. Nivo osvjetljaja u svim prostorijama predviđeti prema preporukama za ovu vrstu objekata Tip svjetiljki izabrati u skladu sa namjenom prostorija, a u saglasnosti sa projektantom enterijer. Instalaciju rasvjete predvidjeti kablovima tipa PP-Y odgovarajućeg presjeka i broja žila. Klasu zaštite svjetiljke usaglasiti sa namjenom prostorije. Predvidjeti instalaciju protivpaničnog osvjetljenja I nstalaciju spoljne rasvjete 5/Instalacija gromobrana i uzemljenja - Za zaštitu objekta od atmosferskih pražnjenja predvidjeti spoljašnje i unutrašnje gromobranske instalacije. Sve spusne vodove projektovati po fasadi objekta. Spoljašnji zaštitni sistem koji čine Faradejev kavez, odvodi (spusni sistem) i uzemljivač,riješiti u skladu sa važećim tehničkim propisima, zavisno od rješenja krova i ostalih elemenata konstrukcije objekta. Unutrašnji zaštitni sistem - izjednačenje potencijala riješiti na način koji će obezbijediti da svi neizloženi elektrovodni djelovi u objektu pomoću šine za izjednačenje potencijala i odgovarajućih provodnika ostvare dobru galvansku vezu. 6/Zaštita od električnog udara-zaštita od indirektnog dodira - Sistem zaštite projektovati prema tehničkim uslovima za projektovanje električnih instalacija dobijenim od nadležne Elektrodistribucije. U glavnim razvodnim tablama ugraditi prekidače sa funkcijom zaštitnog uredaja diferencijalne struje od 30 ma. TEHNIČKI USLOVI ZA PROJEKTOVANJE Potrebni tehnički uslovi za projektovanje dati su u arhitektonsko-građevinskom projektu. ZAVRŠNE ODREDBE Projekat uraditi u svemu shodno Zakonu o izgradnji i finansiranju objekata (Sl. list RCG br. 51/08 i 34/11) i ostalim važećim tehničkim propisima i standardima za ovu vrstu elektro instalacija. U NIKŠIĆU, dec, 2015.godine ZA INVESTITORA: Strana 4od31

GLAVNI ELEKTRO PROJEKAT JAKE STRUJE DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD 2 OPŠTI DIO 2.1 POPIS PRIMIJENJENIH PROPISA I STANDARDA Prilikom izrade projekta, projektant je koristio sledeće tehničke propise, standarde i literaturu: - Pravilnik o tehničkim normativima za električne instalacije niskog napona ( Sl. list SFRJ br. 53/88, 54/88 i 28/95) - Jugoslovenski standardi Električne instalacije niskog napona JUS N.B2.741 - Jugoslovenski standardi Električne instalacije u zgradama Zahtjevi za bezbjednost JUS N.B2.742, 743, 752 - Jugoslovenski standardi Niskonaponski osigurači JUS N.E5.205, 206 - Pravilnik o tehničkim normativima za elektroenergetska postrojenja nazivnog napona iznad 1000V ( Sl. list SFRJ br. 13/78 i Sl. list SRJ br.61/95) - Pravilnik o tehničkim normativima za zaštitu objekata od atmosferskog pražnjenja ( Sl. list SRJ br. 11/1996) i prateći jugoslovenski standardi - Jugoslovenski standardi gromobranske instalacije opšti uslovi JUS IEC 1024 1/1996 - Zakon o zaštiti od požara ( Sl. list SRCG br. 47/92) - Zakon o zaštiti na radu ( Sl. list RCG br. 79/04) - Zakon o izgradnji i finansiranju investicionih objekata ( Sl. list SRCG br. 55/2000) - Pravila o snabdijevanju električnom energijom ( Sl. list RCG br. 13/05) - Zakon o zaštiti i spašavanju ( Sl. list RCG br. 13/07) - Zakon o uređenju prostora i izgradnji objekata ( Sl.list RCG br.51/08, 40/10, 34/11, 47/11, 35/13, 39/13 i 33/14) kao i druge tehničke propise i preporuke za tipizaciju elemenata distributivnih mreža. 2.2 PRILOG ZAŠTITE NA RADU Za investiciono-tehničku dokumentaciju sa nazivom svih uočenih štetnosti i opasnosti i mjerama za njihovo otklanjanje prema Zakonu o zaštiti o radu (Sl. List RCG br. 69/04 i 26/11), primijenjene su odgovarajuće mjere zaštite na radu, prilikom izrade projekta. Opasnost od slučajnog dodira djelova pod naponom Konstrukcijom glavnih razvodnih tabli i stanskih razvodnih tabli, kao i pravilnim izborom odgovarajuće električne opreme onemogućen je slučajan dodir djelova pod naponom. Opasnost od previsokog napona dodira Opasnost od previsokog napona dodira otklonjena je pravilnim izborom opreme i primjenom Pravilnika JUS N.B2.741 (Sl. List SFRJ br. 53-88) u zavisnosti od vrste sistema napajanja. Strana 5od31

GLAVNI ELEKTRO PROJEKAT JAKE STRUJE DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD Opasnost od požara Za otklanjanje opasnosti od požara primijenjena su sledeća rešenja: a) Sva el. oprema je suve izvedbe bez ulja i drugih zapaljivih materijala. b) Zaštita od požara na kablovima i instalacionim provodnicima u slučaju kratkog spoja sastoji se u tome što su presjeci kablova i provodnika dovoljno dimenzionisani prema struji isključenja pojedinih odvoda strujnih kola. Opasnost od uticaja prašine, vode i vlage Opasnost od uticaja prašine, vode i vlage otklonjena je pravilnim izborom opreme u odnosu na stepen zaštite. Takođe i gumenim zaptivanjem se sprečava ovaj uticaj u svim uvodnicama potrošača koji su pod neposrednim uticajem prašine, vode i vlage. Opasnost od preopterećenja i kratkog spoja Opasnost od kratkog spoja i preopterećenja otklonjena je time što su svi strujni krugovi štićeni odgovarajućim topljivim ili automatskim osiguračima, a motori i odgovarajućom zaštitom od preopterećenja. Predviđena zaštita kablova od preopterećenja i kratkog spoja je urađena u skladu sa JUS N.B2.752. Nedozvoljen pad napona Nedozvoljen pad napona eliminisan je pravilnim dimenzionisanjem napojnih kablova prema članu 20 Pravilnika o tehničkim normativima za električne instalacije niskog napona. Nedovoljan nivo osvetljaja Nedovoljan nivo osvetljaja eliminisan je pravilnim izborom i rasporedom svetiljki u skladu sa zahtjevima i preporukama JUS, s obzirom na vrstu djelatnosti u prostoriji i izborom vrsta osvjetljenja i svjetiljki, a u skladu sa zahtjevima JKO. Udar groma Zaštita od atmosferskog pražnjenja predviđena je hvataljka sa uređajem za rano startovanje, a u svemu prema Pravilniku o tehničkim normativima za zaštitu objekata od atmosferskog pražnjenja (Sl.list SFRJ br. 11/96), čime je postignuta odgovarajuća klasa nivoa zaštite u skladu sa zahtjevima po JUS IEC 1024-1-1. Opasnost od mehaničkog oštećenja kablova Opasnost od mehaničkog oštećenja kablova otklonjena je pravilnim izborom kablova i njihovim načinom polaganja kroz kanalizaciju i razvod, te kroz čelične zaštitne cijevi na mjestima gdje može doći do mehaničkih udara. Opasnost od mehaničkog oštećenja trake za uzemljenje Opasnost od mehaničkog oštećenja trake za uzemljenje otklonjena je polaganjem trake na odgovarajućim potporama za unutrašnje uzemljenje razvodnih tabli, trasom polaganja regala i kablova i uvlačenjem trake kroz zaštitne čelične bešavne cijevi na mjestima gdje bi moglo doći do mehaničkih povreda. Strana 6od31

GLAVNI ELEKTRO PROJEKAT JAKE STRUJE DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD OPŠTE NAPOMENE I OBAVEZE IZVOĐAČA RADOVA SA ASPEKTA ZAŠTITE NA RADU Izvođač radova je obavezan da uradi poseban elaborat o uređenju gradilišta i radu na gradilištu i da ga se pridržarva u toku izvođenja radova. Izvođač radova je obavezan da prije početka radova obavijesti nadležni organ inspekcije rada o početku radova. Preduzeće je obavezno da izradi normativna akta iz oblasti zaštite na radu (Elaborato zaštiti na radu, Program za obučavanje radnika iz oblasti zaštite, Pravilnik o pregledima, ispitivanjima i održavanju oruđa, uređaja i alata). Izvođač radova obavezan je da izvrši obučvanje radnika iz materije zaštite na radu i da upozna radnika sa uslovima rada, opasnostima i štetnostima u vezi sa radom, te obavi provjeru sposobnosti radndika za samostalan i bezbjedan rad. Izvođač radova je obavezan da utvrdi radna mjesta sa posebnim uslovima rada u koliko takva postoje. ZAKLJUČAK Ovim projektom električnih instalacija predviđene su potrebne mjere kojima se otklanjaju opasnosti i štetna dejstva električne struje na električni razvod, opremu i ljude u pogledu zaštite na radu. 2.3 POSEBNI USLOVI ZA INSTALACIJE JAKE STRUJE 1. Uređaji i oprema za električne instalacije moraju biti podesni za rad instalacija pri nazivnom naponu instalacije. Električna oprema mora da podnese struje koje protiču u toku nominalnog rada kao i u vanrednim okolnostima, u toku vremena koje dopuštaju karakteristike uredjaja za zaštitu. Električna oprema, pri uključivanju i isključivanju, ne smije štetno da djeluje na drugu opremu. Oprema, uključujući provodnike i kablove, mora se postaviti tako, da se lako može provjeravati, održavati i prilaziti njenim priključcima i da se sa njom može lako rukovati. Naprijed rečeno važi i za opremu postavljenu u kućištu. 2. Natpisne pločice i druga sredstva, koja služe za raspoznavanje, moraju se postaviti na rasklopne aparate radi označavanja njihove namjene. Upravljački elementi i elementi signalizacije moraju se postaviti na lako pristupačna i vidljiva mjesta. 3. Izolovani provodnici i kablovi moraju se položiti i označiti tako da se lako raspoznaju kod ispitivanja, popravke ili zamjene. Zaštitni provodnik (PE) ili zaštitno-neutralni provodnik (PEN) označavaju se kombinacijom zelene i žute boje, a neutralni (N) -svijetlo plavom bojom. Ove boje ne smiju se upotrijebiti za bilo koje drugo označavanje. Strana 7od31

GLAVNI ELEKTRO PROJEKAT JAKE STRUJE DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD Označavanje se može vršiti i na kraju provodnika blizu spoja, pogotovu kad provodnici nijesu izolovani. 4. Uredjaji za zaštitu moraju se postaviti i označiti tako, da se lako raspozna njihovo pripadajuće strujno kolo. Uređaj za zaštitu se mora postaviti u rasklopnom bloku /razvodnom ormaru/. 5. Šeme, dijagrami ili tabele el. instalacija niskog napona moraju se postaviti na mjestima na kojima ima više strujnih krugova, tako da označavaju prirodu i sastav strujnih krugova i karakteristike za raspoznavanje uređaja za zaštitu, uključivanje i isključivanje, kao i mjesto njihovog postavljanja i izolacije. 6. U rasklopnom bloku /ormaru/ mora se postaviti i grupisati el. oprema iste vrste struje i napona, tako, da ne može doći da međusobnih štetnih uticaja. Električni razvod 1. Spoj provodnika i druge el. opreme mora biti izveden tako, da bude siguran i postavljen na takav način, da dozvoljava mogućnost stalne provjere. Spoj mora biti osiguran sredstvima koja odgovaraju materijalu provodnika i njegovom presjeku. Spoj mora biti pristupačan poslije skidanja poklopca ili pregrade alatom, a pristup mora imati stepen zaštite najmanje IP 2X, prema JUS N.A5.070. 2. Izolovani provodnici i kablovi ne smiju se nastavljati u instalacionim cijevima i instalacionim kanalima. Isti se mogu spajati samo u instalacionim kutijama, kablovskim spojnicama ili rasklopnim blokovima, a mjesta spajanja moraju se izolovati stepenom izolacije koji odgovara tipu električnog razvoda. Izuzetno, u zidovima koji se montiraju od elemenata izlivenih od betona, spajanje se može vršiti i u kutijama zidnih priključnica, pod uslovom da dubina tih kutija dozvoljava smještaj spojeva istog strujnog kola. 3. Međusobni spoj el. instalacija ili spoj el. razvoda sa el. opremom mora biti izveden tako, da el. razvod ne bude izložen silama izvlačenja ili uvijanja. Ukoliko se dejstvo sila ne može izbjeći, mora se predvidjeti sistem za rasterećenje. 4. Spoj mora biti izveden tako, da ne dodje do smanjenja presjeka ili oštećenja provodnika i izolacije. Na krajevima el. razvoda, a posebno ulazima i izlazima, kao i na mjestima prodiranja el. razvoda kroz zidove i el. opremu, mora se izvršiti trajno zaptivanje. 5. Ako se blizu el. razvoda nalaze druge ne električne instalacije, između njih se mora obezbijediti takav razmak, da održavanje jedne instalacije ne ugrožava druge instalacije. Minimalno dozvoljeni razmak iznosi 30 mm. Ako se u blizini el. razvoda nalaze instalacije grijanja, cijevi sa toplim vazduhom ili dimnjak, el. razvod se mora izolovati toplotnom izolacijom ili ekranima, ili se mora postaviti van toplotnih uticaja. 6. El. razvod se ne smije postaviti ispod neelektrične instalacije na kojoj je moguća kondenzacija vode ili drugih tečnosti. El. razvod se ne smije postavljati u isti instalacioni kanal, cijev ili sl., sa drugim neelektričnim instalacijma, a ako se to ne može izbjeći, Strana 8od31

GLAVNI ELEKTRO PROJEKAT JAKE STRUJE DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD mora se osigurati zaštita od indirektnog dodira automatskim isključivanjem napajanja ili primjenom izolacije za opremu klase II i mora se postaviti odgovarajuća zaštita od opasnog uticaja drugih instalacija. Metalni djelovi el. razvoda koji su izloženi kondenzaciji moraju biti zaštićeni od korozije spolja i iznutra i moraju imati obezbijeđen odvod kondenzata. 7. Ako se el. razvod postavlja po zidu, najmanji dozvoljeni razmak izmedju elemenata razvoda i zida je 5 mm. El. razvod nižeg napona ne smije se postavljati u isti omotač ili cijev, niti blizu el. razvoda čiji je napon viši, osim ako izmedju ta dva razvoda postoji izolaciona pregrada, koja izdržava ispitni napon el. razvoda višeg napona. U jednu instalacionu cijev ili kanal mogu se postaviti provodnici samo jednog strujnog kruga, osim provodnika upravljačkih i pomoćnih strujnih kola. 8. El. razvod mora biti postavljen tako, da u slučaju kvara ne ugrožava okolinu. Razvodne kutije za kablove ili provodnike koji se polažu pod malter, moraju biti od izolacionog materijala ili od metala sa izolacionom postavom i uvodnicama od izolacionog materijala. Za pričvršćivanje el. razvoda, mogu se upotrijebiti sredstva i primijeniti postupci, koji ne izazivaju deformacije ili oštećenja izolacije, kao što su: gipsiranje, obujmice od izolacionog materijala prilagođene obliku i presjeku kabla, lijepljenje ili zakivanje ekserima sa podložnim pločicama od izolacionog materijala. 9. Kablovi položeni neposredno pod malter i u zid, moraju biti, po cijeloj svojoj dužini, pokriveni malterom najmanje debljine 4 mm. Izuzetno, ne moraju biti pokriveni malterom ako su položeni u šupljinama tavanica i zidova od betona ili sličnog materijala, koji ne gori, niti pomaže gorenje. 10. Kablovi i instalacioni provodnici položeni u instalacione cijevi u zidu ili kablovi položeni neposredno pod malter i ispod maltera, moraju se voditi vertikalno i/ili horizontalno, tako, da budu paralelni ivicama prostorije. Pri horizontalnom polaganju isti se vode na rastojanju od 30cm do 110 cm od tavanice ili 200 cm od poda. Pri vertikalnom polaganju kablova i provodnika, rastojanje od ivica prozora i vrata mora biti najmanje 15 cm. Trase kablova koji napajaju učvršćene zagrijevače vode, moraju se poklopiti sa osom zagrijevača. Koso polaganje kablova i instalacionih provodnika dozvoljeno je u tavanicama, ali ne i u zidovima. 11. Polaganje kablova na zid, dozvoljeno je, ako kabal ima izolaciju od termoplastičnih masa sa ispunom i plaštom, ako se polaže na obujmicama po zidu i ako je od poda do visine 2 m od poda dodatno mehanički zaštićen. Razvodne kutije i drugi pribor koji se postavlja na zid uz polaganje kablova, moraju imati zaptivne obujmice i stepen zaštite najmanje IP 5X, utvrđen za vlažne prostorije, odnosno, odgovarajući stepen zaštite utvrdjen za druge prostorije. 12. Kablovi bez ispune, kao što su PP/R,smiju se polagati samo u suvim prostorijama i to ispod maltera a u šupljine tavanica i zidove od betona i sličnog negorivog materijala i bez pokrivanja malterom. Navedeni kablovi se ne smiju polagati u snopu, postavljati u instalacione kanale niti ispod gips-kartonskih ploča, bez obzira na način na koji se pričvršćuje i ne smije se polagati na zapaljive materijale ni kada su pokriveni malterom. Strana 9od31

GLAVNI ELEKTRO PROJEKAT JAKE STRUJE DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD Razvodne table 1. Razvodne table zatvorenog ili hermetičkog tipa ugrađuju se na 1,7 m od poda, a otvorene table na 2,5 m od poda. Razvodni ormari u instalacijama moraju ispunjavati slijedeće uslove: -spoljni izgled ormara ne smije narušavati zamisao projektanta enterijera, -moraju biti montirani na zid ili u zid ili biti slobodno stojeći, -brojila moraju biti odvojena od ostale opreme, -vrata moraju imati bravu sa ključem, -sve stezaljke na ugrađenoj opremi moraju biti pristupačne sa prednje strane. U normalnom radu sve stezaljke i djelovi opreme koji su pod naponom, moraju biti zaštićeni od dodira. 2. Djelovi pod naponom upravljačkog ili razvodnog bloka moraju biti udaljeni od kućišta najmanje 20 mm, a manji razmak je dozvoljen samo ako se primijenjuju izolacione pregrade. 2.4 OPŠTI USLOVI 1.Ovi tehnički uslovi su sastavni dio projekta i obaveza su Izvođača električnih instalacija predviđenih ovim projektom. 2. Sve instalacije moraju se izvesti prema priloženoj tekstualnoj i grafičkoj dokumentaciji iz projekta, u svemu prema važećim tehničkim propisima za izvođenje ove vrste instalacija. 3. Izvođač radova je dužan da se prije početka radova detaljno upozna sa projektom i blagovremeno od projektanta zahtijeva potrebna objašnjenja. 4. Za sva odstupanja od projekta, kako u pogledu tehničkog rešenja, tako i u pogledu izbora ili zamjene materijala Izvođač radova mora pribaviti saglasnost stručnog nadzornog organa Investitora. Ukoliko ovo ne učini Izvođač snosi odgovornost za sve izmjene i radove izvedene na osnovu njih. 5. Sve izmjene odobrene od Stručnog nadzornog organa Investitora, ili uz saglasnost projektanta moraju se unijeti u projekat, tako da Izvođač po završetku radova može da preda Investitoru projekat izvedenog stanja. 6. Izvođač je dužan da vodi poseban dnevnik rada za radove po ovom projektu. Za nepredviđene radove ili povećanje obima radova po količini i utrošku materijala mora se pribaviti odobrenje Investitora, a Izvođač je dužan da ih upiše u dnevnik rada, koji ovjerava Nadzorni organ Investitora. 7.Sav instalacioni materijal i oprema koji se koriste za izvođenje ovih instalacija mora da je saglasan važećimstandardima i treba da je ispravan. Po donošenju materijala na gradilište Nadzorni organ je dužan da materijal primi i njegovo stanje upiše u Građevinski dnevnik. Upotrebljeni neodgovarajući materijal Izvođač je dužan zamijeniti ispravnim materijalom. 8. Pri izradi instalacija po ovom Projektu Izvođač radova je dužan da vodi računa da oštećenja objekta svrde na najmanju moguću mjeru i ista popravi nakon završetka montažnih radova. Strana 10od31

GLAVNI ELEKTRO PROJEKAT JAKE STRUJE DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD 9. Za ispravnost izvedenih radova i kvalitet upotrebljenog materijala Izvođač daje garanciju, koja ne može da bude kraća od jedne godine, računajuđi od dana komisijskog prijema instalacija. 10. Po završetku radova Izvođač treba da preko ovlašćene institucije pribavi ateste i protokole o ispitivanju instalacija ( mjerenje izolovanosti vodova, ispitivanje veza, puštanje u rad uređaja slabe struje i atestiranje kvaliteta izvršenih radova i ugrađenih aparatura) 11. Prijem instalacije je prema važećim propisima i potrebno je sačiniti zapisnik u koji se unose svi nalazi i rezultati mjerenja. Komisiju obrazuje nadležni organ. 2.5 USLOVI ZA INSTALACIJE UNUTRAŠNJEG OSVETLJENJA I PRIKLJUČNICA 1. Za izradu strujnih kola osvetljenja i priključnica upotrebiti projektom predviđene tipove kablova i provodnika. Provodnike i kablove postaviti kako je to naznačeno u grafičkom i tekstualnom dijelu ove dokumentacije. 2. Svi provodnici i kablovi moraju biti od bakra. Nulti i zaštitni vodovi ne smiju biti osigurani a boja izolacije tih vodova mora biti po JUS-u. U elektrotehničkom i mehaničkom smislu moraju predstavljati cjelinu. U izvodima za sijalična mjesta u prekidaču se prekida fazni vod. 3. Vodove sjeći tek kada se na licu mjesta, prema postavljenim uređajima ili tačno označenim mjestima izvoda odredi stvarna dužina voda. 4. Provodnike i kablove polagati u pravim linijama bez nepotrebnih preloma i ukrštanja. Pri promjeni pravca se ne smiju oštro savijati. Poluprečnik savijanja provodnika i kablova mora odgovarati uslovima proizvođača provodnika odnosno kablova. 5. U instalacijama izvedenim u vodonepropusnoj zaštiti, na uvodima u svetiljku, priključnicu, razvodnu kutiju i razvodnu tablu, ceo provodnik uvesti u brtvenicu a pojedine žile razdvojiti tek iza brtvenice. 6. Pri polaganju vodova i kablova na mjestima gdje su moguća mehanička oštećenja iste zaštititi polaganjem u metalne cijevi odgovarajućeg prečnika i to do visine min. 2,0 m od gazišta. 7. Zaštitne vodove svjetiljki i monofaznih priključnica izvesti trećom žilom a trofaznih priključnica izvesti petom žilom u provodniku. Zaštitne vodove povezati u podrazvodima na zaštitnu sabitnicu uzemljenja. 2.6 USLOVI ZA IZRADU INSTALACIJE GROMOBRANA Strana 11od31

GLAVNI ELEKTRO PROJEKAT JAKE STRUJE DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD 1. Spustni provodnici moraju biti postavljeni što dalje od prozora, vrata, električnih vodova i onih metalnih masa koje nijesu priključene na gromobransku instalaciju. 2. Spustovi moraju biti izvedeni sa što manje spojeva a po mogućnosti bez istih. 3. Zidne potpore za nošenje trake se polažu na međusobnom rastojanju do 1,5 m a po krovu do 1 m po šljemenu i 1,5 m po kosini krova. 4. Sve spojeve u gromobranskoj instalaciji uraditi pomoću standardizovanih elemenata. 5. Raznorodni materijali mogu se spajati samo uz umetanje između istih olovnog uloška debljine najmanje 2 mm. 6. Sva spojna mjesta u zemlji moraju biti zalivena olovom. 7. Vodovi treba da su tako položeni ili zaštićeni da nijesu izloženi mehaničkim oštećenjima. 3 TEHNIČKI OPIS 3.1 UVOD Predmet ovog projekta su električne instalacije jake struje dnevni centar za djecu I omladinu sa smetnjama I teškoćama u razvoju u opštini Danilovgrad. Prema građevinskom projektu predmetni objekat se sastoji od tri etaže: suteren, prizemlje i sprat. Predmet projekta jake struje su: razvodne table, el. instalacije opšte potrošnje, el. instalacije rasvjete, spoljna rasvjeta, instalacije uzemljenja, gromobranska instalacija 3.2 NAPAJANJE ELEKTRIČNOM ENERGIJOM Objekat će se napajati električnom energijom sa Elektro mreže u skladu sa Tehničkim preporukama dobijenim od nadležne elektrodistribucije. Glavna razvodna tabla(grt) sa koga se napaja objekat se nalazi na fasadi objekta na mjestu postojeceg TEP ormara. Iskoristiti postojeci napojni kabal ako zadovoljava proracune, potrebni kabal je je tipa PP00 4x25mm 2. Za uvlačenje napojnog kabla treba predviđeti juvidur cijev Ø40 mm. Od GRT se vrši kablovski razvod u objektu, kablovima tipa i presjeka datog u grafičkom dijelu projekta i na jednopolnim šemama. Kablovi se polažu u zidu ispod maltera, uz potrebna štemovanja. Strana 12od31

GLAVNI ELEKTRO PROJEKAT JAKE STRUJE DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD 3.3 RAZVODNE TABLE I ORMARI GRT je izrađen od dva puta dekapiranog lima debljine 2 mm sa vratima i bravom za zaključavanje i otvorom za očitavanje utroška električne energije. Sastoji se od polja za mjerenje utroška električne energije, polja sabirnica i glavnog dovodnog prekidača, polja glavnih osigurača i polja sa osuguracima za napajanje potrosaca zajednicke potrosnje. Polje mjerenja utroška električne energije sastoji se od dva brojila koji ugrađuje lokalna distribucija. Treba napomenuti, da je razlog ugradnje dva brojila postojanje sličnog objekta sa kojim objekat koji je predmet ovog projekta dijeli parcelu na kojoj je predviđena njihova gradnja. Tako će po jedno brojilo pripasti objektima. Polje glavnih osigurača sastoji se od seta tropolnih automatskih osigurača 32A i prekidača sa integrisanom prekostrujnom i zaštitom od preopterećenja 2x100A (NSX 80A). Glavni prekidač je takođe sa integrisanom zaštitom od preopterećenja i kratkog spoja tipa NSX 100A. Lokalne razvodne table RT su fabričke izrade plastične ili metalne opremljene automatskim prekidačima, amperaže date na jednopolnim šemama. Oprema koja se montira u RT-e data je u predmjeru i predračunu radova. Svi strujni krugovi u RT moraju biti vidno označeni brojevima na strujnim stezaljkama. Djelovi koji mogu doći pod napon moraju da budu zaštićeni od slučajnog dodira rukovaoca. U RT se postavlja jednopolna šema izvedenog stanja. Razvodne table se napajaju kablovima tipa PP-Y 5x10mm 2 i PP-Y 5x6mm 2. Kablovi se uglavnom polažu ispod maltera a za vertikalno polaganje kablova neophodno je ostaviti šliceve pri izvođenju građevinskih radova. 3.4 INSTALACIJA RASVJETE U svim prostorijama u objektu predviđena je odgovarajuća rasvjeta prilagođena namjeni prostorije i uslovima montaže kako je naznačeno u planovima u prilogu. Treba napomenuti da prije početka izvođenja radova se izvrši konsultacija sa Investitorom radi utvrđivanja tačnog rasporeda i tipa svjetiljki. Kao što se može vidjeti iz predmjera i predračuna i crteža, nije definisan tip svjetiljke od određenog proizvođača već je to prepušteno investitoru ili projektantu enterijera. U svakom slučaju predviđena su nekolika tipa svjetiljki, kako je dato na planu elektro instalacije, shodno namjeni prostorija. Rasvjetom se komanduje, u zavisnosti od namjene prostorije, običnim, naizmjeničnim i unakrsnim prekidačima za direktno uključivanje. Prekidači se montiraju na visini od 1,5 m od poda, u montažnoj kutiji Ø60 mm. Sve metalne mase rasvjetnih tijela neophodno je uzemljiti. Instalacije izvesti provodnicima tipa PP-Y 2,3 x 1,5 mm 2, položenim djelimično pod malter ili kroz cijev PT-5F presjeka 13 ili 16 mm. Strana 13od31

GLAVNI ELEKTRO PROJEKAT JAKE STRUJE DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD 3.5 INSTALACIJA OPŠTE POTROŠNJE Za potrebe opšte potrošnje predviđen je potreban broj trofaznih i monofaznih šuko priključnica, kako je dato na planu električne instalacije. Treba napomenuti da je raspored priključnica dat u skladu sa datim rasporedom opreme, te iz tog razloga prije određivanja tačne mikro lokacije utičnica neophodno je sa Investitorom definisati raspored opreme u objektu. Predmjerom i predračunom je specificiran materijal za instalacije opšte potrošnje (modularne utičnice) proizvođača Merlin Gerin ili sličan. Prije same nabavke opreme neophodno je precizno definisati materijal za instalacije opšte potrošnje (proizvođača, tip i boju) sa Investitorom kako bi ugrađeni materijal u potpunosti odgovarao interijeru. Instalacija priključnica i ostalih tehnoloških potrošača je predviđena provodnicima tipa PP-Y 3x2,5 mm² položenih u zidu objekta kroz cijevi odgovarajućeg prečnika, kako je dato jednopolnim šemama i planovima u prilogu. Na planovima u prilogu su označene potrebne visine montaže priključaka i priključnih mjesta ovih priključnica, kao i pripadnost odgovarajućem krugu. Zaštita od indirektnog napona dodira u samoj instalaciji (od RT) izvedena je sistemom zaštite TN-C-S. Zaštita od indirektnog dodira djelova električne instalacije postignuta je automatskim isključivanjem napajanja u TN - C/S sistemu mreže, u kome su provodnici neutralnog i zaštitnog voda razdvojeni od RTB do krajnjih potrošača, prema JUS N.B2.730 i JUS N.B2.741. RTB se napaja preko 4-žilnog kabla, a PE sabirnica je preko sabirnice za izjednačenje potencijala vezana za traku Fe/Zn 25x4mm koja predstavlja temeljni uzemljivač čitavog objekta. 3.6 IZJEDNAČAVANJE POTENCIJALA U skladu sa tehničkim propisima za izvođenje elektroinstalacija, predviđena je i instalacija za izjednačenje potencijala u kupatilu i sanitarnim čvorovima. U tu svrhu, u kupatilima i sanitarnim čvorovima, u zidu na visini od 0,4 m od poda, ugraditi kutije za izjednačenje potencijala PS-49. U kutiji je ugrađena bakarna sabirnica na koju se povezuje provodnikom P/F 4 mm 2 vodovodna cijev lavaboa, kanalizacione cijevi, vodovodne cijevi, kada, odnosno sve metalne mase u kupatilu. Priključak na kadu izvesti kablovskom stopicom i zavrtnjem M-6 sa maticom, a na vodovodne cijevi spoj provodnika P/F 4 mm2 izvesti preko bakarne stopice i bakarne obujmice sa vijkom M-5. Izmedju bakarne obujmice i cijevi postaviti olovni uložak debljine 3 mm. Od kutije za izjednačavanje potencijala PS-49 do zaštitne sabirnice pripadajuće razvodne table postaviti provodnik P/F 6 mm 2 i izvršiti povezivanje. Ako se vodovodna i kanalizaciona instalacija radi plastičnim cijevima i ako kada nije metalna onda ovo nije potrebno raditi. 3.7 GROMOBRANSKA INSTALACIJA Shodno pravilniku o tehničkim normativima za zaštitu objekata od atmosferskog pražnjenja, predviđena je, na novom krovu, gromobranska instalacija, koja se sastoji od spoljašnje i unutrašnje gromobranske instalacije. Procjena neophodnosti postavljanja Strana 14od31

GLAVNI ELEKTRO PROJEKAT JAKE STRUJE DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD gromobranske instalacije urađena je prema jugoslovenskim standardima za gromobranske instalacije JUS IEC-1024-1. Cilj određivanja nivoa zaštite je da smanji, ispod najvećeg tolerantnog nivoa, rizik od oštećenja usled direktnog atmosferskog pražnjenja u objekat ili štićeni prostor. Za svaki objekat, rizik od oštećenja se može procijeniti na osnovu podataka o učestalosti direktnog udara u objekat (N d ), vjerovatnoće oštećenja (p) i rizika od oštećenja, koja se mogu pokazati poslije udara groma u objekat. Oštećenje zavisi od više parametara, kao što su: namjena i sadržaj (ljudi i dobra) štićenog prostora, konstrukcioni materijali i predviđene mjere za smanjenje posljedica dejstva atmosferskog pražnjenja. Za svaki tip razmatranog objekta određuje se najveći tolerantni nivo rizika od oštećenja, na osnovu najveće vrijednosti usvojene učestalosti udara groma (N c ). Prema tome, određivanje odgovarajućeg nivoa zaštite za gromobransku instalaciju, može se obezbijediti na osnovu učestalosti direktnog udara groma u objekat (N d ) i usvojene učestalosti udara groma (N c ). Srednja godišnja vrijednost N d može se izračunati iz izraza: N d = N g x A e x 10-6 [broj udara/god.] gdje je : N g prosječna godišnja gustina pražnjenja [broj udara/km 2 x god.] za određeni region gdje se nalazi objekat; A e ekvivalentna prihvatna površina objekta u m 2. Ekvivalentna prihvatna površina objekta definiše se kao površina tla, koja ima istu učestalost direktnih udara groma kao i objekat. Iako se predmetni objekat nalazi u naselju, prilikom izračunavanja ekvivalentne prihvatne površine objekta, uzećemo u proračun formulu za dobijanje ekvivalentne prihvatne površine usamljenog objekta, koji je jednostavniji za proračun dok su vrijednosti dobijene ovim uprošćavanjem veće nago za objekat u naselju, a time je i proračun bolji. Nakon unošenja podataka za objekat, Ae iznosi: A e =a*b+6*h*(a+b)+9*3,14*h² A e =3610 m 2 Gustina atmosferskog pražnjenja u tlo, izražena u udarima groma u tlo po kvadratnom kilometru na godinu, određuje se mjerenjem. Ako vrijednost gustine atmosferskog praznjenja u tlo (N g ) nije poznata, moze se procijeniti koristeći jednačinom u: N g = 0,04 x T d 1,25 [broj udara/km 2 x god.] gdje je Td broj dana sa grmljavinom u toku godine, uzet iz izokerauničke karte, prema standardu JUS N.B4.803. Za područje DanilovgradaT d = 49. N g = 0,04 x 49 1,25 = 5,185 [udara groma/km 2 x god.] Strana 15od31

GLAVNI ELEKTRO PROJEKAT JAKE STRUJE DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD pa dobijamo da je : N d = 5,185 x 3610 x 10-6 [udara/god], tj. : N d = 0,01873 [udara/god.]. Usvojena vrijednost učestalosti udara groma N c se procjenjuje na osnovu analize opasnosti od štete, imajući u vidu faktore u vezi sa objektom, kao što su: - tip konstrukcije objekta, - sadržaj objekta, - namjena objekta, - posljedice od udara groma u objekat. U skladu sa klasom objekta i načinom približnog proračuna iz priloga B JUS IEC-1024-1-1 usvajamo učestalost udara groma Nc. Za koeficijenat tipa konstrukcije objekta C1 prema tabeli B1 C1=1 Za koeficijenat sadržaja objekta C2 prema tabeli B2 C2=1 Za koeficijenat namjene objekta C3 prema tabeli B3 C3=1 Za koef. posledice udara groma u objekt C4 pr tabeli B4 C4=1 Ukupni koefcijenat: Usvojena učestalost udara groma : C=C1 x C2 x C3 xc4 = 1 N C 3 10 C 3 0.003 Nd=0,01873> Nc=0,003 Kako je N d > N c, to je gromobranska instalacija potrebna. Računska efikasnost gromobranske instalacije je: E r = 1-N c /N d =0,84 Prema JUS. NB.4.801 usvaja se III nivo zaštite sa širinom okca mreže do 10 m i rastojanjem između spustova do45m te dimenzioniše gromobransku instalaciju koja se sastoji od spoljašnje i unutrašnje gromobranske instalacije. Strana 16od31

GLAVNI ELEKTRO PROJEKAT JAKE STRUJE DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD Među potrošačima nema uređaja koji bi mogli bitnije da utiču na promjene napona i frekvencije u mreži. Sistem spusnih provodnika U skladu sa JUS IEC 1024-1 tačka 2.3.2., za uzemljenje spusnih provodnika predviđen je temeljni uzemljivač objekta, kao zajednički za sve instalacije u objektu, prema JUS N.B2.754, koji odgovara savremenim zahtjevima zaštite od atmosferskih pražnjenja. Da bi smanjili opasnost od pojave opasnih preskoka predviđeno je više spusnih provodnika, u skladu sa JUS IEC 1024-1, odnosno u skladu sa odabranim nivoom klase zaštite. Raspored spusnih provodnika dat je na planu u prilogu projekta. Od prihvatnog voda do temeljnog uzemljivača postavljeni su spustovi od trake FeZn 20 x 3 mm. Spojevi traka-traka vrše se pomoću ukrsnih komada. Traka se vari za čeličnu armaturu stubova, koji se mogu smatrati kao prirodni spusni provodnici, sa napomenom, da se mora obezbijediti trajna električna neprekidnost, shodno JUS IEC 1024-1,tačka 2.4.2. Spusne provodnike treba postaviti pravolinijski i vertikalno, slijedeći najkraći put do zemlje, kako je dato nacrtom u prilogu projekta. Ne smiju se stvarati otvorene petlje. Vezu na sistem uzemljenja (temeljni uzemljivač) izvesti zavarivanjem ili pomoću ukrsnog komada traka-traka, dimenzija 58x58mm u skladu sa JUS.N.B4.936/II 3.8 ZAŠTITA OD INDIREKTNOG NAPONA DODIRA I IZJEDNAČENJE POTENCIJALA Zaštita od indirektnog napona dodira u instalacijama niskog napona se postiže primjenom odgovarajućih mjera zaštite koje zavise od tipa razvodnog sistema (utvrđen standardom JUS N.B2.720 i JUS N.B2.741). Projektom je predviđen TN-C-S razvodni sistem. U ovom sistemu zaštita od indirektnog napona dodira se postiže uzemljenjem svih izloženih provodnih djelova instalacije, osnovnim izjednačenjem potencijala i automatskim isključenjem napajanja pomoću zaštitnih uređaja prekomjerne struje (osigurači i instalacioni automatski prekidači). Automatsko isključenje napajanja, u slučaju nastanka kvara bilo gdje u instalaciji, ima za cilj da spriječi nastajanje napona dodira takve vrijednosti i trajanja da ne predstavlja opasnost po ljude u objektu. Uslov zaštite u TN-S sistemu je ispunjen ako je zadovoljen uslov: Zs Uo/Ia Gdje je: Zs impendansa petlje kvara, koja obuhvata izvor, provodnik pod naponom do tačke kvara i zaštitni provodnik između tačke kvara i izvora, Strana 17od31

GLAVNI ELEKTRO PROJEKAT JAKE STRUJE DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD Ia struja koja obezbjeđuje djelovanje zaštitnog uređaja za automatsko isključenje napajanja u utvrđenom vremenu- nazivni napon prema zemlji. Provjera efikasnosti zaštitne mjere automatskog isključenja data je u prilogu. Osnovno izjednačenje potencijala podrazumijeva priključak na zaštitnu sabirnicu za izjednačenje potencijala (J.P.S.), sljedećeg: - glavni zaštitni provodnik PE - glavni zemljovod, podrazumijevajući i temeljni uzemljivač zgrade - glavne metalne cijevi vodovoda, kanalizacije i slično - metalne ormare - metalne mase kontejnera - sve zaštitne provodnike instalaciji objekta koji moraju biti presjeka kao i fazni i nulti, žuto-zeleno označeni. 4.1 BILANS SNAGE 4 P R O R A Č U N 1.1. Proračun jednovremenog opterećenja Ukupno jednovremeno opterećenje računa se po obrascu: Gdje je: Pi instalisana snaga kj faktor jednovremenosti prosječne jedinice iz grupe Ukupna instalisana snaga Pinst.=57200W. Kako je usvojen koeficijent jednovremenosti na nivou kompletnog objekta K J = 0,4 jednovremeno opterećenje na sabirnicama 0,4 kv u GRT iznosi Pj = 22880W. Ovom jednovremenom opterećenju odgovara strujno opterećenje od 52,6A uz usvojeni faktor snage cos φ = 1. 4.2 Proračun napojnih kablova Proračun je rađen na osnovu standarda JUS N.B2.752 (trajno dopustene struje) uzimajuci u obzir i zahtjeve za: 1. Zastitu od prevelikih struja, po standardu JUS.N.B2.743 2. Zastitu od toplotnog uticaja, po standardu JUS.N.B2.742 3. Zastitu od elektricnog udara, po standardu JUS.N.B2.741 4. Padove napona 5. Termicke otpornosti tla. Osnova za izbor je maksimalna struja u kolu (oznacena sa Ib), koja se određuje na osnovu analize opterećenja, odnosno bilansa snaga. Strana 18od31

GLAVNI ELEKTRO PROJEKAT JAKE STRUJE DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD Iz odgovarajućih tabela a na osnovu tipa razvoda (prema standardu JUS.N.B2.752) se određuje trajno dozvoljena struja usvojenog kabla ili provodnika, za uslove propisane standardom (oznacena kao Id) za taj tip razvoda. Uzimajući u obzir da se kablovi polažu i u drugim uslovima različitim od propisanih standardom, uzimaju se u obzir faktori: Kp-za grupe koje sadrže vise od jednog strujnog kruga; Kt-za vrijednost temperature okoline koja se razlikuje od temperature koja je predviđena standardom; Kz-za termičke otpornosti tla koje se razlikuju od 2.5 Km/W zemlje Na osnovu navedenog dolazimo do trajno dozvoljene struje (označene kao Iz) za usvojeni kabal. 4.3 Provjera zaštite Provjera se svodi na izbor zaštitnih uređaja na osnovu standarda JUS.N.B2.743, odnosno provjera zaštite od struje preopterećenja i zaštite od struja kratkog spoja. 4.3.1 Zaštita od struje preopterećenja Zasštitni uređaji moraju biti predviđeni za prekidanje svake struje preopterećenja koja protiče vodovima prije nego prouzrokuje povišenje temperature štetne za izolaciju, spojeve, stezaljke ili okolinu. Radna karakteristika uređaja koji štiti vod od preopterećenja mora zadovoljavati sljedeće uslove: 1. Ib < In< Iz 2. I2 < 1.45 Iz gdje su: Ib- struja za koju je strujni krug projektovan In- nazivna struja zaštitnog uređaja Iz- trajno podnosiva struja kabla odnosno provodnika I2- struja koja obezbjeđuje pouzdano djelovanje zaštitnog uređaja i iznosi: I2=k*In, gdje je "k" faktor koji zavisi od vrste i veličine izabranog zaštitnog uređaja. 4.3.2 Proračun pada napona Pad napona,od izvora do potrosača, mora da bude manji od dozvoljenog pada napona propisanog Pravilnikom o tehnickim normativima za elektricne instalacije niskog napona,koji iznosi: za strujno kolo osvjetljenja 3%, a za strujna kola ostalih potrošača 5%, ako se instalacija napaja iz niskonaponske mreže; Strana 19od31

GLAVNI ELEKTRO PROJEKAT JAKE STRUJE DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD za strujno kolo osvjetljenja 5%, a za strujna kola ostalih potrošača 8%, ako se instalacija napaja neposredno iz trafostanice; za instalacije čije su dužine veće od 100 m, dozvoljeni pad napona se povećava za 0.005% po metru, ali ne više od 0.5 %; za elektromotore pad napona pri pokretanju ne smije premašiti vrijednost pri kojoj dolazi do smanjenja momenta motora koji ugrožava njegov pouzdan zalet. Proračun pada napona za trofazne potrošače izračunava se prema sljedećoj formuli: odnosno za monofazne potrošače: gdje su: - - snaga potrošača - - dužina kabla,odnosno provodnika od izvora do potrošača - - površina poprečnog presjeka kabla odnosno provodnika - - linijski napon - - fazni napon - ( / )- specifična provodnost : za bakar iznosi 56, za aluminijum 34. 4.3.3 Provjera napona dodira U zavisnosti od nazivnog napona dodira i odnosa presjeka faznog i nultog provodnika izračunava se stvarni napon dodira. Na osnovu podataka iz JUS.N.B2.741 dobija se vrijeme u kome napajanje mora biti isključeno: najduže dozvoljeno vrijeme isključenja (sec) Najiši dozvoljeni napon dodira-efektivni naponnaizmjenični napon (V) Strana 20od31 Najviši dozvoljeni napon dodira-efektivni napon jednosmjerni napon (V) beskonačno 50 120 5,00 50 120 1,00 75 140 0,50 90 160 0,20 110 175 0,10 150 200 0,03 280 310 Petlja kvara se sastoji od provodnika pod naponom (na kome je došlo do kvara) i zaštitnog provodnika koji je direktno povezan sa uzemljenjem. Napon dodira na mjestu kvara, između izolovanih provodnih djelova i nulte tačke,odnosno zemljenja je:

GLAVNI ELEKTRO PROJEKAT JAKE STRUJE DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD gdje je: - struja kvara - impedansa zaštitnog provodnika Struja kvara je: gdje je: - nazivni napon prema zemlji - impedansa petlje kvara, koja obuhvata izvor (transformator), provodnik pod naponom do tačke kvara i zaštitni provodnik između tačke kvara i izvora Kada su fazni i zaštitni provodnik istog presjeka i ako se impedansa transformatora zanemari, dobija se: Za ovaj napon vrijeme isključenja je 0.20 sekundi. Iz karakteristika usvojenih osigurača ili zaštitnih prekidača dobija se vrijednost struje isključenja (Iis) koja je data dijagramima i za vrijeme od 0.20 sec iznosi: 1.Tromi topljivi umeci tip DI i DII In (A) 2 4 6 10 16 20 25 35 50 63 Iis (A) 10 20 40 70 100 135 170 250 450 650 2.Brzi topljivi umeci tip DI i DII In (A) 2 4 6 10 16 20 25 35 50 63 Iis (A) 8 15 29 50 73 105 140 185 320 450 3.Topljivi visokoucinski umeci prema JUS. N.E5.205, JUS.N.E5.210 I VDE 0636/21 In (A) 16 20 25 32 40 50 63 80 100 125 Strana 21od31

GLAVNI ELEKTRO PROJEKAT JAKE STRUJE DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD Iis (A) 120 150 170 225 340 400 540 780 950 1400 In (A) 160 200 250 315 400 500 630 Iis (A) 1850 2500 3200 3900 4900 5800 8800 Pri ovoj ili većoj struji isključenja biće obezbijeđena efikasna zaštita od indirektnog napona dodira. Stvarna struja kvara je: 1. Impedansa transformatora Pt kva 250 400 630 1000 1600 Rt Oma x 0,001 8,32 4,60 2,62 2,16 1,24 8,20 4,60 2,66 1,73 0,93 Xt Oma x 0,001 24,20 15,32 9,80 9,34 5,88 24,10 15,32 9,80 9,35 5,92 Gornja vrijednost se odnosi na transformatore u ulju a donja za suve transformatore. 2. Impedansa kablova Strana 22od31

GLAVNI ELEKTRO PROJEKAT JAKE STRUJE DNEVNI CENTAR ZA DJECU I OMLADINU SA SMETNJAMA I TEŠKOĆAMA U RAZVOJU U OPŠTINI DANILOVGRAD gdje su: (km)- duzina kabla r ( )- omski otpor jedne žile kabla x ( )- indzktivni otpor jedne žile kabla n- broj paralelno polozenih kablova U sljedećoj tabeli dati su omski i induktivni otpori kablova različitih presjeka S(mm2) 1,5 2,5 4 6 10 16 25 35 50 r(oma/km) 12 7,2 4,47 3,00 1,81 1,14 0,73 0,52 0,36 x(oma/km) 0,12 0,12 0,11 0,11 0,105 0,10 0,093 0,09 0,087 S(mm2) 70 95 120 150 185 240 r(oma/km) 0,26 0,19 0,15 0,12 0,098 0,075 x(oma/km) 0,085 0,084 0,083 0,083 0,082 0,082 Rezultati proračuna su dati tabelarno: 4.4 PRORAČUN PRELAZNOG OTPORA UZEMLJIVAČA OBJEKTA Za uzemljivač gromobranske instalacije korišćen je temeljni uzemljivač objekta. Ovaj uzemljivač se trakom povezuje sa temeljnim uzemljivačem susjednog objekta (zajednički uzemljivač) pa otpor rasprostiranja ovakvog uzemljivača dobijamo obrascem za paralelno povezane uzemljivače. Prelazni otpor temeljnog uzemljivača sračunavamo prema obrascu (TP.5): Gdje je: otpor rasprostiranja ( ) - specifični otpor tla ( m) D ekvivalentni prečnik (m), koji se sračunava prema obrascu: Strana 23od31