FARMAKOLOGIJA PERIFERNOG ŽIVČANOG SUSTAVA Prof. dr. sc. Frane Božić Zavod za farmakologiju i toksikologiju Veterinarski fakultet Sveučilišta u Zagrebu
USTROJ ŽIVČANOG SUSTAVA MOZAK KRALJEŽNIČNA MOŽDINA SREDIŠNJI ŽIV IVČANI SUSTAV (SŽS) OSJETILNI (AFERENTNI) ŽIVCI MOTORIČKI (EFERENTNI) ŽIVCI PERIFERNI ŽIV IVČANI SUSTAV (PŽS) SOMATSKI SKELETNI MIŠIĆI AUTONOMNI GLATKI MIŠIĆI MIOKARD KRVNE ŽILE ŽLIJEZDE IZVRŠNI ORGANI
PERIFERNI ŽIVČANI SUSTAV
SOMATSKI ŽIVČANI SUSTAV Nadzire funkciju voljnih organa izuzev refleksnog luka
AUTONOMNI ŽIVČANI SUSTAV Nadzire rad organa čija funkcija ne ovisi o volji Dva živčana spleta: SIMPATIKUS PARASIMPATIKUS Razlikuju se: Anatomski Fiziološki
SIMPATIKUS Grudni i lumbalni živci Kratka preganglijska vlakna Gangliji tik uz kralježnicu (paravertebralni gangliji) Dugačka postganglijska vlakna Postganglijska vlakna su adrenergijska
PARASIMPATIKUS Kranijalni i krstačni živci Dugačka preganglijska vlakna Gangliji u neposrednoj blizini izvršnog organa Kratka postganglijska vlakna Postganglijska vlakna su kolinergijska
FUNKCIJA AŽS-a... održavanje homeostaze Simpatikus i parasimpatikus inerviraju glavninu organa istodobno Učinci simpatikusa i parasimpatikusa na pojedini organ su suprotni
Parasimpatikus vs. Simpatikus "Rest & Digest" Potiskuje rad srca Smanjuje snagu kontrakcija miokarda Snižava krvni tlak Mioza Grč Bronhokonstrikcija Potiče aktivnost crijeva Potiče sekreciju Vazodilatacija Ne inervira znojne žlijezde "Fight or Flight" Potiče rad srca Povećava snagu kontrakcija miokarda Povisuje krvni tlak Midrijaza Paraliza Bronhodilatacija Potiskuje aktivnost crijeva Potiskuje sekreciju Vazokonstrikcija/Vazodilatacija Potiče znojenje
UČINCI AŽS-a ORGAN Parasimpatikus Simpatikus SRCE - + KRVNE ŽILE DILATACIJA KONSTRIKCIJA (koža, sluznice, utroba) DILATACIJA (skeletni mišići) BRONHIOLI KONSTRIKCIJA DILATACIJA ZJENICA MIOZA MIDRIJAZA PROBAVA POTICANJE POTISKIVANJE
KEMIJSKA Neurotransmitori kemijske tvari na okončinama autonomnih živaca Parasimpatikus (i somatski živci) acetilkolin Simpatikus katekolamini
KEMIJSKA 1. Kolinergijska neurotransmisija acetilkolin (ACh) 2. Adrenergijska neurotransmisija katekolamini adrenalin noradrenalin dopamin
KEMIJSKA Specifični receptori za acetilkolin nikotinski muskarinski za katekolamine α-adrenoceptori β-adrenoceptori dopaminski receptori
KOLINERGIJSKA Sinteza acetilkolina Pohrana acetilkolina Oslobađanje acetilkolina Djelovanje acetilkolina Inaktivacija acetilkolina
KOLINERGIJSKA Sinteza acetilkolina aminokiselina kolin (iz krvi) octena kiselina (iz Ac CoA) kolin acetiltransferaza
KOLINERGIJSKA Pohrana ACh u mjehuriće Oslobađanje ACh procesom egzocitoze depolarizacija membrane živčane stanice ulazak Ca ++ u živčane okončine
KOLINERGIJSKA Djelovanje acetilkolina nikotinski receptori N1 (u autonomnim ganglijima) N2 (na motoričnoj pločici) muskarinski receptori M1 (u autonomnim ganglijima) M2 (u srcu) M3 (na glatkim mišićima, žlijezdama i endotelnim stanicama krvnih žila)
KOLINERGIJSKA 1) Nikotinski receptori 5 proteinskih podjedinica ionski kanali izravan prijenos akcijskog potencijala
KOLINERGIJSKA
KOLINERGIJSKA 2) Muskarinski receptori M1 (u autonomnim ganglijima) M2 (u supraventrikularnim stanicama srca) M3 (na glatkim mišićima, žlijezdama i endotelnim stanicama krvnih žila) vezani na G protein!!!
KOLINERGIJSKA Inaktivacija acetilkolina 1. Acetilkolinesteraza (specifična) u sinaptičnoj pukotini 2. Pseudokolinesteraza (nespecifična) u tkivima u cirkulaciji
ADRENERGIJSKA Sinteza katekolamina Pohrana katekolamina Oslobađanje katekolamina Djelovanje katekolamina Inaktivacija katekolamina
ADRENERGIJSKA Sinteza: tirozin Pohrana Oslobađanje Djelovanje Inaktivacija MAO COMT
ADRENERGIJSKA Djelovanje katekolamina α-adrenoceptori α1 i α2 β-adrenoceptori β1, β2, β3 i β4 vezani na G protein!!!
ADRENERGIJSKA katekolamini α1-adrenoceptori α1
ADRENERGIJSKA α2 i svi β-adrenoceptori
ADRENERGIJSKA α1-adrenoceptori (uglavnom postsinaptični) Jetra Srce Crijeva Slinske žlijezde Krvne žile glikogenoliza oslobađanje K + relaksacija glatkih mišića smanjeno lučenje sline vazokonstrikcija
ADRENERGIJSKA α2-adrenoceptori (presinaptični i postsinaptični) Hepatociti Trombociti agregacija trombocita vazokonstrikcija Mišićne stanice krvnih žila
ADRENERGIJSKA β1-adrenoceptori (postsinaptični) Srce Trombociti Slinske žlijezde Glatki mišići probavnog sustava povećanje snage srčanih kontrakcija agregacija trombocita pojačano lučenje sline relaksacija glatkih mišića probavila
ADRENERGIJSKA β2-adrenoceptori (postsinaptični) Krvne žile vazodilatacija Bronhi Probavni sustav Skeletni mišići Jetra Mastociti bronhodilatacija relaksacija glatkih mišića tremor glikogenoliza oslobađanje histamina
ADRENERGIJSKA Katekolamini: endogeni 1. adrenalin sintetski 1. izoprenalin 2. noradrenalin 3. dopamin
ADRENERGIJSKA 1. Adrenalin hormon adren (nuzbubrežna žlijezda) agonist α i β posebno β2 adrenoceptora Djelovanje: inotropno i kronotropno vazokonstrikcija u koži i sluznicama u unutrašnjim organima vazodilatacija u skeletnim mišićima
ADRENERGIJSKA 2. Noradrenalin neurotransmitor postganglijski simpatikus agonist α i β1 adrenoceptora Djelovanje: vazokonstrikcija inotropno i kronotropno porast arterijskog tlaka bradikardija
ADRENERGIJSKA 3. Dopamin prekursor adrenalina i noradrenalina dopaminski receptori važniji u SŽS-u