ΣΜΗΜΑ ΠΟΛΘΣΘΜΘΚΗ ΣΕΥΝΟΛΟΓΘΑ ΚΑΘ ΕΠΘΚΟΘΝΩΝΘΑ ΑΦΑΛΕΘΑ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΗΝ ΚΟΘΝΩΝΘΑ ΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΘΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΣΜΗΜΑ ΠΟΛΘΣΘΜΘΚΗ ΣΕΥΝΟΛΟΓΘΑ ΚΑΘ ΕΠΘΚΟΘΝΩΝΘΑ ΑΦΑΛΕΘΑ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΗΝ ΚΟΘΝΩΝΘΑ ΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΘΑ"

Transcript

1 ΣΜΗΜΑ ΠΟΛΘΣΘΜΘΚΗ ΣΕΥΝΟΛΟΓΘΑ ΚΑΘ ΕΠΘΚΟΘΝΩΝΘΑ ΑΦΑΛΕΘΑ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΗΝ ΚΟΘΝΩΝΘΑ ΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΘΑ ΑΤΘΕΝΣΘΚΟΠΟΘΗΗ ΦΤΘΚΩΝ ΠΡΟΩΠΩΝ Ε ΤΓΥΡΟΝΟΤ ΟΡΓΑΝΘΜΟΤ ΚΑΡΑΝΘΚΟΛΑ ΚΩΝΣΑΝΣΘΝΟ ΚΑΣΑΝΗ ΗΛΘΑ ΜΤΣΘΛΗΝΗ, ΜΑΡΣΘΟ

2 Πίνακαρ πεπιεσομένων 1. Ειςαγωγή Αςφάλεια ςτην Κοινωνία τησ πληροφορίασ Ζννοιεσ Αςφάλειασ C.I.A Άλλεσ Ιδιότητεσ Βαςικζσ Ζννοιεσ Ταυτοποίηςη και Αυθεντικοποίηςη Τρόποι Ελζγχου Αυθεντικοποίηςησ Χρήςη Συνθηματικών Διαδικαςία Αυθεντικοποίηςησ με χρήςη Συνθηματικών Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα χρήςησ Συνθηματικών Απειλζσ Προςταςία Βιομετρικζσ Τεχνικζσ Κατηγορίεσ και Ζννοιεσ βιομετρικών χαρακτηριςτικών Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα βιομετρικών τεχνικών Κανονιςμόσ Χρήςησ Συνθηματικών Βιομετρικζσ τεχνικζσ ςτην εταιρία Α) Νομιμότητα χρήςησ βιομετρικών τεχνικών Β) Πλεονεκτήματα και περιοριςμοί χρήςησ Γ) Κριτήρια επιλογήσ εμπορικών προϊόντων Επίλογοσ Δικτυογραφία Βιβλιογραφία

3 1. Ειςαγωγή Η παξνύζα εξγαζία έρεη σο ζηόρν λα παξνπζηάζεη αθελόο ηηο ηερληθέο Απζεληηθνπνίεζεο ρξεζηώλ ελόο Πιεξνθνξηαθνύ Σπζηήκαηνο, ηεο ρξήζεο ησλ Τύπσλ 1 θαη 3, δειαδή ησλ Σπλζεκαηηθώλ θαη Βηνκεηξηθώλ ηερληθώλ θαη αθεηέξνπ, λα αλαδείμεη ηηο ηερληθέο απηέο ππό νξηζκέλεο πξνϋπνζέζεηο. Σηελ αξρή ηεο εξγαζίαο καο, παξνπζηάδνπκε ην δήηεκα ηεο Αζθάιεηαο ζηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο. Σηε ζπλέρεηα παξαζέηνπκε ζπλνπηηθά νξηζκέλεο βαζηθέο έλλνηεο ηεο Αζθάιεηαο Πιεξνθνξηαθώλ Σπζηεκάησλ, ηηο νπνίεο πξέπεη λα αλαθέξνπκε δηόηη, ζα καο βνεζήζνπλε λα αλαιύζνπκε θαιύηεξα ηα ζέκαηα ηεο εξγαζίαο καο. Έπεηηα, αλαθέξνπκε ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηα κεηνλεθηήκαηα ησλ δύν ηερληθώλ Απζεληηθνπνίεζεο (Σπλζεκαηηθά θαη Βηνκεηξηθέο ηερληθέο) θαη ηέινο πξνηείλνπκε έλαλ Καλνληζκό Φξήζεο Σπλζεκαηηθώλ (ΚΦΣ) ζε έλα νινθιεξσκέλν Πιεξνθνξηαθό Σύζηεκα θαη παξνπζηάδνπκε ηηο Βηνκεηξηθέο ηερληθέο ππό ην πξίζκα νξηζκέλσλ πξναπαηηνύκελσλ θαη θαηαιήγνπκε ζε κεξηθά ζπκπεξάζκαηα. Γηα ηε ζπγγξαθή ηεο εξγαζίαο καο ρξεζηκνπνηήζεθε ειιεληθή θαη μέλε βηβιηνγξαθία, αιιά ην πεξηζζόηεξν πιηθό αληιήζεθε από ην βηβιίν Αζθάλεια Πληποθοπιακών Σςζηημάηων. Όιε ε βηβιηνγξαθία παξαηίζεηαη ζηελ ηειεπηαία ελόηεηα. 2. Αςφάλεια ςτην Κοινωνία τησ πληροφορίασ Οη ηερλνινγίεο πιεξνθνξηθήο θαη επηθνηλσληώλ ζπλδένληαη κε ην αίζζεκα αλαζθάιεηαο ηνπ αηόκνπ ζηελ επαγγεικαηηθή, θνηλσληθή θαη πξνζσπηθή ηνπ δσή. Πην ζπγθεθξηκέλα δεηήκαηα Αζθάιεηαο πξνθύπηνπλ ζην αηνκηθό επίπεδν, ζην επίπεδν ηνπ νξγαληζκνύ θαη ζην θνηλσληθό επίπεδν. Οη ηερλνινγίεο απηέο επεξεάδνπλ ζε κεγάιν βαζκό ηε πξνζσπηθή δσή ηνπ αηόκνπ θαη νδεγνύλ ζε επθνιόηεξε θαη πεξηζζόηεξν απνηειεζκαηηθή παξαβίαζε ηεο ηδησηηθήο ηνπ δσήο (privacy). Οη ζύγρξνλνη νξγαληζκνί δηαζέηνπλ Πιεξνθνξηαθά Σπζηήκαηα ηα νπνία αληηκεησπίδνπλ εμσηεξηθέο αιιά θαη εθ ησλ έζσ απεηιέο. Τν δήηεκα ηεο Αζθάιεηαο εκθαλίδεηαη εδώ σο δήηεκα πξνζηαζίαο, αθελόο ησλ αγαζώλ ηνπ Πιεξνθνξηαθνύ Σπζηήκαηνο θαη αθεηέξνπ ηνπ ίδηνπ ηνπ Πιεξνθνξηαθνύ Σπζηήκαηνο ζην ζύλνιν ηνπ. Σην θνηλσληθό επίπεδν παξαηεξνύκε ηε δηακόξθσζε ηεο «θνηλσλίαο ηεο 3

4 πιεξνθνξίαο» (information society). Σηα πιαίζηα ηεο λέαο θνηλσληθήο - ςεθηαθήο πξαγκαηηθόηεηαο, αλαθύπηνπλ ηόζν λνκηθά όζν θαη πνιηηηθά πξνβιήκαηα πνπ αθνξνύλ ηελ πξνζηαζία ηεο πιεξνθνξίαο σο πεξηνπζηαθό ζηνηρείν, ηελ πξνζηαζία ηεο πιεξνθνξίαο σο θνηλσληθό αγαζό, ηελ πξνζηαζία ηεο ηδησηηθήο δσήο ηνπ αηόκνπ, ηελ αληηκεηώπηζε ηνπ ειεθηξνληθνύ εγθιήκαηνο θαη ηε ζπγθέληξσζε θαη δηαρείξηζε ηνπ πιεξνθνξηαθνύ πινύηνπ [Λέθθαο, 2002]. 3. Έννοιεσ Αςφάλειασ Σηελ παξνύζα ελόηεηα πεξηγξάθνληαη νη ηδηόηεηεο ηεο Αζθάιεηαο, σο μερσξηζηή ηδηάδνπζαο ζεκαζίαο ππνελόηεηα, άιιεο ηδηόηεηεο πνπ ζπλζέηνπλ ηελ Αζθάιεηα θαη νξηζκέλεο βαζηθέο έλλνηεο ηεο Αζθάιεηαο Πιεξνθνξηαθώλ Σπζηεκάησλ, νη νπνίεο ζα ρξεζηκνπνηεζνύλ γηα ηε ζπγγξαθή ηεο εξγαζίαο. Οη έλλνηεο απηέο είλαη αλαγθαίν λα αλαθεξζνύλ δηόηη είλαη απηέο πνπ ζπλζέηνπλ θαη αλαθέξνληαη ζηηο ηερληθέο Απζεληηθνπνίεζεο πνπ κειεηάκε C.I.A Η αζθάιεηα ησλ πιεξνθνξηώλ αλαθέξεηαη ζηελ πξνζηαζία ηεο πιεξνθνξίαο ζηελ νιόηεηά ηεο θαη ησλ ζρεηηθώλ κε ηελ αζθάιεηα ηδηνηήησλ. Ωο ζεκειηώδεηο ηδηόηεηεο αζθάιεηαο, ζεσξνύληαη ε εμπιζηεςηικόηηηα, ε ακεπαιόηηηα θαη ε διαθεζιμόηηηα, νη νπνίεο νξίδνληαη σο εμήο [Λέθθαο, 2002]: Εμπιζηεςηικόηηηα (confidentiality). Η ηδηόηεηα ησλ δεδνκέλσλ λα θαζίζηαληαη αλαγλώζηκα κόλν από εμνπζηνδνηεκέλα ινγηθά ππνθείκελα, όπσο θπζηθέο νληόηεηεο θαη δηεξγαζίεο ινγηζκηθνύ. Ακεπαιόηηηα (integrity). Δίλαη ε ηδηόηεηα ησλ δεδνκέλσλ λα πθίζηαληαη ζε πξνθαζνξηζκέλν θπζηθό κέζν ή ρώξν θαη λα είλαη αθξηβή. Γειαδή ε κεεμνπζηνδνηεκέλε ηξνπνπνίεζε ηεο πιεξνθνξίαο ζα πξέπεη λα απνηξέπεηαη, ελώ θάζε αιιαγή ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ δεδνκέλσλ λα είλαη απνηέιεζκα εμνπζηνδνηεκέλεο θαη ειεγρόκελεο ελέξγεηαο. Διαθεζιμόηηηα (availability). Η απνηξνπή ηεο πξνζσξηλήο ή κόληκεο άξλεζεο δηάζεζεο ηεο πιεξνθνξίαο ζε θάζε εμνπζηνδνηεκέλν ινγηθό ππνθείκελν ηνπ ζπζηήκαηνο. 4

5 Τηο ηξεηο απηέο ηδηόηεηεο ζα κπνξνύζακε λα ηηο ραξαθηεξίζνπκε σο ηελ «Αγία Τξηάδα» ηεο Αζθάιεηαο δηόηη είλαη απηέο πνπ αθοπούν ηην αποθςγή Μη Εξοςζιοδοηημένηρ/μη επιθςμηηήρ δπαζηηπιόηηηαρ ηος Χπήζηη [Γθξίηδαιεο, 2004]. Σε δηαθνξεηηθή πεξίπησζε αλ κία ή πεξηζζόηεξεο από απηέο πξνζβιεζνύλ, ηόηε ζα γίλεη ιόγνο γηα παξαβίαζε ηεο Αζθάιεηαο ηνπ Πιεξνθνξηαθνύ Σπζηήκαηνο Άλλεσ Ιδιότητεσ Σε αξθεηέο επηζηεκνληθέο κειέηεο θαη έξεπλεο ππνζηεξίδεηαη ε άπνςε, πσο νη πξναλαθεξόκελεο ηξεηο ηδηόηεηεο δελ είλαη αξθεηέο, γηα λα νξηζηεί ε Αζθάιεηα Πιεξνθνξηώλ. Οη Ιδηόηεηεο πνπ ζπλαληώληαη θαη παξνπζηάδνληαη επηπιένλ είλαη απηέο ηεο Αςθενηικόηηηαρ (authenticity), δειαδή ε απόδεημε ηεο πξνέιεπζεο θαη ηνπ ηδηνθηήηε ηεο πιεξνθνξίαο, ε Ιδηόηεηα ηεο Εγκςπόηηηαρ (validity), δειαδή όηη ε πιεξνθνξία αληηπξνζσπεύεη ηελ πξαγκαηηθόηεηα θαη είλαη επίθαηξε [Γθξίηδαιεο, 2004], ελώ ζε άιιεο πεγέο [Λέθθαο, 2002] παξνπζηάδνληαη ε Μοναδικόηηηα (uniqueness), δειαδή ε αδπλακία αληηγξαθήο θαη αλαπαξαγσγήο ηεο πιεξνθνξίαο ρσξίο εμνπζηνδόηεζε θαη ε Μη Αποποίηζη (nonrepudiation) δειαδή ε αδπλακία άξλεζεο ησλ ελεξγεηώλ πνπ έρνπλ εθηειεζηεί γηα ηελ ηξνπνπνίεζε, ηελ απνζηνιή ή ηε ιήςε κίαο πιεξνθνξίαο Βαςικέσ Έννοιεσ Οη έλλνηεο πνπ αθνξνύλ ηελ Αζθάιεηα Πιεξνθνξηαθώλ Σπζηεκάησλ είλαη [Γθξίηδαιεο, 2004]: Πληποθοπιακό ύζηημα (Information System). Υπνινγηζηηθό ζπγθξόηεκα καδί κε ηηο πιεξνθνξίεο. Αζθάλεια Πληποθοπιακού ςζηήμαηορ (Information System Security). Αζθάιεηα πιεξνθνξηώλ θαη ππνινγηζηηθνύ ζπζηήκαηνο γηα δεδνκέλν πιεξνθνξηαθό ζύζηεκα. Αγαθό (Asset). Πιεξνθνξίεο, δεδνκέλα ή ππνινγηζηηθνί πόξνη πνπ έρνπλ αμία. Αξία (value). Η ζεκαληηθόηεηα ελόο αγαζνύ, εθθξαζκέλε κε νηθνλνκηθνύο ή άιινπο όξνπο (ζπλαηζζεκαηηθό γηα παξάδεηγκα). Ζημιά (harm). Ο πεξηνξηζκόο ηεο αμίαο ελόο αγαζνύ. Απειλή (threat). Ό,ηη κπνξεί λα πεξηνξίζεη ηελ Αζθάιεηα ελόο Πιεξνθνξηαθνύ Σπζηήκαηνο. 5

6 Παπαβίαζη (violation). Οξίδεηαη σο έλα γεγνλόο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ νπνίνπ κία ή πεξηζζόηεξεο από ηηο ηδηόηεηεο ηεο Αζθάιεηαο (εκπηζηεπηηθόηεηα, αθεξαηόηεηα, δηαζεζηκόηεηα) έρνπλ πξνζβιεζεί. Αδςναμία (vulnerability). Φαξαθηεξηζηηθό ελόο Πιεξνθνξηαθνύ Σπζηήκαηνο πνπ κπνξεί λα επηηξέςεη λα ζπκβεί κία παξαβίαζε. Επίπηωζη (impact). Απώιεηα κηαο αμίαο, ε αύμεζε ηνπ θόζηνπο ή άιιε δεκηά πνπ κπνξεί λα πξνθύςεη σο ζπλέπεηα κηαο παξαβίαζεο. Πποζπέλαζη (access). Η δπλαηόηεηα κηαο νληόηεηαο λα αμηνπνηεί πιεξνθνξίεο ή ππνινγηζηηθνύο πόξνπο ζην πιαίζην ελόο Πιεξνθνξηαθνύ Σπζηήκαηνο. Εξοςζιοδόηηζη (authorization). Άδεηα πνπ παξέρεηαη από έλαλ ηδηνθηήηε γηα θάπνην ζθνπό. Υπήζηηρ (user). Πξόζσπν ή δηεξγαζία πνπ ρξεζηκνπνηεί νιόθιεξν ή κέξνο ηνπ Πιεξνθνξηαθνύ Σπζηήκαηνο. Σαςηόηηηα (identity). Φαξαθηεξηζκόο πνπ επηζπλάπηεηαη ζην ρξήζηε θαη είλαη κνλαδηθόο γη απηόλ θαη γηα θάζε ππνινγηζηηθό ζύζηεκα. Σαςηοποίηζη Υπήζηη (user identification). Γηαδηθαζία αλαγλώξηζεο ηεο ηαπηόηεηαο ελόο ρξήζηε από έλα ππνινγηζηηθό ζύζηεκα. Έλεγσορ Αςθενηικόηηηαρ Υπήζηη (user authentication). Γηαδηθαζία επαιήζεπζεο ηνπ ηζρπξηζκνύ ελόο ρξήζηε όηη θαηέρεη κηα ζπγθεθξηκέλε ηαπηόηεηα. ςνθημαηικό (password). Δκπηζηεπηηθή ζπκβνινζεηξά πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηνλ έιεγρν ηεο απζεληηθόηεηαο ηνπ ρξήζηε. Πολιηική (policy). Πεξηγξαθή ηνπ ζπλόινπ ησλ θαλόλσλ, κέηξσλ θαη δηαδηθαζηώλ πνπ θαζνξίδνπλ ηα θπζηθά, δηαδηθαζηηθά θαη άιια κέηξα αζθάιεηαο πνπ ιακβάλνληαη θαηά ηε δηαρείξηζε θαη πξνζηαζία ησλ αγαζώλ. Οδηγίερ (guidelines). Υπνδείμεηο γηα ηηο ελδεηθλπόκελεο ελέξγεηεο, δηαδηθαζίεο, κεζόδνπο, εμνπιηζκό ή πξόηππα, πνπ πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνύληαη ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηζηάζεηο. 6

7 4. Ταυτοποίηςη και Αυθεντικοποίηςη Ο έιεγρνο ηεο ηαπηόηεηαο ησλ ρξεζηώλ ελόο Πιεξνθνξηαθνύ Σπζηήκαηνο, απνηειεί βαζηθό κέξνο ηεο Αζθάιεηάο ηνπ, ην νπνίν επηηπγράλεηαη κε ηελ ηαπηνπνίεζε θαη ηελ απζεληηθνπνίεζε ηνπ ρξήζηε. Δπίζεο ν έιεγρνο ηαπηόηεηαο ηνπ ρξήζηε, απνηειεί βαζηθή πξνϋπόζεζε γηα ηελ πξνζπέιαζε ζε θάζε πόξν ηνπ ζπζηήκαηνο. Οη έλλνηεο ηεο ηαπηνπνίεζεο θαη ηεο απζεληηθνπνίεζεο νξίδνληαη σο εμήο [Κακπνπξάθε, 2004]: 1. Ταςηοποίηζη (identification) ελόο ινγηθνύ ππνθεηκέλνπ θαιείηαη ε δηαδηθαζία εθείλε θαηά ηελ νπνία ην ινγηθό ππνθείκελν παξέρεη ζε έλα ΠΣ ηηο πιεξνθνξίεο πνπ απαηηνύληαη πξνθεηκέλνπ λα ζπζρεηηζηεί κε έλα από ηα αληηθείκελα πνπ δηθαηνύληαη πξνζπέιαζεο ζηνπο πόξνπο ηνπ. 2. Αςθενηικοποίηζη (authentication) ελόο ινγηθνύ ππνθεηκέλνπ θαιείηαη ε δηαδηθαζία εθείλε θαηά ηελ νπνία ην ινγηθό ππνθείκελν παξέρεη ζε έλα ΠΣ ηηο πιεξνθνξίεο πνπ απαηηνύληαη πξνθεηκέλνπ λα ειεγρζεί ε βαζηκόηεηα ηεο ζπζρέηηζεο πνπ επηηεύρζεθε θαηά ηε δηαδηθαζία ηεο ηαπηνπνίεζεο. Η απζεληηθνπνίεζε επνκέλσο είλαη ε δηαδηθαζία επαιήζεπζεο ηεο δεισζείζαο ηαπηόηεηαο ελόο ινγηθνύ ππνθεηκέλνπ. Η αλάγθε απζεληηθνπνίεζεο από έλα ζύζηεκα έγθεηηαη ζε δύν ιόγνπο: 1. Η ηαπηόηεηα ηνπ ινγηθνύ ππνθεηκέλνπ απνηειεί παξάκεηξν γηα ηνλ έιεγρν πξνζπέιαζεο ζηνπο πόξνπο ηνπ ζπζηήκαηνο. 2. Η ηαπηόηεηα ηνπ ινγηθνύ ππνθεηκέλνπ πξέπεη λα θαηαγξάθεηαη ζε εκεξνιόγηα ειέγρνπ θαηά ηε δηαδηθαζία πξόζβαζεο Τρόποι Ελέγχου Αυθεντικοποίηςησ Η δηαδηθαζία απζεληηθνπνίεζεο απνηειείηαη από ηελ παξνρή πιεξνθνξηώλ πνπ είλαη απνθιεηζηηθά γλσζηέο από πξηλ, ζην ινγηθό ππνθείκελν θαη ζην ΠΣ. Δπίζεο ε δηαδηθαζία είλαη ε αθόινπζε: α) παξνρή ηεο πιεξνθνξίαο από έλα ινγηθό ππνθείκελν ζην ζύζηεκα, β) ηελ αλάιπζε απηήο ηεο πιεξνθνξίαο θαη γ) όηη πξάγκαηη απηή ε πιεξνθνξία ζρεηίδεηαη ζην ίδην ινγηθό ππνθείκελν [Κακπνπξάθε, 2004]. 7

8 Υπάξρνπλ ηέζζεξηο βαζηθνί ηξόπνη γηα ηελ εθαξκνγή ειέγρσλ απζεληηθνπνίεζεο, νη νπνίνη είλαη νη παξαθάησ [Καιινληάηεο, 2014]: Τύπορ 1: Κάηη πνπ ην ινγηθό ππνθείκελν γλσξίδεη (π.ρ. έλα ζπλζεκαηηθό ή έλα PIN). Τύπορ 2: Κάηη πνπ ην ινγηθό ππνθείκελν θαηέρεη (π.ρ. έμππλε θάξηα ή ςεθηαθό πηζηνπνηεηηθό). Τύπορ 3: Κάηη πνπ ραξαθηεξίδεη ην ινγηθό ππνθείκελν κε βάζε κνλνζήκαληα βηνκεηξηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ (π.ρ. δαθηπιηθά απνηππώκαηα, αλαγλώξηζε θσλήο, ίξηδα καηηνύ). Τύπορ 4: Σπλδπαζκόο ησλ πξνεγνύκελσλ ηξηώλ ηύπσλ. Η βέιηηζηε πξαθηηθή εθαξκνγήο ελόο ζπζηήκαηνο απζεληηθνπνίεζεο ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη έλα ζπλδπαζκό δύν ή πεξηζζόηεξσλ ηξόπσλ από ηηο παξαπάλσ θαηεγνξίεο. 5. Χρήςη Συνθηματικών Σπλζεκαηηθό (password) είλαη ε πιεξνθνξία ε νπνία ζρεηίδεηαη κε έλα ινγηθό ππνθείκελν θαη ε νπνία επηβεβαηώλεη ηελ ηαπηόηεηά ηνπ. Τα ζπλζεκαηηθά απνηεινύλ ην ζπλεζέζηεξν κέζν απζεληηθνπνίεζεο θαη αλήθνπλ ζηνπο κεραληζκνύο απζεληηθνπνίεζεο πνπ βαζίδνληαη ζε θάηη πνπ ην ινγηθό ππνθείκελν (ν ρξήζηεο) γλσξίδεη. Υπάξρνπλ έλα βαζηθό πιενλέθηεκα θαη έλα βαζηθό κεηνλέθηεκα, εθηόο ησλ άιισλ πνπ ζα παξνπζηαζηνύλ ζηελ παξνύζα ελόηεηα, ζηε ρξήζε ησλ ζπλζεκαηηθώλ. Τν βαζηθό πιενλέθηεκα είλαη όηη δελ απαηηείηαη εηδηθόο εμνπιηζκόο θαη ε ηερληθή απηή είλαη ζρεηηθά απιή ζηελ εθαξκνγή θαη ηελ ζπληήξεζή ηεο. Τν βαζηθό κεηνλέθηεκα από ηελ άιιε είλαη ε πηζαλόηεηα απώιεηαο ηνπ ζπλζεκαηηθνύ δειαδή λα ην μεράζεη ν ρξήζηεο θαη λα κελ έρεη δηθαίσκα πξόζβαζεο ζηνπο πόξνπο ηνπ ζπζηήκαηνο, θαη αθεηέξνπ ε πηζαλόηεηα ππνθινπήο ηνπ ζπλζεκαηηθνύ από κεεμνπζηνδνηεκέλνπο ρξήζηεο Διαδικαςία Αυθεντικοποίηςησ με χρήςη Συνθηματικών Η δηαδηθαζία Απζεληηθνπνίεζεο κε ηελ ρξήζε ζπλζεκαηηθώλ είλαη ε παξαθάησ [Κακπνπξάθε, 2004]: 8

9 γηα ηελ Απζεληηθνπνίεζε, ν ρξήζηεο θαηαρσξεί ην αλαγλσξηζηηθό ηνπ θαη ζηε ζπλέρεηα ην αληίζηνηρν ζπλζεκαηηθό ζην ζύζηεκα. Μεηά ηελ εηζαγσγή ηνπ αλαγλσξηζηηθνύ θαη ηνπ ζπλζεκαηηθνύ, αθνινπζεί ν κεραληζκόο επαιήζεπζεο ησλ ζηνηρείσλ ηνπ ρξήζηε από ην ζύζηεκα. Η επαιήζεπζε γίλεηαη κε ηελ ζύγθξηζε ησλ ζηνηρείσλ πνπ έρνπλ εηζαρζεί κε απηά πνπ έρνπλ ήδε θαηαρσξεζεί ζην απσείο ζςνθημαηικών (password file) ηνπ ζπζηήκαηνο. Η πξόζβαζε επηηπγράλεηαη κε ηελ έγθπξε εηζαγσγή ηνπ κνλαδηθνύ αλαγλσξηζηηθνύ θαη ηνπ ζπλζεκαηηθνύ. Αλ έζησ θαη έλα από ηα παξαπάλσ ζηνηρεία είλαη εζθαικέλν, ηόηε ε πξνζπάζεηα πξόζβαζεο είλαη αλεπηηπρήο Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα χρήςησ Συνθηματικών Τν όηη ηα ζπλζεκαηηθά απνηεινύλ ην ζπλεζέζηεξν κέζν απζεληηθνπνίεζεο, βαζίδεηαη ζηα πιενλεθηήκαηα πνπ απηά παξνπζηάδνπλ: Δίλαη απιά ζηε ιεηηνπξγία ηνπο θαη έρνπλ επνκέλσο πεξηνξηζκέλε ζρεδηαζηηθή πνιππινθόηεηα. Έρνπλ ρακειό θόζηνο, δελ απαηηείηαη δειαδή πξόζζεηνο πιηθόο εμνπιηζκόο, εμεηδηθεπκέλεο γλώζεηο ή επηπιένλ εθπαίδεπζε ησλ ρξεζηώλ ηνπ Πιεξνθνξηαθνύ Σπζηήκαηνο. Παξέρνπλ ηθαλνπνηεηηθό βαζκό πξνζηαζίαο, δεδνκέλνπ ηνπ όηη ππάξρεη πνιηηηθή γηα ηελ αζθαιέζηεξε εθαξκνγή ηνπο. Σε πεξίπησζε πνπ θάπνηνο ρξήζηεο ην επηζπκεί, γηα νπνηνδήπνηε ιόγν, κπνξεί λα ηα ηξνπνπνηήζεη εύθνια. Τα πεξηζζόηεξα είλαη επθνινκλεκόλεπηα, νπόηε είλαη δύζθνιν λα θιαπνύλ ή λα ραζνύλ. Αλ θαη είλαη απιά ζηε ρξήζε ηνπο, ζηε πεξίπησζε πνπ είλαη έλαο κνλαδηθόο ζπλδπαζκόο αξηζκώλ θαη γξακκάησλ, δελ κπνξνύλ λα απνθαιπθζνύλ εύθνια. Γεληθά ε ζσζηή θαη πξνβιεπόκελε ρξήζε ηνπο, θέξλεη πνιιά πιενλεθηήκαηα ηόζν ζηνλ ρξήζηε όζν θαη ζην ζύζηεκα. Από ηελ άιιε πιεπξά, ε ρξήζε ζπλζεκαηηθώλ σο κεραληζκόο απζεληηθνπνίεζεο έρεη θαη κεηνλεθηήκαηα: Δίλαη δπλαηή ε ηπραία απνθάιπςε ηνπ ζπλζεκαηηθνύ. 9

10 Δίλαη δπλαηή ε απνθάιπςε ηνπ ζπλζεκαηηθνύ κε ζπζηεκαηηθό ηξόπν. Δίλαη δπλαηή ε απνθάιπςε ηνπ ζπλζεκαηηθνύ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο κεηάδνζήο ηνπ (εηδηθά ζε θαηαλεκεκέλα ζπζηήκαηα). [Κακπνπξάθε, 2004] Μπνξνύλ εύθνια λα «καληεπζνύλ» ρσξίο ηδηαίηεξεο ηερληθέο γλώζεηο. Τα ηεθκήξηα απζεληηθνπνίεζεο κπνξνύλ λα αληηγξαθνύλ εύθνια. [Καιινληάηεο, 2014] Αλ είλαη καθξνζθειή, κπνξνύλ λα μεραζηνύλ εύθνια. Αλ ην αξρείν ησλ ζπλζεκαηηθώλ (password file), ην νπνίν είλαη θξίζηκνο πόξνο ηνπ ζπζηήκαηνο, δελ πξνζηαηεύεηαη ηθαλνπνηεηηθά, ηόηε είλαη εύθνιν ηα ζπλζεκαηηθά λα απνθαιπθζνύλ. [Λέξα, 2012] 5.3 Απειλέσ Λόγσ ησλ κεηνλεθηεκάησλ πνπ αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ, ε επηινγή ζπλζεκαηηθώλ απνηειεί έλα θξίζηκν ζέκα γηα ηελ Αζθάιεηα ππνινγηζηηθώλ ζπζηεκάησλ. Γηα λα παξαβηαζηεί ε Αζθάιεηα ελόο ζπζηήκαηνο, ε πξώηε ελέξγεηα πνπ γίλεηαη από έλα κε εμνπζηνδνηεκέλν ρξήζηε είλαη λα κάζεη ή λα καληέςεη έλα ζπλζεκαηηθό. Υπάξρνπλ δύν ζηξαηεγηθέο γηα ηελ ππνθινπή ζπλζεκαηηθώλ [Κακπνπξάθε, 2004]: 1. Σπζηεκαηηθό ςάμηκν (brute force): δνθηκή όισλ ησλ πηζαλώλ ζπλδπαζκώλ ησλ αιθαξηζκεηηθώλ ραξαθηήξσλ ζπγθεθξηκέλνπ κεγέζνπο. 2. Έμππλν ςάμηκν: δνθηκή ζπλδπαζκώλ πνπ πξνθύπηνπλ από πιεξνθνξίεο πνπ ζρεηίδνληαη θαηά θάπνην ηξόπν κε ηνλ ίδην ην ρξήζηε π.ρ. ην όλνκά ηνπ, νλόκαηα θίισλ θαη ζπγγελώλ, εκεξνκελία γέλλεζεο θιπ. 5.4 Προςταςία Καηά ηε δηάξθεηα ηεο δηαδηθαζίαο απζεληηθνπνίεζεο, ην ΠΣ ζπγθξίλεη ην ζπλζεκαηηθό ηνπ ρξήζηε κε ηηο απνζεθεπκέλεο ηηκέο ζην αξρείν ζπλζεκαηηθώλ, ην νπνίν απνηειεί θξίζηκν πόξν ηνπ ζπζηήκαηνο αθνύ απνηειεί πηζαλό ζηόρν επίζεζεο. Βαζηθά κέηξα πξνζηαζίαο ηνπ αξρείνπ απηνύ είλαη ε θξππηνγξάθεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ θαη ε εθαξκνγή ειέγρσλ πξόζβαζεο ζην αξρείν από ην ζύζηεκα ή έλαο ζπλδπαζκόο θαη ησλ δύν [Κακπνπξάθε, 2004]. Απηό πνπ απαηηείηαη είλαη κηα κνλόδξνκε ζπλάξηεζε (one way function), ε νπνία αθελόο θξππηνγξαθεί ηα 10

11 δεδνκέλα εύθνια, αθεηέξνπ ε απνθξππηνγξάθεζε ησλ δεδνκέλσλ είλαη κηα εμαηξεηηθά δύζθνιε δηαδηθαζία. 6. Βιομετρικέσ Τεχνικέσ Η ρξήζε βηνκεηξηθήο ηερλνινγίαο κε ζθνπό ηελ εθαξκνγή ειέγρσλ ηαπηνπνίεζεο θαη απζεληηθνπνίεζεο αλαπηύρζεθε, αξρηθά, από θπβεξλεηηθνύο νξγαληζκνύο γηα ηνλ έιεγρν πξόζβαζεο ζε θξίζηκεο, γηα ηελ εζληθή αζθάιεηα, εγθαηαζηάζεηο. Σηα πξώηα ζηάδηα ηεο εθαξκνγήο ηνπο παξνπζηάζηεθαλ αξθεηά πξνβιήκαηα, σζηόζν νη ζεκαληηθέο εμειίμεηο ζηνλ επηζηεκνληθό απηό ηνκέα βνήζεζαλ ζεκαληηθά ζηελ βειηίσζε ησλ βηνκεηξηθώλ ηερλνινγηώλ [Κακπνπξάθε, 2004]. Η ηαπηνπνίεζε κε ηε ρξήζε βηνκεηξηθώλ ηερληθώλ, απνηειεί κηα αζθαιή κέζνδν ηαπηνπνίεζεο θαη βαζίδεηαη ζε ραξαθηεξηζηηθά ηνπ αλζξώπηλνπ ζώκαηνο πνπ ιεηηνπξγνύλ σο απνδεηθηηθά ζηνηρεία, γηα ηελ αλαγλώξηζε ηνπ ινγηθνύ ππνθεηκέλνπ από έλα Πιεξνθνξηαθό Σύζηεκα. Μεξηθά από ηα ηεθκήξηα ηεο δηαδηθαζίαο απζεληηθνπνίεζεο είλαη ηα δαθηπιηθά απνηππώκαηα, ε ίξηδα ηνπ καηηνύ, ε ρξνηά ηεο θσλήο, ε γεσκεηξία ηνπ ρεξηνύ θαη ην DNA. Τα βηνκεηξηθά ζπζηήκαηα αλήθνπλ ζηε ηξίηε θαηεγνξία ζπζηεκάησλ απζεληηθνπνίεζεο, δειαδή θάηη πνπ ραξαθηεξίδεη ην ινγηθό ππνθείκελν κε βάζε κνλνζήκαληα βηνκεηξηθά ραξαθηεξηζηηθά Κατηγορίεσ και Έννοιεσ βιομετρικών χαρακτηριςτικών Υπάξρνπλ δύν βαζηθέο θαηεγνξίεο, βάζεη ησλ νπνίσλ ρσξίδνληαη νη βηνκεηξηθέο ηερληθέο [Polemi, 1997]: 1. Αθνξά ζηελ ηερληθή κέηξεζεο αλζξώπηλσλ θςζικών σαπακηηπιζηικών. Σηελ θαηεγνξία απηή πεξηιακβάλνληαη: δαθηπιηθά απνηππώκαηα, αλάιπζε ίξηδαο, γεσκεηξία ρεξηνύ, αλαγλώξηζε απηηνύ, αλάιπζε δείγκαηνο DNA, αλάιπζε ηδξώηα. 2. Αθνξά ζηελ ηερληθή μέηπηζηρ ηηρ ζςμπεπιθοπάρ. Σε απηήλ πεξηιακβάλεηαη: ε αλαγλώξηζε ηεο ππνγξαθήο, ε αλάιπζε πιεθηξνιόγεζεο θαη ε αλάιπζε νκηιίαο. 11

12 Υπάξρνπλ δύν βαζηθέο έλλνηεο ζηελ ηερλνινγία κέηξεζεο βηνκεηξηθώλ ραξαθηεξηζηηθώλ: ε ανοσή ζηο ζθάλμα θαη ε μέθοδορ αποθήκεςζηρ ηων πποηύπων ανάλςζηρ [Κακπνπξάθε, 2004]: 1. Η ξύζκηζε ηνπ βαζκνύ ζθάικαηνο ζε απηά ηα ζπζηήκαηα είλαη θξίζηκε θαζώο επεξεάδεη ηελ απόδνζε ηνπ ζπζηήκαηνο. Γεληθά, ην επίπεδν αλνρήο ζην ζθάικα πξέπεη λα είλαη ρακειό θαη λα αλαθέξεηαη από ηνλ θαηαζθεπαζηή ηνπ ζπζηήκαηνο. 2. Τν πξόηππν, δειαδή ε απνηύπσζε ηεο βηνκεηξηθήο κέηξεζεο ηνπ γλσξίζκαηνο ηνπ ρξήζηε, κπνξεί λα απνζεθεπηεί ζε δηάθνξα κέζα, αλάινγα κε ηελ ρξεζηκνπνηνύκελε ηερλνινγία θαη ηηο απαηηήζεηο αζθάιεηαο ηεο εθαξκνγήο. Γεληθά ηα πξόηππα κπνξνύλ λα απνζεθεπηνύλ είηε ζηελ ίδηα ηελ βηνκεηξηθή ζπζθεπή, είηε ζε κηα θεληξηθή βάζε δεδνκέλσλ είηε ζε κηα πιαζηηθή έμππλε θάξηα Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα βιομετρικών τεχνικών Τα θύξηα πιενλεθηήκαηα ησλ ζπζηεκάησλ βηνκεηξίαο είλαη [Βαζηιείνπ, Γεκεηξίνπ, 2012]: Η αθξίβεηα. Η ηαρύηεηα. Η αμηνπηζηία. Γηεπθνιύλνπλ ζε κεγάιν βαζκό θαη ηνλ ίδην ηνλ ρξήζηε αθνύ δελ απαηηνύλ ηελ ρξήζε θιεηδηνύ, θάξηαο ή άιιεο ζπζθεπήο εύθνια απνιεζζείζαο ή θιαπείζαο. Γελ απαηηείηαη ε απνκλεκόλεπζε θάπνηνπ ζπλζεκαηηθνύ. Η νξζή αλαγλώξηζε βαζίδεηαη ζε κνλαδηθά ραξαθηεξηζηηθά. Η πηζαλόηεηα δύν αηόκσλ λα έρνπλ ηα ίδηα βηνκεηξηθά ραξαθηεξηζηηθά ηείλεη πξνο ην κεδέλ. Τα βηνκεηξηθά ραξαθηεξηζηηθά δελ αληηγξάθνληαη ή πιαζηνγξαθνύληαη εηδηθά ζήκεξα, κε ηα εμειηγκέλα ηερλνινγηθά κέζα. Δίλαη κόληκα θαη δελ απαηηνύλ αλαλέσζε. 12

13 Πξνζθέξνπλ ηε δπλαηόηεηα ηεο αξλεηηθήο αλαγλώξηζεο 1 θαη ηεο κεαπνθύξεμεο 2. Τα ζπζηήκαηα βηνκεηξίαο παξνπζηάδνπλ θαη νξηζκέλα κεηνλεθηήκαηα όπσο ηα παξαθάησ: Υςειό θόζηνο. Αξγόο ρξόλνο απόθξηζεο. Μεγάιεο βάζεηο δεδνκέλσλ. Υςειέο απαηηήζεηο ζπληήξεζεο. Φξνλνβόξα θαηαρώξεζε. Κνηλσληθή αληίιεςε όηη ε ιήςε δαθηπιηθνύ απνηππώκαηνο ζπλδπάδεηαη κε εγθιεκαηηθή δξαζηεξηόηεηα θαη ζηηγκαηίδεη αζώνπο αλζξώπνπο. Αληίιεςε όηη δηάθνξεο ηερληθέο βιάπηνπλ ηελ πγεία (π.ρ. ζάξσζε κε αθηίλα ηεο ίξηδαο ηνπ καηηνύ). Τα ζπζηήκαηα βηνκεηξίαο παξά ηελ πςειή αζθάιεηα, δελ είλαη ηέιεηα. Η αμηνπηζηία έγθεηηαη ζην γεγνλόο ησλ δηαθνξεηηθώλ βηνκεηξηθώλ ραξαθηεξηζηηθώλ πνπ ζαξώλνληαη θαη πσο απηά πξέπεη λα είλαη επδηάθξηηα, αιιηώο ππάξρεη κεγάιε πηζαλόηεηα ιάζνπο. 7. Κανονιςμόσ Χρήςησ Συνθηματικών Η ρξήζε ηνπ Οινθιεξσκέλνπ Πιεξνθνξηαθνύ Σπζηήκαηνο (ΟΠΣ), ζα πξέπεη λα είλαη ζπκβαηή θαη ελαξκνληζκέλε κε ηνπο θαλόλεο θαη ηηο νδεγίεο ηεο εηαηξίαο. Οπνηνζδήπνηε ρξεζηκνπνηεί ηηο ππεξεζίεο ηνπ ΟΠΣ, απηνκάησο δέρεηαη θαη ηνπο θαλόλεο ρξήζεο πνπ ππάξρνπλ γη απηέο. Ο Καλνληζκόο Φξήζεο Σπλζεκαηηθώλ (ΚΦΣ), παξνπζηάδεη ηηο πξνϋπνζέζεηο γηα ηελ δεκηνπξγία ή ηξνπνπνίεζε ησλ ζπλζεκαηηθώλ ησλ ππαιιήισλ ρξεζηώλ ηεο εηαηξίαο, πξνθεηκέλνπ λα απνθηήζνπλ πξόζβαζε ζηνπο πόξνπο ηνπ ΟΠΣ. Ο ΚΦΣ είλαη κέξνο ηεο Πνιηηηθήο Αζθάιεηαο ηεο εηαηξίαο. 1 Αξλεηηθή αλαγλώξηζε είλαη ε δηαδηθαζία ζηελ νπνία έλα ζύζηεκα θξίλεη εάλ έλαο άλζξσπνο είλαη θαηαγεγξακκέλνο ζην ζύζηεκα, παξά ηελ άξλεζε ηνπ ίδηνπ. 2 Με απνθήξπμε είλαη ε κέζνδνο δηαζθάιηζεο ηνπ όηη έλαο άλζξσπνο πνπ έρεη πξόζβαζε θάπνπ, δελ κπνξεί αξγόηεξα λα ην αξλεζεί. 13

14 Ο Καλνληζκόο Φξήζεο Σπλζεκαηηθώλ πνπ πξνηείλνπκε γηα ηελ εηαηξία παξαγσγήο ινγηζκηθνύ είλαη ν παξαθάησ θαη κε ηελ εμήο δνκή: 1. Τν κήθνο ηνπ ζπλζεκαηηθνύ ζα πξέπεη λα είλαη από έμη (6) έσο νθηώ (8) ραξαθηήξεο δηόηη: α) είλαη επθνινκλεκόλεπην κήθνο β) δελ είλαη καθξνζθειέο, γ) πιεθηξνινγείηαη γξήγνξα θαη δ) νη πέληε κε νθηώ ραξαθηήξεο απνηεινύλ αζθαιέο κήθνο ζηα πεξηζζόηεξα ζπζηήκαηα. 2. Τν ζπλζεκαηηθό ζα πξέπεη λα απνηειείηαη από γξάκκαηα ( A-Z), ζπλδπαζκόο θεθαιαίσλ θαη πεδώλ, από αξηζκνύο (0-9), θαη κε ζπγθεθξηκέλνπο εηδηθνύο ραξαθηήξεο (! # / & - _ +) δηόηη ηα παξαπάλσ θξηηήξηα απνηεινύλ ηελ αζθαιέζηεξε επηινγή, ζύκθσλα κε ηελ ειιεληθή θαη μέλε βηβιηνγξαθία. 3. Η γιώζζα ηνπ ζπλζεκαηηθνύ ζα πξέπεη λα είλαη κε ιαηηληθνύο ραξαθηήξεο δηόηη είλαη απνδεθηό από ηα πεξηζζόηεξα ζπζηήκαηα. 4. Τν ζπλζεκαηηθό δελ ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη: νλόκαηα (γεληθά ή θαη ησλ ρξεζηώλ), επώλπκα, ιέμεηο από ιεμηθά, εκεξνκελίεο γέλλεζεο, γεηηνληθά ζύκβνια ζην πιεθηξνιόγην (π.ρ. QWERTY), ζπληνκνγξαθίεο ιέμεσλ (π.ρ. ΟΚ θηι) θαη νπνηνδήπνηε γξάκκα ή ζπληνκνγξαθία ηεο εηαηξίαο, δηόηη απηά είλαη ηα πξώηα πξάγκαηα πνπ δνθηκάδνπλ νη επίδνμνη εηζβνιείο. 5. Ο θσδηθόο δελ ζα πξέπεη: λα είλαη γξακκέλνο ζε θάπνην ραξηί, λα είλαη απνζεθεπκέλνο ζηνλ ππνινγηζηή, λα είλαη απνζεθεπκέλνο ζε εμσηεξηθή ζπζθεπή, λα είλαη ζε εκθαλέο ζεκείν θαη λα απνθαιύπηεηαη ζε ηξίηνπο, δηόηη αλ δελ ηεξεζνύλ απηά ππάξρεη πςειόο θίλδπλνο παξαβίαζεο ηνπ ζπζηήκαηνο. 6. Τν ζπλζεκαηηθό ζα πξέπεη λα αιιάδεη ή λα αλαλεώλεηαη ηαθηηθά. Πξνηείλνπκε ε αιιαγή ηνπ ή ε αλαλέσζή ηνπ λα γίλεηαη κε βάζε ηνπο ξόινπο ησλ ρξεζηώλ. Γειαδή: νη κόληκνη ππάιιεινη ηεο εηαηξίαο λα αιιάδνπλ ή λα αλαλεώλνπλ ην ζπλζεκαηηθό ηνπο αλά ηξεηο (3) κήλεο θαη νη «πξνζσξηλνί» αλά έλα (1) κήλα. Απηό ζα πξέπεη λα γίλεηαη δηόηη ην επίπεδν ζρέζεο κε ηελ εηαηξία, απηώλ ησλ δύν θαηεγνξηώλ, είλαη δηαθνξεηηθό. 7. Τν ζπλζεκαηηθό ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη γηα ζπγθεθξηκέλα ππνζπζηήκαηα ηνπ ΟΠΣ αλάινγα κε ηελ εμνπζηνδόηεζε ηνπ θάζε 14

15 ππαιιήινπ ρξήζηε θαη απηό γηαηί ζε αληίζεηε πεξίπησζε ν επίδνμνο εηζβνιέαο απνθηά νιηθή πξόζβαζε ζην ΟΠΣ. 8. Ο ινγαξηαζκόο ηνπ ρξήζηε ζα «θιεηδώλεη» ζηηο ηξεηο (3) απνηπρεκέλεο πξνζπάζεηεο εηζαγσγήο ηνπ ζπλζεκαηηθνύ, δηόηη κε παξαπάλσ πξνζπάζεηεο έρνπκε αλνρή ζην ιάζνο ηνπ ρξήζηε κε πηζαλή παξαβίαζε ηνπ ζπζηήκαηνο. 9. Γηα νπνηαδήπνηε δηεπθξίληζε ή ζπκβνπιή ρξήζεο ησλ ζπλζεκαηηθώλ νη ρξήζηεο ζα πξέπεη λα απεπζύλνληαη ζην Τκήκα Πιεξνθνξηθήο ηεο εηαηξίαο. Με βάζε ηα παξαπάλσ έλα απνδεθηό ζπλζεκαηηθό κπνξεί λα είλαη ην: 14A9f# θαη έλα κε απνδεθηό ζπλζεκαηηθό κπνξεί λα είλαη ην: 12356mix. 8. Βιομετρικέσ τεχνικέσ ςτην εταιρία Πξνθεηκέλνπ ε εηαηξία λα πηζηνπνηήζεη ηελ ηαπηόηεηα θαη αθεηέξνπ ηελ πξνζπέιαζε ησλ εξγαδνκέλσλ ηεο, πηνζέηεζε λένπο ηξόπνπο απζεληηθνπνίεζεο κε ηελ ρξήζε βηνκεηξηθώλ ηερληθώλ. Ωζηόζν ε ρξήζε ηνπο δελ γίλεηαη εύθνια απνδεθηή από όιεο ηηο πιεπξέο θαη σο απνηέιεζκα πξνθύπηνπλ νξηζκέλα δεηήκαηα πνπ ρξήδνπλ αλάιπζεο. Α) Νομιμότητα χρήςησ βιομετρικών τεχνικών Σύκθσλα κε ηελ Αξρή Πξνζηαζίαο Πξνζσπηθώλ Γεδνκέλσλ θαη βάζεη ηνπ άξζξνπ 4 παξ.1β ηνπ λ.2472/97, ε ρξήζε βηνκεηξηθώλ κεζόδσλ κπνξεί λα ζίμεη ηελ αλζξώπηλε αμηνπξέπεηα θαη πξνζσπηθόηεηα. Άξα, όπσο πξνβιέπεηαη από ηελ αξρή ηεο αλαινγηθόηεηαο, ε ρξήζε βηνκεηξηθώλ κεζόδσλ γηα ηελ απζεληηθνπνίεζε ησλ ρξεζηώλ θαη ηνλ έιεγρν ηεο πξνζπέιαζήο ηνπο ζην ζύλνιν ή κέξνο ηνπ εξγαζηαθνύ ρώξνπ, ζα πξέπεη λα εθαξκόδεηαη κόλν ζε πεξηπηώζεηο όπνπ ππάξρνπλ 1) ιδιαίηεπερ απαιηήζειρ αζθάλειαρ θαη εθόζνλ 2) δεν ςπάπσει άλλο μέζο για ηην επίηεςξη ηος ζκοπού αςηού. Ωο εθ ηνύηνπ πηζηεύνπκε όηη εάλ ε εηαηξία απνθαζίζεη λα εγθαηαζηήζεη γηα παξάδεηγκα έλα ζύζηεκα ζάξσζεο ρεξηνύ, απηό, ζα πξέπεη λα εθαξκνζηεί ζε ζύζηεκα ή ρώξν εξγαζίαο νπνύ νη απαηηήζεηο αζθάιεηαο είλαη πςειέο. 15

16 Β) Πλεονεκτήματα και περιοριςμοί χρήςησ Τα πιενλεθηήκαηα από ηελ ρξήζε βηνκεηξηθώλ ηερληθώλ εληνπίδνληαη ηόζν ζηνπο εξγνδόηεο όζν θαη ζηνπο εξγαδνκέλνπο [Μπόδηνο, 2004]: Γηα ηνπο εξγνδόηεο: Μεησκέλν θόζηνο ζε ζρέζε κε ηελ δηαρείξηζε ζπλζεκαηηθώλ Απμεκέλε αζθάιεηα ζε αληίζεζε κε ηελ δηακνίξαζε ζπλζεκαηηθώλ Απμεκέλε αζθάιεηα όζνλ αθνξά ζηελ απνθπγή παξαβίαζεο ινγαξηαζκώλ ρξεζηώλ όπσο ζπκβαίλεη κε ηα ζπλζεκαηηθά Αληαγσληζηηθό πιενλέθηεκα ζε ζρέζε κε άιιεο εηαηξίεο σο πξνο ηελ ρξήζε πξνεγκέλσλ ηερλνινγηώλ Αληηθαζηζηά επηπιένλ πξνζσπηθό Κάλνπλ ηελ εηαηξία πην ειθπζηηθή ζηελ αγνξά εξγαζίαο Γηα ηνπο εξγαδόκελνπο: Γελ ρξεηάδεηαη λα ζπκνύληαη ζπλζεκαηηθά Γξεγνξόηεξε είζνδνο (login) Δκπηζηεπηηθά αξρεία απνζεθεύνληαη κε αζθάιεηα Μεηώλεηαη ην αίζζεκα εμαπάηεζεο Γελ κπνξνύλ λα καληεπζνύλ ή λα παξαβηαζηνύλ Από ηελ άιιε, νη πεξηνξηζκνί πνπ εηζάγνληαη από ηελ ρξήζε απηώλ ησλ ηερληθώλ είλαη νη εμήο: Έρνπλ πςειό θόζηνο αγνξάο Έρνπλ πςειό θόζηνο ζπληήξεζεο Υπάξρεη πνιύ επαίζζεην λνκηθό πιαίζην Η πνηόηεηα ηνπ δείγκαηνο, αλάινγα κε ηελ ηερληθή, κπνξεί λα κελ είλαη πάληα ε αλάινγε (απηή πνπ απαηηείηαη) 3 Γελ είλαη εγγπεκέλε ε αζθάιεηα ησλ απνζεθεπκέλσλ δεδνκέλσλ 3 Παξαδείγκαηα κπνξεί λα είλαη: θόςηκν δαθηύινπ, ρακειόθσλε νκηιία, πξνζζήθε ή αθαίξεζε γπαιηώλ, πξήμηκν ζηηο αξζξώζεηο, γξήγνξε ππνγξαθή θ.α. 16

17 Γελ ππάξρεη κέζνδνο κε πςειό βαζκό επηηπρίαο γηα κεγάιν πιήζνο αλζξώπσλ Γ) Κριτήρια επιλογήσ εμπορικών προΰόντων Αλάκεζα ζηηο πνιιέο δηαζέζηκεο εκπνξηθέο κεζόδνπο, κηα εηαηξία, ζα πξέπεη λα επηιέμεη απηήλ πνπ ηθαλνπνηεί ηηο αλάγθεο ηεο βάζεη ησλ απαηηήζεώλ ηεο. Μεξηθά θξηηήξηα επηινγήο δηαζέζηκσλ ιύζεσλ είλαη ηα παξαθάησ: 1. Η εηαηξία πξσηίζησο ζα πξέπεη λα πξνβιέςεη ηνλ αξηζκό ησλ ρξεζηώλ πνπ ζα ρξεζηκνπνηνύλ ζε θαζεκεξηλή βάζε ηελ ζπζθεπή. 2. Η κέζνδνο πνπ ζα επηιερζεί ζα πξέπεη λα εμαζθαιίδεη γξήγνξν ρξόλν απόθξηζεο δηόηη ζε αληίζεηε πεξίπησζε ζα ππάξμεη δπζθνξία ησλ ρξεζηώλ. 3. Η κέζνδνο ζα πξέπεη λα παξέρεη ρακειά πνζνζηά ιάζνπο ζε πεξίπησζε πνπ είλαη νξζό ην δείγκα. 4. Να γίλεη κηα ζρεηηθή έξεπλα γηα ην πνηεο κέζνδνη είλαη επξέσο ρξεζηκνπνηνύκελεο. 5. Η κέζνδνο πνπ ζα επηιερζεί λα είλαη αλάινγε ηεο αμίαο ηνπ αγαζνύ πνπ πξέπεη λα πξνζηαηεπζεί. 6. Η κέζνδνο πνπ ζα επηιερζεί, ζα πξέπεη λα πξνζθέξεη πξνζηαζία ησλ απνζεθεπκέλσλ δεδνκέλσλ πνπ έρνπλ ζπιιερζεί από ηνπο ρξήζηεο (servers δεδνκέλσλ). 7. Θα πξέπεη λα δνζεί ηδηαίηεξε βάζε ζηε ζρέζε θόζηνπο απόδνζεο ηεο κεζόδνπ. 17

18 Δηθόλα 1: Πνζνζηό πνπ θαηέρεη ζηελ αγνξά ε θάζε κέζνδνο. 9. Επίλογοσ Σηελ παξνύζα εξγαζία παξνπζηάζηεθαλ νη κέζνδνη απζεληηθνπνίεζεο πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηνλ έιεγρν ηεο ηαπηόηεηαο ησλ ρξεζηώλ. Αλαθέξζεθαλ νη ηερληθέο ρξήζεο ζπλζεκαηηθώλ θαη βηνκεηξηθώλ θαζώο θαη ε επηινγή ηνπο ππό νξηζκέλεο πξνϋπνζέζεηο. Με βάζε ησλ όζσλ κειεηήζακε γηα ηελ ζπγγξαθή ηεο εξγαζίαο θαηαιήγνπκε ζην ζπκπέξαζκα όηη είλαη έλα ελδηαθέξνλ πεδίν πξνο κειέηε, πσο ν ζηόρνο ηεο απόιπηεο αζθάιεηαο είλαη πξαθηηθά αδύλαηνο θαη πσο αλάκεζα ζηελ πιεζώξα ησλ επηινγώλ πνπ παξέρνληαη, ν ρξήζηεο ζα πξέπεη λα επηιέμεη εθείλε ηελ ιύζε πνπ ζα εμππεξεηεί πξαγκαηηθά ηηο αλάγθεο ηνπ. 10. Δικτυογραφία Βιβλιογραφία [1] Κάηζηθαο Σ., Γθξίηδαιεο Γ., Γθξίηδαιεο Σ., Αζθάλεια Πληποθοπιακών Σςζηημάηων, Έθδνζε 1 ε, Αζήλα,

19 [2] Λέθθαο Γ. Αζθάλεια πληποθοπιακών και επικοινωνιακών ζςζηημάηων με σπήζη ςπηπεζιών έμπιζηηρ ηπίηηρ ονηόηηηαρ: λειηοςπγικά, απσιηεκηονικά και οπγανωηικά ζηηήμαηα, Γηδαθηνξηθή Γηαηξηβή, Παλεπηζηήκην Αηγαίνπ, Σάκνο, 2002 [3] Κακπνπξάθε Κ. Ταπηνπνίεζε θαη Απζεληηθνπνίεζε ζην Κάηζηθαο Σ., Γθξίηδαιεο Γ., Γθξίηδαιεο Σ., Αζθάλεια Πληποθοπιακών Σςζηημάηων, 59-63, 75-82, Αζήλα, 2004 [4] Καιινληάηεο Φ. Σεκεηώζεηο Γηαιέμεσλ, 2014 [5] Λέξα Μ. Μελέηη αζθάλειαρ πληποθοπιών και πληποθοπιακών ζςζηημάηων, Γηπισκαηηθή δηαηξηβή, Κνδάλε, 2012 [6] Polemi D. Biometric techniques: review and evaluation of biometric techniques for identification and authentication, including an appraisal of the areas where they are most applicable, Final report, April, 1997 [7] Βαζηιείνπ Γ., Γεκεηξίνπ Γ., Πειπαμαηική εθαπμογή client server αναγνώπιζηρ δακηςλικών αποηςπωμάηων, Μεηαπηπρηαθή Γηπισκαηηθή Δξγαζία, Τξίπνιε, Μάηνο, 2012 [8] Μπόδηνο Δ., (2004), Σεκεηώζεηο αζθάιεηαο πιεξνθνξηαθώλ ζπζηεκάησλ, ( %BB%CE%B5%CE%B9%CE%B1, ηειεπηαία πξόζβαζε ζηηο 29/03/2014) 19

20 20

Εγρεηξίδην Φξεζηώλ Σπζηήκαηνο Δηαύγεηαο (Draft) ΕΓΥΕΘΡΘΔΘΟ ΓΕΝΘΚΗ ΥΡΗΗ ΤΣΗΜΑΣΟ

Εγρεηξίδην Φξεζηώλ Σπζηήκαηνο Δηαύγεηαο (Draft) ΕΓΥΕΘΡΘΔΘΟ ΓΕΝΘΚΗ ΥΡΗΗ ΤΣΗΜΑΣΟ Εγρεηξίδην Φξεζηώλ Σπζηήκαηνο Δηαύγεηαο (Draft) ΕΓΥΕΘΡΘΔΘΟ ΓΕΝΘΚΗ ΥΡΗΗ ΤΣΗΜΑΣΟ 1 ΠΕΡΘΕΥΟΜΕΝΑ 1 ΕΙΑΓΩΓΗ... 3 1.1 ΕΤΡΟ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΣΗΡΙΣΙΚΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΤ... 3 1.2 ΕΠΙΚΟΠΗΗ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΤ... 3 2 ΓΕΝΙΚΗ ΧΡΗΗ... 4

Διαβάστε περισσότερα

«Μειέηε πεξίπησζεο ηξηώλ νκάδσλ γηα ηελ εμειηθηηθή πνξεία θαη ηε ζρεζηνδπλακηθή ηεο νκάδαο κέζα από ην ζεαηξηθό παηρλίδη.»

«Μειέηε πεξίπησζεο ηξηώλ νκάδσλ γηα ηελ εμειηθηηθή πνξεία θαη ηε ζρεζηνδπλακηθή ηεο νκάδαο κέζα από ην ζεαηξηθό παηρλίδη.» Α.Σ.Δ.Η. ΚΡΖΣΖ ρνιή:.δ.τ.π. Σκήκα: Κνηλσληθήο Δξγαζίαο Πηπρηαθή Δξγαζία «Μειέηε πεξίπησζεο ηξηώλ νκάδσλ γηα ηελ εμειηθηηθή πνξεία θαη ηε ζρεζηνδπλακηθή ηεο νκάδαο κέζα από ην ζεαηξηθό παηρλίδη.» Δπηκέιεηα

Διαβάστε περισσότερα

«Μεηαπηπρηαθή Δμεηδίθεπζε ζηα Πιεξνθνξηαθά πζηήκαηα»

«Μεηαπηπρηαθή Δμεηδίθεπζε ζηα Πιεξνθνξηαθά πζηήκαηα» ΔΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΣΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΥΟΛΗ ΘΔΣΙΚΧΝ ΔΠΙΣΗΜΧΝ ΚΑΙ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΑ «Μεηαπηπρηαθή Δμεηδίθεπζε ζηα Πιεξνθνξηαθά πζηήκαηα» ΓΙΠΛΧΜΑΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ρεδηαζκόο θαη αλάπηπμε ελόο νινθιεξσκέλνπ Πιεξνθνξηαθνύ πζηήκαηνο

Διαβάστε περισσότερα

Παλεπηζηήκην Παηξώλ. Παηδαγσγηθό Σκήκα Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο. Μεηαπηπρηαθή εξγαζία πνπ ππνβάιιεηαη ζηελ θαηεύζπλζε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο

Παλεπηζηήκην Παηξώλ. Παηδαγσγηθό Σκήκα Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο. Μεηαπηπρηαθή εξγαζία πνπ ππνβάιιεηαη ζηελ θαηεύζπλζε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο 1 Τπέξηηηινο: ΟΡΘΟΓΡΑΦIΑ θαη ΜΑΘΖΗΑΚΔ ΓΤΚΟΛΗΔ Αλάπηπμε νξζνγξαθηθώλ δεμηνηήησλ ζε παηδηά κε θαη ρσξίο καζεζηαθέο δπζθνιίεο Γθαξώλε Παξαζθεπή (Α.Μ: 149) Παλεπηζηήκην Παηξώλ Παηδαγσγηθό Σκήκα Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΓΚΡΗΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΧΝ ΜΟΝΣΔΛΟΠΟΗΖΖ ΜΑΘΖΣΧΝ ΓΖΜΟΣΗΚΟΤ ΚΑΗ ΓΤΜΝΑΗΟΤ. Υρσζοζηόμοσ Μαριλένα*, Υριζηοθόροσ Δλένη* & Λεμονίδης Υαράλαμπος**

ΤΓΚΡΗΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΧΝ ΜΟΝΣΔΛΟΠΟΗΖΖ ΜΑΘΖΣΧΝ ΓΖΜΟΣΗΚΟΤ ΚΑΗ ΓΤΜΝΑΗΟΤ. Υρσζοζηόμοσ Μαριλένα*, Υριζηοθόροσ Δλένη* & Λεμονίδης Υαράλαμπος** Φξπζνζηόκνπ Μ., Φξηζηνθόξνπ Ε., & Λεκνλίδεο Φ., (2008). Σύγθξηζε δηαδηθαζηώλ κνληεινπνίεζεο καζεηώλ δεκνηηθνύ θαη γπκλαζίνπ. Ππακηικά 10 ος Παγκύππιος Σςνεδπίος Μαθημαηικήρ Παιδείαρ και Δπιζηήμηρ, Πάθορ

Διαβάστε περισσότερα

Σν ιεηηνπξγηθό ζύζηεκα Android θαη ε πινπνίεζε εθαξκνγήο κε ην Google SDK

Σν ιεηηνπξγηθό ζύζηεκα Android θαη ε πινπνίεζε εθαξκνγήο κε ην Google SDK ΑΝΩΣΑΣΟ ΣΕΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΙΔΡΤΜΑ ΛΑΡΙΑ ΥΟΛΗ ΣΕΥΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΜΗΜΑ ΣΕΥΝΟΛΟΓΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΣΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Σν ιεηηνπξγηθό ζύζηεκα Android θαη ε πινπνίεζε εθαξκνγήο κε ην

Διαβάστε περισσότερα

Π Α Ν Δ Π Ι Σ Η Μ Ι Ο Π Δ Ι Ρ Α Ι Ω

Π Α Ν Δ Π Ι Σ Η Μ Ι Ο Π Δ Ι Ρ Α Ι Ω Π Α Ν Δ Π Ι Σ Η Μ Ι Ο Π Δ Ι Ρ Α Ι Ω Σ Μ Η Μ Α Σ Α Σ Ι Σ Ι Κ Η Κ Α Ι Α Φ Α Λ Ι Σ Ι Κ Η Δ Π Ι Σ Η Μ Η Μ Δ Σ Α Π Σ Τ Υ Ι Α Κ Ο Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α Π Ο Τ Γ Ω Ν Σ Η Ν Δ Φ Α Ρ Μ Ο Μ Δ Ν Η Σ Α Σ Ι Σ Ι Κ Η ΓΙΔΡΔΤΝΗΗ

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγόρ Δνημέπωζηρ Δκπαιδεςηικών για ηην Πιζηοποίηζη ζηιρ βαζικέρ δεξιόηηηερ ΣΠΔ (Α Δπίπεδο)

Οδηγόρ Δνημέπωζηρ Δκπαιδεςηικών για ηην Πιζηοποίηζη ζηιρ βαζικέρ δεξιόηηηερ ΣΠΔ (Α Δπίπεδο) «Δπιμόπθωζη ηων Δκπαιδεςηικών για ηην Αξιοποίηζη και Δθαπμογή ηων ΣΠΔ ζηη Γιδακηική Ππάξη» Γηθαηνύρνο Φνξέαο πκπξάηηνληεο Δπηζηεκνληθνί Φνξείο Οδηγόρ Δνημέπωζηρ Δκπαιδεςηικών για ηην Πιζηοποίηζη ζηιρ βαζικέρ

Διαβάστε περισσότερα

Δ.Π. Δκπαίδεςζη και Για Βίος Μάθηζη, ΔΠΑ (2007 2013) ΔΠΙΜΟΡΦΩΗ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΩΝ ΓΙΑ ΣΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΗ ΚΑΙ ΔΦΑΡΜΟΓΗ ΣΩΝ ΣΠΔ ΣΗ ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΠΡΑΞΗ

Δ.Π. Δκπαίδεςζη και Για Βίος Μάθηζη, ΔΠΑ (2007 2013) ΔΠΙΜΟΡΦΩΗ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΩΝ ΓΙΑ ΣΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΗ ΚΑΙ ΔΦΑΡΜΟΓΗ ΣΩΝ ΣΠΔ ΣΗ ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΠΡΑΞΗ Δ.Π. Δκπαίδεςζη και Για Βίος Μάθηζη, ΔΠΑ (2007 2013) ΔΠΙΜΟΡΦΩΗ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΩΝ ΓΙΑ ΣΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΗ ΚΑΙ ΔΦΑΡΜΟΓΗ ΣΩΝ ΣΠΔ ΣΗ ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΠΡΑΞΗ Ππακηική Άζκηζη Δκπαιδεςομένυν ζηα Πανεπιζηημιακά Κένηπα Δπιμόπθυζηρ

Διαβάστε περισσότερα

Αξ. πξση.272. ΘΕΜΑ: «Απόςεηο ζρεηηθά κε ηελ ειεθηξνληθή θαηαγξαθή Φπηνπξνζηαηεπηηθώλ

Αξ. πξση.272. ΘΕΜΑ: «Απόςεηο ζρεηηθά κε ηελ ειεθηξνληθή θαηαγξαθή Φπηνπξνζηαηεπηηθώλ ΔΙΙΖΛΗΘΖ ΓΖΚΟΘΡΑΣΗΑ ΓΔΧΣΔΥΛΗΘΟ ΔΠΗΚΔΙΖΣΖΡΗΟ ΔΙΙΑΓΑ ΠΑΡΑΡΣΖΚΑ ΘΔΛΣΡΗΘΖ ΔΙΙΑΓΟ Γ/ΛΖ ΘΑΦΟΤΡΖ 4, 41222 ΙΑΡΗΑ ΣΖΙ.: 2410 627142, FAX: 2410 627143 E-mail: geotee_l@otenet.gr ΠΙΖΡΟΦΟΡΗΔ: Δπδνθία Παπαθξίβνπ ΔΙΙΖΛΗΘΖ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΓΟΠΟΙΙΑ Ι: 2η Γιάλεξη ΟΜΟΔ-Χ (Γενικά, Μεθοδολογία Σσεδιαζμού και Μελέηηρ Οδών, Καθοπιζηικέρ Τασύηηηερ)

ΟΓΟΠΟΙΙΑ Ι: 2η Γιάλεξη ΟΜΟΔ-Χ (Γενικά, Μεθοδολογία Σσεδιαζμού και Μελέηηρ Οδών, Καθοπιζηικέρ Τασύηηηερ) ΟΓΟΠΟΙΙΑ Ι: 2η Γιάλεξη ΟΜΟΔ-Χ (Γενικά, Μεθοδολογία Σσεδιαζμού και Μελέηηρ Οδών, Καθοπιζηικέρ Τασύηηηερ) Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Πολστετνική Στολή Τμήμα Πολιτικών Μητανικών Υπεύθσνος Μαθήματος Γαλάνης Αθανάσιος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΣΤΦΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ. Μελέτη εγκατάστασης συστήματος ασφαλείας σε ιδιωτικό χώρο

ΠΣΤΦΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ. Μελέτη εγκατάστασης συστήματος ασφαλείας σε ιδιωτικό χώρο Σ.Ε.Ι ΚΡΗΣΗ ΦΟΛΗ ΕΥΑΡΜΟΜΕΝΩΝ ΕΠΙΣΗΜΩΝ TΜΗΜΑ ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΩΝ ΜΗΦΑΝΙΚΩΝ Σ.Ε. ΠΣΤΦΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ Μελέτη εγκατάστασης συστήματος ασφαλείας σε ιδιωτικό χώρο Επιμέλεια : Ανωγειανάκης Εμμανουήλ Α.Μ. 4323 ΦΑΝΙΑ 2014

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγός καηαζκεσής διαδραζηικών αζκήζεων μέζο ηοσ λογιζμικού

Οδηγός καηαζκεσής διαδραζηικών αζκήζεων μέζο ηοσ λογιζμικού Οδηγός καηαζκεσής διαδραζηικών αζκήζεων μέζο ηοσ λογιζμικού: ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα Οδηγός εκμάθησης Hot Potatoes 6... 3 Τι είναι τα Hot Potatoes... 4 Τύποι αρχείων... 5 Εισαγωγή στο JQuiz... 5 Εισαγωγή στο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΠΔΙΡΑΙΩ. Κοστολόγηση Σετνικών Έργων

ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΠΔΙΡΑΙΩ. Κοστολόγηση Σετνικών Έργων ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΠΔΙΡΑΙΩ ΣΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΗ ΚΑΙ ΓΙΟΙΚΗΗ ΔΠΙΧΔΙΡΗΔΩΝ MBA TQM - Δσρωπαϊκό Μεταπτστιακό Πρόγραμμα στη Γιοίκηση Δπιτειρήσεων-Ολική Ποιότητα (ΔΜΠ.ΓΔ-ΓΟΠ) Γιπλωματική Δργασία: Κοστολόγηση Σετνικών Έργων

Διαβάστε περισσότερα

Ε-Tourism Ηλεκτρονικό επιχειρείν ςτον Τουριςμό

Ε-Tourism Ηλεκτρονικό επιχειρείν ςτον Τουριςμό Πανεπιςτήμιο Πειραιώσ Τμήμα Πληροφορικήσ Ε-Tourism Ηλεκτρονικό επιχειρείν ςτον Τουριςμό Μεταπτυχιακή Διατριβή Σπουδαςτήσ : Λιανόσ Νικόλαοσ Ειςηγητήσ : Σαςςιάκοσ Κωνςταντίνοσ ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΑ 1. Πεξίιεςε 2.

Διαβάστε περισσότερα

ΓΔΝΙΚΔ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΔ έρεηε ζπγθεληξώζεη ηόζν ζε θπζηθή κνξθή όζν θαη ζε ειεθηξνληθή κνξθή (.doc ) ηα απαξαίηεηα δηθαηνινγεηηθά,

ΓΔΝΙΚΔ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΔ έρεηε ζπγθεληξώζεη ηόζν ζε θπζηθή κνξθή όζν θαη ζε ειεθηξνληθή κνξθή (.doc ) ηα απαξαίηεηα δηθαηνινγεηηθά, ΓΔΝΙΚΔ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΔ Γηα ηε δηεπθόιπλζή ζαο θαη ηελ θαιύηεξε ξνή ηεο δηαδηθαζίαο απνγξαθήο, πξηλ μεθηλήζεηε ηελ απνγξαθή, ζα πξέπεη: λα έρεηε ζπγθεληξώζεη ηόζν ζε θπζηθή κνξθή όζν θαη ζε ειεθηξνληθή κνξθή

Διαβάστε περισσότερα

Τερλνινγίεο θαη εξγαιεία γηα ηε δεκηνπξγία επθπνύο πεξηβάιινληνο

Τερλνινγίεο θαη εξγαιεία γηα ηε δεκηνπξγία επθπνύο πεξηβάιινληνο Χεθηαθό πεξηβάιινλ Χεθηαθέο πόιεηο Τερλνινγίεο θαη εξγαιεία γηα ηε δεκηνπξγία επθπνύο πεξηβάιινληνο Λ ά μ π π ο ρ Μ α κ π ή ρ Δ π. Η λ ε κ τ π ο λ ό γ ο ρ Μ η σ α ν ι κ ό ρ Ε θ ν ι κ ό Κ έ ν τ π ο Έ π

Διαβάστε περισσότερα

Π.Δ. 225 ηηρ 13.6/10.7.86. ύζηαζη και λειηοςπγία ηυν Πεπιθεπειακών Σμημάηυν Οικονομικού Επιμεληηηπίος ηηρ Ελλάδορ (Ο.Ε.Ε.).- (Α` 91).

Π.Δ. 225 ηηρ 13.6/10.7.86. ύζηαζη και λειηοςπγία ηυν Πεπιθεπειακών Σμημάηυν Οικονομικού Επιμεληηηπίος ηηρ Ελλάδορ (Ο.Ε.Ε.).- (Α` 91). Π.Δ. 225 ηηρ 13.6/10.7.86. ύζηαζη και λειηοςπγία ηυν Πεπιθεπειακών Σμημάηυν Οικονομικού Επιμεληηηπίος ηηρ Ελλάδορ (Ο.Ε.Ε.).- (Α` 91). Έρνληαο ππόςε: 1. Σηο δηαηάμεηο: α) ηνπ άξζξνπ 7 παξ. 3 ηνπ Ν. 1100/1980

Διαβάστε περισσότερα

«ΟΙ ΑΠΟΦΔΙ ΣΧΝ ΠΟΤΓΑΣΧΝ ΣΗ Α..ΠΑΙ.Σ.Δ. Δ ΥΔΗ ΜΔ ΣΗΝ ΥΡΗΗ ΣΧΝ ΒΙΧΜΑΣΙΚΧΝ ΣΔΥΝΙΚΧΝ ΣΗΝ ΓΙΓΑΚΑΛΙΑ ΣΧΝ ΜΑΘΗΜΑΣΧΝ ΣΟΤ ΣΟ ΔΡΓΑΣΗΡΙΟ ΦΤΙΚΗ»

«ΟΙ ΑΠΟΦΔΙ ΣΧΝ ΠΟΤΓΑΣΧΝ ΣΗ Α..ΠΑΙ.Σ.Δ. Δ ΥΔΗ ΜΔ ΣΗΝ ΥΡΗΗ ΣΧΝ ΒΙΧΜΑΣΙΚΧΝ ΣΔΥΝΙΚΧΝ ΣΗΝ ΓΙΓΑΚΑΛΙΑ ΣΧΝ ΜΑΘΗΜΑΣΧΝ ΣΟΤ ΣΟ ΔΡΓΑΣΗΡΙΟ ΦΤΙΚΗ» «ΟΙ ΑΠΟΦΔΙ ΣΧΝ ΠΟΤΓΑΣΧΝ ΣΗ Α..ΠΑΙ.Σ.Δ. Δ ΥΔΗ ΜΔ ΣΗΝ ΥΡΗΗ ΣΧΝ ΒΙΧΜΑΣΙΚΧΝ ΣΔΥΝΙΚΧΝ ΣΗΝ ΓΙΓΑΚΑΛΙΑ ΣΧΝ ΜΑΘΗΜΑΣΧΝ ΣΟΤ ΣΟ ΔΡΓΑΣΗΡΙΟ ΦΤΙΚΗ» Απμακόλαρ ηέθανορ Δ.Τ.Π (Δηδηθό Τερληθό Πξνζσπηθό) (M.Sc) Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Δ.

Διαβάστε περισσότερα

ΣΔΤΥΟ 6Γ: ΔΙΓΙΚΟ ΜΔΡΟ ΚΛΑΓΧΝ ΠΔ19/20 ΓΙΓΑΚΣΙΚΑ ΔΝΑΡΙΑ

ΣΔΤΥΟ 6Γ: ΔΙΓΙΚΟ ΜΔΡΟ ΚΛΑΓΧΝ ΠΔ19/20 ΓΙΓΑΚΣΙΚΑ ΔΝΑΡΙΑ Δ.Π. Δθπαίδεπζε θαη Γηα Βίνπ Μάζεζε, ΔΠΑ (2007 2013) ΔΠΙΜΟΡΦΩΗ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΩΝ ΓΙΑ ΣΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΗ ΚΑΙ ΔΦΑΡΜΟΓΗ ΣΩΝ ΣΠΔ ΣΗ ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΠΡΑΞΗ Δπηκνξθσηηθό πιηθό γηα ηελ επηκόξθσζε ησλ εθπαηδεπηηθώλ ζηα Κέληξα

Διαβάστε περισσότερα

Δημόζια διαβούλευζη ΚΤΕΟ

Δημόζια διαβούλευζη ΚΤΕΟ Αζήλα, 04/08/2010 Δημόζια διαβούλευζη ΚΤΕΟ Δηζήγεζε Κπξίεο θαη Κύξηνη, Με ηελ παξνύζα επηζηνιή θαη ηα ζπλεκκέλα έγγξαθα ζα ελεκεξσζείηε κε ηα ζρόιηα, ηηο δηαπηζηώζεηο θαη ηηο πξνηάζεηο ηνπ πλδέζκνπ καο

Διαβάστε περισσότερα

ΣΜΗΜΑ ΔΜΠΟΡΙΚΧΝ ΑΚΟΛΟΤΘΧΝ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ. Θέκα: ΓΙΔΘΝΗ ΔΜΠΟΡΙΚΗ ΓΙΑΙΣΗΙΑ- ΔΝΑΛΛΑΚΣΙΚΔ ΜΟΡΦΔ ΔΠΙΛΤΗ ΓΙΔΘΝΧΝ ΔΜΠΟΡΙΚΧΝ ΓΙΑΦΟΡΧΝ (ADR) Eπηβιέπσλ:

ΣΜΗΜΑ ΔΜΠΟΡΙΚΧΝ ΑΚΟΛΟΤΘΧΝ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ. Θέκα: ΓΙΔΘΝΗ ΔΜΠΟΡΙΚΗ ΓΙΑΙΣΗΙΑ- ΔΝΑΛΛΑΚΣΙΚΔ ΜΟΡΦΔ ΔΠΙΛΤΗ ΓΙΔΘΝΧΝ ΔΜΠΟΡΙΚΧΝ ΓΙΑΦΟΡΧΝ (ADR) Eπηβιέπσλ: E ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΣΜΗΜΑ ΔΜΠΟΡΙΚΧΝ ΑΚΟΛΟΤΘΧΝ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Θέκα: ΓΙΔΘΝΗ ΔΜΠΟΡΙΚΗ ΓΙΑΙΣΗΙΑ- ΔΝΑΛΛΑΚΣΙΚΔ ΜΟΡΦΔ ΔΠΙΛΤΗ ΓΙΔΘΝΧΝ ΔΜΠΟΡΙΚΧΝ ΓΙΑΦΟΡΧΝ (ADR) Eπηβιέπσλ: θ. Ησάλλεο Σδελ Γεληθφο χκβνπινο

Διαβάστε περισσότερα

Υαιθίδα 26/2/2011. Υ.Σξηθαιηλόο. ctrikall@phs.uoa.gr. http://web.cc.uoa.gr/~ctrikali/

Υαιθίδα 26/2/2011. Υ.Σξηθαιηλόο. ctrikall@phs.uoa.gr. http://web.cc.uoa.gr/~ctrikali/ Υαιθίδα 26/2/2011 Υ.Σξηθαιηλόο ctrikall@phs.uoa.gr http://web.cc.uoa.gr/~ctrikali/ Όινη καο μέξνπκε, όηη γηα ηελ πιεηνλόηεηα ησλ καζεηώλ ε Φπζηθή Θεσξείηαη έλα από ηα πην δύζθνια καζήκαηα. Απηό ηζρύεη

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΦΩΣΟΓΡΑΦΙΑ. Διζαγφγή ζηη Φφηογραθία. Χριζηάκης Σαζεΐδης - EFIAP

ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΦΩΣΟΓΡΑΦΙΑ. Διζαγφγή ζηη Φφηογραθία. Χριζηάκης Σαζεΐδης - EFIAP ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΦΩΣΟΓΡΑΦΙΑ Διζαγφγή ζηη Φφηογραθία Χριζηάκης Σαζεΐδης - EFIAP 1 ΜΑΘΗΜΑ 2 ον ΦΑΚΟΙ ΦΩΣΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΗΥΑΝΗ ΓΙΑΦΡΑΓΜΑ ΒΑΘΟ ΠΔΓΙΟΤ 2 Ο έλεγτος ηοσ θφηός Η θσηνγξάθηζε, όπσο θαη ε αλζξώπηλε όξαζε, ζηεξίδεηαη

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΡΝΖΛΗΟ ΚΑΣΟΡΗΑΓΖ. ή α ξ ρ α ί α ειιεληθή δεκνθξαηία θαη ή. ζεκαζία ηεο γηά καο ζήκεξα

ΚΟΡΝΖΛΗΟ ΚΑΣΟΡΗΑΓΖ. ή α ξ ρ α ί α ειιεληθή δεκνθξαηία θαη ή. ζεκαζία ηεο γηά καο ζήκεξα ΚΟΡΝΖΛΗΟ ΚΑΣΟΡΗΑΓΖ ή α ξ ρ α ί α ειιεληθή δεκνθξαηία θαη ή ζεκαζία ηεο γηά καο ζήκεξα Πεξηερόκελα Δηζαγσγηθό ζεκείσκα... 1. Ή άξραία Διιάδα, ζπέξκα θαη όρη πξόηππν... 2. Ή αξρή ηεο άκθηζβήηεζεο... 3. Ή

Διαβάστε περισσότερα

Φως, Χρώμα και Ανθρώπινη Όραση

Φως, Χρώμα και Ανθρώπινη Όραση Φως, Χρώμα και Ανθρώπινη Όραση Σν ρξώκα νπζηαζηηθά δελ «ππάξρεη» Σν κάηη-εγθέθαιόο καο «αληηιακβάλεηαη» σο δηαθνξεηηθό ρξώκα ηε δηαθνξεηηθή ζπρλόηεηα ηεο ειεθηξνκαγλεηηθήο αθηηλνβνιίαο Σν κάηη δελ είλαη

Διαβάστε περισσότερα

Δημιουργία Λογαριασμού e-mail

Δημιουργία Λογαριασμού e-mail Δημιουργία Λογαριασμού e-mail Ιανουάριος 2011 Κώςτασ Κωνςταντοφλασ LEARNING COMMUNITY ΜΕΣΑΝΑΣΕ Ω ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟΙ ΠΛΟΗΓΟΙ ΔΙΑΝΟΙΓΟΤΝ ΣΗΝ ΠΡΟΒΑΗ ΣΩΝ ΜΕΣΑΝΑΣΩΝ ΣΗΝ ΔΙΑ ΒΙΟΤ ΜΑΘΗΗ Αρ. Ζργου: 504367-2009-LLP-DE-GRUNDTVIG-GMP

Διαβάστε περισσότερα

ΒΔΛΟΝΗΣΜΟΣ ΚΑΗ ΖΛ/ΒΔΛΟΝΗΣΜΟΣ Ο Βεινληζκόο είλαη κία παλάξραηα κέζνδνο, πνπ όκσο εμειίρζεθε ζεκαληηθά κε ηελ πάξνδν ησλ ρξόλσλ, έρεη δε ζαλ ζηόρν, λα

ΒΔΛΟΝΗΣΜΟΣ ΚΑΗ ΖΛ/ΒΔΛΟΝΗΣΜΟΣ Ο Βεινληζκόο είλαη κία παλάξραηα κέζνδνο, πνπ όκσο εμειίρζεθε ζεκαληηθά κε ηελ πάξνδν ησλ ρξόλσλ, έρεη δε ζαλ ζηόρν, λα ΒΔΛΟΝΗΣΜΟΣ ΚΑΗ ΖΛ/ΒΔΛΟΝΗΣΜΟΣ Ο Βεινληζκόο είλαη κία παλάξραηα κέζνδνο, πνπ όκσο εμειίρζεθε ζεκαληηθά κε ηελ πάξνδν ησλ ρξόλσλ, έρεη δε ζαλ ζηόρν, λα επηθέξεη ηελ ςπρνζσκαηηθή - δηαλνεηηθή εμηζνξξόπεζε

Διαβάστε περισσότερα

Δπεμήγεζε ηνπ θαλνληζκνύ (ΔΚ) αξηζ. 561/2006 γηα ηε ζπλδξνκή ζηελ ελαξκνληζκέλε επηβνιή ηεο εθαξκνγήο ηνπ ζηνπο ειέγρνπο θαζ νδόλ

Δπεμήγεζε ηνπ θαλνληζκνύ (ΔΚ) αξηζ. 561/2006 γηα ηε ζπλδξνκή ζηελ ελαξκνληζκέλε επηβνιή ηεο εθαξκνγήο ηνπ ζηνπο ειέγρνπο θαζ νδόλ Δπεμήγεζε ηνπ θαλνληζκνύ (ΔΚ) αξηζ. 561/2006 γηα ηε ζπλδξνκή ζηελ ελαξκνληζκέλε επηβνιή ηεο εθαξκνγήο ηνπ ζηνπο ειέγρνπο θαζ νδόλ 1 Πεξηερόκελα 1. Αληηθείκελν θαη πεδίν εθαξκνγήο... 5 2. Καλόλεο γηα ηνλ

Διαβάστε περισσότερα