OΡΙΟ - ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ

Transcript

1 OΡΙΟ - ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙΣ Έστω Α ένα υποσύνολο του Τι ονομάζουμε πραγματική συνάρτηση με πεδίο ορισμού το Α ; Απάντηση : ΕΣΠ Β, 8B, 9 Έστω Α ένα υποσύνολο του Ονομάζουμε πραγματική συνάρτηση με πεδίο ορισμού το Α μια διαδικασία κανόνα, με την οποία κάθε στοιχείο αντιστοιχίζεται σε ένα μόνο πραγματικό αριθμό y Το y ονομάζεται τιμή της στο και συμβολίζεται με Σχόλια : Για να εκφράσουμε τη διαδικασία αυτή, γράφουμε: :, Το γράμμα, που παριστάνει οποιοδήποτε στοιχείο του Α λέγεται ανεξάρτητη μεταβλητή, ενώ το γράμμα y, που παριστάνει την τιμή της στο, λέγεται εξαρτημένη μεταβλητή Το πεδίο ορισμού Α της συνάρτησης συνήθως συμβολίζεται με D Το σύνολο που έχει για στοιχεία του τις τιμές της σε όλα τα τιμών της και συμβολίζεται με A Είναι δηλαδή: A { y y για κάποιο A}, λέγεται σύνολο Τι λέμε γραφική παράσταση μιας συνάρτησης με πεδίο ορισμού το σύνολο A ; Απάντηση : Γραφική παράσταση της λέμε το σύνολο των σημείων M, y για τα οποία ισχύει y, δηλαδή το σύνολο των σημείων M,, με A Σχόλια : Η γραφική παράσταση της και συμβολίζεται συνήθως με Η εξίσωση, λοιπόν, y επαληθεύεται μόνο από τα σημεία της C Επομένως, η y είναι η εξίσωση της γραφικής παράστασης της Επειδή κάθε A αντιστοιχίζεται σε ένα μόνο y, δεν υπάρχουν σημεία της γραφικής παράστασης της με την ίδια τετμημένη Αυτό σημαίνει ότι κάθε κατακόρυφη ευθεία έχει με τη γραφική παράσταση της το πολύ ένα κοινό σημείο Σχ 7α ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα C

2 Έτσι, ο κύκλος δεν αποτελεί γραφική παράσταση συνάρτησης Σχ 7β y C y 7 C O Α a O β Όταν δίνεται η γραφική παράσταση μιας συνάρτησης, τότε : α Το πεδίο ορισμού της είναι το σύνολο Α των τετμημένων των σημείων της β Το σύνολο τιμών της είναι το σύνολο A των τεταγμένων των σημείων της C γ Η τιμή της στο A είναι η τεταγμένη του σημείου τομής της ευθείας και της Σχ 8 C C C y y y = 8 C Α C C A, O Α α O β O γ Όταν δίνεται η γραφική παράσταση C, μιας συνάρτησης μπορούμε, επίσης, να σχεδιάσουμε και τις γραφικές παραστάσεις των συναρτήσεων και α Η γραφική παράστασης της συνάρτησης είναι συμμετρική, ως προς τον άξονα, της γραφικής παράστασης της, γιατί αποτελείται από τα σημεία M, που είναι συμμετρικά των M,, ως προς τον άξονα Σχ 9 y O Μ, Μ, 9 y= y= β Η γραφική παράσταση της αποτελείται από τα τμήματα της C που βρίσκονται πάνω από τον άξονα και από τα συμμετρικά, ως προς τον άξονα, των τμημάτων της C που βρίσκονται κάτω από τον άξονα αυτόν Σχ y y= O y= γ Η γραφική παράσταση της συνάρτησης y είναι συμμετρική ως προς τον άξονα y y της γραφικής παράστασης της συνάρτησης y ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα

3 Να χαράξετε τις γραφικές παραστάσεις των βασικών συναρτήσεων α α β β α, α γ α, α δ α, α ε, g Απάντηση : Οι γραφικές παραστάσεις φαίνονται παρακάτω : α Η πολυωνυμική συνάρτηση y y y O O O a> a< a= βη πολυωνυμική συνάρτηση, y y O α> O α< γ Η πολυωνυμική συνάρτηση, y y O O α> α< δ Η ρητή συνάρτηση, y y 4 O O α> α< ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα

4 ε Οι συναρτήσεις,, g, y y y y O O 4 Να χαράξετε τις γραφικές παραστάσεις των παρακάτω συναρτήσεων : α,, β α, α γ log, α Απάντηση : Οι γραφικές παραστάσεις φαίνονται παρακάτω : α Οι τριγωνικές συναρτήσεις :,, y α 6 O π π y y=ημ α O π π y y=συν β π/ O π/ π/ y=εφ γ Υπενθυμίζουμε ότι, οι συναρτήσεις και είναι περιοδικές με περίοδο, ενώ η συνάρτηση είναι περιοδική με περίοδο β Η εκθετική συνάρτηση, y y 7 α O α O α> α <α< β ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 4

5 Ιδιότητες : Υπενθυμίζουμε ότι: Αν α, τότε: Αν α, τότε: γ Η λογαριθμική συνάρτηση log, α α y y 8 O α O α Ιδιότητες : α> α <α< β log y y α α log και α log α α α log α και log α α 4 log log log α α α 6 log log log α α α log κlog k α α 7Αν, τότε: log log, ενώ αν, log log α α α lnα lnα 8 α, αφού α α α α Πότε δύο συναρτήσεις,g λέγονται ίσες ; Απάντηση : 7, 8 ΟΜΟΓ, Β, 6 Δύο συναρτήσεις και g λέγονται ίσες όταν: έχουν το ίδιο πεδίο ορισμού Α και για κάθε Σχόλια : ισχύει g Έστω οι συναρτήσεις : και g : και ένα υποσύνολο του Αν για κάθε είναι g, τότε λέμε ότι οι συναρτήσεις και g είναι ίσες στο σύνολο Γ Για να εξετάσουμε αν δυο συναρτήσεις, g είναι ίσες, πρέπει πρώτα να εξετάσουμε αν έχουν το ίδιο πεδίο ορισμού Α και ύστερα να ελέγξουμε αν g για κάθε Οι ίσες συναρτήσεις έχουν την ίδια γραφική παράσταση Είναι λάθος να πούμε ότι «δυο συναρτήσεις λέγονται ίσες, αν έχουν το ίδιο πεδίο ορισμού 4 και τον ίδιο τύπο» Πχ οι συναρτήσεις και g,, είναι ίσες, χωρίς να έχουν τον ίδιο τύπο ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα

6 6 Πώς ορίζονται οι πράξεις της πρόσθεσης, αφαίρεσης, γινομένου και πηλίκου δύο συναρτήσεων,g ; Απάντηση : Ορίζουμε ως άθροισμα g, διαφορά - g, γινόμενο g και πηλίκο δύο συναρτήσεων, g τις συναρτήσεις με τύπους : g g, g g, g g, Το πεδίο ορισμού των g, g και g είναι η τομή AB των πεδίων ορισμού Α και Β των συναρτήσεων και g αντιστοίχως, ενώ το πεδίο ορισμού της είναι το AB, εξαιρουμένων των τιμών του που μηδενίζουν τον παρονομαστή g, δηλαδή το σύνολο : και, με g } { A B g g g g 7 Τι λέμε σύνθεση της συνάρτησης με τη συνάρτηση g ; Απάντηση : Αν, g είναι δύο συναρτήσεις με πεδίο ορισμού Α, Β αντιστοίχως, τότε ονομάζουμε σύνθεση της με την g, και τη συμβολίζουμε με g, τη συνάρτηση με τύπο go g A A B gb 4 g g g A Σχόλια : α Το πεδίο ορισμού της g αποτελείται από όλα τα στοιχεία του πεδίου ορισμού της για τα οποία το ανήκει στο πεδίο ορισμού της g Δηλαδή είναι το σύνολο A { A B} Είναι φανερό ότι η go ορίζεται,αν A, δηλαδή αν A B β Γενικά, αν, g είναι δύο συναρτήσεις και ορίζονται οι go και og, τότε αυτές δεν είναι υποχρεωτικά ίσες Αν, g, h είναι τρεις συναρτήσεις και ορίζεται η hogo, τότε ορίζεται και η hogo και ισχύει hogo hogo Τη συνάρτηση αυτή τη λέμε σύνθεση των, g και h και τη συμβολίζουμε με hogo Η σύνθεση συναρτήσεων γενικεύεται και για περισσότερες από τρεις συναρτήσεις ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 6

7 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ : ΕΥΡΕΣΗ ΠΕΔΙΟΥ ΟΡΙΣΜΟΥ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ P Q Q v P P lnp Q P P P P P, P P, ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ : Άσκηση σελ 4 σχολικό βιβλίο Α ΟΜΑΔΑΣ Ποιο είναι το πεδίο ορισμού των παρακάτω συναρτήσεων : i ii iii ln iv v vi 6 ln Λύση : i Πρέπει : & Άρα D, ii Πρέπει : [, ] Άρα D [, ] iii Πρέπει : και Έχω Άρα επειδή θέλω [, ] Από & D [,, ] iv Πρέπει : Άρα D, v Πρέπει : [, Άρα D [, ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 7

8 vi Πρέπει :, είναι Άρα επειδή θέλω,, Συναληθεύοντας τους παραπάνω περιορισμούς έχω :, Όμως άρα ή Για είναι Για είναι Άρα,,, D ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΛΥΣΗ: Να βρεθεί το πεδίο ορισμού των παρακάτω συναρτήσεων : i 4 ii 6 iii iv 8 v vi vii viii 9 i 6 i ii ln ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 8

9 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 9 Να βρεθεί το πεδίο ορισμού των παρακάτω συναρτήσεων : i ln ii ln iii ln4 iv ln v ln vi 4 vii viii 7 i Να βρεθεί το πεδίο ορισμού των παρακάτω συναρτήσεων : i ii ln 6 iii iv 9 v vi ln Να βρεθεί το πεδίο ορισμού των παρακάτω συναρτήσεων : i 4 ii 4 iii ln iv ln ln v ln 6 vi 4 ln

10 vii viii i i ii iii iv ln4 6 ln 9 7 ln ln ln ln ln 7 6 Να βρεθεί το πεδίο ορισμού της συνάρτησης ln 7 Να βρεθεί το πεδίο ορισμού της συνάρτησης ln 4, 8 Δίνεται η συνάρτηση :, i Να βρείτε το πεδίο ορισμού της ii Να βρείτε τους αριθμούς α,β iii Να βρείτε τις τιμές iv Να λύσετε την εξίσωση και 6 για την οποία ισχύει : 4 8 και, 6 9 Δίνεται η συνάρτηση :, 7 4 i Να βρείτε το πεδίο ορισμού της ii Να βρείτε τους αριθμούς α,β iii Να βρείτε τις τιμές και iv Να λύσετε την εξίσωση για την οποία ισχύει : και, Δίνεται η συνάρτηση, i Να βρείτε το πεδίο ορισμού της ii Να υπολογίσετε το α ώστε ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα

11 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ : ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΥΠΟΥ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ Σύρμα μήκους cm κόβεται σε δύο κομμάτια με μήκη cm και cm Με το πρώτο κομμάτι σχηματίζουμε τετράγωνο και με το δεύτερο ισόπλευρο τρίγωνο Να βρείτε το άθροισμα των εμβαδών των δύο σχημάτων ως συνάρτηση του Να προσδιορίσετε τη συνάρτηση της οποίας η γραφική παράσταση είναι: i y ii y iii y O O O 4 Ένα κουτί κυλινδρικού σχήματος έχει ακτίνα βάσης cm και όγκο 68 cm Το υλικό των βάσεων κοστίζει 4 ανά cm, ενώ το υλικό της κυλινδρικής επιφάνειας, ανά cm Να εκφράσετε το συνολικό κόστος ως συνάρτηση του Πόσο κοστίζει ένα κουτί με ακτίνα βάσης cm, και ύψος 8 cm; 4 Στο διπλανό σχήμα είναι, και Να εκφράσετε το εμβαδόν του γραμμοσκιασμένου χωρίου ως συνάρτηση του, όταν το Μ διαγράφει το ευθύγραμμο τμήμα ΑΓ Ν Ε Δ Ένα ορθογώνιο ΚΛΜΝ ύψους cm είναι εγγεγραμμένο σε ένα τρίγωνο ΑΒΓ βάσης BΓ cm και ύψους ΑΔ cm Να εκφράσετε το εμβαδό Ε και την περίμετρο Ρ του ορθογωνίου ως συνάρτηση του A M B A N Ε Μ B K Δ Λ Γ Γ 6 Οι πολεοδόμοι μιας πόλης εκτιμούν ότι, όταν ο πληθυσμός Ρ της πόλης είναι εκατοντάδες χιλιάδες άτομα, θα υπάρχουν στην πόλη N χιλιάδες αυτοκίνητα Έρευνες δείχνουν ότι σε t έτη από σήμερα ο πληθυσμός της πόλης θα είναι t 4 εκατοντάδες χιλιάδες άτομα i Να εκφράσετε τον αριθμό Ν των αυτοκινήτων της πόλης ως συνάρτηση του t ii Πότε θα υπάρχουν στην πόλη χιλιάδες αυτοκίνητα ; 7 Έχουμε ένα σύρμα μήκους 8m, το οποίο κόβουμε σε δύο τμήματα Με το ένα από αυτά, μήκους m, κατασκευάζουμε τετράγωνο και με το άλλο κύκλο Να αποδείξετε ότι το άθροισμα των εμβαδών των δύο σχημάτων σε τετραγωνικά μέτρα, συναρτήσει του, είναι ,,8 Θέμα Γ 8 6 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα

12 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ : ΠΡΑΞΕΙΣ ΜΕ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙΣ Θεωρούμε τις συναρτήσεις : και g : Αν είναι, τότε με πεδίο ορισμού το ορίζουμε τις συναρτήσεις : Άθροισμα, με D και τύπο g g Διαφορά, με με g D και τύπο g g g Γινόμενο, με D g και τύπο g g Τέλος με πεδίο ορισμού το σύνολο / g ορίζουμε τη συνάρτηση Πηλίκο, D g / g και τύπο g g ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ : 8 Αν και g ln, να βρείτε τις συναρτήσεις Λύση : Αρχικά πρέπει να βρούμε τα πεδία ορισμού των, g Για την πρέπει άρα D [, Για τη g ln πρέπει άρα D, D D D [, και g g ln g g D D D [, και g g ln g g D D D [, και g g ln g Για την g g g g, g, g,, g πρέπει επιπλέον g ln ln ln Άρα D D Dg / g, και g g g ln Το πεδίο ορισμού της είναι το σύνολο D D Δηλαδή και Άρα D D, ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΛΥΣΗ : και ο τύπος της είναι 9 Αν και g 4, να βρείτε τις συναρτήσεις g, g, g, g Αν ln και g ln, να βρείτε τις συναρτήσεις g, g, g, g ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα

13 Αν Αν ln ln και g, να βρείτε τις συναρτήσεις g, g, g, 4 4 g 4,, και g Να βρείτε τη συνάρτηση g,, Αν,, και, g, Να βρείτε τη συνάρτηση g 4 Δίνονται οι συναρτήσεις και g i Να βρείτε το πεδίο ορισμού και τον τύπο των συναρτήσεων ii Να λύσετε την εξίσωση g iii Να λύσετε την ανίσωση g, g, g, g ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 4 : ΓΡΑΦΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ Για τη γραφική παράσταση μιας συνάρτησης συμβ C ισχύουν τα παρακάτω : Για όλα τα σημεία, y που ανήκουν στη C ισχύει y Δηλ, Πιο συγκεκριμένα το σημείο, C, αν και μόνο αν Η C βρίσκεται πάνω από τον Η C βρίσκεται κάτω από τον Η C βρίσκεται πάνω από τη C g g Η C βρίσκεται κάτω από τη C g g ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΜΗΣ ΜΕ ΑΞΟΝΕΣ Η C τέμνει τον σε σημεία της της μορφής,, οπότε για να τα βρούμε λύνουμε την εξίσωση y Η C τέμνει τον y y σε σημεία της της μορφής, y, οπότε για να τα βρούμε, βάζουμε όπου το δηλ υπολογίζουμε το Για να βρούμε κοινά σημεία C και C g λύνουμε την εξίσωση g Κατακόρυφη Οριζόντια μετατόπιση καμπύλης : Αν γνωρίζουμε τη γραφική παράσταση μιας συνάρτησης, τότε η γραφική παράσταση της συνάρτησης : g c ή g c, c προκύπτει αν μετατοπίσουμε την C κατακόρυφα κατά c μονάδες προς τα πάνω ή προς τα κάτω αντίστοιχα g c ή g c, c προκύπτει αν μετατοπίσουμε την C οριζόντια κατά c μονάδες προς τα δεξιά ή προς τα αριστερά αντίστοιχα Η γραφική παράσταση της συνάρτησης y είναι συμμετρική ως προς τον άξονα y y της γραφικής παράστασης της συνάρτησης y ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα

14 ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ : Δίνεται η συνάρτηση : 4, με Αν η C διέρχεται από το σημείο,, να βρείτε : i τον αριθμό α ii τα σημεία τομής της C με τους άξονες iii τα σημεία όπου η C βρίσκεται κάτω από το άξονα iv τα σημεία τομής της C με την ευθεία y 4 v τη σχετική θέση των C και C h όπου Λύση : i 4, με Η h C διέρχεται από το σημείο, άρα 9 4, δηλ 4 ii Η C τέμνει τον για y 4 4 άρα στα σημεία,, Η C τέμνει τον y y για άρα 4 δηλ στο σημείο, 4 iii Η C βρίσκεται κάτω από το άξονα άρα 4 Είναι : Άρα επειδή θέλω 4, iv Για να βρω τα σημεία τομής της C με την ευθεία y 4 δηλ τη συνάρτηση g 4, θα λύσω την εξίσωση : y g ή, άρα στα σημεία,, και,, v Για να βρω τη σχετική θέση των C και C h, θεωρώ τη συνάρτηση : h 4, h H C τέμνει τη C h όταν : h ή δηλ στα σημεία :, ή,7, ή, 8 και ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 4

15 Η C είναι πάνω από τη C h, όταν : h ή δηλ,, 8 Η C είναι κάτω από τη C h, όταν : h ,, 6 Άσκηση σελ 4 σχολικό βιβλίο Α ΟΜΑΔΑΣ Για ποιες τιμές του η γραφική παράσταση της συνάρτησης βρίσκεται πάνω από τον άξονα όταν : i 4 ii iii Λύση : i Η C βρίσκεται πάνω από τον 4 Έχω 4, ή, Άρα επειδή θέλω 4 τότε,, ii Η C βρίσκεται πάνω από τον Έχω Άρα επειδή θέλω, iii Η C βρίσκεται πάνω από τον άρα, 7 Άσκηση σελ 4 σχολικό βιβλίο Α ΟΜΑΔΑΣ Για ποιες τιμές του η γραφική παράσταση της συνάρτησης βρίσκεται πάνω από τη γραφική παράσταση της g, όταν : i και g ii και g Λύση : iη C βρίσκεται πάνω από τη C g Έχω ή αδύνατη g ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα

16 Γινόμενο - + Άρα επειδή θέλω, iiη C βρίσκεται πάνω από τη Cg g Έχω, ή, Γινόμενο Άρα επειδή θέλω, 8 Στο ίδιο σύστημα συντεταγμένων να παραστήσετε γραφικά τις συναρτήσεις :, F, G Λύση : Οι γραφικές παραστάσεις των τριών συναρτήσεων φαίνονται στο παρακάτω σχήμα Τονίζουμε ότι : η γραφική παράσταση της συνάρτησης F προκύπτει αν μετατοπίσουμε, όλα τα σημεία της γραφικής παράστασης της συνάρτησης, κατά μονάδες προς τα αριστερά και μονάδα προς τα πάνω Ενώ η γραφική παράσταση της συνάρτησης G προκύπτει αν μετατοπίσουμε, όλα τα σημεία της γραφικής παράστασης της συνάρτησης, κατά μονάδες προς τα δεξιά και μονάδα προς τα κάτω ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 6

17 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΛΥΣΗ: 9 Να βρεθούν οι τιμές των,, ώστε η γραφική παράσταση της συνάρτησης να διέρχεται από τα σημεία Α-, και Β,7 Να βρεθούν οι τιμές των,,, ώστε η γραφική παράσταση της συνάρτησης να διέρχεται από τα σημεία Α,, Β-, και Γ-,- Να βρείτε τα σημεία τομής των γραφικών παραστάσεων των παρακάτω συναρτήσεων με τους άξονες i 9 ii iii,, iv Να βρεθεί για ποιες τιμές του, η C βρίσκεται πάνω από τον i 6 ii iii ln Να βρεθεί για ποιες τιμές του, η C βρίσκεται πάνω από την i 4 και g 4 ii και g iii 48 και g 4 Να παραστήσετε γραφικά τις παρακάτω συναρτήσεις και στη συνέχεια από τη γραφική παράσταση να βρείτε το σύνολο τιμών : i ii iii ln iv v vi ln C g ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 7

18 vii και g ln στο ίδιο σύστημα αξόνων Θέμα Β 9 viii i ln i ii ημ ημ, [,π] Δίνεται η συνάρτηση και η ευθεία : 6 y 4 i Να βρείτε τα κοινά σημεία της C και της ε ii Να βρείτε τη σχετική θέση των C και ε 6 Έστω ότι η συνάρτηση ln, για την οποία ισχύει ότι η C τέμνει τον άξονα στο σημείο και τον άξονα y y στο i Να βρείτε τα κ,λ ii Να βρείτε το σημείο της C που έχει τεταγμένη 7 Να παραστήσετε γραφικά τις συναρτήσεις : i ln ii 8 Στο παρακάτω σχήμα φαίνεται η γραφική παράσταση μιας συνάρτησης i Να βρείτε το πεδίο ορισμού και το σύνολο τιμών της ii Να βρείτε τις τιμές, και iii Να λύσετε την εξίσωση iv Να λύσετε την εξίσωση v Να λύσετε την ανίσωση vi Να βρείτε το πλήθος των λύσεων της εξίσωσης για τις διάφορες τιμές του ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 8

19 9 Στο παρακάτω σχήμα φαίνεται η γραφική παράσταση μιας συνάρτησης i Να βρείτε το πεδίο ορισμού και το σύνολο τιμών των, g ii Να βρείτε τις τιμές g και g iii Να λύσετε την εξίσωση g iv Να λύσετε την ανίσωση g v Να λύσετε την ανίσωση g 4 Δίνεται η συνάρτηση i Να βρείτε το πεδίο ορισμού της ii Τα σημεία τομής της C με τους άξονες iii Τις τιμές του για τις οποίες η C βρίσκεται πάνω από τον ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ : ΕΥΡΕΣΗ ΣΥΝΟΛΟΥ ΤΙΜΩΝ Έστω : μια συνάρτηση Για να βρούμε το σύνολο τιμών της : Βρίσκουμε το πεδίο ορισμού της Θέτουμε y και λύνουμε την εξίσωση y ως προς, βάζοντας κατάλληλους περιορισμούς για το y Η συναλήθευση των περιορισμών για το y μας δίνει το σύνολο τιμών της Αν ένας αριθμός α ανήκει στο σύνολο τιμών της, τότε η εξίσωση τουλάχιστον ρίζα έχει μια ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ : 4 Να βρεθεί το σύνολο τιμών της συνάρτησης : Λύση :, πρέπει άρα D Θέτω y y y y y y y y y y y y y y ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 9

20 y επίσης πρέπει : y y y y, y y y y ln ln ln, επίσης ln για κάθε y, y y y Τελικά από και ισχύει ότι πρέπει y,, άρα, ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΛΥΣΗ : 4 Να βρείτε το σύνολο τιμών των παρακάτω συναρτήσεων : i ii iii ln 4 Δίνεται η συνάρτηση Να βρείτε το σύνολο τιμών της και στη συνέχεια να αποδείξετε ότι η εξίσωση 6 έχει μια τουλάχιστον ρίζα 44 Δίνεται η συνάρτηση Να βρείτε το σύνολο τιμών της και στη συνέχεια να εξετάσετε αν η εξίσωση έχει ρίζα ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 6 : ΙΣΕΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙΣ Δυο συναρτήσεις λέγονται ίσες, όταν : ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ : 4 Άσκηση 7 σελ 46 σχολικό βιβλίο Α ΟΜΑΔΑΣ Να εξετάσετε σε ποιες από τις παρακάτω περιπτώσεις είναι g Στις περιπτώσεις που είναι g να προσδιορίσετε το ευρύτερο δυνατό υποσύνολο του στο οποίο να ισχύει g i ii έχουν το ίδιο πεδίο ορισμού Α, για κάθε ισχύει g και και g g iii και g Λύση : i πρέπει που ισχύει για κάθε, άρα D g πρέπει άρα D g [, Δηλ D Dg άρα και g Αν όμως [, τότε : επίσης : g άρα αν [, ισχύει g ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα

21 ii iii πρέπει και Άρα D g πρέπει Άρα D D D g Δηλ g g Άρα ισχύει g πρέπει [,, Άρα D [,, g πρέπει άρα D g [, Δηλ D Dg άρα και g Αν όμως [,, τότε : g Άρα αν [,, ισχύει g 4 46 Δίνονται οι συναρτήσεις και g 4 i Να εξετάσετε αν οι συναρτήσεις, g είναι ίσες ii Αν g να προσδιορίσετε το ευρύτερο δυνατό υποσύνολο του στο οποίο να ισχύει g iii Να γράψετε τη συνάρτηση g στη μορφή δύναμης Προσοχή : Για τη συνάρτηση h, ισχύει ότι : Αν, Λύση : i Για τη συνάρτηση ισχύει ότι :, δηλαδή, Για τη συνάρτηση g ισχύει ότι : 4, δηλαδή g Επειδή άρα και g g 4 ii Αν όμως [, τότε : g iii Είναι : Αν,,, 4 4 4, g 4, 4 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα

22 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΛΥΣΗ: 47 Να εξεταστεί αν οι συναρτήσεις, g είναι ίσες Αν δεν είναι να βρεθεί το ευρύτερο υποσύνολο Γ του R στο οποίο =g i και g ii iii ln και g ln 4 και g iv, v g και 8 και h 4 g ln 48 Να αποδειχθεί η ισότητα των παρακάτω συναρτήσεων : 4 i και g ii ln και g ln ln 49 Δίνονται οι συναρτήσεις, g : για τις οποίες ισχύει : g 8 4 g για κάθε Να δείξετε ότι g ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 7 : ΣΥΝΘΕΣΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΩΝ Για να προσδιορίσουμε την o g δηλ την g Βρίσκω το D και D g Για να ορίζεται η o g g πρέπει Για να βρω τον τύπο της o g δηλ της g g Ομοίως ορίζεται και g o D g και g D πάω στην και βάζω όπου το ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ : Άσκηση σελ 46 σχολικό βιβλίο Α ΟΜΑΔΑΣ Δίνονται οι συναρτήσεις και g Να προσδιορίσετε τις συναρτήσεις g o και o g Λύση : g o D, D [, g Για να ορίζεται η g g D o πρέπει : D g [, ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα

23 * D g o ] [,, ] [, *, έχω Άρα ] [, D o και g o g g o g D, D [, g Dg [, Για να ορίζεται η o g g πρέπει : g D [, D og [, και o g g Δίνονται οι συναρτήσεις ln και Θέμα Β 7 Λύση : ln με, και g g g πρέπει : Για να ορίζεται η g Να προσδιορίσετε τη συνάρτηση o g με g Δηλ g, g, g g ln με, ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΛΥΣΗ: Να ορίσετε τη συνάρτηση o g στις παρακάτω περιπτώσεις : i και g 4 ii 8 και g Αν και g 9 να βρείτε τη συνάρτηση g o g 4 Αν ln και g να βρεθούν οι συναρτήσεις g o και o g ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα

24 Αν ln και g να βρεθούν οι συναρτήσεις : i ii g 6 Να ορίσετε τη συνάρτηση g o στις παρακάτω περιπτώσεις : i και g ii και g, 4 iii και, 4 8, g 4, 6 7 Δίνεται η συνάρτηση :,] Να βρεθεί το πεδίο ορισμού της συνάρτησης : g ln 8 Αν και g να βρεθούν οι συναρτήσεις g o, o g και o 9 Δίνονται οι συναρτήσεις και g Να λυθεί g o o o g o g 6 Δίνονται οι συναρτήσεις και g α Για ποια τιμή του α ισχύει og go 6 Δίνονται οι συναρτήσεις : α β, α με αποδείξετε ότι : i, για κάθε {α} και ii g g, για κάθε [,] β α και g Να 6 Να εκφράσετε τη συνάρτηση ως σύνθεση δύο ή περισσοτέρων συναρτήσεων, αν : i ημ ii ημ iii ln iv ημ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 4

25 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 8 : ΑΠΟΣΥΝΘΕΣΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΩΝ Α Όταν γνωρίζουμε τις συναρτήσεις o g και g, τότε για να βρούμε τη συνάρτηση εργαζόμαστε ως εξής : Θέτουμε g u Λύνουμε την παραπάνω σχέση ως προς g Αντικαθιστούμε το που βρήκαμε στον τύπο Β Όταν γνωρίζουμε τις συναρτήσεις o g και, τότε για να βρούμε τη συνάρτηση g εργαζόμαστε ως εξής : Θέτουμε όπου το g στον τύπο της Έχουμε τη συνάρτηση g με δυο μορφές μια αυτή που βρήκαμε και μια από τα δεδομένα Εξισώνουμε τις δυο αυτές μορφές και βρίσκουμε τη g Αν η σύνθετη συνάρτηση και η συνάρτηση που μου δίνεται ξεκινούν με διαφορετικό γράμμα, κάνω το Α, αν ξεκινούν με το ίδιο κάνω το Β ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ : 6 Άσκηση 6 σελ 48 σχολικό βιβλίο Β ΟΜΑΔΑΣ Να βρείτε συνάρτηση τέτοια, ώστε να ισχύει : i o g και g ii iii o g και g o και g g Λύση : i Α Θέτω g u u u o g g u u u u u u u u u άρα ii Α Θέτω g u u u, με u u o g g u u,, δηλαδή iii Β g o g Δυο τέτοιες συναρτήσεις είναι πχ ή ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΛΥΣΗ: 64 Να βρείτε τον τύπο της συνάρτησης, αν : i o g 4 6 και g ii o g και g iii g o 4 και g iv g o 9 και g ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα

26 6 Δίνεται συνάρτηση : για την οποία ισχύει : 4 4 για κάθε Να βρείτε τον τύπο της 66 Δίνεται συνάρτηση : για την οποία ισχύει : 9 για κάθε Να βρείτε τον τύπο της 67 Δίνεται συνάρτηση : για την οποία ισχύει : ln ln για κάθε Να βρείτε τον τύπο της 68 Δίνεται συνάρτηση : για την οποία ισχύει : ln για κάθε Να βρείτε τον τύπο της 69 Να βρείτε τον τύπο της συνάρτησης g, αν : i o g 6 και ii g o 4 4 και 7 Δίνονται οι συναρτήσεις, g : με g και g o 6 Να βρείτε : i τη συνάρτηση, ii τις τιμές του για τις οποίες η C βρίσκεται κάτω από τη C g 7 Δίνονται οι συναρτήσεις, g : με g και g o Να βρείτε : i τη συνάρτηση, ii τα σημεία τομής της C με τους άξονες ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 9 : ΑΡΤΙΕΣ ΠΕΡΙΤΤΕΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΕΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙΣ Για να δείξω ότι μια συνάρτηση : A λέγεται άρτια αν για A και A τότε ισχύει για κάθε A Ενώ λέγεται περιττή αν για A και A τότε ισχύει για κάθε A Τέλος η λέγεται περιοδική όταν υπάρχει με : T και T για κάθε A Προσοχή : Μια συνάρτηση μπορεί να μην είναι ούτε άρτια ούτε περιττή Αν μια συνάρτηση είναι άρτια, τότε η C είναι συμμετρική ως προς τον άξονα y y και αντίστροφα Αν η είναι περιττή τότε η C είναι συμμετρική ως προς την αρχή των αξόνων Για να είναι μια συνάρτηση άρτια ή περιττή, πρέπει οπωσδήποτε το πεδίο ορισμού να είναι σύνολο συμμετρικό ως προς το, δηλαδή να ισχύει, D για κάθε D ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ : ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 6

27 7 Να αποδείξετε ότι οι παρακάτω συναρτήσεις είναι περιττές : i ln ii ln Λύση : i Πρέπει : ος τρόπος : Αν, τότε : που ισχύει Αν, τότε η προφανώς ισχύει Οπότε η ανισότητα ισχύει, για κάθε Τελικά ος τρόπος : Για κάθε ισχύει : Τελικά Άρα για κάθε συμμετρικό ως προς το, δηλ για κάθε και Επίσης : ln ln ln ln ln ln ln ln ln Άρα η είναι περιττή ii Πρέπει : *, * Άρα επειδή θέλω τότε, Τελικά, συμμετρικό ως προς το, δηλ για κάθε και Επίσης : ln ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΛΥΣΗ: ln ln Άρα η είναι περιττή 7 Να εξετάσετε ποιες από τις παρακάτω συναρτήσεις είναι άρτιες και ποιες περιττές : i ii ln iii 4 4 iv v όταν [, vi ln 4 vii ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 7

28 74 Δίνονται οι συναρτήσεις ln και g διέρχεται από το σημείο Α-,-4 i Να βρείτε τον αριθμό α ii Να ορίσετε τη o g iii Να αποδείξετε ότι η o g είναι περιττή, με Η γραφική παράσταση της g 7 Δίνεται η συνάρτηση ln Να αποδείξετε ότι : i Η έχει πεδίο ορισμού το το Α=R ii Η είναι περιττή iii Η C έχει με τον μόνο ένα κοινό σημείο 76 **Αν, g : είναι συνθέσιμες συναρτήσεις τότε : i Να δείξετε ότι αν η g είναι άρτια, τότε και η g είναι άρτια ii Να δείξετε ότι αν η, g είναι περιττές, τότε και η o g είναι περιττή iii Να δείξετε ότι αν η είναι άρτια και η g είναι περιττή, τότε και η o g είναι άρτια ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ : ΣΥΝΑΡΤΗΣΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ Σε κάποιες ασκήσεις δεν μας δίνεται ο τύπος της συνάρτησης, αλλά κάποια σχέση ή γενική ιδιότητα που έχουν οι τιμές της Πχ y y y για κάθε Επειδή η σχέση ισχύει για κάθε τιμή των,y, συνήθως επιλέγουμε κατάλληλες τιμές που μας βολεύουν όπως : =y=, ή =y= ή =y ή = ή y=- κλπ Αν προκύψει σχέση της μορφής g είναι λάθος να συμπεράνω ότι : ή g για κάθε Για παράδειγμα έστω οι συναρτήσεις ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ : ΣΥΧΝΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 77 Μια συνάρτηση : έχει την ιδιότητα : 4 για κάθε Να βρεθεί ο τύπος της Λύση : 4 Στην έστω y y και έχω y [ y ] y 4 y y y y y 4y 4 y y y y 8 ή 8, και g, Έχουμε λοιπόν ότι : g Για να αποδείξουμε ότι δεν υπάρχει συνάρτηση που να ικανοποιεί κάποια ιδιότητα, υποθέτουμε ότι υπάρχει τέτοια συνάρτηση και με κατάλληλη επιλογή τιμών για τις μεταβλητές οδηγούμε σε άτοπο ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 8

29 Επίσης στην έστω y y και έχω : y [ y] y 4 y y y 4 4y y 84y y y y 8y 7 ή 8 7 Τις και τις κάνω σύστημα και έχω : προσθέτω κατά μέλη και έχω :, ΣΥΧΝΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 78 Μια συνάρτηση : έχει την ιδιότητα : 6 για κάθε Να δείξετε ότι η εξίσωση έχει δυο τουλάχιστον ρίζες Λύση : [Είναι 6 6 ή ] Η σχέση 6 για : γίνεται 4 6, άρα η είναι ρίζα της εξίσωσης γίνεται 9 6, άρα η είναι ρίζα της εξίσωσης Οπότε η εξίσωση έχει δυο τουλάχιστον ρίζες ΣΥΧΝΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 79 Έστω συνάρτηση :, Να δείξετε ότι, Λύση : Στη σχέση, θέτω όπου το και έχω : για την οποία ισχύει :, για κάθε ΣΥΧΝΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 4 8 Μια συνάρτηση :, για την οποία ισχύει : y y για κάθε, y Να δείξετε ότι : i ii y για κάθε y y iii y για κάθε, y y Λύση : i Στη σχέση, θέτω y και έχουμε : ii Στη σχέση, θέτω και έχουμε : y ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 9

30 y y y y y y y y iii Έχουμε : ii y y y y ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΛΥΣΗ: 8 Μια συνάρτηση : έχει την ιδιότητα : για κάθε i Να αποδειχθεί ότι 7 ii Να αποδειχθεί ότι iii Να βρεθεί ο τύπος της 4 8 Έστω η συνάρτηση : για την οποία ισχύει 8, για κάθε Να αποδείξετε ότι η εξίσωση έχει δυο τουλάχιστον ρίζες 8 Έστω η συνάρτηση : για την οποία ισχύει, για κάθε Να αποδείξετε ότι η γραφική παράσταση της τέμνει τον άξονα σε δυο τουλάχιστον σημεία 84 Έστω μια συνάρτηση : για την οποία ισχύει, για κάθε i Να δείξετε ότι, ii Να δείξετε ότι η εξίσωση έχει μια τουλάχιστον ρίζα 8 Έστω μια συνάρτηση : για την οποία ισχύει, για κάθε i Να δείξετε ότι, ii Να δείξετε ότι η C τέμνει την ευθεία y= σε ένα τουλάχιστον σημείο 86 **Μια συνάρτηση : έχει την ιδιότητα : y y για κάθε, y Να δείξετε ότι : i ii Η είναι περιττή iii y y για κάθε, y 87 ** Δίνεται η συνάρτηση : η οποία για κάθε ικανοποιεί τη σχέση : i Να δείξετε ότι ii Να βρείτε την iii Να κάνετε τη γραφική παράσταση της iv Να βρείτε το σύνολο τιμών της 88 **Μια συνάρτηση : έχει την ιδιότητα : 6 για κάθε Να δείξετε ότι η είναι περιττή και στη συνεχεία να βρείτε τον τύπο της ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα

31 ΜΟΝΟΤΟΝΕΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙΣ - ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ 8 Πότε μια συνάρτηση λέγεται γνησίως αύξουσα και πότε γνησίως φθίνουσα σε ένα διάστημα Δ του πεδίου ορισμού της ; Απάντηση : 7 ΟΜΟΓ, 7 ΕΣΠ, ΕΣΠ, Η συνάρτηση λέγεται γνησίως αύξουσα σ ένα δ ι ά σ τ η μ α Δ του πεδίου ορισμού της, όταν για οποιαδήποτε, Δ με ισχύει: Η συνάρτηση λέγεται γνησίως φθίνουσα σ ένα δ ι ά σ τ η μ α Δ του πεδίου ορισμού της, όταν για οποιαδήποτε, Δ με ισχύει: Αν μια συνάρτηση είναι γνησίως αύξουσα ή γνησίως φθίνουσα σ ένα διάστημα Δ του πεδίου ορισμού της, τότε λέμε ότι η είναι γνησίως μονότονη στο Δ Στην περίπτωση που το πεδίο ορισμού της είναι ένα διάστημα Δ και η είναι γνησίως μονότονη σ αυτό, τότε θα λέμε, απλώς, ότι η είναι γνησίως μονότονη αύξουσα σ ένα διάστημα Δ, όταν για οποιαδήποτε, Δ με ισχύει φθίνουσα σ ένα διάστημα Δ, όταν για οποιαδήποτε, Δ με ισχύει 9 Πότε μια συνάρτηση με πεδίο ορισμού A λέμε ότι παρουσιάζει στο A ολικό o μέγιστο και πότε ολικό ελάχιστο ; Απάντηση : 4 ΟΜΟΓ, Β, 4 ΕΣΠ Μια συνάρτηση με πεδίο ορισμού Α θα λέμε ότι: Παρουσιάζει στο A ολικό μέγιστο, το, όταν για κάθε A Παρουσιάζει στο A ολικό ελάχιστο, το, όταν για κάθε A Κάποιες συναρτήσεις παρουσιάζουν μόνο μέγιστο, άλλες μόνο ελάχιστο, άλλες και μέγιστο και ελάχιστο και άλλες ούτε μέγιστο ούτε ελάχιστο Το ολικό μέγιστο και το ολικό ελάχιστο μιας συνάρτησης λέγονται ολικά ακρότατα της Πότε μια συνάρτηση με πεδίο ορισμού A λέγεται ; Απάντηση : ΟΜΟΓ, Β, ΟΜΟΓ, Β Μια συνάρτηση :A R λέγεται συνάρτηση, όταν για οποιαδήποτε, A ισχύει η συνεπαγωγή: Αν, τότε Σχόλια : α Μια συνάρτηση :A R είναι συνάρτηση, αν και μόνο αν για οποιαδήποτε, A ισχύει η συνεπαγωγή: αν, τότε β Από τον ορισμό προκύπτει ότι μια συνάρτηση είναι, αν και μόνο αν: Για κάθε στοιχείο y του συνόλου τιμών της η εξίσωση y έχει ακριβώς μια λύση ως προς Δεν υπάρχουν σημεία της γραφικής της παράστασης με την ίδια τεταγμένη Αυτό σημαίνει ότι κάθε οριζόντια ευθεία τέμνει τη γραφική παράσταση της το πολύ σε ένα σημείο ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα

32 Αν μια συνάρτηση είναι γνησίως μονότονη, τότε είναι συνάρτηση αντίστροφο γενικά δεν ισχύει Υπάρχουν δηλαδή συναρτήσεις που είναι είναι γνησίως μονότονες " " Το αλλά δεν Παράδειγμα Πανελλήνιες 8 Η συνάρτηση η συνάρτηση Σχ 4είναι, αλλά δεν είναι γνησίως μονότονη, g, y 4 y=g O Παρατηρήσεις : Αν γνωρίζουμε ότι μια συνάρτηση είναι - τότε : Την ισοδυναμία αυτή τη χρησιμοποιούμε για επίλυση εξισώσεων Επίσης ισχύει : Για να αποδείξουμε ότι μια συνάρτηση είναι - αρκεί : Αν η δεν είναι -, τότε υπάρχουν, τω και ί όμως ί ό ί ό όμως ό ό ίa Πότε μια συνάρτηση με πεδίο ορισμού A αντιστρέφεται και πώς ; 9 Απάντηση : Μια συνάρτηση :AR αντιστρέφεται, αν και μόνο αν είναι Η αντίστροφη συνάρτηση της που συμβολίζεται με ορίζεται από τη σχέση : y y Σχόλια : α Ισχύει ότι :, A και y y, y A β Η αντίστροφη της έχει πεδίο ορισμού το σύνολο τιμών A της, και σύνολο τιμών το πεδίο ορισμού Α της Για παράδειγμα, έστω η εκθετική συνάρτηση Όπως είναι γνωστό η συνάρτηση αυτή είναι με πεδίο ορισμού το και σύνολο τιμών το, Επομένως ορίζεται η αντίστροφη συνάρτηση της Η συνάρτηση αυτή, σύμφωνα με όσα είπαμε προηγουμένως, έχει πεδίο ορισμού το, έχει σύνολο τιμών το και ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα

33 αντιστοιχίζει κάθε y, στο μοναδικό για το οποίο ισχύει y Επειδή όμως y log y θα είναι y log y Επομένως, η αντίστροφη της εκθετικής συνάρτησης,, είναι η λογαριθμική συνάρτηση g log Συνεπώς α logα log και α,, α, γ Οι γραφικές παραστάσεις C και C των συναρτήσεων και είναι συμμετρικές ως προς την ευθεία y που διχοτομεί τις γωνίες Oy και Oy Απόδειξη : y Ας πάρουμε μια συνάρτηση και ας θεωρήσουμε τις Mα,β 7 γραφικές παραστάσεις C και C των και της στο ίδιο σύστημα αξόνων Σχ7 Επειδή y y, M β,α αν ένα σημείο, ανήκει στη γραφική παράσταση C C της, τότε το σημείο, θα ανήκει στη γραφική O παράσταση C της και αντιστρόφως Τα σημεία, όμως, C αυτά είναι συμμετρικά ως προς την ευθεία που διχοτομεί τις γωνίες Oy και Oy y= Παρατηρήσεις : : : έ, Αν γνησίως μονότονη στο διάστημα Δ, τότε η είναι γνησίως μονότονη με το ίδιο είδος μονοτονίας : πχ αν τότε έστω, y D με y, τότε : y y y y y y άρα στο D ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Α : ΜΕΛΕΤΗ ΜΟΝΟΤΟΝΙΑΣ ΑΠΟ ΣΧΗΜΑ ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ : 77 Να βρείτε τη μονοτονία της συνάρτησης της οποίας η γραφική παράσταση φαίνεται στο παρακάτω σχήμα ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα

34 Λύση : Όπως προκύπτει από το παραπάνω σχήμα, η συνάρτηση είναι : γνησίως αύξουσα στο διάστημα [, ] γνησίως φθίνουσα στο διάστημα [,] γνησίως αύξουσα στο διάστημα [,] ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Β : ΜΕΛΕΤΗ ΜΟΝΟΤΟΝΙΑΣ ΜΕ ΟΡΙΣΜΟ Για να βρούμε τη μονοτονία μιας συνάρτησης σε ένα διάστημα Δ του πεδίου ορισμού της ακολουθούμε τα εξής βήματα : Θεωρούμε δύο οποιαδήποτε σημεία, με Με κατάλληλες πράξεις κατασκευάζουμε την ανισότητα μεταξύ των και Αν καταλήξουμε στην ανισότητα, τότε η είναι γνησίως αύξουσα στο Δ Αν καταλήξουμε στην ανισότητα, τότε η είναι γνησίως φθίνουσα στο Δ Χρήσιμες είναι οι παρακάτω ιδιότητες της διάταξης : i ii Αν τότε iii Αν τότε iv Αν και, τότε προσθέτω κατά μέλη της και και έχω : Προσοχή : δεν γίνεται να προσθέσω κατά μέλη ανισότητες που έχουν διαφορετική φορά v Αν,,, θετικοί αριθμοί τότε αν και, τότε πολλαπλασιάζω κατά μέλη της και και έχω : Προσοχή : δεν γίνεται να πολλαπλασιάσω κατά μέλη ανισότητες που έχουν διαφορετική φορά Αν vi, είναι θετικοί αριθμοί και ν φυσικός διαφορετικός του μηδέν, τότε ισχύει :, ό Προσοχή : αν, αρνητικοί τότε :, ά vii Αν,, τότε viii Αν οι αριθμοί α και β είναι ομόσημοι, τότε ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 4

35 ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ : 78 Να βρείτε τη μονοτονία των παρακάτω συναρτήσεων : i 4 7 ii 4 7 Λύση : i 4 7, Δεν υπάρχει κάποιος περιορισμός για το άρα D Έστω, D με, τότε έχουμε : άρα η είναι γνησίως αύξουσα στο D ii 4 7, Δεν υπάρχει κάποιος περιορισμός για το άρα D Έστω, D με, τότε έχουμε : άρα η είναι γνησίως φθίνουσα στο D Γενικά γνωρίζουμε ότι η γραφική παράσταση της συνάρτησης είναι μια ευθεία Για τη μονοτονία της συνάρτησης αυτής ισχύει ότι : Αν η είναι γνησίως αύξουσα στο Αν η είναι γνησίως φθίνουσα στο Αν η είναι σταθερή στο 79 Άσκηση σελ 6 σχολικό βιβλίο Α ΟΜΑΔΑΣ Να βρείτε ποιες από τις παρακάτω συναρτήσεις είναι γνησίως αύξουσες και ποιες γνησίως φθίνουσες; i ii ln iii iv, Λύση : i Πρέπει : Άρα D, ] Έστω, D, ], με άρα η είναι γνησίως φθίνουσα στο D, ] ii Πρέπει : Άρα D, Έστω, D,, με ln ln ln ln ln ln άρα η είναι γνησίως αύξουσα στο D, iii D, Έστω, D, με άρα η είναι γνησίως φθίνουσα στο D ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα

36 iv D, ], Έστω, D, ], με ή,,& Όταν υψώνω στο τετράγωνο αρνητικούς αριθμούς, αλλάζει η φορά της ανίσωσης άρα η είναι γνησίως φθίνουσα στο D,] ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΛΥΣΗ: 8 Να εξετάσετε ως προς τη μονοτονία τις παρακάτω συναρτήσεις : i 6 ii iii 6 iv v vi vii ln viii i 6 i ii iii iv 8 Να εξετάσετε ως προς τη μονοτονία τις συναρτήσεις : i στο διάστημα, ii, στο, 8 Να βρείτε για ποιες τιμές του η συνάρτηση : 8 γνησίως φθίνουσα και η συνάρτηση g 9 είναι είναι γνησίως αύξουσα 8 ** Δίνονται οι συναρτήσεις, g : Να αποδείξετε ότι : i Αν οι,g είναι γνησίως αύξουσες, τότε και η συνάρτηση +g είναι γνησίως αύξουσα ii Αν οι,g είναι γνησίως φθίνουσες, τότε και η συνάρτηση +g είναι γνησίως φθίνουσα ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 6

37 84 ** Δίνονται οι συναρτήσεις, g : Να αποδείξετε ότι : i Αν η είναι γνησίως αύξουσα και η g είναι γνησίως φθίνουσα, τότε και η συνάρτηση -g είναι γνησίως αύξουσα ii Αν η είναι γνησίως αύξουσα και η g είναι γνησίως φθίνουσα, τότε και η συνάρτηση g- είναι γνησίως φθίνουσα 8 ** Δίνονται οι συναρτήσεις, g :, Αν η είναι γνησίως φθίνουσα και η g γνησίως αύξουσα, να αποδείξετε ότι η συνάρτηση είναι γνησίως φθίνουσα g 86 ** Δίνονται οι συναρτήσεις, g : Να αποδείξετε ότι : i Αν,g είναι γνησίως αύξουσες, τότε και η g είναι γνησίως αύξουσα ii Αν,g είναι γνησίως φθίνουσες, τότε και η g είναι γνησίως αύξουσα iii Αν η είναι γνησίως φθίνουσα και η g είναι γνησίως αύξουσα, τότε οι συναρτήσεις g και g είναι γνησίως φθίνουσες 87 Έστω δυο συναρτήσεις, g : Αν η είναι γνησίως αύξουσα, να μελετήσετε ως προς τη μονοτονία τη συνάρτηση g 88 Έστω η συνάρτηση : η οποία είναι γνησίως αύξουσα Να δείξετε ότι η συνάρτηση g είναι γνησίως αύξουσα 6 89 Δίνεται η συνάρτηση i Να βρείτε το πεδίο ορισμού της ii Αν η γραφική παράσταση της διέρχεται από το σημείο 4, να δείξετε ότι iii Να μελετήσετε την ως προς τη μονοτονία 9 **Δίνεται περιττή συνάρτηση : Αν η είναι γνησίως αύξουσα στο,, να αποδείξετε ότι είναι γνησίως αύξουσα και στο, 9 Να μελετήσετε ως προς τη μονοτονία τις επόμενες συναρτήσεις :,, i ii, ln,, iii, ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 7

38 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ : ΜΟΝΟΤΟΝΙΑ & ΕΠΙΛΥΣΗ ΕΞΙΣΩΣΕΩΝ Αν μια συνάρτηση είναι γνησίως μονότονη, τότε η ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ : 9 Να λυθεί η εξίσωση : ln Λύση : Έχω : ln, έστω ln Πρέπει,], δηλ D,] Έχω να λύσω την εξίσωση ln Με δοκιμές παρατηρώ ότι για έχω : ln Άρα η είναι ρίζα προφανής της εξίσωσης Για να δείξω ότι είναι και μοναδική, αρκεί να δείξω ότι η είναι γνησίως μονότονη Έστω, D,], με Επίσης : ln ln ln ln ln ln Προσθέτω κατά μέλη τις και και έχω : ln ln Άρα η είναι γνησίως φθίνουσα, άρα και η ρίζα της εξίσωσης είναι και μοναδική ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΛΥΣΗ: C τέμνει τον άξονα το πολύ μια φορά Αυτό σημαίνει ότι η εξίσωση, αλλά και κάθε εξίσωση της μορφής με, έχει το πολύ μια ρίζα Για να επιλύσουμε μια εξίσωση η οποία δεν λύνεται με κάποια γνωστή μέθοδο δουλεύουμε ως εξής : μεταφέρουμε όλους τους όρους στο ο μέλος θέτουμε το ο μέλος ως συνάρτηση οπότε η εξίσωση έχει τη μορφή ή βρίσκουμε με δοκιμές μια ρίζα προφανής της εξίσωσης ή 4 αποδεικνύουμε ότι η είναι γνησίως μονότονη, οπότε η εξίσωση ή έχει το πολύ μια ρίζα που είναι η προφανής 9 Να λυθούν οι εξισώσεις : i ln ii 8 iii ln iv v ln vi ln vii στο, 94 Δίνεται η συνάρτηση, με, της οποίας η γραφική παράσταση διέρχεται από το σημείο 6, i Να βρείτε το πεδίο ορισμού της και να δείξετε ότι 6 ii Να μελετήσετε την ως προς τη μονοτονία iii Να λύσετε την εξίσωση 6 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 8

39 8 9 Δίνεται η συνάρτηση i Να μελετήσετε την ως προς τη μονοτονία ii Να λύσετε την εξίσωση 8 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ : ΜΟΝΟΤΟΝΙΑ & ΕΠΙΛΥΣΗ ΑΝΙΣΩΣΗΣ ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ Για να επιλύσουμε μια ανίσωση η οποία δεν λύνεται με κάποια γνωστή μέθοδο δουλεύουμε ως εξής : μεταφέρουμε όλους τους όρους στο ο μέλος θέτουμε το ο μέλος ως συνάρτηση οπότε η ανίσωση έχει τη μορφή ή αποδεικνύουμε ότι η είναι γνησίως μονότονη 4 βρίσκουμε με δοκιμές μια ρίζα προφανής της εξίσωσης ή έτσι η ανίσωση γίνεται εκμεταλλευόμαστε τη μονοτονία της για να λύσουμε την ανίσωση που προέκυψε ΠΡΟΣΟΧΗ : Αν η είναι γνησίως αύξουσα τότε : και Αν η είναι γνησίως φθίνουσα τότε : και ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ : 96 Να λυθεί η ανίσωση : ln Λύση : Έχω : ln η ανίσωση ορίζεται για κάθε, Έστω h ln, με h,, έχω να λύσω την ανίσωση : h Παρατηρώ ότι h άρα η άρα η ανίσωση γίνεται : h h Αρκεί τώρα να βρω τη μονοτονία της h : Έστω, με : h ln ln ln ln 4 Προσθέτω κατά μέλη τις, και 4 και έχω : ln ln h h Άρα η h για κάθε,, οπότε h h ή, h 97 Δίνεται η συνάρτηση, αφού βρείτε τη μονοτονία της, να λύσετε την ανίσωση Λύση : Έχω : D, Έστω, D, με Επίσης : ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 9

40 Προσθέτω κατά μέλη τις και και έχω : Άρα η είναι γνησίως αύξουσα Οπότε Έχω Άρα επειδή θέλω 4, 4 98 Αν η συνάρτηση ln είναι γνησίως αύξουσα τότε να λυθεί η ανίσωση : ln 4 Λύση : 4 ln 6 4 ln ln ln 6 4 ln ln ln ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 4,, 99 Δίνεται η συνάρτηση με πεδίο ορισμού το, η οποία είναι γνησίως μονότονη και η γραφική της παράσταση διέρχεται από τα σημεία,6 και, i Να βρείτε το είδος της μονοτονίας της ii Να λύσετε την ανίσωση : 7 4 Λύση : i H C διέρχεται από το σημείο,6, άρα ισχύει 6 και η C διέρχεται από το σημείο,, άρα ισχύει Αν και τότε Επίσης 6 6 και Έχουμε δηλ με, επομένως η αποκλείεται να είναι γνησίως αύξουσα και επειδή είναι γνησίως μονότονη, θα είναι γνησίως φθίνουσα ii Δίνεται η συνάρτηση i Να εξετάσετε τη συνάρτηση ως προς τη μονοτονία ii Να βρείτε τις ρίζες και το πρόσημο της 7 iii Να βρείτε το πεδίο ορισμού των συναρτήσεων : g ln και iv Να δείξετε ότι για κάθε v Να δείξετε ότι : 7 για κάθε vi Να δείξετε ότι : 7 για κάθε vii Να δείξετε ότι : για κάθε viii Να δείξετε ότι : για κάθε, 6 4,4 h

41 Λύση : i, Έστω, D, με Επίσης : Προσθέτω κατά μέλη τις και και έχω : Άρα η είναι γνησίως φθίνουσα στο ii Ρίζες : Παρατηρούμε ότι :, άρα το είναι ρίζα της εξίσωσης : και επειδή η, είναι και μοναδική Πρόσημο : iii Για τη g ln πρέπει : και Για την ii h πρέπει : και, άρα iv Αν Αν Άρα σε κάθε περίπτωση : για κάθε v Για κάθε ισχύει ότι : ii, άρα g, h 7 7 Προσθέτοντας κατά μέλη τις και έχουμε : 7 vi Για κάθε έχουμε : Προσθέτοντας κατά μέλη τις και 4 έχουμε : 7 για κάθε vii Για κάθε, έχουμε : viii Για κάθε,, έχουμε : ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 4

42 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΛΥΣΗ : Δίνεται η συνάρτηση : ln i Να μελετήσετε την ως προς τη μονοτονία ii Να δείξετε ότι αν, τότε ln iii Να δείξετε ότι αν, τότε ln iv Να δείξετε ότι αν, και, τότε ln v Να δείξετε ότι για κάθε, vi Να λύσετε την ανίσωση : 7 vii Να λύσετε την ανίσωση : 6 ln 7 Δίνεται η συνάρτηση : ln i Να μελετήσετε την ως προς τη μονοτονία ii Να δείξετε ότι αν, τότε ln iii Να δείξετε ότι αν, και, τότε ln iv Να δείξετε ότι για κάθε, v Να δείξετε ότι για κάθε, vi Να δείξετε ότι για κάθε, Μια συνάρτηση : είναι γνησίως μονότονη με 8 4 i Να βρεθεί το είδος της μονοτονίας της ii Να λυθεί η ανίσωση 4 Μια συνάρτηση : είναι γνησίως μονότονη με 7 i Να βρεθεί το είδος της μονοτονίας της ii Να λυθεί η ανίσωση Να λυθούν οι ανισώσεις : i 9 ii iii ln 6 Δίνεται γνησίως μονότονη συνάρτηση :, της οποίας η γραφική παράσταση διέρχεται από τα σημεία Α, και Β-,7 i Να βρεθεί το είδος της μονοτονίας της 4 6 ii Να λυθεί η ανίσωση 7 Δίνονται οι συναρτήσεις, g : για τις οποίες ισχύει : g 4 για κάθε Επίσης η συνάρτηση είναι γνησίως φθίνουσα i Να μελετήσετε τη g ως προς τη μονοτονία ii Να λύσετε την ανίσωση : g ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 4

43 8 Δίνεται η συνάρτηση : 4 i Να μελετήσετε την ως προς τη μονοτονία ii Να λύσετε την ανίσωση : 4 iii 4 4 Να λύσετε την ανίσωση : 9 Δίνεται η συνάρτηση : i Να μελετήσετε την ως προς τη μονοτονία ii Να λύσετε την ανίσωση : 4 Έστω η συνάρτηση ln i Να μελετήσετε την ως προς τη μονοτονία ii Να λύσετε την ανίσωση : ln Δίνεται η συνάρτηση : i Να μελετήσετε την ως προς τη μονοτονία ii Να λύσετε τις ανισώσεις : α 4 β Δίνεται η συνάρτηση 8 i Να μελετήσετε την ως προς τη μονοτονία ii Να λύσετε την ανίσωση 4 iii Να λύσετε την ανίσωση : 8 γ Αν η είναι γνησίως φθίνουσα στο, να δείξετε ότι a a 4 Έστω ότι η γραφική παράσταση μιας συνάρτησης : τέμνει τον άξονα y y στο Να λύσετε την ανίσωση i αν η είναι γνησίως αύξουσα στο ii αν η είναι γνησίως φθίνουσα στο Δίνεται η συνάρτηση : 9 7 i Να μελετήσετε την ως προς τη μονοτονία ii Να λύσετε την ανίσωση : 6 iii Να αποδείξετε ότι : 4 6 Έστω : μια συνάρτηση η οποία είναι γνησίως αύξουσα Να δείξετε ότι: i 6, για κάθε ii, για κάθε, ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 4

44 7 Δίνεται η συνάρτηση : με, της οποίας η γραφική παράσταση διέρχεται από τα σημεία, και 4, i Να δείξετε ότι, ii Να βρείτε τα σημεία τομής της γραφικής παράστασης της με τους άξονες iii Να αποδείξετε ότι ο τύπος της παίρνει τη μορφή iv Να μελετήσετε την ως προς τη μονοτονία στο διάστημα, v Να αποδείξετε ότι : 4 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 4 : ΜΟΝΟΤΟΝΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΩΝ ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ : 8 Δίνεται η συνάρτηση : : για την οποία ισχύει : Να αποδείξετε ότι η είναι γνησίως φθίνουσα στο Λύση : ος τρόπος : Αρχικά η γίνεται : Θεωρούμε τη συνάρτηση : g, άρα η γίνεται : g g o, Επίσης η g είναι γνησίως αύξουσα στο καθώς : για κάθε, με Προσθέτοντας κατά μέλη έχω g g για κάθε Άρα τελικά : για κάθε, είναι : g o g o g g οπότε η είναι γνησίως φθίνουσα στο ος τρόπος : Αρχικά η γίνεται : Για να δείξουμε ότι η είναι γνησίως φθίνουσα στο, αρκεί να δείξουμε ότι για κάθε, με ισχύει ότι Έστω ότι υπάρχουν, με και ισχύει ότι τότε : Προσθέτω κατά μέλη τις και και έχω : άτοπο καθώς g : ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 44

45 Άρα για κάθε, με ισχύει ότι οπότε η είναι γνησίως φθίνουσα στο ος τρόπος : Αρχικά η γίνεται : Θεωρούμε τη συνάρτηση : g, άρα η γίνεται : g g o, Άρα οι συναρτήσεις g o και είναι ίσες Εύκολα αποδεικνύεται ότι η συνάρτηση h, είναι γνησίως φθίνουσα στο για κάθε, με h h επομένως και η συνάρτηση g o θα είναι γνησίως φθίνουσα στο αφού είναι ισες Επίσης η g είναι γνησίως αύξουσα στο καθώς : για κάθε, με Προσθέτοντας κατά μέλη έχω g g Άρα τελικά : για κάθε, είναι : go g : g o g o g g οπότε η είναι γνησίως φθίνουσα στο ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΛΥΣΗ: 9 Δίνεται η συνάρτηση : : για την οποία ισχύει : 6 για κάθε Να αποδείξετε ότι η είναι γνησίως αύξουσα στο Δίνεται η συνάρτηση : : για την οποία ισχύει : 7 για κάθε Να μελετήσετε την ως προς τη μονοτονία ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 4

46 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ : ΑΚΡΟΤΑΤΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΩΝ Γενικά για να αποδείξω ότι η παρουσιάζει μέγιστο, προσπαθούμε να βρούμε ένα τέτοιο ώστε :, αντίστοιχα ελάχιστο Για να βρω τα ακρότατα μιας συνάρτησης, είναι χρήσιμες οι παρακάτω διαδικασίες : Ακρότατα της συνάρτησης :, Η γραφική παράσταση της είναι μια παραβολή με κορυφή το σημείο, 4 Αν τότε :, και και παρουσιάζει ελάχιστο στο, το 4 Αν τότε :, και και παρουσιάζει μέγιστο στο, το y Αν Αν y O, K, 4 4 Αν γνωρίζουμε τη μονοτονία μιας συνάρτησης σε κλειστό διάστημα τότε μπορούμε να βρούμε τα ακρότατα της πχ αν [, ] τότε παρουσιάζει στο α ελάχιστο το και στο β μέγιστο το αν [, ] τότε παρουσιάζει στο α μέγιστο το και στο β ελάχιστο το Κατασκευάζω ανισοισότητες της μορφής m ή ή m και βρίσκω τις τιμές του για τις οποίες ισχύει το = λύνοντας την εξίσωση : m ή Προσοχή : Χρήσιμες είναι οι ανισώσεις για κάθε, με το «=» να ισχύει μόνο για για κάθε, με το «=» να ισχύει μόνο για για κάθε, με το «=» να ισχύει μόνο για για κάθε, με το «=» να ισχύει μόνο για ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 46

47 ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ : Να βρεθούν αν υπάρχουν τα ακρότατα των παρακάτω συναρτήσεων : i 4 7 ii iii 4 iv 4 v vi ln, [, ] vii ln viii 4 i, [, Λύση : i 4 7, είναι 4 Επειδή άρα η παρουσιάζει ελάχιστο στο το, άρα για κάθε ισχύει ότι Επίσης η είναι γνησίως φθίνουσα στο,] και γνησίως αύξουσα στο [, ii, είναι Επειδή άρα η παρουσιάζει μέγιστο στο το 4, άρα για κάθε ισχύει ότι 4 iii 4, είναι Έχουμε για κάθε έχουμε 4 4 Λύνουμε την εξίσωση 4 4, δηλ άρα η γίνεται Άρα η παρουσιάζει μέγιστο στο το iv, πρέπει , που ισχύει άρα, είναι,4] Έχουμε για κάθε,4] έχουμε Λύνουμε την εξίσωση 4 4, δηλ 4 4 άρα η γίνεται 4 Άρα η παρουσιάζει ελάχιστο στο 4 το 4 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 47

48 v, είναι Παρατηρούμε ότι : Έχουμε για κάθε έχουμε Λύνουμε την εξίσωση και Άρα η παρουσιάζει ελάχιστο στο και στο το άρα η γίνεται :, δηλ vi ln, είναι [, ] Με χτίσιμο δείχνω ότι [, ] άρα η παρουσιάζει : ελάχιστο στο το ln δηλ για κάθε [, ] ισχύει ότι Μέγιστο στο το ln δηλ για κάθε [, ] ισχύει ότι vii ln, είναι, Με χτίσιμο δείχνω ότι, άρα η δεν παρουσιάζει ακρότατα viii i 4, είναι,] Με χτίσιμο δείχνω ότι,] άρα η παρουσιάζει : ελάχιστο στο το 4 δηλ για κάθε, ] ισχύει ότι Η δεν παρουσιάζει μέγιστο, είναι [, Με χτίσιμο δείχνω ότι [, άρα η παρουσιάζει : Μέγιστο στο το δηλ για κάθε [, ισχύει ότι Η δεν παρουσιάζει ελάχιστο ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΛΥΣΗ : Να βρεθούν τα ακρότατα των παρακάτω συναρτήσεων : i 6 ii iii 4 iv ln 4 v vi vii, [,] viii ln, [,] ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 48

49 Να βρείτε τα ακρότατα των συναρτήσεων : i ii iii iv 7 4 v 7 vi 6 vii 7 viii 4 i Δίνονται οι συναρτήσεις : 4 και 6 g 4 i Να βρείτε το ελάχιστο της ii Να βρείτε το μέγιστο της g iii Να αποδείξετε ότι για οποιοδήποτε, ισχύει ότι : 7 g Δίνεται η συνάρτηση : του παρακάτω σχήματος i Να βρείτε το πεδίο ορισμού και το σύνολο τιμών της ii Να βρείτε τα ακρότατα iii Να βρείτε τα διαστήματα μονοτονίας iv Να βρείτε τις λύσεις της ανίσωσης v Να βρείτε τις λύσεις της εξίσωσης vi Να βρείτε την τιμή vii Να δείξετε ότι : 4 για κάθε viii Να λύσετε την εξίσωση : 4 και την ανίσωση : 4 i Να λύσετε την εξίσωση : 4 Να λύσετε την εξίσωση : 8 6 Έστω : μια συνάρτηση για την οποία ισχύει :, για κάθε Να δείξετε ότι η συνάρτηση παρουσιάζει ελάχιστο στο ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα 49

50 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 6 : ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙΣ «-» ΟΡΙΣΜΟΣ Για να αποδείξουμε ότι μια συνάρτηση : είναι «-», θεωρούμε, με και προσπαθούμε να δείξουμε ότι δηλ αν τότε Για να αποδείξουμε ότι η δεν είναι «-», προσπαθούμε να εντοπίσουμε δυο, με που δίνουν όμως Αν δίνεται η και παρατηρούμε ότι κάθε ευθεία παράλληλη προς τον άξονα τέμνει τη C C το πολύ σε ένα σημείο, τότε η είναι «-» Διαφορετικά δεν είναι Αν μια συνάρτηση είναι γνησίως μονότονη τότε είναι και «-» Τονίζουμε ότι το αντίστροφο δεν ισχύει πάντα Δηλ " " ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ : 7 Να εξετάσετε ποιες από τις παρακάτω συναρτήσεις είναι «-» και ποιες όχι : i ln ii iii 4 Λύση : i ln, πρέπει : Άρα D Έστω, D, με Θα δείξουμε με τον ορισμό ότι Έχω : είναι «-» ln ln ln ln Άρα η ii, D Η δεν είναι «-» γιατί υπάρχουν : iii, D με Όμως, Δηλ Άρα εντοπίσαμε δυο, D με που δίνουν όμως Άρα η δεν είναι «-» 4 με τον ορισμό δεν μπορώ να εξετάσω αν η είναι «-» Γι αυτό θα εξετάσω αν είναι γνησίως μονότονη Έχω : D, Έστω, D, με Επίσης : Προσθέτω κατά μέλη τις και και έχω : 4 4 Άρα η είναι γνησίως φθίνουσα και άρα η είναι και «-» ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα

51 8 Δίνεται η συνάρτηση : για την οποία ισχύει : για κάθε Nα δείξετε ότι είναι «-» Λύση : ος τρόπος : Έστω, D, με Θα δείξουμε με τον ορισμό ότι Έχω : Επίσης : Προσθέτω κατά μέλη τις και και έχω : άρα η είναι και «-» ος τρόπος : Είναι : Θεωρούμε τη συνάρτηση : g, άρα η γίνεται : g g o, Έστω, D, με Θα δείξουμε με τον ορισμό ότι Έχω : g g g o g o άρα η είναι και «-» ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΛΥΣΗ: 9 Να εξετάσετε ποιες από τις παρακάτω συναρτήσεις είναι «-» και ποιες όχι i ii iii iv ln v vi 6 vii Δίνεται η συνάρτηση : για την οποία ισχύει : 4 για κάθε Nα δείξετε ότι είναι «-» ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα

52 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 7 : ΣΥΝΑΡΤΗΣΕΙΣ «-» & ΛΥΣΗ ΕΞΙΣΩΣΕΩΝ Όταν μια συνάρτηση είναι «-», τότε ισχύει η ισοδυναμία g h g h Αν μια συνάρτηση είναι «-», τότε η εξίσωση, αλλά και κάθε εξίσωση της μορφής με, έχει το πολύ μια ρίζα ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ : Αν η συνάρτηση : είναι γνησίως φθίνουσα, να λυθεί η εξίσωση : o o 6 Λύση : " " " " , ή, ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΛΥΣΗ: Δίνεται η συνάρτηση, με, για την οποία ισχύει 4 i Να βρείτε το πεδίο ορισμού της και να δείξετε ότι ii Να μελετήσετε την ως προς τη μονοτονία iii Να λύσετε την εξίσωση 4 4 Αν η συνάρτηση : είναι γνησίως φθίνουσα, να λυθεί η εξίσωση : o 4 o 4 4 Δίνεται η συνάρτηση : i Να αποδειχθεί ότι η είναι «-» ii Να λυθεί η εξίσωση 4 για την οποία ισχύει : για κάθε Δίνεται συνάρτηση : για την οποία ισχύει: o 4 για κάθε i Να αποδειχθεί ότι η είναι «-» ii Να βρείτε την τιμή iii Να λυθεί η εξίσωση 4 6 Μια συνάρτηση : έχει την ιδιότητα : για κάθε και είναι γνησίως φθίνουσα i Να λυθεί η ανίσωση : 4 ii Να λυθεί η εξίσωση : 7 Δίνεται η συνάρτηση g, καθώς και συνάρτηση : ισχύει: g 8 για κάθε i Να αποδειχθεί ότι η g είναι «-» ii Να βρείτε την τιμή iii Να λυθεί η εξίσωση για την οποία ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα

53 * 8 Δίνεται η συνάρτηση : για την οποία ισχύει : o για κάθε i Να αποδειχθεί ότι η είναι «-» ii Να βρείτε την τιμή iii Να λυθεί η εξίσωση 9 Να λύσετε τις παρακάτω εξισώσεις : 7 i ii ln 4 Αν η συνάρτηση ln είναι γνησίως αύξουσα τότε να λυθεί η εξίσωση : ln 4 Θέμα Γ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 8 Α : ΕΥΡΕΣΗ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗΣ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ Έστω : μια συνάρτηση Για να βρούμε την αντίστροφη της : Βρίσκουμε το πεδίο ορισμού της Δείχνουμε ότι η είναι «-» Θέτουμε y οπότε y και λύνουμε την εξίσωση y ως προς, βάζοντας κατάλληλους περιορισμούς για το y 4 Η συναλήθευση των περιορισμών για το y μας δίνει το σύνολο τιμών της που είναι το πεδίο ορισμού της Αν η λύση της εξίσωσης y ως προς είναι g y, τότε έχουμε y g y Θέτουμε όπου y το και έχουμε τον τύπο της ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ : 4 Να αποδειχτεί ότι η συνάρτηση είναι και να βρεθεί η αντίστροφή της Λύση : Έστω, με Θα δείξουμε ότι Πράγματι έχουμε διαδοχικά : Για να βρούμε την αντίστροφη της θέτουμε y και λύνουμε ως προς Έχουμε λοιπόν: y y y y y ln, y y Άρα : ln y ln, y y Επομένως, y ln, y, οπότε η αντίστροφη της είναι η συνάρτηση ln, ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ ΠΑΥΛΟΣ wwwpittragonogr Σελίδα