Πρακτικές οδηγίες για ανταγωνιστική και ψυχαγωγική άσκηση σε ασθενείς µε υπερκοιλιακές αρρυθµίες και βηµατοδότες.

Transcript

1 Πρακτικές οδηγίες για ανταγωνιστική και ψυχαγωγική άσκηση σε ασθενείς µε υπερκοιλιακές αρρυθµίες και βηµατοδότες. ΠΑΠΑΚΩΣΤΑΣ ΛΑΜΠΡΟΣ Επιµελητής Α ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΠΑΜΜΑΚΑΡΙΣΤΟΣ

2 Η συγκοπή και ο αιφνίδιος θάνατος κατά την διάρκεια µιας αθλητικής δραστηριότητας συχνά είναι η πρώτη εκδήλωση µιας «ασυµπτωµατικής» καρδιοπάθειας. Γι αυτό η ιατρική εξέταση πρίν την συµµετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες µπορεί να αποκαλύψει ασυµπτωµατικές καρδιακές παθήσεις και να προστατέψει τον συµµετέχοντα από σοβαρό τραυµατισµό ή τον αιφνίδιο θάνατο.

3 Οι ασθενείς µε αρρυθµίες αποτελούν σηµαντικό ποσοστό αυτών που παρουσιάζονται για ιατρική εξέταση πρίν την συµµετοχή σε κάποια ανταγωνιστική ή ψυχαγωγική αθλητική δραστηριότητα. Οι αρρυθµίες µπορούν να εµφανιστούν σε µια δοµικά φυσιολογική καρδιά ή να αποτελούν φυσιολογική προσαρµογή από την συµµετοχή στις αθλητικές δραστηριότητες. Peliccia A et al: Eur Heart J 2005;26:

4 Ταξινόµηση των αθλητικών δραστηριοτήτων Αυξηµένος κίνδυνος αν συµβεί συγκοπή, * κίνδυνος από σωµατική σύγκρουση

5 ΒΡΑΔΥΑΡΡΥΘΜΙΕΣ Ασυµπτωµατική φλεβοκοµβική βραδυκαρδία Πλανώµενος βηµατοδότης Φλεβοκοµβικές παύσεις 2-3 sec Κοµβικός ρυθµός Αποτελούν µέρος της φυσιολογικής προσαρµογής της καρδιάς στην άσκηση Συνήθως είναι λειτουργικές Προκαλούνται Από αυξηµένο τόνο του παρασυµπαθητικού Ενδογενή επιβράδυνση της συχνότητας του φλεβοκόµβου

6 ΑΝ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ Επιτρέπεται η συµµετοχή σε όλες τις αθλητικές δραστηριότητες. Επανεξέταση 1 φορά ετησίως. ΑΝ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ (Αξιολόγηση µε Holter ρυθµού, τέστ κόπωσης, υπέρηχο) Ειδικά αν HR < 40 σαλ ή παύσεις > 3 sec ή ζάλη ή συγκοπή (συµπτώµατα σε ηρεµία και όχι στην άσκηση) ή εύκολη κόπωση Συνήθως καλοήθους πρόγνωσης Προσωρινή διακοπή άσκησης για 1-2 µήνες συνήθως οδηγεί σε εξαφάνιση των συµπτωµάτων και της βραδυκαρδίας. Μπορούν να συµµετέχουν σε όλες τις αθλητικές δραστηριότητες 3 µήνες µετά την εξαφάνιση των συµπτωµάτων. Επανεξέταση κάθε 6 µήνες.

7 Μερική βελτίωση της βραδυκαρδίας µε επιµονή των συµπτωµάτων παρά την διακοπή της αθλητικής δραστηριότητας. Έλεγχος για εµφύτευση µόνιµου βηµατοδότη.

8 ΚΟΛΠΟΚΟΙΛΙΑΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ 1 ου βαθµού ΚΚΑ 2 ου βαθµού ΚΚΑ ( τύπου Wenckebach) Παρατηρούνται συχνά σε αθλητές στην ηρεµία ή τον ύπνο Αποτελούν φυσιολογική προσαρµογή στην άσκηση άν εξαφανίζονται στην άσκηση απουσία συµπτωµάτων απουσία καρδιοπάθειας Ετήσιος επανέλεγχος Επιτρέπεται η συµµετοχή σε όλες τις αθλητικές δραστηριότητες

9 ΚΟΛΠΟΚΟΙΛΙΑΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ 1ου βαθµού ΚΚΑ 2ου βαθµού ΚΚΑ (τύπου Wenckebach) Αν υπάρχουν συµπτώµατα συνήθως εξαφανίζονται µε την προσωρινή διακοπή της αθλητικής δραστηριότητας για 1-2 µήνες Επανέλεγχος κάθε 6 µήνες

10 ΚΟΛΠΟΚΟΙΛΙΑΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ 2 ου βαθµού ΚΚΑ (τύπου ΙΙ) 3 ου βαθµού ΚΚΑ Μπορεί να είναι αποτέλεσµα έντονης άσκησης Ειδικά αν συνοδεύονται από κοιλιακές παύσεις > 3 sec ή HR < 40 σαλ στην ηρεµία, σπάνια είναι φυσιολογικές αν και έχουν παρατηρηθεί σε υψηλού επιπέδου αθλητές. Έλεγχος για αποκλεισµό καρδιοπάθειας µε Holter ρυθµού (αποκλεισµός κοιλιακής αρρυθµίας στην άσκηση), υπέρηχο, τεστ κόπωσης, πιθανόν ΗΦΣ µελέτη.

11 ΚΟΛΠΟΚΟΙΛΙΑΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ 2ου βαθµού ΚΚΑ (τύπου ΙΙ) 3ου βαθµού ΚΚΑ Αν δεν υπάρχει καρδιοπάθεια Διακοπή αθλητικής δραστηριότητας για 1-2 µήνες Σε υποχώρηση συµπτωµάτων επιτρέπεται η συµµετοχή σε χαµηλής- µετρίας εντάσεως αθλητικές δραστηριότητες Σε υποτροπή ή επιµονή των συµπτωµάτων Συνιστάται εµφύτευση µόνιµου βηµατοδότη Αν συνυπάρχει καρδιακή νόσος Εµφύτευση µόνιµου βηµατοδότη Επανέλεγχος κάθε 6 µήνες

12 ΤΑΧΥΑΡΡΥΘΜΙΕΣ

13 ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ Υπάρχουν ενδείξεις ότι η ΚΜ είναι συχνότερη σε πρώην και νυν αθλητές καθώς και σε όσους ασχολούνται ερασιτεχνικά µε αθλήµατα αντοχής. Πιθανά αίτια Αυξηµένη συµπαθητική δραστηριότητα κατά την διάρκεια της άσκησης (ειδικά αν συνυπάρχει ΑΥ) - ΚΜ στην άσκηση Αυξηµένη παρασυµπαθητική δραστηριότητα - ΚΜ στην ηρεµία Δοµική προσαρµογή της καρδιάς στην άσκηση ( διάταση Αρ. Κόλπου, υπερτροφία) Heidbϋchel et al : Eur J Cardiovasc Prev Rehabil 13: , 2006

14 ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ Δεν είναι απειλητική για τη ζωή απουσία δοµικής καρδιοπάθειας ή WPW. Εντούτοις µπορεί να προκαλέσει αιµοδυναµική αστάθεια, ζάλη, συγκοπή κατά την άσκηση Γι αυτό έχει µεγάλη σηµασία η συχνότητα της κοιλιακής ανταπόκρισης της ΚΜ κατά την διάρκεια της άσκησης ( ιστορικό, τέστ κόπωσης, Holter ρυθµού)

15 ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ Αν οφείλεται σε αναστρέψιµη αιτία (υπερθυρεοειδισµός, µυοκαρδίτιδα ή χρήση ουσιών) Συνιστάται προσωρινή διακοπή στις αθλητικές δραστηριότητες Επιτρέπεται η συµµετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες µετά την αντιµετώπιση της πρωταρχικής αιτίας και αφού υπάρχει σταθερός φλεβοκοµβικός ρυθµός > 2 µήνες. Συνιστάται ετήσιος επανέλεγχος

16 ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ Αν υπάρχει µόνο 1 επεισόδιο ΚΜ ή σπάνιοι παροξυσµοί Επιτρέπεται η συµµετοχή σε όλες τις αθλητικές δραστηριότητες χωρίς θεραπεία εφόσον: 1) Υπάρχει ΦΒΚ ρυθµός > 3 µήνες 2) Δεν συµβαίνουν αιµοδυναµικές διαταραχές κατά την διάρκεια των επεισοδίων Συνιστάται ετήσιος επανέλεγχος

17 ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ Εµµένουσα ή µόνιµη ΚΜ χωρίς δοµική καρδιακή νόσο Αν υπάρχει ταχεία κοιλιακή ανταπόκριση ή αιµοδυναµικές διαταραχές η βραδυκαρδιακή θεραπεία είναι υποχρεωτική για την συνέχιση της συµµετοχής σε αθλητικές δραστηριότητες, Συνιστάται διακοπή της άσκησης µε την έναρξη του αισθήµατος παλµών ή άλλων συµπτωµάτων Στους αθλητές ο έλεγχος της συχνότητας επιτυγχάνεται δύσκολα διότι: 1. Οι b blockers δύσκολα γίνονται ανεκτοί ή απαγορεύονται 2. Οι ανταγωνιστές Ca ή η διγοξίνη δεν ελέγχουν ικανοποιητικά την συχνότητα κατά την άσκηση 3. Πρέπει να αποφευχθεί η έντονη βραδυκαρδία σε ηρεµία και η µη ικανοποιητική χρονότροπη ανταπόκριση στην άσκηση

18 ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ Αν έχει επιτευχθεί επαρκής έλεγχος της συχνότητας στη µέγιστη άσκηση και δεν υπάρχει αιµοδυναµική διαταραχή Επιτρέπεται η συµµετοχή σε όλες τις αθλητικές δραστηριότητες Συνιστάται επανέλεγχος κάθε 6 µήνες

19 ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ Έλεγχος ρυθµού Class I αντιαρρυθµικά µπορούν να δοθούν για ανάταξη σε ΦΒΚ (pill in the pocket) εφόσον: 1. Διακοπεί η άσκηση µε τη λήψη του φαρµάκου και για όσο χρονικό διάστηµα διαρκεί η ΚΜ και µέχρι την παρέλευση 1-2 χρόνων ηµίσεας ζωής του φαρµάκου. 2. Προσοχή σε πιθανή διεύρυνση του QRS ή έντονη αρνητική ινότροπη δράση κίνδυνος καρδιογενούς shock ή αιφνίδιου θανάτου 3. Προσοχή σε µετατροπή της ΚΜ σε κολπικό πτερυγισµό µε 1:1 αγωγή κατά την άσκηση

20 ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ Έλεγχος ρυθµού Κατάλυση µε υψίσυχνο ρεύµα (ablation) Μετά από επιτυχή κατάλυση χωρίς υποτροπή για > 3 µήνες Επιτρέπεται η συµµετοχή σε όλες τις αθλητικές δραστηριότητες Επανέλεγχος κάθε 6 µήνες

21 ΚΟΛΠΙΚΗ ΜΑΡΜΑΡΥΓΗ Αντιπηκτική αγωγή Η λήψη αντιπηκτικής αγωγής αποκλείει την συµµετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες µε σωµατική επαφή και κίνδυνο τραυµατισµού π.χ πολεµικές τέχνες

22 ΚΟΛΠΙΚΟΣ ΠΤΕΡΥΓΙΣΜΟΣ Έλεγχος για αποκλεισµό οργανικής καρδιοπάθειας Υπάρχει κίνδυνος 1:1 αγωγής κατά την άσκηση Συνιστάται κατάλυση σαν θεραπεία εκλογής τόσο σε επαγγελµατική όσο και ψυχαγωγική άσκηση Αθλητές: Επιτρέπεται η επάνοδος σε πλήρη αθλητική δραστηριότητα 3 µήνες µετά την κατάλυση εφόσον δεν υπάρχουν συµπτώµατα Ψυχαγωγική άσκηση: επάνοδος σύντοµα µετά την κατάλυση εφόσον δεν υπήρχαν συµπτώµατα αιµοδυναµικής επιβάρυνσης κατά την άσκηση πρίν την κατάλυση. Συνιστάται ετήσιος επανέλεγχος

23 ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΗ ΥΠΕΡΚΟΙΛΙΑΚΗ ΤΑΧΥΚΑΡΔΙΑ ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΔΙΕΓΕΡΣΗ 1. Κοµβική ταχυκαρδία επανεισόδου. 2. Ορθόδροµη κολποκοιλιακή ταχυκαρδία από επανείσοδο διαµέσου παραπληρωµατικού δεµατίου. 3. Έκτοπη κολπική ταχυκαρδία Ο αποκλεισµός της προδιέγερσης ή δοµικής καρδιοπάθειας είναι σηµαντικός για τον διαγνωστικό έλεγχο του αθλητή µε ΥΚΤ

24 ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΗ ΥΠΕΡΚΟΙΛΙΑΚΗ ΤΑΧΥΚΑΡΔΙΑ ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΔΙΕΓΕΡΣΗ Γενικά θεωρείται καλοήθης αρρυθµία απουσία καρδιοπάθειας Κατά την άσκηση µε την αύξηση του συµπαθητικού τόνου, επιταχύνεται η αγωγή δια του κεκκρυµένου δεµατίου µε πιθανές αιµοδυναµικές διαταραχές (ζάλη, κόπωση, συγκοπή) ακόµη και απουσία δοµικής καρδιοπάθειας

25 ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΗ ΥΠΕΡΚΟΙΛΙΑΚΗ ΤΑΧΥΚΑΡΔΙΑ ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΔΙΕΓΕΡΣΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ Για συµµετοχή σε ανταγωνιστική άσκηση συνιστάται οριστική θεραπεία µε κατάλυση (ablation) ( Η φαρµακευτική αντιµετώπιση µπορεί να µην είναι ανεκτή, να εµπίπτει στις απαγορευµένες ουσίες ή να είναι επικίνδυνη κατά την ανταγωνιστική άσκηση) Χωρίς υποτροπή επιτρέπεται η επιστροφή σε κάθε τύπο άσκησης µετά από 1-3 µήνες ( ή σε 1 εβδοµάδα για χαµηλής-µέτριας έντασης προπόνηση ή ψυχαγωγική άσκηση)

26 ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΗ ΥΠΕΡΚΟΙΛΙΑΚΗ ΤΑΧΥΚΑΡΔΙΑ ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΔΙΕΓΕΡΣΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ Αν τα επεισόδια ΥΚΤ είναι σποραδικά χωρίς αιµοδυναµικές διαταραχές κατά την άσκηση ή αν η κατάλυση είναι ανεπιτυχής επιτρέπεται η συµµετοχή µόνο σε όσες αθλητικές δραστηριότητες δεν υπάρχει αυξηµένος κίνδυνος από πιθανή απώλεια αισθήσεων (π.χ πιλότοι, οδηγοί σε µηχανοκίνητα αθλήµατα, αλεξίπτωτο, κατάδυση). Η άσκηση πρέπει να σταµατά µε την έναρξη της ταχυκαρδίας και µπορεί να συνεχιστεί µετά το πέρας της Συνιστάται ετήσιος επανέλεγχος

27 ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΗ ΥΠΕΡΚΟΙΛΙΑΚΗ ΤΑΧΥΚΑΡΔΙΑ ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΔΙΕΓΕΡΣΗ ΨΥΧΑΓΩΓΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ Απουσία αιµοδυναµικών διαταραχών επιτρέπεται η συµµετοχή σε όλα τα αθλήµατα µε σύσταση για διακοπή της άσκησης µε την έναρξη της αρρυθµίας. (Αν υπάρχουν έντονα συµπτώµατα ή συχνές υποτροπές συνιστάται θεραπεία µε b-blockers, ανταγωνιστές Ca ή κατάλυση). Συνιστάται ετήσιος επανέλεγχος ( Δεν χρειάζεται αν έχει προηγηθεί επιτυχής κατάλυση)

28 ΚΟΙΛΙΑΚΗ ΠΡΟΔΙΕΓΕΡΣΗ (WPW) Αυξηµένος κίνδυνος αιφνιδίου θανάτου εάν το παραπληρωµατικό δεµάτιο άγει ταχέως στις κοιλίες. Εξέταση του αθλητή για ύπαρξη δοµικής καρδιοπάθειας (υπερτροφική µυοκαρδιοπάθεια, νόσος Ebstein)

29 ΚΟΙΛΙΑΚΗ ΠΡΟΔΙΕΓΕΡΣΗ ΜΕ ΤΕΚΜΗΡΙΩΜΕΝΑ ΕΠΕΙΣΟΔΙΑ ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΗΣ ΥΚΤ ή ΚΟΛΠ. ΜΑΡΜΑΡΥΓΗΣ Υψηλός κίνδυνος VF σε βραχεία ανερέθιστη περίοδο (antegrade refractory period) του δεµατίου. Η ανερέθιστη περίοδος του δεµατίου επηρεάζεται από τις µεταβολές του τόνου του αυτόνοµου ΝΣ Η πλειονότητα των αιφνιδίων θανάτων συµβαίνουν κατά την άσκηση ή το έντονο συναισθηµατικό stress 1 Timmermans C et al: Am J Cardiol 1995;76:

30 ΚΟΙΛΙΑΚΗ ΠΡΟΔΙΕΓΕΡΣΗ ΜΕ ΤΕΚΜΗΡΙΩΜΕΝΑ ΕΠΕΙΣΟΔΙΑ ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΗΣ ΥΚΤ ή ΚΟΛΠ. ΜΑΡΜΑΡΥΓΗΣ Γενικά η κατάλυση του δεµατίου είναι υποχρεωτική σε ασκούµενους σε ανταγωνιστική ή ψυχαγωγική άσκηση µε προδιέγερση και τεκµηριωµένες αρρυθµίες Μετά την κατάλυση αν δεν υπάρχουν υποτροπές επιτρέπεται η επιστροφή στην ανταγωνιστική άσκηση σε όλα τα αθλήµατα σε 1-3 µήνες. Επανέλεγχος µε ΗΚΓ σε 6 και 12 µήνες Η επιστροφή στην ψυχαγωγική άσκηση ή σε µικρής- µέτριας έντασης προπόνηση επιτρέπεται σε 1 εβδοµάδα (εφόσον υπάρχει µικρός κίνδυνος υποτροπής µε βάση την ΗΦΣ µελέτη και την ευκολία προσπέλασης της θέσης κατάλυσης)

31 ΚΟΙΛΙΑΚΗ ΠΡΟΔΙΕΓΕΡΣΗ ΜΕ ΤΕΚΜΗΡΙΩΜΕΝΑ ΕΠΕΙΣΟΔΙΑ ΠΑΡΟΞΥΣΜΙΚΗΣ ΥΚΤ ή ΚΟΛΠ. ΜΑΡΜΑΡΥΓΗΣ Σε σποραδικά επεισόδια αισθήµατος παλµών, χωρίς αιµοδυναµικές διαταραχές στην άσκηση ή η θέση του δεµατίου είναι δύσκολα προσπελάσιµη ή µε αυξηµένο κίνδυνο (προσθιοδιαφραγµατικό), η µεγάλη ανερέθιστη περίοδος του δεµατίου (Holter ρυθµού, τέστ κόπωσης, ΗΦΣ µελέτη) σηµαίνει µικρό κίνδυνο αιφνιδίου θανάτου. Έτσι επιτρέπεται η συµµετοχή στην άσκηση (µε εξατοµίκευση οδηγίας) χωρίς κατάλυση µε σύσταση να διακόπτεται η άσκηση µε την έναρξη του αισθήµατος παλµών. Συνιστάται ετήσιος επανέλεγχος

32 ΑΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΔΙΕΓΕΡΣΗ Απουσία δοµικής καρδιακής νόσου = µικρός κίνδυνος αιφνίδιου θανάτου Για συµµετοχή σε ανταγωνιστική άθληση προηγείται υποχρεωτικά ΗΦΣ µελέτη (πρόκληση AVRT ή AF µε προδιεγερµένο R-R< 240ms (baseline) ή < 220 ms µε ισοπροτερενόλη, ανερέθιστη περίοδος < 250 ms, ύπαρξη πολλαπλών δεµατίων, διαφραγµατική θέση) = αυξηµένος κίνδυνος θανάτου. Σ αυτή την περίπτωση είναι υποχρεωτική η κατάλυση του δεµατίου Επιτρέπεται η συµµετοχή σε όλα τα αθλήµατα 1-3 µήνες µετά την κατάλυση.

33 ΑΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΔΙΕΓΕΡΣΗ Αν η κατάλυση δεν είναι επιθυµητή από τον αθλητή ή κρίνεται υψηλού κινδύνου και η ΗΦΣ δεν δείχνει στοιχεία υψηλού κινδύνου, επιτρέπεται η ανταγωνιστική άσκηση µόνο στα αθλήµατα χωρίς αυξηµένο κίνδυνο σοβαρού τραυµατισµού ή θανάτου από πιθανή απώλεια αισθήσεων ( πχ πιλότοι)

34 ΑΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΔΙΕΓΕΡΣΗ ΨΥΧΑΓΩΓΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ Διενεργείται αναίµακτος έλεγχος (διαλλείπουσα προδιέγερση στο ΗΚΓ, Holter ρυθµού, τέστ κόπωσης ή ακόµη και ΗΦΣ µελέτη) για εντοπισµό ασθενών υψηλού κινδύνου) Υψηλού κινδύνου: Η κατάλυση είναι υποχρεωτική Αθλητικές δραστηριότητες υψηλού κινδύνου από πιθανή απώλεια αισθήσεων: Η κατάλυση είναι υποχρεωτική Συνιστάται ετήσιος επανέλεγχος

35 ΕΚΤΑΚΤΕΣ ΥΠΕΡΚΟΙΛΙΑΚΕΣ ΣΥΣΤΟΛΕΣ Υπάρχουν ενδείξεις ότι αυξάνει η συχνότητά τους µε την άσκηση 1 Εξέταση µε ΗΚΓ και Holter ρυθµού, έλεγχος θυρεοειδούς Επιτρέπονται όλες οι αθλητικές δραστηριότητες εφόσον δεν υπάρχει δοµική καρδιακή νόσος. 1. Bjornstad H et al: Cardiology 1994;84:42-50

36 ΒΗΜΑΤΟΔΟΤΕΣ Παρουσία δοµικής καρδιοπάθειας ισχύουν οι περιορισµοί στην άθληση για την υποκείµενη καρδιοπάθεια Απουσία καρδιοπάθειας επιτρέπεται η συµµετοχή σε µικρής-µέτριας έντασης αθλητικές δραστηριότητες (ανταγωνιστική ή ψυχαγωγική άσκηση) Συνιστάται τέστ κόπωσης και Holter ρυθµού για σωστή ρύθµιση του rate responsiveness (π.χ αποφυγή απρόσφορης αύξησης συχνότητας στην ιππασία) Τακτικός έλεγχος των αποθηκευµ ένων ηλεκτρογραµµάτων του βηµατοδότη για συνύπαρξη ταχυκαρδιών

37 ΒΗΜΑΤΟΔΟΤΕΣ Απαγορεύεται η συµµετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες µε σωµατική επαφή λόγω πιθανής πρόκλησης βλάβης της γεννήτριας ή των ηλεκτροδίων (πχ πολεµικές τέχνες) Για τη συµµετοχή στο ποδόσφαιρο ή το µπάσκετ επιβάλλεται η χρήση προστατευτικών επωµίδων ή τοπικών καλυµµάτων Έντονες κινήσεις του συστοίχου άνω άκρου θα πρέπει να αποφεύγονται για 6 εβδοµάδες µετά την εµφύτευση

38 ΒΗΜΑΤΟΔΟΤΕΣ Σε αθλήµατα µε έντονες κινήσεις των άνω άκρων (βόλλευ, µπάσκετ, τέννις) αυξάνεται ο κίνδυνος όψιµης βλάβης των ηλεκτροδίων λόγω υποκλείδιας «σύνθλιψης» Αποφυγή εµφύτευσης του βηµατοδότη κοντά στο επικρατούν άκρο (πχ αριστερή πλευρά θώρακος σε δεξιόχειρα τενίστα) Επιστάται η προσοχή σε πιθανές ηλεκτροµαγνητικές παρεµβολές (πχ scoring system στην ξιφασκία) Έλεγχος για παρεµβολές από µυοδυναµικά κυρίως σε µονοπολικά συστήµατα.

39 Πρέπει να έχουµε υπόψη Χρειάζεται µια εξατοµικευµένη προσέγγιση τόσο του τύπου της αρρυθµίας όσο και του τύπου-έντασης της αθλητικής δραστηριότητας διότι: 1. Κάποιοι από τους συµµετέχοντες σε αθλητικές δραστηριότητες µπορεί να κάνουν έντονη άσκηση κατά την διάρκεια ψυχαγωγικής άσκησης. Οι παθοφυσιολογικές επιπτώσεις µπορεί να είναι οι ίδιες µε τους αθλητές 2. Διαφορετικές αθλητικές δραστηριότητες προκαλούν ποικίλο stress στην καρδιά απευθείας ή µέσω µεταβολών του αυτόνοµου νευρικού συστήµατος, αφυδάτωσης ή ηλεκτρολυτικών διαταραχών

40 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ WADA (Παγκόσµια Υπηρεσία Anti-Doping)

41 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

42

43 ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ

44

45

46

47

48