Αγωνιστικά παιχνίδια (Small/Medium/Large Sided Games, SG S,M,L ) στη σύγχρονη και στοχευµένη προπόνηση ποδοσφαίρου (Review). Ιωάννης I. Ντουρουντός MSc. PhD. 70 ο Ηλεκτρονικό περιοδικό (e-magazine, Science Technologies) Εισαγωγή Η επίτευξη της ιδανικής απόδοσης στο ποδόσφαιρο αποτελεί ένα κράµα που συνδυάζει κατά κύριο λόγο τα υψηλά επίπεδα τεχνικοτακτικών χαρακτηριστικών και µεγιστοποίησης των φυσικών ικανοτήτων. Η εφαρµογή αγωνιστικών παιχνιδιών σε περιορισµένους χώρους (SG) ως προπονητικό περιεχόµενο δύναται να επιφέρει βελτιώσεις στα επίπεδα των δυο προαναφερόµενων παραµέτρων απόδοσης 4,9,12,18. Τα SG είναι παιχνίδια αγωνιστικής µορφής µε υψηλή ένταση ενώ εµπεριέχουν προπονητικά στοιχεία τακτικής (ατοµική & υποοµαδική), τεχνικής και φυσικών ικανοτήτων όπως ταχυδύναµη, ευκινησία, συναρµογή, αντοχή (αναερόβια & αερόβια) 1,11,18. Ειδικότερα προκύπτουν σηµαντικές βελτιώσεις και προσαρµογές των ποδοσφαιριστών στην ικανότητα απόδοσης επαναλαµβανοµένων προσπαθειών υψηλής έντασης και µικρής διάρκειας (sprints-rsa, προσωπικές µονοµαχίες κ.α), στην µέγιστη πρόσληψη οξυγόνου (VO 2 max) αλλά και στο αναερόβιο κατώφλι (AT) 1,4,10,11,12. Κατά κύριο λόγο ο διαχωρισµός και βασικός προπονητικός τους στόχος καθορίζεται από τις γηπεδικές διαστάσεις (µικρού, µεσαίου και µεγάλου χώρου) και τον αριθµό των παικτών κάθε οµάδας. Η επιλογή των ασκήσεων, των διαστάσεων του γηπέδου και των κανονισµών, θα πρέπει να γίνεται µε γνώµονα τρεις βασικούς άξονες: 1) Διατήρηση της έντασης σε υψηλά επίπεδα (80-95% HRmax ανάλογα τους στόχους) 2) Την αποφυγή υπερφόρτωσης 3) Διατήρηση του προπονητικού στόχου σε όλη τη χρονική διάρκεια της άσκησης. Παράµετροι που επιδρούν στα στοιχειά της επιβάρυνσης, τακτικής & τεχνικής. Στο σύγχρονο ποδόσφαιρο η καταγραφή και ο προσδιορισµός του προπονητικού φορτίου και της επιβάρυνσης αποτελούν βασικά εργαλεία για µια ποιοτική και ωφέλιµη προπονητική µονάδα. Ένα από τα βασικά σηµεία κλειδιά στην εφαρµογή αγωνιστικών παιχνιδιών είναι η αξιολόγηση και ο προσδιορισµός της έντασης κατά την διεξαγωγή τους. Οι τρόποι µε τους οποίους µπορεί να καταγραφεί το επίπεδο της έντασης, προσδιορίζονται στην καρδιακή συχνότητα (% HRmax), τη συγκέντρωση του γαλακτικού και την υποκειµενική αντίληψη της κόπωσης (RPE) 1,12,14. Επιπρόσθετα τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της δροµικής επιβάρυνσης όπως διανυόµενες αποστάσεις σε δεδοµένη δροµική ταχύτητα (όπως επί παραδείγµατι >14km/h, >25km/h κ.α), καταγράφονται και αναλύονται µέσω εφαρµογής τεχνολογίας GPS 1,2,4,12,14,18. Στη σύγχρονη βιβλιογραφία πλειάδα από ερευνητικές µελέτες έχουν προσδιορίσει την εφαρµογή των αγωνιστικών παιχνιδιών ως ειδικό προπονητικό ερέθισµα. Το πόσο όµως λειτουργική και αποτελεσµατική είναι αυτή η µορφή προπόνησης καθορίζεται από τα στοιχειά της επιβάρυνσης (ένταση, διάρκεια, ποσότητα, πυκνότητα) και τους στόχους (έµφαση σε στοιχειά τεχνικοτακτικής, φυσικής κατάστασης ή συνδυασµός και των δυο) 1,4,18. Οι δυο βασικοί στόχοι, όπως ήδη αναφέρθηκαν, µιας τέτοιας προπονητικής µονάδας συντελούνται ή µη σε ικανοποιητικό επίπεδο αναλόγως τα περιεχόµενα, το είδος και τις επιµέρους ανάγκες των ασκήσεων (κανονισµοί, διαστάσεις γηπέδου, αριθµητικές ισορροπίες, ποιοτικά
χαρακτηριστικά παικτών, ασκήσεις απλής κατοχής ή µε συµµετοχή τερµατοφυλάκων, διαστάσεις και αριθµός εστιών κ.α). Αριθµός παικτών ανά οµάδα & Διαστάσεις γηπέδου Ιδιαίτερα σηµαντικός παράγοντας διαφοροποίησης της έντασης (συνεπώς και της διάρκειας, ποσότητας, πυκνότητας) αγωνιστικών παιχνιδιών, αποτελεί ο αριθµός των παικτών κάθε οµάδας σε συνθήκες ισαριθµίας (2v2, 3v3, 4v4, 5v5, 8v8 κ.α) και σε ειδικές καταστάσεις υπεραριθµίας (τακτικής ή µη µορφής) 5,6,8,14,16. Ερευνητικά δεδοµένα τα οποία εστιάζουν και αποµονώνουν την παράµετρο του συνολικού αριθµού παικτών/οµάδα (σε σταθερές γηπεδικές συνθήκες 30x30m ή µε αναλογία γηπεδικού χώρου-παίκτη 1:75 m 2 ), εµφανίζουν υψηλότερες παραγόµενες εντάσεις (>90% HRmax και υψηλότερα επίπεδα συγκέντρωσης γαλακτικού mmoll -1 ) σε αγωνιστικές σχέσεις 2v2, 3v3 και σε καταστάσεις αριθµητικού µειονεκτήµατος (όπως επί παραδείγµατι 4v2, 3v2 4v3+1 κ.α) 6,8. Αντίθετα όσο αυξάνεται ο αριθµός των παικτών/οµάδα σε αγωνιστικές σχέσεις 5v5, 6v6, 8v8 κ.α ή ένταση της προσπάθειας µειώνεται κλιµακωτά σε σηµαντικό βαθµό 14. Αξίζει αναφοράς ότι ο αριθµός των παικτών δεν επιφέρει µεταβολές µόνο στην ένταση της προσπάθειας, αλλά και σε τεχνικά στοιχεία (συνολικός αριθµός σουτ, µεταβιβάσεων, υποδοχών κ.α). Πολλές έρευνες έχουν πραγµατοποιηθεί όσον αφορά τις γηπεδικές διαστάσεις σε σταθερές αγωνιστικές αριθµητικές σχέσεις (όπως επί παραδείγµατι 3v3, 4v4, 5v5). Όταν λοιπόν οι παράγοντες παίκτες/οµάδα και κανονισµοί παιχνιδιού παραµένουν σταθεροί, η όποια αύξηση του αγωνιστικού χώρου παιχνιδιού, επηρεάζει τις φυσιολογικές αποκρίσεις - προσαρµογές (% HRmax, Lac -, RPE) και τις δροµικές επιβαρύνσεις. Επιπρόσθετα µεταβάλει τόσο την ποιότητα αλλά και την ποσότητα των τεχνικών στοιχείων (µεταβιβάσεις, σουτ, υποδοχές, οδήγηµα µπάλας κ.α) 2,3,5,. Η σχέση αλληλεπίδρασης µεταξύ των παραµέτρων αριθµού παικτών και γηπεδικών διαστάσεων, απεικονίζεται στην έννοια του ζωτικού χώρου (m 2 ) /ποδοσφαιριστή. Μέχρι σήµερα δεν υπάρχει σηµαντικός αριθµός ποιοτικών ερευνών σχετικές µε το θέµα. Μια εξ αυτών ανέφερε ότι η ταυτόχρονη αύξηση του ζωτικού χώρου ανά ποδοσφαιριστή σε σχέση µε την ταυτόχρονη αύξηση του αριθµού τους ανά οµάδα (3v3,4v4,5v5,6v6), επιφέρει σηµαντική µείωση της έντασης 17. Συνεπώς στον προπονητικό σχεδιασµό θα πρέπει να λαµβάνονται υπόψιν όλοι οι παραπάνω παράγοντες, οι οποίοι σε συνδυασµό µε τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των παικτών και τους κανονισµούς, πιθανό να διαφοροποιούν αρκετά τα περιεχόµενα και τις εντάσεις ενός αγωνιστικού παιχνιδιού. Κανονισµοί Ο καθορισµός και η µορφή των κανόνων (αριθµός των επαφών µε την µπάλα, αριθµός µεταβιβάσεων πριν την επίτευξη τέρµατος κ.α) που διέπουν ένα αγωνιστικό παιχνίδι αποτέλεσε σηµαντικό ερευνητικό ζήτηµα σε σχέση µε την επίδραση τους στα στοιχεία της επιβάρυνσης ενός προπονητικού περιεχοµένου 1,14,19. Ερευνητικά δεδοµένα ανέφεραν ότι ο περιορισµένος αριθµός επαφών µε τη µπάλα (1 ή 2) σε καταστάσεις 2v2, 3v3 και 4v4 αύξησε σηµαντικά την ένταση του παιχνιδιού (% HRmax, Lac -, RPE), την συνολική διανυόµενη απόσταση, την συνολική διανυόµενη απόσταση υψηλής έντασης (13-17 km/h) και τις συνολικές αποστάσεις Sprint, σε σχέση µε το παιχνίδι ελεύθερου αριθµού επαφών 5.
Ποιοτικά χαρακτηριστικά ποδοσφαιριστών Μια εκ των νέων τάσεων του σύγχρονου ποδοσφαίρου αποτελεί η υψηλή ικανότητα τεχνικών χαρακτηριστικών σε υψηλές εντάσεις, σε συνθήκες πίεσης και περιορισµένου χρόνου αντίδρασης - απόκρισης. Στατιστικά δεδοµένα (Premier League, Spanish League, French League) αναφέρουν ότι σε κάθε ατοµική κατοχή ο ποδοσφαιριστής έρχεται σε επαφή µε τη µπάλα 1.74-2.24 κατά µέσο όρο, ενώ οι επιτυχηµένες µεταβιβάσεις εντοπίζονται σε ποσοστά 73,5-77%. Κατά συνέπεια ο παράγοντας ποιοτικά χαρακτηριστικά παικτών και προπονητικό επίπεδο αποτελεί σηµαντική παράµετρο διεξαγωγής αγωνιστικών παιχνιδιών επιδρώντας άµεσα τους στόχους και τις επιβαρύνσεις της προπόνησης 1,5,12. Συµµετοχή τερµατοφυλάκων και διαστάσεις εστιών Μια ιδιαίτερη παράµετρος στη διεξαγωγή της προπονητικής µονάδας που εµπεριέχει αγωνιστικά παιχνίδια αποτελεί η ύπαρξη ή µη τερµατοφυλάκων, οι εστίες (επίτευξη τέρµατος ή απλή κατοχή) και οι διαστάσεις τους (µικρές ή κανονικές). Η σύγχρονη τάση προάγει την ενεργή παρουσία τερµατοφυλάκων τόσο στην προπόνηση τακτικής όσο και στα αγωνιστικά παιχνίδια. Μεγάλος αριθµός ερευνών είχε αναδείξει µια σηµαντικά θετική επίδραση στην τακτική συµπεριφορά (διατήρηση συνοχής, θέσεων, επικοινωνία, στοιχεία ατοµικής και υποοµαδικής τακτικής) αλλά και στην παραγόµενη ένταση της προσπάθειας (αυξηµένη κατά 10-12%), σε συνθήκες ύπαρξης και συµµετοχής τερµατοφυλάκων 4. Η πιθανή εξήγηση εντοπίζεται στο γεγονός ότι οι συµµετέχοντες ποδοσφαιριστές έχουν σηµαντικό κίνητρο να αµύνονται, να επιτίθενται και να ενεργούν µε βάση τον αντικειµενικό στόχο που είναι η επίτευξη ή αποφυγή τέρµατος. Σε αντίθεση µε τα παραπάνω άλλα ερευνητικά ευρήµατα παρουσίασαν ότι η συµµετοχή τερµατοφυλάκων µείωσε την ένταση της προπόνησης (χαµηλότερη µέση καρδιακή συχνότητα, µικρότερη συνολικά διανυόµενη απόσταση και µικρότερος αριθµός προσπαθειών υψηλής έντασης) 15. Η επεξήγηση του φαινοµένου εντοπίστηκε στην ενδεχόµενη οργανωµένη ή µη αµυντική συµπεριφορά των παικτών µπροστά από την εστία τους, η οποία και πιθανό να µείωσε τον αγωνιστικό ρυθµό του παιχνιδιού 12,15. Και στις δυο περιπτώσεις η διαµόρφωση ειδικών κανόνων (µειωµένος αριθµός επαφών, αριθµός παικτών, γηπεδικές διαστάσεις και ύπαρξη ειδικών κανόνων τακτικής συµπεριφοράς) θα µπορούσαν ίσως να επιδράσουν στα δεδοµένα στοιχεία επιβάρυνσης και στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του αγωνιστικού προπονητικού περιεχοµένου. Σχετικά µε το µέγεθος των εστιών δεν υπάρχει κάποια ποιοτική έρευνα µέχρι σήµερα που να δίνει επιπρόσθετες πληροφορίες και δεδοµένα. Ενεργή συµµετοχή του προπονητή (ενθάρρυνση παρακίνηση - καθοδήγηση) Μια επίσης σηµαντική παράµετρος η οποία φαίνεται να επιδρά θετικά στην απόδοση των ποδοσφαιριστών κατά την εφαρµογή προπονητικών περιεχοµένων περιορισµένου χώρου και αγωνιστικής µορφής, είναι η ενεργή συµµετοχή του προπονητή (ενθάρρυνση, παρακίνηση, κατευθύνσεις) 1,12,17. Η συνθήκη αυτή σύµφωνα µε τη σχετική βιβλιογραφία δείχνει να επιδρά θετικά τόσο στην τεχνική τακτική συµπεριφορά, όσο και στην παραγόµενη ένταση της προσπάθειας 17,19. Συνεπώς ο ρόλος του προπονητή στα αγωνιστικά παιχνίδια είναι ιδιαίτερα σηµαντικός στο να επιφέρει ένα επιπρόσθετο κίνητρο ιδανικής απόδοσης, όταν ο προπονητικός στόχος αποβλέπει-απαιτεί υψηλή ένταση, συνδυάζοντας άρτια τεχνική και τακτική συµπεριφορά.
Πρακτικές σηµειώσεις για την εφαρµογή SSG (Αγωνιστικών παιχνιδιών υψηλής έντασης σε περιορισµένους χώρους). Τα SSG αποτελούν προπονητικό περιεχόµενο υψηλής επιβάρυνσης κατά την φάση κορύφωσης στον εβδοµαδιαίο αγωνιστικό µικρόκυκλο. Αυτό συνεπάγεται ότι η εφαρµογή τους εντοπίζεται περίπου 72+ ώρες πριν αλλά και µετά από µια επίσηµη αγωνιστική δραστηριότητα (όπως επί παραδείγµατι ένας αγώνας πρωταθλήµατος) 7,13. Φυσικά δύναται να εφαρµοστούν τόσο στην προθέρµανση αλλά και σε κοµµάτι άλλης προπονητικής µονάδας έχοντας χαµηλότερη ένταση, διάρκεια και ποσότητα (όπως το 5v2, παιχνίδια που έχουν στόχο τη βελτίωση υποοµαδικής τακτικής κ.α) 7,13,18. Σηµειώνεται ότι η ύπαρξη δυο αγωνιστικών υποχρεώσεων κατά τον αγωνιστικό εβδοµαδιαίο µικρόκυκλο, η φάση της προετοιµασίας, η µεταβατική περίοδος και η συµµετοχή σε ένα επίσηµο τουρνουά πολλαπλών παιχνιδιών απαιτούν άµεση αναπροσαρµογή και διαχείριση για το ΠΟΥ, ΠΩΣ, ΠΟΤΕ και ΑΝ θα εφαρµόσετε SSG. Ως κατακλείδα δεν πρέπει να παραλείπεται το γεγονός ότι τα χαρακτηριστικά στοιχεία του σύγχρονου επαγγελµατικού ποδοσφαίρου απαιτούν την εφαρµογή στην προπονητική διαδικασία ερεθισµάτων - περιεχοµένων τα οποία συνδυάζουν υψηλή παραγόµενη ένταση και ποιοτική-υψηλής απόδοσης εκτέλεση τεχνικών και τακτικών ενεργειών. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Aguiar Marco, Goreti Botelho, Carlos Lago, Victor Maças, Jaime Sampaio. A Review on the Effects of Soccer Small-Sided Games. J Hum Kinet. June; 33: 103 113. (2012). 2. Casamichana D, Castellano J. Time-motion, heart rate, perceptual and motor behaviour demands in smallsides soccer games: effects of pitch size Sports Sci. Dec28(14):1615-23. (2010). 3. da Silva CD, Impellizzeri FM, Natali AJ, de Lima JR, Bara-Filho MG, Silami-Garçia E, Marins JC. Exercise intensity and technical demands of small-sided games in young Brazilian soccer players: effect of number of players, maturation, and reliability. J Strength Cond Res. Oct;25(10):2746-51. (2011). 4. Dellal, A., Chamari, K., Pintus, A., Girard, O., Cotte, T. and Keller, D Heart rate responses during smallsided games and short intermittent running training in elite soccer players: a comparative study. Journal of Strength and Conditioning Research 22, 1449-1457. (2008). 5. Dellal A1, Hill-Haas S, Lago-Penas C, Chamari K. Small-sided games in soccer: amateur vs. professional players' physiological responses, physical, and technical activities. J Strength Cond Res ;25(9):2371-81. (2011). 6. Dellal A1, Lago-Penas C, Wong del P, Chamari K. Effect of the number of ball contacts within bouts of 4 vs. 4 small-sided soccer games. Int J Sports Physiol Perform. Sep;6(3):322-33. (2011). 7. Fatouros IG, Chatzinikolaou A, Douroudos II, Nikolaidis MG, Kyparos A, Margonis K, Michailidis Y, Vantarakis A, Taxildaris K, Katrabasas I, Mandalidis D, Kouretas D, Jamurtas AZ. Time-course of changes in oxidative stress and antioxidant status responses following a soccer game. J Strength Cond Res. Dec;24(12):3278-86. (2010). 8. Hill-Haas, S.V., Coutts, A.J., Dawson, B.T. and Rowsell, G.J. Time-motion characteristics and physiological responses of small-sided games in elite youth players: the influence of player number and rule changes. Journal of Strength and Conditioning Research 24, 2149-2156. (2010). 9. Hill-Haas, S.V., Coutts, A.J., Rowsell, G.J. and Dawson, B.T. Generic versus small-sided game training in soccer. International Journal of Sports Medicine 30, 636-642. (2009a) 10. Hill-Haas, S., Coutts, A., Rowsell, G. and Dawson, B. Variability of acute physiological responses and performance profiles of youth soccer players in small-sided games. Journal of Science and Medicine in Sport 11, 487-490. (2008). 11. Hill-Haas, S.V., Dawson, B.T., Coutts, A.J. and Rowsell, G.J. Physiological responses and time-motion characteristics of various small-sided soccer games in youth players. Journal of Sports Sciences 27, 1-8. (2009b) 12. Hill-Haas, S.V., Dawson, B., Impellizzeri, F.M. and Coutts, A.J. Physiology of small-sided games training in football: a systematic review. Sports Medicine 41, 199-220. (2011). 13. Ispirlidis I1, Fatouros IG, Jamurtas AZ, Nikolaidis MG, Michailidis I, Douroudos I, Margonis K,
Chatzinikolaou A, Kalistratos E, Katrabasas I, Alexiou V, Taxildaris K. Time-course of changes in inflammatory and performance responses following a soccer game. Clin J Sport Med. Sep;18(5):423-31. (2008). 14. Little, T. and Williams, A.G. Measures of exercise intensity during soccer training drills with professional soccer players. Journal of Strength and Conditioning Research 21, 367-371. (2007). 15. Mallo J, Navarro E. Physical load imposed on soccer players during small-sided training games. J Sports Med Phys Fitness. 48(2):166-71. (2008). 16. Owen, A.L., Wong, D.P., McKenna, M. and Dellal, A. Heart rate responses and technical comparison between small- vs. large-sided games in elite professional soccer. Journal of Strength and Conditioning Research 25, 2104-2110. (2011). 17. Rampinini, E., Impellizzeri, F.M., Castagna, C., Abt, G., Chamari, K., Sassi, A. and Marcora, S.M. Factors influencing physiological responses to small-sided soccer games. Journal of Sports Sciences 25, 659-666. (2007). 18. Reilly, T. and White, C. Small-sided games as an alternative to interval-training for soccer players. Journal of Sports Sciences 22, 559. (2004). 19. Sampaio, J., Garcia, G., Macas, V., Ibanez, S.J., Abrantes, C. and Caixinha, P. Heart rate and perceptual responses to 2 x 2 and 3 x 3 small-sided youth soccer games. Journal of Sports Science and Medicine 6, 121-122. (2007).