Obnovljena flota HRZ-a i PZO-a Nova hrvatska krila

Transcript

1 Broj 156. Godina IV. v atski-v ojn ik.hr CIJENA 7 KN 2,10 CAD 3,00 AUD 3,30 USA 2,00 CHF 3,50 SLO 1,79; SIT 430,00 SEK 17,00 NOK 17,00 DKK 15,50 GBP 1,30 PRINTED IN CROATIA ISSN X Obnovljena flota HRZ-a i PZO-a Nova hrvatska krila

2 S VIJ ET P ripremio D. VLAHOVIΔ M O R F U S N avy MO SK VA SkraÊenje vojnog roka O ve je se ni u rus ku voj sku bit Êe poz va na zad nja sku pi na roë ni ka ko - ja Êe sluæ i ti 18 mje se ci. Od 1. si jeë nja rok se skra Êu je na go di nu da na, ja vi la je agen ci ja Itar-Tass. Za mje nik na Ëel ni ka rus - kog GS-a ge ne ral Va si lij Smir nov pri op Êio je ka ko Êe se po sta rom za ko - nu u odo ri na Êi roë ni ka. No, do dao je i da ot pri li ke tre Êi na njih ima zdrav stve nih pro ble ma, a 40 pos to je ne za pos le no ili se ne πko lu je. Iz ra zio je æe lju za πto ve Êim bro jem vi so ko o bra zo va nih no va ka, ko ji bi ove je se ni mo gao do seg nu ti 20 pos to, naj vi πe u pos ljed njih go di nu da na. K U W AIT D oæivotna za πtetni ugovor B iv πeg sluæ be ni ka ku vajt skog mi nis tar stva obra ne Fai sa la al-da woo da sud je 30. ruj - na osu dio na do æ i vot ni zat vor i kaz nu od 72 mi li ju na do la ra zbog ko rup ci je i pro fi ter stva, pre no si agen ci ja Fran ce-pres se. Pre ma sud skim spi si ma, al-da wood je pot pi sao ugo vor s jed nom maapple ar skom tvrt kom ko jim je osob no pro fi ti rao, a dræ a va Ku vajt iz gu bi la go lem no vac. Ugo vor se od no sio na od voz rat nog ma te ri ja la pre os ta log na kon sed mo mje seë ne iraë ke oku pa ci je arap ske dr - æ a ve i kas ni jeg os lo boapple e nja (1991.). Tre ba lo je bi ti oko to na tak - vog ma te ri ja la, ali bi lo ga je sa mo to na. Za to je tvrt ka tuæ i la dræ a vu i do bi la kom pen za ci ju od oko 27 mi li ju na do la ra. Glav nim kriv cem pro - gla πen je al-da wood i osu appleen, ali joπ ima pra vo æa l be ape la cij skom su du. W ASH IN G TO N A dmiral-naëelnik N o vi na Ëel nik ame rië kog glav nog sto æe ra do la zi iz mor na ri ce. Ri jeë je o ad mi ra lu Mi keu Mul le nu ko ji je za mi je nio um irovlje - nog ge ne ra la zbo ra Pe te ra Pa cea, ma ri nca. Pri - je no πto je pos tao 28. na Ëel ni kom u po vi jes ti SAD-a, bio je na Ëel nik za po mor ske ope ra ci je. U sluæ bi je go to vo Ëe tr de set go di na (od 1968.). Za nim lji vo je da je ti je kom te ro ris tië kih na pa da na SAD 11. ruj na bio na duæ nos ti u Pen ta go - nu, sto ga ra zu mi je πto je rat pro tiv te ro riz ma, ka ko je pri li kom ina gu ra - ci je re kao Geor ge Bush. Os je tio je kad je zra ko plov uda rio u zgra du, vi - dio je kr vo pro li Êe i uniπ te nje, do dao je ame rië ki pred sjed nik. 2 U S N avy M od U K SAN AA Meappleunarodni spas J e men ski oto ËiÊ Ja zi rat at Ta ir 30. ruj na je po go di la vu l kan ska erup ci ja, a nas - tra da li su je men ski vojni ci ko ji su se na la zi li u ma loj ba zi. U po - tra gu za nji ma su se uz je men - sku obal nu straæu ukl ju Ëi li i bro - do vi NA TO-ove Mor na rië ke gru - N A TO pe 1, sta cio ni ra ni u Cr ve nom mo ru: Al va res Ca bral (Por tu gal), Ever tsen (Ni zo zem ska), Bain brid ge (SAD), Ol fert Fi scher (Dan ska), Spes sart (Nje- maë ka) i To ron to (Ka na da). Us pje li su spa si ti dvo ji cu vojni ka od os mo ri ce ne sta lih, pr vog je iz vuk ao Bain brid ge (pri zor na sli ci) a dru gog To ron to. N O R FO LK S re diπ te za si gur nost ame rië ke rat ne mor na ri ce pr vi tje dan lis to pa da ove go di ne pro mi Ëe kao Tje dan si gur ne vo æ nje u sklo pu na cio nal ne kam pa nje za si gur nost u pro me tu. Upo zo re nja i sav je ti mor na - ri ce po se bi ce su upu Êe ni za pos le ni ci ma ko ji vo ze vlas ti te mo to ci kle. Nai - me ove go di ne je u pri vat nim ne sre Êa ma æi vo te iz gu bi lo 48 mor na ra, ma - nje ne go u oni ma ko je se do go de ti je kom vo æ nje sluæ be nim mo to ci kli ma. Njih je u go di ni bi lo 20. Na web-stra ni ca ma Sre diπ ta za si gur nost pet da - na vo za Ëi ma su dos tup na upo zo re nja o ne paæ lji voj vo æ nji, pre ma lim raz - ma ci ma iz me appleu vo zi la, ubr za va nju i pro met nim sig na li ma. AY LESBU R Y Misteriozna donacija O pasni motocikli T i je kom ne dav ne pro sla ve Da na bri tan ske zraë ne ba ze Hal ton, nje - zi nom pov jes ni Ëa ru boj ni ku Co li nu Ba ke ru pri πao je ne poz na ti mu - π ka rac od 80-ak go di na i re kao mu ka ko ima fo to gra fi je ko je bi ga mo gle za ni ma ti. Ba ke r mu je dao pos jet ni cu i us ko ro pri mio pa ket s 20-ak raz no li kih ori gi nal nih fo to gra fi ja iz II. svjet skog ra ta, sve iz van red ne ka k vo Êe. Uz njih ni je do bio ni kak vo pis mo ob jaπ nje nja, za to se u voj sci na - gaapplea ot kud su fo to gra fi je i tko je mis te ri oz ni do na tor, no ni je po du ze ta po seb na is tra ga. Fotografije Êe naj vje ro jat ni je zavr πi ti u ne kom mu ze ju.

3 IMPRES U M TJEDNIK MINISTARSTVA OBRANE IZ SADRÆAJA Nakladnik: MINISTARSTVO OBRANE REPUBLIKE HRVATSKE Glavni urednik: Æeljko StipanoviÊ (zeljko.stipanovic@morh.hr) Zamjenica glavnog urednika: Vesna PintariÊ (vpintar@morh.hr) Zamjenik glavnog urednika za Internet: Toma VlaπiÊ (toma.vlasic@morh.hr) Izvrπni urednik: Mario GaliÊ (mario.galic@morh.hr) Urednici i novinari: Marija Alvir, (marija.alvir@morh.hr), Leida Parlov, Domagoj VlahoviÊ Urednik fotografije: Tomislav Brandt Fotografi: Davor Kirin, Dubravko KovaË GrafiËka redakcija: Zvonimir Frank (urednik) (zvonimir.frank@zg.htnet.hr), Ante PerkoviÊ, Predrag BeluπiÊ, Damir Bebek Webmaster: Drago Kelemen (dragok@morh.hr) Prijevod: Jasmina Peπek Tajnica redakcije: Mila BadriÊ-Gelo tel: Lektori: Gordana JelaviÊ, Jasenka Peπak Marketing i financije: Igor VitanoviÊ tel: ; fax: Pretplata: Ino zem stvo: u korist: TISAK trgovaëko d.d. Slavonska avenija 2, Z agreb (za: Sluæba za od nose s jav noπêu i informiranje), devizni raëun u Z agrebaëkoj banci Tuzem stvo: u korist: TISAK trgovaëko d.d., Slavonska avenija 2, Z ag reb, (za: Sluæba za odnose s javnoπêu i informiranje), æiroraëun poziv na broj 16 5, ci jena 280,00 kn godiπnje, Molimo pretplatnike da nakon uplate kopiju uplatnice poπalju na ad re su TISAK trgovaëko d.d. Slavonska avenija 2, Z agreb. Tisak: Tiskara Varteks d.o.o., ZagrebaËka 94, Varaædin Naslov uredniπtva: MORH Sluæba za odnose s javnoπêu i informiranje, p.p. 252, Zagreb, Republika Hrvatska hrvojnik@morh.hr Naklada: 5800 primjeraka U Ëlan stvu Eu rop skog udruæe nja vojnih novinara (EMPA) Svi razgovori doveli su do zakljuëka kako Hrvatska moæe raëunati na ameriëku potporu Ëlanstvu u NATO-u i da Amerikanci visoko vrednuju njezine napore, te da Êe u predstojeêem razdoblju biti poveêana bilateralna i obrambena suradnja sa SAD-om, ponajprije na podruëju meappleunarodne vojne izobrazbe i obuke S t r a n a 8 FRES vozila za asimetriëno ratovanje Bri tan ski F RES pro gram na ba ve no vih bor be - nih vo zi la od svog po Ëet ka su o Ëa va se s mno gim iza zo vi ma zbog ko jih pro la zi kroz Ëes te pro mje ne U splitsku luku uplovio naj - noviji brod francuske RM Ve li ki de santno-ju ri π ni brod Ton ner re uπao je u ope ra tiv nu upo ra bu pri je sa mo mje sec da na i sud je lo va nje u vjeæ bi No ble Mi das 07 bit Êe pr vo ve li ko tes ti ra nje nje go ve po sa - de. Ti je kom vjeæ be na nje mu Êe se na la zi ti sto æer vjeæ be i nje zin za pov jed nik... S t r a n a 4 Izaslanstvo OSRH u posjetu Sjedinjenim AmeriËkim Dræavama Obnovljena flota HRZ-a i PZO-a Novonabavljenim πkolskim avionima zamijenit Êe se postojeêi namjenski πkolski avioni UTVA 75, koji su u floti HRZ -a i PZ O-a veê petnaestak godina S t r a n a 1 4 Rukopise, fotografije i ostali materijal ne vraêamo. Copyright HRVATSKI VOJNIK, Novinarski prilozi objavljeni u Hrvatskom vojniku nisu sluæbeni stav Ministarstva obrane RH S t r a n a 21 Naslovnicu snimio Tomislav BRANDT 3

4 U split sku lu ku uplo v io naj no v i ji brod fran cus ke rat ne m or na ri ce Tonnerre - zapovjedni brod vjeæbe N oble Midas 07 V e li k i de san tn o-ju ri π n i b rod T on n e r re u π ao je u ope ra tiv n u u po ra b u pri je sa m o m je - se c da n a i su d je lo v a n je u v je æ b i N o b le M i das 07 b it Ê e pr v o li v k e o te s ti ra n je n je g o v e po sa de. T i je k om v je æ b e n a n je m u Ê e se n la a z i ti sto æ e r v je æ b e i n je z in z pov a je d n ik, fran c u s k i k o m o dor A la in H in de n. U sk lo pu pri pre m a z a v je æ b u hv r at sk i m i n is tar ob ra - n e B e ris lav R on Ë e v iê i n o v i n a ri su do b i li pri li k u raz g le da ti b rod i u v je ri ti se u n je g o v e v e li k e b or b e n e ali i dru g e m o g u Ê n os ti Na pis a o i s nimio Ma rio G ALIΔ U split sku lu ku 27. ruj na uplo vio je naj no vi ji brod fran - cus ke rat ne mor na ri ce-ton ner re (L9014). Ovaj ve li ki de santno-ju ri π ni brod uπao je u ope ra tiv nu upo ra bu pri je sa mo mje sec da na i sud je lo va nje u vjeæ bi No ble Mi - das 07 bit Êe pr vo ve li ko tes ti ra nje nje go ve po sa de. Ti je - kom vjeæ be na nje mu Êe se na la zi ti sto æer vjeæ be i nje zin za pov jed nik, fran cus ki ko mo dor Ala in Hin den. U sklo pu pri pre ma za vjeæ bu hr vat ski mi nis tar obra ne Be ris lav Ron - Ëe viê i no vi na ri su do bi li pri li ku raz gle da ti brod i uv je ri ti se u nje go ve ve li ke bor be ne ali i dru ge mo guê nos ti. G rad nja bro da po Ëe la je 26. ko lo vo za 2003., a po ri nut je 26. srp nja Ton ner re je dru gi brod u kla si Mis tral ili Ba ti ment de P ro jec tion et de C om men de ment (BP C ). G lav ne za da Êe ko je ovi bro do vi oba vlja ju su mo guê nost trans por ta ve li kog bro ja de santnih sredsta va (pri je sve ga he li kop te ra) i ukrcaj zdruæenih struktura zapovijedanja, U po sa di b ro da je Ëla no va, a od to ga je 2 0 Ëas ni ka, 8 0 do Ëas ni ka i 6 0 mor na ra tansport velikog broja borbenih i neborbenih vozila u podruëja operacija, ne pre kid no osi gu ra va nje bol nië ko-me di - cin ske pot po re i mul ti funk cio nal nost u pot po ri dje lo va nja u slu Ëa ju pri rod nih ili dru gih ka tas tro fa. Osim to ga zah - tje vi pre ma kon cep tu BP C bro do va, ve za ni za nje go vu ope ra tiv nu ras po lo æ i vost su traæ i li da go diπ nje moæe pro - ves ti na mo ru naj ma nje sa ti. Vi πe nam jen ski de santno-ju ri π ni brod Ton ner re ima pu nu is tis ni nu od to na ko ja moæe na ras ti na to na s ba las tom mor ske vo de u slu Ëa ju da tre ba po to pi ti kr me ni dok. Du lji na bro da je 199 me ta ra, πi ri na 32 i gaz 6,2m. Ko - ris ni pros tor na pa lu bi pros ti re se na 6400 m 2 od ko jih se m 2 ili go to vo 82% ra bi za he li kop ters ke ak tiv nos ti. Na pa lu bi je πest po let no-slet nih to Ëa ka na mi je nje nih za he li - kop te re ti pa NH-90 i na pad nih he li kop te ra Ti ge re. P ram - Ëa na mjes ta za sli je ta nje mo gu prih va ti ti i teπ ke he li kop te - re ti pa C H-5 3 Su per Stal lion. P a lu ba je oprem lje na s dva te ret na lif ta ko ji po ve zu ju slet nu pa lu bu s pot pa lub nim he - li kop ter skim han ga rom povr πi ne 1800 m 2 u ko jem se moæe smjes ti ti ukup no 16 he li kop te ra ti pa NH-90. Ton ner re ima kr me ni po to pi vi dok du lji ne 5 7,5 me ta ra i πi ri ne 15,4 me ta - ra. U nje mu se mo gu smjes ti ti dva de santna plo vi la na zraë nom jas tu ku LC AC (Lan ding C raft Air C u shion) ili Ëe - ti ri de santna plo vi la ti pa C TM. Dvi je me apple u sob no spo je ne pa lu be ram pom, ukup ne povr πi ne od m 2 ra be se za smjeπ taj 60 vo zi la (me appleu ko ji ma su ka mio ni, dæ i po vi, oklop ni trans por te ri i teπ ki ten ko vi ti pa Le cle rc) ko ji se na - la ze u pot po ri kon tin gen ta od 45 0 ukr ca nih vojni ka. Broj ukr ca nih vojni ka moæe se vi πe ne go pod vo stru Ëi ti (do 1000 vojni ka) ako se trans port oba vlja na kra Êim uda l je nos ti ma. Broj ukr ca nih vo zi la moæe na ras ti mak si mal no na 230 vo - zi la, uz gu bi tak nor mal nih ka pa ci te ta za smjeπ taj de - santnih plo vi la i he li kop te ra. 4

5 NOBLE MID A S U po sa di bro da je 160 Ëla no va, a od to ga je 20 Ëas ni ka, 80 do Ëas ni ka i 60 mor na ra. Uz stan dard ni kon tin gent od 45 0 vojni ka brod ima au to no mi ju od 30 da na. Za to li ki broj lju di Mis tral ras po la æe za li ha ma od 100 to na hra ne i 380 to na pit ke vo de (ko li Ëi na vo de moæe se ob nav lja ti po mo Êu brod skog sus ta va za de sa li - ni za ci ju mor ske vo de). Ton ner re ima i ve li ku brod sku bol ni cu s dva de se tak bol nië kih ka bi - na, ukup ne povr πi ne 75 0 m 2. U sklo pu bol ni ce su dvi je ope ra cij ske dvo ra ne, ra dio lo π ki la bo - ra to rij, pre vi ja li π te, sto ma to lo π ka or di na ci ja i os ta le po treb ne am bu lan te. U bol nië kom sta - cio na ru je 69 kre ve ta od ko jih je njih 19 oprem lje no kom plet nom me di cin skom opre - mom, s mo guê noπ Êu da i os ta lih 5 0 kre ve ta bu du oprem lje - ni na is ti na Ëin. De santno-ju ri π ni bro do vi kla se Mis tral pr - ve su plov ne je di ni ce fran cus ke rat ne mor na ri ce s pot pu no elek trië nim po go nom, ba zi ra nom na Ëe ti ri die sel-ge ne ra to - ra ti pa W ä rt si la 16V32 ko ji moæe pro iz ves ti 24 MW sna ge i ko ji pok re Êu dva elek tro mo to ra ti pa Me ra mi de od 7 MW. Ova dva elek tro mo to ra mon ti ra ni su na pod vod nim gon do - la ma na is toj oso vi ni s pri pa da ju Êim eli sa ma. G on do le s elek tro mo to ri ma i eli sa ma mo gu se za kre ta ti oko oko mi te osi u pu nom kru gu od 360 zbog Ëe ga bro do vi kla se Mis - tral ne ma ju kor mi la. Tak va vrs ta pro pul zi je pr vi put je pri - mi je nje na na plov noj je di ni ci tak vog ti pa i ve li Ëi ne. Vr π na br zi na bro da je 18,8 Ëvo ro va, a pri br zi ni krs ta re nja od 15 Ëvo ro va moæe pre plo vi ti nau tië kih mil ja. Bro do vi Mis tral i Ton ner re na o ruæ a ni su is klju Ëi vo obram - be nim sus ta vi ma na o ruæ a nja. P r vi brod iz se ri je oprem ljen je s dva dvo stru ka lan se ra sus ta va mo re -z rak Sim bad s ra - ke ta ma krat kog do me ta ti pa Mis tral. Ra ket ni lan se ri pos - tav lje ni su na pram Ëa noj slet noj pa lu bi na des nom bo ku i na kr me nom di je lu slet ne pa lu be na li je vom bo ku. Ra ket ni pro tuz raë ni sus tav pos tav ljen je di ja me tral no su prot no od dva ju to po va Bre da-mau ser od 30 mm.» eti ri teπ ke stroj ni - ce ti pa Bro w ing M2-HB ka li bra 12,7 mm sluæe za bli sku brod sku obra nu. Dvi je teπ ke stroj ni ce su pos tav lje ne na pra mac a dvi je na kr mu bro da. Na Ton ner re je ugra apple en ra - Ko ris ni pros tor na pa lu b i pros ti re se na m 2 od ko jih se m 2 ili go to vo 8 2 % ra b i z a he li kop ters ke ak tiv nos ti dar za nad zor zraë ne i povr πin ske si tua ci je Tha les 3D MR - R-NG. Tu su i dva na vi ga cij ska ra da ra ti pa Ra cal - De cca DRBN-38A. Ugra apple e na su i dva op tro nië ka sus ta va SA G EM VI G Y U za pov jed ni sus tav SIC 21 ko ji je ugra apple en na Ton ner re in te gri ra ni su sus ta vi za na vi ga ci ju, bor be ni sus - tav (sa sus ta vom za uprav lja nje tak tië kim in for ma ci ja ma ko ji je kon strui rao DC N i ko ji je mo di fi ci ran iz sus ta va SE - NIT-8 ugra apple e nog na nu kle ar ni no saë zra ko plo va C har les de G au lle), ko mu ni ka cij ski sus tav (unu tar nji i vanj ski), in - for ma tië ki sus tav, nad zor ni te le vi zij sko-sen zors ki sus tav (pro iz veo ga je Tha les). Da ta-link ko ji se ra be za tran sfer in for ma ci ja su LINK 11 i LINK 16 s pre dis po zi ci jom na pri - mje nu LINK-22 ili NI LE (NA TO Im pro ved Link Ele ven). S ob zi rom na nji ho vu na mje nu na Mis tra lu i Ton ner reu po seb na po zor nost pos ve Êe na je smjeπ ta ju in ter gran skog ope ra tiv nog za pov jed niπt va P C -NOE (P os te de C om man da - ment de Ni ve au Ope ra tif Em bar q ue). Da bi se jed no tak vo zdruæ e no za pov jed niπt vo mo glo smjes ti ti i nor mal no oba - vlja ti svoj po sao, pred viapple en je pros tor od 85 0 m 2 s oko 15 0 rad nih pos ta ja, ko je bi u pot pu nos ti tre ba le za do vo l ji ti zah - tje ve ko or di na ci je in ter gran skih ope ra ci ja na mo ru ka ko na na cio nal nom, ta ko i na me apple u na rod nom pla nu. Upra vo Êe vjeæ ba No ble Mi das 07 bi ti pr va pra va mo guê nost da se prov je re mo guê nos ti Ton ner - re o vog P C -NOE sus ta va. Vojna v jeæ ba - N A TO pot v r da hr v at skim re z ul ta ti m a Mi nis tar obra ne Be ris lav Ron Ëe viê kao izas la nik pred sjed ni ka Vla de RH pos je tio je 27. ruj na u Spli tu brod fran cus ke rat ne mor na ri ce Ton ner re, za pov jed ni brod NA TO vjeæ be No ble Mi - das 07 na ko jem ga je pri mio za pov jed nik ko mo dor Ala in Hin - den ko ji Êe sa svo jim sto æe rom za po vi je da ti tom vjeæ bom. Ona Êe se od 1. do 12. lis to pa da odræ a ti u ak va to ri ju sred nje ga i juæ - nog Ja dra na, u me apple u na rod nim vo da ma, te na vojnim po li go ni - ma u Slu nju, Kni nu, Ze mu ni ku i Di vu lja ma. Mi nis tar Ron Ëe viê tom je pri go dom iz ja vio ka ko je hr vat sko do ma Êin stvo NA TO-ovoj vojnoj vjeæ bi pot vr da da Sje ver no at - lant ski sa vez pre poz na je hr vat ske re zul ta te te da Hr vat sku æe li vid je ti u NA TO-u. U pla ni ra nju vjeæ be poπ to va ni su svi hr vat - ski zah tje vi pa su ne os no va ni pri go vo ri ne kih ne vla di nih or ga - ni za ci ja ka ko Êe ti je kom vjeæ be do Êi do eko lo π kog one Ëiπ Êe nja, re kao je mi nis tar Ron Ëe viê, do dav πi da bro do vi na nu kle ar ni po gon ne Êe ula zi ti u hr vat ski dio Ja dra na, a na vjeæ bov nim gaapple a nji ma na mo ru i na kop ne nim po li go ni ma upo treb lja vat Êe se ne eks plo ziv na stre lji va. Iz za pov jed niπt va NA - TO-ova sto æe ra, pre ma ri - je Ëi ma mi nis tra Ron Ëe vi - Êa, pot vrapplee no je da ti je - kom vojne vjeæ be ne Êe bi - ti bor be ne upo ra be zra ko - plo va, ra ket nih sus ta va i top niπt va, a boj na gaapple a - nja oba vljat Êe se na po li - go ni ma na ko ji ma to ina Ëe ra di Hr vat ska voj ska. Stre lji vom, ka li bra 5 0 mm, ko ris tit Êe se na oto ku Æ i r ju, a pje πaë kim na o - ruæ a njem na po li go nu Eu gen Kva ter nik u Slu nju, dok Êe ve Êi - na ak tiv nos ti bi ti na mo ru u me apple u na rod nim vo da ma Ja dra na. Na fran cus kom vojnom bro du mi nis tra Ron Ëe vi Êa do Ëe kao je i fran cus ki ve le pos la nik u Hr vat skoj Fran co is Sa int-p aul, ko ji je is tak nuo da je do la zak bro da u Hr vat sku pot vr da do bre su rad - nje dvi ju mor na ri ca, baπ kao i me apple u dræ av nih od no sa Fran cus ke i Hr vat ske, ko ji su, ka ko je ka zao, na vi so koj ra zi ni. 5

6 NOBLE MID A S K on fe ren ci ja z a m e di je uo Ë i N A TO N R F v jeæ be N o ble Mi das '07 Posebna pozornost zaπtiti okoliπa U pb Lo ra 26. ruj na odræa na je kon fe ren ci ja za me di je na te mu NA TO NRF vjeæ be, No ble Mi das '07 ko ja se odræ a va od 1. do 12. listopada Na kon fe - ren ci ji su bi li za mje nik na Ëel ni ka G S OS RH i Ëel nik Ko - or di na cij skog od bo ra za vjeæ bu ge ne ral pu kov nik Slav ko Ba riê, za pov jed nik HRM-a ko mo dor An te Ur liê, na Ëel nik sto æe ra HKoV-a bri gad ni ge ne ral Sla ven Zdi lar, za mje nik za pov jed ni ka HRZ-a bri ga dir Ivan Bo sak, predstav nik Mi nis tar stva vanj skih pos lo va i eu rop skih in te gra ci ja Ne - ven Mi kec, predstav nik Mi nis tar stva unu tar njih pos lo va Sti pi ca Ku na, pred stav nik Mi nis tar stva zaπ ti te oko li πa, pros tor nog ure applee nja i gra di telj stva Hr vo je Bu ljan te predstav nik Mi nis tar - stva mo ra, tu riz - ma, pro me ta i raz vit ka, in spek - tor LuË ke ka pe ta - ni je iz Spli ta, Da - vor Vi dan. G e ne ral pu kov - nik Slav ko Ba riê na kon fe ren ci ji za no vi na re is - tak nuo je ka ko je ta vjeæ ba, pr va tak ve vrs te ko ja se odræ a va u N e Ê e b i ti b or zem lji neë la ni ci NA TO-a, ve li ko priz na nje Hr vat skoj. Vaæ no je is tak nu ti da se Hr vat ska ni je nu di la kao do ma Êin NA TO vjeæ bi, ne go nas je Sa - vez, na te me lju do sa daπ njih re zul ta ta, pre poz nao kao kva li tet nog i vje ro dos toj nog part ne ra. U vjeæ bi Êe sud je lo va ti 12 ze ma lja NA TO-a sa 40 bro - do va i 6 pod mor ni ca, od ko jih tri na nu kle ar ni po gon ko je ne Êe ula zi ti u hr vat ske te ri to ri jal ne vo de. ZraË ne sna ge Êe sud je lo va ti s 29 bor be nih zra ko plo va, 23 he li - kop te ra i 9 zra ko plo va za raz li Ëi te na mje ne. Sud je lo va t Êe i osam ti su Êa vojni ka. Su dio ni ci su sna ge iz Bu gar ske, Fran cus ke, Nje maë ke, G rë ke, Ita li je, Ni zo zem ske, Nor veπ ke, Ru munj ske, SAD-a, pa njol ske, Turs ke i Ve li ke Bri ta ni je, a u sta tu su pro ma tra - Ëa Ka na da, Al ba ni ja i C r na G o ra. Hr vat ske oruæ a ne sna ge sud je lu ju s 10 bro do va i 25 0 pri pad ni ka HRM-a, sat ni jom kop ne ne voj ske, dva MiG -a 21, Ëe ti ri he li kop te ra Mi-8, te Ëe ti ri avio na P C -9. P os red no i ne pos red no u nju Êe bi ti ukl ju Ëe no oko dvi je ti su Êe pri pad ni ka hr vat skih Oruæ a nih sna ga. P re ma sce na ri ju vjeæ be ko ji ne ma ve ze sa stvar nim do - gaapple a ji ma bi lo gdje u svi je tu, hr vat ske i ni zo zem ske sna - ge bit Êe pro tiv ni ci sna ga ma NA TO-a, ko je Êe, za po tre - be sud je lo va nja u mi rov nim ope ra ci ja ma di ljem svi je ta, tj. za br zo dje lo va nje Sje ver no at lant skog sa ve za (NRF), uv jeæ ba va ti sna la æ e nje u zat vo re nom mo ru, ka zao je na - Ëel nik pro ved be nog sto æe ra vjeæ be ka pe tan boj nog bro - da Ma rin Sto πiê. Tri ni zo zem ska bro da smjeπ te na su u Ve neci ji, a tri nu kle ar ne pod mor ni ce bit Êe stal no u me apple u na rod nim vo da ma. Za pov jed niπt vo vjeæ be bit Êe na fran cus kom bro du Ton ne re u split skoj Sje ver noj lu ci. P o seb na se po - zor nost pos ve Êu je zaπ ti ti oko li πa zbog Ëe ga, ka ko je re - kao, ne Êe bi ti bor be ne upo ra be zra ko plo va i ra ket nih sus ta va ili top niπt va, veê Êe se boj na gaapple a nja oba vlja ti na po li go ni ma na ko ji ma Hr vat ska voj ska to i ina Ëe ra - di i to stre lji vom ma log ka li bra. Ve Êi na po mor skih ak - tiv nos ti od vi jat Êe se u me apple u na - rod nim vo da ma Ja dra na. Tro π ko vi vjeæ be za Re pu bli ku Hr vat sku iz no sit Êe oko 7,5 mi li - ju na ku na, a zem lje NA TO-a sa me Êe sno si ti svo je tro π ko ve. Oko 80 pos to hr - b e ne upo ra b e z ra ko plo va i ra ket nih sus ta va ili top niπt va, veê Ê e se b oj na gaapple a nja ob a vlja ti na po li go ni ma na ko ji ma H r vat ska voj ska to i ina Ëe ra di i to stre lji - vom ma log ka li b ra istaknuto je na konferenciji vat skih tro π ko va bit Êe nak nad no re fun di ra no pu - tem za kla de Var πav ske ini ci ja ti ve, a ve li ki dio tog nov ca bi t Êe utro - πen za ob nav lja nje in fra struk tu re i os po sob lja va nje ob je - ka ta ko ji ma Êe se pos li je vjeæ be ko ris ti ti na πa voj ska, ka - zao je ge ne ral Ba riê. Od vjeæ be Êe iz rav ne ko ris ti ima ti i hr vat sko gos po dar - stvo, is tak nuo je, jer je vi πe tvrt ki sklo pi lo ugo vo re za op - skr bu NA TO sna ga, Ëi ja se vri jed nost proc je nju je na oko 10 mi li ju na ku na. Na kon fe ren ci ji je predstav ljen i dan pos je ta vi so kih dræ av nih duæ nos ni ka te NA TO predstav - ni ka (VTT dan), ko ji je pred viapple en za 5. lis to pa da. Na no vi nar ski upit ho Êe li vjeæ ba naπ ko di ti hr vat skom tu riz mu, ge ne ral Ba riê je od go vo rio ka ko Êe Hr vat ska ima ti sa mo ko rist, jer Êe se o njoj iz vjeπ ta va ti u svim me - di ji ma di ljem svi je ta, a i ve Êi na su dio ni ka ni kad pri je ni je bi la u Hr vat skoj. Za pov jed nik HRM-a ko mo dor An - te Ur liê no vi na ri ma je ka zao ka ko oëe ku je da Êe vjeæ ba bi ti za mah za na ba vu no vih bro do va i osuv re me nji va nje flo te na πe mor na ri ce, a ge ne ral Ba riê je do dao ka ko je u go di ni pred viapple e no kre dit no za duæ e nje Mi nis tar - stva obra ne ra di na ba ve no vih bro do va i zra ko plo va. Na upit smi ju li hr vat ske sna ge po bi je di ti NA TO, ge - ne ral Ba riê od go vo rio je ka ko smi ju i ka ko se to veê do - gaapple a lo u do sa daπ njim ma njim vjeæ ba ma. OJ I 6

7 Prosvjednici protiv vjeæbe N o ble Mi das 07 u MO RH -u C en tar za mi rov ne stu di je i Ze le na ak ci ja or ga ni zi ra li su 1. lis to pa da mir ni pros vjed is pred zgra de Mi nis tar stva obra ne na Tr gu P e tra Kre πi mi ra IV. u po vo - du po Ëet ka odræ a va nja me apple u na rod ne vojne vjeæ be No ble Mi das 07. U pros vje du je sud je lo va lo 30-ak pros vjed ni ka. P redstav nik C en tra za mi rov ne stu di je G or dan Bo sa nac je iz ja vio ka ko su ovom ak ci jom htje li po ka za ti svo je ne - sla ga nje s odræ a va njem vojne vjeæ be No ble Mi das po naj pri je sto ga πto Hr vat ska joπ uvi jek ni je Ëla ni ca NA TO sa ve za, te da je je di na as pi ra ci ja zaπ to se ta vjeæ ba odræ a va u Hr vat skoj da to πto pri je pos ta ne mo. Ne sla ga nje odræ a va njem vjeæ be is ka zao je i predstav nik Ze le ne ak ci je To mi slav To ma πe viê ko ji je o vjeæ bi go vo rio s as pek ta zaπ ti te oko li πa. P redstav ni ke C en tra za mi rov ne stu di je i Ze le ne ak ci je pri mio je mi nis tar obra ne Be ris lav Ron Ëe viê u prat nji za mje ni ka na Ëel ni ka G S OS-a ge ne ral pu kov ni ka Slav ka Ba ri Êa. Mi nis tar Ron Ëe viê je is tak nuo zna Ëe nje ko je vjeæ ba ima za Re pu bli ku Hr vat sku, kao i sve po li tië ke, si gur nos ne i fi nan cij ske pred nos ti ulas ka Hr vat ske u NA TO. P redstav nik C en tra za mi rov ne stu di je G or - dan Bo sa nac je ka zao ka ko je, kad je o na - cio nal noj si gur nos ti ri - jeë, NA TO stav ljen kao pri o ri tet, ali da se o si gur nos ti gra applea na tre ba raz miπ l ja ti πto je πi re mo gu Êe te da ima i dru gih op ci ja. Krat ku pre zen ta ci ju vjeæ be s po seb nim os - vr tom na zaπ ti ti oko li - πa odræ ao je ge ne ral Ba riê. Is tak nuo je ka ko je jed na od vaæ nih ob ve za kod odræ a va nja vjeæ be i pri dr - æa va nje stan dar da zaπ ti te oko li πa ko ji se pri mje nju ju u RH-u i NA TO-u. Do dao je ka ko je u or ga ni za ci ji vjeæ be sud je lo va lo i Mi nis tar stvo zaπ ti te oko li πa, kao i dru - ge dræ av ne or ga ni za ci je ko je se ba ve pos lo vi ma ve za nim uz zaπ ti tu oko li πa, te da je pro ve den mo ni to ring na svim lo ka ci ja ma na ko ji ma Êe se pro vo di ti vjeæ ba. Mi - nis tar Ron Ëe viê je is tak nuo ka ko je Mi nis tar stvo obra ne ot vo re no za sve ras pra - ve, πto su poz dra vi li predstav ni ci udru ga ko je su or ga ni zi ra le pros vjed i za hva li li mi nis tru obra ne na pri ja mu. L. P AR LOV Da na 30. ruj na zavr πi la je hu ma ni tar na ak ci ja do bro volj nog pri kup lja nja nov - Ëa ne po mo Êi za dje cu i obi te lji tra gië no pre mi nu lih pri pad ni ka Oruæ a nih sna ga RH ko ji su svo je æi vo te iz gu bi li oba vlja ju Êi rad ne za da Êe: na red ni ce Lju bi ce P e ri - πiê, skup ni ka Vje ko sla va Lju be i sto æer nog na red ni ka Ju ra ja Ru π ka Ëa po gi nu lih u Vu ko va ru 9. srp nja te na mjeπ te ni ka Æ elj ka Vr ki Êa, stra da log u Zra ko - plov noj ba zi Ze mu nik 15. lip nja Za hval ju je mo svim dje lat ni ci ma Mi nis tar stva obra ne, G lav nog sto æe ra te pri - pad ni ci ma Oruæ a nih sna ga ko ji su, svo jim od zi vom na ak ci ju, pre poz na li po tre bu po mo Êi naj uæ im Ëla no vi ma obi te lji svo jih pre mi nu lih ko le ga i pri ja te lja. Va πom hu ma nom ges tom pri kup lje no je ,49 kn. P ri kup lje ni iz nos po di je lit Êe se na Ëe ti ri jed na ka di je la te upla ti ti na ra Ëu ne obi te lji po gi nu lih. S LUÆ B A ZA OD NO S E S J AV NO ΔU I IN F OR MI RA NJ E MORH-A Zahvala snimio D. KIR IN MORH RE PUB LI KA HR VAT SKA MI NIS TAR STVO OB RA NE UPRAVA ZA LJUD SKE RE SUR SE raspisuje: INTERNI NA TJE»AJ Za VII. na raπ taj vojno-di plo mat ske iz obraz be Uv je ti za Ëas ni ke: VSS, Ëin: - sat nik sa zavr πe nim na pred - nim te Ëa jem iz obraz be, boj nik/bri ga dir sa zavr πe nom Z a - pov jed no-sto æer nom πko lom zna nje en gles kog je zi ka (naj ma nje 6 2% ALCPT, ECL ili sta nag 1111), poz na va nje MS of fi ce pro gram skog pa ke ta, pos ljed nja oc je na mi ni mal no - is ti Ëe se. Uv je ti za do Ëas ni ke: SSS, Ëin: sto æer ni na red nik/ëas nië ki na - mjes nik sa zavr πe nom Vi so kom do Ëas - nië kom πko lom, zna nje en gles kog je zi ka (naj ma nje 6 2% ALCPT, ECL ili STA NAG 1111), poz na va nje MS of fi ce pro gram skog pa ke ta, pos ljed nja oc je na mi ni mal no - is ti Ëe se. Uv je ti za dræ av ne sluæ be ni ke: VSS po lo æen DSI, zna nje en gles kog je zi ka (naj ma nje 6 2% ALCPT, ECL ili STA NAG 1111), poz na va nje MS of fi ce pro gram skog pa ke ta, pos ljed nja oc je na mi ni mal no - od li Ëan. Pred viapple e ni po Ëe tak iz obraz be je 14. si jeë nja i tra je do 13. trav - nja na H VU Pe tar Z rins ki u Z a gre bu. Pri ja ve je po treb no dos ta vi ti do 31. lis to pa da Upra vi za ljud ske re - sur se, Per so nal na sluæ ba - Od jel iz o - braz be, Stan Ëi Êe va 6, Z a greb, pre ko svo jih us troj be nih cje li na na tis ka - ni ci PKI-1. Z a in te re si ra ni kan di da ti iz us troj be nih cje li na OS RH pri ja ve mo gu dos ta vi ti u G S OS RH, Per so nal na upra va, vojar na Cro a tia, Sa ra jev ska bb, Za greb. 7

8 ME U NA ROD NA S U RA D NJ A Iz as lan stv o O S R H u pos je tu Sje di nje nim Am e rië kim D ræ a v a m a SA D u potpunosti podupire napore RH za N ATO Ëlanstvo S v i raz g o v o ri do v e li su do z ak lju Ë k a k a k o H r v at sk a m oæ e ra Ë u n a ti n a am e rië k u pot po - ru Ë lan stv u u N A T O -u i da A ri m ke an c i v i so k o v re d n u ju n je z i n e n a po re, te da Ê e u pre dsto je Ê e m raz dob lju b i ti po v e Ê a n a b i la te ral n a i ob ram b e n a su rad n ja sa S A D -om, po n aj pri je n a po dru Ë ju m e apple u n a rod n e v ojn e iz ob raz b e i ob u k e H rvatsko iz aslanstvo tijekom b oravka u S A D -u Ia ko je bi la te ral na su rad nja OS RH s ko le ga ma iz SAD-a na vi so koj ra zi ni, ona se odræ a va i po bolj πa va Ëes tim za - jed nië kim ak tiv nos ti ma. Zbog to ga je Sje di nje ne Dræ a ve od 10. do 19. ruj na pos - je ti lo hr vat sko vojno izas lan stvo, na Ëe lu sa za mje ni kom na Ëel ni ka G S OS RH-a ge ne ral pu kov ni kom Slav kom Ba ri - Êem, u Ëi joj su prat nji bi li ge ne ra li Mla den Kru ljac, Vla do Ba ga riê, Ma te Os to viê, Dra go Ma ta no viê i Jo sip Stoj ko viê. Na πe izas lan stvo su pri mi li ame rië ki vi so ki Ëas ni ci, kao i ci vil ni duæ nos ni ci iz sus ta va obra ne. Odræa ni su sas tan ci ko ji su, osim bi la te ral ne vojne su rad nje, obuh va Êa li i te - me za nim lji ve za ob je zem lje: bu du Êe Ëlan stvo RH u NA - TO-u, glo bal ni rat pro tiv te ro riz ma i ope ra ci ju ISAF, si - gur nos nu si tua ci ju u Ju go is toë noj Eu ro pi. Svi raz go vo ri do ve li su do zak ljuë ka ka ko Hr vat ska moæe ra Ëu na ti na ame rië ku pot po ru Ëlan stvu u NA TO-u i da Ame ri kan ci vi - so ko vred nu ju nje zi ne na po re, te da Êe u predsto je Êem raz dob lju bi ti po ve Êa na bi la te ral na i obram be na su rad nja sa SAD-om, po naj pri je na po dru Ëju me apple u na rod ne vojne iz o braz be i obu ke. Naj vi πi ame rië ki vojni duæ nos nik ko ji je pri mio hr vat sko izas lan stvo bio je za mje nik pred sje da te lja Zdruæ e nog sto - æe ra oruæ a nih sna ga SAD-a ge ne ral zbo ra Ja mes C art - w right. Tom pri li kom ge ne ral Ba riê je pos jet oci je nio svr - ho vi tim, jer su od ame rië kih su rad ni ka do bi ve ni mno gi po da ci i spoz na je ko ji ma Êe se ko ris ti ti za pro ved bu re for - mi i ja Ëa nje spo sob nos ti OS RH. G o vo re Êi o bu du - Êim do gaapple a ji ma, ge ne ral Ba riê je is tak nuo ka ko RH ra Ëu na na pot po ru SAD-a za ula zak u NA TO Ëlan stvo, kao i na struë nu po moê i pot po ru na kon ulas ka, jer je SAD Hr vat skoj stra teπ ki part ner. G e - ne ral C art w right je od go vo rio da SAD u pot pu nos ti po du pi re na po re RH za NA TO Ëlan stvo, pa je spre - man po mo Êi u to me. P o seb no je za hva lio na do pri - no su ope ra ci ji ISAF i is tak nuo vi so ku ra zi nu obu - Ëe nos ti pri pad ni ka OS RH te nji ho vu pre da nost i iz vrs nost u pro ved bi do di je lje nih za da Êa. Da ni kom pli men ti, do dao je C art w right, ni su kur to az ni veê su odraz pre poz nane kva li te te i pos tig nu tih re - zul ta ta stvar nih part ne ra. Vaæ an je bio i sas ta nak s na Ëel ni kom sto æe ra KoV-a SAD-a ge ne ra lom zbo ra G eor ge om W. C a - sey om ko ji je bio po seb no za in te re si ran za pi ta nja si gur nos ti u Ju go is toë noj Eu ro pi. Nai me, sud je lo vao je u ope ra ci ja ma SFOR u BiH te KFOR na Ko so vu. Hr vat sku je ime no vao vo de Êom u re gi ji u pro ved bi MAP -a te is tak - nuo sprem nost Ame ri ka na ca da po mo gnu u πko lo va nju, obu ci i opre ma nju na πih OS. Ia ko je ge ne ral Ba riê ust vr - dio ka ko su do sa daπ nji obli ci vojne bi la te ral ne su rad nje bi li vr lo ko ris ni, iz ra zio je æe lju za dalj njim ja Ëa njem i na - do grad njom part ner ske su rad nje sa SAD-om, po se bi ce na kon ulas ka u NA TO. Od sas ta na ka s ci vil nim duæ nos ni ci ma naj vaæ ni ji je bio s do pred sjed ni kom Na cio nal nog obram be nog uni ver zi te ta (Na tio nal De fen se Uni ver si ty ) Ri char dom Ro thom na ko jem se raz go va ra lo o vojnom πko lo va nju. G e ne ral Ba riê je tom pri li kom iz ra zio æe lju da se hr vat ski Ëas ni ci po nov no πko lu - ju na pres ti æ nom NDU-u, a pred lo æ io je i pro jekt πko lo va nja hr vat skih sto æer nih Ëas ni ka po pro gra mu NDU-a u Hr vat - skoj ona ko ka ko ga je Uni ver zi tet pro vo dio u G ru zi ji. Ide ju po du pi ru na svim ra zi na ma OS RH, pa je Hr vat ska sprem - na za nje zi nu pro ved bu i or ga ni za ci ju. Roth je prih va tio ini - ci ja ti vu i na po me nuo da Êe raz mo tri ti mo guê nost nje zi ne pro ved be, kao i da Êe Hr vat skoj bi ti po nu applee no vi πe obli ka πko lo va nja, a u OS RH tre ba ju iza bra ti po dru Ëja in te re sa i opre di je li ti se za kon kret ne te Ëa je ve. Zak lju Ëio je da je OS - RH na vi so kom mjes tu lis te pri o ri te ta NDU-a za pruæ a nje po mo Êi u re for ma ma i πko lo va nju osob lja. OJ I 8

9 OS RH U or ga ni z a ci ji R AC VIAC -a Trodnevni orijentacijski teëaj B eëki dokument 9 9 N a ov o g o diπ n je m te Ë a ju b i lo je pe t n a e st po laz n i k a iz A l b a n i je, B os n e i H e r c e g o v i n e, M a k e do n i je, C r n e G o re i H r v at sk e k o ji v e Ê ra de ili Ê e ra di ti n a pos lo v i m a v e z a n im u z pro v o apple e n je do k u m e n a ta s po dru Ë ja k on tro le n a o ru æ a n ja. U z n a π e, te Ë aj su pro v o di li i in stru k to ri iz N je m aë k e, M aapple ar sk e, T u rs k e i pre dstav n i c i N A T O -a. P rak tië n i dio pro - v e de n je u 1 6. tr b r u b je lo v ar sk oj v oja r n i B i lo g o ra Leid a P ARLOV, s nimio Da vor K IRIN R e gio nal no sre diπ te za po moê u pro ved bi me apple u na - rod nih spo ra zu ma o kon tro li na o ruæ a nja i ve ri fi - ka ci ji (RAC VIAC ) or ga ni zi rao je i pro veo trod nev - ni ori jen ta cij ski te Ëaj BeË ki do ku ment 99. Svr ha te Ëa ja bi la je omo gu Êi ti po laz ni ci ma cje lo vit uvid u BeË ki do - ku ment 1999, s po seb nim na glas kom na duæ nos ti i od - go vor nos ti oso ba ko je sud je lu ju u nje go voj pro ved bi, u du hu me apple u sob nog pov je re nja i una pre applee nja mje ra za iz grad nju si gur nos ti. Kao πto je poz na to, BeË ki do ku ment 99 ob ve zu ju Êi je za sve Ëla ni ce Fo ru ma za si gur nost i su rad nju OESS-a, a nji me se raz vi ja ju i una pre apple u ju mje re za iz grad nju pov je - re nja i si gur nos ti. Slo bod no se moæe re Êi ka ko je to je dan od sta ri jih do ku me na ta iz po vi jes ti kon tro le na o ruæ a nja, jer ko ri je ne vu Ëe joπ od Hel sin πkog sum mi ta i Stok - holm ske kon fe ren ci je Sus tav ve ri fi ka ci je BD 99 pred viapplea dvi je vrs te in spek ci ja ko je zem lje Ëla ni ce mo gu me apple u sob no oba vlja ti, in spek ci ju spe ci fi ci ra nog po dru Ëja i eva lua cij ski pos jet. Na ovo go diπ njem te Ëa ju bi lo je pet na - est po laz ni ka iz Al ba ni je, Bos ne i Her ce go vi ne, Ma ke do - ni je, C r ne G o re i Hr vat ske ko ji veê ra de ili Êe ra di ti na pos lo vi ma ve za nim uz pro vo apple e nje do ku me na ta s po dru - Ëja kon tro le na o ruæ a nja. Uz na πe, te Ëaj su pro vo di li i in - struk to ri iz Nje maë ke, Maapple ar ske, Turs ke i predsta vni ci NA TO-a. P o laz ni ci su se upoz na li sa svim as pek ti ma BeË kog do - ku men ta 99 i na Ëi nom nje go ve pri mje ne, a sas to jao se od teo rij skog i prak tië nog di je la. U sklo pu teo rij skog di je la po laz ni ci su se iz me appleu os ta log upoz na li s os nov nim poj - mo vi ma BD 99, na Ëi nom na ko ji se pro vo di in spek ci ja, ulo gom eva lua cij skog i es kort ti ma, pro to ko lom o in spek - ci ji, kao i ne sluæ be nim pro to ko lom ti je kom in spek ci je i pi - sa njem in spek cij skog iz vjeπ Êa. P rak tië ni dio te Ëa ja pro ve - den je u 16. tr br u bje lo var skoj vojar ni Bi lo go ra. U skla - du sa BD 99 za pov jed nik 16. tr br bri ga dir Æ elj ko ikiê je in spek cij ski tim upoz nao s us tro jem, sta njem opre me, lo - ka ci jom vojar ne i tre nu taë nim ak tiv nos ti ma u pos troj bi, na kon Ëe ga su po laz ni ci te Ëa ja pro ve li eva lua cij ski pos jet. Ta li jan ski bri ga dir Emi lio Li ve ra ni, na Ëel nik Od je la za tre ning i ve ri fi ka ci ju RAC VIAC -a, te Ëaj je oci je nio us pjeπ - nim i za hva lio MORH-u i OS RH-u πto su im omo gu Êi li pos jet 16. tr br i pro vo apple e nje prak tië nog di je la. Ka zao je i ka ko je u Bje lo va ru pr vi put bio pri je tri go di ne, pa je za - pov jed ni ku 16. tr br za hva lio na sus ret lji vos ti i ot vo re nom pri ja telj skom pri ja mu. P o laz ni ci su na kon us pjeπ no zavr - πe nog te Ëa ja do bi li cer ti fi kat kao pot vr du da ima ju po treb - na zna nja za in spek to re iz po dru Ëja kon tro le na o ruæ a - nja po BeË kom do ku men tu. Ovo je bio sa mo je dan od ni za te Ëa je va iz po dru Ëja kon tro le na o ruæ a nja ko je or - ga ni zi ra i pro vo di RAC VIAC. 9

10 D NEVNIK VOJ NOG PROMA T RA» A - U NOMIG Sigurnosne mjere S pr v im su m ra k om pre s ta ju sv e n a π e v an j sk e ak tiv - n osti. T ran s port po m ra k u do pu π te n je je di n o u ok lop n im v o z i li m a do 23,3 0 sa ti, is k lju Ë vi o z a po tre b e pri je v o z a od Z a pov je d n iπ vt a do ob li æ n jih k u Ê a u kji o m a stan u ju pro m a tra Ë i. S v a k a n a π a k u Ê a pri je u mn aj lji v a n ja m o - ra la je pro Ê i po se b n u si g u r n os n u prov je ru i te h n ië k e do ra de. S v a k e v e Ë e ri pro v o di se si g u r n os n a ra dio pro z iv k a sv ih pro m a tra Ë a... Iz G ru z ije J erk o IVANK OVIΔ Put do G a li ja, sre diπ ta is to i me ne ab kas ke oblas ti i Za - pov jed niπt va sek to ra, pro te kao je ru tin ski. C es ta M27, glav na pro met ni ca ko ja sa za pa da na is tok pro - la zi Ab ka zi jom i G ru zi jom je vi πe-ma nje u do brom sta nju. Neπ to πi ra ne go na πa D1, omo gu Êa va br zu i ugod nu vo æ - nju. C i vil ni pro met je ri je dak. P ro met ne po li ci je i ogra ni Ëe - nja br zi ne prak tië ki ne ma, ako ne ra Ëu na mo du bo ke ru pe na ces ti ko je dje lu ju po put leæ e Êih po li ca ja ca. No una toë do is ta br zoj i ris - kant noj vo æ nji lo kal nih vo - za Ëa, pro met nih ne sre Êa za Ëu do i ne ma. Za pov jed niπt vo sek to ra G a li na la zi se u sre diπ tu is to i me nog gra di Êa od sta nov ni ka. Kom - pleks Za pov jed niπt va (kom paund) je re la tiv no sku Ëe no mjes to, ogra apple e no vi so kim zi dom i de be lim na mo ti ma bod lji ka ve æi ce. U nje mu se od vi ja sav æi - vot i rad u mi si ji. Spe ci - fië nost UNO MIG -a je da ov dje ne ma dis per zi ra nih pro ma traë kih pos troj bi na te re nu. Svi pro ma traë ki ti mo vi na la ze se u kom plek su Za pov jed niπt va, oda kle dnev no od la ze u op hod nje. Od mah po do las ku po Ëe la je pro ce du ra upoz na va nja sa sek to rom broj nim bri fin zi ma, kao i u Su hu mi ju, sa mo s vi - πe de ta lja ve za nih uz lo kal nu si tua ci ju. P r vi je bio bri fing o si gur nos noj si tua ci ji i od go va ra ju Êoj pro ce du ri, tzv. se - cu ri ty ma trix. Mi si ja UNO MIG ima de kla ri ra nu ra zi nu ugro ze 4. U ras po nu ugro za UN mi si ja od 1 do 5, to prak - tië ki predstav lja naj vi πu ra zi nu ri zi ka jer ra zi na 5 zna Ëi eva kua ci ju mi si je. Ta ko s pr vim sum ra kom pres ta ju sve na πe vanj ske ak tiv nos ti. Trans port po mra ku do puπ ten je je di no u oklop nim vo zi li ma do 23,30 sa ti, is klju Ëi vo za po - tre be pri je vo za od Za pov jed niπt va do obli æ njih ku Êa u ko - ji ma stanuju pro ma tra Ëi. To se pro vo di strikt no, Ëak i kad je ku Êa dos lov ce pre ko pu ta Za pov jed niπt va, ne da lje od 30 me ta ra! Sva ka na πa ku Êa pri je unaj mlji va nja mo ra la je pro Êi po seb nu si gur nos nu prov je ru i teh nië ke do ra de. One ukl ju Ëu ju pos tav lja nje Ëe lië nih re πet ki na sve pro zo re i do dat na re πet kas ta vra ta s pro tu pro val nim de mon ta bil - nim po lu ga ma, bi lo da su u pri zem lju ili na ka tu. U sva koj ku Êi unaj mlju je mo go to vo uvi jek gor nji kat, dok vlas ni ci æi ve u pri zem lju. Sva ke ve Ëe ri pro vo di se si gur nos na ra dio pro ziv ka svih pro ma tra Ëa. Sve ku Êe do po no Êi mo ra ju ra diom kon tak ti ra - ti s de æu r nim Ëas ni kom ili oklop no vo zi lo do la zi u kon tro - lu. Te le fon skih li ni ja ne ma. Is ta pro ce du ra, ovaj put ju pro - vo di Za pov jed niπt vo, po - Z apovjedniπtvo sektora G ali nav lja se i sva kog ju tra u 8 sa ti, su bo tom i ne dje - ljom u 9. Ko li ko god te mje re pri do no se fi zië koj si gur nos ti, to li ko stva ra ju os je Êaj æi vo ta u izo la ci ji. To je po seb no iz raæ e no u du gim zim skim no Êi ma kad slo bod nog kre ta nja prak tië ki ne ma. No to ni - je sve, do dat ne mje re si - gur nos ti re gu li ra ju upo - ra bu mo tor nih vo zi la. U zo ni od 12 km sa sva ke stra ne cr te pre ki da va tre ko ris te se sa mo oklop nim vo zi lima s naj ma nje dvi je oso be u au to mo bi lu za bi lo ko je kre ta nje. Za sva ku upo ra bu vo zi la mo ra se pret - hod no do bi ti po seb no odo bre nje, po tom se odre apple u je je din - stve ni po ziv ni znak, a po pis put ni ka u vo zi lu mo ra bi ti poz nat sluæ bu ju Êem Ëas ni ku i sluæ bi si gur nos ti. P ri ma nje lo kal nog pu Ëan stva kao su put ni ka ap so lut no je za bra nje - no. Sva ko vo zi lo iz van Za pov jed niπt va mo ra odræ a va ti ra - dio kon takt s ope ra tiv nim sre diπ tem naj ma nje jed nom sva - kih po la sa ta. Ako se to ne do go di, pok re Êe se si gur nos na po tra ga pre ma zad njoj poz na toj lo ka ci ji. P o ra πi re nom miπ l je nju me appleu pro ma tra Ëi ma, ta ko sveo - buh vat ne si gur nos ne mje re su po ma lo pret je ra ne i os ta tak su pret hod nih, tur bu lent ni jih i po gi belj nih vre me na. To se po seb no od no si na sa daπ nju mir nu si tua ci ju u Su hu mi ju i na gru zij skoj stra ni u Zug di di ju. No, ka ko re Ëe je dan od ci vil nih Ëas ni ka za duæ e nih za na πu si gur nost, uvi jek vaæi ona bet ter to be sa fe than sor ry. Os ta li bri fin zi od no si li su se na ope ra tiv nu si tua ci ju u G a li ju unu tar nju or ga ni za ci ju æi vo ta i ra da sek to ra. Na kon to ga us li je di la je trod nev na obu ka i strogi is pit poz na va nja i uprav lja nja oklop nim trans por te rom Nay al la. 1 0

11 1 0. H RV C ON U MIS IJ I IS A F N aπi policajci odræali teëaj iz kartografije P o pla n u ob u k e, u 1 2 n as tav n ih sa ti ob u h v a Ê e n e su te m e iz k ar to g ra fi je, U T M & M G R S, u po ra b e k om pa sa i rad s G P S -om sa π to v i π e prak tië n og ra da. O b u k a se pro v o di la Ë e ti ri da n a, a po laz n i c i su b i li 24 Ë as n i k a iz O C C -a Iz Afg a nis ta na Ma rio E B E T OVS K Y S a svr hom raz vi ja nja su rad nje i bo ljeg od no sa s ka bul skom po - li ci jom boj nik Ti ho mir Ze bec P ro vost Mar shall u RC -C MN MP C OY, sas tao se s pu kov ni kom Say e - dom Ze w a rud di nom, vo di te ljem Ope ra tiv nog sre diπ ta Ka bul ske grad - ske po li ci je (C hief of Ope ra tio nal and C oo r di na tion cen tre of KC P HQ ) i za pov jed ni kom OC C KC P -a ko je mu je po nu applee na po moê MN MP u pro - ved bi obu ke. U raz go vo ru pu kov nik Ze w a rud din je iz nio po tre bu obu ke Ëas ni ka OC C -a ko ji ne ma ju po treb na zna nja oko pro na la æ e nja mjes ta even tual nog do gaapple a ja na kar ti u odre applee nim P D-ima (po li ce dis tri cit) kao i odre applei va nju ko or di na ta. Na kon sas tan ka pris tu pi lo se pri pre mi i pla - ni ra nju obu ke u ko ju su bi li ukl ju Ëe - ni dje lat ni ci OP S-a u RC -C MN MP C OY, Ëas nik OP S-a nat po ruë ni ca Ma ja» av lo viê, pr vi do Ëas nik Ëas nië - ki na mjes nik Fran ko G ra bar (NC O P lans) i cri me re a der na red nik Da vor Str meë ki. P o pla nu obu ke u 12 nas tav nih sa ti obuh va Êe ne su te me iz kar to gra fi je, UTM & MG RS, upo ra be kom pa sa i ra da s G P S-om sa πto vi πe prak tië - Instruktori i polaz nici teëaja nog ra da. P lan obu ke pri prem ljen je u P o w er P oint pre zen ta ci ji uz ve li ku po moê na red ni ka Si ni πe Mi ho lje ka, do Ëas ni ka za ZIKS. Do go vo re no je da se obu ka pro ve de u Ëe ti ri da na, a po laz ni ci su bi la 24 Ëas ni ka iz OC C -a. Obu ku su pro ve li Ëas nië ki na mjes - nik G ra bar i na red nik Str meë ki uz sluæ be nog pre vo di te lja ko ji je ta koapple er pro πao obu ku. Da je plan obu ke i nas tav nih sa ti bio do bar po ka za la je ve li ka po zor nost s ko jom su je po laz - ni ci pra ti li i us pjeh u us va ja nju zna - nja i vjeπ ti na ve za nih uz kar to - gra fi ju. Dru go ga da na se pris tu - pi lo vjeæ ba ma na kar ti, gdje su po laz ni ci mo gli pri mi je ni ti us vo - je na zna nja, a oz raë je je uis ti nu bi lo rad no i ni je ne dos ta ja lo pi - ta nja ve za nih za upo ra bu kom - pa sa, odre applei va nja azi mu ta i op - Êe ni to o ori jen ta ci ji. Na kon uvo - da i ra da na kar ta ma tre Êe ga da - na se ra di lo G P S-om i tu je, ka - ko se oëe ki va lo, bi lo mno go pi - ta nja o na Ëi nu ra da s ure apple a jem i nje go vim mo guê nos ti ma. Ka ko bi im πto bo lje pri ka za li rad na G P S-u, in struk to ri su po laz ni ke iz ve li u krug KC P -a gdje su ubr zo shva ti li na Ëe la ra da ure apple a ja i nje go ve mo guê nos ti. Svi su br zo svla da li na Ëin uno πe nja po da ta ka i kre ta nje uz po moê G P S-a, a os je ti lo se ka ko su vr lo za do volj ni sa mi sa so bom i us vo je nim zna - njem.» etvr ti, i zavr π ni dan obu ke, pla ni ra no je da se po - laz ni ci po di je le u sku pi ne, a in struk to ri su im po di je li li una pri jed pri prem lje ne ko or - di na te ko je su tre ba li uni je ti u G P S i uz po moê nje ga pro na - Êi odre applee nu toë ku. Nad zi ru Êi nji hov rad, in struk to ri su bi li za do volj ni pos tig nu tim re zul - ta ti ma jer su po laz ni ci sa mos - tal no odra di li sve ko ra ke ko ji su bi li pla ni ra ni i bez pro ble ma pro naπ li za - da ne toë ke i zna li oëi ta ti pre applee nu ru - tu. Na kon zavr π ne vjeæ be po laz ni ci su se oku pi li u pros to ri ji u ko joj se odræ a va la nas ta va, gdje im je boj nik Ze bec za hva lio na su rad nji i sve Ëa no uru Ëio cer ti fi ka te o zavr πe nom te Ëa ju iz kar to gra fi je. Na kon iz mi je nje nih za hva la po laz ni ci su se s in struk to ri - ma fo to gra fi ra li u kru gu zgra de po li - ci je, uz na ja vu da Êe MN MP C oy ti - je kom lis to pa da pro ves ti i dru gu vrs tu obu ke za Ëas ni ke OC C KC P -a. U ruëenje certifikata o z avrπenom teëaju 1 1

12 ZNA NS T VENI S KU P N a Lo πi nju odræ an z nan stv e ni skup H r v at ska i eu rop sko si gur nos no ok ruæ e nje S i gur nost kao pri o ri tet M e apple u tri de se tak su dio n i k a sk u pa b i li su pre dstav n i c i raz li Ë i tih in sti tu c i ja, k ao i g os ti iz B os n e i H e r c e g o v i n e, M a k e do n i je i S lo v e n i je, π to je om o g u Ê lo i pro m a tra n je poj m a si g u r n os ti s raz li Ë i tih as pe k a ta, a sv i su se slo æ i li da je pi ta n je si g u r n os ti pri o ri te t n o, k a k o u re g i ji ta k o i u c i je lom sv i je tu Na pis a la i s nimila Ma rija ALVIR H r vat ska i eu rop sko si gur nos - no ok ruæ e nje na ziv je znan - stve nog sku pa odræa nog u vojar ni Kov Ëa nje na Lo πi nju od 27. do 30 ruj na. Skup je or ga ni zi rao C en tar za si gur nos ne stu di je za gre - baë kog Fa kul te ta po li tië kih zna nos ti u su rad nji s MORH-ovim In sti tu - tom za is traæ i va nje i raz voj obram - be nih sus ta va, a rea li zi ran je u sklo - pu znan stve no-is traæ i vaë kog pro jek - ta Re pu bli ka Hr vat ska u eu rop skoj si gur nos noj ar hi tek tu ri ko ji se pro - vo di na FP Z-u pod vod stvom prof. dr. sc. Si ni πe Ta ta lo vi Êa. C i v il no-v ojna su rad nje na po dru Ë ju si gur nos ne ar hi tek tu re Na ot vo re nju sku pa u ime or ga ni - za to ra su dio ni ke su poz dra vi li predstoj nik C en tra dr. Ta ta lo viê, sav jet - nik P red sjed ni ka RH za unu tar nju po li ti ku, i rav na telj In sti tu ta bri ga - dir Da rio Ma ti ka, is tak nuv πi pri tom vaæ nost ci vil no-vojne su rad nje na po dru Ëju si gur nos ne ar hi tek tu re. Za do volj stvo su rad njom Fa kul te ta po li tië kih zna nos ti s Mi nis tar stvom obra ne i G lav nim sto æe rom iz ra zi la je i de ka ni ca FP Z-a Smil ja na Lei - nert-no vo sel, a o vaæ nos ti te me sku pa go vo rio je i ge ne ral pu kov nik Slav ko Ba riê, za mje nik na Ëel ni ka G SOS-a. Me appleu tri de se tak su dio ni ka sku pa bi li su predstav ni ci raz li Ëi tih in sti - tu ci ja, kao i gos ti iz Bos ne i Her ce - go vi ne, Ma ke do ni je i Slo ve ni je, πto je omo gu Êi lo pro ma tra nje poj ma si - gur nos ti s raz li Ëi tih as pe ka ta, a svi su se slo æ i li da je pi ta nje si gur nos ti pri o ri tet no, ka ko u re gi ji ta ko i u ci - je lom svi je tu. Ve Êi na su dio ni ka bi li su stu den ti i znan stve ni no va ci Fa - kul te ta po li tië kih zna nos ti ko ji dje - lu ju u dvi je no vo u te me lje ne or ga ni - za ci je. To su C en tar za si gur nos ne stu di je, ko ji se ba vi is traæ i va njem i obra zo va njem u po dru Ëju si gur nos - ti, te Fo rum za si gur nos ne stu di je, ne vla di na or ga ni za ci ja ko ja se ba vi M e apple u tri de se tak su dio ni ka sku pa b i li su predstav ni ci raz - li Ëi tih in sti tu ci ja, kao i gos ti iz B os ne i H er ce go vi ne, M a ke do - ni je i S lo ve ni je 1 2

13 ZNA NS T VENI S KU P is traæ iv njem svih vrs ta si gur nos ti i po di za njem ra zi ne si gur nos ne kul - tu re. Ak tiv no sud je lo va nje na sku - pu za ve Êi nu njih bi lo je no vo is - kust vo, a s ob zi rom na po ka za ni an gaæ man vje ru je mo ka ko Êe i os - ta le pla ni ra ne ak tiv nos ti ve za ne uz dje lo va nje na tom po dru Ëju jed na ko us pjeπ no rea li zi ra ti. U sklo pu Ëe tve rod nev nog sku pa odræa no je pet pa ne la na ko ji ma su su dio ni ci raz mi je ni li spoz na je i miπ l je nja o eu rop skom si gur nos - nom ok ruæ e nju Hr vat ske. Na pr - vom pa ne lu raz ma tra ni su eu rop ski si gur nos ni pro ce si: o eu rop skoj si - gur no sti na po Ëet ku X X I. sto lje Êa go vo rio je Ro bert Ba riê, po moê nik sav jet ni ka P red sjed ni ka RH za ob - ra nu. G e ne ral boj nik Dra go Lov riê, od ne dav no hr vat ski vojni izas la nik u NA TO-u, go vo rio je o Hr vat skoj i eu ro at lant skim in te gra ci ja ma iz per s pek ti ve Bru x el le sa, a predstav - nik ljub ljans kog Fa kul te ta za dru πt - ve ne zna nos ti Iz tok P re zelj iz nio je is kust va Slo ve ni je iz pro ce sa ukl ju - Ëi va nja u NA TO, ko ja su bi la po - seb no za nim lji va s ob zi rom na tre - nu taë nu po zi ci ju Hr vat ske na tom pla nu. Za nim lji vo je bi lo i iz la ga nje Ma rin ka Ogo re ca, dje lat ni ka In sti - tu ta i biv πeg vojnog izas la ni ka u Ru si ji, ko ji je raz mo trio rus ki ut je - caj na kon ste la ci ju si gur nos ti na po dru Ëju ju go is toë ne Eu ro pe. Sud je lo va nje Re pu bli ke Hr vat ske u mi rov nim mi si ja ma bi la je te ma dru gog pa ne la u sklo pu ko je ga je ge ne ral Ba riê go vo rio o ulo zi Hr vat - U sklo pu Ëe tve rod nev nog sku pa odræ a no je pet pa ne la na ko ji ma su su dio ni ci raz mi je ni li spoz na je i miπ - lje nja o eu rop skom si gur nos nom ok ruæ e nju H r vat ske ske na si gur nos no-obram be nom po - dru Ëju kao Ëla ni ce EU-a i NA TO-a, a Eks pert ni tim Fo ru ma za si gur - nos ne stu di je pod vod stvom Ro ber ta Ba ri Êa pre zen ti rao je mi si je UN-a i NA TO-a u ko ji ma sud je lu ju pri pad - ni ci OS RH-a. Tre Êi pa nel pod na zi - vom Ju go is tok Eu ro pe u eu rop skoj si gur nos noj ar hi tek tu ri obuh va tio je dva iz la ga nja: o pla ni ra nju kod iz van red nih si tua ci ja u sklo pu NA - TO sa ve za go vo rio je Ro bert Mi kac iz Dræ av ne upra ve za zaπ ti tu i spa - πa va nje, dok je predstav nik Sav je ta za na cio nal ne ma nji ne RH Alek san - dar Tol nau er go vo rio o zaπ ti ti na cio - nal nih ma nji na kao Ëim be nik si gur - nos ti na pri mje ru Hr vat ske. Na tu je te mu us li je di la i za nim lji va ras - pra va sa zak ljuë kom da zas luæ u je po seb no raz ma tra nje. P er cep ci ju hr vat skih gra applea na o pri druæ i va nju Hr vat ske Eu rop skoj uni ji i NA TO-u u sklo pu Ëe tvr tog pa ne la raz ma trao je prof. Ta ta lo viê sa su rad ni ca ma, a hr vat ski ve le pos - la nik pri NA TO-u Da vor Bo æ i no viê odræ ao je iz la ga nje na te mu NA TO na kon sa mi ta u Ri gi. Re gio nal ne i eu rop ske si gur nos - ne pers pek ti ve Re pu bli ke Hr vat ske na ziv je pe tog i ujed no pos ljed njeg pa ne la na ko je mu su iz la ga li gos ti iz sus jed nih ze ma lja - Ma ri na Mi - trev ska s Fi lo zof skog fa kul te ta iz Skop ja, Mi loπ ola ja iz ba nja luë kog C en tra za me apple u na rod ne od no se i Ivo Vis ko viê s beo grad skog Fa kul te - ta po li tië kih zna nos ti. Uz njih, u sklo pu tog pa ne la iz la gao je i hr vat - ski ve le pos la nik u Maapple ar skoj Ivan Ban diê te San dro Kne zo viê iz za - gre baë kog In sti tu ta za me apple u na rod - ne od no se, kao i bri ga dir Ma ti ka ko ji je go vo rio o Hr vat skoj kao po - uz da nom part ne ru me apple u na rod ne za jed ni ce u re gi ji. U sklo pu sku pa odræa ne su joπ dvi - je pre zen ta ci je ko ji ma je Eks pert ni tim Fo ru ma za si gur nos ne stu di je pre dsta vio bro πu ru o NA TO-u au to - ra To mi sla va P i li ja i Ved ra na C e ra ni - Êa te iz ra du Stu di je iz ve di vos ti o uvo apple e nju stu di ja obra ne na Sve u Ëi - li π te. Sva iz la ga nja bit Êe ob jav lje na u Zbor ni ku ko ji bi tre bao bi ti dovr - πen do kra ja go di ne. V e Ê i na su dio ni ka b i li su stu den ti i z nan stve ni no va ci F a kul te ta po li tië kih z na nos ti. A k tiv no sud je lo va nje na sku pu z a ve Ê i nu njih b i lo je no vo is kust vo, a s ob z i rom na po - ka z a ni an gaæ man vje ru je mo ka ko Ê e i os ta le pla ni ra ne ak tiv nos ti ve z a ne uz dje lo va nje na tom po dru Ëju jed na ko us pjeπ no rea li z i ra ti 1 3

14 OS RH Ob nov lje na flo ta H R Z-a i PZO -a N o va hr vat ska kri la N o v o n a b av lje n im π k ol sk im av io n i m a z a m i je n it Ê e se pos to je Ê i n a m je n sk i π k ol sk i av io - n i U T V A 75, k o ji su u flo ti H R Z -a i P Z O -a v e Ê pe n a t e s tak g o di n a Ig or S K E NDE ROVIΔ, s nimio T omis la v B RANDT U zad njem tjed nu ruj na sta jan ka vojar ne P le so pr vi put je prih va ti la no ve avio ne, ko ji Êe u slje de Êim de set - lje Êi ma bi ti Ëes ti i do bro zna ni gos ti. Ri jeë je o pr va dva pris ti gla no va πkol ska avio na Zlin 242L od pet ko li ko ih je kup lje no, ko ji Êe u Hr vat skom rat nom zra ko plov stvu i P ro tuz raë noj obra ni bi ti ra blje ni za se lek cij sko le te nje i te - melj nu i na pred nu obu ku vojnih pi lo ta. To su avio ni Ëeπ - kog pro iz voapple a Ëa, tvrt ke Mo ra van Avi a tion s.r.o., s ko jom je po Ëet kom ove go di ne zak lju Ëen ugo vor o kup nji avio na, do dat ne opre me i pruæ a nje tip ske pre o bu ke za le taë ki i teh nië ki sas tav HRZ-a i P ZO-a. No vo na bav lje nim πkol - skim avio ni ma za mi je nit Êe se pos to je Êi na mjen ski πkol ski avio ni UT VA 75, ko ji su u flo ti HRZ-a i P ZO-a veê pet na - es tak go di na. No vim πkol skim avio ni ma zat va ra se ve li ko i vaæ no po glav lje u po vi jes ti HRZ-a i P ZO-a ko je su UT VA-e is pu ni le svo jim smje lim an gaæ ma nom u Do mo vin skom ra - tu, od nos no u po Ëet ci ma us tro ja va nja da naπ njeg rat nog zra ko plov stva. Ta da su bi le ra blje ne kao bor be ni avio ni, a Z lin L po tom kao avio ni za se lek cij sko le te nje ka de ta HRZ-a i P ZO-a, od nos no za nji ho vu te melj nu obu ku. N a ba v a av io na oba v lje na pre m a pro pi si m a Ti je kom 2002., na te me lju su glas nos ti mi nis tra obra ne, for mi ra no je stru kov no P ov je ren stvo sas tav lje no od dje lat ni - ka MORH-a i G S OS RH-a sa za da Êom de fi ni ra nja te melj - nih teh nië ko-tak tië kih zah tje va za oda bir avio na. P ro tek lih je go di na P ov je ren stvo pro vo di lo us po red nu ana li zu od li ka osam πkol skih avio na, kao πto su bri tan ski Slingsby T67M Fi re fly, nje maë ki G rob G -115 D, SAS 202 Bra vo 18 A4, rus ki Il ju πin IL-103, polj ski P ZL Ko li ber 235 A, rus ki Jak - 5 2W, ta li jan ski Ae r mac chi SF - 260E/F i Ëeπ ki Zlin 242L Ae ro ba tic. Sve to su vr lo kva li tet ni na mjen ski πkol ski avio ni ko ji su se pot vr di li u ope ra tiv noj upo ra bi di - ljem svi je ta, a oda bra ni avion udo vo lja va pos tav lje nim hr - vat skim teh nië ko- tak tië kim zah tje vi ma. S pre le tom pr va dva avio na Zlin 242L Ae ro ba tic u Re pu bli ku Hr vat sku i s po Ëet kom nji ho vog uvoapple e nja u ope ra tiv nu upo ra bu us pjeπ - no je zavr πen pe to go diπ nji rad pro ved be nog P ov je ren stva, u ci je los ti oba vljen u skla du s po zi tiv nim pro pi si ma. Na ba va no vog πkol skog avio na pri mjer je us pjeπ ne rea li za ci je jed - nog od vaæ nih cil je va Du go roë nog pla na raz vo ja OS RH, ko jim je de fi ni ra no ula ga nje u opre ma nje i mo der ni za ci ju flo te HRZ- i P ZO-a. P r va dva avio na Zlin 242L Ae ro ba tic u Re pu bli ku Hr vat sku sti gla su pot kraj ruj na, a pre os ta la tri sti Êi Êe do kra ja ove go di ne pla ni ra nom di na mi kom po je - dan avion mje seë no. Bit Êe ras po re applee ni u es kad ri lu avio na ko ja je u sas ta vu 93. zra ko plov ne ba ze Ze mu nik Do nji, gdje je us tro jen i I. i II. stu panj odræ a va nja avio na. P o seb nost no vo na bav lje nih avio na jest mo guê nost vu Ëe jed ri li ca. Ti me Êe se Zli no vi mo Êi ra bi ti za obu ku i tre naæu pi lo ta znat no pri je mo tor nog se lek cij skog le te nja. Sluæ ba za od no se s jav - noπ Êu i in for mi ra nje MORH-a i Za pov jed niπt vo HRZ-a i P ZO-a, su 27. ruj na na sta jan ci vojar ne P le so hr vat skim no - vi na ri ma predsta vi li no ve πkol ske avio ne. 1 4

15 OS RH K ongres zrakoplovne i svemirske medicine U Be Ëu je od 16. do 20. ruj na odræan 5 5. me apple u na rod ni kon gres zra ko plov ne i sve mirs ke me di ci ne (5 5 th IC ASM), na ko je mu je sud je - lo va lo vi πe od 25 0 eks pe ra ta i spe ci - ja lis ta raz nih spe ci jal nos ti ko ji se ba ve zra ko plov nom me di ci nom iz ci je log svi je ta. Kon gres na do gaapple a nja su bi la po - di je lje na po te mat skim cje li na ma, a za vojnu zra ko plov nu me di ci nu je bio re zer vi ran je dan ci je li dan (20. ruj na). Na kon gre su su uz pre da va - nja i pre zen ta ci je te pos ter-sek ci ju struënja ci iz zra ko plov ne me di ci ne raz mje nji va li svo ja is kust va. Boj nik Mir ko Ka ra ËiÊ, dr. med., spe ci ja list in ter ne me di ci ne iz In sti - tu ta zra ko plov ne me di ci ne HRZ-a i P ZO-a iz Za gre ba na pos ter-sek ci ji je pre zen ti rao svoj rad: Slu Ëaj du bo ke ven ske trom bo ze(dvt) kod vojnog pi lo ta. Dok su u ci - vil nom zra ko plov stvu do bro opi - sa ni slu Ëa je vi DVT-a, u me di - cin skoj li te ra tu ri su ri jet ki ra do - vi s te ma ti kom DVT-a kod voj - nih pi lo ta. Rad je uëi njen u su rad nji sa spe ci ja lis ti ma s Kli ni ke za unu - traπ nje bo les ti KBC -a Za greb, a iza - zvao je po zor nost ko le ga iz SAD-a, In di je i P olj ske. Uz dr. Ka ra Ëi Êa, kao predstav ni ka vojne zra ko plov ne me di ci ne, na kon gre su su sud je lo va li i vo de Êi struënja ci iz zra ko plov ne me di ci ne iz Hr vat ske: mr. sc. Zo ran Lo liê, pred sjed nik Hr vat skog dru πt va za zra ko plov nu me di ci nu HLZ-a i vo - di telj ae ro me di cin ske sek ci je u Mi - snimio M. KA R A» I nis tar stvu mo ra, pro me ta i ve za; i dr. sc. Igor Jel ËiÊ, vo di telj Od bo ra zra ko plov ne me di ci ne AMZH i Od - je la zra ko plov ne me di ci ne u Hr vat - skom za vo du za me di ci nu ra da. Vaæ no je na po me nu ti ka ko Êe Hr - vat ska bi ti zem lja do ma Êin 5 7. me - appleu na rod nog kon gre sa zra ko plov ne me di ci ne ko ji Êe se odræ a ti u Za gre - bu u ruj nu (5 7th IC ASM 2009 Za greb), a pri pre me or ga ni za cij - skog od bo ra su u ti je ku. M.K. RE PUB LI KA HR VAT SKA MI NIS TAR STVO OB RA NE UPRAVA ZA OBRAMBENU POLITIKU SLUÆBA ZA NATO I PARTNERSTVO ZA MIR objavljuje: INTERNI NA TJE»AJ 1. Vi πi struë ni sav jet nik - za mje nik vojnog predstav ni ka, us troj be no mjes to: bri ga dir, mjes to sluæ be: Bru xel les, Kra lje vi na Bel gi ja Uv je ti - osob ni Ëin: bri ga dir VSS - dru πt ve ni smjer ili teh nië ki smjer za pov jed no i ope ra tiv no is kust vo zavr πe na 3. ra zi na vojne iz obraz be 10 go di na rad nog staæa 2. Vi πi struë ni sav jet nik za NA TO i PzM, us troj be no mjes to: pu kov nik - dva iz vr πi te lja, mjes to sluæ be, Bru xel les, Kra lje vi na Bel gi ja Uv je ti - osob ni Ëin: boj nik, pu kov nik VSS - dru πt ve ni ili teh nië ki smjer za pov jed no i ope ra tiv no is kust vo zavr πe na 3. ra zi na vojne iz obraz be 10 go di na rad nog staæa 3. StruË ni sav jet nik za PXP-IPP - us troj be no mjes to: boj nik - je dan iz - vr πi telj, mjes to sluæ be: Bru xel les, Kra lje vi na Bel gi ja Uv je ti - osob ni Ëin: sat nik, boj nik VSS dru πt ve nog ili teh nië kog smje ra 5 go di na staæa u stru ci 4. StruË ni sav jet nik za PARP - us troj be no mjes to: boj nik - je dan iz vr - πi telj, mjes to sluæ be Bru xel les, Kre lje vi na Bel gi ja Uv je ti - osob ni Ëin: sat nik, boj nik VSS dru πt ve nog ili teh nië kog smje ra 5 go di na staæa u stru ci 5. Vi πi struë ni re fe rent za PCC, us troj be no mjes to sat nik - je dan iz - vr πi telj, mjes to sluæ be Mons, Kra lje vi na Bel gi ja Uv je ti - osob ni Ëin: sat nik dru πt ve ni ili teh nië ki smjer 5 go di na staæa u stru ci 6. Vi πi struë ni sav jet nik - dva iz vr πi telja, mjes to sluæ be: Bru xel les, Kra lje vi na Bel gi ja Uv je ti - VSS-SRM I. DSI 10 go di na staæa u stru ci 7. StruË ni su rad nik - pre vo di telj - je dan iz vr πi te lj, mjes to sluæ be: Bru xel les, Kra lje vi na Bel gi ja Uv je ti - VSS, dru πt ve nog smje ra - SRM I. pred nost poz na va nje fran cus kog je zi ka DSI Osim na ve de nih uv je ta za po pu nu na ve de nih rad nih mjes ta oëe ku je se: pos je do va nje vaæ e Êe si gur nos ne prov je re ra zi ne SE CRET is kust vo u ra du s NA TO ti je li ma i/ili me apple u na rod nim or ga ni za ci ja ma is kust vo ve za no uz funk cio nal no po dru Ëje za ko je se kan di dat pri jav lju je zna nje en gles kog je zi ka, mi ni mal no 90% ALCPT ili STA NAG 3232 Upu Êi va nje ime no va nih u Bru xel les je do 20. ko lo vo za sa stu - pa njem na duæ nost od 1. ruj na Pri ja ve s do ka zi ma o is pu nja va nju na ve de nih uv je ta po treb no je dos ta - vi ti do 1. pro si nca na adre su: Mi nis tar stvo obra ne, Sluæ ba za NA TO i Part ner stvo za mir, Zvo ni mi ro va 12/II, Za greb. Do dat ne in for ma ci je mo gu se do bi ti na te le fon 01/ ili 01/

16 NOVOS T I IZ VOJ NE T EH NIKE Sustav javnog uzbunjivanja ZNAN STVE NI CI ame rië kog is - traæ i vaë kog sre diπ ta San dia Na tio - nal La bo ra to ries raz vi li su i tes ti ra ju sus tav obav jeπ Êi va nja i uz bu nji va - nja no ve ge ne ra ci je. Ri jeë je o sus - ta vu IP AW S (In te gra ted P u blic Ale rt and W ar ning Sy s tem) ko ji omo gu - Êa va po uz da nu i uëin ko vi tu ko mu - ni ka ci ju s gra applea ni - ma u slu Ëa ju dræ av nog ili lo kal nog sta nja ugro æe nos ti. Sus tav je po Ëeo s tes ti ra nji ma ti je - kom lje ta ove go di - ne na po dru Ëju SAD-a iz lo æe nom opas nos ti od ura - ga na, gdje je pra - vo dob no obav jeπ - ta va nje jav nos ti o na do la ze Êoj opas - nos ti Ëes to pi ta nje æi vo ta ili smr ti. IP AW S je di zaj ni ran ka ko bi pret - vo rio na cio nal ne ob ja ve uz bu ne i opas nos ti, za sad au dio po ru ke pre ko ra di ja i te le vi zi je, u na pred ni, sveo - buh vat ni sus tav ko ji uëin ko vi to moæe sla ti po ru ke u obli ku tek sta, gla sa i vi dea svim gra applea ni ma, uk - S an dia N a tio nal La b o ra to ries l ju Ëu ju Êi i one s hen di ke pom te one ko ji ne ra zu mi ju en gles ki. C ilj je pre ni je ti upo zo re nje o opas nos ti pre ko svih mo gu Êih ko mu ni ka cij - skih ka na la πto ve Êem bro ju gra applea - na bi lo gdje i bi lo kad. To u ko naë ni ci zna Ëi ka ko Êe gra - applea ni oba vi jes ti o do la ze Êoj opas nos - ti mo Êi pri ma ti ne sa mo pre ko da - nas uo bi Ëa je nih ra di ja i te le vi zi je, ne go i pu tem no vih ko mu ni ka cij - skih teh no lo gi ja kao πto su do jav lji - va Ëi, mo bil ni te le fo ni, elek tro nië ka poπ ta i slië ne teh no lo gi je. Teh no lo - gi ja omo gu Êa va au to mat sko te le fon - sko po zi va nje svih sta nov ni ka odre - applee nog po dru Ëja. Omo gu Êe no je i obav jeπ Êi va nje oso ba s hen di ke pom po seb nim sus ta vom DHNS. Te Êe se teh no lo gi je tes ti ra ti do pro si nca ove go di ne. M. P E T RO VIΔ Iran nastavlja s razvojem Saegheha POT KRAJ ruj na ti je kom pro sla ve Da na iran skih oruæ a nih sna ga πi roj jav nos ti su pr vi pu t sluæ be no predstav lje ni no vi iran ski bor be ni avio - ni. Ri jeë je o avio ni ma Saeg heh, ko - ji pri pa da ju no voj ge ne ra ci ji iran - skih bor be nih avio na naz va noj Aza - rakhsh. Ti je kom ruj na pro πle go di ne iran - ska no vins ka agen ci ja Fars New s Agen cy ob ja vi la je ka ko je na po - dru Ëju sje ve ro za pad nog Ira na us - pjeπno oba vljen pr vi prob ni let re - mo de li ra nog bor be nog avio na F-5, ko ji je do bio iran sko ime Saeg heh. P re ma na vo di ma agen ci je, ove go - di ne jav nos ti su predstav lje na dva no va Saeg he ha, pot pu no no vo pro iz - ve de na avio na na te me lju re mo de - li ra nog pro to ti pa ko ji je po le tio pro πle go di ne, od nos no ka ko je ti je - kom ovo go diπ njeg ruj na uspjeπno oba vlje no vi πe prob nih le to va no vo - pro iz ve de nih avio na. Ti me se æe li istaknuti ka ko je Iran u pot pu nos ti sa mos tal no raz vio li ni ju za pro iz - vod nju svih po treb nih di je lo va za taj tip avio na, a na mje ra va kre nu ti i u nji ho vu se rij sku pro iz vod nju i po pu nja va nje es kad ri la. Ka ko se moæe vid je ti na broj nim fo to gra fi ja ma ob jav - lje nim ti je kom zad njih dva - nest mje se ci, avion ko ji je stvo ren na te me lju avio na F-5 E/F (60 Ti ge ra Iran je na ba vio pri je Is lam ske re vo lu ci je 1979.) pro - πao je vi πe struk tu ral nih pre i na ka, a rep nom sek ci jom, od nos no sa svo ja dva ver ti kal na sta bi li za to ra uve li ke pod sje Êa na vi πe nam jen ski bor be ni avion F/A-18, od ko je ga je, ka ko na - vo de predstav ni ci iran skih raz voj nih ti - mo va, nji hov Saeg - heh ne us po re di vo moê ni ji. P o na vo di ma iran skih me di ja, nji - ho vi struënja ci su pro ve li znat na re di - zaj ni ra nja, op ti mi zi - ra nja i po bolj πa nja ka ko bi Saeg heh mo - gao no si ti no vi ra dar i no vo zra ko - plov no na o ruæ a nje. Dos ta se πpe ku - li ra i oko mo gu Êe pro mje ne po gon - ske sku pi ne ko ja je, po sve mu su de - Êi, os ta la is ta kao i na iz vor nim ina - Ëi ca ma F-5 E/F. I. S K E N DE RO VIΔ 1 6

17 NOVOS T I IZ VOJ NE T EH NIKE Poboljπana majica AME RI» KA kop ne na voj ska (US Ar my ) po Ëe la je s uvoapple e njem prob - nih pri mje ra ka no ve ma ji ce u opre - mu vojni ka. Ri jeë je o ma ji ci du gih ru ka va, od nos no nje zi noj po bolj πa - noj ina Ëi ci. P r va je ina Ëi ca predstav - lje na ti je kom pro lje Êa ove go di ne, a pr va je se ri ja ubr zo pos la na vojni ci - ma u Ira ku. No va je ina Ëi ca po bolj - πana na te me lju is kus ta va ko ja su vojni ci na te re nu pri ku pi li ti je kom upo ra be. No va je ma ji ca (ime joj je AC S - Ar my C om bat Shirt, od nos no vojna bor be na ma ji ca) za miπ l je na za upo - ra bu pod tje les nim oklo pom. Za mi - je nit Êe bor be nu jak nu i ma ji cu krat kih ru ka va i ta ko sma nji ti slo je - ve od je Êe ko ju vojnik mo ra no si ti, a pos lje dië no sma nji ti za gri ja va nje. Ma ji ca AC S ima ok ru glu po vi πe nu krag nu uz vrat, ru ka vi su u ka mu - fla æ nom uz or ku, ima ju dæe po ve i do dat ne za krpe na lak to vi ma kako bi se sma nji lo tro πe nje. avo vi su tzv. rav ni, ka ko bi se sma nji le di - men zi je ma ji ce i no πe nje uëi ni lo πto udob ni jim. Zbog po seb ne obra de do bro upi ja znoj i od vo di ga s ti je la, ima i po seb nu an ti mik rob nu obra du ta ko da spo ri je raz vi ja ne u god ne mi ri se. P oπ to je pred viapple e no da se no si bez stan dard ne jak ne, na ma ji - ci su pred viapple e na mjes ta za pos tav - lja nje iden ti fi ka cij skih oz na ka i oz - na ka pos troj be. Moæe se uo Ëi ti i da je ma te ri jal pred njeg di je la ma ji ce neπ to druk Ëi - U S A r my ji ne go na ra ni jem mo de lu, nai me, ma te ri jal je pro mi je njen ka ko bi se pos ti glo πto bo lje upi ja nje vla ge i po ve Êa la udob nost. M. P E T RO VIΔ IsporuËen prvi produkcijski G row ler NA KON πto je po Ëet kom ruj na jav nos ti predstav ljen pr vi pro duk cij - ski vi πe nam jen ski bor be ni avion EA-18G G ro w ler, na ko je mu su oba vlje na broj na do dat na po bolj πa - nja, pot kraj ruj na na po kon je is po - ru Ëen pr vi pri mje - rak. P ri mo pre da ja je oba vlje na u St. Lou i su, Bo e in go - vom pro iz vod nom sre diπ tu. Duæ nos - ni ci Bo e in ga na - vo de i to ka ko je G ro w ler u ci je los - ti pro iz ve den i tes ti ran na is toj pro iz vod noj li ni ji kao i Su per Hor - net, πto bi tre ba lo zna Ëi ti ka ko je i elek tro nië koj ina Ëi ci Hor ne ta za jam Ëe no kon ti nui ra no raz vi ja nje i po bolj πa va nje. P ri mo pre da jom EA-18G G ro w le ra i nje go vim uvoapple e njem u ini ci jal nu ope ra tiv nu upo ra bu, u mi ro vi nu Êe bi ti pos la na tri de se to go diπ nja mor - na rië ka uz da ni ca EA-6B P ro w ler ko ja se u mor na rië koj sluæ bi na la zi od go di ne. U ame rië koj mor - na ri ci na vo de i to ka ko u raz voj EA-18G G ro w le ra ni su kre ta li sa mo zbog æe lje da se elek tro nië ko dje lo - va nje odræi na do sa daπ njoj vi so koj ra zi ni, ne go i svi jes ti ka ko Êe se po - tre be za tak vim dje lo va njem i po - ten ci ja li ma u bu duê nos ti znat no po - ve Êa ti, a s G ro w le rom sma tra ju ka - ko mo gu adek vat no od go vo ri ti tak - vim iza zo vi ma. U mor na ri ci su svjes ni ko li ko im je pos to je Êa plat - for ma EA-6B P ro w ler zna Ëi la, od - nos no joπ uvi jek zna Ëi u oba vlja nju vr lo vaæ nih mi si ja, po se bi ce na ne - bu iz nad Af ga nis ta na i Ira ka, pa s ve li kim na da ma oëe ku ju πto bræe uvoapple e nje EA-18G G ro w le ra u pu nu ope ra tiv nu upo - ra bu. Jed na od te melj nih na mje - na G ro w le ra su AEA (ai r bor ne elec tro nic at tack) za da Êe, pa je u tu svr hu oprem ljen na pred nom elek - tro nië kom opre - mom ko ju je raz - vi la i in te gri ra la tvrt ka Nor throp G rum man C or po - ra tion. Uz to, G ro w ler Êe bi ti oprem ljen is tim ar - se na lom suv re me nog na o ruæ a nja ko je no si F/A-18E/F Su per Hor net, uz ta koapple er na pre dan pa ket sen zors ke, ko mu ni ka cij ske i na vi ga cij ske opre me. I. S K E N DE RO VIΔ 1 7

18 NOVOS T I IZ VOJ NE T EH NIKE Robotski ratovi KA KO ras te træ iπ te bes po sad nih kop ne nih vo zi la (ro bo ta) ta ko ja Ëa i kon ku ren ci ja me appleu pro iz voapple a Ëi ma. Sve unos ni je træ iπ te po ti Ëe kon ku - ren ci ju i mno ge no ve kom pa ni je nas to je uze ti svoj dio ko la Ëa. U tak - vom je oz raë ju ame rië ka tvrt ka iro - bot iz Bur ling to na, sa vez na dræ a va Mas sa chu setts, je dan od vo de Êih svjet skih pro iz voapple a Ëa ro bo ta za obram be no træ iπ te, tuæ i la dru gu ame rië ku tvrt ku Ro bo tic FX iz W or - tha, sa vez na dræ a va Il li no is. Tuæ - bom nas to ji spri je Ëi ti pro da ju ro bo ta Ne go ti a tor Tac ti cal Sur vei l llan ce Ro bot ko ji Ro bo tic FX nu di træ iπ tu, pod op tuæ bom da je ri jeë o ko pi ji iro bo to vog P ack Bo ta. P ack Bot je je - dan od po pu lar ni jih ro bo ta za vojnu pri mje nu u svi je tu i ra bi se za ukla - nja nje ne eksplo di - ra nih mi na i eks - plo ziv nih na pra va, iz viapple a nje, nad zor i slië ne za da Êe. P o seb no za nim - lji vo u ci je loj pri Ëi jest da je os ni vaë tvrt ke Ro bo tic FX od do kao inæe njer ra - dio u iro bo tu. Na te me lju to ga iro - bot tvr di ka ko je sa so bom osim zna nja ste Ëe nog u iro bo tu od nio i ne ke pa ten te i zna nja ko ja pri pa da - ju is klju Ëi vo toj tvrt ki. Ro bo tic FX na rav no od ba cu je op - tuæ be o pov re di pa tent nih pra va i U S A r my ne e tië nom pos tu pa nju nji ho va os ni - va Ëa. Na kra ju spo me ni mo da se proc je - nju je ka ko sa mo ame rië ka voj ska na te re nu ima oko ro bo ta i stal no na bav lja no ve, dok je broj ro bo ta u svjet skim ok vi ri ma znatno ve Êi. M. P E T RO VIΔ Testiranje podmorniëke inaëice B rahmos projektila IN DI JA bi us ko ro tre ba la za po Ëe ti is pi ti va nje pod mor nië ke ina Ëi ce nad zvuë nog Brah Mos krs ta re Êeg pro jek ti la s plat for me pod mor ni ce Ty pe 877 kla se Ki lo ko ja je u sas ta - vu in dij ske rat ne mor na ri ce, a tre - nu taë no je u fa zi mo der ni za ci je. P ro jek til Brah Mos, raz vi jen za jed - nië kim sna ga ma in dij skih i rus kih inæe nje ra, us pjeπ no je lan si ran u trav nju ove go di ne s pok ret nog lan se ra i pos tig nuo je do met od 292 km. P ro jekt ne oz na ke P J 10, pro jek til Brah Mos ute me ljen je na pos tav ka ma i per for man sa ma neπ to ra ni je raz vi je ne rus ke su per so nië ne pro tu brod ske ra ke te SS-N-26 Y a hont. Lan si ra nje pro jek ti la s pod - mor ni ce oz na Ëi lo bi prek ret - ni cu u in dij skom vojnom raz vo ju, jer bi se In di ja pri - druæ i la eks klu ziv nom klu bu ze ma lja ko je pos je du ju pod - mor nië ku ina Ëi cu nad zvuë - nih krs ta re Êih pro jek ti la. G lav ne zna Ëaj ke pro jek ti la su du lji na od 8,4 m i ma sa od 3,9 to na, a za pok re ta nje ko ris ti se ra mjet teh no lo gi - jom. Is pi ti va nje Brah Mos pro jek ti la mo gu Êe je pro ves ti lan si - ra njem s pod mor ni ce Ty pe 877 ko ja je u sas ta vu is toë ne in dij ske flo te smjeπ te ne u Vis hak ha pat na mu, no pos to ji i mo guê nost pro ved be is pi ti - va nja s rus ke plat for me u rus kim te - ri to ri jal nim vo da ma. Za is pi ti va nje po treb no je na pod mor ni ci pro na Êi pros tor du lji ne 5 me tra u ko ji bi se smjes tio mo dul s pro jek ti li ma. Jed - na bi pod mor ni ca no si la do osam pro jek ti la. Od pro jek til Brah - Mos us pjeπ no je lan si ran 14 pu ta u ina Ëi ci brod-brod i zem lja-zem lja. Iz vo ri bli ski in dij skoj mor na ri ci ob ja vi li su ka ko se pro jek ti li tre nu - taë no pri la goapple a va ju za di zel-elek - trië ne pod mor ni ce kla se Amur 165 0, ko je bi uz pod mor ni ce Scor - pe ne tre ba le Ëi ni ti glav ni nu in dij - skih pod mor nië kih sna ga. Nai me, u 30-go diπ njem pla nu raz vo ja in dij ske mor na ri ce pla ni ra se grad nja 24 di - zel -e lek trië ne pod mor ni ce pa ra lel no sa πest fran cus kih pod mor ni ca Scor - pe ne ko je se gra de u in dij skom bro - do gra di li π tu Ma za gon Doc ky a rd. OËe ku je se ka ko Êe pr va pod mor ni - ca Scor pe ne uêi u ope ra tiv nu sluæ - bu ti je kom go di ne, a pre os ta - le u slje de Êih pet go di na. P ro jek ti li Brah Mos mon ti ra ju se i na povr πin ske bro do ve in dij ske mor - na ri ce, a oëe ku je se i ugrad nja na pet mo der ni zi ra nih Il y u shin IL-38D avio na. Is pi ti va nje ove ina Ëi ce pro - jek ti la pro vest Êe se do kra ja na bor be nim avio ni ma Su-30 MKI. I in dij ska kop ne na voj ska uvo di u ope ra tiv nu sluæ bu pro jek ti le Brah - Mos. Zdruæ e na rad na sku pi na rus - kih i in dij skih znan stve ni ka okup lje - na je po Ëet kom ka ko bi za po - Ëe la raz voj slje de Êe ge ne ra ci je Brah - Mos pro jek ti la ra di ud vo stru Ëe nja tre nu taë ne br zi ne le ta od 2,8 Ma cha. M. P T IΔ G R Æ E LJ 1 8

19 A ustralska mornarica odabrala πpanjolske projekte NOVOS T I IZ VOJ NE T EH NIKE AUS TRAL SKA vla da do ni je la je ko naë nu od lu ku o oda bi ru pro jek ta za no vu kla su ra za ra Ëa Ho bart, na - mi je nje nog pro tuz raë noj obra ni (AW D - Air W ar fa re De stro y er), i bro do va za pri je voz he li kop te ra (LHD - Lan ding He li cop ter Dock) kla se C an ber ra za po tre be aus tral - ske kra ljev ske rat ne mor na ri ce. Oda bra la je pro jek te πpa njol ske bro - do gra apple ev ne tvrt ke Na van tia. Nji hov pro jekt fre ga te F-100, tre nu taë no u ope ra tiv noj sluæ bi πpa njol ske mor - na ri ce, po bi je dio je u ko naë ni ci ame rië ki pro jekt tvrt ke G ibbs & C ox ko ja je po nu di la neπ to iz mi je nje nu ina Ëi cu ra za ra Ëa Ar leigh Bur ke. Oda bran je i Na van ti jin P ro jekt SP S - Stra te gic P ro jec tion Ship is tis ni ne to na, a glav ni kon ku rent bio je pro jekt fran cus kog bro da za pri je - voz he li kop te ra kla se Mis tral.» el ni ci tvrt ke Na van tia pris tu pit Êe fi nal nim pre - go vo ri ma o pro je ka ti ma i grad nji s aus tral skom vla - dom. Ugo vo ri za oba pro - gra ma oëe ku ju se sre di - nom 2008., a grad nja bi za po Ëe la do kra ja te go di - ne. Vri jed nost tri ju ra za - ra Ëa ko ji Êe Ëi ni ti kla su Ho bart proc - je nju je se na 6,7 mi li jar di ame rië kih do la ra. Zavr π no skla pa nje sek ci ja bro do va od vi jat Êe se u bro do gra di li - π tu ASC P ty u Ade lai deu. Se dam de - set pos to svih brod skih mo du la bit Êe iz gra apple e no u dru gim bro do gra di li - π ti ma Aus tra li je. Ula zak pr vog ra za - ra Ëa u ope ra tiv nu sluæ bu aus tral ske mor na ri ce pred viapple e no je za 2014., dok se dru gi i tre Êi brod oëe ku ju od nos no go di ne. G rad nja dva ju bro do va za pri je voz he li kop te ra sta ja t Êe 1,7 mi li jar de do la ra. Trup u di je lu od ko bi li ce do slet ne pa lu be gra dit Êe se u πpa njol - skom bro do gra di li π tu Fe rol, dok Êe se nad gra applee i in te gra ci ja sus ta va iz - vo di ti u bro do gra di li π tu tvrt ke Te nix u W il li am stow nu, u Aus tra li ji. P ro - jekt de santnog bro da za pri je voz he li kop te ra pri la goapple en je tak tië ko- -teh nië kim zah tje vi ma i spe ci fi ka ci - ja ma aus tral ske mor na ri ce πto ukl ju Ëu je mo guê nost pri je vo za do 1100 vojni ka i 15 0 vo zi la - ukl ju Ëu - ju Êi glav ne bor be ne ten ko ve M1A1 Ab rams i oklop na vo zi la - uz πest slet nih to Ëa ka na pa lu bi, pros tor na - mi je njen smjeπ ta ju na o ruæ a nih iz - vid nië kih he li kop te ra i he li kop te ra za pri je voz vojni ka te ve li ke za pov - jed ne i me di cin ske smjeπ taj ne mo - guê nos ti na bro du. Ula zak u sluæ bu tih bro do va oëe ku je se i go di ne. M. P T IΔ G RÆ E LJ TI JE KOM pro π lo mje seë nog ve li - kog me apple u na rod nog ve le saj ma zra - ko plov ne teh no lo gi je MAKS, odræa - nog pok raj Mosk ve, predstav ni ci zra ko plov nih tvr ki MiG i Su hoj upoz na li su jav nost s ra dom na svo - jim pro jek ti ma bes pi lot nih bor be nih let je li ca. U svo me nas tu pu u jav nos - ti neπ to ot vo re ni ji su bi li predstav ni - ci MiG -a, pa su iz ni je li vi πe de ta lja Skat o let je li ci ko ju na mje ra va ju sluæ be no po nu di ti rus kom mi - nis tar stvu obra ne. MiG -ova let je li ca no si na ziv Skat, a na tom pro jek tu inæe nje - ri ra de zad nje dvi je go di ne. MiG tre nu taë no ra di na iz ra di dvi ju let je li ca. Jed na Êe bi ti s ljud skom po sa dom, a dru ga bez nje. P r vi prob ni le to vi su pred viapple e ni za slje de Êa dva mje se ca. Di zajn Ska ta sli je di rje πe nja u raz vo ju dru gih let - je li ca to ga ti pa, πto se pri je sve ga od no si na πto ve Êe sma nje nje ra - dars kog odra za, pa je ta ko na gor - nja ku Ska ta pos tav ljen uvod nik zra - ka. Let je li ca Êe bi ti i bez ver ti kal nog sta bi li za to ra. Sub so nië nu let je li cu pok re ta t Êe je dan mo tor RD-5 000B, de ri vat mo to ra RD-93, ko ji Êe omo - gu Êa va ti mak si mal nu br zi nu od 800 km/h. Ras pon kri la let je li ce je 11,5 m, duæ i na iz no si 10,25 m, dok Êe mak si mal na te æ i na na po li je ta nju bi ti 10 to na. U unu traπ njim sprem ni - ci ma od na o ruæ a nja Skat Êe mo Êi po ni je ti do dvi je to ne uboj nog te re ta. Bor be ni ra di jus bit Êe do 2000 km. Na do sad ob jav lje nim ma te ri ja li ma Skat je sli kan uz pro jek til H-31 (AS-17 Kry p ton) i na voapple e nu bom bu KAB-5 00, prem da je ne dvoj be no ka - ko Êe se slje de Êim mje se ci s raz vo - jem Ska ta πi ri ti i ar se nal pro jek ti la i bom bi ko je Êe mo Êi no si ti. I. S K E N DE RO VIΔ 1 9

20 ME U NA ROD NI OD NOS I Vojna diplomacija nekad i danas Ma rink o OG ORE C O d pos tan ka dræ a va me appleu nji ma je, po jed nos tav lje no re Ëe no, pos to jao od nos ili ra ta ili mi ra. U mir no vri je me dræ a ve su jed na dru goj sla le svo je emi sa re (di plo ma - te), ko ji su ih zas tu pa li u zem lji pri - ma te lji ci, zbog Ëe ga je ra πi re no miπl je nje o di plo ma ci ji kao naj sta ri jem mir nom na Ëi nu ko mu ni ci ra nja me appleu dræ a va ma. S dru ge stra ne, di plo ma - ci ja je sa mo je dan od in stru me na ta ko ji ma dræ a va ras po la æe za voapple e nje vanj ske po li ti ke (od nos no rea li za ci ju svo jih na cio nal nih in te re sa) i nuæ no je ve za na uz dje lo va nje os ta lih, po - se bi ce vojne si le kao os nov nog in - stru men ta za ost va ri va nje po li ti ke s po zi ci je si le. Svo je dob no je nje zi na te melj na vanj sko po li tië ka za da Êa bi - la ost va ri va nje na cio nal nih in te re sa nji ho vim na me ta njem, ili na me ta - njem bi lo ko jeg obli ka vo lje vlas ni ka te si le nad ob jek tom in te re sa, a kraj - nji, ne ga tiv ni, re zul tat tog pro ce sa obië no je bi lo iz bi ja nje ra ta (iz to ga se moæe zak lju Ëi ti ka ko se prak tië na po vi jest me apple u na rod nih od no sa te - me lji na di plo mat skom kal ku li ra nju si lom u vjeë noj al ter na ti vi ra ta ili mi ra). Voapple e nje po li ti ke s po zi ci je si le za hti je va lo je i od go va ra ju Êe pre go - vo re, πto je kon kre ti za ci ja ver bal nog iz ra za ulas ka vojne stra te gi je u di - plo ma ci ju, jer um jes to da is traæ u je na Ëi ne i mo de le za mir no rje πa va nje me apple u na rod nih pro ble ma, pri kla nja la se iz nu applei va nju rje πe nja os lon cem na vojnu si lu. P re go vo ri s po zi ci je si le vr lo Ëes to su za hti je va li od pre go va - ra Ëa (osim kva li tet ne vjeπ ti ne pre go - va ra nja, re to rië kih spo sob nos ti, poz - na va nja je zi ka i sl.) vr lo so lid no poz - na va nje si le ko jom se ti pre go vo ri nas to je po du pri je ti, zbog Ëe ga je od ve li ke vaæ nos ti bi lo vojno obra zo va - nje pre go va ra Ëa, dok su nji ho vi Ëi - no vi i po zi ci je u oruæ a nim sna ga ma u ve li koj mje ri pri do no si li au to ri ta - tiv nos ti pre go va raë kog ti ma. Ka ko se ti me po ne kad do bi va la znat na psi ho lo π ka pred nost nad dru gom pre go va raë kom stra nom, sud je lo va - nje vojnih duæ nos ni ka i Ëas ni ka vi - πih ra zi na u di plo mat skim ak tiv nos - ti ma poz na to je od vre me na nas tan - ka di plo ma ci je kao dru πt ve ne dje lat - nos ti. Po v i jes ni sli jed v ojne di plo m a ci je Vojna di plo ma ci ja ni je nas ta la od - jed nom, kao sa mos tal no pro fi li ra na di plo mat ska dje lat nost, veê se kon ti - nui ra no raz vi ja la u sklo pu op Êe di - plo ma ci je. P r vi, po vi jes no za bil je æe - ni di plo mat ski (ako ih se uop Êe ta ko moæe zva ti) kon tak ti dva ju vojnih izas lan sta va rea li zi ra ni su uglav nom na kon oruæ a nih su ko ba za ra Êe nih stra na, kad se naj Ëeπ Êe pre go va ra lo o uv je ti ma ka pi tu la ci je jed ne od njih. Te kon tak te su ve Êi nom rea li zi - ra li vr hov ni vojni za pov jed ni ci su - kob lje nih stra na sa svo jim naj bli æ im su rad ni ci ma. Raz vo jem me apple u na rod nih od no sa i u skla du s tim op Êe di plo ma ci je, jav lja se po tre ba za Ëeπ Êim ukl ju Ëi - va njem pro fe sio nal nih Ëas ni ka u di plo mat ske mi si je, jer su vojni pos lo vi za hti je va li od di plo mat skih ka dro va do bro poz na va nje vojne pro ble ma ti ke. U tom kon tek su, ia ko je vojna di plo ma ci ja bi la i os ta la sas tav nom kom po nen tom op Êe, na odre applee nom stup nju raz vo ja me apple u na rod nih od no sa po ja vi la se po tre ba za nje zi nim dje lo mië nim iz dva ja njem kao po seb ne cje li ne, ma nje ili vi πe ve za ne uz ve le pos la ni ka. Tekst u cijelosti proëitajte na: 20

21 VOJ NA T EH NIKA FR ES vozila za asimetriëno ratovanje Bri tan ski FRES pro gram na ba ve no vih bor be nih vo zi la od svog po Ëet ka su o Ëa va se s mno gim iza zo vi ma zbog ko jih pro la zi kroz Ëes te pro mje ne P ripremio S reê k o RADOVIΔ Pro gram Fu tu re Ra pid Ef fect Sys tem, poz na ti ji jed no stav no kao FRES, pok re nut je 5. svib - nja za raz voj no ve ge ne ra ci je oklop nih vo zi la po god nih za eks pe - di cij ske ope ra ci je, a to zna Ëi i do - volj no la ga na za pri je voz trans port - nim avio ni ma. Od ta da FRES kon - stant no pro la zi kroz pro mje ne. P ri - mjerice po Ëet ni zah tjev da bu du Êe oklop no vo zi lo mo ra ima ti do volj no ma lu ma su ka ko bi se mo glo pre vo - zi ti trans port nim avio nom C -130 He ru cu les de fi ni tiv no je od ba Ëen a od lu Ëe no je da Êe no vi stan dard bi ti bu du Êi sve eu rop ski trans port ni avion A400M. Je di ni zah tjev ko ji se do sad ni je mi je njao jest da FRES oklop na vo zi - la bu du pri la goapple e na asi me trië nim uv je ti ma ra to va nja i is kust vi ma ste - Ëe nim u Ira ku i Af ga nis ta nu. Zbog tih is kus ta va, ali i ogra ni Ëe nja u po - gle du ma se, pre fe ri ra ju se bor be na vo zi la na ko ta Ëi ma. Traæi se ve li ka pok ret lji vost te dos tat na palj be na moê i oklop na zaπ ti ta u skla du s tak ti kom upo ra be go fist, go fast, go ho me. Ia ko su pr vo bit ni pla no vi go - vo ri li ka ko bi se pr va FRES bor be na vo zi la mo gla na Êi u pos troj ba ma po Ëet kom idu Êeg de set lje Êa, zbog stal nih pro mje na bri tan sko mi nis - tar stvo obra ne upor no od bi ja odre - di ti Ëvrs te ro ko ve. Sa daπ nji ok vir ni pla no vi go vo re ka ko bi pr va vo zi la mo gla pos ti Êi ogra ni Ëe nu ope ra tiv - nu upo ra bu (ini tial ope ra tio nal ca - pa bi li ty - IOC ) pot kraj 2012., a u pu - nu (in-ser vi ce da te - ISD) ne bi uπ la pri je go di ne. Um jes to æu r be s ulas kom FRES vo zi la u ope ra tiv nu upo ra bu znat - no se ve Êa po zor nost us mje ra va oda bi ru od go va ra ju Êih vo zi la ko ja Êe u pot pu nos ti (ili bar ve Êim di je - lom) od go va ra ti zah tje vi ma suv re - me nog asi me trië nog ra to va nja. Is - kust va iz Ira ka po ka za la su ka ko asi me trië no ra to va nje ima dva li ca. P r vo je duæ i na tra ja nja mi si je i zbog to ga po ve Êa nje na pre za nje vo zi la ko ja su sva kod nev no u upo - ra bi. S dru ge stra ne, bit ke su krat - ke i in ten ziv ne sa Ëes to ne jas nim po lo æa ji ma ne pri ja te lja i vlas ti tih sna ga. Zbog to ga se traæe iz dræ lji - va, ali i pok ret na vo zi la kod ko jih palj be na moê ni je glav no obi lje æ je (za raz li ku od ten ko va). U pro sin cu za mje nik bri tan - skog na Ëel ni ka glav nog sto æe ra ge - ne ral pu kov nik An drew Fig gu res iz - ja vio je pred obram be nim ko mi te - tom bri tan skog par la men ta ka ko Êe FRES vo zi la za mi je ni ti pos to je Êa oklop na bor be na vo zi la u dvi je bri - tan ske oklop ne bri ga de, te da Êe se nji ma opre mi ti do dat ne sred nje bri - ga de (tre nutaë no oz na Ëe ne me ha ni - zi ra ni ma). Na taj Êe se na Ëin te pos - troj be bo lje pri la go di ti uv je ti ma dje - lo va nja u asi me trië nim su ko bi ma (ope ra ci je us pos ta ve i/ili odræ a va nja mi ra). Sred nje Êe bri ga de dje lo va ti sa mos tal no, ali i kao pot po ra oklop - nim bri ga da ma. Kao glav ne zna Ëaj - ke FRES vo zi la on je na veo vi sok stu panj pre æ iv lja va nja, pri la god lji - vost raz nim za da Êa ma te tak tië ku i ope ra cij sku mo bil nost. G e ne ral Fig - gu res po seb no je is tak nuo ka ko se od FRES vo zi la oëe ku je da Êe, za raz li ku od sa daπ njih teπ kih oklop nih vo zi la ko je ra bi bri tan ska voj ska, pruæ i ti po ve Êa ne mo guê nosti ofen - ziv nog dje lo va nja. Tekst u cijelosti proëitajte na: 21

22 RA T NA MORNA RIC A N ovi smjerovi razvoja desantnih plovila O d no vih de santnih plo vi la oëe ku ju se ve æe br zi ne, ve æa no si vost i mo guæ nost is kr ca va nja te re ta na kop no, a ne u vo du is pred nje ga P ri pre mio T o mi s la v J A NJ IΔ O ni ko ji su gle da li Spil ber go v rat ni fil m Spa πa va nje vojni ka Ry a na vje ro jat no se sje Êa ju i vr lo rea lis tië nih pri ka za bor be ko ja se u lip nju od vi ja la u Nor - man di ji, pre ciz ni je na pla æi Oma ha. I oni ko ji ima ju tek os nov no zna nje o rat nim bro do vi ma mo gu gle da ju Êi fo to gra fi je i fil mo ve sni mlje ne ti je - kom te i dru gih de santnih ope ra ci ja u II. svjet skom ra tu, za mi je ti ti ka ko se de santna plo vi la iz sre di ne Ëe tr - de se tih go di na pro π log sto lje Êa go - to vo i ne raz li ku ju od da naπ njih naj - suv re me ni jih plo vi la is te na mje ne. Je di na bit na raz li ka je upo ra ba leb - dje li ca, ko je iz raz no raz nih raz lo ga joπ uvi jek ni su uπ le u ma sov nu upo ra bu. Ne vje ro jat no je, ali is ti ni to da ve Êi na da naπ njih de - santnih plo vi la pa ti od is tih ope ra tiv nih ogra ni Ëe nja kao i nji ho vi pret hod ni ci iz II. svjet skog ra - ta. Ta ogra ni Ëe nja obuh va Êa ju ma lu br - zi nu (πto au to mat ski zna Ëi pre dug pri je - voz vri jed ne opre - me i de santnih pos troj bi s ma tië - nih bro do va do oba le) πto ih Ëi ni pre os jetlji vi ma na dje lo va nje pro - tiv ni ka, li mi ti ra nu no si vost, pre du - go vri je me ukr ca ja i is kr ca ja, sla bu plov nost i ne mo guê nost u pot pu - nos ti is ko ris ti ti sve pred nos ti ko je pruæ a ju naj mo der ni ji ve li ki de - santni i trans port ni bro do vi. Ti pro ble mi ne tre ba ju Ëu di ti ako se u ob zir uz me Ëi nje ni ca ka ko se u zad njih 60 go di na raz vo ju no vih teh no lo gi ja na mi je nje nih de santnim plo vi li ma pri da va lo vr lo ma lo, ili ni - ma lo po zor nos ti. Ni je se mi je njao ni kon cept de santnih ope - ra ci ja, osim πto su u njih ukl ju Ëe ni he li kop te ri. To se do gaapple a lo jer su u blo - kov skom nad me ta nju hlad no ga ra ta de santne ope ra ci je sma tra ne dru go raz red ni ma. P ro mje - nom svjet skih od no sa od de ve de se tih go - di na pro π log sto lje Êa do da nas i po - mi ca njem dje lo va nja svih rat nih mor na ri ca u ne si gur ne pri o bal ne vo de, po ve Êa la se i vaæ nost de - santnih sna ga. Sve ve Êi broj vojnih i mi rov nih ope ra ci ja za hti je vao je no - va rje πe nja ko ja su se sve vi πe os la - nja la na bro do ve, dje lo mië no kao plat for me s ko jih kre Êu pr vi uda ri, a dje lo mië no i kao plo ve Êe ba ze ko je pruæ a ju si gur nost ukr ca nim pos troj - ba ma. U oba slu Ëa ja, ka ko bi se po - ve Êa la si gur nost sve vi πe se traæ i la mo guê nost ba zi ra nja bro do va iz van ho ri zon ta, ali i no va trans port na sredstva ko ja Êe ve Êom br zi nom pre la zi ti uda l je nos ti od bro da do oba le. Ve li ki trans port ni he li kop te ri i tilt ro to ri (V-22) tek su dje lo mië no ri je πi li pro blem jer nji ho va no si vost ne omo gu Êa va pre vo æe nje teπ kih te - re ta kao πto su ten ko vi, oklop na vo - zi la i te æe top niπt vo. Zbog to ga su ad mi ra li i ge ne ra li za traæ i li raz voj no vih de santnih plo vi la po ve Êa ne no si vos ti i (joπ vaæ ni je) ve Êe br zi - ne ko ji bi se mo gli ra bi ti za shut tle za da Êe pri je vo za s bro - do va na kop no i obr nu to. Tekst u cijelosti proëitajte na: 22

23 VOJ NA POVIJ ES T R az v oj podm ornië arstv a do konca Prv og sv jetskog rata PodmorniËarstvo SA D -a od godine do kraja I. svjet skog ra ta: pod mor ni ce kla sa B, C i D Po Ëe tak dva de se tog sto lje æa oz na Ëio je po Ëe tak ne za us tav lji vog raz vo ja pod mor ni Ëar stva, kon struk ci ja pod vod nih plo vi la i pod vod nog oruæ ja. N o vo sto lje æe, u ko jem su se, naæ a lost, vo di la dva svjet ska i Ëi tav niz lo kal nih ra to va, pri do nio je ubr za nom teh nië kom raz vo ju pod mor ni ce i uëi nio je naj vaæ ni jim ofen ziv nim plo vi lom pr ve po lo vi ne (moæ da i ci je log) X X. sto lje æa Ig or S P I C I J A RIΔ Pri mje na nu kle ar ne ener gi je u rat ne svr he pruæ i la je pod mor - ni ci ne slu Êe ne mo guê nos ti ka - ko u do plo vu i au to no mi ji, ta ko i u ko li Ëi ni, vrs ta ma i ra zor nos ti nje zi - nog na o ruæ a nja. Ener gi ja do bi ve na iz raz bi je nog ato ma pro mak nu la ju je u naj straπ ni ji oruæ ni sus tav ko ji je Ëov jek do sad us pio iz gra di ti. Raz voj pod mor ni Ëar stva ni je bio ni brz ni jed no sta van. P ri je laz no raz - dob lje iz X IX. u X X. sto lje Êe oz na - Ëi lo je na odre appleen na Ëin i zavr πe tak kon struk tor ske ere, u ko joj je raz - voj pod mor ni ca ovis io po naj pri je o teh nië koj ge ni jal nos ti po je din ca en - tu zi jas ta-kon struk to ra i nje go vom osob nom fi nan cij skom sta nju, od - nos no bo gat stvu i vo l ji nje go vih fi - nan ci je ra i me ce na. Ma le i ko li ko-to li ko teh nië ki iz ve - di ve, ma nu fak tur no pro iz ve de ne pod mor ni ce pret va ra le su se, pri - mje nom par nog stro ja, pe tro lej skih, ben zin skih i elek tro mo to ra te os ta - lih teh nië kih no vo ta ri ja to ga vre - me na, vr lo br zo u kom pleks ne kon - struk ci je. Tak ve kom pli ci ra ne kon - struk ci je vi πe ni je mo gla pok ri va - ti ge ni jal nost po je din ca. Nas tu pi lo je vri je me kad je raz voj pod mor ni - ce mo rao bi ti pre dan u ru ke spe ci - ja li zi ra nim ti mo vi ma πko lo va nih struënja ka ko ji su mo gli pri mi je ni ti no ve spoz na je teh nië kih zna nos ti, pro jek ti ra ti pod mor ni ce u skla du s nji ma i pok re nu ti nji ho vu se rij sku pro iz vod nju - a ni on da us pjeh ni je bio uvi jek za jam Ëen. Za hval ju ju Êi go le mom eko nom skom po ten ci ja lu, uz na pre do va loj bro do grad nji i stroj ograd nji te ve li kom pri li vu jef - ti ne i kva li fi ci ra ne rad ne sna ge, a po naj pri je do tad ste Ëe nim is kust vi - ma, je di no je SAD bio spo so ban za - po Ëe ti se rij sku pro iz vod nju pod - mor ni ca. G o di ne Hol lan do vog is - kust va ste Ëe nog na raz vo ju pod - mor ni ca (od mo de la I. do mo de la VII.) omo gu Êi le su ame rië koj mor - na ri ci da veê go di ne kao pr - va za ko ra Ëi u pod mor nië ko sto lje - Êe iz grad njom pr ve kla se pod mor - ni ca ko ja je kas ni je proz va na kla - som A (opπi r ni je o kla si A bi lo je pi sa no u pret hod nom nas tav ku ovog felj to na). Tekst u cijelosti proëitajte na: 23

24 D OS S IER G e no cid u suv re m e noj po v i jes ti (V) Kambodæa ( ) Kao re flek si ja is ho da Vi jet nam skog ra ta, go di ne na vlast u Kam bo dæi do la zi ra di kal na mark sis tië ka sku pi - na Cr ve ni Kme ri. Ti je kom tri go di ne nji ho vog re æ i ma u Kam bo dæi je ubi je no ili um rlo u lo go ri ma iz me appleu je dan i tri mi li ju na sta nov ni ka i tek je vi jet nam ska in va zi ja po Ëet kom pri ve la kra ju kmers ku stra ho vla du Hr vo je B AR B E RIΔ K am bo dæa je od do sa vez niπt va mo nar ha i ko mu nis tië - go di ne Ëi ni la dio Fran cus ke kih ge ril a ca. In do ki ne, s iz nim kom rat nog P o Ëet kom ra ta u sus jed nom Vi jet - raz do blja kad je po dru Ëje oku pi ra lo na mu go di ne te i u sje - ja pan sko car stvo. U stu de no me ver ni jem La o su, Kam bo dæa je na Kam bo dæa je stek la ne o vis - glo do bi la na stra teπ koj vaæ nos ti. nost kao us tav na mo nar hi ja pod Ti jek ra ta u Vi jet na mu odraæ a vao kra ljem No ro do mom Si ha nou kom. se na gra applean ski rat u Kam bo dæi, pa Kon tro verz ni Si ha nouk je go - je pos tup no i kam bo dæan ski te ri to - di ne ab di ci rao u ko rist oca ka ko bi rij pos tao po pri π tem rat nih ope ra ci - pos tao pre mi jer, a go di ne po - ja. Si ha nouk je od bi jao svr sta ti nov no je pos tao dræ av - nim po gla va rom, uzi - ma ju Êi nas lov pri nca. Au to kra ci ja i ko rum - pi ra nost Si ha nou ko vog re æ i ma te eko nom ska stag na ci ja zem lje po li - tië ki su ra di ka li zi ra li kam bo dæan sko se ljaπt - vo i dio ur ba ne in te li - gen ci je te do ve li do ja - Ëa nja ko mu nis tië ke ideo lo gi je u zem lji. Ta - ko je go di ne sku - pi na biv πih pa ri π kih stu de na ta na Ëe lu s P o - lom P o tom, Ien gom Sa - ry jem i So nom Sen nom Cr ve ni Kme ri su novaëili i dje cu u svo je re do ve os no va la pok ret naz van C r ve ni Kme ri. Ra zo Ëa ra ne re zul ta - Kam bo dæu uz ame rië ku stra nu i tom par la men tar nih iz bo ra i pob je - to le ri rao je pri sut nost sje ver no vi jet - dom des ni ce u trav nju 1967., sku pi - nam skih postrojbi na svom te ri to ri - na je u kam bo dæan skim dæ un gla ma ju. Od oæuj ka po Ëe la je ame - po Ëe la bor bu pro tiv Si ha nou ko vog rië ka kam pa nja zraë nih na pa da na re æ i ma. Na kon des ni Ëar skog vojnog kam bo dæan ski te ri to rij stra teπ kim uda ra ko jim je go di ne sru πen bom bar de ri ma B-5 2 ko jom je ame - Si ha nouk, bor ba je nas tav lje na pro - rië ka voj ska po ku πa va la uniπ ti ti lo - tiv re æ i ma pro a me rië kog ge ne ra la gis tië ke pu te ve i ba ze ge ril a ca Viet Lo na No la. Za nim lji vo je da je iz C on ga na kam bo dæan skom tlu, a eg zi la u Ki ni Si ha nouk stvo rio po li - u ko joj su ubi je ni de se ci ti su Êa lo - tië ku ko a li ci ju s C r ve nim Kme ri ma, kal nih se lja ka. Na kon ru πe nja Si - πto je u po vi jes ti je din stven slu Ëaj ha nou ko vog re æ i ma u P hnom P en - hu, iz ve de nog na ame rië ki po ti caj, ame rië ka i juæ no vi jet nam ska voj ska su u svib nju pre πle kam bo - dæan sku gra ni cu, no zbog po li tië - kih su ogra ni Ëe nja do kra ja srp nja po vu Ëe ne s njezinog te ri to ri ja. G ra apple an ski rat Vojna po zi ci ja Lon No lo vog re æ i - ma po gor πa va la se us po re dno s pro mje nom si tua ci je u Juæ nom Vi - jet na mu. U trav nju C r ve ni Kme ri su zau ze li grad Odongk sje ver no od P hnom P en ha, u ko je mu su ubi je ni broj ni ci vi li, a sta nov niπt vo je ise lje no iz gra da. Zbi va nja u Odong ku su bi la tek na gov jeπ taj do gaapple a ja ko ji Êe us li je di ti na kon πto go di nu da na kas ni - je ci je la zem lja u pot - pu nos ti doapplee pod nad - zor C r ve nih Kme ra. Kraj kam bo dæan skog re æ i ma po Ëeo se na zi - ra ti po Ëet kom go di ne, kad su C r ve ni Kme ri po Ëe li op sa du glav nog gra - da P hnom P en ha, u ko je mu se na - la zi lo tri mi li ju na sta nov ni ka i iz - bje gli ca iz unu traπ njos ti. Na kon πto su pres jek li vod ni put ri je ke Me - kong, Sje di nje ne Dræ a ve su odre - applee no vri je me zraë nim pu tem op - skrb lji va le op ko lje ni grad. Uo Ëi ko - lap sa juæ no vi jet nam skog re æ i ma po Ëet kom trav nja Lon Nol je pob je gao u ino zem stvo, a C r ve ni Kme ri pob je do nos no uπ li u P hnom P enh. 24

25 D OS S IER C r ve ni Kme ri su for mi ra li no vu vla du ko joj se na Ëe lu na la zio nji - hov li der P ol P ot. P ro mi je njen je sluæ be ni na ziv dræ a ve u De mo krat - ska Kam pu Êi ja, a zem lja je izo li ra na od sva kog stra nog ut je ca ja i po di je - lje na na zo ne ko ji ma su uprav lja li lo kal ni vojni za pov jed ni ci. In spi ri - ran or to doks nim Ma o iz mom i ki - nes kom re for mom Ve li ki skok na - pri jed, u Kam bo dæi je pok re nut so - ci jal ni i po li tië ki eks pe ri ment bez pre se da na u no - vi joj ljud skoj po - vi jes ti. Si lom su is praæ nje ni gra - do vi, a sta nov - niπt vo je pre se lje - no u seos ka po - dru Ëja gdje je ukl ju Ëe no u obra - du polja ili ve li ke jav ne ra do ve. Uki nut je obra - zov ni sus tav, a re li gi ja, no vac i pri vat no vlas niπt - vo su za bra nje ni, dok su po li tië ka opo zi ci ja i et nië ke ma nji ne te ve lik dio in te lek tua la ca sus tav no pou bi ja - ni. Dje ca su od vo je na od ro di te lja i an gaæ i ra na u po seb nim rad nim sku - pi na ma, ili su od ga ja na kao vojni ci. In dus trij ska pro iz vod nja u zem lji go to vo je u ci je los ti uga πe na, a te - melj gos po dar stva je pos ta la po ljo - priv re da. Na me ti te ro ra kam bo dæan skog re - æ i ma bi li su i et nië ki Vi jet nam ci, Ki - ne zi te is lam ski na rod C ham. Ne ko - li ko sto ti na ti su Êa lju di stra da lo je u pla ni ra nim eg ze ku ci ja ma ko ji ma su C r ve ni Kme ri te æ i li lik vi di ra ti sve pri pad ni ke biv πeg re æ i ma i sve po - ten ci jal ne unu traπ nje ne pri ja te lje. Ta ko su osim pri pad ni ka bi vπe Lon No lo ve voj ske pou bi ja ni i dræ av ni sluæ be ni ci te in te lek tu al na eli ta kam bo dæan skog dru πt va ko ja je sma tra na os lon cem sta rog re æ i ma. Ve lik broj uboj sta va po Ëi ni la je si - gur nos na po li ci ja u zlo glas nom phnom pen πkom zat vo ru Tuol Sleng, a ve Êi nu je ær ta va fo to gra fi ra la pri je is pi ti va nja i eg ze ku ci je. Zat vor Tuol Sleng, ko ji je u mir no dop ska vre - me na sluæ io kao sred nja πko la, da - nas je pret vo ren u mu zej kam bo - dæan skog ge no ci da. Pad re æ i m a C r v e nih K m e ra Kam bo dæan ska ina Ëi ca ko mu niz - ma uje di nja va la je naj kru Êe ideo lo π - ke ele men te sov jet skog, ki nes kog i vi jet nam skog sus ta va s eks trem nim na cio na liz mom. No, na mje ra stva - ra nja ru ral nog ega li tar nog dru πt va Li ca ne sta lih - vi πe od mi li jun lju di ne sta lo je u lo go ri ma Cr ve nih Kme ra za kam bo dæan sko se vod stvo br zo po ka za la te æe iz ve di vom ne go πto je pla ni ra no. Ka tas tro fal na eko nom ska po li ti ka br zo je re zul ti ra la ko lap som na cio nal nog gos po dar stva te po ja - vom gla di i raz nih epi de mi ja u zem lji. Una toë ve li kim ci vil nim ær - tva ma, P ol P ot je us traj ao na za cr ta - nom re i næe nje rin gu kam bo dæan - Me apple u na rod na z a jed ni ca se z nat - ni je an gaæ i ra la u kam bo dæ an - skom kon flik tu tek go di - ne, ka da je us pos tav lje na m i rov - na m i si ja U je di nje nih na ro da ko - ja je im a la z a da Ê u osi gu ra ti v i - jet nam sko po vl a Ë e nje i m ir nu tran z i ci ju v las ti skog dru πt va, a tak vo je sta nje pos - tup no do ve lo do ra zi la æ e nja unu tar re do va C r ve nih Kme ra, pa je u po li - tië kim Ëist ka ma pod op tuæ ba ma za iz da ju ubi je no i dva de set ti su Êa Ëla - no va P ar ti je. Na posljet ku je po Ëet kom si jeë nja 1979., na kon tri go di ne po vre me nih po gra nië nih su ko ba te to le ri ra nja pro go na et nië kih Vi jet na ma ca, vi - jet nam ska in va zi ja sru πi la re æ im C r - ve nih Kme ra. C r ve ni Kme ri su po - tis nu ti na po dru Ëje dæ un gli duæ gra - ni ce s Taj lan dom, oda kle su nas ta vi - li ge ril sku bor bu pu na dva de set lje - Êa, a priv re me no su us pje li za dræa ti i mjes to Kam bo dæe u Uje di nje nim na ro di ma. C r ve ni Kme ri ni su prih - va ti li ni na cio nal no po mi re nje te su, ia ko u znat no ma njem op se gu, nas tav lja li s po - vre me nim ak ci ja ma i ti - je kom de ve de se tih go di - na. U P hnom P en hu je in sta li ran pro vi jet nam ski re æ im na Ëe lu s biv πim C r ve nim Kme rom Hun Se nom, a no va vla da je do stup nja do ko je ga je to bi lo mo gu Êe ob no vi la ci vil ni æi vot u obli ku u kak vom je pos to jao pri je go di ne. U zem lji je os ta lo de set mi li ju na na - gaz nih mi na ko je su go - di na ma na kon ra ta na - no si le ært ve ci vil nom sta - nov niπt vu. Me apple u na rod - na za jed ni ca se znat ni je an gaæ i ra la u kam bo dæan skom kon flik tu tek go di ne, ka da je us pos tav lje na mi rov na mi si ja Uje di nje nih na ro da ko ja je ima la za da Êu osi gu ra ti vi jet - nam sko po vla Ëe nje i mir nu tran zi ci - ju vlas ti. Ti je kom tri go di ne kmers kog ge - no ci da, Kam bo dæa je pre trp je la go - le me ci vil ne ært ve te op Êe gos po dar - sko i ci vi li za cijsko na za do va nje. P re ma ne o vis nim proc je na ma, od ukup ne po pu la ci je od se dam mi li ju - na lju di ubi je no je ili um rlo od gla di ili bo les ti u rad nim lo go ri ma C r ve - nih Kme ra iz me appleu mi li jun i mi li jun i pol, dok se ne ke proc je ne pe nju Ëak i do Ëe ti ri mi li ju na stra da lih. Æ i - vot je iz gu bi la Ëak Ëe tvr ti na ukup - nog bro ja pri je rat nih sta nov ni ka P hnom P en ha i po lo vi ca et nië kih Ki ne za ko ji su æiv je li u Kam bo dæi, dok su Vi jet nam ci ko ji su od bi li de - por ta ci ju u Vi jet nam do æ iv je li pot - pu no fi zië ko uniπ te nje. Tekst u cijelosti proëitajte na: 25

26 BIBLIOT EKA Susanna Moore: Rezovi, VukoviÊ&RunjiÊ, Zagreb, Danju je F rannie profesorica njujorπkog sveuëiliπta koja studentima predaje o ironiji i jeziku sa svim njegovim nijansama, neobiënostima i prenesenim znaëenjima. NoÊu potajno sastavlja rjeënik uliënog slenga i izlaæe se opasnostima. Jedne veëeri, u podrumu nekog lokala, sluëajno postaje svjedokom intimnog druæenja muπkarca i æene. MuπkarËevo lice prikriva mrak, no u pamêenje Êe joj se urezati tetovaæa na njegovoj ruci. Dok je kao moguêu svjedokinju ubojstva æene iz bara ispituju istraæitelji iz odjela za ubojstva Malloy i Rodriguez, ona s uæitkom prkosi sudbini i upuπta se u avanturu s Malloyem, unatoë tomu πto on na zapeπêu ima istu tetovaæu kao i ubojica. Malloy je vjeπt ljubavnik koji navodi F rannie da prevlada seksualne barijere i doæivi nova iskustva, no iskuπavajuêi graniëna podruëja erotiënosti, ona stavlja vlastiti æivot na kocku Rezovi su vjeπto ispriëana priëa o opsesiji, poæudi i nasilju koja namjerno ide korak dalje i doseæe vrhunac u jednom od najoriginalnijih i najπokantnijih zavrπetaka u suvremenoj fikciji. Po ovom trileru snimljen je film s Meg Ryan u glavnoj ulozi. FILMOT EKA Pjevajte neπto ljubavno (kino) hrvatska komedija (106 min.) produkcija: Interfilm & HRT redatelj: Goran KulenoviÊ gl. glumci: Ivan Herceg (Struja), Ivan Glowatzky (Deni), Hrvaje KeËkeπ (Æ lajfa), Ivan uriëiê (Mario) Struja je obiëan zagrebaëki mladiê. Ima jednu veliku æelju. Planira sa svojom rock- -skupinom snimiti album, a za to nema novaca, nema ni posao, a nema baπ ni sreappleenu situaciju kod kuêe. Osim toga, bivπa djevojka ima jednu za njega ne baπ priæeljkivanu vijest. Struja je na æivotnoj prekretnici πto se moæe saæeti sljedeêim pitanjem: opravdava li cilj sredstvo? Kad se KulenoviÊ prije pet godina predstavio na Pulskom festivalu svojim filmskim prvijencem Ravno do dna, bilo je jasno da se napokon u jednoj osobi pojavio redatelj i scenarist, a takvo neπto u naπoj maloj kinematografiji, vjerujte, nikad nismo imali. Napokon su hrvatski glumci poëeli priëati, izgledati i ponaπati se kao deëki iz kvarta. irem puku KulenoviÊ je poznat kao autor vrlo popularne verzije hrvatskih Prijatelja - serije Bitange i princeze, Ëiju Ëetvrtu sezonu upravo snima. Kao i svi njegovi radovi, Pjevajte neπto ljubavno najjaëi je kad portretira purgersku suburbiju, dok slabije klapa kad se okreêe dramatskoj obradi provincijalnih uljeza u zagrebaëko tkivo. Nije ovo jedina primjedba. Na primjer, zagrebaëki kroneri, defi - nitivno se ne ponaπaju kao Z vonimir Z oriëiê, a ni kraj filma mi se uopêe ne sviapplea. S druge strane, sveukupni dojam je toliko pozitivan da ga svima mogu najtoplije preporuëiti. Iako je potpuno smjeπten u zagrebaëki prostor i vrijeme, vjerujem da njegovu poruku i sadræaj s lakoêom mogu shvatiti Tajlanappleani kao i Islanappleani. Na kraju bih istaknuo joπ neπto vaæno: slaæuêi zaglavlje ove recenzije, nisam znao u koju bih ga kategoriju uvrstio jer film definitivno nije komedija. Ispravno bi ga bilo etiketirati kao socijalnu dramu s elementima komedije. U toj nedoumici pomogao mi je ugledni kolega kritiëar Draæen IlinËiÊ svojom teorijom da napokon imamo simpatiëan film poslije kojega Ëovjek ne izaapplee iz kina praêen tmurnim oblacima. To je velik korak naprijed za sumornim temama i sadræajima napaêenu hrvatsku kinematografiju. Leon RIZMAUL INFOKU T A K Film ov i u D om u H V-a Zv onim ir Mi re la ME N G E S U Domu HV-a Zvonimir, StanËiÊeva 4, moæete pogledati: Film za odrasle TRANSFORMER (znan. fant., 114 min.) - 6. listopada u 19 sati Film za djecu i odrasle SHREK 3 (animirani, 90 min.) listopada u 19 sati Besplatne ulaznice mogu se podignuti u tjednu uoëi predstave od 12 do 14 sati u Odjelu kulturno-druπtvenih djelatnosti, StanËiÊeva 4, soba 118/I, tel: D U H OVNOS T Pravednik Êe od svoje vjere æivjeti - koliko god to moæda trpko zvuëalo Ko li ko smo se pu ta u æi vo tu u se bi, a ne ri jet ko i glas no, zbog na ne se ne nam ne prav de za pi ta li: Dok le Êu, Bo æe, za po ma ga ti a ti ne Ëu jeπ? Ili: Bo æe, pa zaπ to to do puπ taπ? Ima mo li u ovom tre nut ku bo ljeg pri mje ra za to od ne dav no iz re Ëe ne pre su de oni ma ko ji su nas ne ta ko dav no ba - ci li u oëaj zbog iz gub lje nih nam naj mi li jih, a da nas go to vo jed na ko kroz to mo ra mo pro la zi ti jer prav da ni je za do vo lje na. to Bog traæi od nas? On traæi strp lji vost te nas po ti - Ëe da pred ne prav dom, bi lo u vlas ti - tom na ro du bi lo na me apple u na rod noj ra zi ni, bu de mo pra ved ni ci ko ji æi ve od vje re, ia ko nam πtoπ ta bi lo ne ra - zum lji vo. Kao πto slu ge u do brom gos po da ru vi de pri ja te lja i sto ga sprem no pro vo de nje go ve odred be, ta ko i vjer ni ci u Bo gu gle da ju pri ja - te lja u ko je ga se is pla ti ima ti pov je - re nja. Za to nas eu ha ris ti ja ove ne - dje lje po zi va na ob no vu vje re kao pri ja telj skog os lo na na Bo ga. Jer, kre ni mo pr vo od se be i priz najmo si da je pre ma sva ko me od nas Bog bol ji ne go πto to zas luæ u je mo. Sræ po ru ke je u æiv lje nju iz vje re us red osob nih, dru πt ve nih, me apple u na rod nih pro ble ma. Jer Boæ ja prav da sti æe po la ko i ona is pu nje nju te æi, ne va - ra; ako sti æe po la ko, Ëe kaj, jer Êe do - is ta do Êi i ne Êe za kas ni ti. I za to na - πa pra ved nost mo ra bi ti ne tra di cio - na lis tië ka, ne go to li ko snaæ na da una toë zlu i ne prav di u svi je tu vje - ru je u Boæ je spa se nje, da Ëu je i vi di Njegovo dje lo va nje u svi je tu. Tko je vje rom os lo njen na Bo ga kao svo ju æi vot nu sti je nu, spo so ban je vjer nië - ki dje lo va ti u svi je tu, ka ko god taj svi jet iz gle dao ne pro mje njiv i da lek od Bo ga. Mo li mo za to Bo ga, baπ kao πto su ga mo li li i nje go vi apos to li, da nam um no æi vje ru ka ko bis mo s po uz da - njem u Nje ga bi li ka dri prih va ti ti sve ne prav de ko je nas osob no po - gaapple a ju, znaj uêi da je on Lju bav, ali i Bog pra ved ni, i da Êe mo, bez ob zi - ra na sve ljud ske ne a dek vat ne ili os lo baapple aj uêe pre su de, na kra ju ipak k Nje mu na sud. A nje go ve su pre - su de pra ved ne! Æ elj k o S T I P A NO VIΔ 26

27 VREMEPLOV 9. lis to pa da Po gi nuo An dri ja Ma ti jaπ Pauk U ope ra ci ji Juæ ni po tez ko ja je us li je di la na - kon Olu je, u jed noj od pos ljed njih bi ta ka πto ih je vo di la 4. gar dij ska bri ga da Hr vat ske voj ske, na ula zu u Mr ko njiê Grad 9. lis to pa da po gi - nuo je je dan od nje zi nih naj is tak nu ti jih Ëas ni ka sto æer ni bri - ga dir An dri ja Ma ti jaπ, zvan Pauk. Kao i uvi jek, bio je na pr - voj cr ti is pred svo jih vojni ka kad je pro tuo klop na ra ke ta po - go di la nje gov oklop ni trans por ter. Nje go vo go le mo æi vot no is kust vo, zre lost, vojno zna nje i ljud ske od li ke br zo su pos - ta li jed nom od okos ni ca raz vo ja 4. gar dij ske bri ga de s ko - jom je pro πao ci je li nje zin rat ni put. Od pr vih za rob lje nih ten ko va Ma ti jaπ je us tro jio u bri ga di oklop nu boj nu Leo par - di. Ma lo broj nim ten ko vi ma iz vrs no se ko ris tio. Na juæ nom bo jiπ tu oklop nja ke 4. gar dij ske pri vu kao je sta rom æe ljez nië - kom pru gom za Tre bi nje ne pri ja te lju iza leapplea. U ak ci ji Mas - le ni ca nje go vi su pak oklop nja ci kod Ka πi Êa u iz rav noj ten - kov skoj bit ki pot pu no po ra zi li pro tiv nië ke ten ko ve. Ti je kom ci je lo ga ra ta sa mo mu je je dan tenk bio uniπ ten, a do po gi - bi je ni je iz gu bio nijed nu bit ku. Da nas 4. gar dij ska bri ga da u spo men na svog le gen dar nog voappleu An dri ju Ma ti ja πa, pos - mrt no pro mak nu tog u Ëin ge ne ral boj ni ka, no si na ziv Pau ci po nje go vom rat nom na dim ku. 11. lis to pa da Burs ki rat Na juæ nom kra ju Afri ke 11. lis to pa da iz bio je rat: za ra ti li su se pa tu ljak i div, ma li na rod Bu ra, po tom ci ni zo zem skih do se lje ni - ka iz XVII. sto lje Êa, i go le mo bri tan sko car stvo. Dvi je burs - ke dræ a ve Ora nje i Tran svaal od luë no su se su prot sta vi le En gle zi ma ko ji su se nas to ja li do mo Êi bo ga tih na la ziπ ta di - ja ma na ta i zla to nos nih polja. Go di ne na burs kom ra - tiπ tu se bo ri lo Ëak 250 ti su Êa En gle za. Burs ka voj ska ima la je sve ga 30 ti su Êa lju di od luë nih za obra nu slo bo de, ko ju su sa mi odu ze li cr naë kim ple me ni ma. Kad je doπ lo do en gles - ke pre mo Êi, Bu ri s re gu lar nog pre la ze na vr lo us pjeπ no ge - ril sko ra to va nje. Bri tan ske pos troj be pa le nji ho va ima nja, od vo de sto ku i stri je lja ju ta o ce. Uza lud je sta ri burs ki voapplea Kru gel oti πao u Eu ro pu traæ i ti pot po ru ve le si la. Una toë sim - pa ti ja ma svjet ske jav nos ti, Bu ri su os ta li sa mi. Bez na de za po moê sre di nom pris ta li su na mir, a nji ho ve dvi je ne - o vis ne dræ a ve pos ta le su bri tan ski pos je di iz ko jih je kas ni - je nas ta la Juæ no a frië ka Re pu bli ka. Burs ki rat do nio je i jed - nu ne slav nu no vost. En gle zi su ot vo ri li pr ve kon cen tra cij ske lo go re u XX. sto lje Êu ot je rav πi u njih 77 ti su Êa æe na, dje ce i sta ra ca. Po lo vi ca tih za rob lje ni ka, naæ a lost, ni je æi va do Ëe - ka la kraj ra ta i iz la zak iz lo go ra. Leon RIZMAUL WEB INFO KVIZ pripremio D. VLAHOVIΔ P rem da se zo na le te nja, po - seb no ak ro bat skog i sport - skog, po la ko pro la zi, lju bi te - lji zra ko plov stva sa sje tom Êe se os vr nu ti na pro tek lih de vet mje - se ci. Ti je kom njih mo gli su pos je - ti ti broj ne Air Show spek ta kle, tu - ris tië ki let je ti na ma njim zra ko - plov nim ma ni fes ta ci ja ma, ili se na ne ki dru gi na Ëin pri kl ju Ëi ti sve broj ni joj sku pi ni lju di u Hr vat - skoj ko ja ne pro puπ ta ae ro mi tin ge. Naæ a lost, ka ko na HR do me ni (za sad) ne pos to ji nijed na stra ni ca ko ja bi obuh va - ti la ve Êi dio mi tin ga πto se do gaapple a ju u Li je poj Na πoj i okol - nim dræ a va ma, po nov no se mo ra mo ok re nu ti stran ci ma. Si - te na mi je njen je lju bi te lji ma zra ko plov - stva i sa dræaj no je kon ci pi ran sa mo kao fo to si te. Dru gim ri - je Ëi ma, na stra ni ca ma i podstra ni ca ma si tea mo gu se pro - na Êi broj ne fo to ga le ri je naj raz li Ëi ti jih ae ro mi tin ga, Ëak i ne - kih ot pri je 20 i vi πe go di na. Je di na ma na gra fië ki so lid no slo æe ne i os miπ l je ne stra ni ce je re la tiv no nis ka re zo lu ci ja sli ka. Ko li ko god se tru di li nis - mo us pje li pro na Êi ni jed nu Hi-rez sli ku, πto je po ma lo ne vje - ro jat no s ob zi rom na na mje nu si tea. Je li pro blem u ve li Ëi ni ser ve ra ili su vlas ni ci stra ni ca htje li pos je ti te lji ma po ka za ti tek ko laæ fo tou ra da ka, os tat Êe taj nom. Neven MILADIN 1. Johannes Guttenberg izumio je: A plinski balon B tiskarski stroj C poπtansku marku 2. Jedan od izuma Galilea Galileja bio je: A teleskop B mikroskop C grafoskop 3. Hrvatski izumitelj poznat po konstrukciji padobrana je: A Faust VranËiÊ B Ruappleer BoπkoviÊ C Josip BeluπiÊ 5. Æarulja je izum: A Nikole Tesle B Wernera von Siemensa C Thomasa Alve Edisona 4. Gromobran duguje svoje postojanje izumitelju i politiëaru: A Thomasu Payneu B Benjaminu Franklinu C Georgeu Washingtonu Rjeπenje: 1b;2b;3a;4b;5c 27

28