Η αξιολόγηση και η χρησιμότητα μιας νέας δοκιμασίας νοητικού λεξικού σε άτομα με ήπια νοητική διαταραχή (MCI) Νεοφυτίδου, Ε., Κουντή, Φ., Πόπτση, Ε. & Τσολάκη, Μ. & Κασάπη, Ε.
Εισαγωγή Στην ελληνική βιβλιογραφία έχει ξεκινήσει η µελέτη του νοητικού λεξικού σε άτοµα τρίτης ηλικίας µε τη χρήση µεταφρασµένων διαγνωστικών εργαλείων λεξιλογικής απόφασης και µάλιστα µε την αξιολόγηση της ποιότητας της µετάφρασής τους.
Εισαγωγή Έτσι αναφέρεται η πρώτη µετάφραση του σουηδικού τεστ η Ελληνική Δοκιµασία Προνοσηρής Νοηµοσύνης, που βασίστηκε σε µακροκειµενικούς κανόνες και οδηγίες κατασκευής, όπως όρισε το πρωτότυπο σουηδικό Swedish Lexical Decision Test.
Η παρούσα έρευνα Αντικείµενο της παρούσας εργασίας είναι: η χρήση µιας νέας δοκιµασίας λεξιλογικής αναγνώρισης αλλά και η χρησιµότητά της σε άτοµα τρίτης ηλικίας µε ήπια νοητική διαταραχή
Ερευνητικό εργαλείο Η δοκιµασία της παρούσας έρευνας περιέχει λέξεις (λεξιλογικές µονάδες) που προήλθαν από µια πρωτότυπη ηλεκτρονική βάση εξόρυξης λεξιλογίου προφορικού λόγου τρίτης ηλικίας από το εργαστήριο εφαρµοσµένης Πληροφορικής του Πανεπιστηµίου Μακεδονίας.
Ερευνητικό εργαλείο Η νέα ελληνική δοκιµασία αποτελείται: από 58 λέξεις (28 υπαρκτές και 28 µη υπαρκτές λέξεις) -κατασκευάστηκε και α υ τ ή ( β ά σ ε ι ά λ λ ω ν α ν α φ ο ρ ώ ν ) ακολουθώντας τους µακροκειµενικούς κανόνες και νόρµες του πρωτότυπου ερωτηµατολογίου του Swedish Lexical Decision.
Ερευνητικό εργαλείο Περιέχει δηµογραφικά στοιχεία φύλου, ηλικίας, εκπαίδευσης, επαγγελµατικής κατάστασης αλλά και ερωτήσεις που διερευνούν τη λειτουργικότητα των υποκειµένων στην καθηµερινότητά τους [ελεύθερος χρόνος, τις νοητικές/γνωστικές ενασχολήσεις (διάβασµα, γράψιµο), κοινωνικές επαφές, σωµατική άσκηση (περπάτηµα, γυµναστική)].
Ερευνητικό δείγμα Το δείγµα των υποκειµένων: 61 υποκείµενα Φύλο= 45 γυναίκες (73,8) και 16 άντρες 26,2%] Ηλικία= 73,475 Μ.Ο ηλικίας Τ.Α=6,81 Εκπαίδευση= 10,16 Μ.Ο εκπαίδευσης Τ.Α=4,89 (Εύρος =1-23 έτη) Διάγνωση : Ν=49 µε ήπια νοητική διαταραχή Εξετάστηκαν στα Κέντρα Ηµέρας για το Αλτσχάιµερ " Αγία Ελένη", "Άγιος Ιωάννης" και στο νοσοκοµείο Παπανικολάου. Ο έλεγχος αξιοπιστίας της δοκιµασίας είναι υψηλός Cronbach a=.906.
Μεθοδολογία Μελέτη των µέσων όρων µεταξύ του Mini Mental και της τωρινής δοκιµασίας προνοσηρής νοηµοσύνης [βασισµένη σε εξόρυξη γλωσσικών δεδοµένων (data mining), ως προς τους παράγοντες του φύλου, ηλικίας, εκπαίδευσης και διάγνωσης σε ένα πλαίσιο µίας αντιπαραθετικής συγκριτικής αξιολόγησης.
Αποτελέσματα: Μέσοι όροι στο Mini Mental & Δοκιμασία Προνοσηρής Νοημοσύνης ως προς το φύλο, ηλικία, διάγνωση και εκπαίδευση Φύλο Mini Mental (MMSE) Μ T. A Άντρες (Ν=16) 26,375 4,19 49,625 6,93 Γυναίκες (Ν=45) 27,066 3,75 47,20 10,288 Ηλικία Mini Mental (MMSE) Μ T. A Δοκιµασία Προνοσηρής Νοηµοσύνης (Βάση data mining) M T. A Δοκιµασία Προνοσηρής Νοηµοσύνης M T. A 55-64 (Ν=7) 26 3,36 47,57 9,57 65-74 (Ν=28) 27,21 4,76 52,07 6,36 75 (Ν=26) 26,76 2,81 43,34 10,54 Διάγνωση Mini Mental (MMSE) Μ T. A Δοκιµασία Προνοσηρής Νοηµοσύνης M T. A Ηπια Νοητική έκπτωση (MCI) (Ν=49) 27,79 3,148 48,26 9,68 Άνοια (Ν=10) 22,2 4,04 45,7 9,22 SCI (Ν=1) 27. 40. Κατάθλιψη (Ν=1) 29. 56. Εκπαίδευση Mini Mental (MMSE) Μ T. A Δοκιµασία Προνοσηρής Νοηµοσύνης M T. A 0-6 έτη (N=25) 25,80 3,16 40,96 10,56 7-12 έτη (N=21) 27,14 5,25 51,76 5,503 13+έτη (N=15) 28,33 1,54 53,80 2,956 Σύνολο (N=61) 26,88 3,84 47,83 9,529
Αποτελέσματα Φαίνεται ότι τα δύο τεστ φέρουν ανάλογες και αντίστοιχες επιδόσεις. όταν και όπου αυξάνεται ο µέσος όρος στο Mini Mental αυξάνεται αντίστοιχα και ο µέσος όρος στη Νέα Δοκιµασία Προνοσηρής Νοηµοσύνης. Ακόµη υπάρχει µία µέτρια αλλά θετική συσχέτιση (συντελεστής συσχέτισης του P e a r s o n r =, 2 6 0 ) µ ε τ α ξ ύ τ ω ν δ ύ ο διαγνωστικών τεστ του Mini Mental και της Νέας Δοκιµασίας.
Αποτελέσματα Ανάλυσης Μονής Διακύμανσης (one Way-ANOVA SPSS 23) της Νέας Δοκιμασίας Προνοσηρής Νοημοσύνης (από data mining) ως προς το φύλο, ηλικία, εκπαίδευση και διάγνωση Μεταβλητές F P<0.05 Φύλο 0,761 0,386 Επίπεδο ηλικίας 6,735 0,002 Επίπεδο Εκπαίδευσης 17,346 0,000 Διάγνωση 0,659 0,581
Αποτελέσματα-έλεγχος πολλαπλών συγκρίσεων (Tukey) Οι δύο ηλικιακές οµάδες των 65-74 και 75 και άνω (p <0,002) διαφοροποιούνται σηµαντικά ως προς τις επιδόσεις τους στη δοκιµασία που εξετάζει την προνοσηρότητα Η αύξηση της ηλικίας σχετίζεται και επιδρά στη γλωσσική ικανότητα και επίγνωση των υποκειµένων επί του νοητικού τους λεξικού ως βασικό στοιχείο της προνοσηρής ευφυΐας.
Αποτελέσματα Η οµάδα υποκειµένων µε τα 6 έτη εκπαίδευσης (p<0,000) διαφοροποιείται από τις άλλες δύο εκπαιδευτικές οµάδες των 7-12 και 13 και άνω έτη εκπαίδευσης στις συνολικές επιδόσεις τους στη δοκιµασία προνοσηρής νοηµοσύνης, ενώ η οµάδα των 7-12 έτη εκπαίδευσης δ ε ν δ ι α φ ο ρ ο π ο ι ε ί τ α ι α π ό τ η ν εκπαιδευτική οµάδα των 13 και άνω.
Αποτελέσματα Ανάλυση μονής διακύμανσης των μορφοσυντακτικών κατηγοριών των λέξεων (one way Anova) ως προς το εκπαιδευτικό επίπεδο Μορφολογικές κατηγορίες λέξεων (υπαρκτών και ψευδολέξεις) F (df=2, 58) P <0,05 Υ Λέξεις 0,105 0,901 Ψ Λέξεις 3,254 0,046 Υ Ουσιαστικά 0,713 0,494 Ψ Ουσιαστικά 0,804 0,452 Υ Ρήµατα 0,713 0,494 Ψ Ρήµατα 0,804 0,452 Υ Επίθετα 1,595 0,212 Υ Επιρρήµατα 0,624 0,539 Υ Πρόθηµα 0,142 0,868 Ψ Πρόθηµα 2,818 0,068 Υ ΜηΠρόθηµα 0,389 0,679 Ψ ΜηΠρόθηµα 2,747 0,072 Υ Αφηρηµένες 0,208 0,813 Ψ Αφηρηµένες 3,232 0,047 Υ Συγκεκριµένες 0,334 0,717 Ψ Συγκεκριµένες 3,282 0,045 Υ Πολυσύλλαβες 0, 508 0,604 Ψ Πολυσύλλαβες 4,545 0,015 Υ Τρισύλλαβες 0, 282 0,756 Ψ Τρισύλλαβες 0,847 0,434 Ψ Δισύλλαβες 4,509 0,015
Αποτελέσματα Το εκπαιδευτικό επίπεδο των ερωτώµενων φάνηκε από τη στατιστική επεξεργασία ότι επηρεάζει τις µη υπαρκτές και όχι τις υπαρκτές λέξεις. Πιο συγκεκριµένα: οι ψευδείς αφηρηµένες [F (2, 58)=3,233 p=,047], οι ψευδείς συγκεκριµένες λέξεις [F (2, 58)=3,282, p=,045] οι ψευδείς πολυσύλλαβες [F (2, 58)=4,545, p=,015] και οι ψευδείς δισύλλαβες [F (2, 58)=4,509, p=,015] έχουν επηρεαστεί σηµαντικά ως προς την αναγνώρισή τους από το εκπαιδευτικό επίπεδο των υποκειµένων που συµπλήρωσαν τη συγκεκριµένη δοκιµασία.
Αποτελέσματα Ανάλυση μονής διακύμανσης των μορφοσυντακτικών κατηγοριών των λέξεων (one way Anova) ως προς την ηλικία Μορφολογικές κατηγορίες λέξεων (υπαρκτών F (df =2, 58) P <0,05 και ψευδολέξεις) Υ Λέξεις 0,653 0,524 Ψ Λέξεις 2,102 0,131 Υ Ουσιαστικά 0,666 0,518 Ψ Ουσιαστικά 0,016 0,984 Υ Ρήµατα 0,666 0,518 Ψ Ρήµατα 0,016 0,984 Υ Επίθετα 3,314 0,043 Υ Επιρρήµατα 0,434 0,650 Υ Πρόθηµα 0,307 0,737 Ψ Πρόθηµα 2,341 0,105 Υ ΜηΠρόθηµα 1,632 0,204 Ψ ΜηΠρόθηµα 0,768 0,469 Υ Αφηρηµένες 0,903 0,411 Ψ Αφηρηµένες 3,113 0,052 Υ Συγκεκριµένες 0,130 0,879 Ψ Συγκεκριµένες 1,736 0,185 Υ Πολυσύλλαβες 0,965 0,387 Ψ Πολυσύλλαβες 3,325 0,043 Υ Τρισύλλαβες 0,453, 0,638 Ψ Τρισύλλαβες 0,698 0,502 Ψ Δισύλλαβες 1,562 0,218
Αποτελέσματα Ο παράγοντας της ηλικίας επηρέασε τους/ τις ερωτώµενους/ες µόνο: σ τ η ν π ε ρ ί π τω σ η τω ν ψευδών πολυσύλλαβων [F(2,58)=3,325 p=,043] και των υπαρκτών επιθέτων [F (2, 58)=3,314, p=,043] και οριακά τις ψευδείς αφηρηµένες.
Συζήτηση Η έρευνα ανέδειξε ότι η νέα δοκιµασία προνοσηρής νοηµοσύνης που περιείχε λεξιλογικές µονάδες προφορικού λόγου µπορεί να εκτιµήσει τις νοητικές λειτουργίες, όπως το κάνει και το Mini Mental και να ανιχνεύσει την προνοσηρή νοηµοσύνη. Διαπιστώθηκε ότι το εκπαιδευτικό επίπεδο και η ηλικία παίζουν σηµαντικό ρόλο στις απαντήσεις των υποκειµένων που έχουν διαγνωστεί στην πλειονότητα τους µε την ήπια νοητική διαταραχή ως προς ορισµένες µορφοσυντακτικές κατηγορίες κυρίως στις µη υπαρκτές λέξεις και όχι στο σύνολο των υπαρκτών λέξεων.
Επίλογος Η παρούσα έρευνα συνέβαλε στη διαπίστωση ότι το συγκεκριµένο εργαλείο, το οποίο έχει ως κύριο γνώρισµα το γλωσσικό του περιεχόµενο να προέρχεται από την προφορική οµιλούµενη γλώσσα είναι µία χρήσιµη νευροδιαγνωστική δοκιµασία που δύναται να εκτιµήσει τις νοητικές λειτουργίες σε άτοµα τρίτης ηλικίας, και µάλιστα ανεξάρτητα από το εκπαιδευτικό επίπεδο για ορισµένες µορφοσυντακτικές κατηγορίες.
Ευχαριστώ για την προσοχή σας!