Армиран бетон и конструкции (I термин) predavawa: Prof. d-r Goran Markovski ve`bi: Asistent m-r Darko Nakov

Transcript

1 Армиран бетон и конструкции (I термин) predavawa: Prof. d-r Goran Markovski ve`bi: Asistent m-r Darko Nakov *Технологија на бетон-општо *Физички својства на цемент

2 Основни поими и дефиниции Терминот БЕТОН во општ случај означува широк спектар на вештачки градежни материјали од композитен тип кои се добиваат со агломерација на зрната (подразбира примена на различни врзни супстанци) на различни видови на агрегат. Според врзните средства: цемент-бетон, гипс-бетон, вар-бетон, асфалт-бетон, полимер-бетон... Дефиниција според Eurocode-2: Бетонот е материјал кој се добива со мешање на цемент, ситен и крупен агрегат и вода, кој настанува како резултат на стврднување на цементната паста (цемент и вода). Може да содржи и адитиви или додатоци. 2

3 Основни поими и дефиниции Мешавината на компонентите-составните материјали за добивање на бетон, се додека не стврдне, претставува свеж бетон кој сеуште е во пластична состојба и сеуште е обработлив и вградлив по некои од стандардните методи. Поимот БЕТОН во точното значење се однесува само на материјалот кој се добива со преминување на свежиот бетон во цврста агрегатна состојба. Сложеноста на бетонот како градежен материјал може да се забележи на следната слика каде е даден и волуменскиот однос на компонентите во бетонот. 3

4 Волуменски однос на компоненти во бетонот 4

5 Видови на бетони Во зависност од применетиот агрегат, но во функција на остварената вкупна порозност, основната поделба се врши врз основа на критериумот на запреминската маса: лесни γ<1900 kg/m 3 обични (нормални) γ =( ) kg/m 3 тешки γ>2500 kg/m 3 Во зависност од квалитетот на бетонот (јакост на притисок): ниска јакост <20 МРа средна јакост =(20 40) МРа висока јакост > 40 МРа 5

6 Видови на современи бетони Лесно-агрегатен бетон (lightweight concrete) Високо-јакосен бетон (high strength concrete) Бетон со високо квалитетни својства (high performance concrete) Само-компактирачки бетон (self compactable concrete) Бетон со намалено собирање-експанзивен бетон (shrinkage compensating concrete) Фибер (микро)-армиран бетон (fiber reinforced concrete) Полимер бетон (polymer modified concrete) Тешки бетони (heavyweight concrete) Масивен бетон(mass concrete) Бетон компактиран со валање(roller compacted concrete). 6

7 Зошто бетонот е најшироко применуваниот материјал? Отпорност на вода и агресивни води Можност за формирање на најразлични форми и големини Економичност Достапност Распространетост на основните компоненти насекаде низ светот Можност за рециклирање на индустриски отпад кој би се користел како цементен материјал или агрегат Современи видови кои ги подобруваат својствата на бетонот според потребите. 7

8 Цемент Denes vo upotreba se pove}e vidovi na cement. Osven portland-cementot se upotrebuvaat i bel cement, aluminaten cement, metalur{ki cement, pucolanski cement, sulfatno otporen cement, ekspanziven cement i drugi vidovi na cement. Spored Pravilnikot za beton i armiran beton od 1987 godina (PBAB/87) i soglasno so standardot MKS B.C1.011 koj nosi naslov Portlandcement, portland-cement so dodatoci, metalur{ki cement i pucolanski cement, portland-cementot e definiran so slednata definicija: Cementot e fino meleno hidrauli~no vrzno sredstvo koe se proizveduva od portland cementen klinker ili od portland-cementen klinker i mineralni dodatoci (granulirana zgura od visokite pe~ki, priroden ili ve{ta~ki pucolan ili me{avina na ovie dodatoci) so dodatok na gips i eventualno pomo{ni sredstva za melewe. Golemina na zrna na cement: mm 8

9 Видови на цемент според составот Пortland-cement... PC k Пortland-cement со додаток на згура до 15%... PC 15z k Пortland-cement со додаток на згура od 15% do 30%... PC 30z k Пortland-cement со додаток на pucolan до 15%... PC 15p k Пortland-cement со додаток на pucolan od 15% do 30%.. PC 30p k Пortland-cement со me{an dodatok do 15%... PC 15d(z;p) k Пortland-cement со me{an dodatok od 15% do 30%... PC 30d(z;p) k Metalur{ki cement... M k Metalur{ki cement со додаток на pucolan... Mp k Пуцолански цемент од природен или вештачки пуцолан... P k 9

10 Класи на цемент Цементите се поделени во класи на квалитет кои се означуваат со броевите: 25, 35S, 35B, 45S, 45B, 55. S-спор прираст на јакоста B-брз прираст на јакоста. Пример: 1. Пortland-cement со додаток на 20% згура, класа 45B се означува: PC 30z 45B 2. Пortland-cement со додаток на 15% згура,10% пуцолан, класа 35S се означува: PC 30dz 35S 10

11 Испитувањеиусловина квалитет на цементот Цементот се испитува со цел да се утврди неговиот квалитет и дали одговара на намената за која е предвиден да се употреби. За да може резултатите добиени од испитувањата направени во различни лаборатории да се споредуваат, потребно е тие да се изведуваат според претходно пропишани стандарди, услови и методи. Во Македонија квалитетот на цементот кој се употребува за спремање на бетон е дефиниран со ПБАБ/87 во член 11, каде е наведено дека цементот мора да ги исполнува условите за квалитет утврдени со следниве македонски стандарди: МКС Б.Ц1.009, МКС Б.Ц1.011, МКС Б.Ц1.013, МКС Б.Ц

12 Svojstvo Физички својства на цементот Odredeno po MKS PC k PC 15z k PC 30z k PC 15p k PC 30p k PC 15d (z,p) k PC 30d (z,p) k M k Mp k P k Finost na melewe (ostatok na sito so golemina na otvor 0.09mm), najmnogu % Specifi~na povr{ina po Blaine, najmalku, cm 2 /g Zafatninska te`ina bez pori i {uplini (specifi~na te`ina), najmalku, g/cm 3 Vreme na vrzuvawe B.C B.C B.C Ne se uslovuva, no rezultatite se naveduvaat vo izve{tajot za ispituvaweto B.C po~etok ne pred, min kraj ne posle, h Voda potrebna za konzistencija, najmnogu % B.C8.023 / / / Postojanost na volumenot na kola~iwa B.C8.023 Cementot e so postojan volumen ako nema pojava na radijalni i mre`asti psnatini, krivewa, raspa awa, vitoperewa Postojanost na volumenot po Le Shatelier-Zgolemuvawe na rastojanieto na iglite, najmnogu mm Postojanost na volumenot so avtoklavna deformacija*), najmnogu % B.C B.C8.025 / +0.5 / / Linearni deformacii B.C8.029 Zadol`itelno se ispituva, a rezultatite, izrazeni vo mm/m', se naveduvaat vo izve{tajot za ispituvawe 12

13 Mehani~ki својства na cementite od poedini klasi Јакост на затегнување при свиткување и јакост на притисок се испитуваат според стандардот МКС Б.Ц Minimalni jakosti vo MPa Klasa 1 den 3 dena 7 dena 28 dena f zs f p f zs f p f zs f p f zs f p 25 / / / / S / / / / B / / / / S / / / / B / / / / / / / /

14 Земање на проба за испитување на цементот Се врши според стандардот МКС Б.Ц1.012: Начин на испорака, пакување, сместување и земање на примероци за испитување. Неправилното земање на примерокотможебитнодавлијаенаточностанакрајнитерезултатиод испитувањето. Проба за испитување на цемент може да се земе во следните случаи: Земање на примерок во текот на производството Земање на примерок за атестирање Посебнислучаиназемањенапримероци - кога е потребно комплетно испитување на цементот, за цемент кој подолго од три месеци е чуван складиран во силоси или во магацини спакуван во вреќи, -во случај на рекламација на квалитетот на цементот. 14

15 Земање на проба за испитување на цементот Во текот на производството примероци се земаат од исто место и на ист начин. Просечен дневен примерок, кој подоцна се хомогенизира, се добива со земање на 1кг цемент 6 пати дневно на: уредот за полнење на вреќи или на отворите за полнење на цементот во цистерни или контејнери. Масата на примерокот за атестирање изнесува 18кг. Таа се хомогенизира и се дели на 3 дела од по 6 кг. Првиот дел од 6 кг се користи за атестирање, вториот за компаративни испитувања на производителот а третиот се чува кај производителот најмалку 1 месецпоиздавањетонаатестот. Земање на примероци на цемент од вреќи се врши со специјална сонда која е составена од 2 концентрично поставени цевки кои се отвораат или затвораат со вртење на внатрешната цевка. Затворената сонда се втиснува дијагонално во вреќите, се отвора, се полни, се затвора, се извлекува и се празни. Примероци се земаат од 12 вреќи кои не лежат на под или на надворешната страна на наредените вреќи. Земањето на примероци од машините за полнење и пакување се врши 12 пати во приближно еднакви количини и со четвртање се издвојува посебен примерок. 15

16 Земање на проба за испитување на цементот Земање на примероци во растресита состојба се зема на два начина: Кај производителот од уредот за испуштање на цементот од силосот или од уредот за полнење на цистерните и кај машините за полнење и пакување на вреќите. Од камион-цистерна, примерок се добива со вадење на цемент од 12 различни места во приближно исти количини со сонда со должина од 1995 мм која има 16 отвори. Просечен примерок се добива со четвртање. Примероците се пакуваат во чиста амбалажа и херметички се затвораат со запечатување со восок или со метална пломба. Секоја амбалажа мора да е обележана и да ги содржи следниве податоци: Ознака, вид и класа на цементот Фирма, назив и седиште на производителот Ознака на место на земање на примерокот Регистарски број, ознака на транспортното средство Датум на испорака и Презиме, име и потпис на лицето кое го зело примерокот. За земање на примерокот се составува и записник кој го потпишува овластено 16 лице од производителот или увозникот.

17 Определување на финоста на мелење на цементот Финоста на мелење се определува со просејување на цементот низ сито со отвори од 0.09mm со помош на воздушен млаз или рачно просејување, откакопретходноќесепросеенасито0.5 mm. Се изразува со остаток на ситото во проценти во однос на вкупната те`ина на пробата. Се земаат 50g цемент, претходно исушен на температура од o Си се ставаат во ситото. Ситото се држи со една рака во благо наклонета положбаисеудирасобрзинаод120 пати во минута во другата рака. По секои 25 удари ситото неколку пати во вертикален правец се удира од цврста подлога. Заданедојдедозачепувањенаотворитенаситотопо10-15 min со мека четка се отчеткува. По 20 min сеење остатокот на ситото со неколку удари од тврда подлога се собира на краевите, се истура во посебен сад и се мери. Измерениот остаток севраќавоситотоисесееонолкупатипо2 min се додека во ситото не остане помалку од 0.1g. Се изразува во проценти а се прават 2 испитувања и се пресметува средна вредност. Разликата помеѓу две испитувања треба да е помала од 0.2%. Primer: PC 45S finost na melewe 4.6%. 17

18 Opredeluvawe na zafatninska te`ina na cementot Se izveduva so pomo{ na standardna inka i cilindri~en sad so zafatnina od 1L(1dm 3 =10-3 m 3 ) na ~ij kraj mo`e da se dodade metalen prsten. Vo inkata na 80mm od gorniot rab se stava re{eto so otvori od 2mm preku koe se vr{i seewe na cementot so drvena lopatka. Kaj cementot se razlikuvaat dve zafatninski te`ini: Zafatninska te`ina vo rastresita sostojba Zafatninska te`ina vo zbiena sostojba. 18

19 Opredeluvawe na zafatninska te`ina vo rastresita sostojba Najprvo se meri te`inata na prazniot cilindri~en sad (G) a potoa se postavuva centri~no pod inkata. Potoa se sipuva cement vo inkata i so pomo{ na drvenata lopatka se me{a i pa a vo sadot se dodeka ne se formira konus koj nalegnuva na rabovite na sadot. Konusot se otstranuva so pomo{ na metalen lenir koj sekoga{ e oslonet na dve to~ki na rabovite na sadot. Polneweto mora da se izvr{i bez nieden mal potres. Na kraj se meri te`inata na polniot sad (G 1 ). Zafatninskata te`ina se presmetuva so slednava formula: G1 G 3 γ vr, = ( kg / m ) V Merewata se vr{at so to~nost od 0.001kg (1g). 3 Primer: PC 45S γ vr, = 990 kg / m 19

20 Opredeluvawe na zafatninska te`ina vo zbiena sostojba Najprvo se dodava nastavok na konusno napolnetiot sad, kako cementot ne bi pretekuval preku sadot. Se dodava cement i koga }e se napolni se pu{ta zaedno so nastavokot da pa a na tvrda podloga od visina 1cm i brzina 120 potresi vo minuta. Koga }e se primeti deka pove}e nema slegnuvawe na cementot, nastavokot se otstranuva a vi{okot na cement se otstranuva so pomo{ na metalen lenir koj sekoga{ e oslonet na dve to~ki na rabovite na sadot. Potoa se meri te`inata na polniot sad (G 2 ) i pak se povtoruva postapkata na polnewe i zbivawe se dodeka razlikata e pomala od 0.01 kg (10g). Toga{ se smeta deka cementot e zbien i zafatninskata te`ina vo zbiena sostojba se presmetuva so slednava formula: γ G G kg m V 2 3 vz, = ( / ) Merewata se vr{at so to~nost od 0.001kg (1g). Primer: PC 45S γ vz, = 1776 kg / m 3 20

21 Opredeluvawe na specifi~na povr{ina spored Blaine Pod izrazot specifi~na povr{ina se podrazbira razviena ili zbiena povr{ina na site ~esti~ki sodr`ani vo eden gram cement isu{en na o С do postojana te`ina. So standardot MKS B.C8.026, specifi~nata povr{ina se opredeluva spored metodata na Blaine so pomo{ na Blaine-ov permeabilimetar koj se sostoi od: -Staklena U cevka so {lifuvano grlo vo koe se postavuva metalna }elija so cementnata epruveta. -Staklen otklon so zatvora~, zad koj se nao a gumeno crevo so pumpa za iscicuvawe na vozduhot. -Te{ko isparliva, nehigroskopna i so mal viskozitet te~nost (dibutiftilat, petroleum, lesni min.masla) koja ja ispolnuva U cevkata do oznakata M 4. -Od desnata strana se i oznakite M 1, M 2, M 3. 21

22 Opredeluvawe na specifi~na povr{ina spored Blaine Vo metalnata }elija na dnoto se postavuva metalna re{etka so otvori so dijametar 1.2mm nad koi se postavuva sredno propustliva filter hartija koja odgovara po kvalitet na [lajher [il N o 589/3. Nad filter hartijata se vnesuva odmerena koli~ina na cement nad koja se postavuva od istiot tip na filter hartija i so klipot postepeno se vr{i zbivawe na cementot se dodeka klipot ne se vtisne do kraj, po {to toj se otstranuva. Na ovoj na~in se formira cementnata epruveta so dijametar 12.7mm i visina od 15mm. Bidej}i dimenziite na epruvetata se sekoga{ isti, zbienosta zavisi od koli~inata na upotrebeniot cement koja se opredeluva so standardot a vo zavisnost od specifi~nata te`ina na cementot. (Tabela 1.2 od Prira~nikot za izveduvawe na ve`bi) 22

23 Opredeluvawe na specifi~na povr{ina spored Blaine ]elijata so prigotvenata epruveta od nadvore{nata strana na dolniot del lesno se podma~kuva so vazelin za podobro dihtuvawe i se postavuva vo {lifuvanoto grlo na cevkata. Se otvora slavinata i so gumenata pumpa se izvlekuva vozduhot se dodeka te~nosta ne se iska~i do oznakata M 1. Potoa se zatvora slavinata i poradi strueweto na vozduhot niz epruvetata, nivoto na te~nosta opa a. Koga }e se spu{ti do oznakata M 2, se pu{ta {toperka i se meri vremeto za koe te~nosta }e se spu{ti do oznakata M 3. Bidej}i viskoznosta na vozduhot zavisi od temperaturata, vo isto vreme se registrira i temperaturata na vozduhot. Na sekoja epruveta se vr{at tri merewa(vreme i temperatura) i se zema srednata vrednost. Specifi~nata povr{ina se opredeluva spored formulata: 2 S = η k T( s) ( sm / g) p k константа која зависи од спец.површина на цементот и температурата на воздухот (T.1.3) η = (константа на инструмент) S cm g 2 min p = 2400 / 23

24 Opredeluvawe na normalnata (standardnata) konzistencija na cementot Standardnata konzistencija na cementot se opredeluva so pomo{ na Vikatoviot aparat vo ~ij dolen del se postavuva cilinder koj so podvi`nata masa ima te`ina od 300 ± 2g. Cementnata pasta mo`e da se priprema vo me{alka ili ra~no, pri {to merodaven e rezultatot dobien so priprema vo me{alka. Priprema vo me{alka: Vo sadot vo koj se me{a cementot, se stava prvo 150cm 3 voda i potoa se dodava 600g cement. Me{alkata odgovara na standardot MKS B.C Taa se vklu~uva i se me{a so I brzina 60s. Potoa 30s se me{a so II brzina, i vo prvite 15s se dodava izmerenata koli~ina na voda. Potoa me{aweto prodol`uva so II brzina u{te 90s. Ra~no pripremawe: Vo poseben sad se dodava 400g cement i se dodava voda vo koli~ina me u 23 i 30% od masata na cementot. Masata se me{a intenzivno so pomo{ na la`ica vo tekot na 3 minuti. Po zavr{enoto me{awe vedna{ se ispolnuva konusniot prsten i po potreba lesno se protresuva. Konusniot prsten e so visina od 40mm i sreden dijametar od 70mm. Izraboten e od tvrda guma ili plastika. Prema~kan e so ma{insko maslo i se postavuva na prema~kana staklena plo~ka. 24

25 Opredeluvawe na normalnata (standardnata) konzistencija na cementot-(standardna ka{a) Vaka prigotvenata epruveta se postavuva vo Vikatoviot aparat i sondata so vaqakot od 10mm vnimatelno se spu{ta vo centarot na prstenot taka da nalegne na povr{inata, da ja tangira i se pu{ta slobodno da propa a niz nea. Po 30s se ot~ituva na mernata skala. Ako vaqakot zastane na 5-7mm nad staklenata plo~a, se smeta deka cementot ima standardna konzistencija. Vo sprotivno, ako vaqakot zastane nad 7mm ili pomine pod 5mm, mora da se napravi nova ka{a so zgolemena ili namalena koli~ina na voda i ispituvaweto se povtoruva. Ispituvaweto se vr{i na temperatura od 20 ± 2 0 S. 25

26 Opredeluvawe na po~etokot i krajot na vrzuvawe na cementot Opredeluvaweto na po~etokot i krajot na vrzuvaweto se opredeluvaat otkako na cementnata pasta }e se opredeli standardnata konzistencija. Za opredeluvawe na po~etokot i krajot na vrzuvaweto ni slu`i Vicatoviot aparat vo koj vo sondata namesto cilinder od 10mm, se stava igla so povr{ina na popre~niot presek od 1mm 2. Podvi`nata sonda za da ima povtorno te`ina od 300 ± 2g, na aparatot se stava dopolnitelen teg. Dobro izbri{anata igla se postavuva na gornata povr{ina na cementnata pasta i pred o~ekuvaniot po~etok na vrzuvawe se pu{ta slobodno da pa a niz nea. Po 15s se ~ita polo`bata do kade propadnala i ako po izvr{enite tri merewa na tri razli~ni mesta izvr{eni edno po drugo, iglata se zapre na 3-5mm nad staklenata plo~ka se smeta deka nastanal po~etokot na vrzuvawe na cementot. Seriite od po tri merewa se izveduvaat na okolu ½ ~as pred o~ekuvaniot po~etok na vrzuvawe, a se vr{at vo intervali od po 10 minuti, pa to~nosta so koja se izrazuva po~etokot na vrzuvawe e ±10min. 26

27 Opredeluvawe na po~etokot i krajot na vrzuvawe na cementot Otkako }e se postigne po~etokot na vrzuvaweto, cementnata ka{a so prstenot vnimatelno se lizga po staklenata plo~a, se odvojuva od nea, se prevrtuva i prevrtena se postavuva vo Vicat-oviot aparat. Opredeluvaweto na po~etokot i krajot na vrzuvaweto se opredeluvaat otkako na cementnata pasta }e se opredeli standardnata konzistencija. Dobro izbri{anata igla se postavuva taka da tangira na gornata povr{ina na cementnata pasta i se pu{ta slobodno da pa a niz nea. Se vr{at tri ubodi i ako po izvr{enite tri merewa na tri razli~ni mesta izvr{eni vo ednakvi intervali na 30min, iglata se zapre na 0-1mm smetano od povr{inata na prevrtenata cementna epruveta se smeta deka nastanal krajot na vrzuvawe na cementot. To~nosta so koja se izrazuva krajot na vrzuvawe e ±30min. Do po~etokot na vrzuvawe ne smee da dojde pred 60 minuti, a do krajot na vrzuvawe ne smee da dojde po 10 ~asa. 27

28 Opredeluvawe na zafatninska postojanost na cementot Se opredeluva spored standardot MKS B.C Ovoj standard predviduva opredeluvaweto na zafatninskata postojanost na cementot da se vr{i po eden od slednive dva metodi: Metod so kola~iwa Metod so prstenite na Le-Chatelier. I dvata metoda se izveduvaat vo prostorija so konstantna temperatura od 20 ± 2 0 S. Negativna strana na metodot so kola~iwa e {to trae dolgo (28dena) i rezultatite se opredeluvaat vizuelno. Vtoriot metod e poprakti~en bidej}i trae samo 27 ~asa i rezultatite se izrazuvaat numeri~ki. 28

29 Metod so kola~iwa Se prigotvuvaat 3 cementni kola~iwa. Za sekoe kola~e 3 min. se me{aat 100g cement so onoj procent na voda koj dava ka{a so normalna konzistencija. Ka{ata se oblikuva so raka vo vid na topka i se postavuva na prethodno podma~kana so ma{insko maslo staklena plo~ka so dimenzii 12 x 12 x 0.6 cm. Potoa plo~kata se protresuva se dodeka ne se dobie kola~e so kru`na forma so dijametar 9cm, so debelina vo sredinata od okolu 1.5cm. Trite kola~iwa se ~uvaat 24 ~asa vo zatvorena prostorija so temperatura od 20 ± 2 0 S i relativna vla`nost od 95%. Mo`e da se upotrebi i pokrien dlabok sad vo koj ima voda pri {to nad nivoto na vodata se stava drvena re{etka na koja se postavuvaat staklenite plo~ki so kola~iwata. Po 24 ~asa kola~iwata se vadat, se odlepuvaat od staklenite plo~ki, im se ozna~uva datumot na izrabotkata, klasata na cementot i ako se zabele`livi nekoi promeni kako iskrivuvawe ili puknatini na rabovite, radijalni, koncentri~ni ili mre`esti puknatini i sl., tie se zabele`uvaat vo dnevnik oddelno za sekoe kola~e. 29

30 Metod so kola~iwa Vo narednite 27 dena sekoe od trite cementni kola~iwa se podlo`uva na poseben tretman. Edno od kola~iwata se ostava vo prostorija so sobna temperatura, no za{titeno od direktno zagrevawe, provev i eventualni mehani~ki o{tetuvawa. Vtoroto kola~e se stava vo ~ista voda za piewe so sobna temperatura kade ostanuva 27 dena. Poradi povremen pregled mo`e da se izvadi od vodata, no ne podolgo od 15min za da ne se javat puknatini poradi sobiraweto na cementot. Tretoto kola~e se stava vo sad so voda vo koj e postavena mre`a ili re{etka, na sobna temperatura. Kola~eto se postavuva so ramnata strana svrteno nagore vo sadot i sadot se zagreva taka {to po ½ ~as vodata da po~ne da vrie. Po 3 ~asa vriewe, sadot se trga od ognot i se ostava da se oladi na sobna temperatura. Potoa kola~eto se vadi i detalno se pregleduva. Ako po 1+27=28dena, koga se vr{i posleden makroskopski pregled na prvite dve kola~iwa, kako i na tretoto vareno kola~e, ne se zabele`at nikakvi vidlivi deformacii (deformirawe i odronuvawe na rabovite, mre`esti i radijalni puknatini), mo`e da se zaklu~i deka cementot e zafatninski postojan. Ako na edno ili na site tri se vidlivi deformacii, mo`e da se zaklu~i deka cementot e zafatninski nepostojan. 30

31 Metod so prstenite na Le-Chatelier Za izveduvawe na opitot potrebni se 3 Le-Chatelier-ovi prsteni koi se izrabotuvaat od bronza za federi. Vnatre{niot dijametar i visinata im iznesuva 30mm a debelinata 0.5mm. Na mestoto kade {to e prese~en prstenot, od dvete strani pricvrstena e po edna igla so zaostreni vrvovi so dol`ina od 150mm. Krutosta na prstenite mora da go ispolnuva uslovot pri koj ako ednata igla se vkle{ti, a na drugata se zaka~i teg od 300g, vrvovite na iglite treba da se razdvojat za 15-20mm. Ako ne go ispolnuvaat ovoj uslov nemo`at da se koristat za izveduvawe na merodavni ispituvawa. Ispituvaweto se izveduva vo prostorija so sobna temperatura od 20 ± 2 0 S a se prigotvuva standardna cementna ka{a od 200g cement. Trite prsteni, lesno prema~kani so ma{insko maslo, se postavuvaat vrz isto taka podma~kani stakleni plo~i (60 x 60 mm), i sekoj oddelno se polnat so standardnata ka{a i se izramnuvaat. Vrz prstenite se postavuvaat isto taka podma~kani stakleni plo~i i teg od 150g. So lesen pritisok vrz gornite stakleni plo~i se proveruva dali prstenite se dobro napolneti (vrvovite na iglite treba da se otvoraat). 31

32 Metod so prstenite na Le-Chatelier Vaka prigotvenite tri prsteni se stavaat vo sad so voda pri {to treba da se pokrieni so voda minimum 2-3cm. Potoa se meri rastojanieto me u vrvovite na iglite i srednata vrednost se ozna~uva so d 1. Po 24 ± ¼~asa dr`ewe vo voda, prstenite se vadat, se otstranuvaat tegovite i staklenite plo~i i povtorno se meri rastojanieto me u vrvovite na iglite. Srednata vrednost se ozna~uva so d 2. Prstenite so iglite nagore se postavuvaat vo sad so voda za piewe so temperatura od 20 ± 2 0 S, vo koj na dnoto ima mre`a ili re{etka. Sadot so prstenite postepeno se zagreva taka {to po ½ ~as vodata da zovrie. Po 2 ½ ~asa sadot se otstranuva od ognot, se ostava na sobna temperatura da se oladi po {to se vadat prstenite i se meri rastojanieto me u vrvovite na iglite. Srednata vrednost se ozna~uva so d 3. Ako d 3 -d 2 <10mm, cementot e zafatninski postojan. Vo sprotivno e zafatninski nepostojan. Razlikata d 2 -d 1 e samo informativna. 32 To~nosta na mereweto e ± 0.5mm.