ΚΑΙ ΗΘΙΚΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ» ,,,, " βα.θμο που κα.θοριζετα.lαπο πραγματυωτητε; κα.ι α.να.γκες οπως

Transcript

1 Ευάγγελος Δ. Πρωτοπαπαδάκης* «ΕΙΘΑΝΑΣΙΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ» ~ ΕΝ ΕΙΝΑΙ ΛΙΓΟΙ εκεlνα που σχυρφντα.l πως ΎJεπoXΎJμα.ς στο " βα.θμο που κα.θορζετα.lαπο πραγματυωτητε; κα. α.να.γκες οπως α.υτες ΤΎJςπα.γκoσμoπoΙΎJσΎJςΎJΤΎJςυπερ "θ' ερμα.νσύjςτου πλ' α.νύjτύj οεν ~ είνα εποχή που προσφέρετα γα. δαλογσμό αλλoc YLOΙ: πρά.ξύj.η πε- 'θ " λ <:- ''' πο ΎJσΎJ αυτη χωριζ να. ενα ο ωσοολου εσφα λ μενύjενεχε ' απτού; αλλά κα. aυvy)τlκούςκνμνους ανυπολόγστουξ. Κα. τούτο επεa~ ΎJ πρα. 'ξ η απωωμμενη " απο ΤΎJθ εωρύjτικύj " ενατενση των ζ' ητύjματων ε- ".' 'Ω' '''. να τυφλύjκα. τυxα.lα. ς εκ τουτου στα; εποχες που ΎJα.να.ΛΎJΎJopα.σΎJς Ψ <:- ζ Ι ~ " ενα. το ητουμενο ΎJα.ναγκΎJοασκεπτυσκ προσέγγση; των προ βλ1)- μα.των προ β'λλ' α. ε α.κoμύjεπτακτκoτερύj. 'Δ α.φορετκα. ' ο εκάστοτε στοχος ~ οεν μπορε" πα.ρα. να. προσεγγ 'ζ ετα με τροπους που ΟΎ)μουργουν ~ περσσότερα. πpoβλ~μα.τα. από αυτά που επδώκετα να. επλυθούν. Ας πάρουμε γα. παραδεγμα ΤΎJVxvocYXΎJ Xρ~σΎJςφθηνών κα. φλοεών προς το περβocλλoνκαυσίμων Η λύση στο πρόβλημα θα. μπορούσα.ν να. ενα. τα. λ' εγομενα. β' οκα.υσμα. τα. οποεα '~λ" οεν μο υνουν οσο τα. συμβ ατκα ενα φθ' Ύ)να.κα.Lα.νε~α.ντ 1:' λ1)τα.. Γ α ΤΎJνπα.ρα.γωΎΎJτους ' εντου- τοτ απατετα ''Ι' ΎJoεσμευσΎJτεράστων 'λλ' κα ερύ'ησψων εκτάσεων με αποτέλεσμα να. περορίζοντα. αυτέ; που φλοξενούν βρώσμα. ει8ύjόπως το στocρ 1 το ρύζ. Συνακόλουθα Ύ) παραγωγ1 των τελευταίων περοpl'ζ εταε α τμες '1:' τους αυξάνοντα κα το ενα "λ τρτο του π 1) θυσμουf του πλα.ν~τύjσύμφωνα. με τα. στοχεία ΤΎJς'Υπατη; Αρμοστεία; του ΟΗΕ α.ντψετωπl'ζ' ε το φα.σμα. ΤΎJςπενα.ς. 'Σ' ΤΎ)νπερπτωσΎ) α.uτύ) εχουμε aυo σκοπούς εξίσου σύjμα.ντκoύςμετα.ξύ τους: να. alα.σώσουμετον πλανύjτύj ΎJνα. θ ρε'ψ ουμε τους κα.τακους ''Τ'' του. εταα ΎJοεα θ' oιλύjμμα.τα. 'Ι'".' ενα.l α.μνα.τον να. προσεγγσθούν επτυχώτ; χωρί.ς ΤΎJcruvapotL~ΤΎJςθεωρη- ΤLκ~ς σκέψύjς. Η Εφαρμοσμένη HeLX~ κλocaος ΤΎJςHθκ~ς Φλοσοφα.ς που α.να.πτυχ θ ΎJκεκα. πα.γlω'θ' ΎJκεκατα τον πα.ρελθ' οντα αωνα

2 "ΕΤΘΑΝΑΣΙΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΟΙ ΠΡΟΒΑΗΜΑΤΙΣΜΟΙ» 75 εχε " ως εργο ΤΎ)ςτψ προσεγγσύ) "θ'υ. τέτοων Ύ)κων I.:.Ύ)ΤΎ)ματων ' που θ ' Ι Ι. 1 πρωωπτουν απο την κα 1)μερν1)πραΚΠΚ1) κα απο τς αναγκες που επβάλλε 1) συγκυρία στ1) ψλoσoψκ~ σκέψύ).l ' Εκείνος που επθυμεί να έλθε γχ πρώτη ψορocσε επxψ~ με τψ Εφαρμοσμένη Ηθκή 8εν θα βρε πστεύω πεδίο γοητευτυωτερο κα περσσοτερο απιχιτύ)τικο απο ΤΎ)νΙ ατρικύ) 'Η θ ΙΚΎ). 'Κ α τουτο ~ σοτιεοω ~ αναουοντα ~ ζ' :YjΤΎ)μχτχ που άπτοντα προχωνων κχ παγων ανύ)συ- θ' Υ.' θ Υ.' χων του αν ρωπου: I.:.Ύ)ΤΎ)μxτrx που χφορουν στον τροπο που α l.:.ύ)σουμε κα στον τρόπο που θα πεθανουμε. Κα εάν ο άνθρωπο δα το θαυμάζεν ήρξαντο φλοσοφείν2 είνχ δύσκολο να βρούμε κεντρκότερο I'~ θ θ 1 χντκεμενο αποραξ απο το οο το γεγονος του ανατου κχ ως επ- θ " σύ)ςκα απο τς συν Ύ)κεςυπο τς οποεξ αυτο; επερχετχ. Τ ο ~ ΙσΙΟ το θ' λλ Ι Ι Ι Ι γεγονος του ανατου α α κα ο.τ έπετα αυτου -εαν έπετα κχτ- προσεγγίζετα ως επί το πλείστον από ΤΎ)Μετχφυσκή. Η Ιατρ- 'Ηθ ' ~ J 'θ Ι ΚΎ) ΙΚΎ)ενοχφερετχ κυρως γα τον τροπο του ανατου κα γα τς συνθήκες που τον καθορίζουν. Είνα γεγονός βέβαα πως σε ό.τ αψο- " Ι Ι ρα στους τροπους με τους οποουξ ενας χν θρωπος μπορε να πε θ' ανετ ~ Ι ~I 'ΣΙ Ι f f Ύ)ψυσΎ)αποοεκνυετα οατερα επνού)τικύ).ε ο.τ εχε ομως να κχ- ~ ~ Ι θ' J νε με τον επloεοωγμενο ανατο τα πρχγμχτχ ενα πο λ Ι U συγκεκρμένα. Ο επλογές που 8αθέτε εκεινος που 8εν επθυμεί να εμπτστευθ 'λ ε στύ)φυσύ)οωα στύ)συγκυρχ το τε ος του ενα ο χυτοχεφασμος θ θ Α Ι. Ι Ι Ύ) υσα κα Ύ)ευ ανάστα. πο τς περπτωσε«; αυτεξ Ύ) Ι ΙΧΤΡΙΚΎ) ' Ηθ Ι- κή ασχολείτα μόνο με τψ τελευταία. τ εινχ όμως Ύ)ευθανασία; Α8ρομερώς θα μπορούσαμε να πούμε Ι '.~ ~ θ Ι Ι β Ι πως προκετχ περ επwεσωγμενου ανατου οπως συμ ανεε κα με ΤΎ)ναυτωετονα. Ι Σ ε αντ'θεσύ)με αυτήν Ι ομως Ι στύ)νευθ' ανασα ο θ Ι υ- Ι ~ Ι Ι θ' Α Ι Ι ΤΎ)ςενχ προσωπο σαψορετκο απο το υμα. υτος που ατεετα να ~ θ Ι θ Ι Ι Ιθ' Ι θ ~ Ι του σενερύύjε ευ ανασα ενα συνη ως ενχς αν ρωπος που οανυε το τε λοω θ Ι σταοο I~ ανατύ)ψοραςνοσου Ι κα β ωνε Ι αψορύ)τοπονο. Ι Έ ij..oj" Ι Ι Ι Ι. ντας λοπον επγνωσύ) ΤΎ)ςκατάσταση; του κχ ενύ)μερωμενος γχ τς Ι Ι Ι Ι Ι λλ ζ Ι Ι με οντκες προοπτκες του απο το χτρκο προσωποω :Yjταεπμονα θ 'λ Ε' ~ θ Ι να επσπευσ ε το τε ος του. κενος που οενεργε ΤΎ)νευ ανασα ενα συνήθως μέλος του ατρκού ~ παραϊατροωύ προσωπκού που έχε αναλάβε ΤΎ)φροντίδα του συγκεκρμένου ασθενούς. ΚΙνΎ)τρότου είνα ":ί. β θ ' Ι θ -η πρεπε να ενα- ο εl\loκρνης κα α υς οκτος 1) συμπα 1)ΠΚΥ) 1. Singer Peter Applied Ethics Oxford University Ρτεεε 1986 σ Αρστοτέλου; Μετά τα Φvσκά 982b.

3 Ε1ΆΓΓΕΛΟΣ Δ. ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΔΑΚΗΣ στάση προς τον πάσχοντα' σε γεναές γραμμές τα ελατήρεα ΤΎ)ςπρά-.. 1 ξ 'θ θ ζύ)ςτου ενα εκα αρα αν ρωπστκα. o~παράμετρο που μόλς ετέθησαν αποτελούν απαραίτητα; προϋθ εσε«; ' ωστε θ 1 να μπoρε~ να γ~νε~ 1"\ Αογος περ~ ευ ανασοα; κα ox~ περ~ πο 1 Ο Ι 1 "\1 1 φονου. πασχων πρέπε να ε~να ΠΑΎ)ρωςενΎ)μερωμενος γα τψ κα- ~ λ θ ' τασταση του ωστε να οασφα σ ε πως το ατημα του γα ευθανα- σία αποτελεί προσωπκή του συνεaύ)τή επ~λoγή. 3 Άλλωστε οποα- ~I Ι ΟΎ)ποτεαποφασΎ) λαμβ' ανετα υπο το καθ' εστως ΤΎ)ςάγνοα; οεν ~ εναε ελεύθερη άρα οεν αποτελεί Ύ)θκή επλογή. Η ευθανασία πρέπε να οενεργύ) ~ θε κατ απαιτύ)σύ) του!λα αλλ«ωξ μονο συμπτωματ~κα αποτε λ ε' θ 14Η' '5 ευ ανάστα. απα~τύ)σύ) του πασχοντος πρέπε να ενα σαφύ)ς κα '1 'ζ ~ 'λ β' 1 επψονύ) ωστε να γνωρ ουμε πως οεν ενα αποτε εσμα ωσύ)ς πο ο;:.. 10;:.. Σ 1 λ 1 Ι νου εντονου μεν παρoσ~κoυ σε. ε οτ αφορα στο εμπ εκομενο μερος από τψ άλλύ)πλευρά αυτό πρέπε να δρα σκοπίμωξ 6 αλλώτ; δεν πρόκετα περί ευθανασιας αλλά περί ατρυωύ σφάλματος ή περί θα.νάτου ο οποίο; επήλθε ως παρενέργεα -ή αστοχια- ~ατραής αγωγής. 7 Ο 'λ 1 φε ε επσηξ να κνετα απο ανθ ρωπστυτα' ελ ατηρα. ' 8 Ε' αν αυτος ~ θ '~θ' " 1 που οενεργε ΤΎ)νευ ανασα οεν ω ετα απο τον οκτο κα ΤΎ)συμπο- απο τον υπoaoγ~σμoύ)το συμφερον τοτε σεν εενα ουνατον 1 "\ ο;:.. ο;:.. να αλλα "\1 'θ θ 10;:.. να γ~νετα.~ Αογος περ~ ευ ανασαξ ακομύ)κα~ αν το υμα εxε~ το οο αιτύ)θείτύ)δακοπή ΤΎ)ςζωής του. Στψ περίπτωση αυτή το θύμα έχε υποστεί ευθανασία αλλά ο Ορά.σΤΎ)ςέχε Oαπρά.ξε~ φόνο. Το σύνολο των Ύ)θκώνπροβλΎ)ματσμών που περβάλλουν τψ ευθανασία άλλωστε 1 οπως θ ~ 1 α οουμε κα στύ)συνέχεα "β" προκυπτε αχρι ως απο ΤΎ)ν εμπλοκή στύ)o~ενέργε~ά ΤΎ)ςενός δεύτερου μέρους. 3. Kottow Μ. «Euthanasia After the Holocaust - 18 It Possible?: Α Report from the Federal Republic οί Germany» Bioethics 2(1) 1988 σ «Final Report οί the Netherlands State Commission οτ Euthanasia: Αη English Summary» Bioethics 1(2) 1987 σσ Kimsma G. XΙXL Ε. Leeuwen «DutchEuthanasia: Background Practice and Present Justifications» Cαmbridge Quατterly ofheαlthcαre Ethics σ Kennedy Ι. Treαt Me Rίght - Essays ίπ Medical Law and Ethics Oxford University Press Oxford 1988 σ Stuart G. Curter W. XΙXL Τ. Demy Suicwe and Euthαnαsia Κregel Publications Grand Rapids 1998 σσ Beauchamp Τ. καε J. Childress Pτinciples of Biomedical Ethics Oxford University Press Oxford 1994 σ. 466.

4 "ΕΤΘΑΝΑΣΙΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ" 77 Ας υποθ εσouμε πως ενα α:υα:πημενοσα; J προσωπο πα:~ Ι απο Ι ανατη Ι ασθένεα κα: βρισκετα: σε τελκό στάδο. Ο ημέρες που του απο- Ι Υ.' Ι Ι Ι β Ι Ι μενουν να "ησε ενα μετρημενες ομως ο πονος που. ωνε ενα ους ξι δαρκ-ής κα ανυπόφοροξ σ ίδος ο πάσχων δεν δατηρεί τον έλευχο 1 του σωματοξ Ι του εχε υποστε Ι α:ς πουμε πα:ρα'λ υση των ακρων. ' Κ' α- λ ' Υ' ποα στγμη σα; κα ε κα σα; "ητα να επσπευσετε το τε'λος του με 1<;.0' λ Ι Ι Ι τροπο ανωουνο ωστε να Υ ττωσε απο τον άσκοπο κα αφορητο πονο. Σ ' <;.ο ).:' " την ενστκτωοη αναστο 1) σα; άπαντα πως κατόπν ωρμης κα εν- <;.ο λ ""' " <;.ο <;.ο σε εχους αναλυση; της κατάσταση; του κρνε πως οεοομενων των 'ζ Ι Ι 1 περστασεων ο τερματσμος της ωης του ετνα προτμοτερος απο τη <;.ο Ι οατηρηση της. Επκαλ' ετα τον ανθ' ρωπσμο σαξ την αυαπη σα; προς το πρόσωπό του ΤΎjλΟΥκ-ήκα: το συνα:ισθύjμάσαξ. Τ θα επλέξετε; Ε " αν συνανεσετε κα ανταποκρ θ ετε στο ατημα " του θ α εχετε οαπράξε <;.ο ευθανασία. Εάν όχ aev θα έχετε ανταποκρθεί στψ τελευταία <;.ο τη σημαντκότερη ίσωτ επθυμία του οκείου σαο. Ε ' α:ν αποφασσετε να ενοωσετε ~ Ι στην παρακληση.." του ουεεωυ ' σαξ <;.ο' ενα οευτερο Ύjοω θ' Υ' "ητημα: θ α αναου ~ θ ε: " αυτο που αφορα στύjνεπ λ ουη' του τρόπου με τον οποίο θα δενεργ-ήσετε τψ ευθανασία. Αυτ-ή δε- ~" Ι θ' 1 νερυετα με ουο τροπους: εετε με καποα ανασμη ένεση -η με τη χρησύj " ΎjεφαρμΟΥη OΠOLOυOΎjΠOτε ~ α'λλ ου μεσου " εχε ΤΎjoυναΤOΤΎjτανα ~ 'λ ' λ Ι Ι θ 9 επφερε το τε ος- όποτε κα ετα ενερυητκη ευ ανασα ετε με ζ ζ τψ ανασχεσ. της υποστύjρc.ηςτης ωης του πασχοντος -με την απoσυρσύjα:ς πουμε του αναπνευστηρα ~ Ι η την οωωπη της στσηςοπότε καλείτοα παθητκ-ή ευθανασία. 1Ο Ο προβληματσμό; σοα; ως προς λ '" Ι Ι ζ' την επ OYΎJτου τροπου οεν μπορε παρα να ενα Ec.tcrouεντονος με 'λ 1.' ~ Ι ~ ~ εκενον που α:φορα στψ ανα 1)ψη η μη ορα:σης οεοομενου οτ η ενερ- YΎJΤΙΚΎj 'θ ευ ανασα 'θ' εωρετα πως συνστά~ σακοπη ΤΎjςζ' ωης του ασθε- νους 1i -με οσες Ύjκες θ' αλλ' α κα πανκες συνεπεεξ κατ " τέτοο συνεπαυετα- ενω "θ αντ ετα Ύjπα θητκη ευθανάστα αντμετωπζετα (Υ ως παράλεψη δράσύjς-ή ακόμη ως συμββασμό.; με τη φυσκ-ή πορεία των πραγμάτων κα ως εκ τούτου τόσο α Ερνόες όσο κα ο νόμος 9. Baird R. Euthαnαsiα the morαl issues Prometheus Books New York 1989 σ Harris W. κα Ι. S. Levey The New Columbiα Encyclopediα Columbia University Press New York 1975 σ Beauchamp Τ. κα Ι. Childress Principles oj Biomedicαl Ethics Oxford University Press Oxford 1994 σ. 220.

5 ΕΊΆΓΓΕΛΟΣ Δ. ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΔΑΚΗΣ δύσκολα τη στοχοπolούν. 12 Με άλλα. λόγα α.ν aενεργήσετε στον OLκεο σα.ς ενεpyητικίj 'θ' ευ ανασα τον θ' ανατωνετε ενω α.ν επ λ/1: εξετε ΤΊjν π~θητ.kή μορψή της πρα.κτ~kήςα.πλώς τον α.φήνετε να. πεθάνε. Ι3 Ο δυο σημαντκότερα ΊjθκOΙ προβληματσμοί που αφορούν στίjv ευθ ' ανασα εντοπωντα 'Υ α.κρβ ως στα. '"' ουο σημεα που πpoίjγoυμενως θ'1: Ι."α.με:ενα ' Ύ)κως θ' ορθ' ο α.υτίjνα. ''"' οενεργετα.; 'Κ α αν να με ποον ' 'Σ Ι τροπο; τατστυτεξ ερευνες που κατα" κα.φους εχουν πρα.γμα.τoπoιίjε θ' οεχνουν '"' πως ο μεσος "θ αν ρωποξ ενστκτωοωξ "' οακεταε "' ευμενως προς Ι Ι ΤΊ)Vευθανάστα οταν Ύ)κατάσταση ενα α.υτύ)που περγρα.φύ)κε. Φ' ανε <:- θ ' τα επσίjς πως μtλ.λλoνα.ντωρα. προς ΤΊ)V ενεpγίjτικίj ευ ανασα 'Υ ' θ' 'Τ' Υ.' αντμετωπωντα; ευνοκοτερα. ΤΊjν πα. ΊjΤΙΚΊj. ~ο ~ΊjΤΊjμα.ομως ενα; πολύπτυχο κα πολυεπίπεδο κα. Ίj lα.τρκή Ηθκή α.aυνα.τει να. κατα-...'1: ΛΎ)."ε με ΤΎ)νοα ''"' ευκολ' α σε αντίστοχα πορίσματα. Π α.ροτ ουοεξ "' β' ρσκε κάποο " νoίjμα.στύ)vα.σκοπύ) παράταση ΤΊjς Υ" ~ωίjς ενος α.γα.πύ)μενουμα.ς / προσωπου 'ζ που ε τς τε λ' ευταεεσ του Ύ)μερες σε συνθήκες απερίγραπτου πόνου κα εξα.θλωτκής α.να.ξοπρέπεα.ς γα. ΤΎ)νΗθ ΙΚΎ)πο ' λλ' ες φορες " υπα.ρχουν α.γα. θ' α. σίjμα.ντκoτεpα. απο ΤΊ)V κα.τα.στα.σίjτου συγκεκρμενου '" α.τομου τα. όποα α.υτίjοφε 'λε να. προ- Έ' θ' ζ Ι ασπσε. να. τετοο α.γα. ο ενα. αυτο ΤΎ)ς ωύ)ςτο οποο θ' γετα. καρα. από ΤΊjν Ύ)θΙΚOΠOΙΊjσΊj κα ΤΎ)VενoεxόμενΊj νομμοποίηση ΤΊjς ευθα- νασεαξ " οπως υπoστίjpφυν 'Υ' εκενο που ΤΊjν α.πορρπτουν. '14 Κ α. τουτο ' οοτ '"' στον πυpίjνα. του αετηματο; γα. οενεργεα. "' ευθ' ανασα; ελ'" Λοχευε ' θ ' ~ " ~ μα Ύ)ΙΚΎ)παραοοχη Ύ)οποα εαν το αιτύ)μαγνε αποοεκτο αυτοματως Οκα.6>νετα;.Το άτομο ΟΎ)λα.Οή που ζύ)τάνα; τερματστεί Ύ)ζωή του αλλ " α κα εκενα που ανταπωφνοντα στο αιτύ)ματου " κα οενερ- ~ θ' Ι ~I γουν ΤΎ)νευ ανασα πσω απο τα; γρα.μμες κα. μεσα. απο ΤΊj opα.σίj ~ t=" 'θ 1. ' τους οατυπωνουν ΤΊjν ε...ίjςπεπο Ύ)σΊj:υΠut.ρχουνπερπτωσε«; κατα τα; οποίετ; Ύ)α.νθρώπνΎ)ζωή Οεν εινα. άξα. να. βωθεί. 15 Η α;ντιλύ)ψύ) αυτή όμως κλονίζε συθέμελα το οκο06μύ)μα.τύ)ςίjθκής --τουλάχ- 12. Battin Μ. «The Least Worse Death» Hαstings Center Report Απρίλο; 1983 σσ Prado C. G. κα S.J. Taylor Assisted Suicide: Theoτy αnd prαctice ίπ elective deαth Humanity Books New York 1999 σ Buchanan Allen Intending deαth επμ. Τ. Beauchamp Prentice Hall Ν. Jersey 1995 σ Stuart G. Curter W. Demy Τ. Suicide αnd Euthαnαsiα Κregel Publications Grand Rapids 1998 σ. 21.

6 "Ε)"ΘΑΝΑΣΙΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ» 79 στον οωτης του οότικοόκοσμοu- '/> " το οποο " εχε θεμελωθ" ε πανω στην παρα.aοχ~ πως η ανθρώπνη ζω~ σε κ&:θεπερίπτωση ΠεΡβ&:λλετα με απόλυτη ηθκ~ αξία. Αν aηλα.aή aεχθοόμε πως -Όπό συγκεκρμένες σuνθ~κες- η ζω~ ενaέχετa να μην αξίζε να βώνετα τότε Tj αξία 1" της σχετκοποετα. με οποες συνεπεετ μπορε κατ τετοο να ενεχε γα TTjVΗθκή αλλά. κα. γα. τξ κονωνίες. Π αος 'θ α α.νυ..λαε ~Ί 'β το ρο'λ ο του κρτη ' ωστε να αποφασσε " ποα μορφη 'Υ'..ωης ενα. '1."' ~α να βωθ' ε κα πααν μπορουμε να απααωσουμε; 1: ' Ε αν ' ΚΡΙΤTjςηταν "'~ το οτο το υπωεεμενο " τοτε η κατάσταση θα β ρσκο- ε'λεγχο. Δ υστυχως ' σπάνα συμβ' ανε κατ τέτοο. Κ οα τουτο ' ταν υπ6 ~ Ω_.' '/>' " οιοτιtj ευοανασα οεν ενα; αυτοκτονα κατα την οπαα "θ' το ατομο ετε ''/> ΤΟ τοο τε'λος στη...ωτ] Υ' του. Α παετε' ΤΤ]συμπρα..Τ]ενος 1:. Tj κα περσσο Ι τερων ατόμων τα οποα συνεργωντας προσχωρουν στο θ εωρητκο' πλαίσο που περγρ&:φαμε ΠΡΟTjγοuμένως.16Εκτός αυτού Tj ευθανασία λλ ' ~ " '/>' πο ες φορες οενεργεταε σε ατομα που αουνατουν να εκφρασουν τα tatx τη βoύλησ~ τους επεa ~ ενδεχομένωτ βρίσκοντα σε κωματώatj XΙXTxcrTacrTj.την Σ' περπτωση αόττ]ενα " "ενο 1:' προς αυτα Tjθ οω' πλ' αεσο οευρυνετα '/>' με τροπο '" τετοω ωστε να τα συμπερ λ'β α ε. Ο' υτως Tj α'λ - λως το εν λόγω αξακό σύστημα σχετυωπαεί την γf)κή αξία ΤTjς Υ' "ωης κα θ' στωντατ TTjVμεγε 'θ ος του όποου 'θ" Tj Tj ΙΚΤ] τμτ] κα θ'ζ ορ ετα απο τη συγκύρα. Μαζί με την Tjθκή αξία ΤTjς ανθρώπγης ζωής κλονίζετα κα Tj σχύς του λεγομένου aκαώματος στη ζω~. Ε&:νTj ανθρώπντ] ζωή ενaύετα Tjθκή αξία υπό προϋποθέσες τότε κα το aκαιωμα. στη ζω~ aατtjρεί TTjVσχύ του ε&:νσυντρέχουν ο αντίστοχες προϋποθέσες. Με &:λλαλόγα aεν aύνα.ντα να το απολαμβάνουν όλο ο ά.νθρωπο εξ ίσου Ι μονο κα μονο χαρτ] στην κονη ανθ' ρωπντ] φυση τους. ΕΙ' αν Όπαρχουν Υ' 'ξ β θ Ι Ι Ι '/>' μορφες.."ωηςανα ας να ω ε τοτε κα ο φορες ΤTjς ενα αουνατον να εππα λ' ούντα το οκαωμα '/> στη Υ'Η.."ωTj. αντ'λφ 1) η αυτη " ομως ενε ~ '~I Ι Ι Ι χε αποτροπαωυξ ουνητυωυ; κνουνουε ενω στο φοντο της εοωνα; που σχtjματtζετα 8ακρΙνοντα τα λά.βαρ<χτου αντανθρωπσμού να κυμα- 'γ 1:' Δ' '/>1 ττωυν στους ανεμου; ΤTjς μεταξωσησ. εν ενα οτολ ου τυχαο' το γεγονός πως η Τελκή Λύση 'J) θαν&:τωσtjaηλαaή περίπου πέντε εκατομμυρίων Εβραίων Τσγγάνων ομοφυλόφυλων κα ά.λλων θεμελώθ θ Ι 'ηκε 'J) κως -εκτος των &:λλων-- κα σε ενα φλ οσοφοω' εργο που 16. Dresser R. κα Ρ 1. Whitehouse «The Incompetent Patient ου the Slippery Slope» Hαstings Center Repoτt Ιοόλος - Αόγουστος 1994 σ. 10.

7 80 ΕΊΆΓΓΕΛΟΣ Δ. ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΔΑΚΗΣ κυκλοφόρύ)σε στύ) ΓερμανΙα περί το 1920 κα έφερε τον τίτλο Το δκαίωμα τερματσμού της ζωής που δεν είνα άξα να βωθεί. M~πως Ύ)Ύ)θκοποίΎ)σΎ)ΤΎ)ςευθανασΙας ανοιγε τον δρόμο σε έναν 8ότυπο new age ανταν θ ρωπσμο ' ο οποος "λ' ενα πο υ πο επυανουνο; ~ απο" εκενον ΤΎ)ςνα; ζστικύ)ς Ι... 'Ι:: ' λ' 'θ 1. ερμανας αποα; κα φερε ΤΎ) εοντύ) ΤΎ)ςσυμπα εας κα του οοετου; Η ευθανασία σε γενκές γραμμές αποτελεί ολσθύ)ρό έοαφος γα τψ Hθκ~ φλοσοφία κα ως εκ τούτου οφείλουμε να προσέχουμε δ- 'θ β' Δ ~ ατερα το κα ε '11μα μας. αφορετκα κνουνευουμε να χασουμε Τ'11ν σορροπία μας κα να βρεθούμε πολύ μακρά από τον αρχκό μας στόχο -ΤΎ) φλάνθρωπύ) αντμετώπση του επωδύνω.; θν~σκoντoς συνανθρώπου μας- χωρις καν μάλστα να το συνεδητοποήσουμε. Κνουνευουμε να σχετκοπαύ)σουμε 'θ ΤΎ)νΎ)ΙΚΎ)α~α '::' ΤΎ)ςζ' ωύ)ς να ΤΎ)ναπογυμνώσουμε από ποότητα; κα οότύ)τες που μέχρ σ~μερα ΤΎ)ςανα- 'Υ γνωρωυμε κα που ενα ανε ξ' αρτητε; απο ΤΎ)cruyxuptCL. Το πο επ- ~ β Ι ~ Υ' κνουνο αμφσ Ύ)τουμε ΤΎ)νεγκυροτητα του ουωαωματο; στύ)'-ωύ)το οποίο απολαμβάνε κάθε ανθρώπνο πλάσμα. Με δεδομένα όλα τα πα θ' ~ ( ξ Ι ραπανω α έπρεπε ενοεχομενως να επερασουμε ΤΎ)φυσΙΚΎ) κα εν ~ 'θ ' ~I θ Ι στκτωού) συμπά εα μας προς τους επωουνως νύ)σκοντες συνανθ ρω ' πους μας ωστε να προστατευσουμε ΤΎ)ναπο'λUΤΎ)α ξι α ΤΎ)ς Υ' '-ωύ)ςκα το οκαιωμα σε αυτ~ν. Θα μπορούσαμε να πούμε χρησμοποώντα; ορολογία οανεσμένύ) από τον Καντ πως Ύ)ευθανασία ως Ύ)θκ~ επλο- I~ θ Ι Ι γ'11οεν α μπορουσε να καταστε καθλ" ο LΚOςνομος. Σ ε ο'λ α τα παραπανω 'θ α μπορουσε " κανες να παρατύ)ρύ)σεπο Ι λλ' α 'λλ Ι α ωστε οπως αναφεραμε κα πρού)γουμενως το ζ' ;ητύ)μαενα πο λu- επίπεδο κα ως εκ τούτου αντστοίχωτ; ανακτό σε θεωρ~σες. Εμείς θα περορστούμε σε ό.τ αφορά στο οκαίωμα στη ζω~ κα στην υποτθέμενη αμφσβ-ήτύ)σ-ή του Ύ)οποία ενδέχετα να προκύψε από τψ Ύ)θκοποίΎ)σΎ)ΤΎ)ςευθανασίασ. Κα τούτο δότ στο σύ)μείο αυτό ελλο- 1 θ ' 'Η' ~ χευε μα εντονύ) αντφασύ) κα εωρύ)τικύ)ασυνέπεα. έννοα του οκαώματω; οροθετείτα από ορσμένες παραμέτρουξ. Μα εξ αυτών ~ Ι ~ Ι Ι ~ επ παραοεγματ ενα Ύ)ουναΤΟΤΎ)τα του φορεα ενος ουωαωματο; να Θ' ~ Ι το κατανού)σε κα να το ασκήσε. α Ύ)ταν αοανοητο ας πούμε να 'ζ ~ ψ' Ι αναγνωρ αμε το οκαωμα ΤΎ)ς Ύ)φου σε εναν ρνοκερο αφου αυτος ούτε να το κατανo~σε μπορει αλλά ούτε να το ασκ-ήσε. Αντίστοχα αλυστελέξ θα -ήταν να αναγνωριζαμε το 8καίωμα στύ)v άμβλωσύ) / Ι J Ι ~ στους αρρενες αφου αυτα παρότ μπορουν να το κατανοήσουν αουνατουν να το ασκύ)σουν τους ενα "λλ με α α λ" ογα αχρύ)στο. Μ' α ωω-

8 "ΕΘΑΝΑΣΙΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ" 81 μη παραμετροξ η οποία κα.τά τη γνώμη του ομλο6ντος βρίσκετα. στον f Α 'ζ f f 1.\' J πυρψα. κα. xavopt ε την ουσα της εννοα.ς του ουωαωματτκ ενα; η δυνατότητα ΟΠOLουόήποτε να. το αποποηθεί. Το γεγονός πως μα. '1.\ θ' 1.\' 1.\ 'ψ " 1.\ εγκυος γυνα.κα. οα ετε το σκα.ωμα. να. οοοω ε την κυηση της σεν σημα.νε πα.ρα. 'λλ ηλ α πως αυτη"λ οφε ε να. το ασκησετ. 'Μ πορε J' εαν '1.\' 'ξ λλ f λ J η οα κρνε να το πρα. ε α α. εχε την επ ογη αντστοχα. να. επφυλαχθεί ή να το αποπαηθεί. Εάν έλλεπε η όυνα.τ6τητα α.ποποιησης όεν θα. κάνα.με λόγο περί όκα.ώμα.τος αλλά περί υποχρέωσηξ. Το Ι~o α.κρβώς σχύε κα με ό.τ α.φορά στη ζωή. Ο φορέα.ς της α.υτός στον 'Υ 1.\' '1.\' οποτο αναγνωρωυμε το οοωαωμα σε α.υτην οκαωυταε ηθ' κως να. Τψ θ ' '1/: 1.\ 'λλ 1.\ ' α.ποποη ε οπως μπορε να. ΠΡ<Μ"εμε οποοοηποτε α. ο σκα.ωμα. του. Κ α εμες ' ως ηθ" κα πρόσωπα οφειλουμε '... να σεβ' αστουμε την επτλ ' ογη του αυτη οπως α.κρβ' ως θ' α. πρατταμε εαν " επροκετο περ'1.\ του οκαεωματο; του εκ λ"" εγεν η περ α.υτου που α.φορα.στην 'ελευθ ερα. ' του να. στοχάζετα. κοα να. κονοποεί τς όέες του. Με άλλα. λόγα. ο σεβα- 1.\' Υ '1.\ " σμος του οκαωμα.τος στη..ωη οεν μπορε πα.ρα. να. σημα.νε απο 'λ;υτη α.πo~oχή της ~uνα.τότητα.ς του ανθρώπου να. απολαμβάνε; το εν λόγω α.γα.θόγα. όσο όάστημα αυτό; το επθυμεί. Το όκα.ίωμα. στη ζω-ή δεν '1.\ θ" 1.\' μπορε να. οαχωρσ ε απο το οκα.ωμα. στο θ' ανατο χωρς να. μεταπέσε στψ τα. 'ξ:η των ηθ' αων υποχρεωσεων. Ε' να προφα.νες λ' απον πως αυτοξ που πε θ' α.νε β' ωνοντα.ς α.φο- 1'\' '1.\ ρητο πονο κα. αουνατε ο οος να. θ εσε "λ τε ος στην. υπαρ 'ξ η του οκαωύτα ηθκώς να. ζητ-ήσε τη συνόρομ-ήμας με τον Ιόο α.κρβώς τρ6- \' 'θ' Υ' πο που καπαο; συνα.ν ρωπος μα.ς χωρς α.κρα. μπορε να. μα.ς..ητησε να. τον βοηθ' ησουμε να. α.σκησε '1.\ το οκαωμα " του να. Ψ' ηφσε τον αντπρόσωπό του ρίχνοντα.ς εμείς γα. χάρη του τψ φ-ήφο στην κάλπη. Το Ι Ι Ι '\;/ γεγονος αυτο ομως προσγραφε σε εμας ΟΠOLαοΎ)ποτεη θ' κη υποχρε- ωση να. συνανεσουμε; Ε πτρε'ψτε μου να. θ"'α εωρω πως oχι..fiλλωστε "\... τα. ηθ οεα' κα θ' ηκοντα. μα.ς προς τους συναν θ ρωπους ' μας exouv κατα το 'λλ " "λ' 1.\ λ 1'\ μα. ον η ηττον α.κυρωηκη η αποτρεπτκή σχυ μα.ς ενε OΎJαοη περσσότερο τι δεν πρέπε να. κάνομε.17 Εντούταξ όεν μπορούμε να. όα.κρινουμε κά:πolα.ηθκή αρχ-ή που θα μα.ς επέβαλλε να. μύjνβοηθούμε θ ' '1.\ τους συναν ρωπους μας να. ασκουν τα οκ<χωμα.τα. τους. Κ' αποωτ μαλ στα κα.ντα.νος ' θ' α. μπορουσε να σχυρσ θ' ε πως ΎJρυθ μστικύjα.ρχη ' 17. Buchanan Allen «Intending death: the structure οί the problem and proposed solutions» Intending deαth: The ethics of αssisted suicide απd Euthaπαsία εκ8. Tom L. Beauchamp Prentice Hall New Jersey 1996 σ. 28.

9 ΕΤΑΓΓΕΛΟΣ Δ. ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΔΑΚΗΣ β Ι... τ"ης oυλύjσύjςμ.ας Ύjόποα μ.ας ω ε να συνοραμουμε τον συναν ρωπο Ι θ ' ~ 6 ' ~ Ι ~ ~ " μ.ας στύjνασκύjσύjενος οκαωματο; του οταν ο o~oς αουνατε αφ εαυ- 'θ f " του α μ.πορουσε να καταστε παγκοσμ.ως νομ.ος 1~' ουναμ.ε ΤΎjς αρxύjς θ ΤΎjς συμ.πα εας κα ΤΎjς κoνύjς φυσύjς των αν θ" ρωπνων οντων. Με άλλα λόγα οφείλουμε να βoύjθoόμ.ετους συνανθρώπου; μ.ας να ασκοόν ~ Ι ~ ~ Ι I~ τα oκα~ωμ.ατα τους οταν αυτοτ αουνατουν οιοτι μ.πορε κα 0&ΙΟΙΟΙνα βρεθοόμ.ε στύjθέσύj του; κα στψ περίπτωση αυτ~ θα 6έλαμ.ε να τόχουμ.ε της συνoρoμ.ύjς ~ που τωρα κα λ ούμαστε ' να παρασχουμ.ε. Βλ ' επουμ.ε πως ΎjαπoφασΎj " μ.ας να O&ενεΡΎ'fJσoυμ.εΎjοχ ~ 6 Ι ευ ανασα Ι οεν ~ μ.πορε Ι να ενα απλύjουτε... 1' να λαμ. β' ανετα χωρς να συνυπο λογ- στουν ο Ύj θ" κες παράμετρο του ζ' ητύjμ.ατoς. 'T"~.1ο &οιο-κα~ ενοεχομ.ενως σε μεγαλύτερο βαθμ.ό- σχύε κα ως προς τψ επλo~ του τρό- ~ που μ.ε τον οποίο θα δ~ενερύ'fjθε Ύjευθανασία. ΕΙδαμ.ε πως έχουμ.ε τψ ~ θ' αυτoμ.ατύj ταση να αποοεχομαστε τψ πα ΎjΤΙΚΎj κα να απορρπτουμ.ε τψ ενερύ'fjτlκ-ήευθανασία Ο ν6μ.ος εξi.λλοu αδαφορει γ~ τψ πρώτη ενώ κολάζε ΤΎjδεύτερη. Είνα όμ.ως ΎjανΤΙλΎjψΎjαυτή θεμ.ελωμ.ένύj σε σταθερή θεωρύjτκ-ή βάσύj -ή τα Ύjθκά ΤΊ)ς θεμ.έλ~ εινα σαθρα; Από Ύj θ"ψ ΙΚΎjςαπο εως κα αντ'θ"" ετα μ.ε οσα τοσο ο νομ.ος οσο κα ΎjΚOνΎj γνωμ.ύj 6 εωρε ' Ύjπα 6 ΎjΤΙΚΎj '6' ευ ανασα μ.πορε" οχ μ.ονο να μ.ύjνυπερτερε Ύj θ κως ' ΤΎjςενεΡΎ'f)ΤΙΚΎjςα λλ' α πο λλ" ες φορες να υστερε. Θ~α λ' εγα- " Ι μ.ε στο σύjμ.εo αυτο πως ΎjuστεΡΎjσΎjαυΤΎjμ.πορε να ενα τοσο εντονύj ώστε ΎjπαθΎjΤΙΚ~ ευθανασϊα Ύjθκώς να απαξούτα; πλ~ρως. Ας ~ Ι. Ι Ι β Ι Ι οουμ.ε τους Λογους γ~ τους οποου; μ.πορε να συμ ανε αυτο Η μ.έθοδος που θα ακoλoυθύjθει κατά. ΤΎjδενέργεα ΤΎjς ευθανασας είνα αποτέλεσμα ατρκής κρισύjς. Με!.λλα λόγα ο γατρός uπολογιζε ποα μ.έθοδος θα επέφερε το πλέον ανώδυνο ανθρώπνο κα αξοπρεπέ; τέλος στον ασθεν~ του κα αναλόγως επλέγε. Στην πε- Ι '... ' ρπτωσύj αuτύjύjεπιλoύ'f)του εστα'ζετα στα β'λ ε τστα συμ.φεροντα ' του Ι λόνο αυτό -θ ' Ι _.~ πασχοντος κα γα τον ογο αυτο α μπορούσαμε καπως αοωαμα να σχυρσθούμε-γ- δαθέτε το τεκμ.-ήρο ΤΎjς ΎjθLΚόΤΎjτας.ΕΙδαμ.ε προηγουμ.ένως όμ.ως πως ΎjπαθΊ)τκ-ή ευθανασία στερείτα συνεπεών ενώ '6 Ι ~I Ι Ι Ι αντ ετα Ύj ενερύ'f)τικύjσχεοον πάντα συνεπάγετα κυρωσες. Α' υτο Ι Ι λλ' Ι σύjμ.ανε~ πως ο γατρος πο ες φορες μ.πορε να προσφuγε~ στύjν παθ ' θ ' β ~ 'λλ Ι ΎjΤ~ΚΎj ευ ανασα απο φο ο γ~ το ουω του προσωπκο μ.ε ον ενω Ύj επλ~ του α.υτ-ή μπορεί να μ.ψ είνα Ύjδέουσα γα τον ασθεν-ή τυυ. Η θ ' θ ' Ι ~ πα ΎjΤΙΚΎj ευ ανασα οπως σύjμ.εωνε Ύjοε θ' νύjς επ του θ' εμ.ατος β - βλtoγραφια σπανίωξ επφέρε ανώδυνο κα ανθρώπνο θάνατο. Κα "λ "θ ' Ι ~ Ι τοuτο ενα ευ ογο αφοι.) σuνύj ως συνστάτα ετε στύj oακoπύjτύjς

10 "Ε):'ΘΑΝΑΣΙΑ ΚΑΙ ΗΘΙΚΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ" ό θ' Ι J ΤΡOφΊjςκα του νερου οπ τε ο ανατο; επερχετα απο αστία κα αφυ- ~I Ι." οατωση ετε στίjν απoσυρσίj του αναπνευστίjρα οποτε ο 6' ανατο; προκαλείτα από ασφυξια. 18 Αντθετα Ίj ενερyητκ~ ευθανασία που οενεργεταε ~ με ενεσμο 'θ α:νατηφορο ' σκεύασμα ενα ~ ουνατον να λ' υτρωσε τον πάσχοντα ανώδυνα κα αξοπρεπώς. Αν συνυπολογίσουμε όλα: τα παραπάνω θ' α πρεπε να στα θ' ουμε Ίjθ" κως απεναντ στον γατρο f ('' ~ ~ ~ εκενο που παροτ γνωρ"ε τς ενοεχομενες ουσμενες γα τον οο επ- λ Ι ~ f Ι θ θ πτωσεξ επ εγε να oενεργίjσε ενερyίjτικίjευ ανασα στον ασ ενίj λ' Ι Ι του σκεπτομενος απωε εστκα κα μονο το συμφερον του πασχοντος κα αδ.α:φορώντας γα το ~ωτκό του. ΠαραΊjλα θα πρέπε να αξολoyίjσoυμεκα ΤΊj στασίj του γατρου εκενου ο οποος φο ουμενος τς. f Ι 'βι συνέπεες ΤΊjς πρ&.ξίjςτου δενεργεί στον ασθεν~ του παfh)τκ~ ευθα Ιζ θ ~ Ιλ ~ νασα παροτ γνωρ ε πως αυτη α τον OOΊjYΊJσε σε τε Ωςεπωουνο ΚOCE θ Η Ι 1:. f Ι απαν ρωπο. πρα"ίj του πρωτου ενα σαφως γενναα κα αλτρου- f f ~Ι β λ J στκη ενω του οευτερου φο σμενίj κα συμφεροντο 0γLΚΊj. ΣΤΊjν πε f λ J ρπτωση αυτίj Ίj επ OY1JΤΊ)ς ενερy1jτlκί)ς ευθ ανασοα; 'λ αμβ' ανε θετ- ΚΊjΊ) 'θ'" ΙΚΊjτμΊj ενω Ίj πρoσφυyίj στψ πα θ ΊjΤLΚΊjευ 'θ ανασα ' απα ξιωυτα. Ε Ιθ ζ/ 'θ να προφανες πως κα ε συ ΊjΤΊjσΊj που α:φορα στους Ίj υωυ; προ βλ Ίjματσμoυς " περ ΤΊjν ευθ" ανασεα μπορε μεν να μας κα:νε κατα 1: 'ψ έ Ι f τ σοφοτερους κα να o~υνε ΤΊj σκε Ίj μας επτρ ποντα; ΤΊjς να ασχολ:ηθ ε ' αποτε λ εσματκοτερα Ι κα περσσοτερο Ι ευστοχα Ι με το υπο συ ζι :η- προ Ιβλ :ημα σε καμα Ι περπτωσίj Ι ομως Ι οεν ~ προσφερε ΤΊjσΊj Ίjθοω Ι απαντησε«; Ί) λ' υσες. Α' υτο οφε'λετα στί) φυσίj ΤΊ)ς Ηθ ΙΚΊjς Ί) όποα / θ ' -~~ ~ / Ι οπως κα ε επστίjμίj εποοετα οαρκως σε αποπερε; ερμίjνεας!"l 'ζ' λλ /.-~ Ι πρoσεγγσίjς κα επ.λυσίjςτων εκάστοτε ητίjματων α α αουνατε να κομπ&..ζεγα ΤΊjν oρστκ~ τους δευθέτίjσίj. Εάν τα Ίjθκ&..πρoβλ~- / ~ θ θ' θ Ι ματα μπορούσαν να οευ ετίj ουν ορστκα κα μονψα α Ίjμασταν υποχρεωμένα να μλούμε γα το ορστκό τέλος ΤΊjς Hθκ~ς. Η εν λόγω αβελτίjρια βεβαιως οφείλετα κα στίj φύσί) του υπό εξέτασίj Ίjθ υωυ'ζ ητίjματoς ΤΊ)ς ευθ' ανασαξ ΕΙ να τεταο / το συνασ θ' Ί)ματκο φορτίο κα ο ψυχολογκές συνυποδηλώσε«; που Ί) πρακτκ~ αυτ~ εμπερεχε ωστε 'θ α μπορουσε Ι κανε«; να σχυρσ θ ε' πως στην κα λ' υ- τερίj περίπτωση κνείτα στξ παρυφές Τ"fjςΗθκ-ής. Κα τούτο δότ Ι Ι θ 'θ / "fjευ ανάστα ενα συνη ως 1:. ' -Ί) πρέπε να ενα- πρα~ίj αγαπ"fjς κα όπου υπ&..ρχεαγ&..π"fj "fj"fjθκ-ήδεν είνα απαραίτητη 18. Ηεττίε W. ym. J. S. lrv\";)' The New Colmbiα Encyclopedia Columhia University Press New York 1975 σ. 904.