δ άΰβ β η ΘΫηα: «Σ χθβ ά παλϊ α β βμ αωάμ β ηκθϊ α θ α δεάμ γ λαπ έαμ Ι ΣΡΙΚ ΥΟΛ

Transcript

1 Ι ΣΡΙΚ ΥΟΛ Κ Μ ΨΚΟ ΣΟ Ι ΣΜ Μ ΣΙΚΟ ΠΡΟΓΡ ΜΜ Μ Σ ΠΣΤΥΙ ΚΧΝ ΠΟΤ ΧΝ «ΤΓΥΡΟΝ Ι ΣΡΙΚ ΠΡ Ξ Ι: ΙΚ ΙΨΚ ΡΤΘΜΙ Κ Ι ΙΟ ΘΙΚ Ι Σ» Κκδθωθδεά βγδεά εαδ ίδκ χθκζκΰέα Τπ τγυθκμ Καγβΰβ άμ Μαγάηα κμ: I. ΠΫ λκυ δ άΰβ β η ΘΫηα: «Σ χθβ ά παλϊ α β βμ αωάμ β ηκθϊ α θ α δεάμ γ λαπ έαμ υΰΰλαφά πδηϋζ δα : υπλαιέα υζκΰδϊλβ Θ αζκθέεβ, Φ ίλκυϊλδκμ 2013

2 Πέθαεαμ π λδ χκηϋθωθ A Μ ΡΟ Ι ΓΧΓ...3 Μ ΡΟ 1. Σ ΥΝ Σ Π Ρ Σ Σ Χ α. ΈΝΝΟΙ - ΣΟΥΟ Σ Σ ΥΝ Σ Π Ρ Σ Σ Χ ί. ΚΟΙΝΧΝΙ Κ Ι Θ Ν ΣΟ ΣΟ ΚΡΙΣ ΡΙΟ Σ Ι ΣΡΙΚΧ ΝΧΦ Λ ΓΧΓ α. ΡΥ Σ ΤΣΟΝΟΜΙ ΣΟΤ Θ ΝΟΤ. 9 ί. ΛΛ ΙΦ ΙΚ ΝΟΣ Σ ΤΝ ΙΝ α. ΠΡΟΚ Σ ΟΛΙΚΟ Υ Ι ΜΟ Σ ΦΡΟΝΣΙ - ΠΡΟΓ Ν Σ Ρ Ο ΓΙ.. 11 ί. Μ ΤΣΙΚΟΣ Σ ΠΡΟΓ Ν Σ ΡΧΝ Ο ΓΙΧΝ Θ ΝΟΤ α. ΤΓΚΡΟΤ Ι Μ Σ ΞΤ Ι ΣΡΧΝ Κ Ι ΤΓΓ ΝΧΝ Θ ΝΧΝ ί. ΤΝ Π Ι ΤΓΚΡΟΤ ΧΝ.18 Γ Μ ΡΟ ΝΣΙ ΠΙΛΟΓΟΤ.23 Ι ΛΙΟΓΡ ΦΙ 24 2

3 Μ ΡΟ Ι ΓΧΓ : πδ βηκθδεά εαδ ξθκζκΰδεά πλσκ κμ κ άΰβ βθ παλϊ α β βμ δα δεα έαμ κυ γαθϊ κυ α γ θυθ, κδ κπκέκδ απσ βθ δΰηά πκυ θ αθ απκελέγβεαθ βθ ά β ξκλβΰβγ έ α αΰπΰά, Ϋξκυθ ζϊξδ μ πδγαθσ β μ πδίέπ βμ ά παθσ κυ ηδα «φυ δκζκΰδεά» απά. αθϊΰεβ απκφυΰάμ βμ ηϊ αδβμ αζαδππλέαμ πθ α γ θυθ έξ πμ απκ Ϋζ ηα βθ εαγδϋλπ β πθ πλαε δευθ βμ ηβ εζδηϊεπ βμ εαδ βμ απσ υλ βμ βμ υπκ βλδε δεάμ βμ απάμ αΰπΰάμ. Οδ θ ζσΰπ πλαε δεϋμ κδ κπκέ μ γ η ζδυθκθ αδ δμ αλξϋμ βμ δκβγδεάμ, έθαδ παΰεκ ηέπμ δα κηϋθ μ εαδ ΰε ελδηϋθ μ απσ β δ γθά πδ βηκθδεά εκδθσ β α, θυ θ πλϋπ δ θα υΰξϋκθ αδ η βθ υγαθα έα ά βθ υπκίκβγκτη θβ απσ κθ δα λσ αυ κε κθέα 1. Χ σ κ, Ϋ κδ μ κλδαεϋμ π λδ Ϊ δμ Ϋξ δ γ έ κ λυ βηα, σ κ απσ β η λδϊ πθ α γ θυθ σ κ εαδ απσ αυ ά βμ δα λδεάμ εκδθσ β αμ, αθ υπϊλξκυθ σλδα βθ παλϊ α β βμ απάμ, αθ Ϋξ δ βζα ά θσβηα β εαγυ Ϋλβ β βμ πϋζ υ βμ κυ πδε έη θκυ γαθϊ κυ εαδ β δα άλβ β κυ α γ θκτμ β απά «η εϊγ ηϋ κ» (ελδ άλδκ βμ δα λδεϊ αθυφ ζβμ αΰπΰάμ). αυ Ϋμ δμ κλδαεϋμ εα α Ϊ δμ, β δα λδεά ΰθπηΪ υ β π λέ κυ πλκ σεδηκυ απάμ θσμ α γ θκτμ «δβγ έ αδ» η ίϊ β δμ αιδκζκΰδεϋμ ελέ δμ πθ α γ θυθ, ά πθ κδε έπθ κυμ, π λέ βμ αιέαμ βμ απάμ (π.ξ. κ αθ αυ ά έθαδ απσζυ β ά ξ δεά), η απκ Ϋζ ηα α έ δα κηϋθα θέκ θα κ βΰκτθ βθ δα τππ β ε δαηϋ λκυ αθ έγ πθ πδγυηδυθ ά/εαδ απκφϊ πθ. Μ ία δεσ Ϊικθα κ κηϋθκ, σηπμ, σ δ β υθ λδπ δεά πζ δκθσ β α πθ α γ θυθ πθ ηκθϊ πθ θ α δεάμ γ λαπ έαμ (Μ Θ) θ ηπκλκτθ θα υηη Ϊ ξκυθ β ζάοβ βμ απσφα βμ π λέ ηβ εζδηϊεπ βμ ά απσ υλ βμ βμ αΰπΰάμ, γα αθαφ λγκτη βθ παλκτ α δ άΰβ β, δμ πλκΰ θϋ λ μ κ βΰέ μ κυ α γ θκτμ, πμ δ δεσ λβ ηκλφά υθαέθ βμ/ Ϊλθβ βμ κυ ζ υ αέκυ ΰδα βθ υπκίκζά κυ δα λδεϋμ πλϊι δμ. Ϋζζ δοβ υΰε ελδηϋθβμ θκηκγ δεάμ λτγηδ βμ ξ δεϊ η κ ετλκμ πθ κ βΰδυθ, υθ υα ησ η κ 1 βθ υγαθα έα, κ δα λσμ, δϊ πθ πλϊι πθ ( θ λΰβ δεά) ά πθ παλαζ έο υθ κυ (παγβ δεά), απκ εκπ έ κ γϊθα κ κυ α γ θκτμ. θ δγϋ πμ, η β ηβ εζδηϊεπ β ά απσ υλ β βμ αΰπΰάμ β Μ Θ κ δα λσμ απκ εκπ έ βθ αθαεκτφδ β κυ α γ θκτμ απσ κ φκλ έκ βμ ουξκ πηα δεάμ αζαδππλέαμ πκυ πδ πλ τκυθ κδ αθυφ ζ μ πδγ δεϋμ γ λαπ έ μ, θυ κ γϊθα κμ πϋλξ αδ πμ φυ δεά εαδ αθαπσ λ π β υθϋπ δα βμ πλκσ κυ βμ υπκε έη θβμ θσ κυ. ζ. ε θϋ λα Κλαθδ δυ βμ Γ., Γ λκία έζβμ., Σα κτζβμ., ΝαθΪμ., «Πλκ ζ τ δα δζάηηα α β ΜκθΪ α θ α δεάμ Θ λαπ έαμ», 2009, Archives of Hellenic Medicine. 3

4 ΰ ΰκθσμ σ δ β υγτθβ βμ απσφα βμ ηκδλϊα αδ αθϊη α β γ λαπ υ δεά κηϊ α εαδ κυμ υΰΰ θ έμ, κ βΰ έ δμ π λδ σ λ μ φκλϋμ αθ πέζυ μ δαφπθέ μ, ξ δεϊ η β ηβ εζδηϊεπ β εαδ βθ απσ υλ β βμ υπκ βλδε δεάμ βμ απάμ αΰπΰάμ, εαδ β τΰελκυ β έθαδ αθαπσφ υε β. π δ ά β δαξ έλδ β εαδ β σζβ αθ δη υπδ ά βμ πμ Ϊθπ τΰελκυ βμ απκ ζ έ γϋηα απ δεάμ βηα έαμ ΰδα θα απκφ υξγ έ κ πδπλσ γ κ Ϊΰξκμ εαδ stress πκυ βηδκυλΰ έ αδ εαδ θα πλκπγβγ έ β σ κ κ υθα σθ εαζτ λβ εαδ πδκ κζκεζβλπηϋθβ παλκξά φλκθ έ αμ ηδαμ Μ Θ πλκμ κθ α γ θά βμ, δ δαέ λβ Ϋηφα β έ αδ α αέ δα εαδ δμ υθϋπ δ μ πθ πμ Ϊθπ υΰελκτ πθ. κ ζ υ αέκ ηϋλκμ βμ δ άΰβ βμ αεκζκυγκτθ υηπ λα ηα δεϋμ παλα βλά δμ. Μ ΡΟ 1. Σ ΥΝ Σ Π Ρ Σ Σ Χ : α. ΈΝΝΟΙ - ΣΟΥΟ Σ Σ ΥΝ Σ Π Ρ Σ Σ Χ. Σα πδ βηκθδεϊ εαδ ξθκζκΰδεϊ πδ τΰηα α βμ δα λδεάμ πκυ βη δυγβεαθ ευλέπμ η Ϊ κ 1940, εαδ δ δεσ λα, β ξλά β πθ ηβξαθβηϊ πθ ξθβ άμ αθαπθκάμ δμ ΜκθΪ μ θ α δεάμ Θ λαπ έαμ Ϋ π αθ δμ απϋμ ξδζδϊ πθ αθγλυππθ. Παλκυ έα αθ, σηπμ, πμ αθ πδγτηβ β υθϋπ δα βθ πέ ηαελσθ δα άλβ β πθ ίδκζκΰδευθ ζ δ κυλΰδυθ εαδ α γ θυθ πκυ θ αθ απκελέγβεαθ βθ ά β ξκλβΰβγ έ α αΰπΰά εαδ Ϋξκυθ ζϊξδ β Ϋπμ ηβ θδεά πδγαθσ β α πδίέπ βμ ά παθσ κυ ηδα απά αθ ε άμ πκδσ β αμ. ΠκζζΫμ φκλϋμ κδ δα λκέ πδ δεθτκυθ υπ λίϊζζκθ α αάζκ εαδ α δεαδκζσΰβ β γ λαπ υ δεά πδηκθά, ε ζυθ αμ πδγ δεϋμ παλ ηίϊ δμ εαδ πδξ δλυθ αμ απϋζπδ μ πλκ πϊγ δ μ, κδ κπκέ μ υθ πϊΰκθ αδ ΰδα κθ α γ θά αζαδππλέα υ αθϊζκΰβ ξϋ β η κ αθαη θση θκ σφ ζκμ. «ΰπδ δεά» αυ ά πκζζϋμ φκλϋμ, υηπ λδφκλϊ πθ ΰδα λυθ, παλα έθ δ βθ δα δεα έα κυ γαθϊ κυ ά παλ ηπκ έα δ βθ πϋζ υ β αυ κτ, πδ έθκθ αμ η αυ σθ κθ λσπκ κ ουξδεσ εαδ κ πηα δεσ Ϊζΰκμ κυ α γ θκτμ, υπκθκη τκθ αμ βθ αιδκπλϋπ δϊ κυ πμ πλκ υπκυ εαδ πδίαλτθκθ αμ πκδεδζκ λσππμ βθ κδεκΰϋθ δϊ κυ 2. 2 Κλαθδ δυ βμ Γ., Γ λκία έζβμ., Σα κτζβμ., ΝαθΪμ., «Πλκ ζ τ δα β άηα α β ΜκθΪ α θ α δεάμ Θ λαπ έαμ», κ.π. ζ. 19, ΝαθΪμ., «ΰε φαζδεσμ γϊθα κμ, πδ βηκθδεά γ υλβ β» ε σ δμ αηκτζβ

5 Κα σπδθ κτ πθ, βηδκυλΰκτθ αδ τζκΰα λπ άηα α ΰτλπ απσ δμ Ϋθθκδ μ βμ υθ έ β βμ, βμ υθαέ γβ βμ κυ π λδίϊζζκθ κμ, βμ εκτ δαμ αζζβζ πέ λα βμ η κ π λδίϊζζκθ, κυ πσθκυ εαδ κυ ουξκζκΰδεκτ ά/εαδ πηα δεκτ ία Ϊθκυ. κ ίαγησ πκυ α λπ άηα α αυ Ϊ παλϋη θαθ ά/εαδ παλαηϋθκυθ αθαπϊθ β α, θ έθαδ κηϋθκ πκδα έθαδ α πλκ φκλσ λα ελδ άλδα πλκε δηϋθκυ θα πλκ δκλδ έ β δαεκπά ά υθϋξδ β ηδαμ δα λδεάμ αΰπΰάμ, δ έπμ σ αθ πλϋπ δ θα ζβφγκτθ απκφϊ δμ αθαφκλδεϊ η κ Ϋζκμ βμ απάμ θσμ πϊ ξκθ κμ 3. Σ ζδεϊ, σηπμ, πκδκμ έθαδ κ σξκμ βμ θ α δεάμ γ λαπ έαμ εαδ βμ ξθβ άμ παλϊ α βμ βμ απάμ; Κα αλξϊμ, γα πλϋπ δ θα βη δυ κυη σ δ κδ σξκδ βμ θ α δεάμ γ λαπ έαμ εαδ βμ ξθβ άμ παλϊ α βμ βμ απάμ θ δαφϋλκυθ απσ κυμ σξκυμ πκυ εαζ έ αδ θα επζβλυ δ β Ια λδεά πδ άηβ. θ α δεά γ λαπ έα εαδ β ξθβ ά παλϊ α β βμ απάμ π λδζαηίϊθκυθ, σ κ βθ απκεα Ϊ α β βμ υΰ έαμ κυ α γ θκτμ, σ κ εαδ βθ αθαεκτφδ β αυ κτ απσ κθ πσθκ. δ αΰπΰά β Μ Θ έθαδ πέ βμ κυ έαμ ηδα γ λαπ υ δεά κεδηά, β κπκέα πλκ φϋλ δ κθ α γ θά βθ υεαδλέα θα πφ ζβγ έ. Όππμ, σηπμ, ΰέθ αδ αθ δζβπ σ, β πδ υξάμ Ϋεία β θ έθαδ ε πθ πλκ Ϋλπθ ια φαζδ ηϋθβ, αφκτ β αθ απσελδ β ά ηβ β γ λαπ υ δεϊ αΰπΰά απκ δεθτ αδ βθ πκλ έα. π λέπ π β, ζκδπσθ, πκυ β κεδηά απκ υΰξϊθ δ, απαδ έ αδ κ αθαπλκ αθα κζδ ησμ βμ αεκζκυγκτη θβμ αε δεάμ, εαδ Ϋ δ απσ βθ πδγ δεά πδ έπιβ βμ έα βμ κ βΰκτηα βθ ζϊφλυθ β κυ φκλ έκυ κ τθβμ κυ γθά εκθ α η παλβΰκλβ δεά φλκθ έ α αυ κτ. Ό αθ, βζα ά, β εα Ϊ α β κυ α γ θκτμ φ Ϊ δ κλδαεσ βη έκ, έθαδ πλκ δησ λκ κ ΰδα λσμ θα κθ ίκβγά δ θα αθ δη ππέ δ βθ εα Ϊ α ά κυ ηϋ α απσ β γαζππλά εαδ β φλκθ έ α 4, παλϊ θα πδ δυε δ η «ία αθδ δεκτμ» λσπκυμ βθ έα β αυ κτ. Όππμ υπκ άλδι εαδ κ Άΰΰζκμ φδζσ κφκμ Francis Bacon: «εκπσμ βμ Ια λδεάμ έθαδ β απκεα Ϊ α β βμ υΰ έαμ εαδ β εα απλϊςθ β κυ πσθκυ. Η εα απλϊυθ β αυ ά ηπκλ έ θα κ βΰά δ βθ έα β, αζζϊ εαδ θα ξλβ δη τ δ βθ ια φϊζδ β θσμ ΰαζάθδκυ εαδ αθυ υθκυ γαθϊ κυ» 5. 3 γθδεά πδ λκπά δκβγδεάμ, «δ άΰβ β ξ δεϊ η βθ ξθβ ά παλϊ α β βμ απάμ», δ βΰβ Ϋμ Μ. ΜαθπζΪεκυ, Σ. δ Ϊζβμ, γάθα 2006, ζ. 2, αθαε βηϋθκ δμ απσ κθ δ σ κπκ 4 ΠΫ λκυ Ι., «ζ υγ λέα κυ αθγλυπκυ εαδ α βγδεϊ πλκίζάηα α κυ Ϋζκυμ βμ απάμ», «υγαθα έα», βηκ δ τηα α Ια λδεκτ δεαέκυ εαδ δκβγδεάμ, δ υγ/θ β δλϊμ ΚαρΪφα-ΓεηπΪθ δ Μ., ΚκυθκυΰΫλβ- Μαθπζ Ϊεβ., υη πθέ κυ- Κα αθέ κυ., ε σ δμ Ϊεεκυζα, 2007, ζ εκτλ βμ Χ., «θ λΰβ δεά υγαθα έα», «υγαθα έα» κ.π. ζ

6 ί. ΚΟΙΝΧΝΙ Κ Ι Θ Ν ΣΟ 6. θ εαδ β πδ άηβ Ϋεαθ ίάηα α πλκσ κυ, παλϊ ατ α β εκδθπθέα θ έθαδ ικδε δπηϋθβ η βθ δ Ϋα κυ γαθϊ κυ εαδ θ Ϋξ δ υηίδία έ η αυ ά. θ Ϋξ δ εα αθκά δ ππμ σ δ Ϋξ δ αλξά, Ϋξ δ εαδ Ϋζκμ. ΠαλΪ κ ΰ ΰκθσμ σ δ κ πζβγυ ησμ ΰβλΪ ε δ, β θ σ β α, β υΰ έα εαδ β α έλ υ β απ δεσ β α ιδ αθδε τκθ αδ. θυ, κ υπδεσμ α γ θάμ βμ Μ Θ φϋλ δ κζκϋθα αυιαθση θκ ίϊλκμ ξλκθέπθ θκ βηϊ πθ, β πέ β πθ αθγλυππθ β τθαηβ πθ ξθκζκΰδευθ ηϋ πθ εαδ β πλκ κεέα πδ υξκτμ Ϋεία βμ, δκΰευθκθ αδ. Σα ηϋ α ηααδεάμ θβηϋλπ βμ εαδ β φαληαε υ δεά ίδκηβξαθέα εαζζδ λΰκτθ βθ ο υ αέ γβ β βμ γ λαπ υ δεάμ παθ κ υθαηέαμ. ΠζΫκθ, κ γϊθα κμ θ εζαηίϊθ αδ πμ αθαπσ πα κ ηάηα εαδ φυ δεά εα Ϊζβιβ βμ αθγλυπδθβμ απάμ, αζζϊ ΰέθ αδ αθ δζβπ σμ πμ απκ υξέα βμ Ια λδεάμ. Ϊλθβ β κυ γαθϊ κυ υθκ τ αδ απσ βθ απαΰσλ υ β εαδ βθ ια κηέε υ ά κυ. Ο γϊθα κμ Ϋπαο θα έθαδ παλυθ εαδ κδε έκμ, αππγάγβε απσ δμ υθ δ ά δμ, ικί ζέ βε απσ βθ εαγβη λδθσ β α, εα άθ β θ λκπά. πσ βησ δκ ΰ ΰκθσμ πκυ θϋπζ ε βθ εκδθσ β α ηϋ π θσμ πζϋΰηα κμ υθαφυθ γέηπθ, υλλδεθυγβε υπσγ β βμ αυ βλυμ δ δπ δεάμ φαέλαμ κυ α σηκυ 7. παζαδσ λ μ πκξϋμ, κδ Ϊθγλππκδ Ϊφβθαθ βθ ζ υ αέα κυμ πθκά κ α σ π λδίϊζζκθ κυ πδ δκτ κυμ, π λδ κδξδαση θκδ απσ α αΰαπβηϋθα κυμ πλσ ππα. άη λα, βθ υλυπβ, Ϋπμ εαδ 50% πθ γαθϊ πθ ζαηίϊθκυθ ξυλα α θκ κεκη έα 8. λαδπηϋθβ εκυζ κτλα βμ Μ Θ, πμ πέ κ πζ έ κθ, ξαλαε βλέα αδ απσ βθ ευλδαλξέα βμ ξθκζκΰδεάμ πλκ αε δεάμ. φσ κθ β ξθκζκΰέα έθαδ δαγϋ δηβ, ξλβ δηκπκέβ Ϋ βθ αθ ηπκλ έμ θα φαλησ δμ ηδα γ λαπ έα, φϊληκ Ϋ βθ. Ο πλκίζβηα δ ησμ ΰδα κ πλϋπκθ βμ γ λαπ έαμ εαδ β κλγκζκΰδεά εηβλέπ β βμ εκπδησ β Ϊμ βμ υξθϊ πδ εδϊακθ αδ 9. 6 Κλαθδ δυ βμ Γ., Γ λκία έζβμ., Σα κτζβμ., ΝαθΪμ., «Πλκ ζ τ δα β άηα α β ΜκθΪ α θ α δεάμ Θ λαπ έαμ», κ.π. ζ. 19 πκη. 7 Κλαθδ δυ βμ Γ., Γ λκία έζβμ., Σα κτζβμ., ΝαθΪμ., «Πλκ ζ τ δα β άηα α β ΜκθΪ α θ α δεάμ Θ λαπ έαμ», κ.π. ζ Van Der Heide A., Deliens L., Faisst K., Nilstunt T., Norup M., Paci E ET AL., End-of-life decisionmaking in six European countries: Descriptive study. Lancet 2003, 362: Κλαθδ δυ βμ Γ., Γ λκία έζβμ., Σα κτζβμ., ΝαθΪμ., «Πλκ ζ τ δα β άηα α β ΜκθΪ α θ α δεάμ Θ λαπ έαμ», κ.π. ζ

7 2. ΣΟ ΚΡΙΣ ΡΙΟ Σ Ι ΣΡΙΚΧ ΝΧΦ Λ ΓΧΓ Σβ εα έα κυ 1980 δα υπυγβε απσ κλδ ηϋθα ηϋζβ βμ πδ βηκθδεάμ εκδθσ β αμ β Ϊπκοβ, σ δ κ ΰδα λσμ κφ έζ δ θα παλϋξ δ ησθκ αυ Ϋμ δμ αΰπΰϋμ, κδ κπκέ μ Ϋξκυθ πδγαθσ β μ θα πφ ζά κυθ γ λαπ υ δεϊ κυμ α γ θ έμ. Ου δα δεϊ, πλσε δ κ ΰδα ηέα απσπ δλα θα π δ έ β εκδθπθέα σ δ κδ δα λκέ, ία δαση θκδ βθ εζδθδεά εα Ϊ α β πθ α γ θυθ εαδ α πδ βηδκζκΰδεϊ κηϋθα, έθαδ γϋ β θα εαγκλέ κυθ κ αθυφ ζκ βμ γ λαπ έαμ ηέα υΰε ελδηϋθβ εα Ϊ α β εαδ πκηϋθπμ, δεαδκτθ αδ θα ηβθ εζδηαευθκυθ ά θα δαεσπ κυθ βθ αΰπΰά, αεσηβ εαδ παλϊ δμ αθ δλλά δμ κυ α γ θκτμ ά πθ υΰΰ θυθ κυ 10. ΜΪζδ α, πκζζϋμ φκλϋμ κ αθυφ ζκ ηέαμ γ λαπ έαμ, ζ δ κτλΰβ πμ θκηδεά α πέ α πκυ άλ κθ Ϊ δεκ ξαλαε άλα βμ δαεκπάμ βμ απάμ η ηβξαθδεϊ ηϋ α, εαγυμ ηέα Ϋ κδα πλϊιβ απκ ζ έ, τηφπθα η η λέ α βμ γ πλέαμ 11, θ λΰβ δεά υγαθα έα. Σκ ελδ άλδκ, ζκδπσθ, κυ δα λδευμ αθυφ ζκυ, απκ εκπκτ ευλέπμ β κθ κζκΰδεά εϊζυοβ πθ ΰδα λυθ θα πλκξπλά κυθ β ηβ εζδηϊεπ β εαδ απσ υλ β βμ αΰπΰάμ, παλϊ δμ Ϋθ κθ μ αθ δλλά δμ πθ κδε έπθ, σ αθ ελέθκθ αθ δα λδευμ αθυφ ζβ. O θϋκμ Κ.Ι. δ άΰαΰ ηδα κίαλά εαδθκ κηέα α τ εκζα αβ άηα α πκυ αφκλκτθ δα λδεϋμ απκφϊ δμ κ Ϋζκμ βμ απάμ εαδ εαγδϋλπ κθ εαθσθα πκυ η τ δ κθ ΰδα λσ θα αεκζκυγ έ «παλβΰκλβ δεά» αΰπΰά σ αθ ιαθ ζβγκτθ σζα α δα λδεϊ γ λαπ υ δεϊ π λδγυλδα. [ δα τππ β κυ θσηκυ έθαδ «υηπαλέ α αδ κθ α γ θά ηϋξλδ κ Ϋζκμ βμ απάμ κυ εαδ φλκθ έα δ υ θα δαβλ έ βθ αιδκπλϋπ δϊ κυ ηϋξλδ κ βη έκ αυ σ» }. Πσ, σηπμ, ηέα δα λδεά πλϊιβ ελέθ αδ αθυφ ζβ; Κα Ϊ ηέα Ϊπκοβ, β δα λδεά πλϊιβ γ πλ έ αδ αθυφ ζβ σ αθ υπϊλξκυθ κίαλϋμ θ έι δμ σ δ έθαδ Ϊεαλπβ υπσ δμ κηϋθ μ π λδ Ϊ δμ. πσ Ϊπκοβ κθ κζκΰέαμ ηϊζδ α, κ ΰδα λσμ πλϋπ δ θα απκφ τΰ δ Ϋ κδκυ έ κυμ αΰπΰϋμ η ίϊ β βθ αλξά κυ ηβ ίζϊπ δθ, εαγυμ σζ μ κδ αΰπΰϋμ Ϋξκυθ εϊπκδκ λέ εκ ΰδα κθ α γ θά εαδ έθαδ αθ πδγτηβ β β Ϋεγ β κυ α γ θκτμ λέ εα β δΰηά πκυ θ υθκ τκθ αδ απσ πδγαθϊ κφϋζβ ΰδ αυ σθ 12. Σκ ελέ δηκ κδξ έκ βμ Ϊπκοβμ αυ άμ Ϋΰε δ αδ κθ κλδ ησ βμ αλξάμ κυ πφ ζ έθ, κ κπκέκ δαελέθ αδ απσ κ γ λαπ υ δεσ απκ Ϋζ ηα, πκυ π λδκλέα αδ 10 Helft PR, Siegler M, Lantos J., The rise and the fall of the futility movement, N Engl J Med 2000, 343: υη πθέ κυ E., «ΰεζάηα α εα Ϊ βμ απάμ», Νκηδεά δίζδκγάεβ, 2007, ζ Eγθδεά πδ λκπά δκβγδεάμ, «δ άΰβ β ξ δεϊ η βθ ξθβ ά παλϊ α β βμ απάμ», δ βΰβ Ϋμ Μ. ΜαθπζΪεκυ, Σ. δ Ϊζβμ, κ.π., ζ.5. 7

8 εϊπκδκ ηϋλκμ κυ υηα κμ κυ α γ θκτμ, εαδ θκ έ αδ πμ υθκζδεά ί ζ έπ β βμ εα Ϊ α βμ αυ κτ, ζαηίϊθκθ αμ υπ σοδθ δμ δ δαέ λ μ υθγάε μ βμ εα Ϊ α βμ αυ κτ. Καδ β πφϋζ δα αυ κτ, ηπκλ έ θα βηαέθ δ θα αφά κυη βθ φτ β θα πδ ζϋ δ κ Ϋλΰκ βμ, εαγ σ δ π λαδ Ϋλπ αζαδππλέα ΰδα κθ α γ θά, ηϊζζκθ πλκεαζ έ ίζϊίβ, παλϊ πφϋζ δα 13. αλξά βμ πφϋζ δαμ ΰδα κ υΰε ελδηϋθκ α γ θά απαδ έ θα υπ λ λ έ β εαζτ λβ πκδσ β α βμ απάμ κυ α γ θά η η δπηϋθκυμ πσθκυμ, παλϊ β ζϊξδ α πδηβευηϋθβ απά η αφσλβ κυμ πσθκυμ. κ πζαέ δκ κυ πδξ δλάηα κμ π λέ δα λδευμ αθυφ ζπθ πλϊι πθ, αελδίυμ π δ ά κ γ λαπ υ δεσ σφ ζκμ δαελέθ αδ απσ κ γ λαπ υ δεσ απκ Ϋζ ηα, β Ϋθθκδα κυ κφϋζκυμ, ΰδα κθ α γ θά, ιαλ Ϊ αδ απσ δμ πλκ ππδεϋμ κυ αιέ μ, η απκ Ϋζ ηα κ δ υθδ Ϊ πδγυηβ σ απκ Ϋζ ηα θα ηβθ απκφα έα αδ ηκθσπζ υλα απσ κ ΰδα λσ. π λέπ π β δϊ α βμ απσο πθ η αιτ ΰδα λυθ εαδ υΰΰ θυθ, αελδίυμ π δ ά θ έθαδ πλκφαθάμ β εϊζυοβ κυ ΰδα λκτ ά κυ θκ κεκη έκυ θα πλκί έ ηκθσπζ υλα β ζάοβ απσφα βμ π λέ δαεκπάμ πθ υπκ βλδε δευθ αΰπΰυθ,, υθάγπμ απαδ έ αδ δεα δεά απσφα β. Χ σ κ, θ έθαδ πλκφαθάμ πϊθ κ κτ β θκηδεά υγτθβ κυ ΰδα λκτ ά κυ θκ κεκη έκυ, φσ κθ αυ σμ πλκί έ δαεκπά βμ υπκ βλδε άμ γ λαπ έαμ 14. Σκ 2006, β γθδεά πδ λκπά δκβγδεάμ βθ δ άΰβ ά βμ η γϋηα «Σ ξθβ ά ΠαλΪ α β βμ απάμ» υδκγ έ δμ γ η ζδυ δμ αλξϋμ κυ πφ ζϋ δθ εαδ κυ ηβ ίζϊπ δθ εαδ υπκ βλέα δ σ δ κθ α γ θά ζδεκτ α έκυ «πμ αθαηφδ ίά β κ σφ ζκμ παλαηϋθ δ ησθκ β αθαεκτφδ β απσ κυμ πσθκυμ εαδ βθ αζαδππλέα. θ έγ α β ξθβ ά παλϊ α β πθ ίδκζκΰδευθ ζ δ κυλΰδυθ, ξπλέμ ζπέ α γ λαπ έαμ, ηπκλ έ θα γ πλβγ έ ίζϊίβ». εσηβ γ πλ έ σ δ «β ιαεκζκτγβ β ά ηβ βμ παλϋηία βμ θ ηπκλ έ θα παφέ αδ ησθκ βθ ελέ β κυ δα λκτ» εαδ σ δ «β απσφα β πλϋπ δ θα ζαηίϊθ αδ απσ κθ έ δκ κθ α γ θά, φσ κθ αυ σμ έθαδ γϋ β θα εφλϊ δ β ΰθυηβ κυ, ά απσ κυμ κδε έκυμ κυ». πδ λκπά αθαΰθπλέα δ κ θ ξση θκ αθ αθαετο δ τΰελκυ β ΰθπηυθ η αιτ γ λϊπκθ κμ δα λκτ εαδ κδε έπθ κυ α γ θκτμ. Γδα βθ πέζυ β βμ δαφπθέαμ, πλκ έθ δ β η κζϊίβ β βμ πδ λκπάμ κθ κζκΰέαμ κυ θκ κεκη έκυ εαδ βθ παλϋηία β πθ εκδθπθδευθ ζ δ κυλΰυθ. Όηπμ αθ β αθ έγ β έθαδ σ κ Ϋθ κθβ υ θα απκίαέθκυθ Ϊεαλπ μ κδ πλκ πϊγ δ μ ικηϊζυθ άμ βμ, β πδ λκπά ε δηϊ σ δ «κ γ λϊππθ κφ έζ δ θα απκξπλά δ, αφκτ 13 ΠΫ λκυ Ι., «ζ υγ λέα κυ αθγλυπκυ εαδ α βγδεϊ πλκίζάηα α κυ Ϋζκυμ βμ απάμ», «υγαθα έα», κ.π. ζ Eγθδεά πδ λκπά δκβγδεάμ, «δ άΰβ β ξ δεϊ η βθ ξθβ ά παλϊ α β βμ απάμ», δ βΰβ Ϋμ Μ. ΜαθπζΪεκυ, Σ. δ Ϊζβμ, κ.π. ζ.5. 8

9 ια φαζέ δ βθ παλαεκζκτγβ β κυ α γ θκτμ απσ Ϊζζκθ δα λσ βμ πδζκΰάμ πθ κδε έπθ κυ» 15. πέ βμ, β πδ λκπά δκβγδεάμ βμ Ι λϊμ υθσ κυ βμ εεζβ έαμ βμ ζζϊ κμ παλα Ϋξ αδ σ δ «β δα λκφαληαε υ δεά ξθκζκΰέα παλα έθ δ ησθκ β απά, αζζϊ θέκ εαδ β δα δεα έα κυ γαθϊ κυ» εαδ κθέα δ σ δ «β ξλά β βμ δα λδεάμ πϋηία βμ εαζσ έθαδ θα ε έθ αδ ηϋξλδ κυ βη έκυ σπκυ κδ ηπζκεϋμ εαδ α πδπλσ γ α πλκίζάηα α πκυ βηδκυλΰ έ θ ία αθέακυθ π λδ σ λκ απ σ δ αθαεκυφέακυθ». υ άθ δ βθ απκφυΰά ξλά βμ «πδγ δευθ ηϋ πθ πκυ π λδ σ λκ αζαδππλκτθ εαδ εαγσζκυ θ γ λαπ τκυθ» εαδ πδ βηαέθ δ «κ θ ξση θκ θα πλκεζβγ έ η γ λαπ υ δεϋμ υπ λίκζϋμ ξθβ ά παλϊ α β πθ φυ δευθ κλέπθ βμ απάμ εαδ δα άλβ β ηδαμ εα Ϊ α βμ π ασλδ κθ, η απκ Ϋζ ηα βθ εα αλλϊεπ β βμ αιδκπλϋπ δαμ κυ α γ θκτμ» ΡΥ Σ ΤΣΟΝΟΜΙ ΣΟΤ Θ ΝΟΤ - ΛΛ ΙΦ ΙΚ ΝΟΣ Σ ΤΝ ΙΝ. α) ΤΣΟΝΟΜΙ ΣΟΤ Θ ΝΟΤ. ηβ εζδηϊεπ β εαδ β απσ υλ β βμ αΰπΰάμ εα Ϊ β θκ βζ έα κυ α γ θκτμ β Μ Θ, Ϋξκυθ Ϊη β υθϊφ δα η βθ δκβγδεά, β κπκέα ζ δ κυλΰ έ εαδ πμ λυγηδ δεσ τ βηα, πκυ δαγϋ δ δεϊ βμ σλΰαθα, δα δεα έ μ εαδ εαθσθ μ πκυ υηπζβλυθκυθ κ έεαδκ 17 υθϊ κυθ η δμ αλξϋμ βμ δκβγδεάμ, ηέα ε πθ ία δευθ βμ κπκέαμ έθαδ β αλξά βμ αυ κθκηέαμ. αλξά κυ ία ηκτ βμ αυ κθκηέαμ, ηέα ε πθ ία δευθ αλξυθ βμ δκβγδεάμ, ΰΰυΪ αδ κ δεαέπηα κυ α γ θκτμ θα απκ ξγ έ ά θα αλθβγ έ κπκδα άπκ γ λαπ έα, πδε θ λυθκθ αμ κ κδξ έκ βμ ζ τγ λβμ ίκτζβ βμ-, πμ πδ λ π άμ «Ϊλθβ βμ γ λαπ έαμ» κυ α γ θκτμ. πδζκΰά κυ α γ θκτμ γ πλ έ αδ αυ σθκηβ σ αθ έθαδ εσπδηβ (intentional), αλεκτθ πμ ζ τγ λβ απσ πδλλκϋμ εαδ ία έα αδ ηδα κυ δα δεά εα αθσβ β κυ πλκίζάηα κμ πκυ έγ αδ γθδεά πδ λκπά δκδβγδεάμ «δ άΰβ β ξ δεϊ η βθ ξθβ ά παλϊ α β βμ απάμ», γάθα Ι λϊ τθκ κμ βμ εεζβ έαμ βμ ζζϊ κμ, «δ δεά υθκ δεά πδ λκπά δκβγδεάμ: α δεϋμ ΘΫ κμ πέ βμ βγεάμ βμ υγαθα έαμ», γάθα, Ρ γυηδπ Ϊεβ., «Ρτγηδ β ά αυ κλλτγηδ β: Σκ παλϊ δΰηα βμ δα λδεϊ υπκίκβγκτη θβμ αθαπαλαΰπΰάμ», γάθα- Κκηκ βθά, Ϊεεκυζαμ 2003, ζ Κλαθδ δυ βμ Γ., Γ λκία έζβμ., Σα κτζβμ., ΝαθΪμ., «Πλκ ζ τ δα β άηα α β ΜκθΪ α θ α δεάμ Θ λαπ έαμ», κ.π. ζ

10 Ό αθ β απά υθ βλ έ αδ ξθβ Ϊ, κ πλσ ππκ κυ δα δεϊ «ηπλαΰηα υθ αδ» 19, βζα ά β αθγλυπδθβ αιέα κυ Ϋξ δ αθαδλ γ έ αθαπσ λ π α ά β πλδθ απσ κθ γϊθα κ. κυ έα βμ υθ αΰηα δεάμ απκ κξάμ βμ παγβ δεάμ υγαθα έαμ Ϋΰε δ αδ κ σ δ, ΰδα Ϋθα ελϊ κμ δεαέκυ, δ δεϊ β απά κυ πλκ υπκυ απκ ζ έ η θ βθ πλκςπσγ β εϊγ θκβ κτ δεαδυηα κμ, υθ Ϋ αδ σηπμ β έ δα Ϊλλβε α η βθ αυ κθκηέα θ θ δαφϋλ δ πκηϋθπμ, πμ Ϋθα απζσ τθκζκ ίδκξβηδευθ κηϋθπθ, αζζϊ πμ ηδα κθ κζκΰδεά θσ β α, αυ σξλκθα ίδκζκΰδεά εαδ δαθκβ δεά. θ ηαμ ηϋθ δ εϊ δ απσ βθ αυ κθκηέα, ηδα Ϋ κδα εα Ϊ α β, έθαδ θα ζ υγ λπγκτη απσ κ ίέπηα ηδαμ «ηπλαΰηϊ π βμ», ά β υθ ζ ηϋθβμ 20. Ο α γ θάμ εϊγ π λέπ π β Ϋξ δ κ δεαέπηα θα αλθβγ έ βθ κπκδα άπκ γ λαπ έα εαδ θα κ βΰβγ έ βθ απ ζ υγϋλπ β. Πκδα βηκελα δεά εκδθπθέα ηπκλ έ θα αλθβγ έ αυ ά βθ Ϋ ξα β απ ζ υγϋλπ β; ί) ΛΛ ΙΦ ΙΚ ΝΟΣ Σ ΤΝ ΙΝ. εφλϊακθ αμ αυ κπλκ υππμ βθ αυ κθκηέα κυ, κ α γ θάμ ηπκλ έ κ έ δκμ θα απκφα έα δ ΰδα β δ θϋλΰ δα δα λδευθ πλϊι πθ πκυ υπκ βλέακυθ ά υθ βλκτθ δμ ζ δ κυλΰέ μ κυ κλΰαθδ ηκτ, φσ κθ Ϋξ δ πλκβΰκυηϋθπμ θβη λπγ έ εα Ϊζζβζα εαδ έθαδ δεαθσμ θα εφλϊ δ ζ τγ λβ ίκτζβ β. τηφπθα, σηπμ, η α δ δεϋμ Ϋλ υθ μ, κ πκ κ σ πθ α γ θυθ πκυ ίλέ εκθ αδ δμ Μ..Θ. εαδ έθαδ δεαθκέ θα υηη Ϋξκυθ Ϋ κδκυ έ κυμ απκφϊ δμ, έθαδ ησζδμ 5%. υθβγϋ λα, κδ π λδ σ λκδ α γ θ έμ πκυ ίλέ εκθ αδ ξθβ ά υπκ άλδιβ βμ απάμ θ Ϋξκυθ βθ δεαθσ β α θα υθαδθϋ κυθ, δσ δ π.ξ. ίλέ εκθ αδ ευηα. πέ βμ, β δεαθσ β α κυ α γ θκτμ θα υηη Ϋξ δ β ζάοβ βμ απσφα βμ ηπκλ έ θα πβλ α έ απσ: β ίαλτ β α βμ θσ κυ, δμ θ υλκζκΰδεϋμ ίζϊί μ, β φαληαε υ δεά εα α κζά εαδ αθαζΰβ έα, β δα πζάθπ β, β ουξκεδθβ δεά δϋΰ λ β (delirium) εαδ κυ δα δεϊ θα ηβθ έθαδ δεαθσμ ΰδα θα υ δ θσηδηβ υθαέθ β ά Ϊλθβ β. πσ βθ δΰηά, ζκδπσθ, πκυ κ δεαδκπλαε δεϊ δεαθσμ α γ θάμ θ ίλέ ε αδ αθ δε δη θδεϊ γϋ β θα υηη Ϋξ δ β ζάοβ βμ απσφα βμ, πκδκμ γα αθαζϊί δ βθ υγτθβ αυ ά; κ θσηκ θ λυγηέα αδ β π λέπ π β πκυ κ δεαδκπλαε δεϊ δεαθσμ α γ θάμ έθαδ αθαέ γβ κμ ά ΰ θδεσ λα ζσΰπ βμ εα Ϊ α άμ κυ θ έθαδ γϋ β θα 19 δ Ϊζβμ Σ., «υγαθα έα εαδ τθ αΰηα», «υγαθα έα», κ.π. ζ δ Ϊζβμ Σ., «υγαθα έα εαδ τθ αΰηα», «υγαθα έα», κ.π. ζ

11 υθαδθϋ δ 21. αυ Ϋμ δμ π λδπ υ δμ α υθαηέαμ ζάοβμ βμ υθαέθ βμ κυ α γ θκτμ, β ελα κτ α Ϊπκοβ βθ ζζϊ α εαδ β Γ ληαθέα Ϋξ αδ βθ φαληκΰά πθ δα Ϊι πθ βμ δκέεβ βμ αζζσ λδπθ. δμ π λδπ υ δμ αυ Ϋμ, υθβγέα αδ κ ΰδα λσμ θα αβ έ β υΰεα Ϊγ β πθ κδε έπθ κυ α γ θκτμ, εα αθαζκΰέα η α σ α δ ξτκυθ η δμ π λδπ υ δμ Ϋζζ δοβμ δεαθσ β αμ ΰδα υθαέθ β. Οπκυ ζκδπσθ, υπϊλξ δ Ϋζζ δοβ δεαθσ β αμ ΰδα υθαέθ β, βθ απσφα β γα πϊλκυθ αθαΰεα δεϊ λέ κδ, εαδ υΰε ελδηϋθα έ κ δεα δεσμ υηπαλα Ϊ βμ κυ α γ θκτμ 22, έ Ϊζζκ πλσ ππκ πκυ αθάε δ κθ ετεζκ κυ κδεκΰ θ δαεκτ π λδίϊζζκθ κμ αυ κτ. πέ αθαπζάλπ βμ απσ κδε έκ κυ α γ θκτμ πλσ ππκ, κ ΰδα λσμ, κφ έζ δ θα ια φαζέ δ βθ εκτ δα υηη κξά, τηπλαιβ εαδ υθ λΰα έα κυ α γ θκτμ αθϊζκΰα η κ ίαγησ δεαθσ β αμ θα εα αθκά δ κ π λδ ξση θκ βμ δα λδεάμ πλϊιβμ, κυμ εδθ τθκυμ δμ υθϋπ δ μ εαδ α απκ ζϋ ηα α βμ, εα Ϊ βθ ελέ β κυ ΰδα λκτ 23. ΠαλΪ, σηπμ, βθ αθϊγ β κυ δεαδυηα κμ υθαέθ βμ λέ κυμ, ηϋ π πθ ζ ΰκηΫθπθ «πλκΰ θ Ϋλπθ κ βΰδυθ» (advance directives) δα βλ έ αδ Ϋθα π λδγυλδκ αυ κθκηέαμ κυ α γ θκτμ πκυ «υπκξλ υθ δ» κυμ λέ κυμ δεαδκτξκυμ κυ δεαδυηα κμ βμ υθαέθ βμ θα υηηκλφπγκτθ η βθ πδγυηέα αυ κτ α. ΠΡΟΚ Σ ΟΛΙΚΟ Υ Ι ΜΟ Σ ΦΡΟΝΣΙ - ΠΡΟΓ Ν Σ Ρ Ο ΓΙ : Ο πλκεα αίκζδεσμ ξ δα ησμ βμ φλκθ έ αμ (advance care planning) έθαδ β δα δεα έα εα Ϊ βθ κπκέα κ α γ θάμ, ΰθπλέακθ αμ σ δ εα Ϊ βθ ιϋζδιβ βμ θσ κυ θ Ϋξ αδ θα απκζϋ δ βθ δεαθσ β α υηη κξάμ β ζάοβ απκφϊ πθ, υθ λΰϊα αδ η κυμ κδε έκυμ εαδ κθ γ λϊπκθ α δα λσ ΰδα β δαησλφπ β κυ π λδΰλϊηηα κμ βμ η ζζκθ δεάμ κυ φλκθ έ αμ 25. Μ κθ ε πλκ Ϋλπθ ξ δα ησ βμ η ζζκθ δεάμ φλκθ έ αμ κυ α γ θκτμ, πδ δυε αδ θα δ υλυθγ έ β δ ξτμ βμ 21 ίζ. ε θϋ λα Φκυθ Ϊεβ Κ, «υθαέθ β κυ θβη λπηϋθκυ α γ θκτμ, τηφπθα η κ θϋκ ΚΙ (Ν.23418/2005)»,. «Ο θϋκμ ΚΙ : α δεϋμ λυγηέ δμ, Νκηδεά, Ια λδεά εαδ Κκδθπθδκζκΰδεά Πλκ Ϋΰΰδ β», βηκ δ τηα α δα λδεκτ δεαέκυ εαδ ίδκβγδεάμ-1, δ υγ/ β δλαμ M. KαδΪφα- ΓεηπΪθ δ,.κκυθκυΰϋλβ-μαθπζ Ϊεβ,. υη πθέ κυ-κα αθέ κυ, ε σ δμ Ϊεεκυζα, ζ. 22 πκη. 22 ζβΰδϊθθβμ, Ι., Η δεα δεά υηπαλϊ α β, ε. Ϊεεκυζα, γάθα-θ αζκθέεβ, Ρ γυηδπ Ϊεβ., «υγαθα έα εαδ δαγάε μ απάμ», υγαθα έα :Ηη λέ α γθδεάμ πδ λκπάμ δκβγδεάμ ΰδα α 10 ξλσθδα Λ δ κυλΰέαμ βμ ( ), 2 ε ηίλέκυ 2009 ζ. 12, αθαε βηϋθκ απσ κθ δ σ κπκ δμ Eγθδεά πδ λκπά δκβγδεάμ, «δ άΰβ β ξ δεϊ η βθ ξθβ ά παλϊ α β βμ απάμ», δ βΰβ Ϋμ Μ. ΜαθπζΪεκυ, Σ. δ Ϊζβμ, κ.π., ζ ζ Κλαθδ δυ βμ Γ., Γ λκία έζβμ., Σα κτζβμ., ΝαθΪμ., «Πλκ ζ τ δα β άηα α β ΜκθΪ α θ α δεάμ Θ λαπ έαμ», κ.π. ζ

12 αυ κθκηέαμ κυ α γ θκτμ η βθ ε πθ πλκ Ϋλπθ αθ δη υπδ β εαδ πέζυ β βγδευθ δζβηηϊ πθ πκυ πδγαθσθ θα πλκετοκυθ. Οδ πλκ δηά δμ κυ α γ θκτμ απκ υπυθκθ αδ ε πθ πλκ Ϋλπθ πλκφκλδεϋμ ά ΰλαπ Ϋμ κ βΰέ μ, ξ δεϊ η πδγαθϋμ η ζζκθ δεϋμ δα λδεϋμ πλϊι δμ εαδ αΰπΰϋμ πκυ υπκ βλέακυθ δμ ζ δ κυλΰέ μ κυ κλΰαθδ ηκτ. υ Ϋμ έθαδ κδ ζ ΰση θ μ «πλκΰ θϋ λ μ κ βΰέ μ», κδ κπκέ μ απκ υπυθκυθ δμ αλξϋμ εαδ δμ αιέ μ κυ α γ θκτμ, εαδ κδ κπκέ μ βθ κυ έα εαζτπ κυθ κ «ε θσ» βμ «υθαέθ βμ τ λα απσ θβηϋλπ β», αζζϊ εαδ κ δεαέπηα Ϊλθβ βμ βμ γ λαπ έαμ. έ αδ, βζα ά, β υθα σ β α κθ α γ θά θα εφλϊ δ δμ πλκ ππδεϋμ κυ αιέ μ εαδ πδγυηέ μ, θα παλ ηπκ έ δ αθ πδγτηβ μ γ λαπ έ μ ά αεσηβ εαδ θα κλέ δ λέ κ πλσ ππκ πμ επλσ ππκ κυ εα Ϊ βθ δϊλε δα ζάοβμ δα λδευθ απκφϊ πθ 26. Οδ πλκΰ θϋ λ μ κ βΰέ μ απκ ζκτθ Ϋθα θκηδεσ ηϋ κ πλκε δηϋθκυ θα δα βλά δ κ α γ θάμ βθ υθα σ β α θα α ε έ κ δεαέπηα κυ αυ κπλκ δκλδ ηκτ κυ 27. Χ σ κ, κδ πλκΰ θϋ λ μ κ βΰέ μ θ υΰξϊθκυθ φαληκΰάμ σζ μ δμ αθέα μ α γϋθ δ μ βμ πκξάμ ηαμ, κτ σζ μ δμ δα λδεϋμ πλϊι δμ. Οδ κ βΰέ μ αυ Ϋμ αθαΰθπλέακθ αδ απσ β τηία β κυ ΟίδΫ κ εαδ ηφαθέακθ αδ πμ δ δεά π λέπ π β βμ «υθαέθ βμ». υΰε ελδηϋθα, τηφπθα η κ Ϊλγλκ 9 βμ τηία βμ «Οδ πλκΰ θϋ λα εφλα γ έ μ πδγυηέ μ κυ α γ θκτμ ξ δεϊ η βθ δα λδεά πϋηία β γα ζαηίϊθκθ αδ υπσοβ, πλκε δηϋθκυ ΰδα α γ θά, κ κπκέκμ, εα Ϊ κ ξλσθκ βμ πϋηία βμ, θ έθαδ γϋ β θα εφλϊ δ δμ πδγυηέ μ κυ». Μ ηέα απζά αθϊΰθπ β κυ Ϊλγλκυ, τεκζα υθϊΰ αδ σ δ σ κ κ δα λδεσ πλκ ππδεσ, σ κ εαδ α υΰΰ θδεϊ πλσ ππα κφ έζκυθ θα ία κτθ βθ εφλα γ έ α πδγυηέα κυ α γ θκτμ. Οδ πδγυηέ μ αυ Ϋμ εα αλξάθ θ η τκυθ, π σ κ πλϋπ δ θα «ζαηίϊθκθ αδ υπσοβ». ΰ θδε υηϋθβ αυ ά φλϊ β, β κπκέα ξλάα δ ι δ έε υ βμ, φαέθ αδ θα πλκ λϋπ δ κθ ΰξυλδκ θκηκγϋ β θα πλκ δκλέ δ υΰε ελδηϋθα κθ σλκ «ζαηίϊθκθ αδ υπσοβ» 28, εαγ σ δ ηέα θ ξση θβ ηβ υηησλφπ β κυ βθ πδ αΰά αυ ά, έ πμ θα κ βΰκτ αθα φϊζ δα δεαέκυ, αφκτ γα ιϋζ δπ κ ελδ άλδκ, κ κπκέκ γα ίκβγκτ κθ δεα ά θα ι δ δε τ δ κ ελδ άλδκ αυ σ υΰε ελδηϋθ μ δαφκλϋμ πκυ πδγαθσθ θα αθαετοκυθ. 26 Eγθδεά πδ λκπά δκβγδεάμ, «δ άΰβ β ξ δεϊ η βθ ξθβ ά παλϊ α β βμ απάμ», δ βΰβ Ϋμ Μ. ΜαθπζΪεκυ, Σ. δ Ϊζβμ, κ.π. ζ. 10 πκη. 27 Ρ γυηδπ Ϊεβ., «υγαθα έα εαδ δαγάε μ απάμ», υγαθα έα :Ηη λέ α γθδεάμ πδ λκπάμ δκβγδεάμ ΰδα α 10 ξλσθδα Λ δ κυλΰέαμ βμ ( ), 2 ε ηίλέκυ 2009 ζ Eγθδεά πδ λκπά δκβγδεάμ, «δ άΰβ β ξ δεϊ η βθ ξθβ ά παλϊ α β βμ απάμ», δ βΰβ Ϋμ Μ. ΜαθπζΪεκυ, Σ. δ Ϊζβμ, κ.π. ζ

13 ΠαλΪ, σηπμ, κ ΰ ΰκθσμ σ δ βθ ζζϊ α θ υπϊλξ δ δ δεσ θκηκγ δεσ Ϋλ δ ηα ΰδα δμ πλκΰ θϋ λ μ κ βΰέ μ, θ κτ κδμ β Ϋζζ δοβ αυ ά θ βηαέθ δ σ δ υπϊλξ δ απσζυ κ θκηδεσ ε θσ πμ πλκμ δμ πλκςπκγϋ δμ ΰευλσ β αμ πθ κ βΰδυθ, πμ πλκμ κ Ϊθ εαδ πκδκ ίαγησ η τκθ αδ δα λσμ εαδ υΰΰ θ έμ εαδ πμ πλκμ κ σλδκ βμ αυ κθκηέαμ κυ α γ θά. Σκτ κ υηίαέθ δ, δσ δ θ λΰκπκδκτθ αδ κδ ΰ θδεϋμ δα Ϊι δμ πθ Ϊλγλ. 12 ΚΙ π λέ υθαέθ βμ, κυ Ϊλγλκυ 29 παλ 2 ΚΙ π λέ δα λδευθ απκφϊ πθ κ Ϋζκμ βμ απάμ 29, υθ υα ησ η α Ϊλγλα 5-10 βμ τηία βμ κυ ΟίδΫ κ (θ. 2618/1998). 4.ί. Μ ΤΣΙΚΟΣ Σ ΣΧΝ ΠΡΟΓ Ν Σ ΡΧΝ Ο ΓΙΧΝ ΣΟΤ Θ Ν η υ δεσ β α πθ κ βΰδυθ δαφϋλ δ αθϊζκΰα η κ ξλσθκ πκυ δα υπυγβεαθ εαδ κ έ κμ βμ θβηϋλπ βμ πκυ πλκβΰάγβε. Γδα παλϊ δΰηα, β άζπ β θσμ υΰδκτμ αθγλυπκυ, εα σπδθ ΰ θδεάμ εαδ ηβ ια κηδε υηϋθβμ θβηϋλπ βμ, ζαηίϊθ αδ η θ υπ σοδθ απσ κθ ΰδα λσ, θ κθ η τ δ. θ δγϋ πμ, β λβ υμ ε βζπγ έ α ίκτζβ β κυ α γ θκτμ, κ κπκέκμ κ πζαέ δκ ηδαμ παλ ξση θβμ γ λαπ υ δεάμ αΰπΰάμ έξ θβη λπγ έ πλκ βεσθ πμ ΰδα βθ α γϋθ δα, βθ δϊΰθπ β εαδ δμ γ λαπ υ δεϋμ θϋλΰ δ μ, απκ ζ έ ηέα ηκλφά Ϋεφλα βμ υθαέθ βμ ά αθ δγϋ πμ Ϊλθβ βμ γ λαπ έα, ά Ϊζζπμ ε άζπ β κυ δεαδυηα κμ αυ κθκηέαμ κυ 30. Σκ δεαέπηα κυ αθγλυπκυ πέ κυ υηα σμ κυ, πμ δ δεσ λβ Ϋεφαθ β κυ υθ αΰηα δευμ εα κξυλπηϋθκυ δεαδυηα κμ βμ πλκ ππδεάμ ζ υγ λέαμ (αλγ. 5 παλ 5 υθ υα ησ η κ αλγ. 2 παλ. 1 υθ Ϊΰηα κμ), έθαδ αθαφαέλ κ εαδ πλϋπ δ θα ΰέθ αδ ία σ η σπκδκθ λσπκ εαδ αθ εφλϊα αδ, αεσηα εαδ Ϊ υπα. υ σ βηαέθ δ σ δ κ ΰδα λσμ υπκξλ κτ αδ θα αεκζκυγά δ δμ πλκΰ θϋ λ μ κ βΰέ μ κυ α γ θκτμ, θυ, Ϊθ ΰδα κπκδκ άπκ ζσΰκ δμ απκλλέο δ, κφ έζ δ, πμ Ϊζζκμ δεα άμ, θα αδ δκζκΰά δ βθ απσφα ά κυ ΰδα βθ αΰθσβ β αυ υθ 31. εϊγ π λέπ π β ίϋίαδα, κδ πλκΰ θϋ λ μ κ βΰέ μ ζ δ κυλΰκτθ πμ ελδ άλδα δεααση θβμ ίκτζβ βμ κυ α γ θά, α κπκέα, σηπμ, έθαδ υ δϊελδ α εαδ τ εκζκ θα απκ δξγκτθ. 29 λγλ. 29 παλ. 2 Κ.Ι.. «. Ο δα λσμ ζαηίϊθ δ υπσοβ δμ πδγυηέ μ πκυ έξ εφλϊ δ κ α γ θάμ, αεσηβ εαδ αθ, εα Ϊ κ ξλσθκ βμ πϋηία βμ, κ α γ θάμ θ έθαδ γϋ β θα δμ παθαζϊί δ» 30 Ρ γυηδπ Ϊεβ., «υγαθα έα εαδ δαγάε μ απάμ», κ.π. ζ δ Ϊζβμ Σ., «υγαθα έα εαδ τθ αΰηα», «υγαθα έα», κ.π. ζ

14 Μ ίϊ β κ σλδκ βμ η υ δεσ β αμ εαδ κ π λδ ξση θκ πθ κ βΰδυθ ηπκλκτη θα δαελέθκυη λέα έ β κ βΰδυθ: 1) β δαγάεβ απάμ (living will), 2) κ δκλδ ησμ πζβλ ικυ έκυ (durable power of attorney), η κ κπκέκ κ α γ θάμ ικυ δκ κ έ Ϋθαθ αθ δπλσ ππκ κυ θα ζαηίϊθ δ απκφϊ δμ ΰδα ζκΰαλδα ησ κυ 32 εαδ 3) κ υθ υα ησμ πθ τκ πλκβΰκυηϋθπθ (combined) 33. θϊζκΰα η κ έ κμ κυμ, κδ κ βΰέ μ Ϋξκυθ εκπσ θα βζυ κυθ, έ βθ Ϋεφλα β βμ αυγ θ δεάμ ίκτζβ βμ κυ α γ θκτμ, σππμ αυ ά Ϋξ δ απκελυ αζζπγ έ πλκΰ θϋ λκ ξλσθκ η ίϊ β α κηϋθα πκυ έ ξυαθ σ, έ βθ υπκεα Ϊ α β βμ ίκτζβ βμ κυ, η κ δκλδ ησ αθ δπλκ υπκυ. 1) β πλυ β π λέπ π β, β ζ ΰση θβ «δαγάεβ απάμ», κ θ δαφ λση θκμ έθ δ κ έ δκμ κ βΰέ μ ΰδα βθ πκλ έα ηδαμ η ζζκθ δεάμ αΰπΰάμ. θ εαδ κ σλκμ «δαγάεβ» ελέθ αδ α σεδηκμ, εαδ απσ κλδ ηϋθκυμ παλαπζαθβ δεσμ 34, έθαδ, σηπμ, ίϋίαδκ σ δ β άζπ β αυ ά εφλϊα δ βθ πλαΰηα δεά, αυγ θ δεά ίκτζβ β κυ έ δκυ κυ α γ θκτμ. ΜΪζδ α, κ π λδ ξση θκ πθ κ βΰδυθ αυ υθ θ π λδκλέα αδ απσ εϊπκδα θκηκγ δεά δϊ αιβ εαδ υθ πυμ, τθα αδ θα πκδεέζζ δ. Έ δ, π λδ ξση θκ ηέαμ κ βΰέαμ ηπκλ έ θα απκ ζϋ δ β δαεκπά βμ παλϊ α βμ βμ απάμ η ηβξαθδεϊ ηϋ α, β απκφυΰά κλδ ηϋθβμ γ λαπ έαμ, ά αεσηβ εαδ β ιαεκζκτγβ β ηέαμ αΰπΰάμ/ γ λαπ έαμ. θ γα πλϋπ δ π σ κ, θα ζβ ηκθκτη σ δ κ π λδ ξση θκ πθ πλκΰ θ Ϋλπθ κ βΰδυθ πβλ Ϊα δ βηαθ δεϊ κθ ίαγησ η υ δεσ β αμ αυ υθ. δ δεσ λα: α) πλκΰ θϋ λβ κ βΰέα κυ α γ θά η αέ βηα β δαεκπά βμ γ λαπ έαμ κυ υθδ Ϊ παγβ δεά ηκλφά υγαθα έαμ εα σπδθ βμ υθαέθ βμ κυ α γ θκτμ 35, β κπκέα θ έθαδ εαθ Ϊ δεβ πλϊιβ εαδ θ δηπλ έ αδ. Ο α γ θάμ, εφλϊακθ αμ αυ κπλκ υππμ βθ αυ κ υθαηέα κυ, ΰετλπμ αλθ έ αδ βθ γ λαπ έα ά β υθϋξδ β βμ γ λαπ έαμ, σπκ εαδ πατ δ β δ δαέ λβ θκηδεά υπκξλϋπ β κυ ΰδα λκτ 36. δϊ αιβ κυ Ϊλγλ. 29 παλ.2 ΚΙ, β κπκέα απκ ζ έ κ θκηδεσ Ϋλ δ ηα κυ γ ηκτ πθ πλκΰ θϋ λπθ κ βΰδυθ, πδζτ δ β ξ δεά γ πλβ δεά δαφπθέα, ΰδα κ Ϊθ κ ΰδα λσμ έθαδ υπκξλ πηϋθκμ θα δα βλά δ βθ απά η εϊγ ηϋ κ, αεσηα εαδ αθ κ α γ θάμ αλθκτθ αθ β γ λαπ έα λβ υμ. αυ κ δϊγ β κυ α γ θκτμ απκ ζ έ 32 Nihimura A., Mueller Ps., Evenson LK, Downer LL, Bowron CT., Thieke MP ET AL., Patients who complete advance directives and what they prefer, Mayo Clin Proc 2007, 82: Κλαθδ δυ βμ Γ., Γ λκία έζβμ., Σα κτζβμ., ΝαθΪμ., «Πλκ ζ τ δα β άηα α β ΜκθΪ α θ α δεάμ Θ λαπ έαμ», κ.π. ζ Ρ γυηδπ Ϊεβ., «υγαθα έα εαδ δαγάε μ απάμ», κ.π. ζ δ Ϊζβμ Σ., «υγαθα έα εαδ τθ αΰηα», «υγαθα έα», κ.π. ζ υη πθέ κυ., «ΰεζάηα α εα Ϊ βμ απάμ», Νκηδεά δίζδκγάεβ, 2007, ε φ

15 Ϋθα αυ βλϊ πλκ ππδεσ αΰαγσ εαδ εαθϋθαμ, κτ εαθ κ ΰδα λσμ, Ϋξ δ κ δεαέπηα θα παλϋηί δ. ί) πσ βθ Ϊζζβ πζ υλϊ, κ ΰδα λσμ εαηέα π λέπ π β θ η τ αδ η βθ πλκΰ θϋ λβ κ βΰέα α γ θά, η βθ κπκέα αδ έ αδ Ϊη β θ λΰβ δεά υγαθα έα ά δα λδεϊ υπκίκβγκτη θβ αυ κε κθέα. Μέα πλκΰ θϋ λβ κ βΰέα, η Ϋ κδκυ έ κυμ π λδ ξση θκ, έθαδ απκζτ πμ Ϊευλβ, εαγυμ πλκ ελκτ δ α Ϊλγλα 300 εαδ 301 Πκδθδεκτ Κυ δεα. θ έ κδξα, β δϊ αιβ κυ Ϊλγλκυ 29 παλ. 3 Κ.Ι.. αθαφϋλ δ λβ Ϊ «.. β πδγυηέα θσμ α γ θά θα π γϊθ δ, σ αθ αυ σμ ίλέ ε αδ κ ζ υ αέκ Ϊ δκ, θ υθδ Ϊ θκηδεά δεαδκζσΰβ β ΰδα β δ θϋλΰ δα πλϊι πθ κδ κπκέ μ κξ τκυθ βθ πέ π υ β κυ γαθϊ κυ». θ εαδ ε πλυ βμ σο πμ β ζζβθδεά Ϋθθκηβ Ϊιβ απαΰκλ τ δ βθ θ λΰβ δεά υγαθα έα, π σ κ, β ζϋιβ «πέ π υ β» κυ Ϊλγλ. 29 παλ. 3 Κ.Ι.., υθ υα ησ η κ π λδ ξση θκ πθ θθκδυθ «παλβΰκλβ δεά αΰπΰά» εαδ «πδγυηέ μ πκυ έξ εφλϊ δ κ α γ θάμ», φαέθ αδ θα αθκέΰκυθ κυμ «α εκτμ κυ δσζκυ», ά κδ κ λσηκ πλκμ β θκηδηκπκέβ β βμ θ λΰβ δεάμ υγαθα έαμ 37. Ϊθ κ α γ θάμ η αθέα β θσ κ Ϋξ δ ιαθ ζά δ σζκυμ κυμ λσπκυμ ζϋΰξκυ βμ τφ άμ βμ εαδ κ Ϋζκμ έθαδ κλα σ, υπϊλξκυθ τκ π λδπ υ δμ: αα)) β φυ δεά λκά πλκμ κ γϊθα κ θα έθαδ κηαζά ά ίί)) β φυ δεά δα λκηά πλκμ κ γϊθα κ θα έθαδ «αεαθγυ βμ», κπσ β γ λαπ υ δεά παλβΰκλβ δεά αΰπΰά πλκ αλησα αδ δμ πδγυηέ μ κυ α γ θά ά πθ κδε έπθ κυ. ΤπΫλ α κμ θσηκμ έθαδ β πδγυηέα κυ α γ θκτμ, πλϊΰηα κ κπκέκ πλϋπ δ θα πλκίζϋπ αδ απσ κ άγκμ κυ ΰδα λκτ εαδ βθ βγδεά βμ εκδθπθέαμ, εαδ σξδ απσ κ ελα κτθ έεαδκ 38. ΰ) Οδ πλκΰ θϋ λ μ κ βΰέ μ η αέ βηα βθ απκ τθ β απσ βθ ηβξαθδεά υπκ άλδιβ απάμ, ξλάακυθ δ δαέ λβμ ηθ έαμ, δσ δ ηπέπ κυθ βθ ΰελέαα αυθβ η αιτ απάμ εαδ γαθϊ κυ, δα λδεάμ κθ κζκΰέαμ εαδ πλαε δεάμ, ξθβ ά παλϊ α β βμ απάμ κ βΰ έ βθ παλϊ α β ία δευθ ίδκζκΰδευθ ζ δ κυλΰδυθ κυ α γ θκτμ, έ η Ϊ βθ δαπέ π β κυ ΰε φαζδεκτ γαθϊ κυ, έ η Ϊ απσ βθ ίτγδ β παλα αηϋθκ ευηα. Σκ γ λαπ υ δεσ απκ Ϋζ ηα βμ ξθβ άμ παλϊ α βμ βμ απάμ, Ϊζζκ θ αθαηϋθ αδ εαδ Ϊζζκ πδγαθκζκΰ έ αδ ζϊξδ α. παλϊ α β πθ ία δευθ ίδκζκΰδευθ ζ δ κυλΰδυθ κυ α γ θκτμ, υθάγπμ υθ πϊΰ αδ πκζτ ξαηβζά πκδσ β α απάμ ΰδα αυ σθ, β κπκέα ξαλαε βλέα αδ απσ κλδ ηϋθκυμ πμ παλϊ α β βμ 37 εκτλ βμ Χ., «θ λΰβ δεά υγαθα έα», «υγαθα έα» κ.π. ζ εκτλ βμ Χ., «θ λΰβ δεά υγαθα έα», «υγαθα έα» κ.π. ζ

16 δα δεα έαμ κυ γαθϊ κυ, θυ αυ σξλκθα, γϋ δ εαδ υλτ λα αβ άηα α εα αθκηάμ παθέπθ πσλπθ υΰ έαμ 39. Σδ υηίαέθ δ, σηπμ, βθ π λέπ π β αυ ά; η τκυθ κθ δα λσ κδ κ βΰέ μ κυ α γ θκτμ η αέ βηα βθ απκ τθ β απσ βθ ηβξαθδεά υπκ άλδιβ βμ απάμ; Έξκυθ υπκ βλδξγ έ πλκμ κτ κ δϊφκλ μ απσο δμ, τηφπθα, σηπμ, η βθ δ άΰβ β βμ γθδεάμ πδ λκπάμ δκβγδεάμ 40 Ϊθ θ υπϊλξ δ ζπέ α έα βμ κυ α γ θά, αζζϊ β πδ έθπ β βμ εα Ϊ α άμ κυ έθαδ αλΰά εαδ έθαδ αίϋίαδκμ κ ξλσθκμ πϋζ υ βμ κυ γαθϊ κυ, κ ΰδα λσμ αφκτ πλκβΰκυηϋθπμ θβη λυ δ κθ α γ θά εαδ κυμ κδε έκυμ κυ, ηπκλ έ θα δαεσο δ β ηβξαθδεά υπκ άλδιβ εαδ θα π λδκλδ έ βθ αθαεκυφδ δεά αΰπΰά κυ α γ θά, υθ ε δηυθ αμ βθ ά β εφλα γ έ α υθαέθ β κυ ζ υ αέκυ. Ϊθ υπϊλικυθ δαφπθέ μ η αιτ κυ δα λκτ εαδ πθ κδε έπθ κυ α γ θά πλϋπ δ θα πλκίζ φγκτθ δα δεα έ μ πέζυ άμ κυμ, σππμ αθαζυ δεϊ παλαεϊ π αθαζτκυη. 2) βθ τ λβ π λέπ π β, κ α γ θάμ δκλέα δ πλκΰ θϋ λα πζβλ ικτ δκ ά αθ δπλσ ππκ (durable power of attorney), κ κπκέκμ γα ζαηίϊθ δ απκφϊ δμ ΰδα ζκΰαλδα ησ κυ 41, ξϋ β η βθ πκλ έα βμ η ζζκθ δεάμ γ λαπ έαμ κυ, σ αθ πζϋκθ, αυ σμ (κ α γ θάμ) γα λ έ αδ βθ δεαθσ β α υηη κξάμ β ζάοβ απκφϊ πθ. υ σ βηαέθ δ σ δ κ αθ δπλσ ππκμ ά πζβλ ικτ δκμ Ϋξ δ κ δεαέπηα θα απκφα έ δ ε έθκμ ΰδα βθ αεκζκυγκτη θβ γ λαπ έα, αθαπζβλυθκθ αμ, κυ δα δεϊ, κθ έ δκ κθ α γ θά βθ θ ζσΰπ δα δεα έα. Ο αθ δπλσ ππκμ πλκ παγ έ θα φαθ α έ πκδα γα ά αθ β πδγυηέα κυ α γ θκτμ β υΰε ελδηϋθβ π λέπ π β, αθα υθγϋ κθ αμ βθ πλκ έηβ ά κυ α γ θκτμ η ίϊ β βθ εκ ηκγ πλέα, δμ αιέ μ εαδ δμ π πκδγά δμ αυ κτ, αζζϊ αεσηα εαδ βζυ δμ κυ θ δαφ λκηϋθκυ. Σκ πλσ ππκ αυ σ υθ θθκ έ αδ η κθ γ λϊπκθ α δα λσ ΰδα βθ πκλ έα βμ αΰπΰάμ κυ α γ θκτμ, ξπλέμ θα ξλ δϊα αδ κ ΰδα λσμ θα «ληβθ τ δ» πδγυηέ μ κυ ζ υ αέκυ. έθαδ, σηπμ, υθα σ β απσφα β πκυ αφκλϊ βθ παλϊ α β ά ηβ βμ απάμ κυ αθγλυπκυ θα αθάε δ βθ ΰ θδεά ικυ έα πθ λέ πθ, εα αθαζκΰδεά φαληκΰά πθ δα Ϊι πθ ΰδα βθ ζάοβ απσφα βμ δα λδεάμ πϋηία βμ, β δΰηά πκυ ζζκξ τ δ κ 39 Ρ γυηδπ Ϊεβ., «υγαθα έα εαδ δαγάε μ απάμ», κ.π. ζ ΘΝΙΚΗ ΠΙΣΡΟΠΗ ΙΟΗΘΙΚΗ, «δ άΰβ β ξ δεϊ η βθ ξθβ ά παλϊ α β βμ απάμ», κ.π., ζ Nihimura A., Mueller Ps., Evenson LK, Downer LL, Bowron CT., Thieke MP ET AL., Patients who complete advance directives and what they prefer, Mayo Clin Proc 2007, 82:

17 εέθ υθκμ θα υπκεα α αγ έ β γϋζβ β κυ δ έκυ κυ αθ δπλκ υπκυ βθ γϋ β κυ α γ θκτμ 42 ; πέ αλθβ δεάμ απσελδ βμ κ λυ βηα αυ σ, κδ κ βΰέ μ κυ θ ζ υευ ικυ δκ κ βηϋθκυ αθ δπλκ υπκυ ά β απσφα β κυ ΰδα δαεκπά βμ γ λαπ έαμ κυ αθ δπλκ ππ υση θκυ α γ θά θ η τκυθ κθ ΰδα λσ, εαγυμ πλσε δ αδ ΰδα δϊγ β απάμ λέ κυ πλκ υπκυ 43. Γδα θα έθαδ δ ξυλϋμ Ϋ κδκυ έ κυμ απκφϊ δμ, γα πλϋπ δ κ έ δκμ κ α γ θάμ θα εφλϊ δ πδπλκ γϋ πμ β ίκτζβ β κυ εαδ ηϋ π πλκΰ θϋ λπθ κ βΰδυθ. Θα κ βΰκτηα αθ, σηπμ, Ϋ δ, θκηκγ δεσ ε θσ, δσ δ κυ δα δεϊ γα ιαθαΰεαασ αθ κ α γ θάμ θα πλκί έ, ε σμ απσ κθ κλδ ησ αθ δπλκ υπκυ, πδπλκ γϋ πμ εαδ β δα τππ β πλκΰ θϋ λπθ κ βΰδυθ. Ϊθ, σηπμ, β απϊθ β β κ λυ βηα αυ σ ά αθ γ δεά, σ τεκζα ΰέθ αδ αθ δζβπ σ κ πλσίζβηα βμ δαφπθέαμ πθ «υθαλησ δπθ» λέ πθ 44 δαφπθέα, β κπκέα, γα πλϋπ δ θα αθ δη ππέα αδ δ δεϊ. sina qua non απαέ β β κησφπθβμ απσφα βμ, φαέθ αδ θα έθαδ β πλκ άεκυ α ζτ β κ πλσίζβηα αυ σ 45. ΜΪζδ α, β απαέ β β κησφπθβμ απσφα βμ έθ δ βθ υξϋλ δα κθ ΰδα λσ θα παλαδ βγ έ, σ αθ ελέθ δ σ δ β π λαδ Ϋλπ αΰπΰά έθαδ αθυφ ζβ. υθ ε δηυθ αμ, ζκδπσθ, δμ α υθαηέ μ πκυ παλκυ δϊακυθ α τκ έ β κ βΰδυθ, ά κδ β δαγάεβ απάμ εαδ κθ δκλδ ησ πζβλ ικυ έκυ, εα αζάΰκυη κ υηπϋλα ηα σ δ, ηϊζζκθ, κ υθ υα ησμ πθ τκ πλκβΰκυηϋθπθ κ βΰδυθ έθαδ β α φαζϋ λβ πδζκΰά, εαγυμ ζδεϊ πδζϋΰκυη βθ ζτ β πκυ υπϋ δι κ έ δκμ κ θ δαφ λση θκμ, εφλϊακθ αμ αυ κπλκ υππμ βθ αυ κθκηέα κυ. 5.α. ΤΓΚΡΟΤ Ι Μ Σ ΞΤ Ι ΣΡΧΝ Κ Ι ΤΓΓ ΝΧΝ Θ ΝΟΤ πδελϊ β β κυ ηκθ Ϋζκυ βμ υθαπσφα βμ δα λκτ εαδ α γ θκτμ, ά πέ α υθαηέαμ αυ κτ δα λκτ εαδ κδε έπθ κυ α γ θκτμ, ΰδα β δ θϋλΰ δα δα λδευθ πλϊι πθ (share decision making), κ βΰ έ πκζζϋμ π λδπ υ δμ βθ δα τππ β ε 42 Eγθδεά πδ λκπά δκβγδεάμ, «δ άΰβ β ξ δεϊ η βθ ξθβ ά παλϊ α β βμ απάμ», δ βΰβ Ϋμ Μ. ΜαθπζΪεκυ, Σ. δ Ϊζβμ, κ.π., ζ Ρ γυηδπ Ϊεβ., «υγαθα έα εαδ δαγάε μ απάμ», κ.π. ζ Eγθδεά πδ λκπά δκβγδεάμ, «δ άΰβ β ξ δεϊ η βθ ξθβ ά παλϊ α β βμ απάμ», δ βΰβ Ϋμ Μ. ΜαθπζΪεκυ, Σ. δ Ϊζβμ, κ.π., ζ Eγθδεά πδ λκπά δκβγδεάμ, «δ άΰβ β ξ δεϊ η βθ ξθβ ά παλϊ α β βμ απάμ», δ βΰβ Ϋμ Μ. ΜαθπζΪεκυ, Σ. δ Ϊζβμ, κ.π., ζ

18 δαηϋ λκυ αθ έγ πθ πδγυηδυθ ά/εαδ απκφϊ πθ. Σδμ π λδ σ λ μ φκλϋμ, κδ υΰΰ θ έμ πδηϋθκυθ β υθϋξδ β ά εζδηϊεπ β βμ αΰπΰάμ παλϊ βθ αθ έγ β ΰθυηβ κυ δα λκτ, κδ Ϊζζ μ φκλϋμ δαφπθκτθ εαδ κδ υΰΰ θ έμ η αιτ κυμ, η απκ Ϋζ ηα θα πλκετπ δ τΰελκυ β (conflict). Οδ υΰελκτ δμ αυ Ϋμ θ έθαδ πϊθδ μ. Μ ζϋ μ Ϋξκυθ έι δ σ δ κδ υΰελκτ δμ η αιτ δα λδεκτ πλκ ππδεκτ εαδ υΰΰ θυθ αθϋλξκθ αδ πκ κ σ 48% πθ π λδπ υ πθ, ε πθ κπκέπθ α 2/3 αφκλκτ αθ δαφπθέ μ πέ πλκ ζ τ δπθ δζβηηϊ πθ. η ΰαζτ λβ πλσεζβ β ΰδα κ πλκ ππδεσ πκυ λΰϊα αδ β Μ Θ έθαδ κ θα ΰθπλέα δ σ δ β φαληκαση θβ γ λαπ έα έ θ γα Ϋξ δ α πδγυηβ Ϊ απκ ζϋ ηα α, έ έθαδ αθ έγ β η δμ πδγυηέ μ κυ α γ θκτμ. Ό αθ ηϊζδ α εϊ δ Ϋ κδκ εκδθκπκδ έ αδ κυμ υΰΰ θ έμ, έθαδ αθαπσφ υε β β βηδκυλΰέα δαφπθδυθ/ υΰελκτ πθ, εαγυμ κδ ζ υ αέκδ, αεσηα εαδ αθ εα Ϊ ίϊγκμ αθ δζαηίϊθκθ αδ βθ εα Ϊ α β, θ έθαδ τεκζκ θα απκ ξγκτθ κ γϊθα κ κυ πλκ φδζκτμ κυ πλκ υπκυ. Οδ βγδεϋμ αιέ μ εαδ α «πδ τπ» πθ α γ θυθ, Ϋ δ σππμ αυ Ϊ η αφϋλκθ αδ απσ βθ κδεκΰϋθ δα κυμ ΰδα λκτμ, αθ δ έγ θ αδ βθ πδγυηβ ά απσ κυμ ΰδα λκτμ γ λαπ έα 46. υθβγϋ λα, β δαφπθέα πθ υΰΰ θυθ έθαδ απκ Ϋζ ηα βμ φαζηϋθβμ εα αθσβ βμ πθ δα λδευθ πζβλκφκλδυθ, βμ Ϋζζ δοβμ υθ δ β κπκέβ βμ βμ ίαλτ β αμ βμ εα Ϊ α βμ, βμ δα άλβ βμ ηβ λ αζδ δευθ πλκ κεδυθ ά βμ Ϊλθβ βμ απκ κξάμ κυ αθαπσ λ π κυ γαθϊ κυ κυ αΰαπβηϋθκυ πλκ υπκυ. πδπζϋκθ, εϊπκδκδ υΰΰ θ έμ ίαλτθκθ αδ απσ θκξϋμ, θυ Ϊζζκδ πλκ ηϋθκυθ κ γατηα. ΣΫζκμ, β Ϊ β κυμ ηπκλ έ θα αθ αθαεζϊ δα αλαΰηϋθ μ θ κκδεκΰ θ δαεϋμ ξϋ δμ ά θα υπκελτπ δ κδεκθκηδεϊ ά Ϊζζβμ φτ βμ υηφϋλκθ α ί. ΤΝ Π Ι ΤΓΚΡΟΤ ΧΝ τΰελκυ β δα λκτ- υΰΰ θυθ ά εαδ υΰΰ θυθ η αιτ κυμ, η αίϊζζ δ β υζζκΰδεά πλκ πϊγ δα ΰδα κ εαζσ κυ α γ θκτμ έλα αθ δπαλϊγ β. Ο δα λσμ αδ γϊθ αδ σ δ κδ υΰΰ θ έμ θ κθ ηπδ τκθ αδ εαδ αλξέα δ θα αηφδ ίβ έ δμ πλκγϋ δμ κυμ. Οδ υΰΰ θ έμ παλαπκθκτθ αδ σ δ κ δα λσμ θ κυμ εα αζαίαέθ δ, 46 Κκτλ β Μ., Κα κ Ϊλαμ Θ., Φδζθ έ βμ Γ., ΚαζζΫλΰβμ Γ., Χλδ κφέζκυ., Φζυλκμ Ι., «Οδ υΰελκτ δμ ηϋ α κ ξυλκ βμ ηκθϊ κμ θ α δεάμ γ λαπ έαμ», κ.π. ζ Κλαθδ δυ βμ Γ., Γ λκία έζβμ., Σα κτζβμ., ΝαθΪμ., «Πλκ ζ τ δα β άηα α β ΜκθΪ α θ α δεάμ Θ λαπ έαμ», κ.π. ζ. 27 πκη. 18

19 αηφδίϊζζκυθ ΰδα βθ πλκ άζπ ά κυ κ εκπσ βμ έα βμ εαδ ίδυθκυθ ηκθαιδϊ, εα απέ β ά ΰεα Ϊζ δοβ 48. Οδ πλκ πϊγ δ μ θα γκτθ ζκΰδεκέ σξκδ αθαφκλδεϊ η δμ απκ ζ ηα δεσ λ μ γ λαπ έ μ πλκε δηϋθκυ θα απκφ υξγκτθ κδ υ αλϋ ε δ μ εαδ κδ υΰελκτ δμ, έθαδ εϊ δ γ ηδ σ απσ σζκυμ, υξθϊ, σηπμ, έθαδ αθϋφδε κ. Γδα κ ζσΰκ αυ σ κδ ΰδα λκέ βλκτθ, υθάγπμ, ηέα πδκ παγβ δεά πλκ Ϋΰΰδ β, έθκθ αμ κ κδεκΰ θ δαεσ π λδίϊζζκθ ξλσθκ θα ικδε δπγ έ η βθ εα Ϊ α β εαδ θα αθ δζβφγ έ βθ ηα αδσ β α κλδ ηϋθπθ γ λαπ δυθ. Όζ μ κδ πμ Ϊθπ υΰελκτ δμ Ϋξκυθ υθάγπμ ηδα Ϊη β εαδ πκζτ αλθβ δεά πέ λα β κ πέπ κ βμ παλ ξση θβμ πλκμ κθ α γ θά φλκθ έ αμ, β υθαδ γβηα δεά εαδ βθ ουξκζκΰδεά υπκ άλδιβ πκυ ζαηίϊθ δ σ κ απσ βθ κδεκΰϋθ δϊ κυ, σ κ εαδ απσ κ πλκ ππδεσ βμ Μ Θ, αζζϊ εαδ βθ υπκ άλδιβ πκυ Ϋξ αδ β έ δα β κδεκΰϋθ δα απσ κυμ δα λκτμ εαδ κυμ θκ βζ υ Ϋμ πκυ λΰϊακθ αδ ηϋ α κ ξυλκ βμ Μ Θ. πδπζϋκθ, κδ υΰελκτ δμ αυ Ϋμ τθα αδ θα κ βΰά κυθ α) ηβ πλαΰηα κπκέβ β υθβ δεϊ πφϋζδηπθ γ λαπ δυθ ΰδα κθ α γ θά, ί) Ϊ εκπ μ εαδ ξλκθκίσλ μ υαβ ά δμ ίϊλκμ κυ α γ θκτμ, ΰ) η δπηϋθβ πκδσ β α βθ παλκξά φλκθ έ αμ πλκμ κθ α γ θά, ) β παλαηκθά ε σμ ΜκθΪ αμ θ α δεάμ Θ λαπ έαμ α γ θυθ πκυ ξλάακυθ Ϊη βμ αθϊΰεβμ η αφκλϊμ αυ ά εαδ β εα Ϊ α ά κυμ έθαδ αθα λϋοδηβ, ), Ϋζζ δοβ εα αθσβ βμ η αιτ α γ θκτμ/κδεκΰϋθ δαμ, ) ουξκζκΰδεά ιϊθ ζβ β κυ πλκ ππδεκτ (burnout) εαδ Ϋζκμ α) β πλκ φυΰά β δεαδκ τθβ ΰδα βθ πέζυ β πθ δαφκλυθ 49. Ό αθ β δα λδεά ΰθπηΪ υ β π λέ κυ πλκ σεδηκυ απάμ θσμ α γ θκτμ «δάγ δ αδ» η ίϊ β δμ αιδκζκΰδεϋμ ελέ δμ πθ α γ θυθ ά πθ κδε έπθ αυ υθ, π λέ βμ αιέαμ βμ απάμ εαδ η κηϋθκ σ δ β υθαέθ β Ϋ κδκυ έ κυμ π λδπ υ δμ έθαδ ουξκζκΰδεϊ πυ υθβ, αφκτ πλκςπκγϋ δ βθ απκ κξά κυ π λξση θκυ Ϋζκυμ, έθαδ πκζτ πδγαθσ θα κ βΰβγκτη βθ ε άζπ β ε δαηϋ λκυ αθ πδγτηβ πθ πδγυηδυθ/ απκφϊ πθ 50. π δ ά, π λέπ π β δαφπθέαμ η αιτ ΰδα λυθ εαδ υΰΰ θυθ θ έθαδ πλκφαθάμ β εϊζυοβ κυ ΰδα λκτ ά κυ θκ κεκη έκυ θα πλκί έ ηκθσπζ υλα β ζάοβ απσφα βμ π λέ δαεκπάμ πθ υπκ βλδε δευθ αΰπΰυθ, εαδ 48 Κλαθδ δυ βμ Γ., Γ λκία έζβμ., Σα κτζβμ., ΝαθΪμ., «Πλκ ζ τ δα β άηα α β ΜκθΪ α θ α δεάμ Θ λαπ έαμ», κ.π. ζ Κκτλ β Μ., Κα κ Ϊλαμ Θ., Φδζθ έ βμ Γ., ΚαζζΫλΰβμ Γ., Χλδ κφέζκυ., Φζυλκμ Ι., «Οδ υΰελκτ δμ ηϋ α κ ξυλκ βμ ηκθϊ κμ θ α δεάμ γ λαπ έαμ», 2010 Archives of Hellenic Medicine. 50 Eγθδεά πδ λκπά δκβγδεάμ, «δ άΰβ β ξ δεϊ η βθ ξθβ ά παλϊ α β βμ απάμ», δ βΰβ Ϋμ Μ. ΜαθπζΪεκυ, Σ. δ Ϊζβμ, κ.π., ζ

20 υθάγπμ απαδ έ αδ δεα δεά απσφα β, θ έθαδ ζέΰ μ κδ π λδπ υ δμ, σπκυ β απσφα β π λέ βμ παλϊ α βμ ά ηβ κυ κλέκυ απάμ κυ α γ θκτμ κ βΰ έ δμ δεα δεϋμ αέγκυ μ. Υαλαε βλδ δεϊ παλα έΰηα α πλκμ κτ κ έθαδ κδ υπκγϋ δμ Helga Wanglie 51 εαδ Gilgunn 52. βθ υπσγ β Helga Wanglie, β ευλέα Wanglie, βζδεέα 86 υθ, υπϋ β εϊ αΰηα εαδ αφκτ θκ βζ τ βε ΰδα εϊπκδκ ξλκθδεσ δϊ βηα κ θκ κεκη έκ η αφϋλγβε κηϊ α υπ λβζέεπθ. Έθα ηάθα η Ϊ ηφϊθδ αθαπθ υ δεϋμ πδπζκεϋμ εαδ δ άξγβ ε θϋκυ κ θκ κεκη έκ, σπκυ ελέγβε αθαΰεαέκ θα υπκ βλδξγ έ ηβξαθδεϊ β αθαπθκά βμ. θυ ίλδ εσ αθ βθ θ α δεά, αηϊ β κ εαλ δαεσμ βμ παζησμ. εαλ δκπθ υηκθδεά αθϊθβοβ, βμ πϋ λ ο θα παθϋζγ δ β απά, β Ϋζζ δοβ, σηπμ, κιυΰσθπ βμ κυ ΰε φϊζκυ, βμ πλκεϊζ κίαλά ίζϊίβ εαδ ηβ αθα λϋοδηβ ίζϊίβ, η απκ Ϋζ ηα θα η απϋ δ εα Ϊ α β φυ κτ. ΠαλΪζζβζα, β αθαπθ υ δεά βμ ζ δ κυλΰέα υθϋξδα θα ιαλ Ϊ αδ απσ βθ ηβξαθδεά υπκ άλδιβ. Σκ θκ κεκη έκ πλσ δθ κυμ υΰΰ θ έμ θα ι Ϊ κυθ κ θ ξση θκ βμ δαεκπάμ βμ αΰπΰάμ (ηβξαθδεά υπκ άλδιβ), εαγυμ β εα Ϊ α β βμ υΰ έαμ βμ θ πλσε δ κ θα ί ζ δπγ έ. κδεκΰϋθ δα π σ κ, απκφϊ δ θα υθ ξδ έ β αΰπΰά, εαγυμ β ευλέα Wanglie, αθτπκπ κ ξλσθκ έξ βζυ δ σ δ «π λέπ π β πκυ εϊ δ ηκυ υηί έ, γϋζκυθ θα ΰέθκυθ α πϊθ α». υπσγ β Ϋφ α κ δεα άλδκ, εα σπδθ αέ β βμ κυ θκ κεκη έκυ θα δαεσο δ βθ αΰπΰά. Σκ δεα άλδκ απ φϊθγβ σ δ κ θκ κεκη έκ Ϋπλ π θα υθ ξέ δ βθ ηβξαθδεά υπκ άλδιβ εαδ σλδ κ ταυΰκ βμ πμ θσηδηκ αθ δπλσ ππσ βμ. Σ ζδεϊ β ετλδα Wanglie απ ίέπ κ 1991 απσ πκζζαπζά αθ πϊλε δα κλΰϊθπθ. βθ υπσγ β Gilgunn, β εα Ϊ α β βμ υΰ έαμ βμ ε. Gilgunn ά αθ πδίαλυηϋθβ- υπϋφ λ απσ βθ εαλ δϊ βμ, έξ δαίά β, ξλσθδ μ κυλκζκΰδεϋμ ζκδηυι δμ, βθ θσ κ ΠΪλεδ κθ, έξ υπκ έ Ϋηφλαΰηα κ παλ ζγσθ εαδ έξ υπκίζβγ έ γ λαπ έα ΰδα εαλεέθκ κυ ηα κτ- σ αθ Ϋ πα ΰδα λέ β φκλϊ κθ ΰκφσ βμ. ΜΫξλδ θα κλδ γ έ β πϋηία β ΰδα κ εϊ αΰηϊ βμ, β ευλέα Gilgunn υπϋφ λ απσ δϊφκλ μ αδφθδ δα δεϋμ ελέ δμ πκυ δμ πλκεϊζ αθ κίαλϋμ ΰε φαζδεϋμ ίζϊί μ εαδ βθ Ϋλδιαθ εα Ϊ α β ευηα κμ. κδεκΰϋθ δα βμ πδγυηκτ θα ΰέθ δ «σ, δ έθαδ υθα σθ» πλκε δηϋθκυ θα παλα αγ έ β απά βμ 51 Eγθδεά πδ λκπά δκβγδεάμ, «δ άΰβ β ξ δεϊ η βθ ξθβ ά παλϊ α β βμ απάμ», δ βΰβ Ϋμ Μ. ΜαθπζΪεκυ, Σ. δ Ϊζβμ, κ.π, ζ. 6, υπκ. 5 π λέπ π β ί. 52 Eγθδεά πδ λκπά δκβγδεάμ, «δ άΰβ β ξ δεϊ η βθ ξθβ ά παλϊ α β βμ απάμ», δ βΰβ Ϋμ Μ. ΜαθπζΪεκυ, Σ. δ Ϊζβμ, κ.π, ζ. 6-7, υπκ. 5 π λέπ π β ΰ. 20

21 (ηβξαθδεά υπκ άλδιβ βμ αθαπθκάμ) εαδ αλθκτθ αθ θα υπκΰλϊο δ κ Ϋθ υπκ π λέ αθϊθβοβμ βμ α γ θκτμ π λέπ π β εαλ δκαθαπθ υ δεάμ ελέ βμ. Οδ ΰδα λκέ θ Ϋ δθαθ πϊθπ απσ η λδεϋμ ί κηϊ μ απάμ βθ ευλέα Gilgunn εαδ ηϊζδ α γ πλκτ αθ ία αθδ δεά βθ παλϊ α β βμ απάμ «η εϊγ ηϋ κ». θυ β κδεκΰϋθ δα ίλδ εσ αθ δαεαθκθδ ησ πλκε δηϋθκυ β ευλέα Gilgunn θα η αφ λγ έ ηκθϊ α φλκθ έ αμ ηαελϊμ δαλε έαμ πκυ γα βθ αθαζϊηίαθ, κ γ λϊππθ δα λσμ Ϊλξδ θα η δυθ δ β ηβξαθδεά υπκ άλδιβ βμ αθαπθκάμ βμ ευλέαμ Gilgunn, β κπκέα απ ίέπ λ δμ ηϋλ μ αλΰσ λα. υπσγ β Ϋφ α α δεα άλδα (Gilgunn v. Massachusetts General Hospital) εαδ β απσφα β ά αθ αγππ δεά ΰδα κθ ΰδα λσ εαδ κ θκ κεκη έκ, η κ ε π δεσ σ δ β εα Ϊ α ά βμ ά αθ ηβ αθα λϋοδηβ, εδ πμ ε κτ κυ κ θκ κεκη έκ θ ά αθ υπκξλ πηϋθκ θα παλϋξ δ «Ϊ εκπβ» δα λδεά αΰπΰά αεσηα εδ αθ αυ ά ά αθ β πδγυηέα βμ κδεκΰϋθ δαμ βμ α γ θκτμ. Οδ πμ Ϊθπ υπκγϋ δμ, κδ κπκέ μ Ϋξκυθ απα ξκζά δ βθ δεαδκ τθβ, έθαδ απζυμ θ δε δεϊ παλα έΰηα α κυ λσπκυ η κθ κπκέκ πδζτκθ αδ Ϋ κδκυ έ κυμ δαφκλϋμ. Οδ δεα δεϋμ δ θϋι δμ αθαφκλδεϊ η δζάηηα α ΰδα β ηβ εζδηϊεπ β εαδ απσ υλ β βμ υπκ βλδε δεάμ βμ απάμ αΰπΰάμ, έθαδ πκζυ Ϊπαθ μ, ξλκθκίσλ μ, εαδ πκζζϋμ φκλϋμ θ υθϊ κυθ η βθ αλξά βμ αυ κθκηέαμ κυ α γ θκτμ, κτ ιυπβλ κτθ πζάλπμ α υηφϋλκθ α αυ κτ. ΜΪζδ α, θ έθαδ ζέΰ μ κδ π λδπ υ δμ, σπκυ κ α γ θάμ π γαέθ δ πλκ κτ ε κγ έ β απσφα β. Γδα κ ζσΰκ αυ σ, α ζ υ αέα ξλσθδα πκζζϋμ πλκβΰηϋθ μ ξυλ μ κυ εσ ηκυ, β απσφα β πθ κδε έπθ δ υεκζτθ αδ ηϋ π δα κξδευθ υθ λέπθ η ουξκζσΰκυμ, κυμ ηπζ εκηϋθκυμ ΰδα λκτμ, εαγυμ εαδ η υηίκυζ υ δεά αλπΰά απσ δμ πδ λκπϋμ κθ κζκΰέαμ πθ θκ κεκη δαευθ φκλϋπθ 53. Ι δαέ λα δα κηϋθκμ ά αθ κ γ ησμ βμ υθ δαζζαΰάμ ά υηφδζέπ βμ (conciliation), ηέα κυ Ϋ λβ δα δεα έα πκυ δ ιϊΰ αδ η βθ ίκάγ δα θσμ λέ κυ πλκ υπκυ, πκυ δ υεκζτθ δ βθ πδεκδθπθέα η αιτ κυ α γ θκτμ ά πθ κδε έπθ κυ εαδ κυ δα λδεκτ 53 πδ λκπά ζ δ κυλΰ έ πμ αθ ιϊλ β κμ δαη κζαίβ άμ ( third party ). θαζτ δ α δα λδεϊ εαδ βγδεϊ κηϋθα εαδ εα αζάΰ δ ΰθπηκ σ β β, πκυ σηπμ θ έθαδ η υ δεά. υκ υθ δ βθ πδεκδθπθέα, δαζ υεαέθκθ αμ δμ παλ ιβΰά δμ εαδ εκηέα δ πλκ Ϊ δμ ΰδα βθ Ϊλ β κυ α δ ισ κυ. πέ βμ, παλϋξ δ εκδθπθδεά εαδ υθαδ γβηα δεά υπκ άλδιβ βθ κδεκΰϋθ δα. Μδα πκζυε θ λδεά, υξαδκπκδβηϋθβ η ζϋ β π λδϋζαί 551 α γ θ έμ, κ ξ δλδ ησ πθ κπκέπθ θϋ εβο εϊπκδα τΰελκυ β. Οδ ίδκβγδεϋμ ΰθπηκ κ ά δμ (ethics consultations) η έπ αθ κ ξλσθκ θκ βζ έαμ β Μ Θ εαδ κ θκ κεκη έκ, εαγυμ εαδ β ξλά β κυ ηβξαθδεκτ α λδ ηκτ εαδ πθ Ϊζζπθ υπκ βλδε δευθ βμ απάμ γ λαπ δυθ κυμ α γ θ έμ πκυ θ πϋαβ αθ ζδεϊ. θ ατιβ αθ β γθβ σ β α, θυ ζϊ π αθ κ θκ κεκη δαεσ εσ κμ, ξπλέμ θα γδΰ έ β πκδσ β α βμ φλκθ έ αμ. πδπζϋκθ, β πζ δκοβφέα (87%) πθ δα λυθ, πθ θκ βζ υ υθ, πθ α γ θυθ εαδ πθ υΰΰ θυθ υηφυθβ σ δ κδ ίδκβγδεϋμ ΰθπηκ κ ά δμ Ϊγβεαθ ξλά δη μ ΰδα βθ πέζυ β πθ υΰελκτ πθ. ζ. ε θϋ λα Κλαθδ δυ βμ Γ., Γ λκία έζβμ., Σα κτζβμ., ΝαθΪμ., «Πλκ ζ τ δα β άηα α β ΜκθΪ α θ α δεάμ Θ λαπ έαμ», κ.π. ζ

22 πλκ ππδεκτ, εαδ κ κπκέκμ υπκίϊζζ δ ηβ η υ δεσ ξϋ δκ πέζυ βμ βμ δαφκλϊμ 54. Μ κθ λσπκ αυ σ πδξ δλ έ αδ θα πλκ δκλδ έ πκδα γα ά αθ β πδγυηέα κυ α γ θκτμ, κηϋθβμ βμ ΰθυ βμ πθ κδε έπθ π λέ αιδυθ εαδ αιδκζκΰά πθ κυ ΰδα κ δ υθδ Ϊ πδγυηβ ά απά. Ϋίαδα, σππμ τεκζα ΰέθ αδ αθ δζβπ σ, Ϋθα Ϋ κδκ ΰξ έλβηα πλκςπκγϋ δ εα Ϊζζβζ μ υπκ κηϋμ, Ϊθ β ξλσθκυ εαδ πλκπϊθ πθ δζδελέθ δα ε ηϋλκυμ σζπθ πθ ηπζ εση θπθ. ΣΫ κδκυ έ κυμ δα δεα έ μ εαδ απκφϊ δμ Ϋλξκθ αδ θα δ υεκζτθκυθ κδ ε πθ πλκ Ϋλπθ εφλα γ έ μ πδγυηέ μ κυ α γ θκτμ. Οδ πδγυηέ μ αυ Ϋμ, αθ εαδ θ έθαδ η υ δεϋμ, η β θκηδεά Ϋθθκδα κυ σλκυ, η τκυθ βγδεϊ σ κ κυμ ΰδα λκτμ, σ κ εαδ κυμ κδε έκυμ, υ θα ηβθ πλκίκτθ πλϊι δμ, κδ κπκέ μ αφυμ αθ δ έγ θ αδ κ αιδκζκΰδεσ τ βηα κυ πλκ υπκυ 55. θ λΰά υηη κξά κυ α γ θά βθ δα λδεά δα δεα έα εαδ β αηφδ ίά β β βμ αυγ θ έαμ κυ ΰδα λκτ, Ϋ π αθ β υθα σ β α κθ α γ θά, εαδ εα πϋε α β κυμ κδε έκυμ κυ, θα πλκ δκλέακυθ απσ εκδθκτ η κυμ ΰδα λκτμ κθ εκπσ βμ αΰπΰάμ εαδ θα υηη Ϋξκυθ β Ϊγηδ β η αιτ κυ υε αέκυ εαδ φδε κτ βθ κλδαεά εα Ϊ α β κυ Ϋζκυμ βμ απάμ. Τπσ α κηϋθα αυ Ϊ, κ ζ υ αέκ ξλκθδεσ δϊ βηα α η ΰΪζα θκ κεκη έα πθ θπηϋθπθ Πκζδ δυθ η λδεάμ εαδ βμ υ δεάμ υλυπβμ φαλησακυθ Ϋθα θϋκ γ ησ, κ κπκέκμ γ πλ έ αδ πμ κ απκ ζ ηα δεσ λκμ λσπκμ πέζυ βμ Ϋ κδκυ έ κυμ δαφκλυθ. α δεσ ξαλαε βλδ δεσ βμ δα δεα έαμ έθαδ β αθααά β β δ δπ δεάμ ζτ βμ η βθ αθϊηδιβ θσμ λέ κυ πλκ υπκυ εαδ πϊθ κ η ΰθυηκθα κ υηφϋλκθ κυ α γ θκτμ εαδ κθ ία ησ βμ ίκτζβ άμ κυ 56. α πζαέ δα βμ δκβγδεάμ δαη κζϊίβ βμ κ λέ κ ηϋλκμ απζυμ φϋλθ δ παφά κυμ κδε έκυμ κυ α γ θά η κ δα λδεσ πλκ ππδεσ, κλΰαθυθ δ κθ η αιτ κυμ δϊζκΰκ, υηίκυζ τ δ εαδ θγαλλτθ δ α ηϋλβ δα ηϋ κυ πθ εα Ϊζζβζπθ δαπλαΰηα υ δευθ ξθδευθ εαδ θ Ϋζ δ, υηίϊζζ δ κ θα εα αζάικυθ εα σπδθ «δαπλαΰηα τ πθ» ηέα εκδθυμ απκ ε ά ζτ β, ξπλέμ, σηπμ, θα υπκίϊζζ δ κ έ δκμ ξϋ δκ πέζυ βμ Mackie Karl J., A Handbook of Dispute Resolution, ADR in Action, Routledge, 2001., p Eγθδεά πδ λκπά δκβγδεάμ, «δ άΰβ β ξ δεϊ η βθ ξθβ ά παλϊ α β βμ απάμ», δ βΰβ Ϋμ Μ. ΜαθπζΪεκυ, Σ. δ Ϊζβμ, κ.π, ζ.2, υπκ βη έπ β υπ αλδγ ζ. υζκΰδϊλβ., «δαη κζϊίβ β δεϋμ εαδ ηπκλδεϋμ ΤπκγΫ δμ», λη θσπκυζκμ π., 57 ζ. υζκΰδϊλβ., «δαη κζϊίβ β δεϋμ εαδ ηπκλδεϋμ ΤπκγΫ δμ», κ.π., ζ

23 ΝΣΙ ΠΙΛΟΓΟΤ: Μ Θ απκ ζ έ Ϋθα π έκ, σπκυ εα ικξάθ αθαετπ κυθ πδ δεϊ πλκ ζ τ δα δζάηηα α. Ο ξθκζκΰδεσμ ικπζδ ησμ βμ θ πλϋπ δ θα η α λϋπ αδ λΰαζ έκ παλϊ α βμ βμ δα δεα έαμ κυ γαθϊ κυ. γ λαπ έα θ πλϋπ δ θα εαγέ α αδ ξ δλσ λβ απσ βθ α γϋθ δα. ηβ εζδηϊεπ β εαδ β απσ υλ β βμ υπκ βλδε δεάμ βμ απάμ αΰπΰάμ, α γ θ έμ πκυ θ αθ απκελέγβεαθ β γ λαπ έα πκυ ά β φαλησ βε εαδ πθ κπκέπθ β πκλ έα πλκμ κ γαθϊ κ έθαδ ηβ αθα λϋοδηβ, υθδ κτθ δα λδεϊ σεδη μ, βγδεϊ απκ ε Ϋμ εαδ παΰεσ ηδα δα κηϋθ μ πλαε δεϋμ, θυ θ πλϋπ δ θα υΰξϋκθ αδ η βθ υγαθα έα. Οδ πλαε δεϋμ αυ Ϋμ απκλλϋκυθ απσ κ αθγλππδ δεσ εαγάεκθ κυ δα λκτ θα αθαεκυφέα δ βθ πλκγαθϊ δα αζαδππλέα εαδ θα δα υα δ βθ αιδκπλϋπ δα κυ γθά εκθ κμ α γ θκτμ, θυ θ πλϋπ δ θα υπαΰκλ τκθ αδ απσ βθ αθϊΰεβ π λδ κζάμ κυ κδεκθκηδεκτ εσ κυμ ά βθ Ϋζζ δοβ εζδθυθ 58. απσφα β π λέ ηβ εζδηϊεπ βμ εαδ β απσ υλ β βμ γ λαπ υ δεάμ αΰπΰάμ αθάε δ απκεζ δ δεϊ κθ έ δκ κθ α γ θά. βθ π λέπ π β, σηπμ, πκυ ζζ έπ δ β δεαθσ β α υθαέθ βμ κυ α γ θκτμ, αθαΰεα δεϊ, γα απκφα έ κυθ λέ α πλσ ππα. ΜΫ π πθ ζ ΰση θπθ πλκΰ θϋ λπθ κ βΰδυθ δα βλ έ αδ Ϋθα π λδγυλδκ αυ κθκηέαμ κυ α γ θκτμ πκυ «υπκξλ υθ δ» κυμ λέ κυμ δεαδκτξκυμ κυ δεαδυηα κμ βμ υθαέθ βμ θα υηηκλφπγκτθ η βθ πδγυηέα κυ α γ θκτμ. πδελϊ β β κυ ηκθ Ϋζκυ βμ υθαπσφα βμ δα λκτ εαδ α γ θκτμ, ά πέ α υθαηέαμ αυ κτ κδ κδε έκυ κυ, ΰδα β δ θϋλΰ δα δα λδευθ πλϊι πθ (share decision making), υθ υα ησ η βθ Ϋζζ δοβ λβ άμ θκηκγ δεάμ δϊ αιβμ, αθαφκλδεϊ η κ ετλκμ εαδ βθ η υ δεσ β α πθ πλκΰ θ Ϋλπθ κ βΰδυθ, κ βΰ έ υξθϊ υΰελκτ δμ η αιτ δα λδεκτ πλκ ππδεκτ εαδ υΰΰ θυθ κυ α γ θκτμ. ζάοβ βμ απσφα βμ πλϋπ δ θα έθαδ ηδα υηη κξδεά δα δεα έα εα Ϊ βθ κπκέα κ πλκ ππδεσ βμ Μ Θ δαζϋΰ αδ η κυμ υΰΰ θ έμ εαδ αθαπ τ δ ηααέ κυμ ηδα ξϋ β αζζβζ ΰΰτβμ εαδ ηπδ κ τθβμ.σκ πλκ ππδεσ κφ έζ δ θα αφδ λυθ δ ξλσθκ εαδ εσπκ βθ πδεκδθπθέα η βθ κδεκΰϋθ δα. Μσθκ Ϋ δ απκφ τΰκθ αδ κδ δαφπθέ μ εαδ κδ υΰελκτ δμ. Ο θ α δεκζσΰκμ, ε σμ απσ βθ υπκξλϋπ β κυ ΰδα πκζτπζ υλβ πδ βηκθδεά εα Ϊλ δ β, εαζ έ αδ θα ζ δ κυλΰά δ εαδ πμ γ ηα κφτζαεαμ εαδ αυ βλσμ βλβ άμ πθ αλξυθ βμ δκβγδεάμ, υπβλ υθ αμ κ υηφϋλκθ κυ α υθϊηκυ θα υπ λα πδ έ κθ αυ σ κυ α γ θά. 58 ζ. ε θϋ λα Κλαθδ δυ βμ Γ., Γ λκία έζβμ., Σα κτζβμ., ΝαθΪμ., «Πλκ ζ τ δα β άηα α β ΜκθΪ α θ α δεάμ Θ λαπ έαμ», κ.π. ζ

24 Ι ΛΙΟΓΡ ΦΙ. ζζβθδεά δίζδκΰλαφέα/ λγλκΰλαφέα: - δ Ϊζβμ Σ., «υγαθα έα εαδ τθ αΰηα», «υγαθα έα», βηκ δ τηα α Ια λδεκτ δεαέκυ εαδ δκβγδεάμ-3, δ υγ/θ β δλϊμ ΚαρΪφα-ΓεηπΪθ δ Μ., ΚκυθκυΰΫλβ- Μαθπζ Ϊεβ., υη πθέ κυ- Κα αθέ κυ., ε σ δμ Ϊεεκυζα, 2007, ζ ζβΰδϊθθβμ, Ι., Η δεα δεά υηπαλϊ α β, ε. Ϊεεκυζα, γάθα- Θ αζκθέεβ, γθδεά πδ λκπά δκβγδεάμ, «δ άΰβ β ξ δεϊ η βθ ξθβ ά παλϊ α β βμ απάμ», δ βΰβ Ϋμ Μ. ΜαθπζΪεκυ, Σ. δ Ϊζβμ, γάθα 2006, - Ι λϊ τθκ κμ βμ εεζβ έαμ βμ ζζϊ κμ, «δ δεά υθκ δεά πδ λκπά δκβγδεάμ: α δεϋμ ΘΫ κμ πέ βμ βγεάμ βμ υγαθα έαμ», γάθα, Καλαθδεσζαμ Γ., «Πλκίζβηα δ ηκέ πϊθπ βθ βγδεά δεαδκζσΰβ β βμ πκδθδεάμ εα α κζάμ βμ υγαθα έαμ», «υγαθα έα», βηκ δ τηα α Ια λδεκτ δεαέκυ εαδ δκβγδεάμ-3, δ υγ/θ β δλϊμ ΚαρΪφα-ΓεηπΪθ δ Μ., ΚκυθκυΰΫλβ- Μαθπζ Ϊεβ., υη πθέ κυ- Κα αθέ κυ., ε σ δμ Ϊεεκυζα, 2007, ζ Κοτλ β Μ., Κα ο Ϊλαμ Θ., Φδζθ ί βμ Γ., ΚαζζΫλΰβμ Γ., Χλδ οφίζου., Φζυλομ Ι., «Οδ υΰελκτ δμ ηϋ α κ ξυλκ βμ ηκθϊ κμ θ α δεάμ γ λαπ έαμ», 2010 Archives of Hellenic Medicine. - Κλαθδ δυ βμ Γ., Γ λοία ίζβμ., Σα οτζβμ., ΝαθΪμ., «Πλκ ζ τ δα β άηα α β ΜκθΪ α θ α δεάμ Θ λαπ έαμ», 2009 Archives of Hellenic Medicine. - ΝαθΪμ., «ΰε φαζδεσμ γϊθα κμ, πδ βηκθδεά γ υλβ β» ε σ δμ αηκτζβ ΠΫ λου Ι., «ζ υγ λέα κυ αθγλυπκυ εαδ α βγδεϊ πλκίζάηα α κυ Ϋζκυμ βμ απάμ», «υγαθα έα», βηκ δ τηα α Ια λδεκτ δεαέκυ εαδ δκβγδεάμ-3, δ υγ/θ β δλϊμ ΚαρΪφα-ΓεηπΪθ δ Μ., ΚκυθκυΰΫλβ- Μαθπζ Ϊεβ., υη πθέ κυ- Κα αθέ κυ., ε σ δμ Ϊεεκυζα, 2007, ζ

25 - Ρ γυηδω Ϊεβ., «υγαθα έα εαδ δαγάε μ απάμ», υγαθα έα :Ηη λέ α γθδεάμ πδ λκπάμ δκβγδεάμ ΰδα α 10 ξλσθδα Λ δ κυλΰέαμ βμ ( ), 2 ε ηίλέκυ 2009, - Ρ γυηδω Ϊεβ., «Ρτγηδ β ά αυ κλλτγηδ β: Σκ παλϊ δΰηα βμ δα λδεϊ υπκίκβγκτη θβμ αθαπαλαΰπΰάμ», γάθα- Κκηκ βθά, Ϊεεκυζαμ 2003, ζ υη ωθί ου., «ΰεζάηα α εα Ϊ βμ απάμ», Νκηδεά δίζδκγάεβ, εοτλ βμ Χ., «θ λΰβ δεά υγαθα έα», «υγαθα έα», βηκ δ τηα α Ια λδεκτ δεαέκυ εαδ δκβγδεάμ-3, δ υγ/θ β δλϊμ ΚαρΪφα-ΓεηπΪθ δ Μ., ΚκυθκυΰΫλβ- Μαθπζ Ϊεβ., υη πθέ κυ- Κα αθέ κυ., ε σ δμ Ϊεεκυζα, 2007, ζ Φουθ Ϊεβ Κ, «υθαέθ β κυ θβη λπηϋθκυ α γ θκτμ, τηφπθα η κ θϋκ ΚΙ (Ν.23418/2005)»,. «Ο θϋκμ ΚΙ : α δεϋμ λυγηέ δμ, Νκηδεά, Ια λδεά εαδ Κκδθπθδκζκΰδεά Πλκ Ϋΰΰδ β», βηκ δ τηα α Ια λδεκτ δεαέκυ εαδ δκβγδεάμ-1, δ υγ/θ β δλαμ M. KαδΪφα-ΓεηπΪθ δ,.κκυθκυΰϋλβ-μαθπζ Ϊεβ,. υη πθέ κυ- Κα αθέ κυ, ε σ δμ Ϊεεκυζα, 2005, ζ. 22 πκη.. Ξ θσΰζω β δίζδκΰλαφέα/ λγλκΰλαφέα: - Helft PR, Siegler M, Lantos J., The rise and the fall of the futility movement, N Engl J Med 2000, 343: Mackie Karl J., A Handbook of Dispute Resolution, ADR in Action, Routledge, Liebman C./Dubler N., Bioethics Mediation: A guide to Shaping Solution (2010), United Hospital Fund, N.Y. - Nihimura A., Mueller Ps., Evenson LK, Downer LL, Bowron CT., Thieke MP ET AL., Patients who complete advance directives and what they prefer, Mayo Clin Proc 2007, 82: Noll D., Bioethical Mediation: Peacemaking & End of Life Conflicts, βηκ δ υηϋθκ βθ βζ ε λκθδεά δ τγυθ β 25