(Α.Μ:15228) α (Α.Μ:15290)

Transcript

1 Ε Ε Γ Η Η ΔΗ Ε Α ΔΕ Α Α Δ Α Η Ε ΓΑ α ν ί Α ία α Δε Α Η Ε ο ευ α ίε ν Θε φ ου Δ μ αμο ου ο Επ (Α.Μ:15228) α (Α.Μ:15290) που α α α: Αν. νν να, Φε ου ο ου 2017 α αί α Γ ο α υ ο ο ία

2 Ο Α ΠΙΝ Κ Π ΡΙ ΥΟΜ ΝΧΝ..1 Π ΡΙΛΗΦΗ..3 ABSTRACT..4 ΠΡΟΛΟΓΟ - ΤΥ ΡΙ ΣΙ...5 Ι ΓΧΓΗ...7 Μ ΡΟ 1Ο: Γ ΝΙΚΑ ΣΟΙΥ ΙΑ ΓΙΑ ΣΗΝ ΚΑΣΑΘΛΙΦΗ ΣΗ ΣΡΙΣΗ ΗΛΙΚΙΑ Ι κλδεά αθα λκηά βμ εα Ϊγζδοβμ Ολδ ησμ εα Ϊγζδοβμ Ολδ ησμ λέ βμ βζδεέαμ πδ βηδκζκΰέα- πδπκζα ησμ βμ εα Ϊγζδοβμ πδ βηδκζκΰδεϊ κδξ έα- πδπκζα ησμ βμ εα Ϊγζδοβμ λέ β βζδεέα ΜκλφΫμ εα αγζδπ δευθ δα αλαξυθ εαδ β εζδθδεά κυμ δεσθα έ δα-πλκ δαγ δεκέ εαδ πλκ α υ δεκέ παλϊΰκθ μ βμ εα Ϊγζδοβμ λέ β βζδεέα δϊΰθπ β βμ εα Ϊγζδοβμ λέ β βζδεέα Θ λαπ έα βμ εα Ϊγζδοβμ κυμ βζδεδπηϋθκυμ Κα Ϊγζδοβ λέ β βζδεέα εαδ αυ κε κθδεσμ δ α ησμ Κα Ϊγζδοβ εαδ Ϊθκδα λέ β βζδεέα...31 Μ ΡΟ 2Ο: ΝΟ ΗΛ ΤΣΙΚ Ι ΡΓΑ Ι Α Θ Ν Ι ΣΡΙΣΗ ΗΛΙΚΙΑ Μ ΚΑΣΑΘΛΙΠΣΙΚΗ ΙΑΣΑΡΑΥΗ Νκ βζ υ δεά φλκθ έ α λέ βμ βζδεέαμ Νκ βζ υ δεϋμ δ λΰα έ μ βζδεδπηϋθα Ϊ κηα η εα αγζδπ δεϋμ δα αλαξϋμ..36 1

3 Μ ΡΟ 3Ο: ΠΟΙΣΙΚΗ Ρ ΤΝΑ λ υθβ δεϊ λπ άηα α εαδ εκπσμ παλκτ αμ η ζϋ βμ Μ γκ κζκΰέα πλκ Ϋΰΰδ βμ λ υθβ δεκτ λπ άηα κμ Παλκυ έα β κυ δ κλδεκτ πθ υηπ πηϊ πθ Παλκυ έα β κυ εκδθπθδεκτ δ κλδεκτ θαπαλϊ α β ΰδα πθ αδ δυθ βμ θσ κυ σξκδ φλκθ έ αμ υηπ λϊ ηα α-πλκ Ϊ 52 Ι ΛΙΟΓΡ ΦΙ 53 2

4 Η Η δ αΰπΰά: εα Ϊγζδοβ απκ ζ έ ηδα κίαλά ουξδεά δα αλαξά β κπκέα πβλ Ϊα δ η ΰΪζκ ίαγησ πκδσ β α απάμ κυ α σηκυ εαδ δ δεσ λα αυ κτ βμ λέ βμ βζδεέαμ, κ βΰυθ αμ κ εκπσμ: Ο π λδγπλδκπκέβ β εαδ κθ εκπσμ βμ παλκτ αμ π υξδαεάμ λΰα έαμ έθαδ β παλκυ έα β πθ εα αγζδπ δευθ δα αλαξυθ εζδθδεά δΰηα δ ησ. υηπ πηα κζκΰέα α βζδεδπηϋθα Ϊ κηα, β αθα εσπβ β πθ τππθ εαδ β αυ υθ, εαγυμ εαδ β δ λ τθβ β θϋπθ λσππθ αθ δη υπδ βμ εαδ γ λαπ έαμ ηϋ π θκ βζ υ δευθ δ λΰα δυθ. Τζδεσ εαδ ΜΫγκ κμ: Σκ υζδεσ υζζϋξγβε ευλέπμ απσ κ internet ίϊ βζ ε λκθδεϋμ κηϋθπθ Google Scholar εαδ Pubmed. Οδ π λδκλδ ηκέ πκυ Ϋγβεαθ ΰδα πδζκΰά πθ εα Ϊζζβζπθ Ϊλγλπθ αφκλκτ αθ ΰζυ α βηκ έ υ βμ ( ζζδεϊ εαδ ΰΰζδεΪ), εαγυμ εαδ β πλσ φα β ξλκθδεά κυμ βηκ έ υ ά. Απκ ζϋ ηα α: ΜΫ α απσ αθα εσπβ β βμ ίδίζδκΰλαφέαμ πλκετπ δ ππμ κδ εα αγζδπ δεϋμ δα αλαξϋμ λέ β βζδεέα απκ ζκτθ αδ απσ ηδα «πκδεδζέα» ηκλφυθ εζδθδευθ δεσθπθ, λσππθ δαΰθυ πθ εαδ γ λαπ δυθ. υ δαΰδΰθυ εκθ αδ Ϋΰευλα εαδ αυ σ Ϋξ δ υηπ υηα α εαδ θα κθ κ βΰά υηπ λϊ ηα α: αθ υξυμ ηϋλ μ ηαμ υθϋπ δα κ Ϊ κηκ θα εζκθέα αδ απσ α δ ηϋξλδ εαδ αυ κε κθέα. εα Ϊγζδοβ απκ ζ έ ηϋλ μ ηαμ ηέα απσ υξθσ λ μ εαδ κίαλσ λ μ ουξδεϋμ θσ κυμ, δ δαέ λα σ κθ αφκλϊ α βζδεδπηϋθα Ϊ κηα. αλε Ϊ βηαθ δεσ ΰδα θ υΰ έα πθ α γ θυθ θα αθ δη ππέα αδ Ϋΰεαδλα εαδ Ϋΰευλα. Κτλδα ξαλαε βλδ γζέοβμ, β απυζ δα κυ θ δαφϋλκθ κμ εαδ βμ υξαλέ έθαδ δαΰδΰθυ ε αδ εαδ θα δεϊ βμ έθαδ κ αέ γβηα β βμ, β τεκζβ εσππ β, κδ δα αλαξϋμ βμ σλ ιβμ, κυ τπθκυ, εαδ κδ αλθβ δεϋμ εϋο πκυ ηπκλ έ θα φγϊ κυθ ηϋξλδ εαδ δ Ϋ μ αυ κε κθέαμ. θαμ ουξκγ λαπ υ δεάμ γ λαπ έαμ φαέθ αδ θα υθ υα ησμ έθαδ απσ η γσ κυμ αθ δη υπδ βμ. Οδ θκ βζ υ δεϋμ παλ ηίϊ εϊ κ θϋα φαληαε υ δεάμ πδκ απκ ζ η κηϋθα φαέθ αδ θα παέακυθ ιέ κυ βηαθ δεσ λσζκ ηα δεϋμ πλκ αληκΰά 3 α γ λαπ έα. ΛΫι - εζ δ δϊ: Κα Ϊγζδοβ, Σλέ β βζδεέα, Φυξκγ λαπ έα, Νκ βζ υ δεϋμ παλ ηίϊ εα Ϊγζδοβ. εαδ

5 ABSTRACT Introduction: Depression is a very serious mental disorder which affects to a great degree a person's quality of life and specifically that of elderly people leading them to marginalization and stigmatization. Purpose: The purpose of this project is the presentation of depressive disorders in elderly people, the systematic review of their types and the clinical symptoms of them, as well as the research of new ways of treatment and finally through nursing procedures. Material and Method: The material was collected mainly via websites and more specifically the Google Scholar and Pubmed databases. The limitations that were confronted for the selection of the appropriate articles were mainly about the language of publication (Greek and English) as well as their recent date of publication. Results: The results of the review of the bibliography show that the depression disorders in elderly people consist of a "variety" of clinical types, treatments and therapies. Unfortunately, even in our era, they are not diagnosed on time and as a result, the patient suffers from the symptoms that can lead someone to commit suicide. Conclusions: Nowadays, depression is one of the most frequent and severe mental illnesses, especially in connection to the elderly. It is of utmost importance for the health of the patients to be diagnosed and treated on time and accurately. The main characteristics of depression are a feeling of sadness, loss of interest and pleasure, easy fatigue, appetite and sleeping disorders and finally negative thoughts that can end up in suicidal thoughts. One of the most effective methods of treatment is a combination of medication and psychotherapy. However, nursing intervention with adjustments to the new data seems to play an equally crucial role in therapy Key words: Depression, Older people, Psychotherapy, Nursing interventions for depression. 4

6 Ο Ο Ο παλκτ α π υξδαεά λΰα έα επκθάγβε η ετεζκμ βμ λα κτμ φκέ β βμ ηαμ πδζϋιαη αθγλυππθ, εκπσ θα κζκεζβλπγ έ πδ υξυμ κ κ ηάηα θκ βζ υ δεάμ κυ Σ..Ι π έλκυ. κ γϋηα πκυ α ξκζ έ αδ η εα Ϊγζδοβ δσ δ σζκδ ηαμ ζέΰκ Ϋπμ πκζτ, Ϋξκυη ηϋ α πθ βζδεδπηϋθπθ κδεκΰϋθ δα ηαμ Ϋθα βζδεδπηϋθκ Ϊ κηκ, κ κπκέκ πκζζϋμ φκλϋμ ηπκλ έ θα φαέθ αδ η ζαΰξκζδεσ, σηπμ εαθ έμ ηαμ θ ηπκλ έ θα εα αζϊί δ δ πλαΰηα δεϊ κυ Ϊζζκμ ζσΰκμ ΰδα κθ κπκέκ α ξκζβγάεαη η π λδ α δεϊ α κπκέα υηίαέθ δ. πδπζϋκθ, Ϋθαμ κ γϋηα αυ σ, έθαδ η αφκληά εϊπκδα υθαθ ά αη εα Ϊ δϊλε δα βμ πλαε δεάμ ηαμ Ϊ εβ βμ, εαδ γα γϋζαη θα ηίαγτθκυη θκ βζ υ δεϋμ παλ ηίϊ αυ Ϊ α π λδ α δεϊ, αθααβ υθ αμ εα Ϊζζβζ μ, εαδ η πκδκθ λσπκ γα παλϋηίκυη η έμ αθ θκ βζ υ Ϋμ πλκπγυθ αμ υΰ έα. Ι δαέ λ μ υξαλδ έ μ κφ έζκυη θα εφλϊ κυη πδίζϋπκυ α εαδ αθαπζβλυ λδα εαγβΰά λδα ηαμ, ε. Μαέλβ Γεκτία, ΰδα αθδ δκ ζά πλκ φκλϊ βμ, ΰδα κθ βηαθ δεσ ξλσθκ πκυ αφδϋλπ η Ϋ π εα Ϊ δϊλε δα βμ υΰΰλαφάμ βμ π υξδαεάμ λΰα έαμ ηαμ ΰδα έ ξπλέμ αθ ε έηβ β ίκάγ δα βμ εαδ πκζτ δη μ πζβλκφκλέ μ πκυ ηαμ θ γα ά αθ φδε ά β πλαΰηα κπκέβ β βμ λΰα έαμ αυ άμ. πέ βμ, υξαλδ κτη θκ βζ υ δεάμ κυ Σ Ι πλκ κέηα γ ληϊ κ δ αε δεσ π έλκυ πκυ αυ Ϊ α Ϋ ΰδα πση θβ ηϋλα πλκ ππδεσ κυ λα ξλσθδα ηαμ εαγκ άΰβ ηάηα κμ εαδ ηαμ β απά ηαμ πμ εα αλ δ ηϋθκυμ, υπ τγυθκυμ εαδ πζάλπμ υθ δ β κπκδβηϋθκυμ θκ βζ υ Ϋμ. ΣΫζκμ, κυ Γ θδεκτ θ γα ηπκλκτ αη θα παλαζ έοκυη Νκ κεκη έκυ Άλ αμ υαΰΰ ζδ ησμ ΰδα υεαδλέα θα εαδθκτλΰδ μ ΰθυ εαδ κυ υξαλδ Γ θδεκτ έ μ ηαμ κ πλκ ππδεσ θκ κεκη έκυ γυθ υθ λΰα κτη ηααέ κυμ, θα απκεκηέ κυη κ αθ δε έη θκ πκυ πκυ Ϊ αη, θα φαλησ κυη σ α δ αξγάεαη εαδ ευλέπμ θα πλαΰηα υ κυη 5 πλϊιβ θ ηϋλ δ υΰε ελδηϋθβ λΰα έα.

7 Η σχ σ ω ό σό 6, σ ό ς, ω ς ς!

8 Α Η εα αγζδπ δεά δα αλαξά έθαδ ηδα απσ βηαθ δεσ λ μ ουξδεϋμ δα αλαξϋμ β κπκέα τηφπθα η γϋ β κθ Παΰεσ ηδκ Ολΰαθδ ησ Τΰ έαμ εα Ϋξ δ άη λα Ϋ αλ β υξθσ λ μ αδ έ μ αθαπβλέαμ, θυ κ 2020 γα εα Ϋξ δ πλυ β γϋ β. ηφαθέα αδ ευλέπμ Ϊΰαηκυμ, δαα υΰηϋθκυμ, ΰυθαέε μ εαδ βζδεδπηϋθα Ϊ κηα ( άθ λκυ εαδ υθ., 2014). Ο σλκμ εα Ϊγζδοβ Ϋξ δ π λδΰλαφ έ απσ κυμ αλξαέκυμ ξλσθκυμ εαδ φαέθ αδ θα υπϊλξ δ φϊ ηα εϊγ εκδθπθέα κπκέα αθααβ άγβε. Υλβ δηκπκδ έ αδ ΰδα Ϋθα υλτ υθαδ γβηα δευθ εα α Ϊ πθ, β έ δα απκ ζ έ Ϋθα βησ δαμ υΰ έαμ εαδ ξαλαε βλέα αδ απσ δαετηαθ β δϊγ βηαθ δεσ αά βηα β ά Ϋθα υθαέ γβηα ( δεζαφέ κυ εαδ υθ., 2011) ΜΫ α απσ παλκτ α π υξδαεά λΰα έα ηαμ έθ αδ β υεαδλέα, σ κ αθ υΰΰλαφ έμ βμ σ κ εαδ κυμ αθαΰθυ μ βμ θα εα αθκά κυη, θα ηίαγτθκυη εαδ η Ϋπ δ α θα η αζαηπα τ κυη σ κ κ ΰθυ ΰδα ηέα απσ υξθσ λ μ ουξδεϋμ ηϊμ δα αλαξϋμ υθα σθ π λδ σ λ μ βζδεέ μ Ϊθπ πθ 65 υθ. κ πλυ κ ηϋλκμ παλκυ δϊα αδ β δ κλδεά αθα λκηά, κδ κλδ ηκέ, β πδ βηδκζκΰέα- πδπκζα ησμ, κδ τπκδ, β εζδθδεά γ λαπ έα βμ εα Ϊγζδοβμ κ τ λκ ηϋλκμ λέ β βζδεέα εαγυμ εαδ β ξϋ β βμ η έθ αδ δ δαέ λβ Ϋηφα β εα Ϊγζδοβ πθ βζδεδπηϋθπθ θυ η ζϋ β π λέπ π βμ δεσθα, α αέ δα, β δϊΰθπ β, β Ϊθκδα. θκ βζ υ δεϋμ παλ ηίϊ κ λέ κ ηϋλκμ αεκζκυγ έ ηδα πκδκ δεά Ϋλ υθα- βζδεδπηϋθκ α γ θά η εα Ϊγζδοβ. ζπέακυη ηϋ α απσ παλκτ α λΰα έα θα ΰέθ δ αθ δζβπ ά β κίαλσ β α βμ ουξδεάμ αυ άμ α γϋθ δαμ πκυ θ εϊθ δ δαελέ κ φτζκ, βζδεέα, γθδεσ β α, κδεκθκηδεά εαδ εκδθπθδεά γϋ β. Κυλέπμ σηπμ θα ΰέθ δ αθ δζβπ σ κ πυμ ( υ υξυμ) ηϋλ μ ηαμ β έ δα θ δαΰδΰθυ ε αδ Ϋΰεαδλα εαδ Ϋΰευλα δ έπμ βζδεδπηϋθα Ϊ κηα αζζϊ εαδ β βηα έα βμ πλσζβοβμ εαδ βμ γ λαπ έαμ βμ. Here I am an old man in a dry month T.S. Eliot 7

9 Ο 1ο Α Ο Α Α Η ΑΑ 8 Η Η Η Η Α

10 1.1 Ι εα Ϊγζδοβ απκ ζκτ ξλσθπθ. Ι Ϋθα ολδεά θα λοηά δαξλκθδεσ πλσίζβηα υΰ έαμ απσ αλξαδκ Ϊ πθ κλδεϊ Ϋΰΰλαφα ΰλαηηΫθα απσ φδζκ σφκυμ, πδ βηαέθκυθ ηαελκξλσθδα τπαλιβ βμ εαδ κυμ υΰΰλαφ έμ, γ λαπ υ Ϋμ υθ ξ έμ αΰυθ μ υλβηα δευθ αθγλυππθ θα ίλκυθ λσπκ θα γ λαπ τ κυθ. εα Ϊγζδοβ αλξδεϊ κθκηαασ αθ η ζαΰξκζέα εαδ πλυ μ αθαφκλϋμ αυ Ϋμ βμ Ϋθθκδαμ ίλέ εκυη αλξαέα Μ κπκ αηέα απσ ε έη θα βμ τ λβμ ξδζδ έαμ π.υ. Σσ κ κδ αλξαέκδ ζζ μ εαδ Ρπηαέκδ σ κ εαδ κδ ΚδθΫαδεκδ, αίυζυθδκδ εαδ δΰτπ δκδ πκζδ δ ηκέ απϋ π αθ ουξδεϋμ α γϋθ δ μ πμ ηδα ηκλφά εα κξάμ, ξλβ δηκπκδυθ αμ δϊφκλ μ ξθδεϋμ ικλεδ ηκτ. Ο ΙππκελΪ βμ (4κμ-5κμ αδυθαμ π.υ.) δ ξυλέ βε ππμ α ξαλαε βλδ δεϊ βμ πλκ ππδεσ β αμ εαδ ουξδεϋμ α γϋθ δ μ ξ έακθ αθ η Ϊλπθ υΰλυθ-ξυηυθ κυ κ δ κλλκπέα ά ηβ δ κλλκπέα υηα κμ, βμ εέ λδθβμ ξκζάμ, βμ ηατλβμ ξκζάμ, κυ φζϋΰηα κμ εαδ κυ αέηα κμ. Ο έ δκμ πέ υπ λίκζδεάμ βμ σ βμ αδηκθδεάμ υ ππμ β ηατλβ (ηϋζαδθα) ξκζά ζσΰπ πζάθα πλκεαζκτ η ζαΰξκζέα (Dombeck et al., 2007). πκξά κυ Μ αέπθα β εα Ϊγζδοβ γ πλάγβε αθ δηπλέα απσ κυμ γ κτμ κθ Ϊθγλππκ ζσΰπ πθ αηαλ βηϊ πθ κυ εαδ κδ έ δκδ βμ απδ έαμ δα σγβε λθέ αηπϋζα κυμ γ κτμ. π λέκ κ βμ θαΰϋθθβ βμ πκυ ι εέθβ θ δΰηα δασ αθ η κζσεζβλβ υλυπβ απσ Ι αζέα κθ 140 αδυθα εαδ κθ 160 εαδ 170 αδυθα αλε κέ ΰδα λκέ βεαθ απσο κυ ΙππκελΪ β εαδ γ υλβ αθ ππμ κδ ουξδεϋμ α γϋθ δ μ κφ δζσ αθ φυ δεϊ αέ δα, κδ κπκέ μ ηϊζδ α Ϋίλδ εαθ Ϋ αφκμ ευλέπμ εαζζδ ξθδεάμ φτ βμ Ϊ κηα. Σκ 1621 η.υ. κ Robert Burton βηκ έ υ αθα κηέα βμ η ζαΰξκζέαμ π λδΰλϊφκθ αμ α ουξκζκΰδεϊ εαδ εκδθπθδεϊ αέ δα βμ εαδ πλσ δθ έαδ α, α αιέ δα, α ίσ αθα ε.α. πμ γ λαπ έα ΰδα βμ (Ban, 2014). Κα Ϊ δϊλε δα κυ δαφπ δ ηκτ β εα Ϊγζδοβ γ πλάγβε ππμ ά αθ ηδα εζβλκθκηδεά, αη Ϊίζβ β α υθαηέαμ βμ δ δκ υΰελα έαμ β κπκέα κ βΰ έ εκδθά εϋοβ εαδ κδ Ϊθγλππκ γα πλϋπ δ θα απκφ τΰκυθ. Ο σλκμ εα Ϊγζδοβ (depression) ηφαθέ αΰΰζδεά ΰζυ α πμ π λδΰλαφά βμ εαεάμ δϊγ 190 αδυθα. Ο Kraepelin απσ κθ βε ΰδα πλυ β φκλϊ κθ 170 αδυθα Heinroths παλαφλκ τθβ εαδ βμ εαδ πϋλα εκδθά ξλά β κθ πλυ β Ϋε κ β κυ ίδίζέκυ κυ κ 1883 πβλ α ηϋθκμ (1818) πκυ εα Ϊγζδοβ αθ δζάφγβε κυ υθαδ γάηα κμ δαφκλ δεϋμ ηκλφϋμ η ζαΰξκζέαμ ε πθ κπκέπθ κδ 9 η ζαΰξκζέα αθαΰθυλδ πμ η λδεά Ϋ λ τκ (β απζά η ζαΰξκζέα εαδ

11 παλαζβλβ δεά η ζαΰξκζέα) αιδθκηάγβεαθ πμ εα Ϊγζδοβ. Σκ 1908.Π. β γ πλέα κυ Kraepelin ΰδα η ζαΰξκζέα απκλλέφ βε απσ κθ Adolf Meyer κ κπκέκμ πλσ δθ Ϋθα φϊ ηα αθ δεα Ϋ β κθ σλκ η ζαΰξκζέα η Σκ 1952 β πλυ β Ϋε κ β Φυξδα λδεά εζδθδευθ αδλέα η θϋ αι εα βΰκλδκπκέβ σξκ κυ ΰξ δλδ έκυ (DSM-I) απσ ουξδεϋμ δα αλαξϋμ βμ υθϋξ δα αεκζκτγβ αθ εαδ Ϊζζ μ ΰξ δλδ έκυ αυ κτ αφυμ πδκ ί ζ δπηϋθ μ εαγυμ εαδ παθ ε υ ΰξ δλδ έκυ ουξδευθ δα αλαξυθ πθ εαδ κθ σλκ εα Ϊγζδοβ. υδκγϋ β β ηδαμ εκδθάμ ΰζυ εα Ϊγζδοβ. υθαδ γβηα δευθ αθ δ λϊ ICD (Ban, 2014). 10 η λδεϊθδεβ αμ η αιτ δϊγ βμ εαδ παθ ε σ κυ δαΰθπ πθ κυ δεκτ κυ Παΰεσ ηδκυ Ολΰαθδ ηκτ Τΰ έαμ

12 1.2 Oλδ ησμ εα Ϊγζδοβμ τηφπθα η υθβγδ ηϋθβ κθ Παΰεσ ηδκ Ολΰαθδ ησ Τΰ έαμ (Π.Ο.Τ) β εα Ϊγζδοβ έθαδ ηδα ουξδεά θ δαφϋλκθ κμ ά δα αλαξά, υξαλέ πκυ ξαλαε βλέα αδ β βμ, αδ γάηα α απσ γζέοβ, θκξάμ ά ξαηβζάμ αυ κ ε έηβ βμ, δα αλαξϋμ τπθκυ ά σλ ιβμ, αέ γβηα εσππ βμ εαδ εαεά υΰεϋθ λπ β. θα απκ ζϋ απυζ δα έ δα ηπκλ έ δ ηαελϊμ δϊλε δαμ ά παθαζαηίαθση θβ αζζκδυθκθ αμ κυ δα δεαθσ β α θσμ α σηκυ θα απκ υ δ λΰα έα, ά δεϊ κ ξκζ έκ εαδ ΰ θδεσ λα θα εαγβη λδθά απά. (WHO, 2016) Ολδ ησμ λέ βμ βζδεέαμ Σα Ϊ κηα Ϊθπ πθ 65 Ο υθ ηπκλκτθ θα δαξπλδ κτθ Οδ θϋκδ-βζδεδπηϋθκδ (65-75 ά 80 λ κηϊ μ/ Ϊ δα: υθ) Οδ η ΰΪζκδ-βζδεδπηΫθκδ (75 ά 80 η π λέπκυ 90 Οδ υπ λάζδε μ (85-90 Χμ ΰάλαθ β πλκ δκλέα αδ β υθ) υθ εαδ Ϊθπ) (Rana & Upton, 2009) α δαεά Ϋεπ π β πθ ηβξαθδ ηυθ πλκ αληκΰάμ εαδ κηκδκ α έαμ εϊγ κλΰαθδ ηκτ (Οδεκθκηέ βμ, 2005). Παλσζα αυ Ϊ εϊπκδα υΰε ελδηϋθβ υηφπθέα, κτ δα δεα έαμ ΰάλαθ βμ αη Ϊίζβ μ η έε μ ΰδα κθ πλκ κ θα θσμ α σηκυ ΰδα αυ σ εαδ ελδ άλδα πκυ θα πλκ ΰάλαθ β ηϋ α αελδί έμ δκλέακυθ λέ β βζδεέα θ υπϊλξ δ δκλδ ησ βμ δα υππγκτθ έθαδ αλε Ϊ δϊφκλα τ εκζκ. φυ δκζκΰδεϊ πζαέ δα ξαλαε βλέα αδ απσ ίαγηδαέ μ εαδ πϊλκ κ κυ ξλσθκυ αζζαΰϋμ κυ εϊγ αθγλυπδθκυ κλΰαθδ ηκτ. κηά εαδ ζ δ κυλΰδεσ β α θ ηπκλ έ πκηϋθπμ θα κλδκγ βγ έ εϊπκδκ υΰε ελδηϋθκ ξλκθδεϊ βη έκ πϋλαθ αυ κτ πκυ κ κπκέκ κ Ϊ κηκ γα ηπκλκτ << δ Ϋζγ δ πέ βηα>> θα λέ β βζδεέα. Οδ σπκδ μ αζζαΰϋμ πλκετπ κυθ ( α δαεά ΰάλαθ β) δαφϋλκυθ πζβγυ ηδαεϊ εαδ θ έθαδ απκ Ϋζ ηα πϊθ α εϊπκδαμ θσ κυ. υηπ λα ηα δεϊ ηπκλκτη θα εα αθκά κυη ζκδπσθ, ππμ σ κ β ξλκθκζκΰδεά βζδεέα (πλκ δκλέα δ ξλκθδεά δϊλε δα πκυ Ϋξ δ αά δ κ Ϊθγλππκμ) πκυ ίλέ ε αδ κυμ κλδ ηκτμ βμ λέ βμ βζδεέαμ, σ κ εαδ ΰ θδεσ λα κπκδκδ άπκ λέ βμ βζδεέαμ έθαδ ΰ θδεϊ αυγαέλ κδ εαδ λ υ κέ εαγυμ ίδκζκΰδεϊ ελδ άλδα. βλέακθ αδ αθ δγϋ πμ κλδ ηκέ βμ πϊθδα ία έακθ αδ πκζδ δ ηδεϊ πλσ υπα, εκυζ κτλ μ, αιέ μ εαδ ΰ θδεσ λα δαφϋλκυθ αθϊζκΰα κθ πκζδ δ ησ, εαδ δ κλέα εϊγ εκδθπθέαμ εαδ ευλέπμ αθ απκελέθκθ αδ αυ σ πκυ πδ τ δ κ εϊ κ ΰάλαθ β (Victor, 2006). 11 εκδθπθδεσ τθκζκ ΰδα

13 ΠΙ ΗΜΙΟΛΟΓΙ - ΠΙΠΟΛ ΜΟ ΣΗ Κ Σ ΘΛΙΦΗ 1.3 τηφπθα η α κδξ έα κυ Παΰεσ ηδκυ Ολΰαθδ ηκτ Yΰ íαμ Παΰεσ ηδα ΣλΪπ αα κυ Ο πϋθ έε β έθαδ ουξδεϋμ! τηφπθα η κ απσ Ϋεα αλλυ υθ λΰα έα η δ μη κθ υοβζσ λκ έε β DALYs, β εα Ϊγζδοβ παΰεκ ηέπμ εα Ϋξ δ άη λα Ϋ αλ β γϋ β. Τπκζκΰέα αδ σ δ κ 6%-8% π λέπκυ κυ παΰεσ ηδκυ πζβγυ ηκτ πϊ ξ δ απσ εα Ϊγζδοβ, βζα ά π λδ εσ ηκ. υλυπβ Ϋθα σ λκδ απσ εα κηητλδα Ϊθγλππκδ α εαπϋθ Ϊ κηα ' σζκθ κθ υπκφϋλ δ απσ εϊπκδκυ έ κυμ εα αγζδπ δεά δα αλαξά. Οδ ΰυθαέε μ υπκφϋλκυθ απσ εα Ϊγζδοβ, ' σζ μ ξυλ μ κυ εσ ηκυ, τκ φκλϋμ εα αγζδπ δεάμ δα αλαξάμ υξθσ λα απσ κυμ Ϊθ λ μ. Ο εέθ υθκμ ηφϊθδ βμ σζβ δϊλε δα απάμ κυ α σηκυ έθαδ 10%-20% ΰδα ΰυθαέε μ εαδ 5%-12% ΰδα κυμ Ϊθ λ μ. (WHO, 2015). ζζϊ α κδξ έα πκυ πλκϋευοαθ απσ Παλαΰσθ πθ Κδθ τθκυ (.Μ.ΝΟ.) βζδεέαμ 18 πκ κ γθδεά η ζϋ β Νκ βλσ β αμ εαδ πλσ φα β Ϋλ υθα υηη κξάμ α σηπθ, υθ εαδ Ϊθπ πκυ πδζϋξγβεαθ υξαέα ίϊ β βμ απκΰλαφάμ κυ 2011 κ σ εα Ϊγζδοβμ ευηαέθ αδ π λέπκυ κ 16% (Φυθ αθέ κυ, 2015). Σκ 2015 πέ βμ υπκζκΰέα αδ ππμ υπϊλξκυθ πϊθπ απσ α γ θ έμ η εα Ϊγζδοβ ζζϊ α σππμ βη έπ κ εαγβΰβ άμ ουξδα λδεάμ Παθ πδ κ πζαέ δκ κυ 2κυ Ιπαθθέθπθ ΠΫ λκμ εαπδθϊεβμ βηέκυ. υθ λέκυ ουξδεάμ υΰ έαμ γάθα. τηφπθα η Τΰ έαμ ( ΠΙΦΤ) κδ ηφαθέακθ αδ κδξ έα κυ λ υθβ δεκτ Παθ πδ δϊφκλ μ εα αγζδπ δεϋμ απά κυ Ϊθ λα ηφαθέα αδ ευλέπμ φβί έα εαδ βηδαεκτ Ιθ δα αλαξϋμ Ϋξκυθ βζδεέα η αιτ δ κτ κυ Φυξδεάμ υθ θυ εα έα η αιτ υθ. Ϊ β θα ΰυθαέε μ

14 ΠΙ ΗΜΙΟΛΟΓΙΚ ΣΟΙΥ Ι - ΠΙΠΟΛ ΜΟ ΣΗ Κ Σ ΘΛΙΦΗ ΣΗΝ ΣΡΙΣΗ ΗΛΙΚΙ Ο παΰεσ ηδκμ πζβγυ ησμ έθ δ θα αυιϊθ αδ η λυγησ 1,7% θυ παλϊζζβζα κ βζδεδπηϋθκμ πζβγυ ησμ (65> υθ) αυιϊθ αδ η ά δκ λυγησ 2,7% (Ραφ σπκυζκμ 2006). ζζϊ α ίλέ ε αδ η ζυθ κυ ΟΟ η πλκ 18β γϋ β κ 2007 ξ δεά ζέ α πθ ελα υθ σεδηκ απάμ 80,7Ϋ β ΰδα ΰυθαέε μ εαδ 75,4% ΰδα κυμ Ϊθ λ μ (Ραφ σπκυζκμ 2006). τηφπθα η αδλέα β πκ κ κδξ έα πκυ παλαγϋ δ β ζζϊ α έθαδ αθϊη α α ελϊ β ηϋζβ βμ σ ΰάλαθ βμ κυ πζβγυ ηκτ. άη λα έθαδ Ϊθπ πθ 65 ζζδεά Γ λκθ κζκΰδεά εαδ Γβλδα λδεά υλυπβμ η κθ υοβζσ λκ ε δηϊ αδ ππμ κ 27% κυ πζβγυ ηκτ βμ υθ, θυ κ 2050 γα φ Ϊ δ κ 40,08%* (Μπκυζκτ αα, 2015). Ϋλ υθα πκυ δαφκλϊ α πκ κ δ θ λΰάγβε κ 2005 ζζϊ α παλα βλάγβε βηαθ δεά Ϊ βζδεδπηϋθπθ πκυ Ϋπα ξαθ απσ εα Ϊγζδοβ η αιτ αθ λυθ (41,8%) εαδ ΰυθαδευθ (58,2%) (Hughes, 2006) εα Ϊγζδοβ λέ β βζδεέα απκ ζ έ ηδα δ δαέ λα κίαλά α γϋθ δα, β κπκέα Ϋξ δ αλθβ δεϋμ υθϋπ δ μ β θκ βλσ β α εαδ β γθβ δησ β α πθ βζδεδπηϋθπθ α σηπθ. ζζϊ α κ 15%-30% πθ βζδεδπηϋθπθ α γ θυθ βμ Πλπ κίϊγηδαμ Φλκθ έ αμ Τΰ έαμ ηφαθέα δ εα αγζδπ δεά υηπ πηα κζκΰέα. Μσθκ κ 30% αυ κτ κυ πκ κ κτ δαΰδΰθυ ε αδ η εα Ϊγζδοβ εαδ Ϋθα αεσηα ηδελσ λκ πκ κ σ ζαηίϊθ δ εα Ϊζζβζβ γ λαπ έα (Κκτεδα, 2002) δαξλκθδεά η ζϋ β πκυ δ ιάξγβ απσ κθ Κ. λΰυλσπκυζκ εαδ υθ. η ε έηβ β βμ απκ Ϋε μ υπβλ υξθσ β αμ εαδ εδθ τθκυ ηφϊθδ βμ εα Ϊγζδοβμ δυθ εϋθ λπθ αθκδξ άμ πλκ άηκυ ΠΪ λαμ εαδ ξλά β εκπσ 239 Ϊ κηα α έαμ βζδεδπηϋθπθ(κ..π..) κυ βμ ΰβλδα λδεάμ εζέηαεαμ εα Ϊγζδοβμ (GDS-15) ε δηάγβε σ δ: κ 45,2% (108 Ϊ κηα) ηφϊθδ αθ βηϊ δα εα Ϊγζδοβμ ε πθ κπκέπθ κ 36% (86 Ϊ κηα) ε δηάγβεαθ θα πϊ ξκυθ απσ ηϋ λδα εα Ϊγζδοβ θυ κ 9,2% (22 Ϊ κηα) απσ κίαλά πέ βμ απσ κυμ ζϋΰξκυμ υηπ πηϊ πθ ά αθ (εζδθδεκτ τπκυ) εα Ϊγζδοβ. υ ξϋ δ βμ πλκϋευο σ δ β ηφϊθδ β εα αγζδπ δευθ υξθσ λβ ΰυθαέε μ (54,6%) Ϋθαθ δ ( λΰυλσπκυζκμ εαδ υθ., 2012). 13 κυμ Ϊθ λ μ (37,4%)

15 1.4 ΜΟΡΦ Κ Σ ΘΛΙΠΣΙΚΧΝ Ι Σ Ρ ΥΧΝ Κ Ι Η ΚΛΙΝΙΚΗ ΣΟΤ ΙΚΟΝ Οδ πλκ δϊφκλκδ τπκδ εα αγζδπ δευθ δκλέακυθ έθαδ πζϋκθ άη λα εκδθσ β α. ΠκζζΪ απσ α Ϊ κηκ κπκδα άπκ δα αλαξυθ εαδ βζδεέαμ π λδΰλϊφκθ αδ Ολΰαθδ ηκτ Τΰ έαμ (πζαέ δκ 1.2) σ κ ευλδαλξ έ ξ σθ η κ θαζζαε δεσ αδλέαμ DSM-IV-TR τ Ϋθα κυ Παΰεσ ηδκυ βηα αιδθσηβ βμ βμ (Hughes, 2006). δα αλαξά: Γ θδεσ λα εαγβη λδθά ίϊ β εαδ η αδ γάηα α απυζ δαμ κ ICD-10 βηκθδεά δκλέακυθ εα Ϊγζδοβ σ κ TM Μ έαπθ εα αγζδπ δεά υηπ υηα α πκυ υλϋπμ αθαΰθπ ηϋθκδ απσ πδ υηπ υηα α πκυ πλκ η λδεϊθδεβμ Φυξδα λδεάμ α η έαπθ εα Ϊγζδοβ δαετηαθ β ηδα εα αγζδπ δεά δϊγ θ δαφϋλκθ κμ, η δπηϋθβμ β, θϋλΰ δαμ, τπαλιβ αλθβ δευθ εϋο πθ, απκυ έα τπθκυ ε.ϊ. (Hughes, 2006). Ολέα αδ απσ παλκυ έα πϋθ [ κθέα αδ ππμ ΰδα εα αγζδπ δεάμ εα Ϊ αζζαΰά 1. δϊΰθπ β βμ (1) έ βμ κ Ϋλπθ απσ α αεσζκυγα υηπ υηα α έθαδ απαλαέ β β β παλκυ έα βμ απυζ δαμ θ δαφϋλκθ κμ ά υξαλέ δϊλε δα βμ έ δαμ π λδσ κυ ( τκ ί κηϊ πθ), εαδ Ϋξκυθ έ βμ β βμ (2)] πδφϋλ δ ηδα πλκβΰκτη θβ ζ δ κυλΰδεσ β α: Κα αγζδπ δεά δϊγ β θ κθβ η έπ β υξαλέ 2. λα 3. δϊγ β π λδ βλδσ β μ κ η ΰαζτ λκ ηϋλκμ βμ ηϋλαμ ξ σθ εαγβη λδθϊ β βμ εαδ θ δαφϋλκθ κμ σζ μ ά ξ σθ σζ μ κ η ΰαζτ λκ εκηηϊ δ βμ βηϋλαμ, ξ σθ εαγβη λδθϊ βηαθ δεά απυζ δα ά ατιβ β ίϊλκυμ (η αίκζά πϊθπ απσ 5% πηα δεκτμ ίϊλκυμ ηϋ α Ϋθα ηάθα) η κυ ζϊ π β ά ατιβ β βμ σλ ιβμ εαγβη λδθά ίϊ β. ςπθέα ά υπ λυπθέα Φυξκεδθβ δεά εαγβη λδθά ίϊ β. δϋΰ λ β ά πδίλϊ υθ β ξ σθ εαγβη λδθά ίϊ β ευλέπμ παλα βλκτη θβ απσ Ϊζζκυμ. 6. έ γβηα εσππ βμ ά απυζ δα θ λΰβ δεσ β αμ ξ σθ 7. δ γάηα α αθαιδσ β αμ ά υπ λίκζδεάμ ά απλσ φκλβμ εαγβη λδθά ίϊ β. θκξάμ ξ σθ εαγβη λδθά ίϊ β α κπκέα υπϊλξ δ π λέπ π β θα έθαδ παλαζβλβ δεϊ. ζα πηϋθβ 8. αθαπκφα δ δεαθσ β α παθαζαηίαθση θ μ 9. ά παλκυ έα εϋο γαθϊ κυ (σξδ ησθκ φσίκμ θα πϋζγ δ) ά δεσ β αμ ξ σθ εϋοβμ ά υΰεϋθ λπ βμ εαγβη λδθά ίϊ β. παθ λξση θκδ δ α ηκέ αυ κε κθέαμ ξπλέμ θα υπϊλξ δ πϊθ α απαλαέ β α εϊπκδκ ξϋ δκ. Σκ κίαλσ εα αγζδπ δεσ π δ σ δκ εαδ πδγαθσθ κ ηϋ λδκ γ πλκτθ αδ δ κ τθαηα η κ η έακθ εα αγζδπ δεσ π δ σ δκ (American Psychiatric Association, 2000). 14

16 δϊφκλ μ Ϊζζ μ βπδσ λ μ εα αγζέο, κδ κπκέ μ παλκυ δϊακθ αδ πδκ υξθϊ απσ η έαπθ εα Ϊγζδοβ, θ επζβλυθκυθ απκζτ πμ α ελδ άλδα βμ, εαδ κ Ϊ κηκ πκυ δαεα Ϋξ αδ απσ αυ Ϋμ Ϋξ δ εϊπκδα απσ α υηπ υηα α εαδ απυζ δα βμ ζ δ κυλΰδεσ β αμ κυ έθαδ: Μ ίϊ β ξλκθδεά παλϊη λκ Μκθα δεσ π δ σ δκ: τπαλιβ ησθκ θσμ η έακθκμ εα αγζδπ δεκτ π δ κ έκυ πκυ θ ιβΰ έ αδ εαζτ λα η εϊπκδα ξδακ υθαδ γβηα δεά δα αλαξά εαδ θ Ϋξ δ υπϊλι δ πκ Ϋ εϊπκδκ ηαθδαεσ, ηδε σ ά υπκηαθδαεσ π δ σ δκ. Τπκ λκπδϊακυ α π λδ εα αγζδπ δεά δα αλαξά: κ Ϋλπθ η δασθπθ εα αγζδπ δευθ π δ κ έπθ πκυ εϊπκδα ξδακ υθαδ γβηα δεά δα αλαξά εαδ παλκυ έα τκ ά θ ιβΰκτθ αδ εαζτ λα η θ Ϋξ δ υπϊλι δ πκ Ϋ εϊπκδκ ηαθδαεσ, ηδε σ ά υπκηαθδαεσ π δ σ δκ. πδζσξ δα εα αγζδπ δεά δα αλαξά: πϋλξ αδ κε σ, (Ϋθαλιβ κυ π δ κ έκυ ηϋ α η άπδα ά Ϋ δπκζδεά δα αλαξά I & II ά π δ σ δκ, βμ δϊγ κ λϋξκθ ά ζ υ αέκ η έακθ η έακθα εα αγζδπ δεά δα αλαξά, ίλαξ έα ουξπ δεά δα αλαξά. Σαξυφα δεά εα αγζδπ δεά δα αλαξάμ βηα η Ϊ κθ λ πλυ μ ί κηϊ μ βμ ζκξ έαμ) κίαλά δεσθα. Μπκλ έ θα φαληκ γ έ εα αγζδπ δεσ, ηαθδαεσ ά η δε σ ηδελσ δϊ δα αλαξά: κυζϊξδ βμ κυμ πλκβΰκτη θκυμ κθ Ϋ λα π δ σ δα υ εα ηάθ μ πκυ πζβλκτθ α ελδ άλδα η έακθκμ εα αγζδπ δεκτ, ηαθδαεκτ, ηδε κτ ά υπκηαθδαεκτ π δ κ έκυ. πκξδαεά εα αγζδπ δεά εα Ϊγζδοβ η α δα αλαξά : απκ ζ έ ηδα υπκ λκπδϊακυ α η έακθα π δ σ δα θα ξ έακθ αδ η ηφϊθδ β η έακθκμ εα αγζδπ δεκτ π δ κ έκυ παλαέ β κ θα Ϋξ δ υπϊλι δ ηδα εαθκθδεά εα αγζδπ δευθ π δ κ έπθ αζζαΰϋμ δπκζδεά κ φγδθσππλκ ά κ ξ δηυθα). δα αλαξά I & II, η έακθα εα αγζδπ δεά ( ά β θαζζαΰϋμ απσ εα Ϊγζδοβ ηαθέα εαδ υπκηαθέα) θα ηφαθέακθ αδ ηδα ξαλαε βλδ πζβλκτθ πλκβΰκτη θ μ πλκςπκγϋ πκξυθ( εαθκθδεά ξϋ β η αιτ βμ Ϋθαλιβμ πθ η δασθπθ δα αλαξά ά υπκ λκπδϊακυ α, κδ πζάλ υφϋ ζ υ αέα ξλσθδα θα Ϋξκυθ ηφαθδ πθ δεά πκξά κυ Ϋ κυμ εαδ α τκ έ τκ η έακθα εα αγζδπ δεϊ π δ σ δα πκυ θα ηδα ξλκθδεά πκξδαεά ξϋ β. δπζά εα αγζδπ δεά δα αλαξά: εα Ϊγζδοβ πκυ ηφαθέα αδ α γ θά πκυ ά β Ϋπα ξ απσ υ γυηέα. Υλσθδα εα αγζδπ δεά δα αλαξά: πλκςπκγϋ δ θα πζβλκτθ αδ α ελδ άλδα κυ η έακθκμ εα αγζδπ δεκτ π δ κ έκυ υθ ξυμ α τκ Psychiatric Association, 2000). 15 ζ υ αέα ξλσθδα. (American

17 Μ ίϊ β Ϋθ α β εαδ πκδσ β α πθ υηπ πηϊ πθ Φυξπ δεά εα αγζδπ δεά εζδθδεάμ δεσθαμ η δ Ϋ μ εαδ ο υ αδ γά δα αλαξά: ηδα η έαπθ εα Ϊγζδοβ, υθτπαλιβ ουξπ δευθ κίαλάμ υηπ πηϊ πθ σππμ παλαζβλβ δεϋμ ( π.ξ. αεκυ δεϋμ ο υ αδ γά ), Κα α κθδεά εα αγζδπ δεά δα αλαξά: πέ βμ ίαλδϊ εζδθδεάμ δεσθαμ η α γ θά θα η αθ δ λϊ η κυζϊξδ κθ ιπ λδεϊ λ γέ ηα α. τκ απσ α εζδθδεά βμ δεσθα ευλδαλξ έ αδ υηπ υηα α σππμ εδθβ δεά αεαηοέα (η εα αζβοέαμ ά ηίλκθ β έαμ), υπ λίκζδεά εδθβ δεά ξπλέμ θα (αθ έ πβλ Ϊα αδ απσ α β η ιπ λδεϊ κθ λα βλδσ β α ( Ϊ ηφϊθδ β κξβ ευλέπμ λ γέ ηα α), υπ λίκζδεά αλθβ δεά ηφαθά Ϋζζ δοβ εδθά λπθ), δ δκλλυγηέ μ πθ εκτ δπθ εδθά Ϊ β πθ εαδ βξκζαζέα ά βξκεδθβ έα Μ ζαΰξκζδεά εα αγζδπ δεά δα αλαξά: απκ ζ έ πδκ εα Ϊγζδοβμ η Ϋθ κθα πκδκ δεϊ εαδ πκ κ δεϊ υηπ υηα α. ΠλκςπκγΫ δ εα Ϊ δϊλε δα βμ ίαλτ λβμ π λδσ κυ τπαλιβ απυζ δα υξαλέ υξϊλδ β βμ ξ σθ α θϋα. ίαλδϊ ηκλφά σζ μ λα θσμ απσ α υηπ υηα α σππμ βλδσ β μ ά απυζ δα αθ έ λα βμ πέ βμ πλκςπκγϋ δ λέα ά π λδ σ λα απσ α αεσζκυγα σππμ β εα Ϊγζδοβ θα έθαδ ξ δλσ λβ εα Ϊ εαθσθα πλπδθϋμ υλ μ, εα αγζδπ δεάμ δϊγ δαελδ ά πκδσ β α βμ, αθκλ ιέα ά απυζ δα ίϊλκυμ, υπ λίκζδεά ά αθαδ δκζσΰβ β θκξά, Ϋθ κθβ ουξκεδθβ δεά δϋΰ λ β ά πδίλϊ υθ β. Ά υπβ εα αγζδπ δεά βμ δϊγ βμ (β δϊγ δα αλαξά: η Ϊ υπα κδξ έα σππμ απαθ β δεσ β α β θα ί ζ δυθ αδ πμ απϊθ β β ΰ ΰκθσ α) εαδ τπαλιβ κυζϊξδ υπαλε Ϊ ά πδγαθϊ γ δεϊ κθ τκ απσ α αεσζκυγα σππμ ατιβ β ίϊλκυμ ά σλ ιβμ, υπ λυπθέα, ηκζυί υ βμ παλϊζυ βμ, πλσ υπκ υπ λ υαδ γβ έαμ β δαπλκ ππδεά απσλλδοβ πκυ υπϊλξ δ απσ ηαελκτ εαδ κ κπκέκ πλκεαζ έ βηαθ δεά εκδθπθδεά ά παΰΰ ζηα δεά Ϋεπ π β. (American Psychiatric Association, 2000). Άζζ μ εα αγζδπ δεϋμ δα αλαξϋμ υ γυηέα: τπαλιβ εα αγζδπ δεάμ βηϋλαμ, π λδ παλκυ έα δϊγ σ λ μ βηϋλ μ ΰδα κυζϊξδ τκ ά π λδ βμ κθ κ η ΰαζτ λκ ηϋλκμ βμ τκ ξλσθδα. ΠλκςπκγΫ δ κ Ϋλπθ απσ α αεσζκυγα υηπ υηα α σππμ η δπηϋθβ σλ ιβ ά υπ λφαΰέα, αςπθέα ά υπ λυπθέα, ξαηβζά θ λΰβ δεσ β α ά εσππ β, ξαηβζά αυ κ ε έηβ β, η δπηϋθβ απ ζπδ έαμ. υΰεϋθ λπ β ά υ εκζέα ζάοβμ απκφϊ πέ βμ κ Ϊ κηκ εα Ϊ π λέκ κ πθ ζ τγ λκ υηπ πηϊ πθ ΰδα π λδ τκ ξλσθπθ πθ, αέ γβηα θ Ϋξ δ η έθ δ σ λκυμ απσ τκ υθ ξση θκυμ ηάθ μ. 16

18 ζϊ πθ εα αγζδπ δεά υηπ πηϊ πθ (ζδΰσ λα δα αλαξά: βζα ά απσ α πϋθ η έαπθ εα Ϊγζδοβ) δϊλε δαμ κυζϊξδ Πλκ ηηκλλυ δαεά ηδελάμ Ϋθ α βμ η α ηπκ έακυθ κυ θ δαφϋλκθ ΰδα κυμ π λδ άπδπθ κθ τκ ί κηϊ πθ. υ φκλδεά βηαθ δεσ ίαγησ π δ σ δα βη έα πκυ απαδ κτθ αδ ΰδα δα αλαξά: εα αγζδπ δεϊ υηπ υηα α σππμ εα αγζδπ δεά δϊγ Ϊγ δα, η δπηϋθκ ηφαθέακθ αδ εα αγζδπ δεϊ λα π δ σ δα β, Ϊΰξκμ, υθαδ γβηα δεά βλδσ β μ, αλε Ϊ ίαλδϊ υ λΰα έα, κ ξκζ έκ ε.α. λα θα βλδσ β μ. σ λκυμ ηηκλλυ δαεκτμ ετεζκυμ, εα Ϊ δϊλε δα ζ υ αέκυ Ϋ κυμ εαδ πδκ υΰε ελδηϋθα αε δεϊ εα Ϊ δϊλε δα βμ ζ υ αέαμ ί κηϊ αμ κυ ετεζκυ. Τπκ λκπδϊακυ α π δ σ δα πκυ ίλαξ έα δαλεκτθ απσ εα αγζδπ δεά τκ βηϋλ μ Ϋπμ δα αλαξά: τκ ί κηϊ μ εα αγζδπ δεϊ κ ηϋΰδ κ εαδ ηφαθέακθ αδ ηδα φκλϊ εϊγ ηάθα πέ υ εα ηάθ μ. δα αλαξά πλκ αληκΰάμ η δϊγ β εα αγζδπ δεά β: β εα αγζδπ δεά ηφαθέα αδ η Ϊ απσ ηδα π λέκ κ πλκ αληκΰάμ η Ϊ απσ εϊπκδα βηαθ δεά αζζαΰά απά (π.ξ. η αεέθβ β βζδεδπηϋθκυ Μδε ά αΰξυ βμ εαδ εα αγζδπ δεά Ϊΰξκυμ εαδ εα αγζδπ δεάμ δϊγ δϊγ δϊγ κέεκ υΰβλέαμ). β: απαδ έ αδ β Ϋθ κθβ τπαλιβ βμ. υ λκπαγάμ εα Ϊγζδοβ: πλκεαζ έ αδ απσ δϊφκλ μ πηα δεϋμ θσ κυμ, ξλά β δϊφκλπθ φαληαε υ δευθ κυ δυθ, ξλά β αζεκσζ εαγυμ εαδ απαΰκλ υηϋθπθ κυ δυθ. υ Ϊ Ϋξκυθ αθ απκ Ϋζ βμ εα Ϊγζδοβμ ηα θα πλκεαζκτθ θ υλκ δαίδία κθ ΰεΫφαζκ (American Psychiatric Association, 2000). υ λκπαγκτμ εα Ϊγζδοβμ έθαδ β κλΰαθδεά εα αγζδπ δεά δα αλαξά ΠαλΪ δΰηα πκυ ηπκλ έ θα κφ έζ αδ τπαλιβ εα Ϊγζδοβ. υπκφζκδυ υ βηα δεάμ θσ κυ ά φαληαε υ δεϋμ πηα δεϊ πλκίζάηα α αζζϊ εαδ β αΰΰ δαεά κυ έ μ πκυ ξλβ δηκπκδκτθ αδ πλκ αγ έ δεϋμ δα αλαξϋμ αΰΰ δαεά εα αγζδπ δεά δα αλαξά απκ ζ έ ηδα θϋα εα βΰκλέα πκυ Ϋξ δ τηφπθα η θ υλκ δαίδία κηϋμ κπκέα β ίζϊίβ υπϊλξ δ π λέπ π β υθ πκυ παέακυθ λσζκ ΰδα Ϋθα Ϊ κηκ πλκ δϊγ θα ζδεϋμ αλ βλέ μ πκυ αλ δα αλϊι δ λτγηδ β βμ δϊγ 17 πθ δ δεϊ αυ άμ έθαδ β δκλα δεσ β α, η δπηϋθκμ εα αγζδπ δεσμ δ α ησμ, αυιβηϋθβ απϊγ δα εαδ ουξκεδθβ δεά (Hughes, 2006). δϊ αιβ βμ, πλκεαζυθ αμ Ϋ β ά τπαλιβ εα Ϊγζδοβμ. Υαλαε βλδ εα Ϊγζδοβ σοδηβμ Ϋθαλιβμ (σξδ πϊθ α σηπμ), η δπηϋθβ τκυθ πδίλϊ υθ β ε.α.

19 δϊφκλα εα αγζδπ δεϊ υηπ υηα α ηπκλκτη θα δαελέθκυη Ϊζζπθ ουξδευθ δα αλαξυθ σππμ ΰδα παλϊ δΰηα τπαλιβ ηαθδαευθ-υπκηαθδαευθ εα αγζδπ δεϊ π δ σ δα), η έαπθ εα αγζδπ δεσ π δ κ έπθ η υηπ υηα α πκυ θαζζαΰά π δ σ δκ πκυ ίλέ ε δ Ϋ αφκμ θ πζβλκτθ δα αλαξά (ΰδα κυζϊξδ κθ πκζυϊλδγηπθ π λδσ πθ η υπκηαθδαεϊ π δ σ δα πλκςπκγϋ ηϋλκμ δπκζδεά δα αλαξά I & II(η κυμ ξδακφλϋθ δα (η αουξπ δεά εα αγζδπ δεά ξδακφλϋθ δαμ), εαδ ευεζκγυηδεά εαδ δα αλαξά ά θ λΰσ φϊ β βμ τκ ξλσθδα παλκυ έα εαδ θαζζαΰά η έακθα εα αγζδπ δεϊ κυ η έακθκμ εα αγζδπ δεκτ π δ κ έκυ. κ πζαέ δκ βμ πση θβμ παλκυ δϊακθ αδ κδ εα αγζδπ δεϋμ δα αλαξϋμ η σοδηβ Ϋθαλιβ, πκυ ηφαθέακθ αδ βζα ά πδκ υξθϊ η ΰΪζβ βζδεέα (Hughes, 2006). Κα βΰκλέ μ εα αγζδπ δεάμ δα αλαξάμ Μ Έ α Δυ Δα α α Μ Ο γα αα Δ πο αα α Αγγ α αα α η ΰΪζβ βζδεέα αά ο αά υ α π ο α αγ ώ ογ α αα π αα π π ά αα α αα α Π Πζαέ δκ

20 Σα ελδ άλδα κυ ICD-10 ΰδα κθ ξαλαε βλδ ησ βμ εα Ϊγζδοβμ (Hughes, 2006). Κα υγυθ άλδ μ κ βΰέ μ κυ ICD-10 ΰδα κθ ξαλαε βλδ ησ κυ εα αγζδπ δεκτ π δ κ έκυ 1) 2) Κα αγζδπ δεά δϊγ β πυζ δα θ δαφϋλκθ κμ ά υξαλέ β βμ 3) Μ δπηϋθβ θϋλΰ δα πκυ κ βΰ έ 4) Μ δπηϋθβ υΰεϋθ λπ β εαδ πλκ κξά 5) Μ δπηϋθβ αυ κ ε έηβ β εαδ αυ κπ πκέγβ β 6) Ι Ϋ μ θκξάμ εαδ αθαιδσ β αμ 7) 8) 9) αυιβηϋθβ εσππ β εαδ η δπηϋθβ λα βλδσ β α κφ λϋμ εαδ απαδ δσ κι μ εϋο ΰδα κ ηϋζζκθ Ι Ϋ μ ά πλϊι αυ κεα α λκφάμ ά αυ κε κθέαμ δα αλαΰηϋθκμ τπθκμ 10) Μ δπηϋθβ σλ ιβ πδκ εα αγζδπ δεσ π δ σ δκ: απαδ έ αδ β παλκυ έα κυζϊξδ κθ τκ απσ α (1), (2), (3) υθ κυζϊξδ κθ τκ απσ α υπσζκδπα ξαλαε βλδ δεϊ. ΜΫ λδκ εα αγζδπ δεσ π δ σ δκ: απαδ έ αδ β παλκυ έα κυζϊξδ κθ τκ απσ α (1), (2), (3) υθ κυζϊξδ κθ λέα (πλκ δησ λκ Ϋ λα) απσ α υπσζκδπα ξαλαε βλδ δεϊ. κίαλσ εα αγζδπ δεσ π δ σ δκ: απαδ έ αδ β παλκυ έα κυζϊξδ κθ τκ απσ α (1), (2),((3) υθ κυζϊξδ κθ Ϋ λα απσ α υπσζκδπα ξαλαε βλδ δεϊ. Πζαέ δκ

21 ΙΣΙ -ΠΡΟ Ι Θ ΙΚΟΙ Κ Ι ΠΡΟ Σ Σ ΤΣΙΚΟΙ Π Ρ ΓΟΝΣ Κ Σ ΘΛΙΦΗ ΣΗΝ ΣΡΙΣΗ ΗΛΙΚΙ 1.5 εα Ϊγζδοβ έθαδ απκ Ϋζ λκυθ πϊθπ δ δκ υ π λέΰυλκ, Ϋ ηα αζζβζ πέ λα βμ ηδαμ πκδεδζέαμ παλαΰσθ πθ πκυ α έα εϊγ α σηκυ εαδ κ δ ζκδπσθ εαηέα γ πλέα απσ ησθβ βμ υΰε ελδηϋθκ εκδθπθδεσ κυ θ ιβΰ έ αθϊπ υιά βμ. δϊφκλκδ παλϊΰκθ μ πκυ ηπκλκτθ θα πλκεαζϋ κυθ εα Ϊγζδοβ σππμ ΰ θ δεκέ, ίδκζκΰδεκέ εαδ ουξκεκδθπθδεκέ αζζβζκ υηπζβλυθκθ αδ τηφπθα η θ αθ δελκτκθ αδ κθ εαπδθϊεβ (2003), ξαλαε βλδ ηφαθδ κτθ εα Ϊγζδοβ ΰ θδεσ λα έθαδ: πλκ δαγ δεϊ α κπκέα υθ ζϋ κυθ αζζϊ υθκπ δεϊ η λδεκέ απσ κυμ παλϊΰκθ μ Γ θ δεκέ παλϊΰκθ μ: Οδ εα αγζδπ δεϋμ θα κυμ ηφϊθδ β βμ ( εαπδθϊεβμ, 2003) πκυ φαέθ αδ θα υηίϊζκυθ Ϋ αφκμ η αιτ δεϊ δα αλαξϋμ φαέθκθ αδ θα ίλέ εκυθ ηϋ π υθ υα ησ η ΰκθδ έπθ πκυ η αίδίϊακυθ κυμ Ϊζζ μ παλϊΰκθ μ ηπκλκτθ θα ηφϊθδ β εϊπκδαμ ηκλφάμ εα Ϊγζδοβμ.) δκζκΰδεκέ παλϊΰκθ μ: Οδ ίδκζκΰδεκέ παλϊΰκθ μ, ηβ ουξδα λδεϋμ παγά βζα ά σππμ ΰδα παλϊ δΰηα θσ κμ Parkinson, εζάλυθ β εα Ϊ πζϊεαμ, αΰΰ δαεσ ΰε φαζδεσ π δ σ δκ, υπκγυλ κ δ δ ησμ ε.α. ηπκλκτθ θα απκ ζϋ κυθ ηϋλκμ βμ αδ έαμ ά β αδ έα ΰδα ηφϊθδ β εα Ϊγζδοβμ. πζβγυλα πέ βμ απσ θ έι πθ ππμ κδ εα αγζδπ δεϋμ φυ δκζκΰδεά ζ δ κυλΰέα πθ θ υλκ δαίδία Φυξκεκδθπθδεκέ παλϊΰκθ μ: πβλ Ϊακυθ Ϋθα Ϊ κηκ εα έα κυ 50 υπϊλξ δ δα αλαξϋμ κφ έζκθ αδ ηβ υθ κυ ΰε φϊζκυ. α) δϊφκλκδ παλϊΰκθ μ-ΰ ΰκθσ α πκυ θ αλά βζδεέα (παδ δεσ λατηα) σππμ ΰδα παλϊ δΰηα κ γϊθα κμ εϊπκδκμ ΰκθδκτ ά δαατΰδκ η αιτ ΰκθδυθ εαδ ί) παλϊΰκθ μ-ΰ ΰκθσ α πκυ πβλ Ϊακυθ κ Ϊ κηκ γϊθα κμ αΰαπβηϋθκυ πλκ υπκυ, αθ λΰέα, η αθϊ η Ϋπ δ α απά (π.ξ. υ β). ΠαλΪΰκθ μ εέθ υθκυ* πκυ ηπκλ έ θα γ πλβγκτθ πλκ δαγ δεκέ παλϊΰκθ μ ά παλϊΰκθ μ υπϊγ δαμ ΰδα Ϊ κηα σππμ ΰδα παλϊ δΰηα αυ Ϊ λέ β βζδεέα έθαδ: Σκ ΰυθαδε έκυ ΰυθαδε έκ φτζζκ (π.ξ. απυζ δα παλα κ δαεκτ υθ αιδκ σ β β). Σκ δ κλδεσ εαδ κδεκΰ θ δαεσ δ λσζκυ. κλδεσ εα Ϊγζδοβμ (αθ εαδ ΰ θδεϊ γ πλ έ αδ ππμ κδ ΰ θ δεκέ παλϊΰκθ μ σ κ αυιϊθ αδ β βζδεέα σ κ ηδελσ λκ λσζκ παέακυθ α βζδεδπηϋθα Ϊ κηα η δ κλδεσ εα Ϊγζδοβμ υπκ λκπϋμ). ξβλ έα/ δαατΰδκ, β φ υξδα, β δαηκθά α σηπθ εαδ Ϋζζ δοβ εκδθπθδεκτ πζαδ έκυ υπκ κηϋμ υξθϊ υθ Ϋ αδ η έθαδ πδκ υϊζπ α κέεκ φλκθ έ αμ βζδεδπηϋθπθ άλδιβμ (β δαηκθά αυ Ϋμ εϊπκδα ηκλφά αθαπβλέαμ, Ϋζζ δοβ αυ κίκυζέαμ εαδ ζ υγ λέαμ πδζκΰυθ). Σα κλΰαθδεϊ πλκίζάηα α υΰ έαμ**, β πλκ ππδεσ β α εαδ κ 20

22 λσπκμ απάμ (ΰδα παλϊ δΰηα υπϊλξ δ υ ξϋ δ β αθϊη α κ θ υλπ δ ησ εαδ εα Ϊγζδοβ). Σα φϊληαεα/ αζεκσζ (ξλσθδα υπ λεα αθϊζπ β αζεκσζ, αθ δυπ λ α δεϊ, λκ δ ά ά αθαζΰβ δεϊ φϊληαεα). Οδ αζζαΰϋμ β ΰε φαζδεά ζ δ κυλΰέα ( κηδεϋμ αζζαΰϋμ κυ ΰε φϊζκυ πκυ αυιϊθκυθ υπϊγ δα εϊπκδπθ βζδεδπηϋθπθ σππμ παλα έΰηα κμ ξϊλδθ, ίζϊί μ ζ υεάμ κυ έαμ, η δπηϋθβ ΰε φαζδεά αδηα δεά λκά ε.α.) (Hughes, 2006). ΠαλΪΰκθ μ εδθ τθκυ πκυ ηπκλκτθ θα γ πλβγκτθ εζυ δεκέ παλϊΰκθ μ εαδ π λδζαηίϊθκυθ Ϋθαθ αλδγησ απσ ιαφθδεϊ ΰ ΰκθσ α παλϊ δΰηα αυ Ϊ λέ β βζδεέα έθαδ: ζσΰπ γαθϊ κυ ά ξπλδ ηκτ (απκ ζ έ αθ δ λα δεάμ εα Ϊγζδοβμ). απά ΰδα Ϊ κηα σππμ ΰδα απυζ δα θσμ αΰαπβηϋθκυ πλκ υπκυ κθ πδκ δ ξυλσ πλκΰθπ α γϋθ δα ά απ δζβ δεϋμ εα α Ϊ εϊπκδκυ εκθ δθκτ πλκ υπκυ, β αλθβ δεά αζζβζ πέ λα β η δεσ παλϊΰκθ α ΰδα εϊπκδκ ηϋζκμ βμ κδεκΰϋθ δαμ ά φέζκ, β κδεκθκηδεά ελέ β ά εζκπά, εϊπκδα ιαφθδεά αλλυ Π λδζαηίϊθκυθ πέ βμ εϊπκδκυμ ξλσθδκυμ παλϊ δΰηα ια γϋθβ β βμ αέ γβ βμ ( π.ξ. εϊπκδα ίζϊίβ Ϋΰα β, υθ αιδκ σ β β, α β εαδ ξϊ ηα ΰ θ υθ η δα. κΰσθκυμ παλϊΰκθ μ σππμ ΰδα πηα δεάμ υΰ έαμ εαδ αθαπβλέα, απυζ δα εϊπκδαμ αεκά ά σλα β), πλκίζάηα α λΰα έα, υαυΰδεϊ πλκίζάηα α, εκδθπθδεά απκησθπ β εαδ αέ γβηα ηκθαιδϊμ ( γϊθα κμ αΰαπβηϋθπθ πλκ υππθ σππμ απσ απά α παδ δϊ κυμ εαδ α *ΠαλΪΰκθ μ εδθ τθκυ εαδ πλκ υΰΰ θ έμ, φέζκδ, ΰΰσθδα ε.α.) (Hughes, 2006). α υ δεκέ παλϊΰκθ μ εα Ϊγζδοβμ, εα Ϊ δϊλε δα βμ απάμ θσμ α σηκυ. Πβγά: Annual Review of Psychology 21

23 Πλκ α υ δεκέ παλϊΰκθ μ σ κ αφκλϊ εα αγζδπ δεϋμ δα αλαξϋμ φαέθκθ αδ θα έθαδ Ϋπμ κ 20 Ϋ κμ βμ βζδεέαμ β εαζά εκδθπθδεσ-κδεκθκηδεά εα Ϊ α β κυ α σηκυ εαδ β υοβζά ησλφπ β, θυ η Ϊ α 40 Ϋ β β υαυΰδεά απκεα Ϊ α β εαδ β αέ γβ β εα Ϊλ δ βμ βμ κυζ δϊμ αευλυθκθ αδ κδ πλκβΰκτη θκδ πλκ κυ. Μ Ϊ α υ δεκέ παλϊΰκθ μ πκυ αθαφϋλαη, λσζκ ΰδα απκφυΰά εα Ϊγζδοβμ παέα δ κ Ϋζ ΰξκμ δαπλκ ππδεϋμ ξϋ η ίλ δ ηδα βηα έα, Ϋθα θσβηα **Πέθαεαμ 1.1: α 60 Ϋ β εαδ ξπλέμ φυ δεϊ θα πθ υθαδ γβηϊ πθ, κδ εαζϋμ κ εκθ δθσ εκδθπθδεσ π λδίϊζζκθ αζζϊ κ Ϊ κηκ θα Ϋξ δ απά κυ (Fiske et al., 2009). δϊφκλα κλΰαθδεϊ πλκίζάηα α υΰ έαμ εαδ β ηφϊθδ βμ εα Ϊγζδοβμ αυ Ϊ. Ασθένειες Κα οσοστά ιο άθ ια Πάνω α ό 30% Κα ίνος Π ί ο Χ όνιος όνος Έως ιαβή ης % Π ί ο ισό ια 0% 40% Άνοια Σ ή 0% 10%-30% Νόσος ο Πά ινσον φα ι ά υξθσ β α 30%-50% νση α ά ά ας 50% Πβγά: Π λδο δεσ Τγ έα 22

24 δϊγθπ β βμ εα Ϊγζδοβμ 1.6 λέ β βζδεέα δϊΰθπ β βμ εα Ϊγζδοβμ έθαδ ευλέπμ εζδθδεά εαδ σξδ λΰα βηαθ δεσ λσζκ β δϊΰθπ β πθ εα αγζέο πθ βλδαεά. Σκθ πδκ λέ β βζδεέα παέα δ β εζδθδεά ηπ δλέα κυ ΰδα λκτ ευλέπμ ΰδα έ κδ βζδεδπηϋθκδ α γ θ έμ ηφαθέακυθ Ϊ υπβ υηπ πηα κζκΰέα. υθάγπμ ηδα δ ζκδπσθ πλκ έθ αδ ηδα πζάλβμ κλΰαθδεά θ υλκζκΰδεά εαδ ουξδα λδεά ε έηβ β ΰδα θα απκεζ δ κτθ υξσθ Ϊζζα θκ άηα α (π.ξ. Ϊθκδα, θσ κμ Parkinson ε.α.) εαδ Ϊθ αυ σ ελδγ έ απαλαέ β κ β δ θϋλΰ δα λΰα ι Ϊ πθ, σππμ ΰδα παλϊ δΰηα ι Ϊ βλδαευθ γυλ κ δ κτμ (FT3, FT4, TSH), ίδ αηέθβ 12, αξτ β α εαγέαβ βμ ε.α. (Anstey & Brodaty, 1995). Οδ θκ βζ υ Ϋμ/ λδ μ γα ξλ δα έ θα αιδκζκΰά κυθ τπαλιβ ά σξδ εα Ϊγζδοβμ δϊφκλκυμ ξυλκυμ ( π.ξ. θκ κεκη έα, φλκθ έ αμ βζδεδπηϋθπθ.) σ κ η σ κ εαδ η δϊφκλ μ ε δηά πέ δα, εϋθ λα εαδ δϊφκλ μ ΰ θδεϊ κηϋμ ξλά β Ϋΰευλπθ δαΰθπ δευθ λΰαζ έπθ πκυ γα πλϋπ δ θα π λδζαηίϊθκυθ κυμ ία δεκτμ κη έμ σππμ: (Hughes, 2006) κίαλσ β α κυ λϋξκθ κμ εα αγζδπ δεκτ παλα έΰηα κμ ξϊλδθ δαΰθπ π δ κ έκυ (η ξλά β δευθ ελδ βλέπθ DSM ά ICD-10) δϊλε δα εαδ παλϊΰκθ μ πκυ κ υθ βλκτθ ΣλΫξκθ α παλκυ έα υηπ πηϊ πθ Πλκβΰκτη θκ δ κλδεσ δα αλαξάμ βμ δϊγ βμ εαδ αθ απσελδ βμ γ λαπ έα Οδεκΰ θ δαεσ δ Υαλαε βλδ κλδεσ δα αλαξάμ βμ δϊγ βμ δεϊ βμ πλκ ππδεσ β αμ κυ α γ θά ιδκζσΰβ β εδθ τθκυ πκυ θϋξ δ κ π δ σ δκ βμ εα Ϊγζδοβμ Κτλδκδ παλϊΰκθ μ απά κυ βζδεδπηϋθκυ πκυ κυ βηδκυλΰκτθ πλκίζάηα α Κκδθπθδεσ εαδ υπκ βλδε δεσ πζαέ δκ ΣλΫξκθ α εαδ παλ ζγσθ α κλΰαθδεϊ πλκίζάηα α υΰ έαμ ιδκζσΰβ β πδπϋ κυ αθ έζβοβμ ΣλΫξκυ α φαληαε υ δεά αΰπΰά εαδ υηησλφπ β η αυ άθ Πλσ φα β απυζ δα αΰαπβηϋθκυ πλκ υπκυ/ πϋθγκμ Οδ θκ βζ υ Ϋμ/ λδ μ ηπκλκτθ τεκζα θα αθαΰθπλέ κυθ τπαλιβ εα Ϊγζδοβμ κυμ βζδεδπηϋθκυμ η ξλά β Ϋΰευλπθ δαΰθπ δευθ λΰαζ έπθ σππμ ΰδα παλϊ δΰηα β εζέηαεα Beck Depression Inventory κυ Aaron Beck, β εζέηαεα κυ Hamilton ε.α. λε Ϋμ απσ εζέηαε μ αυ Ϋμ η 23 κ πϋλα ηα πθ ξλσθπθ φϊθβε θα

25 παλκυ δϊακυθ πλκίζάηα α αζζϊ εαδ υθα Ϊ εαδ α τθαηα βη έα πμ πλκμ ε έηβ β βμ ΰβλδα λδεάμ εα Ϊγζδοβμ. θα αιδσζκΰκ λΰαζ έκ βμ ε έηβ βμ βμ εα Ϊγζδοβμ κυμ βζδεδπηϋθκυμ απκ ζ έ β Γβλδα λδεά Κζέηαεα Κα Ϊγζδοβμ (Geriatric Depression Scale GDS). Γβλδα λδεά Κζέηαεα Κα Ϊγζδοβμ ( τθ κηβ ηκλφά) πδζϋι εαζτ λβ απϊθ β β ΰδα κ πυμ Ϋξ αδ γαθγ έ εα Ϊ π λα ηϋθβ ί κηϊ α: 1. έ ία δεϊ υξαλδ βηϋθκμ/β η β απά αμ; Ναδ/Όξδ 2. ΰεα αζ έοα πκζζϋμ απσ λα βλδσ β μ εαδ α θ δαφϋλκθ Ϊ αμ; Ναδ/Όξδ 3. δ γϊθ σ δ β απά αμ έθαδ Ϊ δα; Ναδ/Όξδ 4. αλδϋ υξθϊ; Ναδ/Όξδ 5. έ α εϋφδα αμ κθ π λδ σ λκ εαδλσ; Ναδ/Όξδ 6. ΦκίΪ σ δ γα αμ υηί έ εϊ δ εαεσ; Ναδ/Όξδ 7. δ γϊθ ξαλκτη θκμ/β π λδ σ λβ υλα; Ναδ/Όξδ 8. δ γϊθ υξθϊ αίκάγβ κμ/β; Ναδ/Όξδ 9. Πλκ δηϊ θα ηϋθ πέ δ απσ κ θα ίΰαέθ Ϋιπ εαδ θα κεδηϊα αδ εαδθκτλΰδα πλϊΰηα α; Ναδ/Όξδ 10. δ γϊθ σ δ Ϋξ π λδ σ λα πλκίζάηα α η β ηθάηβ αμ απ σ δ Ϊζζκδ; Ναδ/Όξδ 11. Πδ τ ππμ έθαδ υπϋλκξκ πλϊΰηα πκυ έ απθ αθσμ/β; Ναδ/Όξδ 12. δ γϊθ Ϊξλβ κμ/β Ϋ δ σππμ έ υλα; Ναδ/Όξδ 13. δ γϊθ ΰ ηϊ κμ/β θϋλΰ δα; Ναδ/Όξδ 14. δ γϊθ σ δ β εα Ϊ α ά αμ έθαδ απ ζπδ δεά; Ναδ/Όξδ 15. Πδ τ σ δ κδ π λδ σ λκδ Ϊθγλππκδ έθαδ εαζτ λβ εα Ϊ α β απσ Ϊμ; Ναδ/Όξδ Οδ απαθ ά αεσζκυγ μ λπ ά Όξδ 1,5,7,11,13 Ναδ 2,3,4,6,8,9,10,12,14,15. ίαγηκζκΰκτθ αδ Ϋθαθ (1) ίαγησ: υθκζδεσ απκ Ϋζ ηα: 0-4 φυ δκζκΰδεά ζαηίϊθκθ αμ υπσοβ βζδεέα, επαέ υ β, υ αλϋ ε δα κυ ι ααση θκυ. 5-8 άπδαμ 8-11 ηϋ λδαμ κίαλά Πζαέ δκ 1.3 (Sheik & Yesavage, 1986) 24

26 εζέηαεα αυ ά κυ δα λπ ά πθ <<σξδ>> λπ βηα κζσΰδκ εϋο εαδ α υθαδ γάηα α πκυ ίέπ αθ π λα ηϋθβ τθ κηβ ηκλφά βμ (πζαέ δκ 1.3) εα α ε υϊ Sheik&Yasavage εαδ απκ ζ έ αδ απσ εαπϋθ (15) λπ ά βμ πζάλκυμ ηκλφάμ, πδζ ΰση θ μ ζσΰπ βμ υοβζάμ υηπ υηα α αυ άμ λδϊθ α (30) κπκέ μ κδ ι ααση θκδ εαζκτθ αδ θα απαθ ά κυθ η Ϋθα <<θαδ>> ά ξ δεϊ η ί κηϊ α. δεϊ απκ ζ έ Ϋθα βε κ 1986 απσ κυμ απσ λδϊθ α (30) υ ξϋ δ βμ η εα αγζδπ δεϊ πλκβΰκτη θ μ Ϋλ υθ μ. Ο ηϋ κμ ξλσθκμ υηπζάλπ βμ βμ φσληαμ έθαδ 5-7 ζ π Ϊ εαγδ υθ αμ Ϋ δ τξλβ β εαδ υαθϊΰθπ β α βζδεδπηϋθα Ϊ κηα (Sheik &Yesavage, 1986). τηφπθα η Ϋλ υθα πκυ ίαγηκζκΰέα 6-7 ίαγηκτμ η δ θ λΰάγβε κθ ζζδεσ πζβγυ ησ β ΓΚΚ φαέθ αδ θα έθαδ κ εαζτ λκ δαΰθπ υαδ γβ έα 92,3% εαδ ι δ έε υ β 92,2% (Fountoulakis et al., 1999). 25 δεσ σλδκ

27 1.7 Θ Ρ Π Ι ΣΗ Κ Σ ΘΛΙΦΗ ΣΟΤ ΗΛΙΚΙΧΜ ΝΟΤ Οπκδα άπκ γ λαπ έα πλϋπ δ θα Ϋξ δ πμ βζδεδπηϋθπθ. Οδ τκ ία δεκέ εκπσ παθϋθ αιβ πθ σξκδ πκυ πλϋπ δ θα ζβφγκτθ υπσοβ ΰδα γ λαπ έα βμ εα Ϊγζδοβμ έθαδ α) β υπκξυλβ β βμ εαδ ί) β η έπ β κυ εδθ τθκυ υπκ λκπάμ εαδ παθ ηφϊθδ βμ βμ (Frederick, 1998). γ λαπ έα γα ηπκλκτ φϊληαεα (φαληαεκγ λαπ έα), γ λαπ έα. αλξά κυ λσζκμ κυ θκ βζ υ ά Α θα αιδθκηβγ έ γ λαπ έα η βζ ε λκ πα ηκγ λαπ έα, αθ δεα αγζδπ δεϊ εαδ ουξκζκΰδεά τ λκυ ε φαζαέκυ βμ λΰα έαμ παλκυ δϊα αδ εαδ κ γ λαπ έα εαδ φλκθ έ α βμ εα Ϊγζδοβμ λέ β βζδεέα. θ δεα αγζδπ δεϊ ΦΪληαεα: αεκζκυγ έ λέα Ϊ δα, αυ Ϊ φαληαε υ δεά γ λαπ έα βμ κι έαμ φϊ βμ, βμ φϊ βμ βμ εα Ϊγζδοβμ υθ άλβ βμ πκυ αεκζκυγ έ εαδ βμ φϊ βμ υθ άλβ βμ. Μδα πδ υξάμ γ λαπ έα βμ εα Ϊγζδοβμ κι έα φϊ β γα πλϋπ δ θα αεκζκυγβγ έ απσ ηδα π εϊηβ υθϋξδ β βμ γ λαπ έαμ πλκε δηϋθκυ θα απκφγ ξγ έ β υπκ λκπά (Hughes, 2006). Οδ θκ βζ υ Ϋμ/ λδ μ απκ ζκτθ δ δαέ λα βηαθ δεσ εκηηϊ δ βμ φλκθ έ αμ θσμ βζδεδπηϋθκυ ( εαδ σξδ ησθκ) α σηκυ πκυ ζαηίϊθ δ αθ δεα αγζδπ δεϋμ κυ έ μ. Οφ έζκυθ θα Ϋξκυθ ζϊί δ υπσοβ κυμ ππμ α αθ δεα αγζδπ δεϊ ηπκλ έ θα ξλ δα έ απσ 4-6 ί κηϊ μ ΰδα θα ΰέθκυθ αθ δζβπ Ϊ α απκ ζϋ ηα α κυμ εαδ πκηϋθπμ σζκ αυ σ κ δϊ βηα πλϋπ δ θα υπκ βλέικυθ κυμ α γ θ έμ εαδ θα κυμ πλκρ Ϊ κυθ ΰδα υξσθ παλ θϋλΰ δ μ πκυ γα αθ δη ππέ κυθ. κδεκΰϋθ δα πθ α γ θυθ ΰδα πέ βμ κφ έζκυθ θα θβη λυ κυθ λϊ β κυμ, κθ λσπκ ζάοβ κυμ εαδ υξσθ παλ θϋλΰ δ μ πκυ πλκετοκυθ (Hughes, 2006). υθκπ δεϊ κδ Baldwin et al. (2002) παλκυ δϊακυθ παλαεϊ π κ βΰέ μ ΰδα αθ δη υπδ β βμ εα Ϊγζδοβμ: o Γδα ουξπ δεά εα Ϊγζδοβ: αθ δεα αγζδπ δεϊ εαδ αθ δουξπ δεϊ φϊληαεα. o Γδα β κίαλά εα Ϊγζδοβ: αθ δεα αγζδπ δεϊ εαδ Ϊθ έθαδ υθα σ ουξκζκΰδεά γ λαπ έα. o Γδα β ηϋ λδα εα Ϊγζδοβ: αθ δεα αγζδπ δεϊ ά ουξκζκΰδεά γ λαπ έα. o Γδα β υ γυηέα: αθ δεα αγζδπ δεϊ. o Γδα ζϊ κθα εα Ϊγζδοβ πλσ φα βμ Ϋθαλιβμ αΰπΰά υΰ έαμ, υπκ άλδιβ εαδ παθ ε έηβ β. o Γδα πϋθγκμ ά απυζ δα: παλσηκδα η ηϋ λδα εα Ϊγζδοβ. φαληαε υ δεά αθ δη υπδ β βμ εα Ϊγζδοβμ αθ δεα αγζδπ δεϊ σππμ: 26 λέ β βζδεέα ία έα αδ ευλέπμ

28 SSRIS: selective serotonin reuptake inhibitors ( εζ ε δεκέ αθα παθαπλσ ζβοβμ λκ κθέθβμ) σππμ ΰδα παλϊ λ λαζέθβ (sertraline), αηα υθ αμ λκ κθέθβ απσ δΰηα β παλκι έθβ (paroxetine), δ αζκπλϊηβ (citalopram), φζκυκι έθβ (fluoxetine). παθαπλσ ζβοβ κ ετ αλκ πκυ πκ σ β α βμ ζ τγ λβμ ( παθαλλσφβ β) λκ κθέθβμ ζ υγϋλπ έθαδ β η έαπθ εα Ϊγζδοβ (ηκθκπκζδεά εαδ κζ έμ, κυ θ υλκ δαίδία υθ πυμ αυιϊθκθ αμ ία δεά Ϋθ τθαοβ. λκυθ ά διβ πθ SSRIS δπκζδεά) εαδ απκ ζκτθ θϋα ΰ θδϊ φαληϊεπθ ΰδα αθ δη υπδ β βμ εα Ϊγζδοβμ. υξθϋμ παλ θϋλΰ δ μ έθαδ β θαυ έα (15%), δϊλλκδα (10%), αςπθέα (10%), αθβ υξέα (2-15%), ε φαζαζΰέα, πλσ ζβοβ ίϊλκυμ εαδ υπκθα λδαδηέα SNRIS: selective serotonin and noradrenaline (norepinephrine) reuptake inhibitors ( εζ ε δεκέ αθα κζ έμ παθαπλσ ζβοβμ λκ κθέθβμ εαδ θκλα λ θαζέθβμ) σππμ ΰδα παλϊ δΰηα β ί θζαφαιέθβ (venlafaxine) εαδ β θ κυζκι έθβ (duloxetine). θ λΰκτθ πϊθπ αθ έγ τκ θ υλκ δαίδία β η (SSRIs) αθα λκ κθέθβ εαδ β θκλ πδθ φλέθβ, κζ έμ, κδ κπκέκδ Ϋξκυθ πδπ υ υξθϋμ παλ θϋλΰ δ μ έθαδ β ιβλκ κτλπθ, κλγκ Ϋμ, β ησθκ κηέα, β γκζά σλα β, α δεά υπσ α β, αϊζβ, π υ β λκ κθέθβ. υ εκδζδσ β α, πέ ξ β. 5HT: 5-hydroxytryptamine (serotonin) ( 5 υ λκιυ λυπ αηέθβ- λκ κθέθβ) σππμ ΰδα παλϊ δΰηα β λαακ σθβ (trazodone) εαδ β θ φαακ σθβ (nefazodone). υθ έγ αδ εαδ κυμ λκ κθδθ λΰδεκτμ θ υλυθ μ κυ ε θ λδεκτ θ υλδεκτ α θ λκξλπηδσφυζζα ετ αλα κυ ΰα θ υλκ δαίδία ά κυ θδ ξτκθ αμ Ϋ ΰε φϊζκυ NaSSA: λυθ αμ πμ αΰΰ δκ δα δΰηα noradrenergic β δ δεσ and, εαδ ηδλ αα πέθβ serotonergic (mirtazapine). υθ υϊα δ λϊ β. ξαηβζά λκ κθδθ λΰδεά λα π λδ specific antidepressant λκ κθδθ λΰδεσ αθ δεα αγζδπ δεσ) σππμ ΰδα αηδθδεά λϊ β εαδ πλκεαζ έ εα α υοβζσ λ μ σ α δεά υπσ α β, αϊζβ, π υ κζά εαδ β πλσ ζβοβ ίϊλκυμ. θκλα λ θ λΰδεά εαδ αθ δδ αζ δεσμ παλϊΰκθ αμ δ φυ δκζκΰδεά ζ δ κυλΰέα κυ. (θκλα λ θ λΰδεσ εαδ παλϊ άηα κμ λ θ λδεκτ πζάθα εαδ απκ ζ έ Ϋθαθ υξθϋμ παλ θϋλΰ δ μ ηπκλ έ θα έθαδ β κλγκ ευλέπμ β εα α υ αθ δδ αηδθδεά, κ κζκΰέα, υπ λδ ξτ δ β κζά εαδ ατιβ β κυ πηα δεκτ ίϊλκυμ. σ λκ πμ θκλα λ θ λΰδεσ εαδ εδθβ κπκδ έ κθ α γ θά. υξθϋμ παλ θϋλΰ δ μ πκυ ηπκλ έ θα πλκεαζϋ δ έθαδ εα α κζά εαδ β πλσ ζβοβ ίϊλκυμ. RIMA: reversible inhibitor monoamine oxidase (αθ δ λ π σμ αθα κζϋαμ βμ ηκθκαηδθκι δ Ϊ βμ) σππμ ΰδα παλϊ δΰηα β ηκεζκί ηέ β (moclobemide). Ϋθαθ θϋκ τπκ πθ αθα κζυθ πκ ζ έ βμ ηκθκαηδθδεάμ κι δ Ϊ βμ (monoamine 27

29 oxidase inhibitors MAOIS). Οδ αθα πκ σ β α πθ θ υλκ δαίδία υθ κζ έμ ηκθκαηδθδεάμ κι δ Ϊ βμ αυιϊθκυθ τθαοβ ηπκ έακθ αμ δϊ πα β κυμ απσ Ϋθα Ϋθαυηκ πκυ κθκηϊα αδ ηκθκαηδθκκι δ Ϊ β. υ σ ΰέθ αδ αθα λϊ β κυ θατηκυ. Σκ Ϋθαυηκ αυ σ σηπμ Ϋξ δ εαδ Ϊζζ μ Ϋζζκθ αμ βηαθ δεϋμ ζ δ κυλΰέ μ σππμ β δϊ πα β ηδαμ ξβηδεάμ Ϋθπ βμ πκυ κθκηϊα αδ υλαηέθβ εαδ π λδϋξ αδ Ϋθα η ΰΪζκ αλδγησ λκφυθ ( υλέ, πα ΰδακτλ δ εαδ Ϊζζα). αλ βλδαεάμ πέ η ΰΪζβ πκ σ β α υλαηέθβμ ηπκλ έ θα πλκεαζϋ βμ, β κπκέα η αξυεαλ έα εαδ πδγαθυμ φαληϊεπθ. ΤπΪλξκυθ κζ έμ RIMA αθα Ϋθαυηκ ( κ αθα δλϊ π δ σ δκ. Ό κδ παέλθκυθ Μ ΟΙ βλά έαδ α εαδ θα πλκ Ϋξκυθ πκζτ τκ τπκδ ηκθκαηδθκκι δ Ϊ βμ: κ Ϋζζκυθ ησθκ κθ Ϋθα τπκ εαδ Ϋζζκυθ ησθκ). δ ατιβ β βμ βμ πλκεαζ έ Ϋθ κθβ ε φαζαζΰέα, ΰε φαζδεσ αΰΰ δαεσ πλϋπ δ θα αεκζκυγκτθ αυ αθα Ϊ οϊλδα εαδ ελϋα α, φα σζδα, εσεεδθκ ελα έ, τπκδ θ εα α δ, κ πλσίζβηα η ξλά β Ϊζζπθ εαδ. Οδ λϋφκυθ θ ζυμ κ λκφϋμ πκυ π λδϋξκυθ υλαηέθβ έθαδ ηδελσ λκ εαδ β έαδ α (παλσζκ πκυ έθαδ εαδ πϊζδ απαλαέ β β) έθαδ ζδΰσ λκ αυ βλά. λϊ β πθ RIMA παλϋλξ αδ ηέα βηϋλα η Ϊ δαεκπά κυμ υξθϋμ παλ θϋλΰ δ μ πκυ ηπκλ έ θα πλκεαζϋ υ εκδζδσ β α, πέ ξ δ έθαδ ιβλκ κηέα, β γκζά σλα β, β κτλπθ, φέ λπ β, τΰξυ β ε.α. Ν σ λκ λδευεζδεσ σππμ β ζκφ πλαηέθβ (lofepramine) ηδα ουξκαθαζΰβ δεά, αθ δεα αγζδπ δεά αθα κζ έμ παθαπλσ ζβοβμ ηκθκαηέθβμ. Σα παζδσ λα φϊληαεα σππμ α λδευεζδεϊ λκυθ θδ ξτκθ αμ κυ έα β η Ϊ κ β θκλα λ θαζέθβμ. Ϋξκυθ πδκ πκυ αθάε δ βηϊ πθ κυμ κθ ηβ πδζ ε δεκτμ ΰεΫφαζκ ηϋ π πδεέθ υθ μ παλ θϋλΰ δ μ λκ κθέθβμ εαδ ιαδ έαμ σηπμ πθ πδκ πδεδθ τθπθ παλ θ λΰ δυθ πκυ Ϋξκυθ σππμ θαυ έα, η κέ, υπθβζέα, φδ λυ δα αλαξϋμ ικυαζδεάμ ζ δ κυλΰέαμ θυ εαλ δαεϊ πλκίζάηα α εαδ πδζβπ δεϋμ ελέ Η υοβζϋμ υ ηπκλ έ θα ηφαθέ κυθ (Hughes, 2006). ζ ε λκ πα ηκγ λαπ έα: Όππμ αθαφϋλ δ (2006), β φαληκΰά βμ θ έεθυ αδ υθκπ δεϊ εαδ β Hughes π λέπ π β ηδαμ κίαλάμ ηκλφάμ εα Ϊγζδοβμ, σπκυ β φαληαε υ δεά γ λαπ έα απκ υΰξϊθ δ, η πδ υξέαμ 70-80%. πκ κ Ϊ δα δεα έα βμ βζ ε λκ πα ηκγ λαπ έαμ π λδζαηίϊθ δ έκ κ ξαηβζάμ υξθσ β αμ λ τηα κμ δα ηϋ κυ κυ ΰε φϊζκυ, έ ηϋ κυ κυ ηβ, εα Ϊ ηάεκμ δα πδελα κτμ βηδ φαδλέκυ (ηκθσπζ υλβ βζ ε λκ πα ηκγ λαπ έα) ά εα Ϊ πζϊ κμ κυ ΰε φϊζκυ δα ηϋ κυ εαδ πθ τκ βηδ φαδλέπθ (αηφκ λσπζ υλβ βζ ε λκ πα ηκγ λαπ έα). 28

30 βζ ε λκ πα ηκγ λαπ έα απκ ζ έ γ λαπ έα εζκΰάμ Ϋξκυθ δ κλδεσ ηβ αθ απσελδ βμ ΰδα α γ θ έμ πκυ α αθ δεα αγζδπ δεϊ φϊληαεα, Ϊ κηα η εέθ υθκ αυ κε κθέαμ εαγυμ εαδ Ϊλθβ βμ ζάοβμ λκφάμ εαδ υΰλυθ. υξθϋμ παλ θϋλΰ δ μ έθαδ πκθκεϋφαζκδ, ηυαζΰέ μ, αθκλ ιέα, υπθβζέα, θαυ έα. Φ υξκζκΰδεά γ λαπ έα: απσ δϊφκλ μ κηϋθα πκυ πλκετπ κυθ λ υθβ δεϋμ λΰα έ μ ηαμ παλϋξκυθ πζβλκφκλέ μ ΰδα εα Ϊζζβζ μ ουξκζκΰδεϋμ παλ ηίϊ παλϊ δΰηα, ΰθπ ουξκ υθαηδεά απκ ζ κυμ βζδεδπηϋθκυμ σππμ ΰδα δεά- υηπ λδφκλδεά γ λαπ έα, δαπλκ ππδεά γ λαπ έα, γ λαπ έα, ηα δεά ΰδα ουξκζκΰδεϋμ αθ απκ ζϋ ηα α πλκ ΰΰέ γ λαπ έα ζϊ πέζυ βμ πλκίζβηϊ πθ τθ κηβ (δ δαέ λα κθα εα Ϊγζδοβ) εαδ αθα εσπβ β απάμ. Άζζ μ έθαδ β λΰα έα πϋθγκυμ, β ηβ εαγκ βΰβ δεά π ζα κε θ λδεά υηίκυζ υ δεά εαδ β γ λαπ έα ( λΰα έα) κδεκΰϋθ δαμ. πσ απκ ζ γ λαπ έ μ αυ Ϋμ π λδ ηα δεσ β α κυμ δαπλκ ππδεά εαδ ΰθπ α σ λα βζδεδπηϋθα λ υθβ δεϊ Ϊ κηα κηϋθα ΰδα πλκετπ κυθ απσ δεά- υηπ λδφκλδεά γ λαπ έα (Hughes, 2006). δαπλκ ππδεά γ λαπ έα βλέα αδ αθαΰθυλδ β εαδ πέζυ β πλκίζβηϊ πθ πκυ πλκετπ κυθ απσ κυμ δα αλαΰηϋθκυμ εκδθπθδεκτμ λσζκυμ εαδ δαπλκ ππδεϋμ ξϋ πκυ κξ τ δ ί ζ έπ β κυ α γ θά. γ λαπ έα ξπλέα αδ τκ φϊ αθαεκτφδ β πθ υηπ πηϊ πθ εαδ ετλδα πκυ πθ δαπλκ ππδευθ ξϋ πθ εαδ, αλξδεά κξ τ δ βμ εκδθπθδεάμ πλκ αληκΰάμ κυ α γ θκτμ ( ΜΪθκμ, 1997) ΰθπ δεά- υηπ λδφκλδεά γ λαπ έα αθαεκτφδ β πθ αλθβ δευθ- δα Οδ υηπ πηϊ πθ θ πλκεαζκτθ εα Ϊγζδοβ αζζϊ ιϋζδιβ υηπ λδφκλδεϋμ βμ εα Ϊγζδοβμ ηϋ π γ λαπ έα εαδ βμ παλ ηπσ δ βμ πθ λ ίζπηϋθπθ εϋο πθ κυ α γ θά ΰδα κθ αυ σ κυ εαδ κθ εσ ηκ. εϋο αυ Ϋμ π λαδ Ϋλπ βλέα αδ βμ. πλυδηκ Ϊ δκ ξθδεϋμ (π.ξ. πλκΰλαηηα δ ησμ έθαδ βηαθ δεϋμ ΰδα ξλβ δηκπκδκτθ αδ λα εαδ εϊπκδ μ βλδκ ά πθ εαδ αιδθσηβ β κυμ) ΰδα αθ δη υπδ β βμ α λϊθ δαμ εαδ βμ Ϋζζ δοβμ εδθά λκυ πκυ δαεα Ϋξ δ κθ α γ θά (Hughes, 2006). 29

31 1.8 ΚΑΣΑΘΛΙΦΗ ΣΗΝ ΣΡΙΣΗ ΗΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΑΤΣΟΚΣΟΝΙΚΟ Ι θαμ απσ κυμ ετλδκυμ ζσΰκυμ πκυ β εα Ϊγζδοβ θα π λϊ δ απαλα άλβ β, έθαδ εαδ σ δ υξθϊ εϋο. λέ β βζδεέα Α ΜΟ θ γα πλϋπ δ υθ Ϋ αδ απσ αυ κε κθδεϋμ Ϊ εαδ υ ξϋ δ β αυ ά εϊθ δ αθαΰεαδσ β α έα βμ αεσηα πδκ πδί ίζβηϋθβ, εαδ εαγδ Ϊ απαλαέ β β Ϋΰευλβ-Ϋΰεαδλβ δϊΰθπ β αζζϊ εαδ αθ δη υπδ β βμ ουξδεάμ αυ άμ θσ κυ. κθ υ δεσ εσ ηκ κ αυ κε κθδεσμ δ α ησμ α βζδεδπηϋθα Ϊ κηα ξϋ β η υθαθ Ϊ αδ η ΰαζτ λκ ίαγησ θ σ λ μ βζδεδαεϋμ κηϊ μ, θυ β αθαζκΰέα πθ πδγαθκ ά πθ αυ κε κθέαμ βζδεδπηϋθπθ αθ λυθ εαδ ΰυθαδευθ αθ έ κδξα. πέ βμ, αθ εαδ κδ απσπ δλ μ αυ κε κθέαμ έθαδ ζδΰσ λ μ Ϊ κηα, Ϋξκυθ π έθαδ 53:1 α βζδεδπηϋθα σ κ η ΰαζτ λα πκ κ Ϊ πδ υξβηϋθπθ αυ κε κθδυθ (Κυλδαεέ βμ εαδ υθ., 2011). Ο εέθ υθκμ αυ κε κθέαμ εϊπκδκ Ϊ κηκ η εα αγζδπ δεσ π δ σ δκ, εαγυμ εαδ β πζ δκοβφέα (87%) πθ βζδεδπηϋθπθ πκυ απκπ δλυθ αδ αυ κε κθέαμ υπϋφ λ απσ εϊπκδα εα αγζδπ δεά δα αλαξά πλδθ κθ γϊθα κ (Hughes, 2006). ΠαλΪΰκθ μ εδθ τθκυ ΰδα αυ κε κθδεϋμ Ϊ πθ βζδεδπηϋθπθ έθαδ εα Ϊ ετλδκ ζσΰκ β η έακθα εα Ϊγζδοβ, κδ δα λδεϋμ α γϋθ δ μ- εϊπκδα ηκλφά αθαπβλέαμ, εαδ β εκδθπθδεά απκησθπ β. Άζζκδ παλϊΰκθ μ πκυ πλϋπ δ θα ζβφγκτθ υπσοβ ΰδα αιδκζσΰβ β κυ αυ κε κθδεκτ λέ εκυ α βζδεδπηϋθα Ϊ κηα η εα Ϊγζδοβ έθαδ: β υγ έα ζ ε δεά πλκ δ κπκέβ β, δϊφκλκδ υπαδθδΰηκέ εαδ εφλϊ θα φτΰπ», βηδκυλΰέα τπκυ «πλσε δ αδ δαγάεβμ, πλκβΰκτη θ μ απσπ δλ μ, υπϋλη λβ εα Ϊξλβ β αζεκσζ, αέ γβηα ηκθαιδϊμ εαδ απσΰθπ βμ, πλσ φα β απυζ δα αΰαπβηϋθκυ πλκ υπκυ, δϊφκλα λ κΰσθα ΰ ΰκθσ α, αθ λΰέα ά υθ αιδκ σ β β. πκηϋθπμ ζκδπσθ, έθαδ ηφαθϋμ σ δ πλϋπ δ θα πλσζβοβ, παλαΰσθ πθ πκυ δϊΰθπ β εαδ υθ Ϋκθ αδ η κγ έ δ δαέ λβ Ϋηφα β αθ δη υπδ β εα Ϊγζδοβ εαδ πθ πδεέθ υθπθ αυ υθ κθ αυ κε κθδεσ δ α ησ (Κυλδαεέ βμ εαδ υθ., 2011). Οδ θκ βζ υ Ϋμ πκυ φλκθ έακυθ εα αγζδπ δεϊ βζδεδπηϋθα Ϊ κηα, κφ έζκυθ πϊθ α θα α αιδκζκΰκτθ ΰδα υξσθ αυ κε κθδεκτμ δ α ηκτμ, ευλέπμ α γ θ έμ πκυ αθάεκυθ κηϊ μ υοβζκτ εδθ τθκυ πκυ ηφαθέακυθ κυμ παλϊΰκθ μ εδθ τθκυ πκυ αθαφϋλγβεαθ πδκ πϊθπ. υηπ λα ηα δεϊ β εα Ϊγζδοβ γα πλϋπ δ θα αθ δη ππδ έ. Οπκδα άπκ κλΰαθδεϊ πλκίζάηα α θα παθ ε δηβγκτθ, β κδεκΰϋθ δα, κδ εκδθκ δεκέ θκ βζ υ Ϋμ ουξδεάμ υΰ έαμ εαδ κ κδεκΰ θ δαεσμ ΰδα λσμ θα θβη λπγκτθ ΰδα κυμ παλϊΰκθ μ εδθ τθκυ, κδ φαληαε υ δεϋμ γ λαπ έ μ θα αιδκζκΰκτθ αδ πλκ 30 ξ δεϊ εαδ ευλέπμ κ

32 εα αγζδπ δεσ Ϊ κηκ θα απκ ζϋ δ έα πλκ κξάμ εαδ εα Ϊζζβζβμ αθ δη υπδ βμ απσ κθ εκδθπθδεσ κυμ π λέΰυλκ. 1.9 ΚΑΣΑΘΛΙΦΗ ΚΑΙ ΑΝΟΙΑ ΣΗΝ ΣΡΙΣΗ ΗΛΙΚΙΑ εα Ϊγζδοβ εαδ β Ϊθκδα απκ ζκτθ δα αλαξϋμ υθυφα ηϋθ μ ευλέπμ η έθαδ π λέπκυ 5% Ϊ κηα > 65 ηϋλ μ ηαμ υ υξυμ τκ υθάγβμ λέ β βζδεέα. Ο πδπκζα ησμ βμ Ϊθκδαμ υθ, θυ κ αθ έ κδξκμ πδπκζα ησμ βμ η έακθκμ εα Ϊγζδοβμ έθαδ 1-3% (Πκζέ βμ, 2005). υθθκ βλσ β α εα αγζδπ δεάμ σλκ δα αλαξάμ εαδ Ϊθκδαμ ε δηϊ αδ εα Ϊ ηϋ κ κ 20% πθ α γ θυθ εαδ έθαδ δ δαέ λα πδίαλυθ δεά ΰδα αυ κτμ (Καπλέθβμ, 2005). ξϋ β η αιτ κυμ έθαδ πκζτπζκεβ εαδ β δαφκλκ δϊΰθπ β θ έθαδ πϊθ α φδε ά, εαγυμ β παλκυ έα εα Ϊγζδοβμ ξπλέμ Ϊθκδα λέ β βζδεέα υξθϊ Ϊζζβ απσ ΰθπ δαεά θ υλκουξδα λδευθ υ ζ δ κυλΰέα. πσ υηπ πηϊ πθ σππμ κδ φαζηϋθα θα δαΰθπ κτθ πμ ξαλαε βλδ η λδϊ β υθκ τ αδ παλκυ έα δα αλαξϋμ τπθκυ, απϊγ δα ηπκλκτθ δεϊ εα αγζδπ δεάμ δα αλαξάμ. ζϋπκυη ζκδπσθ, ππμ ηφαθέα αδ υξθϊ σξδ ησθκ υθτπαλιβ αζζϊ εαδ ζϊγκμ δϊΰθπ β( ζσΰπ ξ δεϊ παλσηκδπθ υηπ πηϊ πθ) η αιτ πθ τκ αυ υθ δα αλαξυθ. ΤπΪλξ δ Ϋθαμ ηδελσμ αλδγησμ η ζ υθ ξ δεϊ η γ λαπ έα βμ εα Ϊγζδοβμ Ϊθκδα, β γ λαπ έα π σ κ ηκδϊα δ η πθ εα αγζδπ δευθ θ έεθυ αδ κδ αθα κζ έμ λ λαζέθβ εαδ λα εφυζδ παθαπλσ ζβοβμ λκ κθέθβμ, β βλδσ β μ πκυ πδφϋλκυθ υξαλέ πέζυ β πλκίζβηϊ πθ Ϊθκδα τπκυ αυ ά δα αλαξυθ. δ αζκπλϊηβ, β β β αζζϊ εαδ ίκάγ δα κυμ α γ θ έμ (Πκζέ βμ, 2005). ζ ξϊδη λ (Alzheimer) απκ ζ έ ηέα ίλα Ϋπμ πδ δθκτη θβ δεά θσ κ κυ ΰε φϊζκυ ξαλαε βλδαση θβ απσ πλκκ υ δεά Ϋεπ π β πθ θκβ δευθ ζ δ κυλΰδυθ. εζδθδεά δεσθα αυ άμ βμ ουξδεάμ εαδ υηπ λδφκλδεάμ δα αλαξάμ ξαλαε βλέα αδ απσ θκβ δεϋμ εαδ ηβ θκβ δεϋμ (ουξδεϋμ ο υ αδ γά, δ α ησμ, έθαδ δ δαέ λα ξαλαε βλδ Ϊθκδαμ τπκυ Ϊΰξκμ) θ υλκουξδεϋμ δα αλαξϋμ, δα αλαξϋμ. δεσ ππμ β εα Ϊγζδοβ έθαδ θ κθσ λβ α πλυδηα Ϊ δα ζ ξϊδη λ ( Σ ) σ αθ κ ουξδεσμ εσ ηκμ κυ α γ θκτμ έθαδ αεσηβ ξ δεϊ αθϋπαφκμ, αζζϊ εαδ σ δ Ϋθα πκ κ σ α γ θυθ βμ Ϊι πμ κυ 30% η Ϊθκδα εαδ εα Ϊγζδοβ έξθ δ θα ι π λθϊ εα Ϊγζδοβ, ζσΰπ απκ δκλΰϊθπ β βμ πλκ ππδεσ β αμ εαδ 31 βμ πδ βμ πλκκ υ δεάμ λϊ υ βμ υθϊη πθ πθ

33 α γ θυθ πλκε δηϋθκυ θα δα λκτμ. υθ λΰα κτθ απκ ζ αθ δη υπδ β-γ λαπ έα ηα δεσ λα η βμ εα Ϊγζδοβμ κυμ γ λϊπκθ μ Ϋθαθ α γ θά η π λδζαηίϊθ δ φαληαε υ δεϊ, εζ ε δεκτμ αθα κζ έμ παθαπλσ ζβοβμ Σ λκ κθέθβμ υθ πδεκυλκτη θα απσ αΰξκζυ δεϊ (π.ξ. ί θακ δαα πέθ μ), εαδ ουξκγ λαπ υ δεϋμ η γσ κυμ σππμ β υηπ λδφκλδεά ουξκγ λαπ έα, β ουξκ επαέ υ β εαδ κδ δϊφκλ μ παλ ηίϊ κδεκΰϋθ δα ΰδα πλκ αληκΰά κυμ α θϋα κηϋθα (Καπλέθβμ, 2005). Κλδ άλδα ΰδα δϊΰθπ β βμ εα Ϊγζδοβμ 1. τηφπθα η κ δαΰθπ δεσ εαδ αδ δεσ Ϊθκδα ΰξ δλέ δκ DSM-IV, πζάλπ β ελδ βλέπθ ΰδα δϊΰθπ β βμ Σ. 2. Παλκυ έα λδυθ ά π λδ κ Ϋλπθ υηπ πηϊ πθ σππμ: εα αγζδπ δεά δϊγ η δπηϋθβ Ϊθ ζβ β υξαλέ εαγβη λδθϋμ σλ ιβμ, λ αζδ λα αζζαΰϋμ δεϋμ θκξϋμ, β βμ απϊθ β β εκδθπθδεϋμ υθαθ ά βλδσ β μ, εκδθπθδεά απσ υλ β, ουξκεδθβ δεσ β α, παθαζαηίαθση θ μ υ λ γδ εαδ δα αλαξϋμ σ β α, β, βμ εσππ β, ηβ εϋο γαθϊ κυ, αυ κε κθδεσμ δ α ησμ εαδ ξ δα ησμ. 3. Σα ελδ άλδα πκυ πλκ απσ υλ βμ, λα 4. Ϋγβεαθ έθαδ β παλκυ έα υ λ γδ α υθαηέα Ϊθ ζβ βμ υξαλέ β βμ σ β αμ, εκδθπθδεάμ απσ εαγβη λδθϋμ βλδσ β μ εαδ εκδθπθδεά παφά. Σα ελδ άλδα θ πλκςπκγϋ κυθ παλκυ έα εα Ϊγζδοβμ εϊγ βηϋλα, σππμ αυ σ δ ξτ δ ΰδα κ η έακθ εα αγζδπ δεσ π δ σ δκ, αζζϊ παλκυ έα βμ δϊλε δα πθ β ζ υ αέπθ τκ ί κηϊ πθ. Πζαέ δκ 1.3 Πβΰά: Πκζέ βμ,

34 Ο Ο Η Η Α Α ΑΑ Α Η 33 ο Η ΑΑ Α Η Η Η Α

35 2.1 Νο βζ υ δεά φλοθ έ α λέ βμ βζδεέαμ φλκθ έ α πθ βζδεδπηϋθπθ απαδ έ δ δεϋμ ΰθυ σζκδ κδ θκ βζ υ Ϋμ ξκζϋμ κυμ. πκυ θ β δ Ϊ εκθ αδ ΰβλδα λδεά θκ βζ υ δεά β ά θκ βζ υ δεά φλκθ έ α ΰδα κυμ βζδεδπηϋθκυμ έθαδ Ϋθαμ δ δεσμ τπκμ φλκθ έ αμ πθ βζδεδπηϋθπθ α γ θκτμ πκυ θ απαδ έ ησθκ ιδσ β μ αζζϊ βζδεδπηϋθκδ α γ θ έμ αθ δη ππέακυθ υηπσθδα εαδ εα αθσβ β. Οδ υθάγπμ δα λδεϊ πλκίζάηα α πκυ απαδ κτθ αφκ έπ β πθ θκ βζ υ υθ. (Cahoon, 2012). ΚκδθΪ βηϊ δα βμ εα Ϊγζδοβμ κυμ βζδεδπηϋθκυμ έθαδ: Κκτλα β ζζαΰϋμ πυζ δα ίϊλκυμ ζζαΰϋμ πσ υλ β πκησθπ β πυζ δα θ δαφϋλκθ κμ ΰδα ξσηπδ υθάγ δ μ κυ τπθκυ σλ ιβ Μ δπηϋθβ πλκ κξά Οδ π λδπ υ πλκ ππδεά κυμ υΰδ δθά (Cahoon, 2012). εα Ϊγζδοβμ κθ πζβγυ ησ πθ βζδεδπηϋθπθ υπκ δαΰδΰθυ εκθ αδ εαδ πμ ε κτ κυ υπκγ λαπ τκθ αδ. έθαδ θα υηίκυζ υ κτθ Ϋθα ΰδα λσ. δ, κ πλυ κ ίάηα ΰδα εα απκζϋηβ ά βμ γ λαπ έα βμ εα Ϊγζδοβμ η β ίκάγ δα θσμ παΰΰ ζηα έα υΰ έαμ ηπκλ έ θα έθαδ ηδα κηαζσ λβ εαδ υεκζσ λβ δα δεα έα απσ σ, δ κ α γ θάμ θα ηϊξ αδ ησθκμ κυ. Οδ Νκ βζ υ Ϋμ ηϋ α απσ Ϋθα κζκεζβλπηϋθκ πλσΰλαηηα θκ βζ υ δεά φλκθ έ αμ ΰδα κυμ βζδεδπηϋθκυμ, ηπκλκτθ θα ηπζκυ έ κυθ β απά κυμ εαδ θα κυμ ίκβγά κυθ πλσζβοβ βμ εα Ϊγζδοβμ. Γδα παλϊ δΰηα, κδ φλκθ δ ί ίαδυθκθ αδ σ δ κδ α γ θ έμ κυμ πϊθ ίσζ μ δα λκφά κυμ η ξλκθκ δϊΰλαηηα, υΰδ δθκτμ Ϋζκμ θα α ΰβλκεκη έα θα αε δεά ίϊ β, θα φλκθ έακυθ λσπκυμ εαδ θα ελα Ϊθ κυμ ίκβγϊθ Ϋμ Ϋθα πζάλ μ δα λκφδεσ θα αθαεαζτοκυθ θϋ μ ουξαΰπΰδεϋμ ιδσ β μ ά ξσηπδ σππμ κ πζϋιδηκ, κ δϊία ηα ε.α (Ell, 2006). πέ βμ, δα βλυθ αμ αε δεά παφά η κδεκΰϋθ δαμ ηπκλ έ θα πβλ α κυμ φέζκυμ, κυμ ΰ έ κθ μ εαδ α ηϋζβ βμ έ γ δεϊ β ΰάλαθ β κυ α σηκυ εαδ β υθκζδεά κυ υβη λέα. Πκζζκέ βζδεδπηϋθκδ αθαφϋλκυθ σ δ αδ γϊθκθ αδ ξαλκτη θκδ εϊθκθ αμ εαδ κυμ Ϊζζκυμ αθγλυπκυμ ξαλκτη θκυμ, η λα βλδσ β μ πκυ πφ ζκτθ ξλβ δηκπκδά κυη κθ γ ζκθ δ ησ εαδ β απϋμ υηη κξά κυμ πθ Ϊζζπθ ηπκλκτη θα α αθ πλσ γ α λΰαζ έα ΰδα εα απκζϋηβ β εα αγζδπ δευθ υηπ πηϊ πθ. 34

36 πδπζϋκθ, β υηη κξά ουξαΰπΰδεϋμ αθϊΰθπ β ηπκλ έ θα αυιά λα λα βλδσ β μ, σππμ παδξθέ δα ά δ ά κυζϊξδ κθ θα βλδσ β α. Χμ απκ Ϋζ ηα, β κυμ βζδεδπηϋθκυμ ηπδ κ τθβ δα βλά δ, ΰε φαζδεά κυμ υηη κξά αυ ά Ϋξ δ β ΰθπ υθα σ β α θα υ δ δεϋμ δεαθσ β μ κυμ (Ell, 2006). θκ βζ υ δεά φλκθ έ α ΰδα κυμ βζδεδπηϋθκυμ ά ΰβλδα λδεά θκ βζ υ δεά ηπκλ έ θα ξλβ δηκπκδβγ έ η πκδεέζκυμ λσπκυμ ΰδα θα ια φαζέ δ δεαθκπκέβ β εαδ Ϋθα υΰδϋμ π λδίϊζζκθ ΰδα κυμ βζδεδπηϋθκυμ α γ θ έμ. Γδα κυμ βζδεδπηϋθκυμ πκυ ακυθ ησθκδ, κ θα Ϋξκυθ Ϋθαθ πλκ ππδεσ φλκθ δ εαγβη λδθϋμ λα βλδσ β μ ά ΰδα θα κυμ ίκβγϊ δ κυμ ά Ϋθα κυζ δϋμ εαδ τθ λκφκ ΰδα θα ηκδλϊακθ αδ α αΰαπβηϋθα κυμ ξσηπδ ηπκλ έ θα έθαδ ππφ ζάμ εαδ θα κυμ εϊθ δ εαδ ξαλκτη θκυμ. πζ δκοβφέα πθ βζδεδπηϋθπθ η εα Ϊγζδοβ π λδ σ λ μ φκλϋμ πλκ Ϋλξ αδ ΰδα γ λαπ έα φυ δευθ πλκίζβηϊ πθ εαδ σξδ ΰδα δα αλαξϋμ βμ δϊγ βμ. Οδ θκ βζ υ Ϋμ γα πλϋπ δ θα αιδκζκΰκτθ αυ Ϋμ δα αλαξϋμ αθ ιϊλ β α απσ κ αθ κδ βζδεδπηϋθκδ παλκυ δϊακυθ δϊγ υηπ πηα κζκΰέα εαδ αυ σ πλϋπ δ θα ΰέθ αδ π δ ά β β πβλ Ϊα δ εαγβη λδθϋμ ζ δ κυλΰέ μ εαδ ηπκλ έ θα παλ ηπκ έα δ εαδ β γ λαπ έα Ϊζζπθ υθκ υθ θκ βηϊ πθ (Ell, 2006). εα Ϊγζδοβ ηπκλ έ θα Ϊθκδα. αθ έγ δαξπλδ ησ βη υΰξϋ αδ η παλαζάλβηα, άπδα ΰθπ α ΰξ δλέ δα, σπκυ δαφσλπθ ουξδευθ δεά ια γϋθβ β εαδ κ υλ άλδκ α ε φϊζαδα έθαδ αφά δα αλαξυθ, υξθϊ πλϊιβ υπϊλξ δ ζδΰσ λβ αφάθ δα. Σα υηπ υηα α αζζβζ πδεαζτπ κθ αδ εαδ δϊφκλ μ πλκςπκγϋ θα υθυπϊλξκυθ. Μ λδεκέ α γ θ έμ κ ηπκλ έ θ απκεαζτπ κυθ α υηπ υηα α ΰδα κ φσίκ κυ ξαλαε βλδ ηκτ πμ "ουξδεϊ α γ θ έμ". ΠκζζΪ βηϊ δα βμ εα Ϊγζδοβμ ηπκλ έ θα φαέθ αδ σ δ έθαδ φυ δεϊ υηπ υηα α, σππμ β ξλσθδα εσππ β, κ τθ λκηκ αθ ιάΰβ κυ πσθκυ εαδ υ αθϊζκΰα παλϊπκθα πκυ ξ έακθ αδ η δϊφκλ μ πηα δεϋμ δα αλαξϋμ. έθαδ βηαθ δεσ ΰδα κυμ ηβ ουξδα λδεκτμ θκ βζ υ Ϋμ θα ΰθπλέακυθ εαδ θα εα αθκκτθ δ έθαδ β εα Ϊγζδοβ, β Ϊθκδα, κ παλαζάλβηα εαδ α υηπ υηα α πκυ ξ έακθ αδ η κ εαγϋθα, Ϋ δ υ θα ηπκλκτθ θα δαελέθκυθ δαφκλϋμ η αιτ πηα δεάμ εαδ ουξδεάμ υΰ έαμ. Μ Ϊ απσ αλξδεά ιϋ α β, β π λαδ Ϋλπ αιδκζσΰβ β εαδ παλαπκηπά ιαλ βγ έ απσ αθαφϋλκυθ α ε εα Ϊ α β υηπ υηα α δ δεσ γα κυ βζδεδπηϋθκυ. Οδ θκ βζ υ Ϋμ γα πλϋπ δ θα κθ ΰδα λσ, κ κπκέκμ αηϋθβ αιδκζσΰβ β (Hywel, 2013). 35 β υθϋξ δα δ ιϊΰ δ ηδα πδκ

37 2.2 Νο βζ υ δεϋμ δ λγα έ μ Ϊ οηα λέ βμ βζδεέαμ η εα αγζδπ δεϋμ δα αλαξϋμ Οδ υθάγ θκ βζ υ δεϋμ δαΰθυ θ π λδκλέακθ α α γ θυθ η εα Ϊγζδοβ π λδζαηίϊθκυθ, αζζϊ αεσζκυγ μ. Κσππ β ξ δαση θβ η ουξκεδθβ δεά πδίλϊ υθ β. π ζπδ έα ξ δαση θβ η απκ υξέα πλαΰηα κπκέβ βμ πθ Πθ υηα δεσ α δϋικ κ σξπθ. ξ δαση θκ η ίαγτ πλκίζβηα δ ησ ΰδα κ θσβηα βμ απάμ. Υλσθδα ξαηβζά αυ κ ε έηβ β ξ δαση θβ η παζδσ λ μ απκ υξέ μ. ζζ δηηα αυ κφλκθ έ αμ: ηπϊθδκ/α κηδεά υΰδ δθά, Ϋθ υ β/ π λδπκέβ β, έ δ β ξ δαση θβ η Κέθ υθκμ ΰδα ίέα πλκμ κθ αυ σ κυμ εαδ κυμ Ϊζζκυμ, εα απδ ξ Ϋζζ δοβ πθ εδθά λπθ. ξ δαση θβ η ηϋθβ κλΰά εαδ κ γλάθκ. δα ησμ Οδ αθαη θση θ μ είϊ αφκλκτθ εϊγ ηέα θκ βζ υ δεά πδζ ΰ έ ΰδα πέζυ β πθ πλκίζβηϊ πθ α πζαέ δα δαΰθυ βμ παλκτ βμ ηααέ η παλ ηίϊ 1. Κέθ υθκμ ΰδα δϊΰθπ β, πκυ Ϋξ δ υΰε ελδηϋθκ α γ θά (Dewit, 2009). λΰα έαμ γα παλκυ δα κτθ εϊπκδ μ θκ βζ υ δεϋμ κυμ εαδ αυ κε κθέα: Ο α γ θ έμ ζδεά κυμ αιδκζσΰβ β. δα λϋξκυθ εέθ υθκ ΰδα ηφϊθδ β υηπ λδφκλυθ κδ κπκέ μ ηπκλ έ θα απκ δξ κτθ πδίζαί έμ ΰδα αυ κτμ. ΠαλΪΰκθ μ εδθ τθκυ ΰδα ηφϊθδ β βμ έθαδ: Οδεκΰ θ δαεσ δ θβ κθέα θδεαθσ β α κλδεσ απ ζπδ έα ΜκθαιδΪ Κκδθπθδεά απκησθπ β κίαλά δα αλαξά βμ πλκ ππδεσ β αμ / εα Ϊγζδοβ / οτξπ β ζεκκζδ ησμ Νσ κμ ζδεκτ α έκυ. υ σ απκ δεθτ αδ απσ πλκβΰκτη θ μ απσπ δλ μ ΰδα αυ κεα α υ κε κθδεσ ξϋ δκ ( αφάμ, υΰε ελδηϋθκ, γαθα βφσλκ η γκ υηϋθκ η δαγϋ δηα ηϋ α). λκφά σππμ: υ κε κθδεά υηπ λδφκλϊ (απσπ δλ μ, δ α ησμ). 36 α

38 Ό αθ β εα Ϊγζδοβ αλξέα δ θα ίαγαέθ δ, κδ α γ θ έμ ηπκλ έ θα πλαΰηα κπκδά κυθ κ ξϋ δκ κυμ (Martin, 2016). Νκ βζ υ δεϋμ Παλ ηίϊ Πλκ δκλέ κ εα Ϊ βμ αυ κε κθέαμ. έθαδ υοβζσμ, δ δκζσΰβ β πέπ κ πλκφτζαιβμ Οδ α γ θ έμ υοβζκτ εδθ τθκυ απαδ κτθ σ Ϊθ κ εέθ υθκμ υθ ξά πκπ έα εαδ α φαζϋμ απαδ έ αδ θκ βζ έα. π λδίϊζζκθ. θ κ εέθ υθκμ έθαδ ξαηβζσμ, κδ α γ θ έμ γα έθαδ α φαζ έμ κ πέ δ κυμ η πδεκδθπθά φλκθ έ η ΰδα κδεκΰϋθ δα εαδ παλκξά υηίκυζυθ πέίζ οβ απσ Ϋθα ηϋζκμ βμ κδεκΰϋθ δαμ αθ δη υπδ βμ βμ ελέ βμ. ά Ϋθα φέζκ. θ λΰκπκδά β τθ βη κηϊ μ Οδ α γ θ έμ ξλ δϊακθ αδ Ϋθα αυ κίκάγ δαμ. γα κυμ ίκβγά έε υκ πκυ δ θα η δυ κυθ κ αέ γβηα απ ζπδ έαμ, αθαιδσ β αμ εαδ απκησθπ β. θγαλλτθ κυμ α γ θ έμ θα Οδ εφλϊ κυθ α υθαδ γάηα α κυμ (γυησ, γζέοβ, θκξά) εαδ υηίκυζϋο θαζζαε δεκτμ λσπκυμ α γ θ έμ ηπκλκτθ θαζζαε δεκτμ κυμ ΰδα πθ θα ηϊγκυθ λσπκυμ αθ δη υπδ βμ υθαδ γβηϊ πθ εαδ θα απκε ά κυθ δαξ έλδ βμ πθ ηδα αέ γβ β ζϋΰξκυ πϊθπ β απά κυμ. αλθβ δευθ υθαδ γβηϊ πθ. Ϊθ κδ αεκζκυγά α γ θ έμ α θκ βζ τκθ αδ ΤπΪλξκυθ πλπ σεκζζα βμ δαφκλ δεϊ πλπ σεκζζα ΰδα αθ δη υπδ β αυ υθ εζδθδεάμ. κ θκ κεκη έκ πθ α γ θυθ εαδ εκδθσ β α(martin, 2016). πδγυηβ Ϊ απκ ζϋ ηα α: Να αβ κτθ ίκάγ δα σ αθ αθ δη ππέακυθ αυ κεα α Να ε βζυθκυθ η Να αδ γϊθκθ αδ δεαθκπκέβ ά απσ πδ τΰηα α πθ Να λκφδεϋμ Ϊ. β υηπ λδφκλϊ κυμ απκυ έα βμ εα Ϊγζδοβμ. εκδθπθδεϋμ υθγάε μ εαδ απσ σξπθ κυμ. θ κπέ κυθ κυζϊξδ αθααβ ά κυθ ΰδα υπκ κθ τκ- λέα άλδιβ εαδ Ϊ κηα πκυ γα ηπκλκτθ πκφυΰά πλσεζβ βμ ίζϊίβμ κθ αυ σ κυμ ά 37 θα υθαδ γβηα δεά εαγκ άΰβ β, σ αθ γα θδυγκυθ απσλλδοβ. α κυμ ΰτλκ κυμ.

39 Να αλξέ κυθ θα εϊθκυθ ξϋ δα ΰδα κ ηϋζζκθ. Αιδκζσΰβ β απκ ζ ηϊ πθ: Να απκ έικυθ β υηησλφπ ά κυμ η βμ γ λαπ έαμ ηϋ α β φαληαε υ δεά αΰπΰά ά κ ξϋ δκ πση θ μ τκ ί κηϊ μ. Να εα α έικυθ κυμ θαζζαε δεκτμ λσπκυμ αθ δη υπδ βμ πθ αλθβ δευθ υθαδ γβηϊ πθ (Martin, 2016). δα αλαξϋμ 2. ά δαπλκ ππδεϋμ ξϋ υπ λίκζδεά πκ σ β α δαπλκ ππδευθ ξϋ ά κδ κπκέ μ κφ έζκθ αδ αθαπκ ζ ηα δεά αθ παλεά πκδσ β α πθ πθ. Οδ κπκέ μ ηπκλ έ αθ ξ έακθ αδ η : ζζαΰά ζζ δοβ θϋλΰ δαμ εαδ εδθά λπθ έ γβηα απαιέπ βμ β δα δεα έα εϋοβμ Φσίκμ απσλλδοβμ ζζ δοβ π λδίϊζζκθ κμ υπκ δα αλαξά αυ σ-αθ έζβοβμ. υ Ϊ απκ Σβ άλδιβμ δεθτκθ αδ απσ: υ ζ δ κυλΰδεά αζζβζ πέ λα β η κδεκΰϋθ δα εαδ κ υπσζκδπκ π λδίϊζζκθ. πσ αθαφκλϊ βμ κδεκΰϋθ δαμ Λ ε δεά αζαδππλέα Παλαηκθά κ εκδθπθδεϋμ υθαθ ά υηη κξά εσ ηκ, δ δκζσΰβ β λξδεϊ, θα παλϋξκθ αδ λα (π.ξ παφάμ η α ηϊ δα (Martin, 2016). Νκ βζ υ δεϋμ Παλ ηίϊ ζϊξδ. υθαέ γβηα απκησθπ βμ, απκφυΰά απκφυΰά παφάμ η πκυ απαδ κτθ αζζαΰά βμ υηπ λδφκλϊμ. βλδσ β μ Οδ εα αγζδπ δεκέ α γ θ έμ β υΰεϋθ λπ β απζϊ πδ λαπϋαδα παδξθέ δα). υΰεϋθ λπ βμ λα ά εαδ βλδσ β μ πκυ ζϊγκμ», ηθάηβμ. θ Ϋξκυθ «π «θδεβ άμ ζαξδ κπκδκτθ λκτθ αδ ά σ β βηϋθκμ» βμ πδγαθσ β μ θα κυμ εϊθκυθ θα θδυ κυθ σ δ γϋ κυθ κθ αυ σ κυμ πκδκ ξαηβζϊ. 38

40 υηπ λδζϊί κυμ λα εαγβη λδθσ β α ΣΫ κδ μ αεαγσλδ βλδσ β μ μ εδθβ δεϋμ λα βλδσ β μ γα ίκβγά κυθ αθαεκτφδ β πθ θ Ϊ πκυ απαδ κτθ ηδελά αθτοπ β βμ δϊγ πθ εαδ βμ. υΰεϋθ λπ β (π.ξ π λπϊ βηα). Ό αθ κ α γ θάμ έθαδ εα Ϊ α β ηπζϋι λα εα αγζδπ δεά Μ ΰδ κπκδ έ κθ η κ εαδλσ πδγαθσ β α εαδ παλϊζζβζα ζαξδ κπκδ έ α πέπ α κυ Ϊΰξκυμ. κυμ α γ θ έμ υηη Ϊ ξκυθ λα αζζβζ πέ λα βμ βλδσ β μ. Χγά θα εκδθπθδεκπκέβ β κηα δεϋμ ζαξδ κπκδ έ υθαδ γάηα α απκησθπ βμ. βλδσ β μ. η Ϊζζκυμ αυιά δ αθγλυπκυμ κ αέ γβηα α ξϋ β ηπκλ έ βμ θα αυ σ- ε έηβ βμ. Μ ΰδ κπκδά α γ θυθ η παφϋμ πθ πδεκδθπθέα η Ϊζζα Ϊ κηα απκ πϊ κυμ Ϊζζκυμ (πλυ α η κυμ Ϋθα Ϊ κηκ, η Ϊ η Ϊζζκ Ϋθα ε..ζ.). θβη λυ αυ κίκάγ δαμ αθ υπϊλξκυθ α γ θ έμ θα ξσζβ β η απσ β υθ ξά κθ αυ σ κυμ. κηϊ μ Οδ α γ θ έμ εαδ κδ κδεκΰϋθ δ μ π λδκξά πκυ ηπκλκτθ θα απκεκηέ κυθ ηπ δλέα εαδ ίκάγ δα δαηϋθ δ κ α γ θάμ. αθγλυπκυμ πκυ κυμ η ΰΪζβ απσ κυμ ηκδλϊακθ αδ ηπ δλέ μ κυμ (Martin, 2016). πδγυηβ Ϊ απκ ζϋ ηα α: Οδ α γ θ έμ θα έθαδ κ βΰκτθ γϋ β θα πλκ δκλέ κυθ α υθαδ γάηα α πκυ κυμ εκδθπθδεά απκησθπ β. Οδ α γ θ έμ θα υηη Ϊ ξκυθ κλδ ηϋθ μ λα βλδσ β μ βμ π λδκξάμ υηπ λδζϊίκυθ τκ λ έμ θαζζαε δεκτμ κυμ (π.ξ θα ΰέθκυθ ηϋζβ βμ εεζβ έαμ). Οδ α γ θ έμ θα ι Ϊ κυθ εαδ θα λσπκυμ πκυ γα κυμ ζαηίϊθκυθ σ αθ αδ γϊθκθ αδ αθϊΰεβ απσ υλ βμ. Οδ α γ θ έμ θα πλκ δκλέ κυθ ηδα τκ πλκ ππδεϋμ υηπ λδφκλϋμ πκυ γα ηπκλκτ αθ θα απκγαλλτθκυθ κυμ Ϊζζκυμ θα πδ δυικυθ παφά ηααέ κυμ. Να παλέ αθ αδ θ ξκηϋθπμ γ ζκθ δεϊ Ϋθα γ λαπ υ δεσ π λδίϊζζκθ έ, 39 γ λαπ υ δεϋμ υθαθ ά εκδθσ β α έ, ηϋ α κ θκ κεκη έκ.

41 Αιδκζσΰβ β απκ ζ Οδ α γ θ έμ θα έθαδ κυμ η ηϊ πθ: γϋ β θα απκζαηίϊθκυθ εαδ πϊζδ λα κυμ Ϊζζκυμ εαδ εα Ϊ ηκθϊμ υθαθ ά βλδσ β μ σππμ πλδθ εα Ϊγζδοβ. Να βζυ κυθ εαδ θα απκ έικυθ πλσκ κ βμ δα άλβ βμ πθ η ξϋ πθ κυμ φέζκυμ εαδ κυμ υΰΰ θ έμ(martin, 2016). 3. Πθ υηα δεά υ ξϋλ δα: πκυ πλκϋλξ αδ απσ β η δπηϋθβ δεαθσ β α θα ίδυ κυθ εαδ θα θ πηα υ κυθ κ θσβηα εαδ κ υθ ε δεσ β αμ η εκπσ βμ απάμ ηϋ π βμ κθ αυ σ κυμ, κυμ Ϊζζκυμ, Ϋξθβ, β ζκΰκ ξθέα, β φτ β ά ηδα τθαηβ αθυ λβ απσ αυ κτμ. Μπκλ έ θα ξ έα αδ η : Υλσθδα α γϋθ δα ΘΪθα κ ζζ δοβ εκπκτ ζζαΰϋμ β απά β απά κυμ Πσθκ πσ υλ β Ϋλβ β παφυθ. υ Ϊ απκ δεθτκθ αδ απσ: Σ Ϋεφλα β Ϋθ κθπθ υθαδ γβηϊ πθ θκξάμ. Σ Ϋεφλα β υθαδ γβηϊ πθ απσΰθπ βμ εαδ απ ζπδ έαμ. Σ Ϋεφλα β ΰεα Ϊζ δοβμ απσ κ Θ σ. Σ Ϋεφλα β αθβ υξέαμ ΰδα κ θσβηα βμ απάμ εαδ κυ γαθϊ κυ. Σ Ϋεφλα β Ϋζζ δοβμ ζπέ αμ, εκπκτ βμ απάμ, βμ υΰξυλ βμ κυ αυ κτ κυμ, δλάθβμ, ΰαζάθβμ εαδ απκ κξάμ. Σ α υθαηέα θα πλκ υξβγκτθ. θδεαθσ β α Ϋεφλα βμ βμ βηδκυλΰδεσ β αμ κυμ. υθαηέα υηη κξάμ γλβ ε υ δεϋμ λα ζζ δοβ θ δαφϋλκθ κμ ΰδα Ϋξθβ. λπ ά βλδσ β αμ. ΰδα Ϋθθκδα βμ τπαλιάμ κυμ. Άλθβ β ΰδα αζζβζ πέ λα β η δ λ έμ. 40 κυμ φέζκυμ, κδεκΰϋθ δα ά η κυμ

42 θααά β β ηδαμ πβΰάμ πθ υηα δεάμ τθαηβμ(martin, 2016). Νκ βζ υ δεϋμ παλ ηίϊ ιδκζκΰά δ δκζσΰβ β πθ υηα δεϋμ πλαε δεϋμ πκυ πλσ φ λαθ θσβηα β απά πθ α γ θυθ πλδθ α γϋθ δα. ε δηϊ βμ κυμ παλαη ζβηϋθκυμ κη έμ απάμ πθ α σηπθ, παθ θ λΰκπκδβγκτθ πλκ φϋλκυθ Ϊθ πκυ ηπκλκτθ αθ θα β εαδ θσβηα εα Ϊ β δϊλε δα ηδαμ θϋαμ Ϋιαλ βμ βμ θσ κυ. θγαλλτθ αδ κυμ α γ θ έμ θα υ σ γα ίκβγά ελα Ϊθ Ϋθα εαγβη λδθσ βη λκζσΰδκ. δ κθ πλκ δκλδ ησ βηαθ δευθ πλκ ππδευθ αβ βηϊ πθ, εϋο πθ εαδ υθαδ γβηϊ πθ ΰτλπ απσ α πθ υηα δεϊ γϋηα α. θ εϊπκδκμ α γ θάμ ΰλΪφ δ, εα φκ δϊ θ ιϋλ δ θα Μδζυθ αμ κθ η εϊπκδκ σφπθκ. υαβ ά η αθαεκτφδα υθα Ϊ κ Ϊ κηκ ίκβγϊ κθ αυ σ κυ θα δ υελδθέ κυ εαδ θα δ λ υθά κυμ α γ θ έμ εαδ Ϋ δθ δ θσβηα κυμ Οδ α γ θ έμ η κ παλ ζγσθ. δ εϋο δ α αβ άηα α κυ. εα Ϊγζδοβ υθάγπμ υ εκζ τκθ αδ οϊξθκθ αμ κ παλ ζγσθ κυμ ΰδα κ πκδκ ά αθ κ θσβηα βμ απάμ κυμ εαδ αυ σ κυμ απκεαλ δυθ δ. Τπκ έι κθ δ λπηϋθκ κυ Οδ δ λ έμ έθαδ ικδε δπηϋθκδ η δ λτηα κμ θα πδ ε φγ έ κθ α γ θά. αθ δη υπδ β βμ πθ υηα δεάμ αΰπθέαμ π λέπ π β πκυ κ α γ θάμ πδ Ϊζζβ γλβ ε έα εϊθ θα Ϋλγ παφά η τ δ εαδ ηπκλκτθ θα αθ δη ππέ κυθ κυμ πλκ πϊγ δα υΰε ελδηϋθκυμ α γ θ έμ πκζτ εαζϊ. κθ αθ έ κδξκ δ λπηϋθκ. υ πζβλκφκλέ μ γλβ ε υ δεά ΰδα εαδ β κ θκ κεκη έκ β αθϊΰθπ β δαφσλπθ πθ υηα δεά πθ υηα δευθ υΰΰλαηηϊ πθ ηπκλ έ θα παλαπκηπά σ αθ αυ σ ξλ δα έ (π.ξ α πλκΰλϊηηα α βμ εεζβ έαμ) έθαδ ξλά δηβ, α γ θ έμ ηπκλ έ θα εκδθσ β α κδ εφλϊ κυθ εαδ Ϊζζ μ αθϊΰε μ (Martin, 2016). πδγυηβ Ϊ απκ ζϋ ηα α Οδ α γ θ έμ θα αδ γϊθκθ αδ β ηπκλκτθ θα ηκδλα υθ ε δεσ β α η κυμ ΰτλκ κυμ εαδ θα κτθ εϋο, α υθαδ γάηα α εαδ π πκδγά κυμ. Οδ α γ θ έμ θα αδ γϊθκθ αδ τθ Οδ α γ θ έμ θα έθαδ βη κθ γϋ β θα υηη Ϊ ξκυθ 41 π λδεσ κυμ εσ ηκ. πθ υηα δεϋμ ζ Ϋμ.

43 Οδ α γ θ έμ θα δα βλκτθ Ϋθα βη λκζσΰδκ παλαεκζκτγβ βμ πθ εϋο πθ εαδ πθ υθαδ γβηϊ πθ κυμ ΰδα ηέα ί κηϊ α. Οδ α γ θ έμ θα βζυ κυθ σ δ αδ γϊθκθ αδ κ αέ γβηα βμ υΰξυλ Να βζυ κυθ σδ αδ γϊθκθ αδ Ϋ κδηκδ πλκβΰκτη θ μ ΰδα αυ κτμ βηδκυλΰδεϋμ λα Να θα υηη Ϊ ξκυθ βμ. βλδσ β μ. βζυ κυθ σ δ απϋε β αθ αθαεκτφδ β απσ βμ πλκβΰκτη θ μ πθ υηα δεϋμ πλαε δεϋμ. Αιδκζσΰβ β απκ ζ Να έθαδ γϋ β θα υαβ ά κυθ η πκυ κυμ Ϋ δθαθ θσβηα πλδθ ηϊ πθ: Να έθαδ β απά κυ, ηϋ α γϋ β θα ηδζά κυθ η πθ υηα δεϋμ υΰελκτ θκ βζ τ λδ μ 2 απσ α πλϊΰηα α 3 βηϋλ μ. β θκ βζ τ λδα ά κθ δ λπηϋθκ ΰδα εαδ αθβ υξέ μ, ηϋ α 3 βηϋλ μ (Martin, 2016). 4. Υαηβζά αυ κ ε έηβ β: πλκϋλξ αδ απσ κ ηαελκξλσθδκ υθαέ γβηα ξαηβζάμ αυ κ ε έηβ βμ εαδ κθ υθα κ ά πθ κυ. Μπκλ έ θα ξ έα αδ η : δκξβηδεϋμ / θ υλκφυ δκζκΰδεϋμ αθδ κλλκπέ μ. υθαδ γάηα α θ λκπάμ εαδ θκξάμ. Μ δπηϋθβ θκβ δεά αυ σ-αιδκζσΰβ βμ. παθαζαηίαθση θ μ απκ υξέ μ εα Ϊ κ παλ ζγσθ. Μβ λ αζδ δεϋμ πλκ κεέ μ. πκ δεθτ αδ απσ: Σ αλθβ δεά αιδκζσΰβ β πλκμ α ξκζβγκτθ η κθ αυ σ κυμ σ δ α υθα κτθ θα α ΰ ΰκθσ α. Σ α υθαηέα θα αθαΰθπλέ κυθ α δεϊ κυμ πέ υΰηα. Σ αλθβ δεά Ϊπκοβ ΰδα κθ αυ σ εαδ δεαθσ β μ κυμ. Σ παθ δζβηηϋθβ Ϋεφλα β βμ αθαιδσ β αμ κυμ. Σ απσλλδοβ βμ γ δεάμ αθϊ λα βμ (Martin, 2016). Νκ βζ υ δεϋμ παλ ηίϊ δ Ϊι ηπκλ έ αθ δεα α κυμ α γ θ έμ θα κυμ ά κυθ δ δκζκΰέα ξθδεϋμ πκυ Οδ ίκβγά κυθ αλθβ δεά ξθδεϋμ αυ Ϋμ πλκπγκτθ ηδα πκδκ θα υΰδά εαδ λ αζδ δεσθα πκυ Ϋξκυθ ΰδα κθ αυ σ κυμ. δεά δεσθα κυ αυ κτ, ίκβγυθ αμ κυμ α γ θ έμ θα πδζϋικυθ πδκ γ δεϋμ εϋο εαδ λϊ 42.

44 θγαλλτθ αδ κυμ υηη Ϊ ξκυθ σπκυ α γ θ έμ ζαξδ κπκδ έ α κηα δεά γ λαπ έα, απκησθπ βμ εαδ α ηϋζβ ηκδλϊακθ αδ εα α Ϊ θα υθαδ γάηα α παλϋξ δ ηδα έ δ μ α ησ φαδλα σπκυ β γ δεά αθϊ λα β εαδ υθαδ γάηα α. εαδ β πδκ λ αζδ δεά ε έηβ β κυ αυ κτ κυμ γα έθαδ δαγϋ δη μ. υηπ λδζϊί λα κυμ α γ θ έμ βλδσ β μ πκυ αυ κέ θα ί ζ δυ κυθ η ε δηά πδγυηκτθ β ξλά β αθ ξλ δϊα αδ π λδ δ α εαζέα ιδκ ά πθ εϊπκδκ σ λβ κηϋα, α υθαδ γάηα α ξαηβζάμ αυ κ ε έηβ βμ ΰδα πέζυ β πθ πλκίζβηϊ πθ. παλ ηίαέθκυθ υθάγπμ δεαθσ β α πέζυ βμ πλκίζβηϊ πθ. υθ λΰα έ η κυμ α γ θ έμ ΰδα πθ Οδ ΰθπ θ κπδ ησ πθ λ ίζυ ΰθπ πθ πκυ δευθ θγαλλτθκυθ δευθ, θδ ξτκυθ κυ αυ κτ πθ α γ θυθ εαδ κυ εσ ηκυ. πλκ ισφζβ β ξαλαε βλδ λ ίζυ αλθβ δεά εαδ αθαελδίά αθ έζβοβ ξαηβζά αυ κ ε έηβ β. π.ξ δεϋμ γ δευθ πδε θ λυθκθ αδ αλθβ δεϋμ υπ λΰ θέε υ β, δ δσ β μ. ΤπκγΫ κθ αμ σ δ κδ Ϊζζκδ αυ κ θκξκπκέβ β. κυμ υηπαγκτθ πλαΰηα δεά υπσγ ξπλέμ απσ διβ αυ άμ θ εαηέα βμ βμ(martinp., 2016). πδγυηβ Ϊ απκ ζϋ ηα α: Οδ α γ θ έμ θα εφλϊ κυθ πέ β κθ αυ σ κυ. Να δα βλά κυθ κθ αυ κ Να παλκυ δϊ κυθ σλ ιβ ΰδα απά εαδ β ία ησ κυμ. υθα σ β α θα απκζατ κυθ κ παλσθ. Οδ α γ θ έμ θα θ κπέ κυθ αθα δα υπυ κυθ πδκ λ αζδ θκ βζ υ Ϋμ τκ λ αζδ δεκτμ δεϋμ αυ κ-πλκ σξκυμ ΰδα β απά κυμ κυμ κ Ϋζκμ βμ βηϋλαμ. Οδ α γ θ έμ θα πλκ δκλέ κυθ λ πδελδ δεϋμ απσο (π.ξ., " έηαδ ηπϋζβμ») πκυ ξλβ δηκπκδκτθ ΰδα θα π λδΰλϊοκυθ πλκ κεέ μ εαδ θα δκλέ κυθ αθ δε δη θδεϊ αθ δεα Ϊ κθ αυ σ εαδ θα α ά κυμ (π.ξ., «θ αδ γϊθκηαδ εέθβ λκ θα ). Οδ α γ θ έμ θα δα βλκτθ βη λά δκ βη λκζσΰδκ εαδ θα θ κπέ κυθ ηδα εζέηαεα απσ κ 1 Ϋπμ κ 10 (1 έθαδ κ ξαηβζσ λκ, κ 10 έθαδ κ υοβζσ λκ) α αδ γάηα α θκξάμ, θ λκπάμ, εαδ ηέ κυμ πλκμ κθ αυ σ κυμ. 43

45 Αιδκζσΰβ β απκ ζ ηϊ πθ: Οδ α γ θ έμ θα εα αΰλϊοκυθ πσ κ η δπγάεαθ α αδ γάηα α θκξάμ, θ λκπάμ εαδ ηέ κυμ πλκμ κθ αυ σ κυμ, ξλβ δηκπκδυθ αμ ηδα εζέηαεα απσ 1 Ϋπμ 10 (1 έθαδ κ ξαηβζσ λκ, κ 10 έθαδ κ υοβζσ λκ) ηϋ α Οδ α γ θ έμ θα απκ έικυθ λ αζδ δεϋμ πλκ κεέ μ κυμ Οδ α γ θ έμ θα β υθα σ β α θα δϊ αθ ηάθα. λκπκπκδά κυθ ηβ βηα θσμ ηάθα. υ κυθ αελδίά εαδ ξπλέμ θα πέελδ β Ϋ λ γ δεϋμ δ δσ β μ κυμ, εαγυμ εαδ κθ θ κπδ ησ τκ κηϋπθ πκυ αυ κέ πδγυηκτθ θα ί ζ δυ κυθ δϊ βηα θσμ ηάθα (Martin, 2016). ζζ δηηα αυ κφλκθ έ αμ: 5. έθαδ β η δπηϋθβ δεαθσ β α ε Ϋζ βμ α κηδεάμ υΰδ δθάμ, θ υ έηα κμ, π λδπκέβ βμ, δα λκφάμ εαδ κυαζϋ αμ. Μπκλ έ θα κφ έζ αδ: Μ έπ β ά Ϋζζ δοβ εδθά λπθ. δα αλαξϋμ βμ αθ έζβοβμ. κίαλσ Ϊΰξκμ. Μ ΰΪζβ αθβ υξέα. πκ δεθτ αδ υθάγπμ απσ: δα αλαξϋμ αφτπθδ β Σ κ ηά κυ υηα κμ π.ξ Ϊζκυ υ εκδζδσ β α πκυ ξ έα αδ η α ηαζζδϊ Ϋζζ δοβ πηα δεάμ Ϊ εβ βμ, πλσ ζβοβ αεα Ϊζζβζπθ λκφυθ εαδ εαεά πλσ ζβοβ υΰλυθ. Μ δπηϋθβ δεαθσ β α εαδ ζ δ κυλΰδεσ β α απσ Ϋζζ δοβ τπθκυ. υθαηέα κλΰϊθπ βμ απζυθ ίβηϊ πθ ΰδα πλκ ππδεά εαγβη λδθά υΰδ δθά. πέηκθβ αςπθέα ά υπ λυπθέα. πυζ δα ίϊλκυμ (Martin, 2016). Νκ βζ υ δεϋμ παλ ηίϊ α κηδεά δ δκζκΰέα υΰδ δθά θγαλλτθ υΰδ δθάμ. β ξλά β δ υθ α κηδεάμ Οδ α γ θ έμ σ αθ π λδπκδβηϋθκδ 44 έθαδ εαγαλκέ εαδ αυιϊθ αδ β

46 αυ κπ πκέγβ β κυμ. Τπ θγυηέ ίάηα-ίάηα πυμ θα πδίλα υθση θβ εϋοβ εαδ β υ εκζέα ίκυλ έακυθ π.ξ α σθ δα κυμ. υΰεϋθ λπ βμ εϊθ δ απζϋμ λΰα έ μ τ εκζ μ. υ εκδζδσ β α Παλαεκζκτγβ β βμ απσ κ βμ κυ Οδ π λδ θ Ϋλκυ. σ λκδ εα αγζδπ δεκέ α γ θ έμ παλκυ δϊακυθ υ εκδζδσ β α, β κπκέα ηπκλ έ θα κ βΰά δ θ φάθπ β εκπλϊθπθ. θγαλλτθ αδ πλσ ζβοβ πκ βλδυθ βηϋλα εαδ ηβ 6-8 Σα υΰλϊ ίκβγϊθ υ εκδζδσ β α. ηβ αζεκκζκτξπθ εαφ ρθκτξπθ πκ υθ κ κυμ εαδ λκφβηϊ πθ. θ Ϊι πζκτ δα δαδ κζσΰδκ λσφδηα Οδ φυ δεϋμ έθ μ εαδ β Ϊ εβ β φυ δεϋμ έθ μ εαδ Ϊ εβ β. κθ π λδ αζ δ ησ κυ δ ΰ έλκυθ θ Ϋλκυ εαδ εεϋθπ β κυ. ε δηά αθϊΰεβ ΰδα υπκεζυ ησ. πκ λϋπ δ ηφϊθδ β θ φάθπ βμ. δα αλαξϋμ κυ τπθκυ ΠαλΫξ π λδσ κυμ αθϊπαυ βμ η Ϊ απσ εϊγ λα βλδσ β α. φαλησ εσππ β θ έθ δ α υθαδ γάηα α εα Ϊγζδοβμ. ηϋ λα ξαζϊλπ βμ πλδθ κθ Σα ηϋ λα αυ Ϊ πλκεαζκτθ ξαζϊλπ β εαδ τπθκ π.ξ α σ ζκυ λσ, ηα Ϊα, ζάοβ τπθκ. ΰΪζαε κμ. θγαλλτθ αδ κυμ α γ θ έμ θα η έθαδ ζαξδ κπκέβ β πθ πλυθ κυ τπθκυ εζδθάλβμ εα Ϊ β δϊλε δα βμ βηϋλαμ. βηϋλα αυιϊθ δ πδγαθσ β α κυ τπθκυ εα Ϊ β δϊλε δα βμ θτξ αμ. Μ δυ κυμ γκλτίκυμ εαδ β ξκλάΰβ β λκφβηϊ πθ η εαφ θβ εα Ϊ ίλα δθϋμ υλ μ. λίέλ αδ ΰΪζα, η δυ φπ δ ησ πλκ έθ αδ λα η έπ β πθ πδπϋ πθ εαφ θβμ εαδ πδθ φλέθβμ αυιϊθκυθ πδγαθσ β α κ τπθκυ. βλδσ β μ πκυ ξαζαλυθκυθ. Ι κλλκπβηϋθβ δα λκφά Πλκ έθ αδ ί κηα δαέκ πλσΰλαηηα εαδ ζϋΰι δα λκφδεσ ηδα φκλϊ υ απαλαέ β μ πζβλκφκλέ μ ΰδα αθαγ υλβ β βμ παλϋηία βμ. ί κηϊ α αθ κ βλκτθ. θγαλλτθ αδ κυμ α γ θ έμ θα λυθ υιϊθ δ εκδθπθδεκπκέβ β, η δυθ δ 45

47 ηααέ η Ϊζζκυμ. λίέλ αδ Ϋηφα β κυμ α γ θ έμ φαΰβ Ϊ πκυ κδ Οδ α γ θ έμ έθαδ πδγαθσθ θα λυθ ησθκ έ δκδ πδγυηκτθ. θγαλλτθ αδ β α φαΰβ Ϊ πκυ κυμ αλϋ κυθ. υξθά ζάοβ ΰ υηϊ πθ υοβζάμ γ ληδ δεάμ αιέαμ εαγ σζβ βηϋλα κ φαΰβ σ. ζαξδ κπκδ έ αδ β απυζ δα ίϊλκυμ, β υ εκδζδσ β α εαδ β αφυ Ϊ π β π λέπ π β απυζ δαμ ίϊλκυμ. (Martin, 2016). πδγυηβ Ϊ απκ ζϋ ηα α: Οδ α γ θ έμ θα έθαδ γϋ β θα θ υγκτθ η β ίκάγ δα κυ θκ βζ υ δεκτ πλκ ππδεκτ ά πθ κδε έπθ κυμ. Οδ α γ θ έμ θα αθαε ά κυθ β φυ δκζκΰδεά ζ δ κυλΰέα κυ θ Ϋλκυ κυμ η β ίκάγ δα βμ δα λκφάμ εαδ βμ Ϊ εβ βμ. Οδ α γ θ έμ θα ηπκλϋ κυθ θα εκδηβγκτθ 4-6 υλ μ η β ίκάγ δα πθ θκ βζ υ δευθ ηϋ λπθ. Οδ α γ θ έμ θα ε λ έ κυθ Ϋθα εδζσ εϊγ ί κηϊ α η παλσ λυθ β πθ κδε έπθ κυμ ά κυ θκ βζ υ δεκτ πλκ ππδεκτ. Να απκ έικυθ πλσκ κ κυμ δα άλβ β παλεκτμ α κηδεάμ υΰδ δθάμ εαδ εαζζππδ ηκτ. Αιδκζσΰβ β απκ ζ Οδ α γ θ έμ θα Ϋξκυθ εαθκθδεϋμ ε θυ Ϊ εβ βμ ηϋ α η ηϊ πθ: β ίκάγ δα βμ δα λκφάμ εαδ βμ 3 ί κηϊ μ. Οδ α γ θ έμ θα εκδηκτθ αδ η αιτ 6-8 υλ μ αθϊ θτξ α ηϋ α Οδ α γ θ έμ θα παθϋζγκυθ Ϋθα ηάθα. κ εαθκθδεσ ίϊλκμ κυμ ΰδα κ τοκμ εαδ βζδεέα κυμ πλδθ Ϋθαλιβ βμ α γϋθ δαμ (Martin, 2016). 46

48 Ο ΟΟ Η 47 ο Α

49 ΠΟΙΟΣΙΚΗ Ρ ΤΝ Κ θ λδεσ αά βηα ΰδα δ ιαΰπΰά ηδαμ πκδκ δεάμ Ϋλ υθαμ απκ ζ έ β πδζκΰά κυ λ υθβ δεκτ λπ άηα κμ. Πλσε δ αδ ΰδα ηδα πδζκΰά πκυ εαγκλέα αδ σ κ απσ κ πλκ ππδεσ θ δαφϋλκθ, ηπ δλέ μ εαδ κ απσ π λδ τ βηα αιδυθ κυ λ υθβ ά σ κ εαδ σ λκ «αθ δε δη θδεκτμ» παλϊΰκθ μ σππμ β πδεαδλσ β α, β κυ υπσ δ λ τθβ β αβ άηα κμ εαγυμ εαδ β τπαλιβ πλκβΰκτη θβμ πδ ΰθυ βμ ΰτλπ απσ κ γϋηα, κ λσπκμ βζα ά η κδ πζ υλϋμ πκυ βηκθδεάμ κθ κπκέκ αυ σ Ϋξ δ πλκ ΰΰδ γ έ ά θ Ϋξκυθ υξσθ λ υθβγ έ (Hitchcock & Hughes, 1989). ΠλΪΰηα δ, σζκδ κδ παλαπϊθπ παλϊΰκθ μ υγβ αθ βμ υΰε ελδηϋθβμ η ζϋ βμ π λέπ π βμ. θκ βζ υ δεϋμ δ λΰα έ μ Γ.Ν. βηα έα πδζκΰά πλκ ππδεά ηαμ φκδ β δεά «ηπζκεά» ουξδα λδεϋμ εζδθδεϋμ ( κυ Γ θδεκτ θκ κεκη έκυ Άλ αμ- εαδ Γ θδεκτ θκ κεκη έκυ γυθ υαΰΰ ζδ ησμ ) πκυ εϊθαη ηαμ Ϊ εβ β Ϋπαδιαθ εα αζυ δεσ λσζκ πζαέ δα βμ πλαε δεάμ ηκυ Ϊ εβ βμ, β πλκ κξά ηκυ ζκδπσθ, Ϋοαια κ δ δ δαέ λβ πλαε δεά β υΰε ελδηϋθβ πδζκΰά. Πδκ υΰε ελδηϋθα, ουξδα λδεά εζδθδεά κυ Γ.Ν., σπκυ ά αθ ηέα εζδθδεά κπκέκμ ηκυ Ϋεαθ δ λ τθβ βμ θ τππ β, κπκέα ίλϋγβεα, λϊφβε Ϋθαθ α γ θά κ δσ δ ά αθ η ζαΰξκζδεσμ. κλδεσ αυ κτ κυ α γ θκτμ, εαδ δαπέ α ιαδ έαμ αυ κτ π α πυμ κ α γ θάμ αυ σμ, ά αθ δαΰθπ ηϋθκμ η εα Ϊγζδοβ. πλυ β φϊ β β πλκ κξά ηκυ σζκ εαδ πδκ υξθϊ ηφαθδαση θβ π λέπ π β βμ εα Ϊγζδοβμ λϊφβε Σλέ β ζδεέα. πκλ έα εαδ ηϋ α απ ίδίζδκΰλαφδεά αθα εσπβ β εαδ επσθβ β βμ παλκτ αμ π υξδαεάμ πδ λΰα έαμ δαπδ υγβε σ δ αθ εαδ υπϊλξ δ πζβγυλα βηκθδεκτ υζδεκτ ΰτλπ απσ γϋηα α πκυ αφκλκτθ εα Ϊγζδοβ ζδεέα, θ υπϊλξκυθ π Σλέ β σ κ πκζζϋμ πκδκ δεϋμ η ζϋ μ πκυ γα ηπκλκτ αθ θα αθα δεθτκυθ η η ΰαζτ λβ αφάθ δα α υθαδ γάηα α αυ υθ πθ α σηπθ αζζϊ εαδ κυμ ζσΰκυμ πκυ κδ έ δκδ πδεαζκτθ αδ ΰδα αυ Ϊ α απκ Ϋζ ηα β λΰα έα ηαμ θα θ πηα υ υθαδ γάηα α. δ α «ζσΰδα κυ α γ θκτμ» ε φϊζαδκ πκυ απκ ζ έ εαδ λ υθβ δεά πλκ πϊγ δα, π υξδαεάμ ηαμ λΰα έαμ. 48 υ σ έξ αθ αυ σ κ α πζαέ δα πϊθ α βμ

50 3.1 λ υθβ δεσ λυ βηα εαδ εοπσμ βμ Παλοτ αμ Μ ζϋ βμ εκπσμ, ζκδπσθ, βμ η ζϋ βμ ά αθ θα εα αΰλϊοκυη λσπκ πκυ α ίέπ κ υΰε ελδηϋθκμ Ϊθγλππκμ, η πλκ παγά κυη θα εα αθκά κυη αλλυ β α υηπ υηα α η κθ α δεϊ κυ ζσΰδα βζα ά εαδ θα κυμ ζσΰκυμ ΰδα κυμ κπκέκυμ κ έ δκμ γ πλ έ σ δ, αζζϊ εαδ ππμ ίζϋπ δ κ ηϋζζκθ κυ. 3.2 Μ γο οζογδεά Πλο Ϋγγδ β ου λ υθβ δεοτ λπ άηα ομ παλκτ α Ϋλ υθα κυ απϋθαθ δ βλέξγβε πλκ ππδεϋμ παλα βλά α γϋηα α βμ υΰ έαμ κυ α γ θκτμ, βμ αλλυ βμ απάμ κυ. δαμ εαδ βμ πκδσ β αμ πδζκΰά βμ λ υθβ δεάμ η γσ κυ έθαδ απκ Ϋζ λ υθβ δεκτ λπ άηα κμ (Bowling, 2014). εαδ λη έ μ ηα κυ έ κυμ κυ δ, ΰδα β η γκ κζκΰδεά πλκ Ϋΰΰδ β πθ παλαπϊθπ αβ βηϊ πθ, σππμ Ϋξ δ ά β αθαφ λγ έ, πδζϋξγβε β πκδκ δεά Ϋλ υθα, β κπκέα πδ λϋπ δ λσπκυ η θσβηα κθ λ υθβ ά θα πδξ δλά κθ κπκέκ α έ δα α υπκε έη θα αθ δζαηίϊθκθ αδ, λη τκυθ εαδ έθκυθ α υπσ η ζϋ β εκδθπθδεϊ φαδθση θα (Denzin & Lincoln, 1998). 3.3 Παλου έα β ου Ι Ο ε. ΓδΪθθβμ, Ϋξκθ αμ δαΰθπ ολδεοτ πθ υηπ πηϊ πθ ζ υ αέ μ Ϋιδ ί κηϊ μ θκ βζ τ αδ ξ λδκτ κυ. κ δϊ βε ππμ Ϋπα ξ απσ κ βηα πθ τκ καλγλέ δ α α Ϊε υζα κυ ζ υ αέπθ ξλσθπθ απκηκθυγβε κθ αυ σ κυ, θ απκζϊηίαθ πδα α ξκζέα η κθ εάπκ εαδ α ζκυζκτ δα, ΰδα έ αδ γαθσ αθ εκυλα ηϋθκμ εαγυμ εαδ πσθκ εαδ πλάιδηκ εα αγζδπ δεά δϊγ υαβ ά ουξδα λδεά εζδθδεά έ θα πϊ ξ δ απσ υ γυηέα, ηδα ξλσθδα άπδα εα Ϊγζδοβ. Πλδθ απσ π λέπκυ Ϋθα ξλσθκ δαΰθυ κυ δ β ίαγτ λβ η ζϋ β εαδ εα αθσβ β κυ α Ϊε υζϊ κυ. πέ βμ αδ γαθσ αθ ηδα β κ η ΰαζτ λκ ηϋλκμ βμ βηϋλαμ, ΰδα κπκέα θ άγ ζ θα δ, Ϋθδπγ σηπμ εαζτ λα σ αθ Ϋίλδ ε εκυλϊΰδκ θα ίλ γ έ η κυμ φέζκυμ κ ξπλδσ ά σ αθ κ πέ δ ίλδ εσ αθ α παδ δϊ εαδ α ΰΰσθδα κυ. πδπζϋκθ κ ε. ΓδΪθθβμ αθϋφ λ ππμ αλε Ϋμ φκλϋμ Ϋξ δ αςπθέ μ θυ εαδ β σλ ιβ κυ ΰδα φαΰβ σ ά αθ η δπηϋθβ ζσΰπ εϋο πθ εαδ Ϊΰξκυμ ΰδα κδεκθκηδεά κυ εα Ϊ παδ δϊ κυ ίζϋπκθ αμ εα Ϊ αθβ υξβ δεά απκφϊ δ αθ θα α β. Σα α β αυ ά θα ΰέθ αδ εαγβη λδθϊ κζκϋθα εαδ πδκ υαβ ά κυθ ηααέ κυ ΰδα θα ίλκυθ ηδα ζτ β απσ εκδθκτ, β κπκέα εαδ ά αθ θα θκ βζ υ έ ΰδα Ϋθα δϊ 49 βηα ουξδα λδεά εζδθδεά.

51 εα Ϊ α ά κυ π πλσγυηκμ σ κ έξθ δ υθ ξυμ ί ζ έπ β εαγυμ έξθ δ γ δεσμ εαδ εϊγ ηκλφά γ λαπ έαμ πκυ κυ παλϋξ αδ. Ο έ δκμ αθαφϋλγβε αυ σ κυ πμ ηκθ Ϋλθκ παππκτ ΰδα αυ σ εαδ Ϋξγβε ουξκγ λαπ έα. 3.4 Παλου έα β ου Κοδθπθδεοτ Ι O ε. ΓδΪθθβμ, Ϋθαμ Ϊθ λαμ 72 υθ Ϋξα ολδεοτ πλδθ απσ τκ ξλσθδα ταυΰσ κυ. ξ δ τκ θάζδεα παδ δϊ, α κπκέα Ϋξκυθ παθ λ υ έ εαδ δαηϋθκυθ πσζ, Ϋξκθ αμ αθ έ βζδεέα ιϊ εβ πζϋκθ α κδξα απσ υ ζ υ αέα υκ Ϋ β Ϋη θ ησθκμ δ ζ φϊ κ ξπλδσ κυ ΰδα 32 ξλσθδα, ξάλκμ κ πέ δ. Ο έ δκμ έθαδ ξαηβζσ- υθ αιδκτξκμ δεϊ αθϋφ λ εαδ αδ γαθσ αθ Ϊ ξβηα πκυ α ΰΰσθδα σ αθ κθ πδ ε π σ αθ. Μ ίλδ εσ αθ ζδΰσ λκ υξθϊ κυμ φέζκυμ κυ πδα θα κ ξπλδσ δ η ΰΪζκ ίαγησ κ εάπκ κυ,. 3.5 θαπαλϊ α β πθ αδ δυθ βμ θσ ου Ο ε. ΓδΪθθβμ, φαέθ αδ ηϋ α απσ α ζ ΰση θα κυ θα πδ πλδθά κυ εα Ϊ θ ηπκλκτ κ εαφ θ έκ πκυ υθάγδααθ θα ίλέ εκθ αδ ΰδα θα παέακυθ ξαλ δϊ εαδ θα ίζϋπκυθ αΰυθ μ, θυ έξ παλαη ζά πκυ πϊθ α αΰαπκτ δαφκλ δεϋμ τκ παδ δϊ κ εαγϋθα. ΜκλφπηΫθκμ απσ θ αλά κ πϊΰΰ ζηα κυ α εϊζκυ πδα σππμ ξαλαε βλδ κθ τ δ ππμ ΰδα α β, υγτθ αδ β απυζ δα βμ υατΰκυ κυ, κπκέα Ϋξα απσ 30 ξλσθδα ΰΪηκυ. Καγβη λδθϊ, αθ δηϋ ππκμ η ηκθαιδϊ εαδ η π λδ η Ϊ σ λ μ υγτθ μ Ϋξ δ θα πδη ζβγ έ κ πέ δ εαδ θα α ίΰϊζ δ πϋλα η Ϋθαθ ηδ γσ. σζβ αυ ά εα Ϊ Ϋθδπγ κφ έζ α β πκυ ίδυθ δ Ϋλξ αδ θα πλκ α Ϊε υζα κυ ζσΰπ βμ κ γ έ εαδ κ εαγβη λδθσμ πσθκμ πκυ καλγλέ δ αμ, εαδ β εσππ β πκυ εα Ϊ κθ έ δκ αςπθέ μ πκυ Ϋξ δ, απκ λϋπκθ αμ θα α ξκζβγ έ πδκ ίαλδϋμ κυζ δϋμ αζζϊ εαδ θα ίλ δ εκυλϊΰδκ θα δ κυμ φέζκυμ κυ. 50

52 3.6 σξοδ φλοθ έ αμ Ο α γ θάμ Ϋξ δ ά β δαΰθπ ουξδα λδεά εζδθδεά γα αθ απκελέθ αδ γ δεϊ έ ππμ πϊ ξ δ απσ υ γυηέα εαδ β παλαηκθά κυ δαλεϋ δ ΰδα ζέΰ μ ηϋλ μ αεσηα φσ κθ φαληαε υ δεά γ λαπ έα εαδ υθ ξέ υθαθ ά η δ θα κθ ουξκγ λαπ υ ά κυ. ΛαηίΪθκθ αμ υπσοβ β ίδίζδκΰλαφέα ΰδα γ λαπ έα βμ εα Ϊγζδοβμ κ πλυ κ ηϋλκμ αζζϊ εαδ αυ ά κυ γϋ αη κλδ ηϋθκυμ σξκυμ σ κ τ λκυ ηϋλκυμ βμ λΰα έαμ πέπ κ αυ κφλκθ έ αμ σ κ εαδ πέπ κ γ λαπ υ δεάμ φλκθ έ αμ ΰδα κθ α γ θά κδ κπκέκδ έθαδ: κδεκΰϋθ δα κυ α γ θκτμ θα θκ βζ υ δεσ πλκ ππδεσ ΰδα εα Ϊ δαΰθυ βε, θβη λπγ έ πζάλπμ απσ δα λδεσ εαδ α ά κυ, π λέπ π β υ γυηέαμ πκυ κυ φαληαε υ δεά αΰπΰά πκυ γα αεκζκυγά δ εαδ παλ θϋλΰ δ μ βμ, βηα έα βμ ουξκγ λαπ έαμ εαδ κθ λσζκ κυμ υξσθ ίκάγ δα αθ δη υπδ βμ βμ δα αλαξάμ αυ άμ. O α γ θάμ θα ε βζυ Ϋζ ΰξκ εαδ θα αθ δη ππέ η δ η έπ β κυ Ϊΰξκυμ, θα έθαδ γϋ β θα Ϋξ δ υπσ δ σ κ απσ ησθκμ κυ σ κ εαδ ηϋ π ξθδευθ πκυ γα ίλ δ κθ ουξκγ λαπ υ ά κυ δϊφκλα ΰδα αυ σθ λ κΰσθα ΰ ΰκθσ α, εϊγ φκλϊ πκυ αυ Ϊ πλκετπ κυθ. O α γ θάμ θα ι π λϊ εφλϊακθ αμ α δ εα Ϊ α β υθαδ γάηα Ϊ κυ ηϋ π βμ π λϋφ δαμ πκυ κθ δαεα Ϋξ δ, υαά β βμ κθ ουξκγ λαπ υ ά κυ, κ θκ βζ υ δεσ πλκ ππδεσ, κδεκΰϋθ δα κυ εαδ ΰ θδεσ λα κ υπκ βλδε δεσ κυ π λδίϊζζκθ. δαεσπ O α γ θάμ θα εκδηϊ αδ κ ζδΰσ λκ 6 η βλβγ έ αυ ηδελσ λ μ η λέ μ. βηαθ δεσ έθαδ σ κ δαη έθ δ ζευ δεσ λσπκ ζαηίϊθκθ αμ υπσοβ κ δαδ κζσΰδκ πκυ γα πλκ αγ έ αζζϊ εαδ δα λκφδεϋμ κυ πλκ δηά O α γ θάμ θα αλξέ. δ ιαθϊ θα πδεκδθπθ έ η κθ π λδίϊζζκθ κυ (φέζκυμ, υΰΰ θ έμ,) εαδ η εαδ εαδθκτλΰδα Ϊ κηα πκυ πδγαθυμ ΰθπλέ εκδθπθδεϋμ ε βζυ εαδ αέ γβηα Ϋθ αιβμ εαδ υηη κξάμ εζδθδεά θα βλϊ κ πλϊλδκ εκδθάμ β υξέαμ ΰδα θα αθαπατ αδ εαδ α ΰ τηα α κυ θα λίέλκθ αδ η ηϋλκμ υθ ξση θα, ξπλέμ θα αδ κ τπθκμ εαδ θα λυ δ υΰδ δθϊ ΰ τηα α πκυ γα κυ αλϋ κυθ λ Ϋπμ Ϋιδ φκλϋμ βηϋλα 7 υλ μ υαβ ά δϋ δυ ηααέ κυμ. Να θδυ θα πϊλ δ δ βζα ά κ εϊπκδα κηϊ α. O α γ θάμ θα αθυπκηκθ έ θα πλκΰλαηηα έακυθ ηααέ πση θβ υθαθ ά δ κθ ουξκγ λαπ υ ά υθ λέα β εαδ θα αεκζκυγά φαληαε υ δεά γ λαπ έα πκυ γα κυ πλκ έθ δ. 51 δ αυ κυ, θα βλϊ

53 O α γ θάμ θα παθαζαηίϊθ δ εϊγ εαζά πλϊιβ πκυ ίκβγϊ δ κθ έ δκ ά εαδ κυμ Ϊζζκυμ. πέ βμ θα κυ κγκτθ π λδίϊζζκθ υ κ θα θδυ α δαεϊ υεαδλέ μ απσ κ υπκ βλδε δεσ κυ δ ιαθϊ υπ τγυθκμ, αυ σθκηκμ εαδ δεαθσμ. Ο α γ θάμ θα πδ ε φ έ ιαθϊ εϊπκδκθ κλγκπ δεσ ΰδα λσ ΰδα π λέπ π β καλγλέ δ αμ α Ϊε υζα κυ ξ λδκτ κυ. 3.7 υηπ λϊ ηα α - Πλο Ϊ ΜΫ α απσ β υαά β β εαδ εαγβη λδθά παφά η Ϋξ δ εα αθκά δ η ΰΪζκ ίαγησ πλαΰηα δεϊ αέ δα πκυ κθ υγβ αθ γ λαπ έαμ κυ. ξ δ γϋ εα Ϊ πλδθά εα Ϊ δ κ έ δκμ σππμ έπ ξαλκτη θκμ εαδ θα ιαθα α β αθ κθ α γ θά Ϋΰδθ αθ δζβπ σ σ δ βμ ουξδεάμ σξκ θα ΰυλέ ίλέ ε αδ κυ δ πέ δ κυ πδκ έ α ΰΰσθδα εαδ κυμ φέζκυμ κυ πκυ κυ Ϋζ δοαθ. Μ εα αγζδπ δεάμ κυ δϊγ βμ εαδ θα ι π λθϊ δ η α α β αζζϊ εαδ βηα έα βμ ίκάγ δα κυ ουξκγ λαπ υ ά κυ φαέθ αδ θα εα αθκ έ εϋο πκυ κυ υΰ έαμ, ξθδεϋμ αθ δη υπδ βμ βμ κθ εαδλσ αΰξπ δεϋμ ΰδα αυ σθ πϋφ λαθ αςπθέ μ εαδ αθκλ ιέα, πδπζϋκθ κ δϊ βηα πκυ εζδθδεά ζαηίϊθ δ αε δεϊ φαληαε υ δεά κυ γ λαπ έα ξπλέμ θα Ϋξ δ παλαπκθ γ έ δ δαέ λα ΰδα εϊπκδα παλ θϋλΰ δα παλϊ ησθκ ΰδα ζέΰκυμ εαδ αλαδκτμ πκθκε φϊζκυμ. υθαέθ ά κυ θα δ Ϋζγ δ ΰδα Ϋθα ηδελσ ξλκθδεσ δϊ ουξδα λδεά εζδθδεά εαδ β σζβ γ δεά κυ Ϊ β αζζϊ εαδ αθ απσελδ β δϊφκλ μ η γσ κυμ γ λαπ έαμ Ϋξκυθ ζ δ κυλΰά ηϊζδ α φαέθ αδ θα Ϋξ δ υθαδθϋ δ εαδ βηα δ εα αζυ δεϊ υπϋλ κυ. Ο έ δκμ υθϋξ δα βμ φαληαε υ δεάμ κυ εαδ ουξκγ λαπ υ δεάμ κυ γ λαπ έαμ εαδ η Ϊ Ϋικ κ απσ εζδθδεά. Κα Ϊ δϊλε δα πθ υηη κξάμ πκζδ δ ηδεϊ ζϋΰκθ αμ ππμ υαβ ά πθ η κθ α γ θά Ϋγβεαθ εαδ κδ εϋο βμ κηϊ μ αυ κίκάγ δαμ βζδεδπηϋθπθ α σηπθ αζζϊ εαδ υηη κξάμ λυη θα κυ ξπλδκτ κυ. πλυ κ γϋηα απϊθ β θ κυ φαέθ αδ εαζά δ Ϋα παλϊ σπκδ μ π ιβΰά βηα έα εαδ πλκ φκλϊ πθ κηϊ πθ αυ υθ. κ αθ απκελέθ αδ γ δεϊ εαγυμ πϊθ α κυ Ϊλ α αλθβ δεϊ κυ Ϋΰδθαθ ΰδα τ λκ γϋηα φϊθβε θα αθ κδ πκζδ δ ηδεϋμ ε βζυ κυ σπκυ κυ. Σκ πδκ βηαθ δεσ εκηηϊ δ πθ υαβ ά πθ η κθ α γ θά εαδ κδεκΰϋθ δϊ κυ, ά αθ θα ΰέθ δ αθ δζβπ σ β υ γυηέα αθ ηδα ουξδεά δα αλαξά. Μδα δα αλαξά πκυ η εα Ϊζζβζ μ η γσ κυμ, η εα αθσβ β κυ λσζκυ κυμ εα αγζδπ δεά δϊγ β, β υξθσ λβ παφά η αιτ σζκ αυ σ κ εκηηϊ δ γα απκ ζϋ π κυμ, αζζϊ εαδ δ παλ ζγσθ β σπκδα λϋφ δα, κ αέ γβηα ηκθαιδϊμ, κδ αΰξπ δεϋμ εϋο εαδ σ δ πδπζϋκθ αυ Ϊ πλκεαζκτ αθ ίϊλκμ βμ υΰ έαμ κυ ε. ΓδΪθθβ. 52

54 Ο Α Α 1. American Psychiatric Association, Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Μ αφλα ηϋθκ απσ ΰΰζδεΪ απσ Κ. Γεκ ακηϊθβμ. γάθα: Ια λδεϋμ ε σ Λέ αμ. 2. Anstey, K. & Brodaty, H Antidepressants and the elderly: double blind trials International Journal of Geriatric Psychiatry, 10(4), p Ban, T.A., From melancholia to Depression: A History of diagnosis and Treatment. [E-book] International Network for the History of Neuropsychopharmacology. Available at: [Accessed 19 June 2016]. 4. Bowling, A., Research Methods in Health Investigation health and health services. Μ αφλα ηϋθκ απσ ΰΰζδεΪ απσ αηπα Ϊεκυ- ΚΪθ ακζα,. & ίλαηδυ βμ, Ν. 3βΫε κ β. Κτπλκμ : Broken Hill Publication Ltd. 5. Cahoon, C.G., Depression in Older Adults. American Journal OF Nursing, 112(11), p Denzin, N. & Lincoln, Y., Strategies of Qualitative Inquiry. London: Sage Publications. 7. Dewit C.S., Παγκζκΰδεά ξ δλκυλΰδεά θκ βζ υ δεά. Έθθκδ μ εαδ πλαε δεά. Μ αφλα ηϋθκ απσ γάθα: ΰΰζδεΪ απσ Λαηπλδθκτ Κ. & Λ ηκθέ κυ Υ. 1βΫε κ β. ε σ Πα ξαζέ βμ 8. Dombeck, M. et al., Historical Understanding Of Depression. Available at: [Accessed: 11 July 2016]. 53

55 9. Ell, K., Depression Care for the Elderly: Reducing Barriers to Evidence Based Practice. Home Health Care Services Quarterly, 25(1-2), p Fiske, A. et al., Depression in Older Adults. Annual Review of Clinical Psychology, 5, p Fountoulakis, K. et al., The validation of the short form of the Geriatric Depression Scale (GDS) In Greece. Aging, 11(6), p Frederic, F.F., The secret strength of depression. Μ αφλα ηϋθκ απσ ΰΰζδεΪ απσ. ζ θ έθβ. γάθα: ε σ έκ κμ. 13. Hitchcock, G. & Hughes, D., «Research and the Teacher: A Qualitative Introduction to School-based Research». London: Routledge. 14. Howel, T., Assessing and managing depression in older people. Nursing Times, 109 (43), p Hughes, C., Depression in older people. In: S. J. Redfern & F. M. Ross, eds Nursing Older People. 4nd edition. London: Elsevier Inc. p Martin, P., Major Depression Nursing Care Plans. Available at: [Accessed: 19 July 2016]. 17. Rana, D. & UPTON, D., Psychology for Nurses. Harlow: Pearson Education Limited. 18. Sheikh, JI., & Yesavage, JA., Geriatric depression scale (GDS): recent evidence and development of a shorter version. Clinical Gerontologist, 5, p

56 19. Victor, C. R What is old age? In: S. J. Redfern & F. M. Ross, eds Nursing Older People. 4nd edition. London: Elsevier Inc. p WHO, Diagnosing Depression. Available at: [Accessed: 8 July 2016]. 21. WHO, Depression. Available at: [Accessed: 11 July 2016]. 22. λΰυλσπκυζκμ, Κ. εαδ υθ., πδπκζα ησμ βμ εα Ϊγζδοβμ βζδεδπηϋθπθ. Εζζδεά Ψυξδα λδεά Ε αδλέα, 23(1), πζβγυ ησ ζ άθ λκυ, Γ. εαδ υθ., υΰελδ δεά η ζϋ β ηφϊθδ βμ βμ εα Ϊγζδοβμ λέ β βζδεέα εζ δ ά εαδ αθκδξ ά εζέηαεα Hamilton. Σκ άηα Σκυ 24. Καπλέθβμ,., Μ. Σ κζϊεβ & Πλκ Ϋΰΰδ β. Θ 25. Κκτεδα, κηά φλκθ έ αμ βζδεδπηϋθπθ η εζβπδκτ, 13(2), εα Ϊγζδοβ ζ Άθκδα τπκυ Alzheimer Φ υ Ϊθκδα., ΚΪαβμ, Ϋε κ β, Άθκδα: Ια λδεά Καδ Κκδθπθδεά αζκθέεβ: UniversityStudioPress. ζ , Η Aθαΰθυλδ β Σβμ Κα Ϊγζδοβμ Σβμ Σλέ βμ Ηζδεέαμ Πλπ κίϊγηδα Φλκθ έ α Τΰ έαμ. πλσ ία β δαγϋ δηκ απσ: [Έΰδθ 18 Ικυζέκυ 2016]. 26. Κυλδαεέ βμ,. εαδ ΙΝ ΣΙΣΟΤΣΟ Ι ΡΚΟΤ ΚΠ Ι 27. ΜΪθκμ, N. (1997). θϊπ υιβ Σλέ β Ηζδεέα. υθ., α δεϊ γάθα: Τ Ν ΛΙΚΧΝ. κδξ έα εζδθδεάμ ουξδα λδεάμ. γάθα: University Studio Press. 28. Μπκυζκτ αα, Π., Υυλα Γ λσθ πθ [internet] 16 Νκ ηίλέκυ ζζϊ α Έπμ Σκ Καγβη λδθά, δαγϋ δηκ απσ: [Έΰδθ πλσ ία β 23 Ικυζέκυ 2016]. 55

57 29. Οδεκθκηέ βμ,., Φυ δκζκΰδεσ ΰάλαμ. : Μ. Σ κζϊεβ & Ϋε κ β Άθκδα. Θ αζκθέεβ: University studio press.. ΚΪαβμ, ζ Π λδκ δεσ ΤΓ Ι : λϊ β+απά, (2008), Η δϊΰθπ β έθαδ κ ηυ δεσ ΰδα εα Ϊγζδοβ. δ δεά Ϋε κ β. 31. Πκζέ βμ,., δϊΰθπ β βμ εα Ϊγζδοβμ Ϊθκδα. Μ. Σ κζϊεβ &, ΚΪαβμ, Ϋε κ β, Άθκδα: Ια λδεά Καδ Κκδθπθδεά Πλκ Ϋΰΰδ β. Θ αζκθέεβ: UniversityStudioPress. 32. εαπδθϊεβμ, Π., έ δα ζ Σβμ Κα Ϊγζδοβμ. δαγϋ δηκ [Έΰδθ πλσ ία β απσ: 29 Ικυζέκυ 2016]. 33. δεζαφέ κυ, Π. εαδ υθ., Π λδκ δεσ ΕΰεΫφαζκμ, 48, 34. Φυθ αθέ κυ, κυμ Έζζ μ. ΣΟ δαπκζδ δ ηδεά Φυξδα λδεά εαδ Κα Ϊγζδοβ. ζ θβ υξβ δεϊ ΤοβζΪ Πκ κ Ϊ Κα Ϊγζδοβμ Καδ Άΰξκυμ ΗΜ. [internet]. 16 Νκ ηίλέκυ. δαγϋ δηκ απσ: [Έΰδθ πλσ ία β: 22 Ικυζέκυ 2016]. 56

58 ΓΡ ΜΜΕ ΟΗΘΕΙ Κ Σ ΘΛΙΦΗ Κ Ι ΗΛΙΚΙΧΜΕΝΧΝ ΣΟΜΧΝ: Σ Λ ΦΧΝΟ: 1034 Λ ΚΣΡΟΝΙΚ Ι ΤΘΤΝ : ΰλαηηά πλκ φϋλ δ 24 υλ μ κ 24πλκ-365 ηϋλ μ κ Ϋ κμ ουξκζκΰδεά υπκ άλδιβ, υηίκυζϋμ, θβηϋλπ β ΰδα εα Ϊγζδοβ εαδ παλαπκηπά δαγϋ δη μ βησ δ μ υπβλ έ μ ουξδεάμ υΰ έαμ πκυ ίλέ εκθ αδ π λδκξά δαηκθάμ κυ θ δαφ λκηϋθκυ. Σ Λ ΦΧΝΟ: Λ ΚΣΡΟΝΙΚ Ι ΤΘΤΝ : υηίϊζ δ γ δεϊ π λδ α δεϊ ουξκζκΰδεάμ άλδιβμ θβζέεπθ δ δαδ Ϋλπμ Σ Λ ΦΧΝΟ: Λ ΚΣΡΟΝΙΚ Ι ΤΘΤΝ : πκ εκπ έ κ θα η ΰεα αζ έπκθ αδ κδ βζδεδπηϋθκδ απσ εκδθπθέα ηαμ. 57 βζδεδπηϋθπθ.