Θαηαξρελ ζα δηαβαζνπκε καδη ελα νλεηξν πνπ δηεγεηηαη ελαο αληξαο, γηα ηνλ νπνην δελ ερνπκε πεξηζζνηεξεο

Transcript

1 Εισαγωγη Στα Ονειρα [Νκηιηα ζηνπο θνηηεηεο Χπρνινγηαο ηνπ New York College, ηειε ηεο δεθαεηηαο ηνπ '90.] Θαηαξρελ ζα δηαβαζνπκε καδη ελα νλεηξν πνπ δηεγεηηαη ελαο αληξαο, γηα ηνλ νπνην δελ ερνπκε πεξηζζνηεξεο πιεξνθνξηεο, ζε ελαλ ςπραλαιπηε, ηνλ Dr. Εαλε. Τν νλεηξν εηλαη ην εμεο: Ν Αζζελεο Δλα Σαββαην πξηλ απν δπν-ηξεηο εβδνκαδεο εηρα απνθαζηζεη λα πασ ζ' ελα θνπξεην λα θνςσ ηα καιιηα κνπ. Ν θνπξεαο θιπαξνπζε θαη θιπαξνπζε θαη δελ ειεγε λα ζηακαηεζεη. Απην ην ζηραηλνκαη ζηνπο θνπξεηο παξα πνιπ. Νκσο κεηα απ' απην ην θνπξεκα αξρηζα λα βιεπσ ελα νλεηξν. Δηδα ην ηδην νλεηξν ηξεηο θνξεο εδε. Σ' απην ην νλεηξν ππαξρεη παληα κηα κεγαιε θαιαθξε θειηδα. Σηελ αξρε ερεη ην κεγεζνο πεξηπνπ ελνο θιηηδαληνπ. Νκσο κεηα γηλεηαη νιν θαη κεγαιπηεξε. Ψρ! εηλαη ζθαηα. Τσξα ζπγρπδνκαη θαη γηα θαηη πνπ δε λνηαδνκνπλ ζηε δσε κνπ πνηε. Zane Mπνξεηηε λα κνπ πεξηγξαςεηε ην νλεηξν θαπσο αθξηβεζηεξα; Αθξηβσο νπσο ην εηδαηε; Ν Αζζελεο Θνηηαδσ ην ηδην κνπ ην θεθαιη απν πηζσ, θη εθεη πηζσ ππαξρεη θαηη ζε κεγεζνο πεξηπνπ 12 εθαηνζηα δηακεηξν θη εηλαη θαιαθξν, εθηνο απν ιηγνζηεο κεκνλσκελεο ηξηρεο απισκελεο παλσ απν ην θαιαθξν ζεκεην. Θαηη ηεηνην (γεια) ην ερσ δεη ζε πνιινπο λενπο αληξεο. Zane Ξσο αηζζαλνζαζηαλ ζην νλεηξν νηαλ ην εηδαηε απην; Ν Αζζελεο Φνβεξα ηξνκαγκελνο. Μππλεζα. Απ' ηνλ παληθν θαη κνλν ζρεδνλ ζα 'ρα πεζεη απ' ην παξαζπξν, θξαηηνκνπλ απ' ην ζεληνλη κνπ ζθηρηα. 1 Τη ζθεθηεζηε νηαλ αθνπηε απην ην νλεηξν; [Ιεγνληαη γλσκεο νπσο π.ρ.: πξνθεηηαη γηα νλεηξν αγρνπο ζηελ πησζε ησλ καιιησλ ν αζζελεο αληηιακβαλεηαη νηη κεγαισλεη εηλαη θαιιηθν νλεηξν θιπ.] 1 M. D. Zane, Significance of Differing Responses among Psychoanalysts to the same Dream. Σην: J. H. Massermann, Dream Dynamics, Scientific Proceedings of the American Academy of Psychoanalysis. Science and Analysis, η. ΦΗΦ, New York and London, ζει. 174 θ.ε. 1

2 Αο δνπκε ησξα ηη ιελε γηα ην νλεηξν 5 εηδηθνη. Δηλαη πεληε ςπραλαιπηεο πνπ θιεζεθαλ απν ηνλ Zane λα εξκελεπζνπλ ην νλεηξν: Χπραλαιπηεο Α Γηαηη ν Γξ Zane δελ ππεηζεξρεηαη πεξηζζνηεξν ζηελ ιεπηνκεξεηα ηνπ νλεηξνπ ζρεηηθα κε ηνλ θνπξεα θαη ην θνπξεην; Χπραλαιπηεο Β Σθεθηνκαη πσο ην πεξηζηαηηθν ζην θνπξεην ερεη θαπνηα αλαθνξα ζ' ελα ζπκβαλ πνπ πξεπεη λα δηαδξακαηηζηεθε ζε ζρεζε κε ηνλ παηεξα ηνπ αζζελνπο ζηελ παηδηθε ηνπ ειηθηα. Αθνκε ζα 'ρεη ζρεζε θαη κε ηνλ ζεξαπεπηε. Χπραλαιπηεο Γ Σθεθηνκαη πσο ε πξσηαξρηθε εγλνηα απηνπ ηνπ λεαξνπ εηλαη λα απνθξνπεη θαζε απεηιε ηεο παληνδπλακηαο ηνπ ε ηνπ λαξθηζζηζκνπ ηνπ. Χπραλαιπηεο Γ Γελ ζα 'ηαλ θαιν λ' αλαινγηζηνπκε γηα ιηγν ηελ κεηαθνξηθνηεηα απηνπ ηνπ νλεηξνπ, δειαδε ηελ απσιεηα ησλ καιιησλ; Χπραλαιπηεο Α Γελ πηζηεπσ πσο πξνθεηηαη γηα απσιεηα καιιησλ. Σην νλεηξν ν αζζελεο πεξηγξαθεη κνλνλ ελα θαιαθξν ζεκεην κε κηα-δπν κεκνλσκελεο ηξηρεο παλσ ηνπ. Τσξα αθνπζακε ηνλ αζζελε λα ιεεη γηα ην νλεηξν ηνπ ηελ ιεμε "ζθαηα". Θη αθνκε επαλαιακβαλεη ζπρλα ζε ζρεζε κε ην θαιαθξν ζεκεην ηελ ιεμε "πηζσ". Δμ νπ θαη ν ζπλεηξκνο κνπ γη' απηελ ηελ εηθνλα ηνπ νλεηξνπ: "Γελ ηα βγαδσ πεξα κε ηηο νκνθπινθηιηθεο κνπ νξκεο". Χπραλαιπηεο Γ Ζ γλσκε κνπ αληηζεηα εηλαη νηη ν αζζελεο εζειε λα πεη: "Γελ ηα βγαδσ πεξα κε ηελ απσιεηα ηνπ ειεγρνπ κνπ, κε ηνλ ζπκν κνπ. Γη' απην πξεπεη λα πξνζαξκνζησ θαη λα παξσ κηα ππνηειε, ζειπθε - νκνθπινθηιηθε ζηαζε, γηα λα κε δηλσ αθνξκε ζε ζπγθξνπζεηο θαη θαηαζηξαθσ." Χπραλαιπηεο Α Δλδερνκελσο θαλεηο ζα κπνξνπζε λα ζεσξεζεη κελ ηελ νκνθπινθηιηα ζαλ θαηη ζειπθν. Απν ηελ αιιε πιεπξα ζα κπνξνπζακε θαη λα πνπκε πσο απην πνπ απεηιεη λα μεζπαζεη κεζα απν ηνλ αζζελε εηλαη ν επηζεηηθνο νκνθπινθηιηθνο ξνινο. Χπραλαιπηεο Δ Δαλ ζειεηε λα εθαξκνζεηε ηελ εξκελεηα ζαο γηα ην πηζσ κεξνο θη νια απηα, ηη ιεηε ηνηε γηα ηηο αιιεο ηδηαηηεξνηεηεο πνπ ππαξρνπλ επηζεο ζην νλεηξν, νπσο γηα παξαδεηγκα νηη νια γηλνληαη νιν θαη κεγαιπηεξα; 2

3 Χπραλαιπηεο Β Θα 'ιεγα πσο ην νιν θαη κεγαιπηεξν κεγεζνο ηνπ θαιαθξνπ ζεκεηνπ ζεκαηλεη νιν θαη κεγαιπηεξν αγρνο θαη νιν θαη κεγαιπηεξν ζπκν. Χπραλαιπηεο Α Θαλεηο ζα κπνξνπζε θαη λα πεη πσο ν ηδηνο ν αζζελεο κεγαισλεη, πσο δηεπξπλεη ην πξνβιεκα ηνπ. Σηελ αξρε γξαθεη ηξνπνλ ηηλα κε κηθξα γξακκαηα, θαηνπηλ κε θεθαιαηα. Χπραλαιπηεο Γ Κε απαζρνιεη ην γεγνλνο νηη ην νλεηξν ηειεησλεη κε ηνζν κεγαιν παληθν. Δλλνσ, πξεπεη λα θαηαιαβνπκε θαιπηεξα ηνπο κεραληζκνπο απηνπ ηνπ παληθνπ. Χπραλαιπηεο Α Απηνο ν θαηαιπηηθνο παληθνο ζα εμεγνπληαλ κεζα απν ελα εηδνο θαηαξξεπζεο ε δηαιπζεο ηνπ εαπηνπ ε ηνπ Δγσ ε αο ην πεη θαλεηο νπσο ζειεη. Γη' απην θαη ζα κπνξνπζε λα ηνλ θαηαλνεζεη ζαλ νκνθπινθηιηθν παληθν. Χπραλαιπηεο Γ Αθξηβσο απηε ε δηαιπζε εηλαη πνπ κνπ κνηαδεη ηνζν πξνεηδηπνδεηα. Απηελ ηελ αληηξξεζε ζα εηρα ζηελ ρξεζε ζαο ηνπ νξνπ νκνθπινθηιηθνο. Δηλαη κηα θξηζε ηαπηνηεηαο. Τνζν ζηηο δηθεο ζαο παξαηεξεζεηο, νζν θαη ζ' απηεο ησλ ςπραλαιπησλ, ερνπκε λα θαλνπκε κε εξκελεηεο. Δδσ δελ ζα αζρνιεζνπκε κε ην αλ κηα εξκελεηα εηλαη ζσζηε ε νρη, αιια κε ην νηη αθνπγνληαο ελα νλεηξν, ζρεδνλ απηνλνεηα θαηαθεπγνπκε ζηελ εξκελεηα. Θαη ξσησ: Απν πνπ εξρεηαη απηε ε αλαγθε; Γηαηη ελα νλεηξν ρξεηαδεηαη εξκελεηα; [Απαληεζεηο: Τν νλεηξν εηλαη θσδηθνπνηεκελν, κεηακθηεζκελν, ε εξκελεηα ην θαζηζηα ειεγρνκελν, θαηαλνεην θιπ.] Νη απαληεζεηο ζαο θηλνπληαη ιηγνηεξν ε πεξηζζνηεξν ζην πλεπκα ηνπ Freud, ν νπνηνο γξαθεη πσο ην ηδην ην νλεηξν δελ εηλαη θοηλωληθε εθθραζε, δελ εηλαη κεζο επηθοηλωληας 2. Ζ εξκελεηα θαζηζηα ην νλεηξν "θνηλσληθε εθθξαζε" θαη "κεζν επηθνηλσληαο", κπνξνπκε, ε ηνπιαρηζηνλ πηζηεπνπκε πσο κπνξνπκε λα ζπλελλννπκαζηε. Ζ εξκελεηα εληαζζεη ην νλεηξν ζηελ ζπλερεηα ηεο μππληαο δσεο. Ζ εληαμε ζε κηα ηεηνηα ζπλερεηα εηλαη απαηηεζε θαζε επηζηεκνληθεο ζεσξεζεο ηνπ νλεηξνπ. Βεβαηα ζην ηδην ην νλεηξν, κηα ηεηνηα εληαμε δελ δεισλεηαη. Δθεη πνπ θπξηαξρεη ε επηζηεκε, ρξεηαδεηαη ην ηδην ην νλεηξν λα ακθηζβεηεζεη. Γη' απην θαη ν Freud, απελαληη ζε κηα γλσκε πνπ δελ ακθηζβεηεη ην ηδην ην νλεηξν, μεζπα: 2 GW XV, ζει. 8 3

4 Τη ελλνεη κ' απην; Ηζρπξηδεηαη νηη ππαξρνπλ εζησ θαη κηθξα ζπκβαληα πνπ δελ εκπηπηνπλ ζηελ δηαζπλδεζε ηνπ παγθνζκηνπ ζπκβαληνο, πνπ ζα κπνξνπζαλ θαη λα κελ εηλαη νπσο εηλαη; Νηαλ θαλεηο δηαζπα ηνλ θπζηθν ληεηεξκηληζκν ζ' ελα ζεκεην, ηνηε ερεη πεηαμεη ζηα ζθνππηδηα νιε ηελ επηζηεκνληθε θνζκνζεσξηα. [...] Ν θηινο καο δελ ζα ζειεζεη λα αλαιαβεη ηηο ζπλεπεηεο ηεο πξσηεο ηνπ απαληεζεο, ζα ελδσζεη. 3 Τν δηαπηζησλνπκε ζε θαζε εξκελεπηηθε πξνηαζε, επηρεηξεηηαη ε "εληαμε". Σηελ ςπρνινγηθε εξκελεηα, ε "εληαμε ζηελ ςπρηθε ιεηηνπξγηα ηνπ μππλνπ" 4. Χπραλαιπηεο Β Σθεθηνκαη πσο ην πεξηζηαηηθν ζην θνπξεην ερεη θαπνηα αλαθνξα ζ' ελα ζπκβαλ πνπ πξεπεη λα δηαδξακαηηζηεθε ζε ζτεζε κε ηολ παηερα ηοσ αζζελοσς ζηελ παηδηθε ηοσ ειηθηα. Αθνκε ζα 'ρεη ζρεζε θαη κε ηολ ζεραπεσηε. Χπραλαιπηεο Γ Σθεθηνκαη πσο ε πξσηαξρηθε εγλνηα απηνπ ηνπ λεαξνπ εηλαη λα απνθξνπεη θαζε απεηιε ηες παληοδσλακηας ηοσ ε ηοσ λαρθηζζηζκοσ ηοσ. Χπραλαιπηεο Α Γελ πηζηεπσ πσο πξνθεηηαη γηα απσιεηα καιιησλ. Σην νλεηξν ν αζζελεο πεξηγξαθεη κνλνλ ελα θαιαθξν ζεκεην κε κηα-δπν κεκνλσκελεο ηξηρεο παλσ ηνπ. Τσξα αθνπζακε ηνλ αζζελε λα ιεεη γηα ην νλεηξν ηνπ ηελ ιεμε "ζθαηα". Θη αθνκε επαλαιακβαλεη ζπρλα ζε ζρεζε κε ην θαιαθξν ζεκεην ηελ ιεμε "πηζσ". Δμ νπ θαη ν ζπλεηξκνο κνπ γη' απηελ ηελ εηθνλα ηνπ νλεηξνπ: "Δελ ηα βγαδω περα κε ηης οκοθσιοθηιηθες κοσ ορκες". Χπραλαιπηεο Γ Ζ γλσκε κνπ αληηζεηα εηλαη νηη ν αζζελεο εζειε λα πεη: "Δελ ηα βγαδω περα κε ηελ απωιεηα ηοσ ειεγτοσ κοσ, κε ηολ ζσκο κοσ. Γη' ασηο πρεπεη λα προζαρκοζηω θαη λα παρω κηα σποηειε, ζεισθε - οκοθσιοθηιηθε ζηαζε, γηα λα κε δηλω αθορκε ζε ζσγθροσζεης θαη θαηαζηραθω." θιπ. Αλαθεξσ επηηξνραδελ ηε βηνινγηθε εξεπλα, θαζσο ερεη απνθηεζεη ζηηο κεξεο καο ηδηαηηεξε βαξπηεηα. Θα δηαβαζνπκε κηθξα απνζπαζκαηα απν δπν πξνζθαηα αξζξα 5. Τν πξσην εηλαη ηνπ Allan Hobson, θαη ερεη ηνλ ηηηιν 3 GX XI, ζει GW II/III, ζει Ξεξηνδηθν Behavioral and Brain Sciences. Δπραξηζησ ηνλ ςπρνινγν θ. Ξαληειε Ξεξαθαθε γηα ηελ ππνδεημε ησλ παξαπαλσ αξζξσλ. 4

5 Dreaming And The Brain: Toward A Cognitive Neuroscience Of Conscious States [Τν Νλεηξν θαη ν Δγθεθαινο: Ξξνο κηα Γλσζηαθε Λεπξνεπηζηεκε Σπλεηδεζηαθσλ Θαηαζηαζεσλ.] [...] ζα ππνζηεξημνπκε ηελ ζεζε νηη νη ζπλεηδεηεο θαηαζηαζεηο ηνπ μππλνπ, ηνπ NREM θαη ηνπ REM ππλνπ δηαθεξνπλ κεηαμπ ηνπο θαηα ηξεηο θαζαξνπο θαη ζεκαληηθνπο ηξνπνπο νη νπνηνη εηλαη κεηξεζηκνη ηνζν ζην επηπεδν ηεο ςπρνινγηαο νζν θαη ζ' απην ηεο θπζηνινγηαο. [...] ε ηδηαηηεξε κνξθε ηεο γλσζηηθεο ιεηηνπξγηαο ηνπ νλεηξνπ κπνξεη λα εμεγεζεη ζην επηπεδν ηνπ εγθεθαινπ σο εμεο: 1) Ζ εληνλε θαη δσληαλε νπηηθε ςεπδαηζζεζε νθεηιεηαη ζηελ απηνελεξγνπνηεζε ησλ νπηηθσλ εγθεθαιηθσλ ιεηηνπξγησλ απν δηεξγαζηεο ελεξγνπνηεζεο ηεο γεθπξαο [...] 2) Τα εληνλα ζπλαηζζεκαηα, ηδηαηηεξα αγρνο, επθνξηα θαη ζπκνο νθεηινληαη ζηελ απηνελεξγνπνηεζε ησλ ακπγδαινεηδσλ ππξελσλ θαη αιισλ ιηκβηθσλ δνκσλ. Ζ ζπλαηζζεκαηηθε εληαζε ηεο νλεηξηθεο θαληαζησζεο νθεηιεηαη ζηελ ελεξγνπνηεζε ηνπ παξαιηκβηθνπ θινηνπ απν ηνπο ακπγδαινεηδεηο ππξελεο. 3) Ζ παξαηζζεηηθε πεπνηζεζε νηη εηκαζηε μππληνη, ε ειιεηςε θαηεπζπλνκελεο ζθεςεο, ε απσιεηα ηεο απην-αλαζηνραδνκελεο ελαξγεηαο, ε ειιεηςε ζπλαηζζεζεο γηα παξαινγεο θαη αδπλαηεο νλεηξηθεο εκπεηξηεο νθεηινληαη ζηηο ζπλδπαζκελεο θαη πηζαλσο κεηαμπ ηνπο ζρεηηδνκελεο επηδξαζεηο ακηλεξγηθεο απνξξπζκηζεο θαη ζηελ επηιεθηηθε απελεξγνπνηεζε ηνπ κεησπηαηνπ θινηνπ. 4) Ζ αιινθνηε γλσζηαθε θαηαζηαζε ηνπ νλεηξνπ, πνπ ραξαθηεξηδεηαη απν ην αζπληνληζην θαη ην αζπλερεο ησλ νλεηξηθσλ ραξαθηεξσλ, ηνπσλ θαη πξαμεσλ, νθεηιεηαη ζε κηα αζηαζεηα πξνζαλαηνιηζκνπ πνπ πξνθαιεηηαη απν ηελ ρανηηθε θπζε ηεο γεθπξηθεο δηεξγαζηαο απηνελεξγνπνηεζεο, [...] Τν δεπηεξν αξζξν εηλαη ηνπ Mark Solms: Dreaming And REM Sleep Are Controlled By Different Brain Mechanisms [Τν Νλεηξν θαη ν REM Υπλνο Διεγρνληαη απν Γηαθνξεηηθνπο Δγθεθαιηθνπο Κεραληζκνπο]. Θη εδσ ελα απνζπαζκα: Απην ην αξζξν [...] παξνπζηαδεη ελαλ απμαλνκελν αξηζκν ζηνηρεησλ πνπ ππνδεισλνπλ [...] νηη, εαλ θαη ππαξρεη ζεκαληηθε ζπλδεζε κεηαμπ ηνπ REM ππλνπ θαη ηνπ νλεηξνπ, ζηελ 5

6 πξαγκαηηθνηεηα πξνθεηηαη γηα δπν δηπια μερσξηζηεο θαηαζηαζεηο. Γειαδε REM κπνξεη λα ζπκβεη δηρσο νλεηξα θαη νλεηξα κπνξνπλ λα ζπκβαηλνπλ δηρσο REM. Τα ζηνηρεηα πνπ αλαζθνπνπληαη εδσ ππνδεηθλπνπλ επηζεο νηη απηεο νη δπν θαηαζηαζεηο ειεγρνληαη απν δηαθνξεηηθνπο εγθεθαιηθνπο κεραληζκνπο. Τν REM ειεγρεηαη απν ρνιηλεξγηθνπο κεραληζκνπο ηνπ εγθεθαιηθνπ ζηειερνπο, ελσ ηα νλεηξα θαηλεηαη πσο ειεγρνληαη απν ληνπακηλεξγηθνπο κεραληζκνπο ηνπ πξνζζηνπ ινβνπ. Δδσ ην "παγθνζκην ζπκβαλ", ζην νπνην επηδεηεηηαη ε "εληαμε", εηλαη ε εγθεθαιηθε ιεηηνπξγηα. Τσξα ην νλεηξν πξεπεη λα δηαηππσζεη ζε νξνπο θπζηνινγηαο θαη λεπξνρεκεηαο ηνπ εγθεθαινπ, θαη λα θαηαζηεη κεηξεζηκν. Τσξα δελ ερνπκε λα θαλνπκε κε ηελ εξκελεηα αιια κε ηελ επηζηεκνληθε εμεγεζε ηνπ νλεηξνπ. Θαη εδσ βιεπνπκε, γηα παξαδεηγκα ζην ζεκα ηνπ REM ππλνπ, ζεκαληηθεο δηαθσληεο κεηαμπ ησλ εξεπλεησλ. Απν πνπ εξρεηαη απηε ε αζπκθσληα, πνπ ζπλαληεζακε εδε κεηαμπ ησλ ςπραλαιπησλ; Βιεπεηε ηελ ηζαληα πνπ ερσ δηπια κνπ. Δαλ δεηεζσ απν θαπνηνλ απν ζαο λα ηελ αλνημεη, δελ ζα ππαξρεη θαλελα πξνβιεκα, ζα ηελ αλνημεη, ε ζα αξλεζεη, νκσο νινη καο ζα γλσξηδνπκε πεξη ηηλνο πξνθεηηαη. Δαλ ησξα ε ηζαληα εηαλ εμσ απν ηελ αηζνπζα θαη δεηνπζα απν ηελ Θαηεξηλα λα βγεη εμσ, λα μαλα 'ξζεη θαη λα καο ηελ πεξηγξαςεη δηρσο λα ηελ νλνκαζεη, ηνηε ζρεδνλ ν θαζελαο καο ζα κηινπζε γηα θαηη αιιν θαη ε ζπλελλνεζε κεηαμπ καο ζα εηαλ απν δπζθνιε εσο αδπλαηε. Ν ινγνο εηλαη πσο ησξα δελ ζα εηρακε λα θαλνπκε κε ηελ ηδηα ηελ ηζαληα αιια κε κηα παξαζηαζε ηεο. Νη εξκελεηεο θαη νη εμεγεζεηο ηνπ νλεηξνπ δελ κελνπλ ζην ηδην ην νλεηξν, ζην πξαγκαηηθν, αιια θαηαζθεπαδνπλ, επηρεηξνπλ λα θαηαζθεπαζνπλ κηα εθαζηνηε παξαζηαζε ηνπ ε νπνηα, σο ελα κε πξαγκαηηθν, κελεη κεηεσξε θη επαθεκελε ζηελ απζαηξεζηα. Φξεηαδεηαη λα θαλνπκε απηελ ηε βαζηθε δηαθξηζε: Αιιν ην ηδην ην πξαγκα, θαη αιιν ε παξαζηαζε ηνπ. Δλα αιιν ζεκεην πνπ ερνπκε λα πξνζεμνπκε εηλαη ην νηη ηνζν ε ςπραλαιπηηθε εξκελεηα νζν θαη ε επηζηεκνληθε εμεγεζε ηνπ νλεηξνπ πεθηνπλ ζ' απην πνπ ζηελ ινγηθε ιεγεηαη "θαπινο θπθινο": απην πνπ ζεινπλ λα θαηαδεημνπλ, νηη ηα νλεηξα εηλαη π.ρ. εθθξαζε αζπλεηδεησλ επηζπκησλ, θνβσλ θιπ., νηη ηα νλεηξα εηλαη γλσζηηθεο δηαδηθαζηεο απνδηνξγαλσκελσλ εγθεθαιηθσλ ιεηηνπξγησλ, ην ερνπλ ζεζεη σο πξνϋπνζεζε θαη ην ερνπλ εδε ζπκπεξηιαβεη ζηελ εθαζηνηε κεζνδν ηνπο. Ζ ςπρνινγηθε παξαζηαζε αζρνιεηηαη κε ην νλεηξν νπσο κε θαζε ηη. Θα ην εξκελεπζεη νπσο αθξηβσο κηα θαληαζησζε, ελα ζπκπησκα, θιπ. κεζα απν ηνλ ςπρηζκν ηνπ εθαζηνηε αλζξσπνπ. Χπρνινγηζκνο. Τν αδηαθνξνπνηεην ηνπ νλεηξνπ απελαληη ζε θαζε αιιε "εθθξαζε" ηνπ ςπρηζκνπ. Τν νλεηξν σο νλεηξν αγλνεηηαη. 6

7 Ζ επηζηεκνληθε παξαζηαζε επηδεηεη λα εμεγεζεη ην νλεηξν. Δαλ πξνεγνπκελσο ην νλεηξν παξαζηαζεθε σο ςπρνινγηθν θαηλνκελν, ησξα παξαζηαηλεηαη σο κεηξεζηκε γλσζηηθε δηαδηθαζηα ηνπ λνπ. Κεηαιιαζζεηαη ζε λεπξνρεκηθεο δηαδηθαζηεο ηνπ εγθεθαινπ. Δηζη γηλεηαη αγλσξηζην. Τν νλεηξν σο νλεηξν αγλνεηηαη. Σηε ζεξαπεπηηθε ζπλνκηιηα ερεη ηδηαηηεξε ζεκαζηα λα πξνζεμνπκε απηελ ηελ ηζνπεδσζε ζην αδηαθνξνπνηεην, ε νπνηα θαξαδνθεη ζε θαζε εξκελεηα. Ν Wittgenstein, ελαο απν ηνπο ζεκαληηθνηεξνπο θηινζνθνπο ηνπ αησλα πνπ πεξαζε, γξαθεη: Τε κνξθε ηεο πεηζνπο ερνπλ πξνπαλησλ εθεηλεο νη πξνηαζεηο ζηηο νπνηεο ιεγεηαη: "Απην ζηελ πραγκαηηθοηεηα εηλαη εθεηλν". Τνπην ζεκαηλεη: Θαλεηο ερεη πεηζζεη λα ακειεζεη νξηζκελεο δηαθνξεο πνπ πθηζηαληαη. 6 Ξνηεο δηαθνξεο ακεινπληαη ζηηο παξαπαλσ παξαζηαζεηο ηνπ νλεηξνπ; Αο ζπκεζνπκε ηνπο ςπραλαιπηεο. Τα παξαθαησ εηλαη πηζηεο εθαξκνγεο ηνπ ινγνπ ηνπ Wittgenstein: - Τσξα αθνπζακε ηνλ αζζελε λα ιεεη γηα ην νλεηξν ηνπ ηελ ιεμε "ζθαηα". Θη αθνκε επαλαιακβαλεη ζπρλα ζε ζρεζε κε ην θαιαθξν ζεκεην ηελ ιεμε "πηζσ". Δμ νπ θαη ν ζπλεηξκνο κνπ γη' απηελ ηελ εηθνλα ηνπ νλεηξνπ: "Δελ ηα βγαδω περα κε ηης οκοθσιοθηιηθες κοσ ορκες". - Ζ γλσκε κνπ αληηζεηα εηλαη νηη ν αζζελεο εζειε λα πεη: "Δελ ηα βγαδω περα κε ηελ απωιεηα ηοσ ειεγτοσ κοσ, κε ηολ ζσκο κοσ. Γη' ασηο πρεπεη λα προζαρκοζηω θαη λα παρω κηα σποηειε, ζεισθε - οκοθσιοθηιηθε ζηαζε, γηα λα κε δηλω αθορκε ζε ζσγθροσζεης θαη θαηαζηραθω." Νκσο θαζε εξκελεηα ζηελ νπζηα ερεη ηελ ηδηα δνκε. "Αληηθαζηζηα", ιεεη ν Freud, ην νλεηξν κε θαηη αιιν. 7 Τν δηαθνξν ηνπ νλεηξνπ ραλεηαη εδε ζηηο βαζηθεο πξνηαζεηο πνπ θαζνξηδνπλ κηα παξαζηαζε ηνπ, π.ρ. γηα ηελ ςπραλαιπηηθε εξκελεηα ε πξνηαζε νηη ην νλεηξν θαλεξσλεη ηε βαζπηεξε αιεζεηα καο, νηη εληαζζεηαη ζηνλ μππλν, γηα ηελ βηνινγηθε εξεπλα νηη εηλαη ςεπδαηζζεζε, νηη εηλαη γλσζηηθε ιεηηνπξγηα ηνπ ππλνπ. Ζξζε ινηπνλ ε σξα λα ζηξαθνπκε ζην νλεηξν σο νλεηξν. Ξσο κπνξνπκε λα ην θαλνπκε απην; Αο πξνζπαζεζνπκε λα ην νξηζνπκε. Δλαο νξηζκνο ηνπ νλεηξνπ δηλεηαη απν ελα εγθξηην ιεμηθν, ην American Heritage Dictionary: Μηα ζεηρα εηθολωλ, ηδεωλ, ζσλαηζζεκαηωλ θαη αηζζεζεωλ ποσ ζσκβαηλοσλ αθοσζηα ζηολ λοσ ζε ορηζκελα ζηαδηα ηοσ σπλοσ. 6 Vorlesungen uns Gespräche über Ästhetik, Psychologie und Religion, Göttingen 1968, ζει GW II/III, ζει

8 Δλαο αιινο νξηζκνο εηλαη ν εμεο: Καζε λοεηηθε δραζηερηοηεηα ποσ ζσκβαηλεη ζηολ σπλο. Τη ζπκβαηλεη κ' απηνπο ηνπο νξηζκνπο; Απνδηδνπλ ην νλεηξν σο νλεηξν; [Απν ην αθξναηεξην: Δηλαη θαηη αληηθεηκεληθν.] Απην αθξηβσο εηλαη ην ζεκα. Νη νξηζκνη ηνπ νλεηξνπ θαζηζηνπλ ην νλεηξν αληηθεηκελν, ην βαδνπλ απελαληη θαη ην παξαηεξνπλ. Αληηθεηκελνπνηεζε ηνπ νλεηξνπ θαη παξαζηαζε ηνπ νλεηξνπ πεγαηλνπλ ρεξη-ρεξη. Απην πνπ αγλνεηηαη εηλαη πσο ην νλεηξν εηλαη παληα νλεηξν κνπ. Δηζη ελαο νξηζκνο πνηε δελ κπνξεη λα απνδσζεη ην ηδην ην νλεηξν. Αο μαλαδνπκε ην νλεηξν: Ν Αζζελεο Δλα Σαββαην πξηλ απν δπν-ηξεηο εβδνκαδεο εηρα απνθαζηζεη λα πασ ζ' ελα θνπξεην λα θνςσ ηα καιιηα κνπ. Ν θνπξεαο θιπαξνπζε θαη θιπαξνπζε θαη δελ ειεγε λα ζηακαηεζεη. Απην ην ζηραηλνκαη ζηνπο θνπξεηο παξα πνιπ. Νκσο κεηα απ' απην ην θνπξεκα αξρηζα λα βιεπσ ελα νλεηξν. Δηδα ην ηδην νλεηξν ηξεηο θνξεο εδε. Σ' απην ην νλεηξν ππαξρεη παληα κηα κεγαιε θαιαθξε θειηδα. Σηελ αξρε ερεη ην κεγεζνο πεξηπνπ ελνο θιηηδαληνπ. Νκσο κεηα γηλεηαη νιν θαη κεγαιπηεξε. Ψρ! εηλαη ζθαηα. Τσξα ζπγρπδνκαη θαη γηα θαηη πνπ δε λνηαδνκνπλ ζηε δσε κνπ πνηε. Zane Mπνξεηηε λα κνπ πεξηγξαςεηε ην νλεηξν θαπσο αθξηβεζηεξα; Αθξηβσο νπσο ην εηδαηε; Ν Αζζελεο Θνηηαδσ ην ηδην κνπ ην θεθαιη απν πηζσ, θη εθεη πηζσ ππαξρεη θαηη ζε κεγεζνο πεξηπνπ 12 εθαηνζηα δηακεηξν θη εηλαη θαιαθξν, εθηνο απν ιηγνζηεο κεκνλσκελεο ηξηρεο απισκελεο παλσ απν ην θαιαθξν ζεκεην. Θαηη ηεηνην (γεια) ην ερσ δεη ζε πνιινπο λενπο αληξεο. Zane Ξσο αηζζαλνζαζηαλ ζην νλεηξν νηαλ ην εηδαηε απην; Ν Αζζελεο Φνβεξα ηξνκαγκελνο. Μππλεζα. Απ' ηνλ παληθν θαη κνλν ζρεδνλ ζα 'ρα πεζεη απ' ην παξαζπξν, θξαηηνκνπλ απ' ην ζεληνλη κνπ ζθηρηα. 8

9 Ξξνζνρε ζηηο εξσηεζεηο: Γελ εηλαη, ηνπιαρηζηνλ δελ πξεπεη λα εηλαη απισο δηεπθξηληζηηθεο, δειαδε λα ηθαλνπνηνπλ ηελ αλαγθε ηνπ ζεξαπεπηε γηα αθξηβεζηεξε εηθνλα. Νη νπνηεο εξσηεζεηο γηλνληαη γηα λα θεξνπλ ηνλ πειαηε καο θνληπηεξα ζηνλ εαπην ηνπ, ηνπ καζαηλνπλ λα πξνζερεη απην πνπ ηνπ ζπκβαηλεη πεξηζζνηεξν. Aο δνθηκαζνπκε ησξα λα κεηλνπκε ζην ηδην ην νλεηξν, ζην δηαθνξν ηνπ νπνηνπ αλεθεη λα εηλαη αιινθνην, νπηε "θνηλσληθε εθθξαζε" νπηε "κεζν επηθνηλσληαο". Θαη παιη ην νλεηξν δελ εηλαη ηειεησο αιινθνην. Ιεεη θαηη θαη δελ ην ιεεη, θξπβεη θαηη θαη δελ ην θξπβεη. Απην ην θαηλνκελν νη Αξραηνη ην γλσξηδαλ, ην αθελαλ λα αλεθεη ζηνλ θνζκν ηνπο θαη λα ηνλ θαζνξηδεη, θαη εηζη εηραλ γη' απην ελα νλνκα: ΣΖΚΑ Τν νλεηξν, ελα ΣΖΚΑ: δεηρλεη θαη θξπβεη: Δηλαη μππλεκα, αιια ζηνλ ππλν Σην νλεηξν αλαγλσξηδσ ηνλ εαπην κνπ, αιια θαη δελ ηνλ αλαγλσξηδσ Ν θνζκνο ζην νλεηξν εηλαη ν θνζκνο ηνπ μππλνπ, αιια θαη δελ εηλαη. Σηελ ζεξαπεπηηθε πξαμε ερεη κεγαιε ζεκαζηα ε εθκαζεζε ηεο θαηνηθεζεο ζηα ζεκαηα, ζην αηληγκαηθν, κε κηα εθθξαζε ηνπ θηινζνθνπ Martin Heidegger, ε αλοητηοηεηα γηα ηο κσζηερηο. Απην βεβαηα δελ γηλεηαη κε δηδαζθαιηεο θαη ζπκβνπιεο, θαη ν,ηη ιεκε εδσ κε κηα θνπβεληα, ζηελ ςπραλαιπζε γηλεηαη πξαμε ζε κελεο θαη ρξνληα. [Απν ην αθξναηεξην: Γειαδε εζεηο, νηαλ ζαο δηεγνπληαη ελα νλεηξν, δελ ιεηε ηηπνηα;] Λα αθεζεη ελα νλεηξν λα κεηλεη ζην δηαθνξν ηνπ, ζην ηδηνλ ηνπ, δελ εηλαη απιν θαη δελ δηλεηαη ακεζα. Ξξνζεμηε ην νλεηξν πνπ ζπδεηνπκε. Ξξνζεμηε θαηαξρελ πσο κηια: κηα κεγαιε θαιαθρε θειηδα [...] σπαρτεη θαηη ζε κεγεζος περηποσ 12 εθαηοζηα δηακεηρο θη εηλαη θαιαθρο, [...] (γεια) Απηα δεηρλνπλ πσο δελ ην δερεηαη, απην πνπ ηνπ ζπκβαηλεη ζην νλεηξν. Θαη εηλαη κηα απνζηνιε ηεο ςπραλαιπζεο, εηζη ην βιεπσ εγσ, λα ην δερηεη. Αλ ν αλζξσπνο δηεγνπληαλ ζ' εκελα ην νλεηξν ηνπ, ελδερνκελσο ζα εθαλα ζεκα απην. Θαη αθνκε: Ν ηξνκνο ζην νλεηξν ζπλερηδεηαη θαη ζηνλ μππλν, σο παληθνο καιηζηα πνπ ηνλ νδεγεη ζε κηα ξηδηθε θπγε, λα πεζεη απν ην παξαζπξν. Ν αλζξσπνο απηνο δελ μερσξηδεη αλακεζα ζε νλεηξν θαη μππλν. Τνπ εηλαη ελα αδηαθνξνπνηεην κεηγκα. Κεπσο εηζη εηλαη θαη κε αιιεο δηαθνξεο; Ξ.ρ. ηξνκαδεη αθνκε κε θαηη πνπ ερεη πεξαζεη; Ζ αλακλεζε θαη ην παξνλ εηλαη αξθεηα δηαθξηηα; Νια απηα εηλαη ζεκαηα πνπ ερνπλ λα ζπδεηεζνπλ θαη λα ελλνεζνπλ. 9