ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑΣ ΤΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΛΟΥΙΖΑΣ ΚΩΣΤΟΥΛΑ

Transcript

1 ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑΣ ΤΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΛΟΥΙΖΑΣ ΚΩΣΤΟΥΛΑ ΤΙΤΛΟΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΣΥΛΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΑΠΑΡΧΑΪΝΤ ΙΟΥΛΙΟΣ

2 Πι νακας Συντμη σεων και Συντομογραφιω ν ΔΕΕ ΔΕΥ ΕΔΔΑ ΕΕ ΕΕΠ ΕΣΔΑ ΚΕΣΑ ΜΚΟ ΟΗΕ ΥΑ CEAS DG HOME EASO EC ECRE EU FRA UNHCR Δικαστη ριο Ευρωπαι κη ς Ε νωσης Δικαιοσυ νη και Εσωτερικε ς Υποθε σεις Ευρωπαι κο Δικαστη ριο Δικαιωμα των του Ανθρω που Ευρωπαι κη Ενωση Ενιαι α Ευρωπαι κη Πρα ξη Ευρωπαι κη Συ μβαση Δικαιωμα των του Ανθρω που Κοινο Ευρωπαι κο Συ στημα Ασυ λου Μη Κυβερνητικε ς Οργανω σεις Οργανισμο ς Ηνωμε νων Εθνω ν Υ πατη Αρμοστει α Common European Asylum Directorate-General of Home Affairs European Asylum Support Office European Community European Council on Refugees and Exiles European Union European Union Agency for Fundamental Rights United Nations High Commissioner for Refugees 2

3 Πι νακας Περιεχομε νων Πι νακας Συντμη σεων και Συντομογραφιω ν..,,,,,,,,,,,,1 Εισαγωγη...4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Το Διεθνε ς Δι καιο για το Καθεστω ς και την Προστασι α των Προσφύγων Η Σύμβαση του 1951 για το καθεστω ς των Προσφύγων Η Οικουμενικη Διακη ρυξη για τα δικαιω ματα του Ανθρω που Η Ευρωπαϊκη Σύμβαση για την προάσπιση των δικαιωμάτων του ανθρω που και των θεμελιωδω ν ελευθεριω ν (Ε.Σ.Δ.Α)...10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 H Νoμοθεσι α για το άσυλο σε επι πεδο Ευρωπαϊκη ς Ένωσης Ο Χάρτης Θεμελιωδω ν Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκη ς Ένωσης Οι πολιτικε ς για το Άσυλο και τη μετανάστευση: από τις Ιδρυτικε ς Συνθη κες στη Ζω νη Schengen H Συμφωνι α του Δουβλι νου ως αφετηρι α ευρωπαϊκη ς συνεργασι ας για το άσυλο Πολιτικη του Ασύλου στη Συνθη κη του Μάαστριχτ και του Άμστερνταμ Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Τάμπερε και το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα ασύλου Η πρω τη φάση του κοινού Ευρωπαϊκού Συστη ματος Ασύλου ( ) Η δεύτερη φάση του ΚΕΣΑ ( ) H Συνθη κη της Λισαβόνας και το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου Το Ευρωπαϊκό Κεκτημε νο για το Άσυλο Η Πρω τη Οδηγι α για τις διαδικασι ες Ασύλου και οι αλλαγε ς που επε φερε τροποι ηση της Η νε α Οδηγι α για τις διαδικασι ες Ασύλου (Οδηγι α 2013/32/ΕΕ του ΕΚ και του Συμβουλι ου της 26 ης Ιουνι ου 2013) Η οδηγι α για τις συνθη κες Υποδοχη ς Η νε α Οδηγι α για τις συνθη κες υποδοχη ς Η πρω τη Οδηγι α για την αναγνω ριση Η νε α Οδηγι α για την αναγνω ριση

4 2.9.7 Ο Κανονισμός Δουβλι νο O Κανονισμός Δουβλι νο ΙΙ κριτικη για την εφαρμογη του Δουβλι νου ΙΙ Ο νε ος Κανονισμός Δουβλι νο III Αναθεωρημε νος Κανονισμός EURODAC Ο πρω τος Κανονισμός Eurodac Κριτικη για την εφαρμογη του Κανονισμού Eurodac Ο νε ος Κανονισμός Eurodac Κριτικη του νε ου Κανονισμού Eurodac Χρηματοδοτικη Στη ριξη της Ευρωπαϊκη ς Ένωσης σχετικά με την πολιτικη του Ασύλου...31 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η πολιτικη χορη γησης Ασύλου σε εθνικό επι πεδο Ο Εξευρωπαϊσμός της εθνικη ς νομοθεσι ας για το Άσυλο Το εθνικό νομοθετικό πλαι σιο και η διοικητικη πρακτικη στην Ελλάδα για τη χορη γηση καθεστω τος διεθνούς προστασι ας Η πρωτοβάθμια διαδικασι α χορη γησης καθεστω τος Διεθνούς Προστασι ας Οι συνθη κες υποδοχη ς των Αιτούντων Άσυλο Η Αναγνω ριση του καθεστω τος Διεθνούς Προστασι ας Η διαδικασι α των Προσφυγω ν κατά των πρωτοβάθμιων αποφάσεων και ενδι κων με σων Η παροχη Διεθνούς προστασι ας στην Ελλάδα τον 21 αιω να Δομε ς και Διοικητικε ς Πρακτικε ς Η Ελλάδα στην Ευρω πη του Ασύλου η των κλειστω ν συνόρων Το Άσυλο στην Ελλάδα της Οικονομικη ς Κρι σης. Χρηματοδότηση και αποτελεσματικότητα πολιτικω ν για το άσυλο και τη μεταναστευση Οι Ανεπιθύμητοι Πρόσφυγες, θύματα του σύγχρονου κοινωνικού Απαρχαϊντ στην Ευρω πη και την Ελλάδα Η ε ννοια του εθνικού ρατσισμού ως αποτε λεσμα της απαξι ωσης και του φόβου για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες...59 Βιβλιογραφικε ς αναφορε ς

5 Διεθνει ς και Ευρωπαϊκε ς Πολιτικε ς για το Άσυλο στην Ελλάδα της οικονομικη ς κρι σης.κοινωνικη Ένταξη η Κοινωνικό Απαρχαϊντ. Εισαγωγη Η μετανα στευση, ει ναι μι α ε ννοια της οποι ας η περγραφη δεν εξαντλει ται με το στοιχει ο της κινητικο τητας του ατο μου.υπα ρχουν προ σθετα στοιχει α που προσδιορι ζουν την ε ννοια του μετανα στη, ο πως η κοινωνικη ομα δα στην οποι α ανη κει το μετακινου μενο α τομο, οι κοινωνικε ς, πολιτικε ς και οικονομικε ς συνθη κες της χω ρας προε λευσης και της χω ρας υποδοχη ς, η συνει δηση του ατο μου ο τι ανη κει σε συγκεκριμε νη ομα δα. Η ε ννοια της μετανα στευσης επι σης υπα γεται σε διαφορετικε ς κατηγοριοποιη σεις ανα λογα με το κριτη ριο που χρησιμοποιει ται.μια τε τοια δια κριση ει ναι το δι πολο του προ σφυγα μετανα στη. Προ σφυγας και μετανα στης, ε χουν κοινο τους παρανομαστη τη μετακι νηση. Αυτο ει ναι και το μοναδικο κοινο τους χαρακτηριστικο. Κατα τα α λλα προ κειται για δυ ο εντελω ς διαφορετικε ς κατηγορι ες μετακινου μενων πληθυσμω ν που υπα γονται σε ξεχωριστο νομικο πλαι σιο και καθεστω ς προστασι ας. Πολλε ς φορε ς στην πρα ξη, η δια κριση μεταξυ ενο ς προ σφυγα και ενο ς μετανα στη ει ναι δυσχερη ς.και οι δυ ο μπορου ν να εισε λθουν σε μι α χω ρα χωρι ς τα νομιμοποιητικα τους ε γγραφα. Συχνα μετανα στες χωρι ς χαρτιά χρησιμοποιου ν το θεσμο του ασυ λου για να παραμει νουν στη χω ρα που εισε ρχονται παρα νομα, ενω α τομα που ε χουν ο λες τις προυποθε σεις για να τους αναγνωριστει η ιδιο τητα του προ σφυγα, αντιμετωπι ζονται ως οικονομικοι μετανα στες. Η βασικη ειδοποιο ς διαφορα ει ναι ο τι για τους προ σφυγες ισχυ ει η αρχη της μη επανοπροω θησης σε χω ρα ο που αντιμετωπι ζουν κι νδυνο δι ωξης. Αντι θετα τα κι νητρα μετακι νησης των μεταναστω ν ει ναι οικονομικη ς φυ σης. (Ηρω - Ε μκε Πουλουπο λου, 2007 : 49, 51, 52) Οι προ σφυγες λοιπο ν ει ναι α νθρωποι που δεν απολαμβα νουν προστασι α στη χω ρα προε λευσης, αναγκα ζονται να εγκαταλει ψουν τη χω ρα τους και να αναζητη σουν βοη θεια απο το διεθνε ς δι καιο και τους μηχανισμου ς του.το καθεστω ς προστασι ας για τους προ σφυγες ει ναι βαρυ νουσας σημασι ας και τους αποδι δεται μο νο εφο σον και ο ταν τους αναγνωριστει το καθεστω ς του προ σφυγα. (Ηρω Εμκε-Πουλοπου λου, 2007:79). Η Συ μβαση του 1951 ρυθμι ζει το καθεστω ς των πολιτικω ν προσφυ γων και των ανιθαγενω ν.επι σης, η Οικουμενικη Διακη ρυξη των Ανθρωπι νων Δικαιωμα των στο α ρθρο 13&2 ορι ζει ο τι κα θε α νθρωπος δικαιου ται να εξε λθει της χω ρας καταγωγη ς του. Για να μπορε σει ο μως να περα σει τα συ νορα ενο ς α λλου κρα τους χρεια ζεται α δεια απο αυτο. Το εθνικο κρα τος διατηρει την εδαφικη του κυριαρχι α και την ανεξαρτησι α. Ο τρο πος, λοιπο ν, για να προστατευθου ν ο λοι αυτοι οι μετακινου μενοι πληθυσμοι ει ναι ε να <<διεθνές καθεστώς ανθρωπίνων δικαιωμάτων που προστατεύει τα ανθρώπινα διακιώματα ανεξάρτητα από την ιδιότητα του αλλοδαπού ή του πολίτη ενός κράτους>> (Ελε νη-ανδριανη Σαμπατα κου, 2010 :143). Δεν υπα ρχει πιο χαρακτηριστικο παρα δειγμα ενο ς τε τοιου καθεστω τος απο αυτο που αφορα το Δι καιο των Προσφυ γων, το οποι ο αποτελει μι α παγκο σμια προσπα θεια δημιουργι ας ενο ς δεσμευτικου νομοθετικου και θεσμικου πλαισι ου για αυτου ς. Την τελικη απο φαση για την απονομη του καθεστω τος του Προ σφυγα το κρα τος την κρατα στην αποκλειστικη του ευχε ρεια και τη διαχωρι ζει απο τη διαδικασι α και το δικαι ωμα του ατο μου να κα νει αι τηση για α συλο. (Ελε νη- Ανδριανη Σαμπατα κου, 2010 :143). 5

6 Κα θε κρα τος ενδιαφε ρεται για το καλο και την ευημερι α των πολιτω ν του και η προστασι α που παρε χεται σε διεθνε ς επι πεδο απο αυτο σε ανθρω πους που δεν ει ναι πολι τες του, αφορα σε ε να ελα χιστο επι πεδο παροχω ν. Η παγκο σμια οικονομικη κρι ση και η αυξανο μενη ανε χεια οδηγει πολλα απο τα κρα τη στο να μη θε λουν να συνεργαστου ν η να εφαρμο σουν ευρυ τερες πολιτικε ς για τη μετανα στευση και το α συλο. Το βα ρος πε φτει στα κρα τη υποδοχη ς. Εα ν τα κρα τη υποδοχη ς δεν απολαμβα νουν τη στη ριξη των υπολοι πων κρατω ν της παγκο σμιας κοινο τητας, δε θα εφαρμο σουν το δι καιο για την προστασι α των δικαιωμα των μεταναστω ν και προσφυ γων. Χωρι ς την υ παρξη αλληλεγγυ ης και διεθνου ς συνεργασι ας και υποστη ριξης(οικονομικη ς και υλικοτεχνικη ς) τα κρα τη υποδοχη ς αισθα νονται αβοη θητα. Εξα λλου το δικαι ωμα ενο ς κρα τους να αποδε χεται η να εμποδι ζει τη διε λευση η διαμονη αλλοδαπω ν στο ε δαφο ς του, αποτελει ε κφραση της εθνικη ς του κυριαρχι ας (Boed, 1994 : 3). Στο παγκο σμιο συ στημα, τα κρα τη ακολουθου ν την προσωπικη τους γραμμη. Άλλα ακολουθου ν <<την πολιτική των ανοιχτών συνόρων>> και α λλα αυτη των αποκλειστικω ν προνομιω ν της <<Κοινότητας>>. Η ε ννοια του παγκο σμιου πολι τη, η ελευ θερη κι νηση ανθρω πων και κεφαλαι ων σε μι α παγκο σμια οικονομι α οδηγει τα κρα τη να χαρα ξουν καινου ργιες πολιτικε ς σε σχε ση με τη διεθνη μετανα στευση, δεδομε νου ο τι (τα κρα τη) ση μερα καλου νται να συνδιαλλαγου ν και να αντιμετωπι σουν το φαινο μενο της παγκο σμιας μετανα στευσης που ε χει λα βει χειμαρρω δεις διαστα σεις. Στο χος της παρου σας εργασι ας σε πρω το επι πεδο, ει ναι να να αναδειχθει το θεσμικο πλαι σιο που διε πει το α συλο, στη διεθνη και ευρωπαι κη του δια σταση. Σε δευ τερο επι πεδο θα εξετα σουμε κατα πο σο αυτο το ισχυ ον νομικο πλε γμα για το α συλο, εφαρμο ζεται στο εσωτερικο των ευρωπαι κω ν κρατω ν, λαμβα νοντας ως μοντελο το ελληνικο κρα τος. Οι λο γοι που οδη γησαν σε αυτη την επιλογη ει ναι προφανει ς.όπως στην Ευρω πη του 21 ου αιω να υπα ρχουν πολίτες δεύτερης κατηγορίας (προ σφυγες και οι μετανα στες), κατα τον ι διο τρο πο υπα ρχουν και αδύναμα κράτη, ο πως η Ελλα δα με μι α κατεστραμμε νη οικονομι α, φαινο μενα διαφθορα ς και κακοδιοι κησης. Τι ακριβω ς συμβαι νει ο ταν μι α χω ρα σαν την Ελλα δα οφει λει να παρα σχει προστασι α σε αυτου ς τους ανθρω πους; Η αδυναμι α να παρα σχει oυσιαστικη προστασι α ει ναι μο νο αποτε λεσμα της οικονομικη ς της αδυναμι ας η οφει λεται σε αι τια πολυπαραγοντικα ; Πω ς παρεμβαι νουν οι μηχανισμοι της Ε νωσης ο ταν παραβια ζονται τα ανθρω πινα δικαιω ματα; Aν δεν παρεμβαι νουν ουσιαστικα, ω στε να αποκατασταθου ν οι ισσοροπι ες, και δεν επωμι ζονται με ρος της συνολικη ς ευθυ νης, τι συμπερα σματα εξα γει κα ποιος για την προ θεση και την ουσι α ο λων αυτω ν των θεσμω ν για τους προ σφυγες και τους μετανα στες; H πραγματικο τητα αποδεικνυ ει ο τι τα κρα τη της Ευρω πης απε τυχαν να δημιουργη σουν μι α Ε νωση οικονομικη, πολιτικη,πολυπολιτισμικη. Αυτο μεταφρα ζεται σε σχε ση με το προσφυγικο ζη τημα ως εξη ς: κα ποια κρα τη ε χουν επικυρω σει τη Συ μβαση του 1959 για τους προ σφυγες, α λλα διατηρου ν κα ποιες επιφυλα ξεις ως προς βασικα στοιχει α της συ μβασης και κα ποια α λλα αρνου νται να εφαρμο σουν τη νομοθεσι α ακο μα και ο ταν υποχρεου νται.πολυ συχνα παρατηρου νται απροκα λυπτες παραβια σεις της Συ μβασης για τους Προ σφυγες ακο μα και απο κρα τη που την ε χουν ενσωματω σει στο εθνικο τους δι καιο.το φαινο μενο της παρα νομης μετανα στευσης ε χει οδηγη σει στην υιοθε τηση μη ευνοι κω ν πρακτικω ν προς τους μετακινου μενους πληθυσμου ς. Τα κρα τη υποδοχη ς, ο ταν δε χονται πιε σεις απο πληθυσμου ς που δεν φε ρουν νομιμοποιητικα ε γγραφα, επιλε γουν να εφαρμο σουν μεθο δους και πρακτικε ς απω θησης (π.χ. κλει σιμο συνο ρων, επαναπροω θηση στη χω ρα καταγωγη ς), ακο μα και για τους δικαιου χους διεθνου ς προστασι ας. Η ανυπαρξι α ενο ς ενιαι ου συστη ματος προστασι ας, για αυτου ς που τη χρεια ζονται, κα νει ακο μα πιο δυ σκολο το κομμα τι της συνεργασι ας και αλληλεγγυ ης των κρατω ν. 6

7 Η Ελλα δα λο γω της γεωγραφικη ς της θε σης, αποτελει πο λο ε λξης για πολλου ς μετανα στες και προ σφυγες. Ει ναι ο συνδετικο ς κρι κος μεταξυ της Ευρω πης και των χωρω ν της Ασι ας και της Αφρικη ς. Πριν την οικονομικη κρι ση η Ελλα δα αποτελου σε χω ρα προορισμου. Τω ρα αποτελει σημει ο διε λευσης προς τα πιο πλου σια κρα τη της Βορειοκεντρικη ς Ευρω πης. Γνωρι ζουμε ο τι η χω ρα αυτη ε χει επιφορτισθει με ε ναν μεγα λο ο γκο αιτη σεων ασυ λου, οι οποι ες πρε πει αφενο ς να εξετασθου ν με ταχει ες διαδικασι ες και αφετε ρου με τρο πο ουσιαστικο που να προστατευ ει τα ανθρω πινα δικαιω ματα. Πο σο εφικτο ς ει ναι αυτο ς ο στο χος,για ε να ευρωπαι κο κρα τος του οποι ου η οικονομι α βασι ζεται στον εξωτερικο δανεισμο ; Με ποιο καθεστω ς ε ρχονται αντιμε τωποι προ σφυγες και μετανα στες, ο ταν περνου ν τη διασυνοριακη γραμμη αυτη ς της χω ρας; Ποιο ει ναι το επι πεδο διεθνου ς αλληλεγγυ ης και επιμερισμου των βαρω ν των κρατω ν της Ε νωσης, ω στε να μπορου με να μιλα με για επιθυμι α ουσιαστικη ς ενσωμα τωσης των μετακινου μενων πληθυσμω ν που καταφθα νουν στην Ευρωπι κη Ήπειρο η πολιτικη απω θησης,ε ξω απο τα συ νορα της; Το σχη μα που ακολουθει αυτη η εργασι α ει ναι η μετα βαση απο τη μεγα λη κλι μακα στη μικρη κλι μακα..θα εξετα σουμε σε πρω το στα διο το νομικο πλαι σιο για την Προστασι α των Προσφυ γων ξεκινω ντας απο τη διεθνη πραγματικο τητα, σε δευ τερο στα διο θα ασχοληθου με με τους θεσμου ς σε ευρωπαι κο πλαι σιο και σε τρι το στα διο θα δου με πω ς εφαρμο ζεται ο λο αυτο το κανονιστικο συ στημα σε επι πεδο εθνικη ς νομοθεσι ας. Αυτη η ε ρευνα, χρησιμοποιω ντας σα μοντε λο το ελληνικο κρα τος, θε λει να καταδει ξει ο τι χωρι ς τη διεθνη αλληλεγγυ η και συνεργασι α σε ο λα τα επι πεδα, χωρι ς την οικονομικη ενι σχυση των κρατω ν που δε χονται τις μεγαλυ τερες μεταναστευτικε ς εισροε ς σε μι α παγκο σμια οικονομι α που καταρρε ει, δεν ει ναι δυνατο να υπα ρξει ε να αξιο πιστο συ στημα ασυ λου που να μπορει να παρε χει διεθνη προστασι α σε αυτου ς που την αιτου νται. KEΦΑΛΑΙΟ 1 Το Διεθνε ς Δι καιο για το Καθεστω ς και την Προστασι α των Προσφύγων Το Διεθνε ς Προσφυγικο Δι καιο και το Δι καιο των ανθρωπι νων δικαιωμα των ει ναι οι δυ ο βασικοι α ξονες πα νω στους οποι ους εδρα ζεται το νομικο οικοδο μημα για την προστασι α των προσφυ γων.το Διεθνε ς Προσφυγικο Δι καιο στηρι ζεται στη Συ μβαση της Γενευ ης και το Πρωτο κολλο του 1967 για το καθεστω ς των Προσφυ γων, ενω συμπληρω νεται απο τις περιφερειακε ς συνθη κες για τους προ σφυγες (π.χ. Συ μβαση του Οργανισμου Αφρικανικη ς ενο τητας του 1969, Διακη ρυξη της Καρθαγε νης για τους Προ σφυγες) καθω ς και απο κει μενα της Ευρωπαι κη ς Ε νωσης, το Διεθνε ς Εθιμικο Δι καιο, Διεθνη Κει μενα ( Οικουμενικη Διακη ρυξη των Δικαιωμα των του Ανθρω που, Διεθνε ς Συ μφωνο των Ατομικω ν και Πολιτικω ν Δικαιωμα των), Περιφερειακε ς Συνθη κες ο πως η Ευρωπαι κη Συ μβαση για την προστασι α των Δικαιωμα των του Ανθρω που και των Θεμελιωδω ν Ελευθεριω ν (1950). Εξι σου σημαντικο σημει ο αναφορα ς ει ναι το Διεθνε ς Ανθρωπιστικο Δι καιο (τε σσερις Συμβα σεις της Γενευ ης (1949) και τα δυ ο Συμπληρωματικα Πρωτο κολλα τους (1977) (Εισαγωγη στη Διεθνη Προστασι α Προστατευ οντας τους Προ σφυγες, Εντολη της Υ πατης Αρμοστει ας του ΟΗΕ για τους Προ σφυγες, 2005: 29-39).Ακολουθει μι α συ ντομη ανα λυση του περιεχο μενου της Συ μβασης της Γενευ ης, της Οικουμενικη ς Διακη ρυξης των Δικαιωμα των του Άνθρω που και της Ευρωπαι κη ς Συ μβασης των Δικαιωμα των του Ανθρω που. 7

8 1.1 Η Σύμβαση του 1951 για το καθεστω ς των Προσφύγων και το Πρωτόκολλο της για τη Νομικη Κατάσταση των Προσφύγων Ο βασικο τερος πυλω νας για το δι καιο των προσφυ γων, που καθορι ζει τις προϋποθε σεις για την παροχη διεθνου ς προστασι ας, τις υποχρεω σεις των κρατω ν καθω ς και τον ορισμο του Προ σφυγα ει ναι η Συ μβαση του 1951.Η Συ μβαση για το καθεστω ς των Προσφυ γων αντικατοπτρι ζει την κοινη βου ληση των κρατω ν, που αποδε χονται τους ο ρους της, να βρουν κοινη λυ ση στο προσφυγικο ζη τημα. Αρχικα το περιεχο μενο της Συ μβασης, ει χε πιο στενο πεδι ο εφαρμογη ς, αφορω ντας αποκλειστικα τους Eυρωπαι ους προ σφυγες μετα το τε λος του Β Παγκοσμι ου Πολε μου (Council of Europe, 2010:12). Στη συνε χεια ο μως το περιεχο μενο της διευρυ νθηκε με το Πρωτο κολλο της Νε ας Υο ρκης του Αιτι α τα νε α κυ ματα προσφυ γων που δημιουργη θηκαν στην Αφρικανικη Ήπειρο μετα το τε λος της αποικιοκρατι ας. Με το Πρωτο κολλο του 1967 αι ρεται ο γεωγραφικο ς και χρονικο ς περιορισμο ς που θε τει η Συ μβαση του 1951, συ μφωνα με τον οποι ο αι τηση ασυ λου μπορου ν να υποβα λλουν α τομα μο νο ο ταν εμπλε κονται σε γεγονο τα πριν την 1 Ιανουαρι ου του ( Εγχειρι διο για τις διαδικασι ες και τα κριτη ρια καθορισμου του καθεστω τος των προσφυ γων, 2009 : 8) Η βι α στον 20 ο και 21 ο αιω να αλλα ζει προ σωπο. Απο τις συγκρου σεις και τους απελευθερωτικου ς αγω νες των κρατω ν που ει ναι υποψη φια για ανεξαρτησι α, περνα με σε εθνοτικε ς συγκρου σεις και εμφυ λιους πολε μους.ο α μαχος πληθυσμο ς, εκτεθειμε νος στη βι α των συγκρου σεων, επιλε γει το δρο μο της αναγκαστικη ς μετανα στευσης.ο ρο λος της Υ πατης Αρμοστει ας του ΟΗΕ για την προστασι α των Προσφυ γων, που δημιουργη θηκε απο τα κρα τη του ΟΗΕ το Δεκε μβριο του 1951, τελει χρε η παρατηρητη και επεμβαι νει κα θε φορα που απειλει ται η προστασι α των προσφυγων.to 2001, τα κρα τη που υιοθε τησαν τη Συ μβαση του 1951 υιοθετου ν και την Υπουργικη Διακη ρυξη, αναγνωρι ζοντας τη διαχρονικη σημασι α της Συ μβασης του 1951, ως πρωταρχικου κειμε νου προστασι ας των προσφυ γων, ο πως αυτο τροποιηθη κε με το Πρωτο κολλο του Η Συ μβαση του 1951 και το Πρωτο κολλο του 1967 συμπληρω νονται και απο τη διεθνη νομοθεσι α για τα δικαιω ματα του ανθρω που, το διεθνε ς εθιμικο δι καιο, τις γενικε ς αρχε ς, τις συνθη κες μεταξυ των κρατω ν. Η Συ μβαση του 1951 καθορι ζει με σαφη νεια και ι σως για πρω τη φορα την ε ννοια του Προ σφυγα (α ρθρο 1 Α παρ.2).το δι καιο των προσφυ γων αποτελει με ρος του διεθνου ς δικαι ου και ει ναι διακριτο αλλα και αλληλοσυνδεο μενο με το δι καιο των ανθρωπι νων δικαιωμα των και το διεθνε ς ανθρωπιστικο δι καιο. Κοινο ς στο χος και των τριω ν ει ναι η προστασι α της ανθρωπι νης ζωη ς, της υγει ας και της αξιοπρε πειας. ( United Nations, 2004:1). H Συ μβαση ρυθμι ζει lex specialis το θε μα του ασυ λου και υπερε χει ο λου του διεθνου ς νομικου πλαισι ου για θε ματα που εμπι πτουν στο πεδι ο εφαρμογη ς της. Η Συ μβαση εγκρι θηκε απο τη Γενικη Συνε λευση των Ηνωμε νων Εθνω ν στις 28 Ιουλι ου του 1951 στη Γενευ η, υπογρα φηκε απο 144 χω ρες και ξεκι νησε να ισχυ ει στις 22 Απριλι ου του 1954 (α ρθρο 43). Η Ελλα δα την υπε γραψε στις 10 Απριλι ου του 1952, ενω κυρω θηκε με το ν.δ 3989/19/26 Σεπτεμβρι ου 1959 : Περι κυρω σεως της πολυμερου ς Συμβα σεως περι της Νομικη ς Κατα στασης των Προσφυ γων (ΦΕΚ Α 201). Εκτο ς απο τον ορισμο του Προ σφυγα, η Συ μβαση εγκαθιδρυ ει την αρχη της μη επαναπροω θησης (α ρθρο 33, παρ.1), καθορι ζει τις υποχρεω σεις του Προ σφυγα ως προς τη χω ρα καταγωγη ς (α ρθρο 2), το πλαι σιο των δικαιωμα των και των ελευθεριω ν του, π.χ. την α σκηση επαγγε λματος (α ρθρα 17-19), το δικαι ωμα προσφυγη ς ενω πιον δικαστηρι ου (α ρθρο 16), την ελευ θερη κυκλοφορι α (α ρθρο 26), το δικαι ωμα ελευ θερης α σκησης λατρει ας ( α ρθρο 4) κλπ. Απο 8

9 το περιεχο μενο της Συ μβασης του 1951 εξαιρου νται τρομοκρα τες και εγκληματι ες πολε μου (ρη τρα εξαι ρεσης, α ρθρο ΙΣΤ ). Η Συ μβαση της Γενευ ης για πρω τη φορα ορι ζει με σαφη νεια ε να ακριβε ς πλαι σιο για τα θεμελιω δη δικαιωμα τα των αλλοδαπω ν και των πολιτω ν της χω ρας υποδοχη ς, με τρο πο ισο τιμο.η Συ μβαση παρε χει προστασι α στους Προ σφυγες, ενω οι Προ σφυγες απο την πλευρα τους υποχρεου νται να σε βονται τους νο μους της χω ρας που τους παρε χει α συλο. Η αρχη της μη επαναπροω θησης του προ σφυγα σε χω ρα ο που υπα ρχει φο βος δι ωξης του ει ναι η πιο σημαντικη ε κφανση προστασι ας των θεμελιωδω ν δικαιωμα των του. Η ε ννοια και το περιε χομενο του Πρόσφυγα σύμφωνα με τη Σύμβαση του 1951 Προ σφυγας, συ μφωνα με το α ρθρο 1 της Συ μβασης, ει ναι κα θε α τομο που βρι σκεται εκτο ς της χω ρας καταγωγη ς η διαμονη ς του, με δικαιολογημε νο φο βο δι ωξης λο γω φυλη ς, θρησκει ας, εθνικο τητας, συμμετοχη ς σε ορισμε νη κοινωνικη ομα δα η λο γω πολιτικω ν πεποιθη σεων και το οποι ο εξαιτι ας αυτου του φο βου δεν επιθυμει να απολαμβα νει την προστασι α της χω ρας αυτη ς η την επιστροφη του σε αυτη. Στο προοι μιο της Συ μβασης γι νεται μνει α στις θεμελιω δεις ελευθερι ες και τα δικαιω ματα των ανθρω πων,ο πως εμπεριε χονται στην Οικουμενικη Διακη ρυξη των Δικαιωμα των του Ανθρω που. Απο το προοι μιο καταλαβαι νουμε την υ παρξη ε ντονης ανα γκης εκ με ρους των Συντακτω ν της να ενσωματω σουν στο νομικο πλαι σιο προστασι ας των προσφυ γων, ο πως καθορι ζεται απο τη Συ μβαση του 1951, τους νο μους προστασι ας των ανθρωπι νων δικαιωμα των που καθορι ζονται απο το Διεθνε ς Δι καιο. Συ μφωνα με το εγχειρι διο της Υ πατης Αρμοστει ας, η ιδιο τητα του Προ σφυγα δεν εξαρτα ται απο την αναγνω ριση του ως Προ σφυγα. Η ιδιο τητα του Προ σφυγα προϋπα ρχει και απλα αναγνωρι ζεται απο τη διαδικασι α.το βα ρος απο δειξης της ιδιο τητας του Προ σφυγα ανη κει στον αιτου ντα.το βα ρος της αξιολο γησης της αι τησης ανη κει στους υπευθυ νους που διεξα γουν τη διαδικασι α αξιολο γησης. Για να θεωρηθει η δι ωξη βα σιμη και δικαιολογημε νη πρε πει να αποδειχθει ο ευλόγως πιθανός χαρακτήρας της (Εγχειρι διο για τις διαδικασι ες και τα κριτη ρια καθορισμου του καθεστω τος των προσφυ γων, 2009 : 13,17) Αναλυ οντας το α ρθρο 1 Α της Συ μβασης του 1951, μπορει κανει ς να επισημα νει τα ακο λουθα στοιχει α που αφορου ν την ε ννοια του προ σφυγα : Α) Δικαιολογημε νος φο βος, που εμπεριε χει το υποκειμενικο στοιχει ο του συναισθη ματος του αιτου ντα α συλο αλλα και το αντικειμενικο στοιχει ο, δηλαδη τις πραγματικε ς περιστα σεις. Β) Η ε ννοια της Δι ωξης, δεν ορι ζεται με σαφη νεια με σα στη Συ μβαση. Στο χος των συντακτω ν ει ναι η ε ννοια της Δι ωξης να ε χει ε να ευρυ περιεχο μενο, στο οποι ο μελλοντικα να μπορου ν να ενταχθου ν και νε ες μορφε ς Δι ωξης. Σημαντικο στοιχει ο στην ε ννοια της δι ωξης ει ναι η ε ννοια της επαναληπτικο τητας. Υπα ρχει διχογνωμι α εα ν η δι ωξη πρε πει να προε ρχεται αποκλειστικα και μο νο απο κρατικα ο ργανα η φορει ς. Η Υ πατη Αρμοστει α θεωρει ο τι δεν διαφοροποιει ται η ε ννοια της δι ωξης ανα λογα με το αν προε ρχεται απο κρατικο φορε α η ο χι, αν πληρου νται οι προϋποθε σεις της ε ννοιας της Δι ωξης συ μφωνα με τη Συ μβαση του Γ) Οι Λο γοι Δι ωξης που αναφε ρονται ρητα στη Συ μβαση ει ναι πε ντε 9

10 α) Φυλη β) Θρησκει α γ) Πολιτικε ς Πεποιθη σεις δ) Εθνικο τητα ε) Συμμετοχη σε ιδιαι τερη κοινωνικη ομα δα Οι λο γοι μπορου ν να επικαλυ πτονται η και ο χι. Αυτο δεν αναιρει την ε ννοια της Δι ωξης. (Εγχειρι διο α ρθρο 66, 67).Η εθνικο τητα υποδηλω νει το δεσμο του αιτου ντα α συλο με ε να ε θνος, Όμως και ο Ανιθαγενη ς μπορει να ει ναι Προ σφυγας, ο πως ορι ζει η Συ μβαση του 1954 για το Καθεστω ς τον Ανιθαγενω ν, την οποι α ε χει κυρω σει και η Ελλα δα (Ν. 139/1975, ΦΕΚ 176 τ.α) και η Συ μβαση για την Εξα λειψη της Ανιθαγε νειας που υπογρα φηκε στη Νε α Υο ρκη το Δ) «Εκτός της χώρας Καταγωγής ή Διαμονής» Η Συ μβαση, εκτο ς απο τις προϋποθε σεις για την απο κτηση του καθεστω τος του Προ σφυγα, εμπεριε χει και τις ρη τρες αποκλεισμου απο αυτο. Συ μφωνα με τα τμη ματα Δ, Ε και ΣΤ του α ρθρου 1 της Συ μβασης, προστασι α δεν παρε χεται αν ο αιτω ν απολαμβα νει η δη προστασι α πε ραν της συνδρομη ς του Υ πατου Αρμοστη των Ηνωμε νων Εθνω ν. Επι σης, δεν παρε χεται προστασι α σε προ σωπα που ε χουν τα συναφη με την κτη ση υπηκοο τητας της χω ρας εγκατα στασης δικαιω ματα και υποχρεω σεις καθω ς και σε ο σους ε χουν διαπρα ξει ε γκλημα ειρη νης, πολε μου, κατα της ανθρωπο τητας, σοβαρα αδι κηματα ποινικου δικαι ου, προ σωπα ε νοχα ενεργειω ν αντι θετων με τους σκοπου ς και τις αρχε ς των Ηνωμε νων Εθνω ν.οι ρη τρες φυσικα πρε πει να ερμηνευ ονται περιοριστικα (Εγχειρι διο για τις Διαδικασι ες και τα κριτη ρια καθορισμου του Καθεστω τος του Προ σφυγα, 2009 :45) Η Συ μβαση καθορι ζει και τις ρη τρες παυ σης του καθεστω τος του Προ σφυγα, το οποι ο εκ φυ σεως ει ναι προσωρινο. Συ μφωνα με το α ρθρο 1Γ της Συ μβασης, παυ ει η ιδιο τητα του προ σφυγα, ο ταν ο ι διος, με δικη του ελευ θερη βου ληση, επιθυμει να υπαχθει ξανα στο καθεστω ς προστασι ας της χω ρας καταγωγη ς του. Με α λλα λο για, ο ταν οι λο γοι υπαγωγη ς του α ρθρου 1 δεν υφι στανται πλε ον, δεν υπα ρχει λο γος και για παροχη διεθνου ς προστασι ας (Εγχειρι διο για τις Διαδικασι ες και τα κριτη ρια καθορισμου του Καθεστω τος του Προ σφυγα, 2009:36-44). Η αλλαγη των συνθηκω ν στη χω ρα καταγωγη ς απο μο νη της δεν ει ναι αρκετη για να ενεργοποιη σει τη ρη τρα παυ σης, αν υπα ρχουν υποκειμενικοι λο γοι, που για τον συγκεκριμε νο α νθρωπο, καθιστου ν την υπαγωγη του ιδιαι τερα επαχθη. Η Συ μβαση του 1951, ο πως και κα θε νομικο κει μενο, οφει λει να διευρυ νει το περιεχο μενο της και να αναπροσαρμο ζεται στα καινου ργια δεδομε να που συνεχω ς προκυ πτουν, για να μην καταστει ε να «στεγνο» πλαι σιο προστασι ας που συρρικνω νεται και αποδυναμω νεται στο πε ρασμα του χρο νου. Εκτο ς απο τον κλασσικο ορισμο του Προ σφυγα της Συ μβασης, διακρι νουμε τον προ σφυγα που αναγνωρι ζεται ως τε τοιος απο την Υ πατη Αρμοστει α, τον de facto προ σφυγα που μπορει να μην εμπι πτει στις προυποθε σεις της Συ μβασης, αλλα ει ναι προ σφυγας κατ ουσι αν λο γω γεγονο των που συμβαι νουν στην χω ρα του, τον προ σφυγα σε τροχια, δηλαδη αυτο ν που μετακινει ται απο χω ρα σε χω ρα ελπι ζοντας να του αναγνωρισθει η ιδιο τητα του Προ σφυγα και κατα μι α ε ννοια αυτο ν που που τελει σε ανθρωπιστικο καθεστω ς. ( Σαμπατα κου, 2010 : 81). 10

11 1.2 Η Οικουμενικη Διακη ρυξη για τα δικαιω ματα του Ανθρω που Η Οικουμενικη Διακη ρυξη για τα Δικαιω ματα του Ανθρω που υιοθετη θηκε στη Γενικη Συνε λευση του ΟΗΕ το Κατοχυρω νει θεμελιω δη δικαιω ματα και ελευθερι ες, ο πως το δικαι ωμα στη ζωη, στην ελευθερι α, στη θρησκει α, στην εργασι α.η Διακη ρυξη η ταν μια πρω τη αρχη ω στε να μπουν οι βα σεις και για μεταγενε στερες διακηρυ ξεις για τα ανθρω πινα δικαιω ματα (Διεθνε ς Συ μφωνο για τα Οικονομικα, Κοινωνικα και Μορφωτικα Δικαιω ματα, Διεθνε ς Συ μφωνο για τα Ατομικα και Πολιτικα Δικαιω ματα κλπ). Yπογρα φηκε για τη διατη ρηση της ειρη νης στον κο σμο, με σα απο ε να παγκο σμιο συ στημα που θα σε βεται την προσωπικη ελευθερι α, τα ανθρω πινα δικαιω ματα,την ισο τητα των δυ ο φυ λων και κα θε ε κφανση της ανθρω πινης προσωπικο τητας. Το δικαι ωμα να αναζητα κα ποιος α συλο διασφαλι ζεται απο το α ρθρο 14 της Οικουμενικη ς Διακη ρυξης για τα Ανθρω πινα Δικαιω ματα: «Κάθε άτομο που καταδιώκεται έχει το δικαίωμα να ζητά άσυλο και του παρέχεται άσυλο σε άλλες χώρες.»η Διακη ρυξη αυτη ε θεσε τις βα σεις για περισσο τερες απο 80 συνθη κες και διακηρυ ξεις για τα ανθρω πινα δικαιω ματα.(unric: 2015). Τα δικαιω ματα των ανθρω πων στις οργανωμε νες κοινωνι ες προστατευ ονται μο νο ο ταν υπα ρχει ε να θεσμοθετημε νο πλαι σιο απο κανο νες και νο μους που τα προσδιορι ζει.το εθνικο και το διεθνε ς δι καιο προστατευ ουν τα ανθρω πινα δικαιω ματα με τρο πο δεσμευτικο. Αντι θετα η Οικουμενικη Διακη ρυξη δεν ε χει δεσμευτικη ισχυ, αλλα μπορει να διαμορφω νει ηθικε ς δεσμευ σεις, να δημιουργει και να προτει νει πολιτικε ς στα κρα τη που δεσμευ ονται απο αυτη. 1.3 Η Ευρωπαϊκη Σύμβαση για την προάσπιση των δικαιωμάτων του ανθρω που και των θεμελιωδω ν ελευθεριω ν (Ε.Σ.Δ.Α) Η Ευρωπαι κη Συ μβαση για την προα σπιση των δικαιωμα των και των θεμελιωδω ν ελευθεριω ν, ει ναι μι α πολυμερη ς Συ μβαση, υπογεγραμμε νη απο 47 χω ρες, ανα μεσα στις οποι ες συγκαταλε γεται και η Ελλα δα ( Langford, 2013:227).Υπογρα φηκε στη Ρω μη στις 4 Νοεμβρι ου του 1950, υπο την αιγι δα του Συμβουλι ου της Ευρω πης, ενω ξεκι νησε να ισχυ ει στις 3/9/1953. To Eυρωπαι κο Δικαστη ριο των Δικαιωμα των του Ανθρω που (ΕΔΔΑ), ει ναι ε να δικαστη ριο υπερεθνικο που δημιουργη θηκε απο τη Συ μβαση και ει ναι επιφορτισμε νο να ελε γχει την εφαρμογη του περιεχομε νου της Στο α ρθρο 34 της Συ μβασης, ορι ζεται η αρμοδιο τητα του ΕΔΔΑ, που ει ναι η επανεξε ταση των διοικητικω ν αποφα σεων των κρατω ν που αφορου ν το α συλο.στο α ρθρο αυτο δεν υπα ρχει ρητη δια ταξη για τους προ σφυγες. Οι προ σφυγες συγκαταλε γονται στα υποκει μενα δικαιωμα των του α ρθρου 1 της Συ μβασης. Η μεγα λη συνεισφορα του ΕΔΔΑ ει ναι η νομολογι α για τους προ σφυγες, π.χ. απαγο ρευση απε λασης σε χω ρες που μπορει κα ποιος να υποστει βασανιστη ρια, συ μφωνα με το α ρθρο 3 της ΕΣΔΑ περι απαγο ρευσης βασανιστηρι ων. Επι σης, βα σει του α ρθρου 13 της ΕΣΔΑ καθιερω νεται το δικαι ωμα και η διαδικασι α της προσφυγη ς για παραβια σεις περιεχο μενου της ΕΣΔΑ η πρωτοκο λλων της, ενω με το α ρθρο 12 (δικαι ωμα σεβασμου της ιδιωτικη ς και οικογενειακη ς ζωη ), προστατευ εται το δικαι ωμα στην οικογε νεια, για τους προσφυ γες που διαμε νουν στη χω ρα υποδοχη ς (Lavrysen, 2012:19,20), ειδικα σε περιπτω σεις που υπα ρχει ενδεχο μενο απε λασης. 11

12 Η Ευρωπαι κη Ε νωση προσχω ρησε στην ΕΣΔΑ, με την κυ ρωση της συνθη κης της Λισαβο νας. Αυτο σημαι νει ο τι μπορει κα ποιος να προσφυ γει και κατα αποφα σεων ευρωπαι κω ν οργα νων. Πιο συγκεκριμε να οι αποφα σεις του Δικαστηρι ου της Ευρωπαι κη ς Ε νωσης ει ναι εφε σιμες στο ΕΔΔΑ, ο πως και οι ενε ργειες της Frontex (Langford, 2013:229). Η Υ πατη Αρμοστει α του ΟΗΕ για τους προ σφυγες ει ναι επιφορτισμε νη με ε ναν χαρακτη ρα συμβουλευτικο. Δεν μπορει να επιβα λλει στα κρα τη να εφαρμο ζουν τη νομοθεσι α για το α συλο. Η Υ πατη Αρμοστει α προτει νει και επιβλε πει, δεν μπορει να επαναφε ρει επανεξε ταση εθνικω ν αποφα σεων που απορρι πτουν η αποδε χονται τις αιτη σεις για το α συλο ( Council of Europe, 2010:17). ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 H Νoμοθεσι α για το άσυλο σε επι πεδο Ευρωπαϊκη ς Ένωσης Η Συνθη κη για την Ευρωπαι κη Ε νωση τε θηκε σε ισχυ το Απο την ε ναρξη της ισχυ ος της υπη ρξε προ θεση αλλαγω ν στην πολιτικη που αφορα θε ματα μετανα στευσης και ασυ λου. Η αυ ξηση του κυ ματος μεταναστω ν προς στην Ευρω πη, οι προηγου μενες πολιτικε ς που δεν παρει χαν ε να πλαι σιο ασφα λειας στη διαχει ριση των μεταναστευτικω ν ροω ν, η κοινοτικοποι ηση του κεκτημε νου Schengen, ανε δειξαν ακο μα περισσο τερο το με γεθος του προβλη ματος της διαχει ρισης της μετανα στευσης στην Ευρω πη. Με χρι και πριν τη Συνθη κη του Μα αστριχτ (1992), δεν υπα ρχει καμι α ρητη αναφορα για το θε μα της μετανα στευσης, παρα μο νο προ βλεψη για την ελευ θερη κυκλοφορι α προσω πων και την επι τευξη εσωτερικη ς αγορα ς χωρι ς συ νορα (Συνθη κη της Ρω μης 1957, Ενιαι α Ευρωπαι κη Πρα ξη 1987) ( Σαμπατα κου 2010: ). Mε τη Συνθη κη του Άμστερνταμ το 1997, το θε μα της μετανα στευσης περνα στον πρω το πυλω να. Η Επιτροπη διευρυ νει τις αρμοδιο τητες και πρωταγωνιστει στη δημιουργι α ενο ς νομοθετικου πλασι ου απο οδηγι ες και κανονισμου ς για θε ματα που α πτονται της μετανα στευσης. Για πρω τη φορα χαρα σσονται ξεκα θαρες στρατηγικε ς. Η Κοινη Μεταναστευτικη Πολιτικη ει ναι πλε ον μι α αδιαμφισβη τητη πραγματικο τητα. Ο Χω ρος Ελευθερι ας, Ασφα λειας και Δικαιοσυ νης επιτα σσει α μεσες δρα σεις σε Ενωσιακο Επι πεδο. (Σαμπατα κου, 2010: ). Παρα τις καλε ς προθε σεις, οι πρω τες αυτε ς απο πειρες,απο το 1999 ε ως το 2004, δεν επιφε ρουν πραγματικε ς και ουσιαστικε ς αλλαγε ς για τη μετανα στευση και το α συλο. Με τη Συνθη κη της Λισσαβο νας το 2007 γι νεται ε να παραπα νω βη μα, καθω ς εισα γονται πολιτικε ς για θε ματα ελε γχου στα συ νορα, για το α συλο και τη μετανα στευση.. Στην Agenda της Ε νωησης για το α συλο δεν υπη ρχε προ βλεψη για μι α ολοκληρωμε νη κοινοτικη πολιτικη. Το 2008 γι νεται το πρω το ουσιαστικο βη μα, με τη θε σπιση του Ευρωπαι κου Συμφω νου για το Άσυλο και τη Μετανα στευση. Σημαντικη επι σης συνεισφορα στον τομε α του ασυ λου προσφε ρει το προ γραμμα της Στοκχο λμης ( ). Το Προ γραμμα της Στοκχο λμης δημιουργει πεδι ο συνεργασι ας της Ε νωσης με τρι τες χω ρες ο πως και με διεθνει ς οργανισμου ς και θε τει τις βα σεις για διεθνη συνεργασι α και αλληλεγγυ η σε θε ματα Μετανα στευσης και Ασυ λου (Σαμπατα κου, 2010: )). 12

13 2.1 Ο Χάρτης Θεμελιωδω ν Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκη ς Ένωσης Ο Χα ρτης Θεμελιωδω ν Δικαιωμα των, ο οποι ος καταρτι στηκε στο πλαι σιο συνε λευσης στην οποι α μετει χαν εκπρο σωποι ευρωπαι κω ν θεσμικω ν οργα νων, εκπρο σωποι εθνικω ν κοινοβουλι ων, νομικοι, πανεπιστημιακοι και εκπρο σωποι της κοινωνι ας των πολιτω ν, συστα θηκε ως κει μενο αναφορα ς απο το Ευρωπαι κο Συμβου λιο της Νι καιας τον Δεκε μβριο του Προ κειται για κει μενο συμπληρωματικο της Ευρωπαι κη ς Συ μβασης των Δικαιωμα των του Ανθρω που, την οποι α ε χει θεσπι σει το Συμβου λιο της Ευρω πης. Δεν ε χει συμπεριληφθει στη Συνθη κη της Λισαβο νας, αλλα προσαρτα ται απλω ς σε αυτη με τη μορφη δη λωσης. Αποβλε πει στην προστασι α των θεμελιωδω ν δικαιωμα των του ατο μου ε ναντι πρα ξεων των θεσμικω ν οργα νων της Ευρωπαι κη ς Ε νωσης καθω ς και των κρατω ν μελω ν της. Ο Χα ρτης Θεμελιωδω ν Δικαιωμα των της Ευρωπαι κη ς Ε νωσης συγκεντρω νει σε ε να ενιαι ο κει μενο, για πρω τη φορα στην ιστορι α της Ευρωπαι κη ς Ε νωσης, το συ νολο των αστικω ν, πολιτικω ν, οικονομικω ν και κοινωνικω ν δικαιωμα των των Ευρωπαι ων πολιτω ν καθω ς και ο λων των προσω πων που διαμε νουν στην επικρα τεια της. Ει ναι η πρω τη φορα που γι νεται ρητη αναφορα σε Συνθη κη για τα ανθρω πινα διακαιω ματα. ( Eur-lex Europa 2010, FRA 2010 :25). Τα δικαιω ματα αυτα η δη αναγνωρι ζονταν σε μεγα λο βαθμο απο συντα γματα των κρατω ν, την ΕΣΔΑ, τις Συμβα σεις των ΗΕ. Ο Χα ρτης η ταν απο ρροια των γενικών αρχών κοινοτικου δικαι ου, ε να νομολογιακο δι καιο που η ταν αποτε λεσμα της δημιουργι ας ενο ς χω ρου ελευ θερων συναλλαγω ν, κι νησης ανθρω πων και αγαθω ν. (Εγχειρι διο σχετκα με τη νομοθεσι α κατα των Διακρι σεων, Συμβου λιο της Ευρω πης, FRA 2010 :25) Στο προοι μιο του Χα ρτη αναφε ρεται ο τι «η Ένωση εδράζεται στις αδιαίρετες οικουμενικές αξίες της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, της ελευθερίας, της ισότητας και της αλληλεγγύης ερείδεται στις αρχές της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου. Η Ένωση τοποθετεί τον άνθρωπο στην καρδιά της δράσης της, καθιερώνοντας την ιθαγένεια της Ένωσης και δημιουργώντας έναν χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης».τα δικαιω ματα παρατι θενται σε ε ξι γενικα κεφα λαια (Αξιοπρε πεια, Ελευθερι ες, Ισο τητα, Αλληλεγγυ η, Δικαιω ματα των πολιτω ν, Δικαιοσυ νη), ενω σε ε να ε βδομο κεφα λαιο παρουσια ζονται οι γενικε ς διατα ξεις. Στο πλαι σιο του σεβασμου της αρχη ς της καθολικο τητας, τα δικαιω ματα που περιλαμβα νονται στον Χα ρτη ισχυ ουν για κα θε α τομο, ανεξαρτη τως της ιθαγε νεια ς του η του το που διαμονη ς του. Ο Χα ρτης προστατευ ει τα θεμελιω δη δικαιω ματα των προσω πων ε ναντι πρα ξεων των θεσμικω ν οργα νων της ΕΕ καθω ς και των κρατω ν μελω ν κατα την εφαρμογη των Συνθηκω ν της Ε νωσης. Όταν τα κρα τη με λη της Ευρωπαι κη ς 13

14 Ε νωσης προ τειναν την ιδε α της συ νταξης ενο ς Χα ρτη Θεμελιωδω ν Δικαιωμα των, δεν καθο ρισαν εκ των προτε ρων το καθεστω ς του. Αυτο θα εξεταζο ταν στο τελικο στα διο της οριστικη ς ε γκρισης του κειμε νου. Ο βαθμο ς ενσωμα τωσης του Χα ρτη στις Συνθη κες θα καθο ριζε και το βαθμο της δεσμευτικη ς νομικη ς ισχυ ος του για τα κρα τη με λη και τα θεσμικα ο ργανα της Ευρωπαι κη ς Ε νωσης. Με τη Συνθη κη της Λισαβο νας το 2009, ο Χα ρτης Θεμελιωδω ν Δικαιωμα των τελικα αποκτα δεσμευτικη νομικη ισχυ για τα κρα τη με λη, αποτελω ντας εφεξη ς πρωτογενε ς δι καιο μαζι με τις ιδρυτικε ς συνθη κες. Η προσχω ρηση της ΕΕ στην ΕΣΔΑ επιπλε ον σημαι νει ο τι οι αποφα σεις του Δικαστηρι ου της Ευρωπαι κη ς Ε νωσης (ΔΕΕ) θα ει ναι εφε σιμες στο ΕΔΔΑ, ενω οι ενε ργειες της Frontex θα ει ναι δυνατο ν να υπο κεινται σε επανεξε ταση απο το ΕΔΔΑ (Langford, 2013: 229). Το δικαι ωμα στο Άσυλο κατοχυρω νεται στο α ρθρο 18 του Χα ρτη. Συμπληρωματικα το α ρθρο 19 παρα γραφος 1 απαγορευ ει τις συλλογικε ς απελα σεις, ενω στην παρα γραφο 2 του ι διου α ρθρου επαναδιατυπω νεται η αρχη της μη επαναπροω θησης: Κανείς δε μπορεί να απομακρυνθεί, να απελαθεί ή να εκδοθεί προς κράτος όοπυ διατρέχει κίνδυνο να του ειβληθεί η ποινή του θανάτου ή να υποβληθεί σε βασανιστήρια ή άλλη απάνθρωπη ή εξευτελιστική ποινή ή μεταχείρηση (Langford, 2013: 320) 2.2 Οι πολιτικε ς για το Άσυλο και τη μετανάστευση: από τις Ιδρυτικε ς Συνθη κες στη Ζω νη Schengen Το1957 με τη Συνθη κη της Ρω μης δημιουργει ται η Ευρωπαι κη Οικονομικη Κοινο τητα, (ΕΟΚ) ως μι α πρω τη απο πειρα οικονομικη ς ενοποι ησης των κρατω ν μελω ν. Δεν υπα ρχει καμι α ρητη αναφορα στη Συνθη κη για τη μετανα στευση η το α συλο. Τα θε ματα αυτα ρυθμι ζονται μεταξυ των κρατω ν μελω ν και τρι των χωρω ν με διμερει ς η πολυμερει ς συμβα σεις. Καθω ς ο μως υπα ρχει η προοπτικη μι ας ελευ θερης αγορα ς, δημιουργει ται η ανα γκη να οριοθετηθου ν εκ νε ου θε ματα που σχετι ζονται με τη μετακι νηση πληθυσμω ν. Την περι οδο εκει νη πολλα α τομα ζητου ν α συλο στην Ευρω πη απο πρω ην σοσιαλιστικε ς χω ρες καθω ς και πρω ην αποικι ες (Ελε νη Aνδριανη Σαμπατα κου, 2010: ). Παρα τις προθε σεις, τα ζητη ματα μετανα στευσης και ασυ λου παραμενουν στην αποκλειστκη αρμοδιο τητα των κρατω ν μελω ν. Το α συλο ει ναι εγχω ριο ζη τημα αποκλειστικη ς αρμοδιο τητας των κρατω ν (Mierswa, 2013:14). Με την ενιαι α Ευρωπαι κη Πρα ξη (1987), υπα ρχει πλε ον ομοφωνι α για ελευ θερη κυκλοφορι α προσω πων που οδηγει αν ο χι σε μι α ρητη, σι γουρα σε μι α de facto μεταναστευτικη πολιτικη (Σαμπατα κου 2010: , de Lobcowicz, 1994:102-3)). Για να ικανοποιηθου ν οι ανα γκες της εσωτερικη ς αγορα ς, υπογρα φεται η Συμφωνι α Schengen (1985) και η Συ μβαση της Εφαρμογη ς Schengen (1995) που απο κοινου δημιουργου ν τη ζω νη Schengen. Η ζω νη Schengen ει ναι ε να πιλοτικο προ γραμμα συνοδευ εται απο αυστηρο τερο ελε γχο στα εξωτερικα συ νορα. Αναπο φευκτα η εφαρμογη αυτου του προγρα μματος δημιουργει ε να νε ο κανονιστικο πλαι σιο για τη θεω ρηση, το α συλο και τα εξωτερικα συ νορα (HOME AFFAIRS 2014). Mε χρι και πριν τη Συ νθη κη του Αμστερνταμ η συνεργασι α των κρατω ν που την υπε γραψαν, η ταν καθαρα σε διακρατικο πλαι σιο. Η Ελλα δα υπογρα φει τη συμφωνι α στις 6 Νοεμβρι ου Με την Υπογραφη της Συνθη κης του 14

15 Άμστερνταμ,το κεκτημε νο Schengen, ενσωματω νεται στο Ευρωπαι κο Δι καιο(europa 2009). Για τη διατη ρηση της εσωτερικη ς ασφα λειας εντο ς των κρατω ν του χω ρου Σε νγκεν δημιουργη θηκε το συ στημα πληροφοριω ν Σε νγκεν (SIS) και (VIS), που επιτρε πει τη συλλογη προσωπικω ν δεδομε νων και τη διαχει ριση αυτω ν απο την αστυνομι α η α λλες αρχε ς. 2.3 H Συμφωνι α του Δουβλι νου ως αφετηρι α ευρωπαϊκη ς συνεργασι ας για το Άσυλο Η συμφωνι α του Δουβλι νου υπογρα φηκε για να διευθετη σει το ζη τημα των προσφυ γων με σα σε ε να χω ρο ελευ θερης κυκλοφορι ας αγαθω ν και προσω πων. Με την εφαρμογη του κεκτημε νου Schengen υπη ρξαν φο βοι για δημιουργι α πολλαπλω ν προβλημα των που θα μπορου σε να επιφε ρει η εσωτερικη αγορα, οπως αυ ξηση του αριθμου των προσφυ γων που μετακινου νται απο κρα τος σε κρα τος (προ σφυγες σε τροχια, κατα θεση πολλαπλω ν αιτη σεων για α συλο απο το ι διο προ σωπο σε διαφορετικα κρα τη που με τη σειρα της θα οδηγου σε σε συσσω ρευση αιτη σεων ασυ λου (backlogs), καθυστερη σεις στη διαδικασι α εξε τασης των αιτημα των για α συλο. Η Συ μβαση του Δουβλι νου, καθιερω νει την αρχη συ μφωνα με την οποι α ε να και μο νο κρα τος με λος ει ναι υπευ θυνο να εξετα ζει μι α αι τηση ασυ λου που ε χει υποβληθει απο υπη κοο τρι της χω ρας (Μarinho and Heinomen, 1998 : 2-4). Με τη βοη θεια του συστη ματος Eurodac (data base βασισμε νο σε δακτυλικα αποτυπω ματα) που τε θηκε σε εφαρμογη το 2003, δι νονται πληροφορι ες για το κρα τος στο οποι ο πρω τη φορα υποβλη θηκε αι τηση ασυ λου, το οποι ο ει ναι και το υπευ θυνο για την εξε ταση της αι τηση ς του. (Christian Kaunert and Sarah Leonard, 2011: 9 GRITIM Working Paper Series n.8 (2011). Αν και η Συμφωνι α του Δουβλι νου θε τει τις πρω τες βα σεις για ε να Κοινο Ευρωπαι κο Συ στημα Ασυ λου (ΚΕΣΑ), η ολοκλη ρωση αυτου του εγχειρη ματος φαντα ζει ακο μα μακρινη. Η Συμφωνι α αυτη δε θε τει κα ποια κοινα προ τυπα ου τε εισα γει μι α κοινη διαδικασι α εξε τασης των αιτη σεων ασυ λου. Αποτε λεσμα της απουσι ας νομοθετικη ς ρυ θμισης ει ναι το κα θε κρα τος να ακολουθει διαφορετικη διαδικασι α και να χρησιμοποιει το δικο του νομικο πλαι σιο για την εξε ταση των αιτη σεων ασυ λου. (Διεθνη ς Αμνηστει α, 2010:17-18, Mierswa, 2013:15). Θα περι μενε κανει ς ο τι με τη θε σπιση της ευθυ νης του κρα τους που ει ναι αποκλειστικα αρμο διο να εξετα σει την αι τηση ασυ λου, κα ποια απο τα υπαρκτα προβληματα του ασυ λου στην Ευρω πη θα διευθετου νταν αποτελεσματικα. Τελικα συνε βη το ακριβω ς αντι θετο. Η αυξανο μενη κοινοτικοποι ηση του ασυ λου, οι αυξημε νες αρμοδιο τητες της Επιτροπη ς του Ευρωπαι κου Κοινοβουλι ου και του Ευρωπαι κου Δικαστηρι ου, δημιου ργησαν ε να περιβα λλον πολυ πιο φιλικο απο τα Υπουργει α Εσωτερικω ν των κρατω ν για τους προ σφυγες. Το ΔΕ δημιουργει συνεχη νομολογι α για το α συλο. Ε τσι παρατηρει ται το εξη ς παρα δοξο: ενω οι διαδικασι ες για το α συλο διε πονται απο υψηλου επιπε δου πολιτικη, ο αυστηρο ς ε λεγχος στα συ νορα της Ε νωσης κα νει πολυ δυ σκολη την προ σβαση των ατο μων που θε λουν να υποβα λλουν αι τηση στο ευρωπαι κο συ στημα Ασυ λου (Christian Kaunert and Sarah Leonard, 2011:12,14, 16) GRITIM Working Paper Series n.8 (2011). 2.4 Πολιτικη του Ασύλου στη Συνθη κη του Μάαστριχτ και του Άμστερνταμ Η Συνθη κη του Μα αστριχτ, ιδρυτικη συνθη κη της Ευρωπαι κη ς Ε νωσης, δεν ανη γαγε τη μετανα στευση και το Ασυλο σε πολιτικη πρω της προτεραιο τητας. Η ε νταξη ασυ λου και μετανα στευσης στον τρι το πυλω να της πολιτικη ς της Ε νωσης (Δικαιοσυ νης και Εσωτερικω ν Υποθε σεων-δευ) απε δειξε ο τι α συλο και μετανα στευση δεν αποτελεσαν 15

16 αντικει μενα ξεχωριστη ς κοινοτικη ς πολιτικη ς. Η διευθε τηση τους η ταν απο ρροια της δημιουργι ας ε νος χω ρου ελευθερι ας, ασφα λειας και δικαιοσυ νης. Η πολιτικη για το α συλο παραμε νει θε μα εθνικη ς αρμοδιο τητας, ενω η Ε νωση προσφε ρει εποπτει α και ασφα λεια σε ε να υπερεθνικο πλαι σιο. Σταδιακα ο μως με χρι και τη Συνθη κη του Άμστερνταμ το 1999, η πολιτικη για το Άσυλο και τη μετανα στευση μεταφε ρεται στον πρω το πυλω να της Ε νωσης και απο εθνικη υπο θεση γι νεται υπερεθνικη. Τα θε ματα ασυ λου και μετανα στευσης ει ναι πλε ον στην κοινη αρμοδιο τητα και ευθυ νη Ε νωσης και κρατω ν. Το α συλο γι νεται κοινη ευθυ νη των κρατω ν μελω ν και της Ε νωσης (Σαμπατα κου, 2010 : , ΕUROPA 2010) 2.5 Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Τάμπερε και το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου Η πολιτικη για τη δημιουργι α ενο ς ενιαι ου και εναρμονισμε νου συστη ματας Ασυ λου στην Ευρωπαι κη Ε νωση χαρα σσεται κατα τη δια ρκεια της Συνο δου του Ευρωπαι κου Συμβουλι ου στις 15 και 16 Οκτωβρι ου 1999 στο Τα μπερε της Φιλανδι ας. Ε χοντας ως βα ση της τη Συνθη κη του Άμστερνταμ, η συ νοδος στο Τα μπερε θε τει στο χο τη δημιουργι α ενο ς χω ρου ελευθερι ας, ασφα λειας και δκαιοσυ νης στην Ευρωπαι κη Ε ν ωση.οι πολιτικε ς που προκυ πτουν κατα τη διεξαγωγη του Συμβουλι ου του Τα μπερε θε τουν τις βα σεις για τη μετε πειτα δημιουργι α του Κοινου Ευρωπαι κου Συστη ματος Ασυ λου (ΚΕΣΑ). Στα συμπερα σματα αναφε ρεται ο τι το ΚΕΣΑ βασι ζεται πλη ρως στην απεριο ριστη και καθολικη εφαρμογη της Συ μβασης της Γενευ ης, κα νοντας ξεχωριστη μνει α στην αρχη της μη επαναπροω θησης. Η αρχη της αλληλεγγυ ης διαποτι ζει ο λο το πνευ μα της κοινη ς πολιτικη ς για το Άσυλο, παι ρνει δε τη μορφη ε μπρακτης βοη θειας των υπολοι πων κρατω ν προς το κρα τος που αντιμετωπι ζει προ βλημα στη διαδικασι α εφαρμογη ς του κανονιστικου πλαισι ου και των διαδικασιω ν για το Άσυλο, ειδικα αυτω ν που αντιμετωπι ζουν πιε σεις απο την αυ ξηση των μεικτω ν μεταναστευτικω ν ροω ν. (Κανονισμο ς 604/2013 του Ευρωπαι κου Κοινονοβουλι ου και Συμβουλι ου). Τα συμπερα σματα του Τα μπερε για την πρω τη φα ση εναρμο νισης των πολιτικω ν για το ασυλο προβλε πουν την αρμο διοτητα του κρα τους για την εξε ταση αι τησης ασυ λου, τις διαδικασι ες και τους κοινου ς κανο νες για την αναγνω ριση του καθεστω τος του προ σφυγα, τις κοινε ς ελα χιστες συνθη κες υποδοχη ς. Στη δευ τερη φα ση εναρμο νισης επαναπροσδιορι ζονται τα συμπερα σμτα και με τρα της πρω της περιο δου για την ουσιαστικη επι τευξη του ΚΕΣΑ. 2.6 Η πρω τη φάση του κοινού Ευρωπαϊκού Συστη ματος Ασύλου ( ) H Συνθη κη του Άμστερνταμ δεν κα νει ρητη αναφορα στο κει μενο της για το Κοινο Ευρωπαι κο Συ στημα Ασυ λου. Για πρω τη φορα το ΚΕΣΑ αναφε ρεται, κατα τη δια ρκεια του 1999, στο Συμβουλι ο του Τα μπερε. Στο Τα μπερε το Συμβου λιο συμφω νησε σε ε να προ γραμμα εργασι ας που θα βασι ζεται στη Συ μβαση της Γενευ ης και θα ε χει στο χο τη δημιουργι α ενο ς χω ρου ελευθερι ας, ασφα λειας και δικαιοσυ νης. Με βα ση αυτο το προ γραμμα, η υλοποι ηση του ΚΕΣΑ προτει νεται να γι νει σε δυ ο φα σεις. Στην πρω τη φα ση στο χος θα ει ναι η η εναρμο νιση της εσωτερικη ς νομοθεσι ας των κρατω ν σχετικα με τις ελα χιστες κοινε ς προδιαγραφε ς, ενω στη δευ τερη φα ση, και αφου αξιολογηθει η αποτελεσματικο τητα των με τρων της πρω της φα σης, βασικη επιδι ωξη θα ει ναι η παροχη μι ας ακο μα πιο αποτελεσματικη ς προστασι ας σε θε ματα ασυ λου. Η προ σκληση για τη δευ τερη φα ση εκδο θηκε τον Νοε μβριο του 2004, με την ε γκριση του Προγρα μματος της Χα γης, και με ορι ζοντα ολοκλη ρωσης με χρι το τε λος του 2010 (Toscano, 2013:10). 16

17 Το παρα γωγο δι καιο που δημιουργει ται στην πρω τη φα ση του κοινου Ευρωπαι κου Συστη ματος Ασυ λου ει ναι το εξη ς: (Toscano, 2013:10-11). α) Η οδηγι α για την αναγνω ριση (QD) 37, που ει ναι η "καρδια " του ΚΕΣΑ, θε τει κανο νες για την «αναγνω ριση» της ιδιο τητας του προ σφυγα και των προσω πων που χρη ζουν διεθνου ς προστασι ας, καθω ς και το περιεχο μενο της παρεχο μενης προστασι ας. Ορι ζει τε λος ποιοι δικαιου νται επικουρικη προστασι α, αναγνωρι ζοντας τους ε να ελα χιστο ο ριο δικαιωμα των. β) Η οδηγι α για τις διαδικασι ες ασυ λου (APD) 40, σχετικα με τις διαδικασι ες χορη γησης και ανα κλησης του καθεστω τος των προσφυ γων. Αυτη η οδηγι α ορι ζει την αρχη και το τε λος της ιδιο τητας του προ σφυγα και του δικαιου χου επικουρικη ς προστασι ας ο πως και την ε ννοια της ασφαλου ς χω ρας προε λευσης και ασφαλου ς τρι της χω ρας. γ) Η οδηγι α για τις συνθη κες υποδοχη ς (RCD) 44 καθορι ζει τις ελα χιστες προδιαγραφε ς για την προστασι α των αιτου ντων α συλο, ο πως ε να οργανωμε νο συ στημα πληροφοριω ν για τη διαμονη, την ελευ θερη κυκλοφορι α, την απασχο ληση και την εκπαι δευση. δ) Ο κανονισμο ς του Δουβλι νου ορι ζει ποιο κρα τος ει ναι υπευ θυνο να εξε τασει την αι τηση για α συλο η διεθνη προστασι α, ω στε να αποτρε πεται η κατα χρηση των διαδικασιω ν ασυ λου. Το συ στημα Δουβλι νο στηρι ζει τη λειτουργι α του στη βα ση δεδομε νων Eurodac. ε) Η Δημιουργι α του Ευρωπαι κου Ταμει ου για τους προ σφυγες Το 2004, πε ντε χρο νια μετα το Συμβου λιο του Τα μπερε, ανακοινω νεται το πενταετε ς Προ γραμμα της Χα γης, που εξαγγε λει τις καινου ργιες πολιτικε ς για το Χω ρο Ελευθερι ας, Ασφα λειας και Δικαιοσυ νης. Με το προ γραμμα της Χα γης ολοκληρω νεται η πρω τη φα ση για το Κοινο Ευρωπαι κο Συστη μα Ασυ λου. Τα πιο βασικα σημει α του Συμβουλι ου του Τα μπερε για το α συλο αυτη ς της εξαγγελι ας ει ναι τα εξη ς : επι τευξη μι ας κοινη ς γραμμη ς για τη μετανα στευση και το α συλο, προω θηση πρακτικω ν συνεργασι ας μεταξυ των δρω ντων που ασχολου νται με τις πολιτικε ς για το α συλο και τη μετανα στευση και αυτω ν που δημιουργου ν πολιτικε ς σε τομει ς που ει ναι σε α μεση συνα ρτηση με το α συλο και τη μετανα στευση. εξαγγελι α ε ναρξης της δευ τερης φα σης του ΚΕΣΑ, που θα χαρακτηρι ζεται απο την αρχη της δι καιης κατανομη ς των βαρω ν και την αρχη της αλληλεγγυ ης μεταξυ των κρατω ν μελω ν (οικονομικη βοη θεια, επιμερισμο ς οικονομικω ν επιβαρυ νσεων, τεχνολογικη υποστη ριξη). εναρμο νιση των εθνικω ν νομοθεσιω ν των κρατω ν και προω θηση συνεργασι ας σε πρακτικο επι πεδο (π.χ. συλλογη και ανταλλαγη πληροφοριω ν, τεχνικη υποστη ριξη η συνεργασι α των κρατω ν μελω ν σε πρακτικα ζητη ματα εφαρμογη ς, χρη ση κατα λληλων εργαλει ων). οριοθε τηση του σκοπου της δευ τερης φα σης του ΚΕΣΑ. δημιουργι α μι ας ενιαι ας διαδικασι ας απο ο λα τα κρα τη για το α συλο και την επικουρικη προστασι α, που θα βασι ζεται στη Συ μβαση της Γενευ ης και τις σχετικε ς Συνθη κες. α μεση εφαρμογη της πρω της φα σης του ΚΕΣΑ απο ο λα τα κρα τη, χωρι ς περαιτε ρω καθυστερη σεις. 17

18 ανα θεση του ε ργου αξιολο γησης των με σων, των με τρων και του νομικου πλαισι ου στην Επιτροπη με χρι το προθεσμι α υποβολη ς προ τασης απο την Επιτροπη στο Ευρωπαι κο Κοινοβου λιο και το Συμβου λιο με χρι το 2010, με στο χο την αξιολο γηση των με σων και των με τρων που θα χρησιμοποιηθου ν στη δευ τερη φα ση του ΚΕΣΑ. Επι σης η Επιτροπη καλει ται να υποβα λει μελε τη σχετικα με τη σκοπιμο τητα, τις δυνατο τητες και τις δυσκολι ες, καθω ς και τις νομικε ς και πρακτικε ς επιπτω σεις της απο κοινου διεκπεραι ωσης των αιτη σεων ασυ λου εντο ς της Ε νωσης. προ βλεψη δημιουργι ας του EASO (European Asylum Support Office). (BRUSSELS EUROPEAN COUNCIL Presidency Conclusions Hague Programme Annex, 2004:16-17) 2.7 Η δεύτερη φάση του Κοινού Ευρωπαϊκού Συστη ματος Ασύλου ( ) To α συλο ει ναι ε να θεμελιω δες δικαι ωμα. Στην Ευρω πη των ανοικτω ν συνο ρων και της ελευ θερης κυκλοφορι ας ανθρω πων και αγαθω ν, θα πρε πει να υπα ρχει μι α κοινη γραμμη απο τα ευρωπαΐκα κρα τη ως προς τη νομοθεσι α και τη διαδικασι α ασυ λου και μα λιστα με τρο πο αποδοτικο και αποτελεσματικο για τους αιτου ντες α συλο.τα κρα τη με λη, καθω ς ε χουν δεσμευθει για μι α κοινη πολιτικη για το α συλο, οφει λουν να εναρμονι ζουν τις πρακτικε ς τους. Στην πρω τη περι οδο του ΚΕΣΑ, κυ ρια με ριμνα ει ναι η εναρμο νιση των πρακτικω ν και των νομοθεσιω ν των κρατω ν μελω ν για το α συλο, με βα ση τα ελα χιστα κοινα προ τυπα. Στη δευ τερη φα ση ενισχυ εται η χα ραξη μι ας ανω τερης πολιτικη ς για το α συλο. Το 2006 η Επιτροπη ξεκινα την αξιολογηση των με τρων που υιοθετη θηκαν απο τα κρα τη με λη, κατα την πρω τη περι δο του ΚΕΣΑ, ενω το 2007 εκδι δεται επι σης απο τη Επιτροπη η Πρα σινη Βι βλος, με στο χο τη δημιουργι α ενο ς Κοινου Ευρωπαι κου Συ στηματος ασυ λου. Η Πρα σινη Βι βλος εστια ζει στην ενι σχυση κοινω ν προτυ πων σχετικα με την αναγνω ριση και την ε νταξη των αιτου ντων διεθνη προστασι α, προτρε ποντας τα κρα τη να επιδει ξουν σεβασμο στο στοιχει ο της διαφορετικο τητας. Θε τει ερωτη ματα σχετικα με τους τομει ς του ασυ λου που δεν καλυ πτονται απο την με χρι το τε κοινοτικη νομοθεσι α και με τους τρο πους με τους οποι ους η πρακτικη συνεγασι α των κρατω ν θα ενισχυθει και θα επεκταθει με την υιοθετηση κοινω ν γραμμω ν ως προς το εθνικο τους δι καιο και τη νομολογι α των δικαστηρι ων τους. Τονι ζεται η ανα γκη διευ ρυνσης των καλω ν πρακτικω ν και η καλυ τερη τεχνικη και επιστημονικη κατα ρτιση μεταξυ των δρω ντων και ενδιαφερομε νων μερω ν. Η Πρα σινη Βι βλος, τελος, επανεξετα ζει το Συ στημα Δουβλι νο. Ο λο γος δημιουργι ας αυτου το συστηματος η ταν η επι τευξη ενο ς γρη γορου τρο που εξε τασης αι τημα των ασυ λου απο το κρα τος που ε χει την αρμοδιο τητα, ω στε να αποφευχθου ν τα φαινο μενα της αγορα ς του Ασυ λου και του Προ σφυγα σε τροχια. Το Συ στημα Δουβλι νο δε δημιουργη θηκε για να γι νει επιμερισμο ς των ευθυνω ν στη διαδικασι α απονομη ς ασυ λου. Αναζητει ται, λοιπο ν, περαιτε ρω τρο πος δι καιου επιμερισμου αυτου του βα ρους (Burdain sharing), καθω ς κα ποια κρα τη, ειδικα αυτα που ανη κουν στην περιφε ρεια της ΕΕ, επιβαρυ νονται περισσο τερο απο α λλα. Η Οικονομικη Αλληλεγγυ η, με σω καλυ τερης χρη σης των πο ρων του Ευρωπαι κου Ταμε ι ου Προσφυ γων και α λλων πιθανω ν χρηματοδοτη σεων, ο πως και μηχανισμω ν ανταλλαγη ς πληροφοριω ν, ει ναι μι α ακο μη κοινη πολιτικη, η οποι α προωθει ται με σω της Πρα σινης Βι βλου σε παγκο σμιο επι πεδο. Ειδικη μνει α γι νεται και στην εξωτερικη δια σταση του Ασυ λου, με τη μορφη οικονομικη ς βοη θειας σε τρι τες χω ρες. 18

19 Με βα ση λοιπο ν τα συμπερα σματα της Πρα σινη βι βλου και μι ας εξωτερικη ς μελε της της Επιτροπη ς για την εκτι μηση της τρε χουσας κατα στασης,αξιολογει ται η πρω τη φα ση του ΚΕΣΑ και μπαι νουν τα θεμε λια για τη δημιουργι α ενο ς Σχεδι ου Πολιτικη ς (Policy Plan) για το Άσυλο απο την Επιτροπη για το ε τος Στο χος του Σχεδι ου αυτου ει ναι η δημιουργι α ενο ς πιο ολοκληρωμε νου και πιο γρη γορου συστη ματος παροχη ς διεθνου ς προστασι ας σε ο ποιον τη δικαιου ται. Στο πλαι σιο αυτο προ τεινονται δια φορες πολιτικε ς με επικρατε στερη αυτη που προωθει : α)την ακο μα μεγαλυ τερη εναρμο νιση των εθνικω ν νομοθεσι ων για το Άσυλο ο πως και την περαιτε ρω ανα πτυξη της νομοθεσι ας της ΕΕ, με χαρακτηριστικε ς εξαγγελι ες παρεμβα σεων στις οδηγι ες περι υποδοχη ς της αναγνω ρισης, β)τη μεγαλυ τερη αληλεγγυ η και ευθυ νη μεταξυ των κρατω ν σε θε ματα ασυ λου που προϋποθε τει την επανεξε ταση του Συστη ματος EURODAC (στο χος η ενιαι α εφαρμογη του απο κα θε κρα τος και η προσπα θεια ευ ρεσης τρο που ελα φρυνσης των βεβαρημε νων κρατω ν), καθω ς και την προ ταση για τη δημιουργι α EASO που θα διευκολυ νει τη συνεργασι α σε πρακτικο και επιστημονικο επι πεδο των διοικη σεων των κρατω ν.(commission OF THE EC, 2008 :1-9) Το 2009 υπογρα φεται το Ευρωπαι κο Συ μφωνο για το α συλο και τη Μετανα στευση (Εuropean Pacton Asylum and Immigration. Το Συ μφωνο αυτο ει ναι η βα ση για την κοινη πολιτικη ασυ λου και μετανα στευσης των χωρω ν της Ευρωπαι κη ς Ε νωσης υπο το πρι σμα της αμοιβαι ας ευθυ νης και αλληλεγγυ ης. Γι νεται μι α προσπα θεια να υπα ρξουν πολιτικε ς υψηλο τερων ακο μα προδιαγραφω ν για τη μετανα στευση και το α συλο, που θα βασι ζεται στις πολιτικε ς δεσμευ σεις και στρατηγικε ς κατευθυ νσεις των κυβερνη σεων των κρατω ν μελω ν. Για την υλοποι ηση αυτη ς της προσπα θειας, το Ευρωπαι κο Συμβου λιο συμφωνει στα παρακα τω: στη δημιουργι α το 2009, ενο ς Ευρωπαι κου Γραφει ου (EASO) που θα διευκολυ νει την ανταλλαγη εμπειρι ας και πληροφοριω ν μεταξυ των διοικητικω ν αρχω ν των κρατω ν. Το ο ργανο αυτο δε θα μπορει να συναποφασι ζει για τα αιτη ματα ασυ λου, αλλα να διευκολυ νει δι νοντας πληροφορι ες για τις χω ρες προ ελευσης και στοιχει α που θα διευκολυ νουν τις εθνικε ς πρακτικε ς. στο κα λεσμα της Επιτροπη ς με χρι και το 2012 να προτει νει μι α κοινη διαδικασι α ασυ λου για ο λα τα κρα τη με λη. στη δημιουργι α ειδικω ν διαδικασιω ν βοη θειας απο τα κρα τη με λη που ενεργοποιου νται, ο ταν κα ποιο απο αυτα βρι σκεται σε κατα σταση ε κτακτης ανα γκης εξαιτι ας της μαζικη ς εισροη ς αιτου ντων α συλο. Η βοη θεια αυτη, που βασι ζεται στην αρχη της αλληλεγγυ ης, παραμε νει μεταξυ των κρατω ν σε επι πεδο εθελοντικο (on a voluntary basis) στην ενι σχυση της συνεργασι ας με το Γραφει ο του Υ πατου Αρμοστη του ΟΗΕ για τους Προ σφυγες. Στην εκπαι δευση του προσωπικου φυ λαξης των εξωτερικω ν συνο ρων σε σχε ση με τα δικαιω ματα και τις υποχρεω σεις που αφορου ν την παροχη διεθνου ς προστασι ας.(council of the EU, 2008:11-12),COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION. (2008) European Pact on Immigration and Asylum Το Νοε μβριο του 2009, το Ευρωπαι κο Συμβου λιο ψηφι ζει το Προ γραμμα της Στοκχο λμης, ε να πενταετε ς προ γραμμα για την περι οδο , με στο χο την αντιμετω πιση των προκλη σεων που αντιμετωπι ζει η Ευρω πη στην προσπα θεια της να διασφαλι σει τον χω ρο ελευθερι ας, ασφα λειας και δικαιοσυ νης που ει ναι και βασικο 19

20 με λημα των λαω ν των κρατω ν που ε χουν συνενωθει στην Ε νωση. Αν και ε χει σημειωθει σημαντικη προ οδος σε αυτο ν τον τομε α, εκρεμου ν ζητη ματα ενσωμα τωσης των μεταναστω ν, τελειοποι ησης του ευρωπαι κου συστη ματος ασυ λου, ασφα λειας στα εξωτερικα συ νορα της Ε νωσης, ο πως και θε ματα εξωτερικη ς δια στασης της μεταναστευτικη ς πολιτικη ς της ε νωσης (σχε σεις με τρι τες χω ρες). Σε σχε ση με το α συλο δεν διατυπω νονται καινου ργιες αρχε ς. Το Ευρωπαι κο Συμβου λιο επιβεβαιω νει τις αρχε ς που περιλαμβα νονται στην Παγκο σμια Προσε γγιση της Μετανα στευσης καθω ς και στο Ευρωπαι κο Συ μφωνο για τη Μετανα στευση και το Άσυλο. Υπογραμμι ζει την ανα γκη να εφαρμοσθου ν ο λα τα με τρα με συνεκτικο τρο πο καθω ς και την ανα γκη περαιτε ρω αξιολο γησης αυτω ν. Το Ευρωπαι κο Συμβου λιο κα νει μι α αναδρομη σε προηγου μενες θεμελιω δεις πολιτικε ς, ο πως η εγκαθι δρυση ενο ς κοινου χω ρου προστασι ας και αλληλεγγυ ης, που θα διαπνε εται απο την αρχη της κοινη ς διαδικασι ας ασυ λου και των συνθηκω ν υποδοχη ς και που θα βασι ζεται στη δι καιη κατανομη ευθυ νης και βαρω ν μεταξυ των κρατω ν. Στο χος για το ΚΕΣΑ, για την επο μενη χρονικη περι οδο, ει ναι η ακο μη μεγαλυ τερη εναρμο νιση των εθνικω ν διαδικασιω ν για το α συλο (COUNCIL OF THE EU., 2009: 2, 59, 60, 69. The Stockholm Programme An open and secure Europe serving and protecting the citizens). Η Ευρωπαι κη Υπηρεσι α Υποστη ριξης Ασυ λου (EASO), με ε δρα της τη Βαλε τα της Μα λτας, δημιουργη θηκε το 2010 με τον κανονισμο (ΕΕ) 439/2010. Η υπηρεσι α αυτη ε χει ως στο χο μι α πιο σωστη εφαρμαγη του ΚΕΣΑ απο τα κρα τη με λη, την παροχη σε επι πεδο εμπειρογνωμοσυ νης πληροφοριω ν για τις χω ρες προε λευσης των αιτου ντων α συλο (Country of Origin Information, COI), την παροχη εκπαι δευσης και κατα ρτισης των υπαλλη λων που ασχολου νται με το α συλο,ο πως το European Asylum Curriculum (EAC) και ad hoc σεμινα ρια, τη δημιουργι α μηχανισμω ν αντιμετω πισης κρι σεων σε κρα τη με λη των οποι ων τα συστη ματα ασυ λου υφι στανται πιε σεις (ε γκαιρη προειδοποι ηση, ετοιμο τητα, μηχανισμο ς διαχει ρισης κρι σεων). Γενικα, η EASO παρε χει τριω ν ειδω ν με τρα επιχειρησιακη ς υποστη ριξης: συνεχη υποστη ριξη, ειδικη υποστη ριξη και υποστη ριξη σε επει γουσες καταστα σεις. 2.8 H Συνθη κη της Λισαβόνας και το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου Η Συνθη κη της Λισαβο νας τε θηκε σε ισχυ το 2009 και ε φερε μεγα λες αλλαγε ς στον τομε α του ασυ λου. Το μεγαλυ τερο επι τευγμα της υπη ρξε η ε νταξη των θεμα των της Ε νωσης που α πτονται του χω ρου ελευθερι ας, ασφα λειας και διακαιοσυ νης, στη συνη θη νομοθετικη διαδικασι α. Ο ρο λος του Ευρωπαι κου Κοινοβουλι ου αναβαθμι ζεται. Το Κοινοβου λιο συναποφασι ζει ισο τιμα με το Συμβου λιο για τα θε ματα ασυ λου (FRA and Council of Europe, 2010:22). Το ΔΕΕ αποκτα και αυτο με τη σειρα του ενεργο και καθοριστικο ρο λο στη διαδικασι α, καθω ς αποκτα την αρμοδιο τητα να εξετα ζει τα προδικαστικα ερωτη ματα των εθνικω ν δικαστηρι ων, ακο μα και αυτω ν που κρι νουν σε πρω το βαθμο, και κατ αυτο ν τον τρο πο να δημιουργει νομολογι α. Τα πιο σημαντικα στοιχει α που εισα γει για το α συλο η Συνθη κη της Λισαβο νας ει ναι (Toscano, 2013:12).: Η αναγωγη των με τρων σε σχε ση με το α συλο σε κοινη πολιτικη των κρατω ν. Η ρητη αναφορα στην ανα γκη υπα ρξης της δευ τερης φα σης του ΚΕΣΑ, με σημαντικη ενι σχυση της νομικη ς βα σης για μι α κοινη πολιτικη για το α συλο και την επικουρικη προστασι α. Η εισαγωγη κοινω ν προτυ πων για το α συλο και τις διαδικασι ες αυτου. 20

21 Η αρχη της αλληλεγγυ ης μεταξυ των κρατω ν, ως δομικο ς λι θος της κοινη ς πολιτικη ς για το α συλο. Ο νομικο ς δεμευτικο ς χαρακτη ρας του Χα ρτη των Θεμελιωδω ν Δικαιωμα των της ΕΕ και της Συ μβασης της Γενευ ης. Η προσχω ρηση της ΕΕ στην ΕΣΔΑ. 2.9 Το Ευρωπαϊκό Κεκτημε νο για το Άσυλο Η Πρώτη Οδηγία για τις διαδικασίες Ασύλου και οι αλλαγές που επέφερε τροποίηση της Η Οδηγι α σχετικα με τις διαδικασι ες ασυ λου 2005/85/ΕΚ, της 1 ης Δεκεμβρι ου 2005, προβλε πει τις ελα χιστες προδιαγραφε ς για τη διαδικασι α χορη γησης και ανα κλησης του καθεστω τος του προ σφυγα (α ρθρο 1). Η οδηγι α ρυθμι ζει ζωτικα θε ματα για τη διαδικασι α ασυ λου: δικαι ωμα παραμονη ς του αιτου ντα α συλο στο ε δαφος του κρα τους που υποβλη θηκε η αι τηση με χρι να εξεταστει η αι τηση του (α ρθρο 7), εξε ταση των αιτη σεων σε ατομικη βα ση με αντικειμενικο και αμερο ληπτο τρο πο, δυνατο τητα ενημε ρωσης του αιτου ντα για τη διαδικασι α και το αποτε λεσμα της απο φασης, εγγυη σεις για τον αιτου ντα α συλο (γλω σσα που κατανοει,υ πηρεσι ες διερμηνει ας, δυνατο τητα επικοινωνι ας με την Υ πατη Αρμοστει α κλπ), δικαι ωμα νομικη ς συνδρομη ς και εκπροσω πησης (α ρθρο 15), διαδικασι ες α σκησης ε νδικου (δικαι ωμα πραγματικη ς προσφυγη ς), τις εγγυη σεις για τους ασυνοδευτους ανηλι κους.. Δυστυχω ς η οδηγι α για τις διαδικασι ες ασυ λου δεν κατο ρθωσε να εδραιω σει μι α ενιαι α και αποτελεσματικη διαδικασι α ασυ λου για τα κρα τη με λη. Καθοριστικο ς παρα γοντας ει ναι ο προαιρετικο ς και ο χι δεσμευτικο ς χαρακτη ρας των διατα ξεων της οδηγι ας που οδηγει σε σημαντικε ς αποκλι σεις μεταξυ των συστημα των των ευρωπαι κω ν κρατω ν για το α συλο. Η Ευρωπαι κη Επιτροπη, στην Πρα σινη Βι βλο, το 2007, αναφε ρει: Η οδηγι α του Συμβουλι ου Ευρωπαι κου Συστη ματος Ασυ λου (οδηγι α για τις διαδικασι ες) προβλε πει ορισμε νες διαδικαστικε ς προδιαγραφε ς και ο χι μι α τυπική διαδικασία. Αποτε λεσμα του μη δεσμευτικου χαρακτη ρα των διατα ξεων για τις διαδικασι ες ασυ λου ει ναι οι δραματικε ς διαφοροποιη σεις στα συστη ματα ασυ λου των κρατω ν μελω ν της Ε νωσης. Ποια ει ναι η ερμηνει α της ασφαλου ς χω ρας καταγωγη ς η ασφαλου ς τρι της χω ρας, πω ς παρε χεται η νομικη βοη θεια, ποια ει ναι η διαδικασι α ταχει ας εξε τασης; Ποιος ο κι νδυνος επαναπροω θησης όταν οι περισσότερες από τις διατάξεις της Οδηγίας είναι προαιρετικές και επιτρέπουν στα κράτη μέλη να εξακολουθούν να εφαρμόζουν τις εθνικές διαδικασίες για το άσυλο (ε γγραφο εργασι ας Υπηρεσιω ν της Επιτροπη ς που συνοδευ ει την προ ταση οδηγι ας του Ευρωπαι κου Κοινοβουλι ου και Συμβουλι ου για τις ελα χιστες απαιτη σεις για τις διαδικασι ες ασυ λου). Η μη σωστη εφαρμογη της οδηγι ας δημιουργει ανισο τητα κατα την κρι ση των αιτη σεων ασυ λου, με αποτε λεσμα κα ποιες αιτη σεις σε κα ποια κρα τη να τυγχανουν ευνοι κο τερης μεταχει ρισης απο ο τι σε κα ποια α λλα. Η Υ πατη Αρμοστει α του ΟΗΕ στην ανα λυση της «Improving Asylum Procedures: Comparative Analysis and Recommendations for Law and Practices» καταλη γει σε παρο μοια συμπερα σματα, ο τι η εφαρμογη της Οδηγι ας δεν ε χει επιφε ρει ακο μα συνεπει ς προσεγγι σεις, επιτρε πει εκτεταμε νες δυνατο τητες εξαιρε σεων, παρεκκλι σεων, και ευρει α διακριτικη ευχε ρεια στην εφαρμογη των διατα ξεων της Οδηγι ας απο τα κρα τη με λη. Σε 21

22 πολλε ς απο τις αποφα σεις δεν υπα ρχει εμπεριστατωμε νη αιτιολογι α, τα πραγματικα περιστατικα, ενω παρουσια ζονται παρο μοιες ελλει ψεις σε αποφα σεις διαφορετικω ν κρατω ν. (UNHCR, 2010:13) Η νέα Οδηγία για τις διαδικασίες Ασύλου (Οδηγία 2013/32/ΕΕ του ΕΚ και του Συμβουλίου της 26 ης Ιουνίου 2013) Σκοπο ς της τροποποι ησης της Οδηγι ας για τις διαδικασι ες Ασυ λου ει ναι η εφαρμογη ενο ς πιο αξιοκρατικου, γρη γορου και ενιαι ου συστη ματος για το α συλο απο ο λα τα κρα τη). Η νε α οδηγι α δι νει πιο ακριβει ς οδηγι ες: (Home Affairs, Asylum procedures 2015) Για τους κανο νες που ισχυ ουν σε σχε ση με την υποβολη αιτη ματος για το α συλο. Παρε χονται παρα λληλα εχε γγυα για ε να πιο γρη γορο και αποτελεσματικο συ στημα απονομη ς ασυ λου. Για τις διαδικασι ες ασυ λου. Με τη νε α οδηγι α η διαδικασι α αιτη σης για α συλο θα πρε πει να ολοκληρω νεται το αργο τερο εντο ς προθεσμι ας ε ξι μηνω ν. Θα παρε χεται βοη θεια στους αιτου ντες α συλο, ο πως και επιμο φωση των υπαλλη λων που αποφασι ζουν, ω στε η διαδικασι α να γι νει πιο αποτελεσματικη. Στο χος η εξοικονο μιση χρο νου και χρη ματος και η μει ωση του ποσοστου των προσφυγω ν στις οποι ες προσφευ γουν οι ενδιαφερο μενοι εξαιτι ας λανθασμε νων αποφα σεων. Ει ναι αλη θεια ο τι στην Ευρωπαι κη Ε νωση δι νεται ε μφαση στην υποστη ριξη μιας ταχει ας πρωτοβα θμιας διαδικασι ας με υψηλη ποιο τητα και ακρι βεια (frontloading), ε τσι ω στε να μειωθει η ανα γκη για (UNHCR, 2011:3). Αναφορικα με την ειδικη με ριμνα και την ανα λογη υποστη ριξη για οποιονδη ποτε χρη ζει ειδικη ς βοη θειας, π.χ. λογω ανικανο τητας, ηλικι ας, σεξουαλικου προσανατολισμου, ο πως και για περιπτω σεις ασυνο δευτων ανηλι κων. για τις περιπτω σεις που ει ναι πολυ δυ σκολο να ει ναι τεκμηριωμε νες με επα ρκεια. Για τις προσφυγε ς των αιτου ντων α συλο ενω πιον των δικαστηρι ων. Για την αντιμετω πιση των καταχρηστικω ν αιτη σεων απο τα κρα τη με λη Η οδηγι α για τις συνθη κες Υποδοχη ς Η πρω τη Οδηγι α (2003/9/EK) για τις συνθη κες υποδοχη ς υιοθετη θηκε απο το Συμβου λιο στις 27 Ιανουαρι ου Σκοπο ς αυτη ς της Οδηγι ας η ταν η προ σβαση αυτω ν που ε χουν κα νει αι τημα για α συλο σε υλικα αγαθα που ει ναι απολυ τως απαραι τητα για την επιβι ωση, ενω περιμε νουν απα ντηση στο αι τημα τους. Η συγκεκριμε νη Οδηγι α αποτελει σημαντικο δομικο στοιχει ο για την πρω τη φα ση του Κοινου Ευρωπαι κου Συστη ματος Ασυ λου (Commission of the EC, 2007:2). Εφαρμο ζεται σε υπηκο ους τρι των χωρω ν και ανιθαγενει ς που υποβα λλουν αι τηση στα συ νορα η στο ε δαφος κρα τους με λους της Ε νωσης (α ρθρο 3 της Οδηγι ας). Η Οδηγι α για τις συνθη κες υποδοχη ς παρε χει ε να minimum προστασι ας για : 22

23 τις συνθη κες υποδοχη ς σε ο λα τα στα δια διαδικασι ας ασυ λου (ενημε ρωση και παροχη εγγρα φων, στε γαση, σι τιση, οικογενειακη ενο τητα, προ σβαση στην αγορα εγασι ας, επαγγελματικη κατα ρτιση). τις ελα χιστες απαιτη σεις σε υλικε ς συνθη κες υποδοχη ς και ιατρικη ς περι λθαψης που πρε πει να παρε χουν ε να ελα χιστο επι πεδο αξιοπρε πειας στους αιτου ντες α συλο, ειδικα στις περιπτω σεις που η διαδικασι α για την παροχη ασυ λου διαρκει μεγα λο χρονικο δια στημα. τη διαφα λιση του συστη ματος υποδοχη ς απο καταχρη σεις.υπα ρχουν κανο νες που περιορι ζουν η ανακαλου ν το δικαιω μα σε α συλο. Δι νεται η δυνατο τητα επανεξε τασης των αποφα σεων αυτω ν. τη βελτι ωση των συστημα των υποδοχη ς των κρατω ν, με την αναπροσαρμογη των εθνικω ν μηχανισμω ν και την α μεση συνεργασι α των αρμο διων αρχω ν. Η παρου σα οδηγι α δεν επιβα λλει υποχρεω σεις στα κρα τη με λη, θε τει μο νο στο χους και προτρε πει τα κρα τη να τους εφαρμο σουν. την παροχη ειδικω ν ρυθμι σεων για τους ανηλι κους, τους ασυνο δευτους ανηλι κους, τα θυ ματα βασανιστηρι ων και βι ας. Στο προοι μιο της Οδηγι ας δηλω νεται ο τι η εναρμο νιση των συνθηκω ν υποδοχη ς ε χει ως απω τερο στο χο, τον περιορισμο των μετακινη σεων απο κρα τος σε κρα τος των αιτου ντων α συλο. Εαν υπαρχει σε ο λα τα κρα τη ε να ενιαι ο συ στημα, δε θα ψα χνουν αυτοι οι α νθρωποι να βρουν το ευνοι κο τερο για τα αιτη ματα τους καθω ς και για τις συνθη κες υποδοχη ς εθνικο συ στημα Στην ε κθεση της Επιτροπη ς στις (Cοmission of the EC, 2007: τελικο ) προς το Συμβου λιο και το Ευρωπαι κο Κοινοβου λιο για την εφαρμογη της οδηγι ας για τις ελα χιστες απαιτη σεις κατα την υποδοχη, επισημαι νεται ο τι η διακριτικη ευχε ρεια που ε χουν τα κρα τη για την εφαρμογη της συγκεκριμε νης οδηγι ας δημιουργει ανισο τητα στα συστη ματα των κρατω ν για την παροχη ασυ λου σε τομει ς ο πως ει ναι η ιατροφαρμακευτικη περι λθαψη, το δικαι ωμα στην ελευ θερη κυκλοφορι α, η προ σβαση στην αγορα εργασι ας. Αυτη η ανισο τητα δημιουργει αθε μιτο ανταγωνισμο μεταξυ των κρατω ν, υπονομευ οντας της διαδικασι α του ΚΕΣΑ. To Eυρωπαι κο Κοινοβου λιο το 2009 (Report of the Europen Parliament on the implementation in the European Union of Directive 2003/9/EC laying down minimum standards for the reception of asylum seekers and refugees:visits by the Committee on Civil Liberties, ), μετα απο επισκε ψεις της Επιτροπη ς Πολιτικω ν Ελευθεριω ν την περι οδο , αναφε ρει ο τι παρατηρου νται τα ι δια πολλαπλα προβλη ματα εξαιτι ας της ελευθερι ας που ε χουν τα κρα τη να διαμορφω νουν τις συνθη κες για την υποδοχη ο πως νομι ζουν. Το Κοινοβου λιο καλει τα κρα τη με λη να επιδει ξουν μεγαλυ τερο βαθμο αλληλεγγυ ης, ο χι μο νο σε οικονομοτεχνικο επι πεδο αλλα και στον επιμερισμο του βα ρους του μεγα λου αριθμου των προσφυ γων που υφι στανται τα κρα τη στα εξωτερικα συ νορα της Ενωσης. Τε λος, η Υ πατη Αρμοστει α του ΟΗΕ για τους προ σφυγες αναφε ρει οτι στην προ ταση της Επιτροπη ς για την αναδιατυ πωση της Οδηγι ας για τις συνθη κες υποδοχη ς, οι σοβαρε ς ελλει ψεις στις συνθη κες υποδοχη ς οφει λονται σε λανθασμε νες ερμηνει ες των προτυ πων για τις συνθη κες υποδοχη ς, καθω ς τα προτυπα δεν ει ναι σαφη και στερου νται ειδικο τητας.τε τοιου ει δους προ τυπα αφη νουν περιθω ρια για αποκλι νουσες ερμηνει ες. Περαιτε ρω αποσαφη νιση των προτυ πων αυτω ν θα ωθη σει τα κρα τη να συνεργαστου ν καλυ τερα με αποτε λεσμα να συγκλι νουν τις πρακτικε ς τους.(unhcr 2009:2 (Comments on the European Commission s Proposal for a recast of the 23

24 Directive laying down minimum standards for the reception of asylum-seekers (COM (2008) 815 final of 3 December 2008) Η νέα Οδηγία για τις συνθη κες υποδοχη ς Η νε α οδηγι α 2013/33/ΕΕ της 26 ης Ιουνι ου 2013 επιτυγχα νει να καλυ ψει τα κενα που δημιου ργησε η προγενε στερη της Οδηγι α για τις συνθη κες και τη διαδικασι α υποδοχη ς των αιτου ντων α συλο. Με τη νε α Οδηγι α επε ρχεται μεγα λυ τερη ομοιογε νεια μεταξυ των εθνικω ν διαδικασιω ν των κρατω ν.η νε α οδηγι α φε ρει τις εξη ς σημαντικε ς αλλαγε ς (DG HOME, 2013 :5). θε τει λεπτομερει ς κανο νες για το θε μα της κρα τησης (εξαντλητικο ς κατα λογος με τους λο γους επιβολη ς του με τρου της κρα τησησης, χρονικο ο ριο αυτη ς, περιορισμο ς του με τρου για ομα δες ευα λωτων ατο μων και ανηλι κων). παρε χει νομικε ς εγγυη σεις στους αιτου ντες α συλο, με κυριο τερες τη δωρεα ν νομικη βοη θεια προς αυτου ς και την ε γγραφη πληροφο ρηση. καθιερω νει συνθη κες υποδοχη ς για τους χω ρους κρα τησης, ο πως την προ σβαση σε καθαρο αε ρα και την επικοινωνι α με δικηγο ρους, ΜΚΟ και τα με λη της οικογε νειας. επιτα σσει την ατομικη αξιολο γηση της αι τησης για α συλο και την ειδικη αντιμετω πιση των ευα λωτων ομα δων στη διαδικασι α υποδοχη ς. θε τει ως μεγαλυ τερο χρονικο δια στημα για την ε νταξη σε χω ρο απασχο λησης τους εννε α μη νες. (DG HOME AFFAIRS (2013) Common European Asylum System a series of factsheet explaining the revised legislative instruments.) Η πρώτη Οδηγία για την αναγνώριση Στις 29 Απριλι ου 2004 εκδο θηκε η οδηγι α 2004/83/EE που αποσκοπει στη θε σπιση ελα χιστων απαιτη σεων για την αναγνω ριση υπηκο ων τρι των χωρω ν η ανιθαγενω ν ως προσφυ γων η ως προσω πων που χρη ζουν διεθνου ς προστασι ας για α λλους λο γους. Επι σης με την οδηγι α αυτη καθορι ζεται και το περιεχο μενο της προστασι ας που παρε χεται και πιο συγκεκριμε να: τα στοιχει α που συνεκτιμω νται στην αι τηση για παροχη διεθνου ς προστασι ας (πληροφορι ες για χω ρα προε λευσης, ατομικη κατα σταση αιτου ντα κτλ) αποσαφη νιση των βασικω ν εννοιω ν: φορει ς δι ωξης/σοβαρη ς βλα βης, φορει ς προστασι ας, πρα ξεις δι ωξης, λο γοι δι ωξης προυποθε σεις χορη γησης καθεστω τος της επικουρικη ς προστασι ας αποσαφη νιση του περιεχο μενου της διεθνου ς προστασι ας (προστασι α απο επαναπροω θηση, διατη ρηση οικογενειακη ς ενο τητας, α δειες παραμονη ς, ταξιδιωτικα ε γγραφα, προ σβαση στην απασχο ληση, ιατρικη περι θαλψη, ελευ θερη κυκλοφορι α εντο ς κρα τους με λους κτλ) 24

25 κριτικη για την εφαρμογη της Οδηγίας για την αναγνώριση Η Επιτροπη στην αναφορα της προς το Ευρωπαι κο Κοινοβου λιο και το Συμβου λιο αναφε ρει περιπτω σεις ατελου ς η εσφαλμε νης μεταφορα ς της Οδηγι ας. Πολλα απο τα κρα τη εφα ρμοζαν προ τυπα πια χαμηλα απο αυτα που υιοθετου νται στην οδηγι α. Επι σης πολλε ς απο τις διατα ξεις, κατα την Επιτροπη, ει ναι ασαφει ς. Επιπλε ον, η Επιτροπη εγει ρει και θε ματα ελλει ψεων στις διατα ξεις της οδηγι ας ο πως η αοριστι α και η ασα φεια ορισμε νων εννοιω ν (φορει ς προστασι ας, εγχω ρια προστασι α, με λος ιδιαι τερης κοινωνικη ς ομα δας) αφη νοντας περιθω ριο για αποκλι νουσες ερμηνει ες απο τα κρα τη με λη. Ελα χιστα κρα τη κα νουν δια κριση σε σχε ση με το περιεχο μενο προστασι ας που παρε χεται αφενο ς στους προ σφυγες και αφετε ρου στους δικαιου χους επικουρικη ς προστασι ας (European Commission, 2010). Κατα την πρω τη φα ση εναρμο νισης, σημαντικε ς ανισο τητες εξακολουθου ν να υπα ρχουν σε σχε ση με τους ο ρους χορη γησης διεθνου ς προστασι ας, ενω δημιουργου νται αποκλι νουσες πρακτικε ς και διαφορετικα ποσοστα αναγνω ρισης μεταξυ των κρατω ν μελω ν της Ε νωσης. Στις 21 Οκτωβρι ου του 2009 η Επιτροπη θε τει προ ταση για αναδιατυ πωση της οδηγι ας για την αναγνω ριση, ω στε να καλυφθου ν οι ελλει ψεις που καταγρα φηκαν κατα την πρω τη αξιολο γηση. (EUROPEAN COMMISSION, 2010:15) Oι ε ρευνες της Υ πατης Αρμοστει ας του ΟΗΕ επεση μαναν τα ι δια κενα στην εφαρμογη της Οδηγι ας. Η Υ πατη Αρμοστει α αναφε ρει πως δεν ε χει επιτευχθει ακο μα ε να ικανοποιητικο επι πεδο αναγνω ρισης, ο τι δεν εφαρμο ζεται η νομοθεσι α για τα ανθρω πινα δικαιω ματα και πως υπα ρχουν αποκλι νουσες πρακτικε ς μεταξυ των κρατω ν με διαφορετικα ποσοστα αναγνω ρισης στα κρα τη με λη.(unhcr, 2010:2 ) Η νέα Οδηγία για την αναγνώριση Η νε α οδηγι α 2011/95/EE της 13 ης Δεκεμβρι ου 2011 φε ρνει θετικε ς αλλαγε ς στον τρο πο με τον οποι ο αντιμετωπι ζουν τα κρα τη τους αιτου ντες α συλο, με σα απο μι α αναβα θμιση και ομογενοποι ηση ολο κληρου του ευρωπαι κου συστη ματος ασυ λου κατα τη δευ τερη φα ση της εναρμο νισης. Οι αλλαγε ς που προωθου νται ει ναι οι εξη ς (DG HOME, 2013:6): βελτι ωση του συστη ματος ασυ λου με σω εμπεριστατωμε νων αποφα σεων που προσδιορι ζουν με σαφη νεια τους λο γους για τους οποι ους χορηγει ται διεθνη ς προστασι α. εξομοι ωση της προστασι ας των δικαιου χων επικουρικη ς προστασι ας με την προστασι α που απολαμβα νουν οι αναγνωρισμε νοι προ σφυγες σε τομει ς που αφορου ν τη δια ρκεια ισχυ ος αδειω ν διαμονη ς, παροχη ς υγειονομικη ς περι θαλψης, προ σβασης στην αγορα εργασι ας. μεγαλυ τερη προστασι α των δικαιωμα των και καλυ τερα με τρα ε νταξης για τους δικαιου χους διεθνου ς προστασι ας. 25

26 2.9.7 Ο Κανονισμός Δουβλι νο Το συ στημα Δουβλι νο (Dublin System) προσδιορι ζει ποιο κρα τος ει ναι υπευ θυνο για την εξε ταση ενο ς αιτη ματος ασυ λου ω στε να αποτρε πεται με αυτο το σαφη προσδιορισμο οποιαδη ποτε κατα χρηση των διαδικασιω ν ασυ λου. Το Συ στημα Δουβλι νο επαναπροσδιορι στηκε πολλε ς φορε ς. Τε θηκε σε εφαρμογη για πρω τη φορα το 1999 με τη Συ μβαση του Δουβλι νου, η οποι α αντικαταστα θηκε σε δευ τερο στα διο απο τον Κανονισμο Δουβλι νο ΙΙ (αριθμ.343/2003) και τε λος απο τον Κανονισμο Δουβλι νο ΙΙΙ (αριθ. 604/2013) OΚανονισμο ς Δουβλίνο ΙΙ Στον Κανονισμο του Δουβλι νο ΙΙ που ει ναι και ο θεμε λιος λι θος του ΚΕΣΑ (Κανονισμο ς ΕΕ αριθ. 343/2003 του Συμβουλι ου, της 18 ης Φεβρουαρι ου 2003, για τη θε σπιση των κριτηρι ων και μηχανισμω ν για τον προσδιορισμο του κρα τους με λους που ει ναι υπευ θυνο για την εξε ταση αι τησης ασυ λου που υποβα λλεται σε κρα τος με λος απο υπη κοο τρι της χω ρας), καθορι ζεται με α μεσο και σαφη τρο πο ποιο κρα τος ει ναι αποκλειστικα και μο νο υπευ θυνο να εξετα σει την αι τηση ασυ λου. Στη Συ νοψη του Κανονισμου αναφε ρονται και οι λο γοι δημιουργι ας του, δηλαδη η προσπα θεια αποφυγη ς του φαινομε νου του προ σφυγα σε τροχια, ο πως και η αποφυγη υποβολη ς περισσοτε ρων αιτη σεων ασυ λου απο τον ι διο αιτου ντα. Τα κριτη ρια για τον προσδιορισμο της αποκλειστικη ς ευθυ νης του κρα τους με λους εφαρμο ζονται με τη σειρα που παρατι θενται: αρχη της ενο τητας των οικογενειω ν (ασυνο δευτοι ανη λικοι, α δεια παραμονη ς με λους οικογενει ας σε κρα τος με λος, α ρθρα 7 & 8) ε κδοση αδειω ν διαμονη ς η θεωρη σεων απο κρα τος σε προγενε στερο χρο νο της αι τησης ασυ λου (α ρθρο 9) παρα νομη ει σοδος η διαμονη σε κρα τος με λος απο τρι τη χω ρα. (α ρθρο 10 παρ.1) ανα κληση της αι τησης ασυ λου και υποβολη νε ας σε α λλο κρα τος αι τηση σε χω ρο διε λευσης διεθνου ς αερολιμε να απο ρριψη αι τησης ασυ λου, ο ταν ο αιτω ν η δη βρι σκεται σε α λλο κρα τος με λος χωρι ς α δεια. Τε λος ορι ζονται οι κανο νες περι αναδοχη ς. Αν κα ποιο κρα τος θεωρη σει ο τι δεν ει ναι αυτο υπευ θυνο, παραπε μπει την αι τηση στο αρμο διο κρα τος. Αν δεν μπορει να προσδιοριστει ποιο κρα τος ει ναι υπευ θυνο, ορι ζεται αυτο στο οποι ο υποβλη θηκε για πρω τη φορα το αι τημα για α συλο.στον Κανονισμο Δουβλι νο ΙΙ τι θενται θε ματα μεταφορα ς των αιτου ντων α συλο μεταξυ των κρατω ν μελω ν και της διοικητικη ς τους συνεργασι ας με την ανταλλαγη πληροφοριω ν και προσδιορι ζεται η ανθρωπιστικη ρη τρα.. 26

27 2.9.9 κριτικη για την εφαρμογη του Δουβλίνου ΙΙ H αναφορα της Επιτροπη ς προς το Ευρωπαι κο Κοινοβου λιο και το Συμβου λιο, το 2007, αναγνωρι ζει ο τι το Συ στημα Δουβλι νο ΙΙ εφαρμο στηκε ικανοποιητικα απο τα περισσο τερα κρα τη της Ε νωσης. Παρατηρη θηκαν ο μως κα ποιες περιπτω σεις ο που η εφαρμογη ει χε κενα. Κα ποια τε τοια παραδει γματα αφορου ν την απουσι α η τη δυσκολι α ευ ρεσης στοιχει ων που να θεμελιω νουν την ευθυ νη του κρα τους με λους για την εξε ταση της αι τησης για α συλο, την αυθαι ρετη κρα τηση των αιτου ντων α συλο ως με τρο στερητικο της ελευθερι ας τους, τη μη εφαρμογη του Κανονισμου στους δικαιου χους επικουρικη ς προστασι ας, την απουσι α προθεσμιω ν και την αναδοχη των αιτημα των για α συλο απο το υπευ θυνο κρα τος, την απουσι α προθεσμιω ν για την υποβολη αιτη ματος η την απα ντηση στην αι τηση. (Commission of the EC, 2007:6-8). Η Υ πατη Αρμοστει α για τους Προ σφυγες, στην ε κθεση της για την αναδιατυ πωση του Κανονισμου Δουβλι νο ΙΙ και του Κανονισμου Eurodac, κατε γραψε αποκλι σεις στην εφαρμογη της διαδικασι ας για το α συλο καθω ς και α νιση κατανομη ευθυνω ν μεταξυ των κρατω ν μελω ν. Επεση μανε ο τι αυτο ς ο μηχανισμο ς δεν προστατευ ει αποτελεσματικα ου τε εξετα ζει με δι καιο τρο πο τα δικαιω ματα των αιτου ντων α συλο, γιατι οι νομοθεσι ες και οι πρακτικε ς των κρατω ν μελω ν σε μεγα λο βαθμο δεν ει ναι εναρμονισμε νες. Η ανομοιογε νεια αυτη οφει λεται ει τε στη με απο κλιση μεταφορα των κανο νων για το α συλο ει τε στη διαφορετικη τους ερμηνει α απο τα εθνικα συστη ματα. Η Υ πατη Αρμοστει α προ τεινε τη διε ρυνση εφραμογη ς του Κανονισμου Δουβλι νο ΙΙ στους δκαιου χους νομικη ς προστασι ας, στους απα τριδες και στους αιτου ντες α συλο που βρι σκονται σε ζω νη διε λευσης. Τε λος διαπι στωσε πως τα κρα τη στα εξωτερικα συ νορα της Ε νωσης ε χουν επιβαρυνθει με το μεγαλυ τερο ο γκο αιτη σεων ασυ λου, κα τι το οποι ο δρα ανασταλτικα για τη δι καιη και ταχει α απονομη διεθνου ς προστασι ας. Η αλληλεγγυ η που διαπνε ει τη λειτουργι α της Ε νωσης δικαιολογει τη χορη γηση βοη θειας στα κρα τη που αντιμετωπι ζουν προβλη ματα με τη μορφη ε κτακτων με τρων, ενω το με τρο της αναστολη ς των μεταφορω ν προς κρα τος που αδυνατει να επιληφθει αιτη σεων ασυ λου, δεν το απαλα σσει απο τις υποχρεω σεις του να λα βει με τρα για την αντιμετω πιση των προβλημα των του. (UNHCR, 2009: 1,2,11,12). Ο κανονισμο ς Δουβλι νο ΙΙ υπη ρξε προα γγελος της αυξανο μενης ρη ξης μεταξυ κρατω ν Βορρα και Νο του για το Άσυλο. Το κριτη ριο της παρα νομης εισο δου σε κρα τος με λος της Ε νωσης σε συνδυασμο με τους αυστηρου ς ελε γχους στα συ νορα της Ε νωσης (διευρυμε νη υποχρε ωση θεωρη σων Schengen, Frontex) οδη γησε σε αυ ξηση της παρα νομης μετανα στευσης. Καθω ς οι πληθυσμοι αυτοι δε μπορου σαν να μετακινηθου ν προς το εσωτερικο της Ευρω πης εξαιτι ας της αυστηρη ς φυ λαξης, εγκλωβι στηκαν στα εξωτερικα συ νορα επιβαρυ νοντας δραματικα τα συστη ματα ασυ λου των χωρω ν του Νο του. Τα κρα τη του Νο του προσπα θησαν να επιφε ρουν αλλαγε ς στο συ στημα Δουβλι νο, διεκδικω ντας κατανομη του βα ρους (Burden sharing) με βα ση την αρχη της αναλογικο τητας. 27

28 2.10 Ο νέος Κανονισμο ς Δουβλίνο III Η αναδιατυ πωση του Δουβλι νο ΙΙ,(Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 604/2013 του Ευρωπαι κού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26 ης Ιουνίου 2013), η ταν αποτε λεσμα μακρω ν διαπραγματευ σεων μεταξυ των κρατω ν μελω ν για την οικοδο μηση του Ευρωπαι κου Συστη ματος Ασυ λου. Ο Κανονισμο ς Δουβλι νο ΙΙΙ προσβλε πει στην ενδυνα μωση του ΚΕΣΑ και στη βελτι ωση του βαθμου προστασι ας για τους αιτου ντες, επιφε ρει δε τις αλλαγε ς που απαιτου νται ω στε το νε ο συ στημα να καταστει α μεσο και αποτελεσματικο. Υπη ρξαν μακρο χρονες διαβουλευ σεις μεταξυ των κρατω ν με χρι να ψηφισθει ο νε ος Κανονισμο ς καθω ς και ε ντονη προσπα θεια απο την Επιτροπη να ανασταλου ν οι μεταφορε ς αιτου ντων σε χω ρες που υφι στανται πι εση στο συ στημα ασυ λου τους. Τα νε α στοιχει α που ειση γαγε το Δουβλι νο ΙΙΙ για το Άσυλο ει ναι μεταξυ α λλων (DG HOME, 2014:7) : μηχανισμο ς ε γκαιρης προειδοποι ησης ετοιμο τητας και διαχει ρισης κρι σεων, ο ταν δημιουργου νται ισχυρε ς πιε σεις στο συ στημα ασυ λου κρα τους με λους της Ε νωσης επιπλε ον προστασι α των αιτου ντων α συλο, με κανο νες που αφορου ν τις υποχρεωτικε ς προσωπικε ς συνεντευ ξεις, τη δυνατο τητα επανε νωσης, την προστασι α των ανηλι κων. Eιδικα για τους ασυνο δευτους ανη λικους διευρυ νεται η ε ννοια της οικογε νειας συμπεριλαμβα νοντας και συγγενει ς εκτο ς των γονε ων. Υπευ θυνο κρα τος να εξετα σει την αι τηση του ανηλι κου ει ναι αυτο στο οποι ο βρι σκεται νο μιμα με λος της οικογε νειας του και σε κα θε α λλη περι πτωση το κρα τος που υπε βαλε αι τηση ο ανη λικος μει ωση προθεσμι ας ανα ληψης ευθυ νης απο κρα τος με λος για αιτου ντα α συλο απο τους τρεις στους δυ ο μη νες. αναστολη της μεταφορα ς του αιτου ντα α συλο με χρι την εκδι καση της προσφυγη ς του κατα αποφα σεως μεταφορα ς ευθυ νης σε α λλο κρα τος. υποχρεωτικη δωρεα ν νομικη συνδρομη κατο πιν αιτη ματος. επιστροφη του αιτου να α συλο στο αρχικο κρα τος αν ε γινε μεταφορα του απο λα θος η αν γι νει δεκτη η απο φαση προσφυγη ς του κατα της απο φασης μεταφορα ς. υποχρεωτικο ς χαρακτη ρας της εφαρμογη ς της ανθρωπιστικη ς ρη τρας και της οικογενειακη ς επανε νωσης. σαφει ς και αποκλειστικε ς προθεσμι ες για το συ νολο της διαδικασι ας Δουβλι νο Αν κα ποιος συνε κρινε τους Κανονισμου ς Δουβλι νο ΙΙ και Δουβλινο ΙΙΙ, θα διαπι στωνε οτι υπα ρχουν κα ποιες θετικε ς αλλαγε ς που αφορου ν τους αιτου ντες α συλο, χωρι ς ο μως να αλλα ζει η φιλοσοφι α αυτου του Συστη ματος. Η αρχη της αλληλεγγυ ης δεν επιφε ρει ανακατανομη βα ρους μεταξυ των κρατω ν μελω ν, ενω τα κρα τη του Νο του, τα πλε ον αδυ ναμα οικονομικα με λη της Ε νωσης, ασφυκτιου ν προσπαθω ντας να ικανοποιη σουν τον τερα στιο ο γκο αιτη σεων για παροχη διεθνου ς προστασι ας.(για ννης Παπαγεωργι ου,το κοινο Ευρωπαι κο Συ στημα Ασυ λου και ο μηχανισμο ς του Δουβλι νου) 28

29 Την ανατροπη που δεν κατα φεραν να επιφε ρουν οι κανονισμοι Δουβλι νο ΙΙ και ΙΙΙ, την επε βαλε η νομολογι α του ΕΔΔΑ, με την καταδικαστικη απο φαση κατα της Ελλα δας (Μ.S.S v. Belgium and Greece, 21 January 2011). Το ΕΔΔΑ αποφα σισε ο τι οι μεταφορε ς αιτου ντων α συλο σε χω ρες που κινδυνευ ουν να υποστου ν απα νθρωπη και εξευτελιστικη μεταχει ριση δεν θα εκτελου νται. Αυτο η ταν ε να πρω το μεγα λο βη μα για παροχη ουσιαστικη ς προστασι ας στους αιτου ντες α συλο Αναθεωρημε νος Κανονισμός EURODAC Ο πρώτος Κανονισμο ς Eurodac Το Eurodac στηρι ζεται στον Κανονισμο (ΕΚ) αριθ 2725/ 2000 του Συμβουλι ου, της 11ης Δεκεμβρι ου 2000, (σχετικα με τη θε σπιση του «Eurodac» για την αντιπαραβολη δακτυλικω ν αποτυπωμα των για την αποτελεσματικη εφαρμογη της συ μβασης του Δουβλι νου). Δημιουργη θηκε για να βοηθη σει με τρο πο αποτελεσματικο την εφαρμογη της Συ μβασης Δουβλι νου που ο ριζε τα κριτη ρια ευθυ νης κρα τους με λους της Ενωσης για την εξετα ση αι τησης ασυ λου απο υπη κoο τρι της χω ρας. Το Eurodac περιλαμβα νει μι α βα ση δεδομε νων με δακτυλικα αποτυπω ματα τα οποι α αντιπαραβα λλονται με αυτα των αιτου ντων α συλο απο μι α κεντρικη μονα δα που επι σης ονομα ζεται Eurodac και που διευθυ νεται απο την Επιτροπη. Η κεντρικη μονα δα Εurodac εκπονει στατιστικου ς ελε γχους και διαβιβα ζει τα αποτελε σματα απο τη συ γκριση των δακτυλικω ν αποτυπωμα των στα κρα τη με λη. Στη συνε χεια διαβιβα ζεται η ταυτοποι ηση η το αρνητικο αποτε λεσμα της αντιπαραβολη ς στο κρα τος που ε στειλε τα αποτυπω ματα και με τον τρο πο αυτο καθορι ζεται το κρα τος που ει ναι αρμο διο να εξετα σει την αι τηση ασυ λου Κριτικη για την εφαρμογη του Κανονισμού Eurodac Η Επιτροπη, στην αναφορα που απευθυ νει στο Ευρωπαι κο Κοινοβου λιο και το Συμβου λιο για το Eurodac, καταλη γει στο συμπε ρασμα ο τι η εφαρμογη του απο τα κρα τη με λη γι νεται σε ε ναν αρκετα ικανοποητικο βαθμο. Η Επιτροπη αναφε ρεται διεξοδικα και στα προβλη μτα που δημιουργη θηκαν κατα την εφαρμογη του Εurodac, ο πως ει ναι η καθυστερημε νη αποστολη των δεδομε νων απο τα κρα τη (πολλε ς φορε ς μετα απο ε να μη να), η κακη ποιο τητα τους, η καθυστε ρηση της διαγραφη ς των στοιχει ων απο την κεντρικη βα ση ο σων ανθρω πων απε κτησαν ιθαγε νεια, η ελλιπη ς προστασι α των προσωπικω ν δεδομε νων. (Commission of the EC, 2007: 9-10). Η Επιτροπη αναφε ρει ο τι το 2005 το 16% των αιτη σεων για α συλο αφορου σε πολλαπλε ς αιτη σεις του ι διου ατο μου, γεγονο ς που αποδεικνυ ει ο τι το φαινο μενο του shopping asylum δεν περιορι στηκε, παρα τις ανα λογες προσδοκι ες. Προβλη ματα στην εφαρμογη του Eurodac δημιου ργησε και η πολλαπλη καταχω ριση των ι διων δεδομε νων απο διαφορετικα κρα τη στη βα ση δεδομε νων, γεγονο ς που δυσκολευ ει τον προσδιορισμο του κρα τους που ει ναι υπευ θυνο να εξετα σει την αι τηση ασυ λου.(commission of the EC, 2007:10). 29

30 Ο νέος Κανονισμο ς Eurodac Ο νε ος Κανονισμο ς Eurodac εισα γει κα ποια καινου ργια στοιχει α, ε χοντας ως στο χο τη βελτι ωση της λειτουργι ας του Συστη ματος Eurodac, εκ των οποι ων τα πιο σημαντικα ει ναι τα εξη ς (DG HOME, 2013:8): δημιουργι α νε ων προθεσμιω ν για μει ωση του χρο νου που μεσολαβει για την αποστολη δεδομε νων στην κεντρικη μονα δα του Eurodac απο τα κρα τη. χρη ση της βα σης δεδομε νων Eurodac για την προ ληψη, εξακρι βωση η διερευ νηση τρομοκρατικω ν εγκλημα των η αλλων σοβαρω ν αξιο ποινων πρα ξεων (ο πως αναφε ρονται στην απο φαση-πλαι σιο 2002/475/ΔΕΥ του Συμβουλι ου,της 13ης Ιουνι ου 2002, για την καταπολε μηση της τρομοκρατι ας η α λλων σοβαρω ν αξιο ποινων πρα ξεων, ο πως αυτε ς προσδιορι ζονται στην απο φαση-πλαι σιο 2002/584/ΔΕΥ του Συμβουλι ου, της 13ης Ιουνι ου 2002, για το ευρωπαι κο ε νταλμα συ λληψης και τις διαδικασι ες παρα δοσης μεταξυ των κρατω ν μελω ν). Η βα ση δεδομε νων Eurodac θα μπορει να χρησιμοποιει ται απο τις αρμο διες αστυνομικε ς αρχε ς καθω ς και την Ευρωπο λ (Ευρωπαι κη Αστυνομικη Υπηρεσι α). εισαγωγη ειδικω ν εγγυη σεων για ελε γχους σε βα σεις δεδομε νων ποινικου μητρω ου, που περιορι ζονται μο νο στα σοβαρα εγκλη ματα, ο πως η δολοφονι α και η τρομοκρατι α. (DG HOME, 2013:8) Κριτικη του νε ου Κανονισμού Eurodac Οι αλλαγε ς, που δημιουργει ο νε ος Κανονισμο ς Eurodac, αφορου ν τον ι διο το σκοπο της δημιουργι ας του.στο εισαγωγικο σημει ωμα του Κανονισμου 603/2013 διατυπω νονται κα ποια συμπερα σματα με τη μορφη σκε ψεων. Η προ σβαση στο Eurodac, εκτο ς απο τη συνδρομη της στη λειτουργι α της Συ μβασης του Δουβλι νου, επεκτει νει την εφαρμογη της και σε περιπτω σεις προ ληψης, εξακρι βωσης η διερευ νησης τρομοκρατικω ν εγκλημα των η α λλων σοβαρω ν αξιο ποινων πρα ξεων. Οι κρατικε ς αρχε ς που ει ναι υπευ θυνες για την εσωτερικη ασφα λεια θα μπορου ν να ε χουν και αυτε ς προ σβαση στη βα ση δεδομε νων Eurodac, ο ταν υπα ρχουν βα σιμες υπο νοιες για τα παραπα νω εγκλη ματα. Επι σης ει ναι δυνατη η αντιπαραβολη δεδομε νων βα σει λανθα νοντος δακτυλικου αποτυπω ματος που συγκεντρω νεται απο τον το πο του εγκλη ματος. Και, ενω υπογραμμι ζεται στις εισαγωγικε ς σκε ψεις του νε ου Κανονισμου, ο τι αυτε ς οι νε ες λειτουργι ες του Eurodac δεν θα πρε πει να θι γουν τα δικαιω ματα των αιτου ντων διεθνη προστασι α, αντιλαμβανο μαστε πο σο ευ κολα μπορου ν να καταστρατηγηθου ν θεμελιω δη δικαιω ματα, ο πως αυτο του σεβασμου της ιδιωτικη ς ζωη ς η της προστασι ας των προσωπικω ν δεδομε νων. Εα ν κα ποιες υπο νοιες μπορου ν να κινητοποιη σουν ε ναν ολο κληρο κρατικο και ευρωπαι κο μηχανισμο, ει μαστε σε θε ση να αντιληφθου με τια καταστροφικα αποτελε σματα που μπορει να επιφε ρει η λανθασμε νη χρη ση του Eurodac Χρηματοδοτικη Στη ριξη της Ευρωπαϊκη ς Ένωσης σχετικά με την πολιτικη του Ασύλου Το 2000 η Ευρωπαι κη Ε νωση δημιουργει το Ευρωπαι κο Ταμει ο για τους Προ σφυγες. Στο χος η οικονομικη στη ριξη των εθνικω ν συστημα των υποδοχη ς, συ μφωνα με τις αρχε ς της Αλληλεγγυ ης και του Επιμερισμου των βαρω ν απο τα κρα τη με λη. Με την υπ αριθμ. 573/2007/EK απο φαση του Ευρωπαι κου Κοινοβουλι ου και του Συμβουλι ου για τη συ σταση του Ευρωπαι κου Ταμει ου για τους Προ σφυγες, για την περι οδο 2008 ε ως 2013 στα πλαι σια του Προγρα μματος <<Αλληλεγγυ η και διαχει ριση Μεταναστευτικω ν ροω ν>>, χρηματοδοτου νται εθνικε ς και διεθνει ς δρα σεις με το ποσο των

31 εκατομμυρι ων ευρω. Οι εθνικε ς δρα σεις που καλυ πτει το προ γραμμα αφορου ν τις διαδικασι ες ασυ λου και τις συνθη κες υποδοχη ς, την ε νταξη στην αγορα εργασι ας, την εξευ ρεση στε γης, την εκπαι δευση, την ενι σχυση εθνικω ν δρα σεων για την καταγραφη και την εκπο νηση στατιστικω ν ερευνω ν για τις πολιτικε ς ασυ λου, την επανεγκατα σταση. Τε λος προβλε πεται ε κτακτη οικονομικη βοη θεια σε περπτω σεις μαζικη ς εισροη ς σε χω ρες της Ε νωσης. (EUROPA, 2007). Για την περι οδο το χρηματοδοτικο συ στημα γι νεται πιο ευε λικτο και απλοποει ται σε σχε ση με θε ματα γραφειοκρατι ας. Το πιο σημαντικο επι τευγμα ει ναι η ενοποι ηση των τριω ν Ταμει ων Αλλλεγγυ ης (Ευρωπαι κο Ταμει ο για τους Προ σφυγες, Ευρωπαι κο Ταμει ο Ε νταξης, Ευρωπαι κο Ταμει ο Επιστροφη ς), στο εξη ς ε να με την ονομασι α Ταμει ο Ασυ λου και Μετανα στευσης. Ο προϋπολογισμο ς για το καινου ργιο Ταμει ο ει ναι 3,1 δις. ευρω, τουλα χιστον το 20% θα πρε πει να χρησιμοποιηθει για τη λη ψη με τρων που θα στηρι ξουν τη νο μιμη μετανα στευση και θα προωθη σουν την αποτελεσματικη ε νταξη των μεταναστω ν στην κοινωνι α, ενω τα κρα τη με λη θα υποχρεου νται να διαθε σουν τουλα χιστον ε να επιπλε ον 20% των κονδυλι ων για με τρα για το α συλο. Τα κρα τη που αντιμετωπι ζουν «διαρθρωτικές ελλείψεις στον τομέα της στέγασης, των υποδομών και των υπηρεσιών» δεν θα μπορου ν να διαθε σουν λιγο τερους πο ρους στον τομε α του ασυ λου. Η προ ταση της Επιτροπη ς ψηφι στηκε στις 13 Μαρτι ου (EuropeanParliament, 2014). To νε ο Ταμει ο για τα συστη ματα υποδοχη ς και ασυ λου υποστηρι ζει τις παρακα τω δρα σεις. (Schieffer: 8, DG HOME Presentation): εξειδικευμε νη μορφη βοη θειας για συγκεκριμε νους κυ κλους εργασιω ν. ενι σχυση των υποδομω ν και των μεθο δων εκπαι δευσης μο νο για τα νεοεισερχο μενα κρα τη με λη η για κρα τη με λη που συνεχι ζουν να παρουσια ζουν ελλει ψεις σε αυτου ς τους τομει ς. δημιουργι α μεικτω ν δρα σεων για την υποδοχη και την ε νταξη αιτου ντων α συλο και προσφυ γων. εκτε λεση εργασιω ν στο πεδι ο εφαρμογη ς της εγκατα στασης και μετεγκατα στασης. αξιολο γηση των πολιτικω ν ασυ λου. ς επισκε ψεις αποκα λυψαν ο τι ολτιστ μι ζει ο τι ο 31

32 Η πολιτικη χορη γησης Ασύλου σε εθνικό επι πεδο 3.1 Ο Εξευρωπαϊσμός της εθνικη ς νομοθεσι ας για το Άσυλο H Eυρωπαι κη Ε νωση ε χει δημιουργη σει σχετικα με το α συλο και τη μετανα στευση μι α πλου σια νομοθεσι α, για να διευθετη σει το πολλαπλα ζητη ματα που θε τουν οι μετακινη σεις αυτω ν των πληθυσμω ν. Το υπερεθνικο δι καιο πρε πει εν συνεχει α να μεταφερθει και να ενσωματωθει στην εθνικη νομοθεσι α των κρατω ν, ω στε να δημιουργηθου ν διοικητικε ς πρακτικε ς που θα βοηθη σουν την α μεση και αποτελεσματικη εφαρμογη των διαδικασιω ν για το α συλο. Το εθνικο δι καιο οφει λει να ει ναι εναρμονισμε νο με τις αρχε ς του ΚΕΣΑ, το διεθνε ς δι καιο καθω ς και τις επικυρωμε νες και διεθνει ς Συμβα σεις ( Συ μβαση του 1951, ΕΣΔΑ). Στη διαδικασι α εναρμο νισης της ελληνικη ς νομοθεσι ας, οι κανονισμοι ε χουν α μεση ισχυ, ενω οι οδηγι ες πρε πει να μεταφερθου ν στο εθνικο δι καιο. Κα θε κρα τος με λος της Ε νωσης ε χει την ελευθερι α να επιλε ξει τον τρο πο μεταφορα ς των οδηγιω ν (EUROPA 2012). H Ελλα δα ε χει επιλε ξει τα προεδρικα διατα γματα. Το ερω τημα που ανακυ πτει με σα απο τη δημιουργι α αυτου του πολυσυ νθετου και πολλε ς φορε ς αλληλοκαλυπτο μενου η και αποσπασματικου διεθνου ς, ευρωπαι κου και εθνικου δικαι ου για τους προ σφυγες ει ναι το εξη ς: υπα ρχει τελικα ουσιαστικη προστασι α για αυτε ς τις ιδιαι τερες ομα δες πληθυσμω ν; Το κρα τος που τους υποδε χεται, τους αντιμετωπι ζει ως οιονει πολι τες του; Τηρου νται οι διαδικασι ες για τα ελα χιστα προ τυπα; Επιθυμου ν τα κρα τη με λη υποδοχη ς την ουσιαστικη τους ε νταξη; Οι ευρωπαι κε ς και διεθνει ς πολιτικε ς ποια συμφε ροντα εξυπηρετου ν και πο σο αποτελεσματικε ς ει ναι ο σον αφορα στην επι λυση ενδεχο μενων προβλημα των; Αν σε αυτο το πλαι σιο προστεθει και ο παρα γοντας οικονομι α του κρα τους υποδοχη ς, η πραγματικο τητα γι νεται ακο μα πιο συ νθετη. Η διευθε τηση του θε ματος του ασυ λου ε φερε αναταραχε ς στην Ευρω πη. Τα κρα τη του Νο του, που ει ναι και τα πιο φτωχα οικονομικα, δυσανασχετου ν. Οι ροε ς μεταναστω ν και προσφυ γων ει ναι ε να θε μα που δε μπορου ν πλε ον να διαχειριστου ν. Η παραβι αση ανθρωπι νων δικιαωμα των ει ναι ε να πολυ συχνο φαινο μενο. Τα κρα τη του Βορρα παρακολουθου ν το προ βλημα που πλε ον ε χει λα βει ανεξε λεγκτες διαστα σεις, συνδρα μουν στο βαθμο που επιθυμου ν, αλλα δει χνουν να μη δεσμευ οντα απο την αρχη της αλληλεγγυ ης. Η Ε νωση, ενω ε χει προσφε ρει μεγα λες χρηματοδο τη σεις και α λλες το σες οδηγι ες για το α συλο και τη μετανα στευση, δει χνει πως φοβα ται να αποδεχθει τη διαφορετικο τητα, πως φοβα ται να κα νει πρα ξη την Ευρω πη των λαω ν, ενω η ταν η ι δια που μι λησε πρω τη για μια ενιαι α αγορα, για την ελευ θερη μετακι νηση ανθρω πων και αγαθω ν σε ε να χω ρο ελευθερι ας, ασφα λειας και δικαιοσυ νης. Ήταν εκει νη που υποστη ριξε την πολιτικη μι ας παγκο σμιας αγορα ς, ο που οι μετακινη σεις των πληθυσμω ν ει ναι αναγκαι α συνε πεια και ο χι κοινωνικο προ βλημα. Σε ε να παγκο σμιο συ στημα, ο που συγκρου εται ο καπιταλισμο ς με τον εθνικισμο, οι μετακινου μενοι πληθυσμοι ει ναι μετε ωροι, στη με ση του πουθενα. Στη συ γκρουση του νεοφιλελευ θερου μοντε λου οικονομι ας και του κοινωνικου εθνικου κρα τους που προστατευ ει τα συμφε ροντα των πολιτω ν του, μετανα στες και προ σφυγες ει ναι οι μεγα λοι ηττημε νοι. Υπα ρχει ρατσισμο ς για τον ξε νο. Σε κα θε περι πτωση πα ντως, με τρα ο πως η φυ λαξη και το κλει σιμο των συνο ρων δε μπορου ν να σταματη σουν τη μετακι νηση των ανθρω πων. H Ελλα δα λο γω της γεωπολιτικη ς της θε σης αποτελει σημαντικο πε ρασμα προς την Ευρω πη. Οι μετανα στες και ο σοι αιτου νται διεθνη προστασι α μετατρε πονται σε κοινωνικα υποκει μενα, υποταγμε να στις αξιω σεις μι ας Ευρω πης που ζητα την ελευ θερη διακι νηση αγαθω ν και ανθρω πων και στις αξιω σεις 32

33 ομηρι ας των κρατω ν προσωρινη ς διαμονη ς ο πως ει ναι η Ελλα δα. (Παυ λου & Χριστο πουλος, 2004 :160,161,163,164 Ε ). 3.2 Το εθνικό νομοθετικό πλαι σιο και η διοικητικη πρακτικη στην Ελλάδα για τη χορη γηση καθεστω τος διεθνούς προστασι ας Η πρωτοβάθμια διαδικασι α χορη γησης καθεστω τος Διεθνούς Προστασι ας Με χρι και τον Ιου νιο του 2013, οι αιτη σεις ασυ λου στο ελληνικο κρα τος εξετα ζονταν απο τις αστυνομικε ς αρχε ς. Το Π.Δ 90/2008 απαριθμει τις αρχε ς που ει ναι αρμο διες για να παραλα βουν και να εξετα σουν τις αιτη σεις για το α συλο: τα τμη ματα Ασυ λου Διευ θυνσης Αλλοδαπω ν Αττικη ς και Θεσσαλονι κης, τα τμη ματα Ασφαλει ας Κρατικω ν Αερολιμε νων καθω ς και οι Υποδιευθυ νσεις και τα τμη ματα Ασφαλει ας των Αστυνομικω ν Διευθυ νσεων. Τον Αυ γουστο του 2010 η Ελλα δα κατε θεσε στην Επιτροπη ε να Εθνικο Σχε διο Δρα σης για το Άσυλο και τη Διαχει ριση των Μεταναστευτικω ν ροω ν. Το σχε διο αυτο προε βλεπε αλλαγε ς σε νομοθεσι α και διοικητικε ς πρακτικε ς για το α συλο. Στο πλαι σιο αυτο εκδι δεται το Π.Δ 114/ 2010, που αντικαθιστα τα παλαιο τερα Π.Δ 90/2008 και 81/2009.(Υπα τη Αρμοστει α για τους Προ σφυγες στην Ελλα δα, 2015, Με το Π.Δ 114/2010 συστη νεται αυτοτελη ς Υπηρεσι α με τι τλο Υπηρεσι α Ασυ λου, η οποι α και ει ναι αποκλειστικα υπευ θυνη για την παραλα βη και την εξε ταση των αιτη σεων σε πρω το βαθμο. Η διαδικασι α ε χει ως εξη ς : αφου κατατεθει και με χρι να εξεταστει η αι τηση για α συλο, χορηγει ται στον αιτου ντα το δελτι ο αιτη σαντος ασυ λου αλλοδαπου, η επονομαζο μενη ροζ κα ρτα, που του επιτρε πει τη διαμονη εντο ς της χω ρας.(α ρθρο5). Ο ενδιαφερο μενος καλει ται στη συνε χεια σε προσωπικη συνε ντευξη με τη συνδρομη διερμηνε α (α ρθρο 10). Η εξε ταση της αι τησης στην ταχυ ρυθμη διαδικασι α πρε πει να ολοκληρωθει με σα σε τρεις μη νες, ενω στην κανονικη διαδικασι α εντο ς ε ξι μηνω ν (α ρθρο 17). Εα ν η απο φαση ει ναι απορριπτικη, πρε πει να αναφε ρονται σ αυτη ν οι πραγματικοι καθω ς και οι νομικοι λο γοι της απο ρριψης, καθω ς και η προθεσμι α εντο ς της οποι ας μπορει να ασκηθει προσφυγη απο τον αιτου ντα (α ρθρο 7). Η διεξαγωγη της διαδικασι ας ασυ λου στην Ελλα δα και η παραβι αση των ανθρωπι νων δικαιωμα των η ταν ε να θε μα που απασχο λησε ε ντονα την Ευρω πη. Υπη ρξαν πολλε ς επισκε ψεις απο ευρωπαι κε ς επιτροπε ς στηνελλα δα που διενη ργησαν αυτοψι ες και για το παλιο και το νε ο συ στημα ασυ λου.οι εκθε σεις αυτε ς επεση μαναν τις τρομακτικε ς ανεπα ρκειες και α σκησαν αυστηρη κριτικη και για τα δυ ο συ στηματα. Συγκεκριμε να στις 14 και 15 Ιουνι ου του 2007 μια εννεαμελη ς Επιτροπη απο το ευρωπαι κο Κοινοβου λιο, με την ονομασι α «Πολιτικε ς Ελευθερι ες, Δικαιοσυ νη και Εσωτερικε ς Υποθε σεις», επισκε φθηκε την Ελλα δα.διαπι στωσε μετα την αυτοψι α της: την ανεπα ρκεια και την ε λλειψη πο ρων την ανεπα ρκεια ανθρω πινου δυναμικου για την στελε χωση των υπηρεσιω ν ασυ λου (διερμηνει ς, κοινωνικοι λειτουργοι, ψυχολο γοι, ιατρικο προσωπικο,νομικοι συ μβουλοι (Ευρωπαι κο Κοινοβου λιο,2007:10) Συ μφωνα με την Ε κθεση του Επιτρο που του Συμβουλι ου της Ευρω πης για τα δικαιω ματα του ανθρω που, Thomas Hammeberg, που επισκε φθηκε την Ελλαδα το 2008, ε γινε καταγραφη των ελλει ψεων και των κενω ν στη διαδικασι α ασυ λου στην Ελλα δα πριν το Π.Δ 114/2010. Tο προηγου μενο συ στημα κρι θηκε ο τι ει χε πολλα κενα σχετικα με τη διαδικασι α ασυ λου. Παραθε τουμε τα πιο σημαντικα σημει α: 33

34 πλημμελη ς ενημε ρωση σχετικα με τις υποχρω σεις και τα δικαιω ματα των αιτου ντων πλημμελη ς διαδικασια για το α συλο ε λλειψη επαρκου ς διερμηνει ας ε λλειψη εμπεριστατωμε νης αιτιολο γησης των αποφα σεων συγκεντρωτισμο ς των δομω ν της διαδικασι ας ασυ λου (Ε κθεση Επιτρο που του Συμβουλι ου της Ευρω πης για τα Δικαιω ματα του Ανθρω που, 2009:3, 9,10,11). Όμως και στην αυτοψι α που ενη ργησε ο Συνη γορος του Πολι τη στη Διευ θυνση Αλλοδαπω ν Αττικη ς το 2010 για το νε ο συ στημα διαπιστω θηκαν οι εξη ς ελλει ψεις: ((Συνη γορος του πολι τη, 2011:2). τερα στιες καθυστερη σεις στην πρωτοβα θμια διαδικασι α που οδηγει στη συσσω ρευση υποθε σεων που βρι σκονται σε εκκρεμο τητα (backlog) πολυ μεγα λη καθυστε ρηση στη διεξαγωγη της συνε ντευξης επιλεκτικη και περιορισμε νη παραλαβη αιτημα των πλημμελη ς λειτουργι α των Επιτροπω ν Ασυ λου φαινο μενα που καταστρατηγου ν την αρχη της διαρκου ς και καθολικη ς προ σβασης στις διαδικασι ες για το α συλο Τε λος, η Υ πατη Αρμοστει α του ΟΗΕ επιβαιω νει την αδυναμι α των αιτου ντων α συλο στην παροχη νομικη ς βοη θειας, ειδικα για αυτου ς που βρι σκονται μακρια απο την Αθη να (UNHCR, 2011:3), ενω η Eurostat στις 31/12/2013 αναφε ρει ο τι η Ελλα δα κατε χει τη δευ τερη θε ση στην ΕΕ σε σχε ση με τον αριθμο των εκκρεμω ν υποθε σων ασυ λου (backlogs). Με το νο μο 3907/2011 δημιουργει ται η Υπηρεσι α Ασυ λου. Συγκροτει ται απο την Κεντρικη Υπηρεσι α και τα Περιφερειακα Γραφει α που θα λειτουργη σουν σε δεκατρι α σημει α της Ελλα δας. H νε α Υπηρεσι α Ασυ λου θα βοηθου σε στην α μεση παραλαβη και εξε ταση των αιτη σεων απο εξειδικευμε νο προσωπικο, παρε χοντας υπηρεσι ες διερμηνει ας, εκδι δοντας αποφα σεις οι οποι ες θα η ταν επαρκω ς εμπεριστατωμε νες. Η προ ταση για τη δημιουργι α της Υπηρεσι ας Ασυ λου κατατε θηκε στην Επιτροπη το 2010, μετα απο επανειλημμε νη απαι τηση της Υ.Α. για τους Προ σφτγες (UNHCR, 2012:4). Οι προ σφυγες στην διακρι νονται σε αυτου ς που αναζητου ν α συλο (asylum seekers), τους η δη αναγνωρισμε νους απο την Υ πατη Αρμοστει α (UNCHER mandate status) η απο την Ελληνικη Κυβε ρνηση, και σε αυτου ς που δεν τους ε χει αναγνωριστει η ιδιο τητα, αλλα παραμε νουν παρα τυπα στην Eλλα δα, προσδοκω ντας να μεταβου ν σε κα ποια αλλη χω ρα. Αν και υπα ρχει πλε ον ε να νομικο πλαι σιο που μπορει να προστατε ψει τα δικαιω ματα των προσφυ γων, η τα ση στις εθνικε ς πρακτικε ς ει ναι να απορρι πτεται η πλειοψηφι α των αιτη σεων ασυ λου που σε αριθμο ει ναι πολυ λιγο τερες απο αυτε ς των μεταναστω ν (απο 830 με χρι α τομα ανα ε τος για την περι οδο ). Oι περισσο τεροι απο αυτου ς κατοικου ν στην Αθη να και τα γυ ρω προα στια, ενω εισε ρχονται στην ελληνικη επικρα τεια απο την ελληνοτουρκικη μεθο ριο και τα νησια του Αιγαι ου. Για τους αιτου ντες α συλο, για τους οποι ους το ελληνικο συ στημα εξε δωσε αρνητικη απο φαση,τα πρα γματα ει ναι πολυ δυ σκολα. Συνεχι ζουν να διαμε νουν εντο ς Ελλα δας, καθω ς δε 34

35 μπορου ν να μετακινηθου ν, ζουν σε ε να καθεστω ς ομηρι ας και μπλε κονται στα δι χτυα της παραοικονομιας για να επιβιω σουν, θε τοντας τον εαυτο τους σε ακο μα δυσχερε στερη θε ση ως προς την προα σπιση των δικαιωμα των τους. ( Ε μκε-πουλοπου λου, 2007: ) Οι συνθη κες υποδοχη ς των Αιτούντων Άσυλο Η διεθνη ς και ευρωπαι κη νομοθεσι α, ο πως ενσωματω θηκε στο ευρωπαι κο κεκτημε νο για το α συλο, διασφαλι ζει στους αιτου ντες α συλο ε να ελα χιστο επι πεδο διαβι ωσης, το οποι ο υποχρεου νται τα κρα τη να τους παρε χουν καθο λο το χρο νο που απαιτει ται για να εξεταστει η αι τηση τους για α συλο. Στην ελληνικη νομθει σα το ΠΔ 220/2007 ρυθμι ζει τις συνθη κες υποδοχη ς στην Ελλα δα: παροχη στε γης σε κε ντρο φιλοξενι ας, με την προϋπο θεση ο τι ο αιτω ν δεν ε χει επαρκει ς πο ρους για να καλυ ψει τη στε γη του (α ρθρο 6 παρ.2), προ σβαση στην αγορα εργασι ας, στο εκπαιδευτικο συ στημα, σε προγρα μματα επαγγελματικη ς αποκατα στασης (α ρθρα 10 και 11) δυνατο τητα επιλογη ς το που διαμονη ς και ελευ θερης κυκλοφορι ας στην περιοχη που ορι ζει η Κεντρικη Αρχη (α ρθρο 6 παρ.1) με ριμνα για υλικε ς συνθη κες υποδοχη ς (στε γαση, σι τιση, ρουχισμο, καθημερινα ε ξοδα) με ποικι λους τρο πους ενι σχυσης (χρηματικο βοη θημα, χορη γηση δελτι ων, βοη θεια σε ει δος και ιατροφαρμακευτικη πει θαλψη) (α ρθρο 12). Υπα ρχει μι α γενικη ρη τρα για ο λα τα κρα τη, ω στε η βοη θεια που παρε χουν να προσβλε πει στο να μην περιε λθουν οι αιτου ντες α συλο σε κατα σταση φτω χειας. Το περιεχο μενο της ρη τρας για κα θε κρα τος βρι σκεται σε συνα ρτηση με το συ στημα προ νοιας, την κατα σταση της οικονομι ας του και το κο στος διαβι ωσης. Όταν οι αιτου ντες α συλο βρι σκονται σε κρα τηση, δεν υπα ρχει υποχρε ωση καταβολη ς του βοηθη ματος. Με τη δημιουργι α της Υπηρεσι ας Ασυ λου ε χει επε λθει σημαντικη προ οδος στο συ στημα παροχη ς ασυ λου στην Ελλα δα. Υπα ρχει πλε ον εναρμο νιση της ελληνικη ς νομοθεσι ας με το διεθνε ς δι καιο και το ευρωπαι κο κεκτημε νο για το α συλο, καλυ τερη εκπαι δευση των υπαλλη λων, εμπεριστατωμε νη αιτιολο γηση των αποφα σεων. Αυτη η προ οδος αντανακλα ται και στην αυ ξηση των ποσοστω ν χορη γησης διεθνου ς προστασι ας. Παρα τις θετικε ς αλλαγε ς, τα προβλη ματα που συνεχι ζουν να υπα ρχουν στη διαδικασι α ασυ λου στην Ελλα δα ει ναι πολλα. Η παθογε νεια του ελληνικου συστη ματος για το α συλο βασι ζεται σε ε να συνδυασμο στοιχει ων. Το προ βλημα εντει νεται ακο μη περισσο τερο απο κατα ρρευση του οικονομικου συστη ματος της Ελλα δας καθω ς και τη χρο νια ε λλειψη σχεδιασμου και τεχνοκρατικη ς οργα νωσης των διοικητικω ν δομω ν των υπηρεσιω ν. Το ελληνικο κρα τος διακατε χεται απο το φο βο της ενσωμα τωσης του ξε νου προτου καν αυτο ς εισε λθει στην επικρα τεια του, επηρεασμε νο απο τη βαθεια αντι ληψη για το κυρι αρχο ελληνικο ε θνος ως συνε χεια του ελληνικου πολιτισμου. Η μαζικη εισροη μεταναστω ν και αιτου ντων α συλο στην Ελλα δα τα τελευται α χρο νια ε χει γιγαντω σει το φο βο των Ελλη νων, ο οποι ος οδηγει σε φαινο μενα ρατσισμου. Ο συ γχρονος ρατσισμο ς βασι ζεται στην ιδε α της εθνικη ς κοινο τητας και μπορει να αποκλει σει ανθρω πους απο την προστασι α μι ας 35

36 πολιτει ας και απο την απο λαυση των δημο σιων αγαθω ν. Σε κοινωνι ες που με δυσκολι α διασφαλι ζεται η συμμετοχη των πολιτω ν στην οικονομικη, κοινωνικη και πολιτικη ζωη της χω ρας λο γω αστα θμητων οικονομικω ν παραγο ντων, καταλαβαι νουμε ο τι οι κρατικε ς δομε ς και οι κρατικοι λειτουργοι προσπαθου ν πρωταρχικα να τηρη σουν τις υποσχε σεις προς τους πολι τες του κρα τους, σαν φυ λακες και εγγυητε ς του ε θνους. Ο ξε νος θα ε χει προ σβαση στα αγαθα ενο ς ε θνους, αφου καλυφθου ν οι αξιω σεις και οι ανα γκες της κοινο τητας. Εντου τοις οι Ε λληνες νομοθε τες, για να μπορε σουν να αντιμετωπι σουν αυτη την παθογε νεια του ελληνικου συστη ματος ασυ λου, συνεχι ζουν να νομοθετου ν και να επιφε ρουν αλλαγε ς. Με το Ν.3907/2011, ιδρυ εται η Υπηρεσι α Ασυ λου και οι Υπηρεσι ες Πρω της Υποδοχη ς, με θετικε ς εξελι ξεις στη διαδικασι α ελε γχου των αιτη σεων ασυ λου. Συ μφωνα με το α ρθρο 7 του Ν.3907/2011, μαζι με την υποβολη της αι τησης, εισα γoνται και οι διαδικασι ες πρω της υποδοχη ς, ο πως εξακρι βωση ταυτο τητας, ιατρικο ς ε λεγχος, ενημε ρωση για δικαιω ματα και υποχρεω σεις, καταγραφη υπηκο ων τρι των χωρω ν. Υπα ρχει ειδικη προ βλεψη και μεταχει ριση για τις ευα λωτες ομα δες, οι οποι ες παραπε μπονται στον αρμο διο κατα περι πτωση φορε α κοινωνικη ς προστασι ας, χωρι ς να υποβα λλονται σε μακρα κρα τηση (α ρθρο11του Ν.3907/2011). Οι αιτου ντες α συλο παραπε μπονται στο τοπικο αρμο διο Περιφερειακο Γραφει ο Ασυ λου. Εκθε σεις και αναφορε ς ακο μα και μετα τις μεταρρυθμι σεις στο ελληνικο συ στημα ασυ λου δει χνουν ο τι συνεχι ζουν να υπα ρχουν σοβαρε ς ελλει ψεις: 1. Περιπτω σεις αυθαι ρετης κρα τησης παρατηρου νται, ενω η αντιπροσωπει α του Ευρωπαι κου Κοινοβουλι ου επισημαι νει ο τι η κρα τηση πρε πει να ει ναι το υ στατο με τρο και ο χι ο κανο νας (Ευρωπαι κο Κοινοβου λιο, 2007:11). 2. Η Υπατη Αρμοστει α του ΟΗΕ αναφε ρει ο τι οι ανα γκες στε γασης δεν καλυ πτονται λο γω ε λλειψης κατα λληλων χω ρων, οι υλικε ς συνθη κες υποδοχη ς δεν επαρκου ν, ω στε να υπα ρχει ε να ελα χιστο επι πεδο διαβι ωσης, υπα ρχουν προβλη ματα στη χρηματοδο τηση των ΜΚΟ που διαχειρι ζονται τα κε ντρα φιλοξενι ας. Επι σης, οι συνθη κες κρα τησης δεν ανταποκρι νονται σε ευρωπαι κα και διεθνη προ τυπα (σωστη ενημε ρωση για νομικη κατα σταση, διερμηνει α, νομικη βοη θεια, συνθη κες υγιεινη ς). Επιπλε ον, δεν υπα ρχουν διαφορετικοι χω ροι κρα τησης για τους ανη λικους και τις ευπαθει ς ομα δες (UNHCR, 2011:5, 6,7). Το γραφει ο της Υπατης Αρμοστει ας στην Ελλα δα, στην ε κθεση του για τα επι καιρα ζητη ματα προσφυγικη ς Προστασι ας, τον Ιου νιο του 2014, δι νει μι α πολυ εμπεριστατωμε νη εικο να της ελληνικη ς πραγματικο τητας για το α συλο σε σχε ση με την προ οδο που ε χει επιτευχθει, ο πως και για τα υπα ρχοντα προβλη ματα. Η Υ πατη Αρμοστει α επικροτει τη δημιουργι α της Υπηρεσι ας Πρω της Υποδοχη ς, ο μως τονι ζει ο τι πρε πει να ενισχυθει απο το ελληνικο κρα τος και να επανδρωθου ν με προσωπικο και τα Περιφερειακα Γραφει α ασυ λου. Εγει ρει ερω τη ματα για την πρακτικη της γενικευμε νης διοικητικη ς κρα τησης, την απουσι α ενταξιακη ς πολιτικη ς, το ε λλειμμα σχεδιασμου και συντονισμου των αρχω ν, την απουσι α ειδικω ν διαδικασιω ν για τους ανη λικους. Επικροτει την α νοδο του ποσοστου των θετικω ν αποφα σεων για το α συλο και την επικουρικη προστασι α. Παρατηρει βελτι ωση στο ρυθμο εξε τασης των παλαιω ν υποθε σεων και αναβα θμιση στην ποιο τητα των ελληνικω ν αποφα σεων, που πλε ον ει ναι επαρκω ς αιτιολογημε νες. Καταδεικνυ ει την ανα γκη να υιοθετηθου ν με τρα για αυτου ς που ε ρχονται με σω θα λασσας, καθω ς οι αφι ξεις αυτε ς διπλασια στηκαν με σα στο Προτει νει ε ρευνα για τις καταγγελι ες που αφορου ν α τυπες αναγκαστικε ς επιστροφε ς στην Τουρκι α απο τη θα λασσα η με σω του ποταμου Ε βρου, ο πως και για αυτε ς που αναφε ρουν χρη ση βι ας απο τις αρχε ς. Τε λος εκφρα ζει το φο βο της για την αυξανο μενη ρατσιστικη βι α και την παρα ταση της κρα τησης και πε ραν του διαστη ματος των 18 μηνω ν. Η μεγαλυ τερη αντι φαση που ε χει δημιουργηθει στο ελληνικο συ στημα ασυ λου 36

37 ει ναι ο τι,ενω τα ποσοστα χορη γησης καθεστω τος διεθνου ς προστασι ας αυξη θηκαν (1106 προ σφυγες και δικαιου χοι επικουρικη ς προστασι ας το 2014), η εντεινο μενη οικονομικη κρι ση εμποδι ζει την προ σβαση τους σε βασικα ει δη πρω της ανα γκης, αφη νοντα ς τους στο περιθω ριο της ελληνικη ς κοινωνι ας να αγωνιου ν για την καθημερινη επιβι ωση τους xωρι ς κρατικη στη ριξη, εργασι α, παροχη στε γης (UΝCHR, Γραφει ο Ελλα δας, 2014: 1-5). Παρα την πολιτικη βου ληση των κρατω ν για ε να ομοιο μορφο συ στημα ασυ λου που θα ε βρισκε εφαρμογη σε ο λα τα κρα τη με λη, παρα τις ευρωπαι κε ς διακηρυ ξεις για την προστασι α των μεταναστω ν και αιτου ντων διεθνη προστασι α, παρα τις ευρωπαι κε ς και εθνικε ς νομοθεσι ες, το ο ραμα για ε να Κοινο Ευρωπαι κο Συ στημα για το α συλο αντιμετω πισε μεγα λες δυσκολι ες υλοποι ησης. Το εθνικο συμφε ρον κα θε κρα τους παραμε νει κυρι αρχο. Η αρχη της αλληλεγγυ ης και του επιμερισμου των βαρω ν αποδει χθηκε χαμηλω ν προσδοκιω ν. Η Ευρω πη των λαω ν δεν υπη ρξε τι ποτε περισσο τερο απο μι α νομισματικη ε νωση. Με το συ στημα Δουβλι νο η Ευρω πη χωρι στηκε σε δυ ο ζω νες, στα οικονομικα ευ ρωστα κρα τη του Βορρα και τα φτωχα κρα τη του Νο του. Στα κρα τη του Νο του ανατε θηκε το δυ σκολο ε ργο της φυ λαξης των συνο ρων της Ευρω πης, τα οποι α εξαιτι ας του αυξανο μενου ρυθμου α φιξης μεταναστω ν και προσφυ γων ε χουν μετατραπει σε πα ρκινγκ ανθρω πινων ψυχω ν. Συ μφωνα με την UNHCR τον Ιανουα ριο του 2014, οι διαθε σιμες θε σεις σε κε ντρα υποδοχη ς και φιλοξενι ας ανε ρχονταν σε 1.078, ο ταν το 2013 κατατε θηκαν στην Ελλα δα 7860 αιτη σεις ασυ λου (EUROSTAT, Asylum Applicants and first instance decisions on asylum applications, 2013). Η Διεθνη ς Αμνηστει α, στην ε κθεση της το 2010, αναφε ρει δυ ο καταδικαστικε ς αποφα σεις για την Ελλα δα απο το Ευρωπαι κο Δικαστη ριο Ανθρωπι νων Δικαιωμα των σε σχε ση με την κρα τηση των αιτου ντων α συλο (α ρθρο 3). Στη μι α εκ των δυ ο περι πτωσεων, αυτη του SD αιτου ντα α συλο στην Ελλα δα, το Ευρωπαι κο Δικαστη ριο ε κρινε ο τι κατα την κρα τηση του υπε στη ταπεινωτικη μεταχει ριση, της οποι ας, αν και δεν η ταν συ ννομη, ο ι διος δεν ει χε δυνατο τητα να εξετα σει τη νομιμο τητα απο τα ελληνικα δικαστη ρια. Υπη ρξε λοιπο ν μι α ομο φωνη απο φαση κατα της Ελλα δας για παραβι αση των α ρθρων 3 και 5(1) και (4) της ΕΣΔΑ (δικαι ωμα στην ελευθερι α και την ασφα λεια). Η Διεθνη ς Αμνηστει α, βασιζο μενη στις καταδικαστκε ς αποφα σεις εναντι ον της Ελλα δας, καλει τα υπο λοιπα κρα τη της Ε νωσης να σταματη σουν τις επιστροφε ς αιτου ντων α συλο, ασκω ντας τη ρη τρα της κυριαρχι ας, συ μφωνα με το Άρθρο 3.2 του Κανονισμου του Δουβλι νου, καθω ς παραβια ζεται το δι καιο των ανθρωπι νων δικαιωμα των των προσφυ γων και των αιτου ντων α συλο στην Ελλα δα. Η ρη τρα κυριαρχι ας επιτρε πει ακο μα και σε κρα τη, που δεν ει ναι υπευ θυνα για την εξε ταση της αι τησης ασυ λου, να επιληφθου ν υποθε σεων, αν δεν υπα ρχουν εγυη σεις για δι καιη διαδικασι α ασυ λου και επαρκει ς συνθη κες υποδοχη ς. Και ενω την περι οδο υπη ρξαν ενε ργειες για αναστολη η μει ωση των επιστροφω ν προς την Ελλα δα, το 2009 κα ποια κρα τη, ο πως η Φιλανδι α, η Ολλανδι α, το Βε λγιο και η Νορβηγι α ξανα ρχισαν τις επιστροφε ς. Στην ι δια ε κθεση ο Λα ζαρος Πετρομελι δης, Διευθυντη ς του Ελληνικου Συμβουλι ου για τους Προ σφυγες, αναφε ρει ο τι «Ει ναι αδυ νατο να υπα ρξουν εθνικε ς στρατηγικε ς και πολιτικε ς με 37

38 περιστασιακη χρηματοδο τηση απο την ΕΕ. Όταν διακο πτεται αυτη η χρηματοδο τηση, διακο πτεται επι σης η λειτουργι α των δομω ν». (Διεθνη ς Αμνηστει α, 2010: 3,4 10,24). Η δευ τερη καταδικαστικη απο φαση που αφορα την υπο θεση MSS vs Greece and Belgium τoυ EΔΔΑ για τις συνθη κες που επικρατου ν στα ελληνικα κε ντρα κρα τησης αναφε ρει «All the centres visited by the bodies and organisations that produced the reports listed above describe a similar situation to varying degrees of gravity: overcrowding, dirt, lack of space, lack of ventilation, little or no possibility of taking a walk, no place to relax, insufficient mattresses, dirty mattresses, no free access to toilets, inadequate sanitary facilities, no privacy, limited access to care.» (παρα γραφος 162,σελ 31-32). Σε αυτη την υπο θεση ο Αφγανο ς υπη κοος Μ.S.S, διερμηνε ας των δυνα μεων της Βορειο- Aτλαντικη ς Συμμαχι ας στην Ινσταμπου λ και ε χοντας επιβιω σει μι ας δολοφονικη ς απο πειρας απο τους Ταλιμπα ν, ε φτασε στην Ελλα δα με σω Ιρα ν και Τουρκι ας, τε λεσε υπο κρα τηση για μι α εβδομα δα και ο ταν αφε θηκε ελευ θερος, ε φυγε απο την Ελλα δα και υπε βαλε αιτηση ασυ λου στο Βε λγιο. Οι Βε λγοι με σω Eurodac διαπι στωσαν ο τι πε ρασε τα συ νορα της Ε νωσης με σω Ελλα δας και βα σει του Κανονισμου του Δουβλι νου τον μετε φεραν πι σω στην Ελλα δα. Το ΕΔΔΑ καταδι κασε την Ελλα δα για παραβι αση του α ρθρου 3 της ΕΣΔΑ για απα νθρωπη η εξευτελιστικη ποινη η μεταχει ριση (παρ.234 της απο φασης M.S.S) και του α ρθρου 13 της ΕΣΔΑ για κι νδυνο επιστροφη ς του αιτου ντα σε χω ρα που θα μπορου σε να διατρε ξει κι νδυνο, χωρι ς να ε χει εξετασθει ποτε η αι τηση του σοβαρα (παρ. 321 της απο φασης M.S.S). Eπι σης το ΕΔΔΑ, καταδι κασε και το Βε λγιο γιατι δεν ε κανε χρη ση της ρη τρας κυριαρχι ας, δηλαδη να εκδικα σει το ι διο την αι τηση ασυ λου, αν και δεν η ταν υπευ θυνο, καθω ς γνω ριζε τις συνθη κες που επικρατου ν στο ελληνικο συ στημα ασυ λου, βα σει αναφορω ν και εκθε σων που επανειλημμε να εξε θεταν τα προβλη ματα και τους κινδυ νους του ελληνικου συστη ματος α συλου για τους αιτου ντες διεθνη προστασι α (παρ της Απο φασης). Ο κανονισμο ς Δουβλι νο ΙΙ υπη ρξε ε να προ σχημα μεταθε σης και ο χι επιμερισμου του βα ρους και της κατανομη ς ευθυνω ν για την εξε ταση των αιτη σεων ασυ λου απο κα ποια κρα τη σε κα ποια α λλα. Αυτη η πολιτικη δημιου ργησε πλη γμα στη μεταξυ τους εμπιστοσυ νη. Ο κανονισμο ς 604/2013 (Dublin-trnasfrees) επιβα λλει τη μεταφορα αυτω ν που παρα νομα πε ρασαν τα συνο ρα της Ε νωσης και την εξε ταση των αιτη σεων ασυ λου τους, πι σω στο κρα τος του οποι ου τα συ νορα πε ρασαν παρα νομα για πρω τη φορα. Αν δηλαδη κα ποιος καταθε σει αι τηση ασυ λου στην Ολλανδι α, ενω ε χει πε ρα σει τα συ νορα της Ελλα δας παρα νομα, με σω του συστη ματoς Eurodac θα χαρτογραφηθει η πορει α του με χρι την Ολλανδι α. Η Ολλανδι α θα απευθυ νει αι τημα αναδοχη ς στην Ελλα δα, η οποι α αν δεν απαντη σει εντο ς της αποκλειστικη ς προθεσμι ας των δυ ο μηνω ν, τεκμαι ρεται ο τι αποδε χεται το αι τημα για αναδοχη. Τελικο στα διο της διαδικασι ας ει ναι να μεταφερθει ο αιτω ν α συλο στην Ελλα δα, η οποι α πλε ον ει ναι το υπευ θυνο κρα τος να αποφασι σει για την αι τηση του. Ο Κανονισμο ς Δουβλι νο ΙΙ απε δειξε την αποτυχι α ο λων αυτω ν των διακηρυ ξεων περι συλλογικη ς δρα σης. Τα κρα τη, με σω αυτου του μηχανισμου, προσπαθου ν να ελε γξουν την ει σοδο στην επικρα τεια τους. Και ακο μη και αν θεωρησουμε ο τι υπα ρχει υπαναχω ρηση του κρα τους απο την αρχικη του θε ση για την ει σοδο, την παραμονη και την εργασι α των αλλοδαπω ν, αυτη η μεταστροφη σι γουρα δε συνεπα γεται το τε λος του Εθνικου Κρα τους. Η ενσωμα τωση των αλλοδαπω ν που διαμε νουν για μεγα λο χρονικο δια στημα στην επικρα τεια ενο ς κρα τους ει ναι πλε ον επιτακτικη ανα γκη, ενω παρα ληλα χρεια ζονται συλλογικε ς προσπα θειες πε ρα απο τα εθνικα κρα τη και ο χι μεμονωμε νες δραστηριοποιη σεις (Σαμπατα κου, 2010: 176). 38

39 Με το γενικο ο ρο λαθρομετανα στες το ελληνικο κρα τος αλλα και ολο κληρη η Ευρω πη, αποδεικνυ ει ο τι μετανα στες και προ σφυγες αντιμετωπι ζονται ανεξα ρτητα απο τη διαφορετικο τητα τους ως συγκοινωνου ντα δοχει α. Αφενο ς γιατι παρα γονται απο συναφη πολιτικα και κοινωνικα αι τια και αφετε ρου γιατι πυροδοτου ν ο λες αυτε ς τις πολιτικε ς και τις ιδεολογι ες για τα ξη και ασφα λεια. Οι προ σφυγες, ως μι α ιδιαι τερη ομα δα ανθρω πων που εγκατε λειψαν τις πατρι δες τους για τους λο γους που εμπεριε χονται στη Συ μβαση της Γενευ ης, αντιμετωπι ζονται απο τις αρχε ς και τη διοι κηση ως παρα νομοι μετανα στες, κρατου νται μαζικα σε χω ρους που κρατου νται και οι μετανα στες, αντιμετωπι ζουν εμπο δια στην προ σβαση τους στον κρατικο μηχανισμο για να υποβα λουν την αι τηση τους για α συλο και επαναπροωθου νται με κι νδυνο της ζωη ς τους στις χω ρες προε λευσης. Η κυρι αρχη πολιτικη της Ε νωσης για φυ λαξη των εξωτερικω ν της συνο ρων τελικα μη πως αναιρει τις διεθνει ς συνθη κες και τις εγγυη σεις της ΕΣΔΑ για την προστασι α των δικαιωμα των των προσφυ γων; Mη πως τελικα η επιθυμι α ει ναι να αποκλειστου ν οι αλλοδαποι ε ξω απο τα συ νορα της Eυρω πης; ( Παυ λου & Χριστο πουλος, 2004 : 246, 247, 248). Μετα τα τρομοκρατικα χτυπη ματα το 2001, ο φο βος της τρομοκρατι ας ε χει λα βει ανεξε λγκτες διαστα σεις στην κοινωνι α της παγκοσμιοποι ησης. Στην Ευρω πη, με τα ανοιχτα συ νορα στην ελευ θερη διακι νηση ανθρω πων και αγαθω ν, αποδεικνυ εται ο τι τα συ νορα αυτα δεν ει ναι και το σο ανοιχτα για τους υπηκοους των τρι των χωρω ν. Ο αναθεωρημε νος κανονισμο ς Eurodac επιτρε πει πια την προ σβαση στη βα ση δεδομε νων με τα δακτυλικα αποτυπω ματα και για αυτου ς για τους οποι ους υπα ρχει υπο νοια ο τι ανη κουν σε τρομοκρατικη οργα νωση. Υπα ρχει κι νδυνος να θεωρηθει τρομοκρα της ακο μα και κα ποιος που διεξα γει απελευθερωτικο αγω να για την πατρι δα του. Η παραβι αση των θεμελιωδω ν δικαιωμα των μπορει να αναχθει σε καθημερινη ρουτι να, ο ταν μπορει να θεμελιωθει σε μι α απλη υπο νοια εγκλη ματος Η Αναγνω ριση του καθεστω τος Διεθνούς Προστασι ας Οι αρχε ς εξε τασης ασυ λου στο ελληνικο κρα τος, μπορει να χορηγη σουν τα εξη ς καθεστω τα σε ο σους αιτου νται διεθνη προστασι α: 1. To καθεστω ς του Πρόσφυγα: Το α ρθρο 2 περι πτωση ε του Π.Δ 141/2013 αναγνωρι ζει την ιδιο τητα του Προ σφυγα στον αλλοδαπο η ανιθαγενη ο οποι ος εξαιτι ας φο βου δι ωξης λο γω φυλη ς, θρησκει ας, εθνικο τητας, πολιτικω ν πεπεοιθη σεων η συμμετοχη ς σε ιδιαι τερη κοινωνικη ομα δα, βρι σκεται εκτο ς της χω ρας της ιθαγε νεια ς του η της συνη θους διαμονη ς του και δεν μπορει η, λο γω του φο βου αυτου, δεν επιθυμει να θε σει εαυτο ν υπο την προστασι α της εν λο γω χω ρας (51). Το Π.Δ 141/2013 επι της ουσι ας επαναλαμβα νει τους λο γους που εμπεριε χονται στη Συ μβαση της Γενευ ης του 1951 σχετικα με την αναγνω ριση του καθεστω τος του Προ σφυγα. 2. Επικουρικης Προστασία: Το α ρθρο 2 περι πτωση ζ του Π.Δ 141/2013 αναγνωρι ζει το καθεστω ς της επικουρικη ς προστασι ας στον αλλοδαπο η τον ανιθαγενη που δεν πληρει τις προϋποθε σεις για να αναγνωρισθει ως προ σφυγας, αλλα που στο προ σωπο του συντρε χουν ουσιω δεις λο γοι απο τους οποι ους συνα γεται ο τι, αν επιστρε ψει στη χω ρα της καταγωγη ς του η, στην περι πτωση ανιθαγενου ς, στη χω ρα της προηγου μενης συνη θους διαμονη ς του, κινδυνευ ει να υποστει σοβαρή βλάβη. 3. Παραμονή για ανθρωπιστικούς λόγους: Το α ρθρο 28 του Π.Δ 114/2010 εισα γει την παραμονη για ανθρωπιστικου ς λο γους και την εγκρι νει σε περιπτω σεις ο που ο αλλοδαπο ς υπη κοος δεν εμπι πτει στις τυπικε ς προϋποθε σεις του προ σφυγα αλλα λόγοι ανωτέρας βίας οδηγου ν σε αντικειμενική αδυναμία απομα κρυνσης η επιστροφη ς στη χω ρα συνη θους διαμονη ς, Η προστασι α που παρε χεται καλυ πτει τους τομει ς της 39

40 χορη γησης αδειω ν διαμονη ς και ταξιδιωτικω ν εγγρα φων, εκπαι δευση, ιατρικη περι θαλψη και ειδικη με ριμνα για τους ανηλι κους, τη διατη ρηση της οικογενειακη ς ενο τητας, την προστασι α απο το ενδεχο μενο πιθανου ς απομα κρυνσης. Το καθεστω ς παραμονη ς για ανθρωπιστικου ς λο γους ει ναι μι α καινοτομι α της εθνικη ς νομοθεσι ας που, ενω δεν προβλε πεται απο τις οδηγι ες του ΚΕΣΑ, δημιουγη θηκε για να προστατε ψει τα δικαιω ματα ο λων αυτω ν των ανθρω πων που διαμε νουν επι μακρο χρονικο δια στημα στην Ελλα δα σε ε να καθεστω ς εκκρεμο τητας, περιμε νοντας να εκδικαστει η αι τηση τους για το α συλο. Λο γοι ανωτε ρας βι ας θεωρου νται λο γοι υγει ας, αποκλεισμο ς απο τη χω ρα καταγωγη ς, εμφυ λιες συρρα ξεις, μαζικε ς παραβια σεις ανθρωπι νων δικαιωμα των. Σε ο σους ε χει αναγνωριστει το καθεστω ς του προ σφυγα, τους δι νεται το δικαι ωμα α δειας διαμονη ς στη χω ρα, δια ρκειας τριω ν ετω ν, που ανανεω νεται μετα απο αι τηση τους, ενω σε ο σους ε χει αναγνωριστει το καθεστω ς παραμονη ς για ανθρωπιστικου ς λο γους, χορηγει ται α δεια διαμονη ς δια ρκειας δυ ο ετω ν Η διαδικασι α των Προσφυγω ν κατά των πρωτοβάθμιων αποφάσεων και ενδι κων με σων Το Π.Δ90/2008 προσδιορι ζει τη δευτεροβα θμια διαδικασι α ασυ λου. Δι νεται στον αιτου ντα δυνατο τητα προσφυγη ς ενω πιον της Επιτροπη ς Προσφυγω ν κατα των αποφα σεων που απορρι πτουν τη χορη γηση διεθνου ς προστασι ας σε πρω το βαθμο και ως τελευται ο με τρο η δυνατο τητα η α σκηση αι τησης ακυ ρωσης ενω πιον του Διοικητικου Εφετει ου.ο Επι τροπος του Συμβουλι ου της Ευρω πης για τα δικαιω ματα του ανθρω που, στην Ε κθεση του το 2009 και μετα απο επι σκεψη που πραγματοποι ησε στην Ελλα δα, εξε φρασε κα ποιους φο βους σε σχε ση με το βαθμο ανεξαρτησι ας που διε πει την Αρχη Προσφυγω ν απο τον πρω το βαθμο. Επι σης, η Υ πατη Αρμοστει α του ΟΗΕ για τους Προ σφυγες προ τεινε στις ελληνικε ς αρχε ς να επαναξετασθει ο θεσμο ς της Επιτροπη ς Ασυ λου, ω στε να επιτευχθει μεγαλυ τερος βαθμο ς ανεξαρτησι ας απο τον πρω το βαθμο. Αποτε λεσμα ο λων αυτω ν των διεργασιω ν η ταν η συ σταση των Επιτροπω ν Προσφυγω ν με το ΠΔ 114/2010, οι οποι ες διε φεραν σημαντικα απο τις Επιτροπε ς Προσφυγω ν του Π.Δ 90/2010, καθω ς ει χαν σημαντικο βαθμο ανεξαρτησι ας απο τον πρω το βαθμο. Με το δια ταγμα, εκτο ς απο την κατοχυ ρωση της ανεξαρτησι ας της δευτεροβα θμιας εξε τασης των προσφυγω ν, υπη ρξε παρα λληλα βελτι ωση και στην ποιο τητα της ι διας της διαδικασι ας στο επι πεδο της αιτιολο γησης των αποφα σεων, της παροχη ς καλυ τερης διερμηνει ας, ενημε ρωσης για τη διαδικασι α αλλα και στην ι δια τη διαδικασι α εξε τασης των αιτη σεων. Συ μφωνα με το α ρθρο 25, παρ.2 του ΠΔ 114/2010, απαγορευ εται η λη ψη με τρων απε λασης καθο σον διαρκει η προθεσμι α α σκησης προσφυγη ς, και αφου ασκηθει η προσφυγη με χρι να εκδοθει η οριστικη απο φαση. Οι Επιτροπε ς Προσφυγω ν, που ει ναι συνολικα ει κοσι στον αριθμο, αποφασι ζουν για αιτη σεις που ε χουν υποβληθει πριν την 7/6/2013. Για τις αιτη σεις που ε χουν υποβληθει μετα απο αυτη την ημερομηνι α, ο αιτω ν μπορει να ασκη σει προσφυγη ενω πιον της Αρχη ς Προσφυγω ν που ε χει ε δρα στην Κεντρικη Υπηρεσι α Ασυ λου, στην Αθη να, με βα ση το α θρο 3 του Ν.3907/2011. Στην Κεντρικη Υπηρεσι α λειτουργου ν μι α η περισσο τερες Τριμελει ς Επιτροπε ς Προσφυγω ν που απολαμβα νουν προσωπικη ς ανεξαρτησι ας. Oι τριμελει ς αυτε ς Επιτροπε ς καλου ν τον προσφευ γοντα, πε ντε ημε ρες πριν την ημερομηνι α εξε τασης, και τον ενημερω νουν για τα δικαιω ματα του (δικαι ωμα αυτοπρο σωπης παρα στασης η με παρουσι α δικηγο ρου, δικαι ωμα χρη σης διερμηνε α, ενημε ρωση για τον το πο και το χρο νο της εξε τασης, καθω ς και για την υποβολη συμπληρωματικω ν στοιχει ων). Αν απορριφθει η προσφυγη, ο αιτω ν υποχρεου ται να αναχωρη σει απο τη χω ρα εντο ς ενενη ντα ημερω ν, συ μφωνα με το α ρθρο 26 του ΠΔ 114/2010. Η διαδικασι α εξε τασης των προσφυγω ν διε πεται απο το α ρθρο 26 του ΠΔ 113/

41 Τελευται ο με σο αναγνω ρισης στους αιτου ντες διεθνου ς προστασι ας, μετα την απορριπτικη απο φαση σε δευ τερο βαθμο απο την Επιτροπη Προσφυγω ν, ει ναι το δικαι ωμα α σκησης αι τησης ακυ ρωσης ενω πιον του Διοικητικου Εφετει ου εντο ς προθεσμι ας 60 ημερω ν (α ρθρο 28 του ΠΔ 113/2010). Δικαι ωμα αι τησης ακυ ρωσης κατα των αποφα σεων των Επιτροπω ν Προσφυγω ν ε χει και ο Υπουργο ς Προστασι ας του Πολι τη Η παροχη Διεθνούς προστασι ας στην Ελλάδα τον 21 αιω να. Δομε ς και Διοικητικε ς Πρακτικε ς Το ε τος 2013 αποδει χθηκε ορο σημο για την Ελλα δα ο σον αφορα την πολιτικη αναμο ρφωσης του εθνικου της συστη ματος για το α συλο και τη μετανα στευση. Παρα την τερα στια οικονομικη κρι ση η νε α Υπηρεσι α Ασυ λου, απο τις 7 Ιουνι ου του 2013 που α ρχισε να λειτουργει με χρι και τον Ιανουα ριο του 2014, δε χθηκε νε ες αιτη σεις ασυ λου, τις οποι ες διεκπεραι ωσε ταχυ τητα, αυξα νοντας ταυτο χρονα και τα ποσοστα των αποφα σεων αναγνω ρισης. Το 2012 το ποσοστο χορη γησης προσφυγικου καθεστω τος η ταν μο λις 0,09% ενω το 2013 εκτινα χθηκε στο 11,6%. (ΙΔΙΣ, 2013: 6) Και ενω η Ελλα δα δει χνει να συμμορφω νεται με τις πολιτικε ς του Κοινου Συστη ματος Ασυ λου, η Ευρω πη ζητα ο λο και πιο δραστικα με τρα απο τα κρα τη με λη της περιφε ρεια ς της, για τη φυ λαξη των εξωτερικω ν της συνο ρων. Με τρο προς αυτη την κατευ θυνση ει ναι η απο μα κρυνση των αλλοδαπω ν που δε φε ρουν νομιμοποιητικα ε γγραφα απο το ε δαφο ς της. Η απομα κρυνση ει ναι ει τε οικειοθελη ς ει τε αναγκαστικη (απε λαση). H Eλλα δα το 2014 ανε λαβε την Προεδρι α της Ευρωπαι κη ς Ε νωσης και μι α απο τις βασικε ς πολιτικε ς που προσπα θησε να επανεφε ρει στο προσκη νιο για αναθεω ρηση η ταν αυτη για το Άσυλο και τη Μετανα στευση. Ε χοντας βιω σει στην πρα ξη τα προβλη ματα των Κανονισμω ν Δουβλι νο ΙΙ και Δουβλι νο ΙΙΙ, η Ελλα δα ζητα την αναλογικη κατανομη των δικαιου χων διεθνου ς προστασι ας με βα ση την Αρχη της Αλληλεγγυ ης και την αρχη του Επιμερισμου των Βαρω ν. Μια μεταρρυ θμιση του Κανονισμου Δουβλι νο θα αποσυμπι εζε τα κρα τη του Νο του και ειδικα την Ελλα δα που λο γω της γεωγραφικη ς της θε σης ει ναι ει σοδος για βορειοκεντρικα κρα τη της Ευρω πης, τα οποι α ει ναι και ο τελικο ς προορισμο ς για μετανα στες και προ σφυγες. Στην Ελλα δα οι κρατικοι φορει ς που συνεργα ζονται για τα ζητη ματα μετανα στευσης και ασυ λου ει ναι : (ΙΔΙΣ, 2013: 12,13,14) To Yπουργει ο Δημο σιας Τα ξης και Προστασι ας του Πολι τη (Υπηρεσι α Ασυ λου, Αρχη Προσφυγω ν, Υπηρεσι ες Πρω της Υποδοχη ς και Υ.Δ.Ε.Α.Π- Υπηρεσι α Διαχει ρισης Ευρωπαι κω ν και Αναπτυξιακω ν Προγραμμα των, ιδρυ θηκε με το Ν.3938/2011). Με το Ν.4172/2013 το Υπουργει ο Δημο σιας Τα ξης μπορει να δημιουργει Δομε ς φιλοξενι ας για αιτου ντες Άσυλο η ευα λωτες ομα δες. Το Υπουργει ο Εσωτερικω ν που παρε χει οδηγι ες στους διοικητικου ς μηχανισμου ς της χω ρας για την πολιτικη μετανα στευσης και κοινωνικη ς ε νταξης υπηκο ων τρι των χωρω ν. Το Υπουργει ο Υγει ας για θε ματα ιατροφαρμακευτικη ς βοη θειας και νοσηλευτικη ς περι θαλψης σε ο σους δεν φε ρουν νομιμοποιητικα ε γγραφα. Το Υπουργει ο Εξωτερικω ν για θεωρη σεις μακρα ς και βραχει ας διαμονη ς και συμφωνι ες επαναεισδοχη ς. 41

42 Το Υπουργει ο Ναυτιλι ας και Αιγαι ου για τη φυ λαξη των θαλασσι ων συνο ρων με τη βοη θεια και συ μπραξη της FRONTEX. Άλλοι φορει ς που εμπλε κονται στο θε μα Ασυ λου και Μετανα στευσης ει ναι ο Συνη γορος του Πολι τη,ο Διεθνη ς Οργανισμο ς Μετανα στευσης για τις εθελου σιες επιστροφε ς, ΜΚΟ, ο πως το Ελληνικο Συμβου λιο για τους Προ σφυγες, οι Γιατροι χωρι ς συ νορα κλπ. Σι γουρα η μεγαλυ τερη καινοτομι α γαι το ελληνικο α συλο υπη ρξε η Νε α Υπηρεσι α Ασυ λου. Με σα στο 2013 ξεκι νησαν να λειτουργου ν τα Περιφερειακα Γραφει α, στην Κατεχα κη, Λε σβο, Ρο δο, Βο ρειο και Νο τιο Ε βρο, καθω ς και αυτοτελη κλιμα κια στην Αμυγδαλε ζα και στη Θεσσαλονι κη. Η καλυ τερη φυ λαξη των ελληνικω ν συνο ρων στον Ε βρο με τη δημιουργι α του φρα χτη μει ωσε σε πολυ μεγα λο βαθμο την παρα νομη ει σοδο απο χερσαι ες οδου ς, αλλα ταυτο χρονα ενι σχυσε την παρα νομη ει σοδο απο τη θα λασσα. Το 2013 αυξα νονται και τα περιστατικα ρατσιστικη ς βι ας με πιο χαρακτηριστικο αυτο της Μανωλα δας, ο ταν εργα τες μπαγκλαντεσιανη ς καταγωγη ς, στην προσπα θεια τους να διεκδικη σουν τα δεδουλευμε να τους δε χτηκαν ε νοπλη επι θεση. To 2013 συνεχι στηκαν με ιδιαι τερη επιτυχι α οι ε λεγχοι των ελληνικω ν συνο ρων με στο χο την πα ταξη της παρα νομης μετανα στευσης, ο πως ε κρινε με ε κθεση της η Ειδικη Επιτροπη Αξιολο γησης της ορθη ς εφαρμογη ς της Συνθη κης του Κεκτημε νου Σε νγκεν (Εuropa, 2013: COM (2013) 832 final). Βε βαια, ο λες αυτε ς οι επιχειρη σεις που ο ντως ε φεραν αποτε λεσμα ως προς την καλυ τερη φυ λαξη των συνο ρων της Ενωσης, το ε πραξαν αδιακρι τως σε ο λους ο σοι παρα νομα πε ρασαν τα ελληνικα συ νορα, χωρι ς να εξετα ζουν αν κα ποιοι χρη ζουν παροχη ς διεθνου ς προστασι ας, ω στε να τους διευκολυ νουν να βρουν προ σβαση στις διαδικασι ες ασυ λου. Εν με σω μι ας μεγα λης ανθρωπιστικη ς κρι σης στη Συρι α, το με λημα των εθνικω ν και ευρωπαι κω ν αρχω ν η ταν πω ς θα φυλαχθου ν τα συ νορα και πω ς θα επαναπροωθηθου ν α νθρωποι πι σω, ακο μα και σε χω ρες ο που θα αντιμετω πιζαν κι νδυνο θανα του. Κλει νοντας η Ελλα δα τα χερσαι α της συ νορα με τη συνδρομη και τη συνεργασι α της Frontex, ανα γκασε ο λους αυτου ς τους ανθρω πους να στραφου ν προς τις θαλα σσιες οδου ς, με κι νδυνο της ζωη ς τους. Οι αλλαγε ς που απε φεραν οι νε οι θεσμοι και οι καινου ργιοι νο μοι για το α συλο στην Ελλα δα απε δωσαν ως προς την ταχυ τητα εξε τασης των αιτη σεων και ως προς τα ποσοστα θετικω ν αποφα σεων για παροχη ε ννομης προστασι ας. Παραμε νει ο μως ανοιχτο το ζη τημα του μεγα λου ο γκου παλαιο τερων αιτη σεων (Backlog), πριν απο τις 7/6/2013, για τις οποι ες αρμο δια να αποφανθει ει ναι η Ελληνικη Αστυνομι α. Επι σης, δεν ε χουν ολοκληρωθει ο λες οι διαδικασι ες που προβλε πονται, π.χ δεν ε χουν συσταθει ου τε επανδρωθει και τα 13 Περιφερειακα Γραφει α Ασυ λου που προβλε πει ο Ν.3907/2011 (αυτη τη στιγμη λειτουργου ν 5 Γραφει α). Αυτο σημαι νει πως δεν ει ναι δυνατη ακο μα η εξε ταση των αιτη σεων για α συλο πανελλαδικα για τους αιτου νες που πρε πει να ταξιδε ψουν προς τα αρμο δια Γραφει α, γεγονο ς που επιβραδυ νει την ο λη διαδικασι α. Η Υπηρεσι α Πρω της Υποδοχη ς διαχωρι ζει τους παρα νομα εισερχο μενους σε μετανα στες και αιτου ντες ασυ λο και τους κατευθυ νει στις αρμο διες υπηρεσι ες, ενημερω νοντα ς τους παρα λληλα για τα δικαιω ματα και τις υποχρεω σεις τους. Η Υπηρεσι α Πρω της Υποδοχη ς ε χει με χρι στιγμη ς δυ ο κε ντρα Υποδοχη ς, ε να στο Φυλα κιο Ορεστια δας και ε να στη Λε σβο, και δυ ο κινητε ς μονα δες Υποδοχη ς στη Χι ο και τη Σα μο. H Υπηρεσι α Πρω της Υποδοχη ς, μετα απο συ ντομη κρα τηση, παραπε μπει ει τε στο Αρμο διο Περιφερειακο Γραφει ο Ασυ λου αυτου ς που υποβα λλουν αι τηση για α συλο, η, αν προ κειται για ευα λωτες ομα δες, στις ανοιχτε ς δομε ς φιλοξενι ας που ε χουν χωρητικο τητα περι που 1000 θε σεων πανελληνι ως. Μετα τον πρω το χρο νο λειτουργι ας τους αυτε ς οι δομε ς φιλοξενι ας δε θα χρηματοδοτου νται απο κονδυ λια της Ε νωσης αλλα απο το Πολυετε ς Δημοσιονομικο Πλαι σιο ( ), το ι διο ισχυ ει και για οποιαδη ποτε μελλοντικη δημιουργι α νε ων δομω ν φιλοξενι ας. 42

43 Συ μφωνα με το α ρθρο 12 του ΠΔ 113/2013, η κρα τηση αυτω ν που αιτου νται α συλο πρε πει να ει ναι το υ στατο με τρο και να επιβα λλεται σε εξαιρετικε ς περιπτω σεις. Στην Ελλα δα συμβαι νει το αντι θετο. Η κρα τηση ει ναι συ νηθες με τρο, ενω ε χει αυξηθει και η χρονικη της δια ρκεια (με χρι και 18 μη νες). Η Ελλα δα ε χει κατηγορηθει και καταδικασθει πολλε ς φορε ς και για τη μη κατα λληλοτητα των δομω ν της, για τις απα νθρωπες συνθη κες κρα τησης, για τη διαδικασι α ασυ λου (παρα νομη επιστροφη, μη αιτοπλογημε νες αποφα σεις, ε λλειψη προ σβασης στη διαδικασι α ασυ λου κλπ.). Παρα τις συνεχει ς αναφορε ς για παραβια σεις, το ελληνικο συ στημα Ασυ λου δει χνει να εναρμονι ζεται σταδιακα με τις πολιτικε ς του ΚΕΣΑ και να συμμορφω νεται με τις κοινε ς πρακτικε ς για την παροχη διεθνου ς προστασι ας. Η μεγαλυ τερη επιτυχι α των ελληνικω ν αρχω ν ει ναι αυτη που αφορα την φυ λαξη των ελληνικω ν συνο ρων. Ο κανο νας ει ναι να επιστρε φονται ο λοι στις χω ρες τους εκτο ς απο αυτου ς που δικαιου νται παροχη διεθνου ς προστασι ας. Κα τω απο αυτο το πνευ μα ξεκι νησαν απο το 2013 μαζικε ς συλλη ψεις (προ γραμμα Ξε νιος Δι ας), με στο χο την εθελου σια η αναγκαστικη επαναπροω θηση των παρα νομα εισερχομε νων στην ελληνικη επικρα τεια. Η Ε.Λ.Α.Σ καλει ται να κρι νει το καθεστω ς στο οποι ο εμπι πτει κα θε νεοεισερχο μενος στην Ελλα δα και, αφου τον συλλα βει, να εφαρμο ζει και τα ανα λογα με τρα (κρα τηση, επιστροφη ). Ε τσι, εκτο ς απο αυτου ς που αφη νονται ελευ θεροι, ο λοι οι υπο λοιποι υπο κεινται σε κρα τηση. Επειδη τα Κε ντρα Φυ λαξης Αλλοδαπω ν ει ναι λι γα, κρατου νται σε κρατη τηρια αεροδρομιω ν, σε αστυνομικα τμη ματα, σε τμη ματα στα συ νορα χωρι ς τις στοιχειω δεις παροχε ς σε ρευ μα, νερο, τουαλε τες, ιατρικη βοη θεια. Δεν ει ναι αμελητε ες οι καταγραφε ς θα νατων, επιδημιω ν μεταδοτικω ν ασθενειω ν, εξεγε ρσεων κρατουμε νων. Υπα ρχει, επομε νως, μι α πλου σια νομολογι α του ΕΔΔΑ με καταδικαστικε ς αποφα σεις κατα της Ελλα δας για την περι οδο (S.D. κατα Ελλα δας προσφυγη 53541/07 (2009), ΜSS κατα Ελλα δας προσφυγη 30696/09 (2011), AHMADE SEYDMAJED TOY MODARK H MOBARET κατα Ελλα δας (Νo 50520/09), BYGYLASHVILI κατα Ελλα δας ( ). To 2013 τα τε σσερα κρα τη του Νο του (Ελλα δα, Κυ προς, Ιταλι α, Μα λτα) ζη τησαν την αναθεω ρηση του Κανονισμου Δουβλι νο, θεωρω ντας πως δεν εφαρμο ζεται η Αρχη της Αλληλεγγυ ης και του Επιμερισμου των Βαρω ν.το αι τημα τους δεν ε γινε αποδεκτο, τα υπο λοιπα κρα τη ε δειξαν προθυμι α να παρα σχουν τεχνογνωσι α και οικονομικη βοη θεια στα κρα τη αυτα που δε χονται το μεγα λο βα ρος του συστη ματτος αιτη σεων ασυ λου. Η Ελλα δα επιπλε ον ζη τησε με αφορμη την κρι ση στη Συρι α να υπα ρξει ειδικη ενι σχυση για πιο αποτελεσματικη εφαρμογη της Οδηγι ας 2001/55/ EK για τις ελα χιστες προδιαγραφε ς παροχη ς προσωρινη ς προστασι ας σε περι πτωση μαζικη ς εισροη ς εκτοπισθε ντων (66). 3.3 Η Ελλάδα στην Ευρω πη του Ασύλου η των κλειστω ν συνόρων Παρα το πλου σιο νομοθετικο και θεσμικο πλαι σιο της Ευρω πης για το Άσυλο και τη Μετανα στευση και την προσπα θεια των κρατω ν μελω ν να προσαρμο σουν τις εθνικε ς τους πολιτικε ς στο πνευ μα και τις κατευθυντη ριες γραμμε ς της Ενωμε νης Ευρω πης, τα προβλη ματα στην Ευρω πη γιγαντω νονται, ενω η ι δια η Ε νωση φαι νεται να εθελοτυφλει.το Ευρωπαι κο Συ μφωνο για το Άσυλο και τη Μετανα στευση δημιουργει αδιε ξοδα στους διαμε νοντες επι μακρο ν στα κρα τη του Νο του χωρι ς ε γγραφα. Και ενω τα κρα τη του Νο του ζητου ν την αλλαγη του κανονισμου Δουβλι νο, φαι νεται ο τι κανε νας απο τους εται ρους δε θε λει να μετακινηθει απο τη στρατηγικη της συγκε ντρωσης των πληθυσμω ν στα εξωτερικα συ νορα της Ε νωσης, θεωρω ντας πως ε τσι διασφαλι ζει το εθνικο του συμφε ρον. Η α τυπη επιλογη που ε χουν ο σοι φθανουν στην Ευρω πη απο τρι τες χω ρες ει ναι η νο μιμα 43

44 ε γγραφα η επιστροφη. Μοναδικο σημει ο ανοχη ς ει ναι η υποβολη αιτη ματος χορη γησης διεθνου ς προστασι ας, απο ρροια της δε μευση ς της Ε νωσης προς διεθνη κει μενα και Συμβα σεις (ΕΣΔΑ,Συ μβαση της Γενευ ης 1951). Ο ισχυ ων κανο νας στην Ευρω πη για τις μεικτε ς ροε ς που περνου ν τα συ νορα της ει ναι να αντιμετωπι ζονται με τον ι διο τρο πο. Και, ενω θα ε πρεπε να καταβα λλεται εξειδικευμε νη προσπα θεια για τη διαχει ριση ο λου αυτου του ετερογενου ς φα σματος μετακινου μενων ανθρω πων, η Ευρω πη αντι θετα επενδυ ει απρο σκοπτα σε διασυνοριακου ς ελε γχους και μηχανισμου ς επιστροφη ς, σα να την ενδιαφε ρει πρωτι στως αυτα τα καραβα νια των ανθρω πων να μην περα σουν τα συ νορα τους. Όλοι λοιπο ν αυτοι οι πληθυσμοι που καταφθα νουν μαζικα στην ευρωπαι κη Ήπειρο, ακο μα και αν δε δικαιου νται παροχη διεθνου ς προστασι ας, υποβα λλουν σα μοναδικη τους ευκαιρι α, αι τηση για α συλο φοβου μενοι την επαναπροω θηση τους στη χω ρα προορισμου. Για την Ελλα δα, ο πως και για ο λες τις χω ρες του Νο του, αυτο ισοδυναμει με ε ναν τερα στιο ο γκο αιτη σεων ασυ λου τα τελευται α χρο νια. Η Ελλα δα δε χθηκε περι που αιτη σεις απο το 2000, τις οποι ες απε ρριψε μαζικα με χρι και την εφαρμογη του Π.Δ 114/2010). Με την εκκαθα ριση του backlog (των παλαιω ν αιτη σεων) στην Ελλα δα, αυξη θηκαν τα ποσοστα παροχη ς διεθνου ς αναγνω ρισης, τα οποι α ο μως αναλογικα και πα λι κυμα νθηκαν σε πολυ μικρα ποσοσστα σε σχε ση με τα α λλα ευρωπαι κα κρα τη. Όσο για τις αποφα σεις επιστροφη ς (αναγκαστικε ς και εθελου σιες) απο την Ελλα δα στα κρα τη προε λευσης, στην πλειοψηφι α τους δεν εκτελου νται. Η βασικη αιτι α ει ναι ο τι για να μπορε σει να ολοκληρωθει αυτη η διαδικασι α θα πρε πει η Ελλα δα να ε ρθει σε επαφη με πρεσβει ες η μηχανισμου ς χωρω ν που ει ναι διαλυμε νες η τελου ν υπο καθεστω ς αναρχι ας η που στη χειρο τερη περι πτωση κωλυσιεργου ν στο να εκδω σουν τα νομιμοποιητικα ε γγραφα. Άρα το δι λημμα α συλο η επιστροφη ει ναι βασισμε νο σε μι α ατελε σφορη πραγματικο τητα που συμπαρασυ ρει τα κρα τη της Ε νωσης σε επικι νδυνες για τους μετακινου μενους πληθυσμου ς εθνικε ς πολιτικε ς. Ίσως τελικα η λυ ση στο αδιε ξοδο των μετακινου μενων πληθυσμω ν προς τα κρα τη της Ευρω πης να ει ναι η θεσμικη και πολιτισμικη ενσωμα τωση τους στις κοινωνι ες που τους υποδε χονται. Δυστυχω ς και στην περι πτωση αυτη διαπιστω νουμε ο τι ακολουθου νται διαφορετικε ς πολιτικε ς, γιατι τα κρα τη της Ε νωσης διαθε τουν διαφορετικα οικονομικα, πολιτικα, πολιτιστικα συστη ματα. Όταν κα ποιο κρα τος υπολει πεται στους τομει ς της οικονομι ας και της κοινωνικη ς προ νοιας, προσπαθει να αποδει ξει ο τι λειτουργει με ευνομι α στον τομε α του κοινωνικου ελε γχου με σω της ποινικοποι ησης του μετανα στη εχθρου που ει ναι ε να βολικο εξιλαστη ριο θυ μα στην εποχη της παγκοσμιοποι ησης και του φο βου της τρομοκρατι ας (Παυ λου & Χριστο πουλος 2004:231, 232). Στην Ελλα δα της οικονομικη ς κατα ρευσης και του γενικο τερου πολιτικου και κοινωνικου αποπροσανατολισμου, κα θε αλλοεθνη ς που εισε ρχεται στην ελληνικη επικρα τεια αποτελει απειλη για τον πυρη να του εθνικου κοινωνικου ιστου.η ιδιο τητα του πολι τη, η εθνικη καταγωγη, τα κοινωνικα και οικονομικα δικαιω ματα ανη κουν στους γηγενει ς, ενω οι ξε νοι ει ναι μη νο μιμοι ανταγωνιστε ς στα συλλογικα /δημο σια αγαθα. (Παυ λου & Δημη τρης Χριστο πουλος, 2004: 184,185). Οι ελληνικοι κρατικοι μηχανισμοι, με το προ σχημα του δημοσι ου συμφε ροντος και με αποφα σεις που δεν ει ναι επαρκω ς αιτιολογημε νες, κινου νται προς μαζικε ς κρατη σεις και μαζικε ς απελα σεις αλλοδαπω ν, εφαρμο ζοντας αδιακρι τως μι α πολιτικη που σαφω ς παραβια ζει τα δικαιω ματα ο σων απο αυτου ς θα μπορου σαν να ενταχθου ν στο καθεστω ς διεθνου ς προστασι ας. Ε ι ναι αυτονο ητο ο τι η σχε ση μετανα στευσης και παγκοσμιοποι ησης ει ναι αλληλε νδετη. Τα κρα τη που ει ναι οικονομικα ευ ρωστα επικροτου ν την κι νηση κεφαλαι ου, αγαθω ν, 44

45 εξειδικευμε νου προσωπικου, ενω παρεμποδι ζουν ροε ς που δεν επιθυμου ν, ο πως αξι ες μη ευρωπαι κε ς και εργατικο δυναμικο μη εξειδικευμε νο. Η παγκοσμιοποι ηση, εκτο ς απο την ελευ θερη κυκλοφορι α προσω πων και αγαθω ν στην Ευρω πη, δημιου ργησε χρε η σε εθνικε ς οικονομι ες, κατα ργησε παραδοσιακου ς τομει ς οικονομι ας, προκα λεσε μετακινη σεις ανθρω πων προς τις πλου σιες χω ρες του Βορρα, ενω τα φτωχα κρα τη του Νο του α ρχισαν να εξαρτω νται ο λο και περισσο τερο απο τα χρη ματα που στε λνουν οι μετανα στες του Βορρα στην πατρι δα τους. Σε μελε τες του ΟΗΕ ως παγκοσμιοποι ηση χαρακτηρι ζεται η αυξανο μενη αλληλεξα ρτηση των ανθρω πων σε ε ναν κο σμο που τα συ νορα του εξαφανι ζονται. Κα τω απο αυτο το πρι σμα τα συ νορα πα ντα θα ε χουν διαρροε ς ( Eμκε-Πουλοπου λου, 2010 :169, 171) Το Άσυλο στην Ελλάδα της Οικονομικη ς Κρι σης. Χρηματοδότηση και αποτελεσματικότητα πολιτικω ν για το άσυλο και τη μεταναστευση Για να μπορε σει η Νε α Υπηρεσι α Ασυ λου να λειτουργη σει αποτελεσματικα, θα πρε πει να γι νει στελε χωση της με προσωπικο το οποι ο να ει ναι επαρκε ς σε αριθμο και κατα λληλα καταρτισμε νο. Η Ε λλαδα, η οποι α βιω νει μι α πρωτοφανη οικονομικη υ φεση, αντιμετωπι ζει δυσκολι ες, καθω ς τα Μνημο νια τα οποι α ε χει υπογρα ψει, με στο χο την διοικητικη μεταρρυ θμιση του ελληνικου συστη ματος και την παροχη οικονομικη ς βοη θειας, ζητου ν την απο λυση αρκετω ν εργαζομε νων απο το Δημο σιο τομε α και το πα γωμα νε ων προσλη ψεων. Η ε λλειψη χρηματικω ν πο ρων καθυστε ρησε την ε ναρξη της Υπηρεσι ας Ασυ λου για ε ξι μη νες, με πλα νο να αρχι σει να λειτουργει στα τε λη Ιανουαρι ου του 2012, καθω ς υπη ρχε ε λλειψη προσωπικου. Εκτο ς απο τον αριθμο υπα λληλων που απαιτου νται για τη στελε χωση των νε ων υπηρεσι ων χρεια ζεται και διαρκη ς εκπαι δευση και ενημε ρωση αυτω ν των υπαλλη λων για τα δικαιω ματα των μεταναστω ν και των αιτου ντων διεθνη προστασι α στην Ελλα δα (Υ πατη Αρμοστει α του ΟΗΕ, Γραφει ο Ελλα δας, 2012: 4). Αποτε λεσμα αυτη ς της ε κρυθμης κατα στασης στην Ελλα δα υπη ρξε ο εγκλωβισμο ς υπηκο ων τρι των χωρω ν που βρι σκονται σε ε να στα διο αναμονη ς η αυτω ν που προε ρχονται απο χω ρες που αντιμετωπι ζουν ανθρωπιστικε ς κρι σεις και οι οποι οι δε μπορου ν να απομακρυνθου ν για αυτο το λο γο απο την Ελλα δα. Ε χοντας περα σει σε ε να καθεστω ς παρανομι ας, ει ναι διαρκω ς εκτεθειμε νοι σε κα θε ει δους παραβι αη των δικαιωμα των τους. Oι δικαιου χοι διεθου ς προστασι ας (προ σφυγες η δικαιου χοι επικουρικη ς προστασι ας) ει ναι κοινωνικα αποκλεισμε νοι, χωρι ς να υπα ρχει κα ποιος σχεδιασμο ς για την ε νταξη τους.το μεσοπρο θεσμο πλαι σιο δημοσιονομικη ς στρατηγικη ς ( ) πλη ττει ακο μα περισσο τερο τις ευα λωτες αυτε ς ομα δες, χωρι ς να παρε χει κα ποιες εναλλακτικε ς λυ σεις για την προστασι α του. Τα Κε ντρα Υποδοχη ς για τους αιτου ντες Άσυλο και τα ασυνο δευτα παιδια παρουσια ζουν σοβαρε ς ελλει ψεις. Η λειτουργι α αυτω ν των κε ντρων χρηματοδοτει ται απο κονδυ λια της Ευρωπαι κη ς Ε νωσης που ει ναι δυ σκολο να εκταμιευθου ν και ει ναι περιορισμε νης δια ρκειας. Οι ΜΚΟ που ει ναι υπευ θυνες για τη λειτουργι α τους δεν ει ναι αυτοχρηματοδοτου μενες, με αποτε λεσμα να μην υπα ρχει επα ρκεια και ποιο τητα στο συ στημα υποδοχη ς. Η αυξανο μενη οικονομικη κρι ση στο Ελληνικο κρα τος δυσκολευ ει ακο μα περισσο τερο την ε νταξη αυτω ν των ομα δων στην ελληνικη κοινωνι α. Συνη θως ζουν σε συνθη κες κοινωνικου αποκλεισμου, χωρι ς τροφη και στε γη, ενω η χορη γηση ταξιδιωτικω ν εγγρα φων ει ναι μι α πολυ αργη διαδικασι α (Υ πατη Αρμοστειά του ΟΗΕ για τους Προ σφυγες Γραφειό Ελλα δας, Επι καιρα Ζητη ματα Προσφυγικη ς Προστασιάς στην Ελλα δα, 2013 :17,10). Συ μφωνα με το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη, έχουν βρεθεί 6 εγκαταστάσεις χωρητικότητας 1000 ατόμων στην Αθήνα, που θα μπορούσαν να υποστηρίξουν Δομές Φιλοξενι ας, ενω 3 από αυτές θα μπορούσαν 45

46 να λειτουργήσουν μέχρι το To πρόβλημα ήταν και πάλι η χρηματοδότηση. Ενώ τον πρώτο χρόνο τα χρήματα θα εκταμιεύονταν από ΕΕA Grants, στη συνέχεια η χρηματοδότηση θα έπρεπε να καλυφθεί από εθνικούς πόρους από το ΠΔΠ ( ) (ΙΔΙΣ, 2013: 44). Η ένταξη των δικαιούχων διεθνούς προστασίας χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκο Ταμείο Προσφύγων. Η οικονομική κρίση επηρέασε και τα προγράμματα ένταξης. Μία οικονομία αποδυναμωμένη δεν μπορεί να προσφέρει στο μέγιστο την πρόσβαση στα κοινωνικά δικαιώματα των πολιτών της, όπως το δικαίωμα στην αγορά εργασίας, στη στέγαση, στην παροχή ιατρικής βοήθειας, στην εκπαίδευση (ΙΔΙΣ 2013: 46). Το 2014 η Σουηδή Επίτροπος Σεσίλια Μάλστρομ δήλωσε ότι το τελευταίο διάστημα στην Ελλάδα έχουν δοθεί γύρω στα 500 εκατομμύρια ευρώ μόνο για το μεταναστευτικό. Επίσης, το διάστημα , για τη φύλαξη των συνόρων, τους πρόσφυγες, την ενσωμάτωση των μεταναστών και την απέλασή τους, η Ελλάδα έλαβε συνολικα 375 εκατομμύρια ευρώ. Η χρηματόδοτηση για αυτούς τους τομείς έχει αρχίσει να μειώνεται. Η Επίτροπος δήλωσε ότι τα ευρωπαϊκά κονδύλια εκτός του ότι έχουν αναλογική μορφή πρέπει κιόλας να απορροφούνται από το σύστημα της χώρας υποδοχής. Η Επίτροπος δήλωσε ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει έλεγχος για τη διαχείριση αυτών των χρημάτων, πολλά χρήματα έχουν χαθεί μέχρι τώρα από κακή συνεργασία των εμπλεκόμενων εθνικών φορέων, ενώ δε γίνεται σωστή κατανομή τους (shared management).(protothema, 2014: Συνέντευξη της Επιτρόπου Εσωτερικών Υποθέσεων Σεσίλιας Μάλτρομ ). Το Προ γραμμα ΜΙΔΑΣ ( Μigration and Detement Assesment), το 2014, αξιολογω ντας τη σχε ση κο στους- αποτελεσματικο τητας των πολιτικω ν ελε γχου της παρα τυπης μετανα στευσης στην Ελλα δα, φτα νει στα εξη ς συμπερα σματα: Οι κρι σεις στη Συρι α, στο Αφγανιστα ν, στην Ερυθραι α διπλασι ασαν τις θαλα σσιες αφι ξεις το 2014, με την καταγραφη μεταναστω ν που καταφθα νουν στην Ελλα δα με σα απο θαλα σσιες οδου ς. Οι αυξημε νες ροε ς που καταφτα νουν στην Ελλα δα συνε πεσαν και με τη μεγα λη οικονομικη κρι ση. Και ενω τα υπο λοιπα κρα τη εκτο ς Νο του δει χνουν ο τι δε θε λουν να μοιραστου ν το βαρυ φορτι ο της διαχει ρισης ο λων αυτω ν των ανθρω πων, ει ναι προ θυμα να συνδρα μουν οικονομικα και υλικοτεχνικα, επιθυμω ντας να τηρη σουν την αρχη της αλληλεγγυ ης. Το ερω τημα που εγει ρεται ει ναι αν οι πολιτικε ς που χαρα σσονται απο την Ενωση και ακολουθου νται απο τα κρα τη με λη τελικα βοηθου ν στην επι λυση του ολοε να αυξανο μενου φαινομε νου της παρα νομης μετανα στευσης, προστατευ οντας τα δικαιω ματα αυτω ν των ανθρω πων η αν τελικα επιθυμι α ο λων ει ναι να σφραγιστου ν τα συ νορα, αφη νοντας εκτο ς τις ανεπιθυ μητες εισροε ς (Eliamep, 2014 :12). Η εντεινο μενη κρι ση στη Συρι α, η υποχρεωτικη επι ταξη στην Ερυθραι α, η απο συρση των αμερικανικω ν στρατευμα των απο το Αφγανιστα ν ει ναι αι τια δημιουργι ας μεταναστευτικω ν ρευμα των, τα οποι α αυτη τη φορα διε ρχονται με σω θαλα σσιων περασμα των. Οι θαλα σσιες αφι ξεις στην Ελλα δα διπλασια στηκαν τους πρω τους μη νες του 2014, με περισσο τερους απο μετανα στες να ε χουν καταγραφει συ μφωνα με το Ελληνικο Λιμενικο.Οι Συ ριοι κατατα σσονται στην πρω τη θε ση, ακολουθου μενοι απο τους Αφγανου ς και τις αφι ξεις απο την Υποσαχα ρειο Αφρικη. Οι ροε ς ει ναι μικτε ς και χρη ζουν ιδιαι τερης προσοχη ς: γυναι κες με παιδια, ασυνο δευτοι ανη λικοι, οικογε νειες και α τομα τρι της ηλικι ας. Η συ νθεση των ροω ν σημαι νει ο τι η ανα γκη για υποδοχη, φροντι δα, σωστη ταυτοποι ηση αλλα και εντοπισμο τυχο ν ευα λωτων ομα δων ει ναι περισσο τερο επιτακτικη απο ποτε.τα θαλα σσια περα σματα ει ναι ιδιαι τερα επικι νδυνα, 46

47 ειδικα το καλοκαι ρι στο Αιγαι ο, ο ταν πνε ουν βο ρειοι α νεμοι. Δεν ει ναι λι γες οι φορε ς που ε χουμε θρηνη σει θυ ματα, γεγονο ς που ε χει προκαλε σει τη παγκο σμια ανησυχι α (Eliamep, 2014 :5,6). Η αυ ξηση των μικτω ν αφι ξεων συνε πεσε χρονικα με τη γιγα ντωση της οικονομικη ς κρι σης στην Ελλα δα. Η Ελλα δα δε χθηκε στη ριξη απο την Ε νωση με βα ση την Αρχη της Αλληλεγγυ ης, για να μπορε σει να εφαρμο σει τη μεταναστευτικη πολιτικη της. Ενω τα κρα τη με λη ε χουν με χρι στιγμη ς αποδειχθει απρο θυμα να μοιραστου ν το κο στος της διαχει ρισης των παρα τυπων ροω ν και των αιτου ντων α συλο, αρνου νται να επανεξετα σουν την αποτελεσματικο τητα των κανονισμω ν Δουβλι νο ΙΙ και Δουβλι νο ΙΙΙ. Ε χουν επι σης ε χουν επιδει ξει προθυμι α για παροχη οικονομικη ς στη ριξης και τεχνογνωσι ας στις χω ρες που επωμι ζονται την ευθυ νη της διαχει ρισης των εξωτερικω ν συνο ρων της Ευρω πης. Αυτη η βοη θεια μπορει να ει ναι ευπρο σδεκτη, ο μως εξακολουθει να υπολει πεται του ουσιαστικου επιμερισμου των βαρω ν που επιτα σσει η αρχη της Αλληλεγγυ ης (Eliamep 2014 :12). Τελικα ποια ει ναι η σχε ση κο στους, σχεδιασμου και αποτελε σματος για την πολιτικη ασυ λου και μετανα στευσης στην Ευρω πη; Το προ γραμμα MIDAS επιδιω κει να απαντη σει σε ορισμε να απο αυτα τα θε ματα, αξιολογω ντας την αποτελεσματικο τητα και την αποδοτικο τητα των υφιστα μενων πολιτικω ν ελε γχου της παρα τυπης μετανα στευσης στην Ελλα δα. Η αξιολο γηση πραγματοποιει ται με σω της αντιπαραβολη ς του κο στους των πολιτικω ν ελε γχου με τα ε ως τω ρα αποτελε σματα της εφαρμογη ς τους. Ει ναι γνωστο ο τι δεν υπα ρχουν πολλε ς πληροφορι ες για τις εθνικε ς δαπα νες και τον εθνικο προϋπολογισμο. Το Υπουργει ο Εσωτερικω ν και το Υπουργει ο Δημοσι ας Τα ξης δεν αναρτου ν δημοσι ως τους ισολογισμου ς τους και ε τσι δεν ει ναι γνωστο πω ς διανε μονται ο λα αυτα τα ευρωπαι κα κονδυ λια. Αυτο βε βαια που πλε ον δε μπορει να αμφισβητη σει κανει ς ει ναι ο τι το Ελληνικο κρα τος βρι σκεται σε πολυ δυσχερη θε ση οικονομικα, αδυνατω ντας να υποστηρι ξει το συ στημα Ασυ λου με ι διους πο ρους (ε λλειψη σε κε ντρα Υποδοχη ς, Ανοιχτε ς Δομε ς, διερμηνει ς), καταφευ γοντας κα ποιες φορε ς στον εθελοντισμο. Βε βαια για κα ποιες συγκεκριμε νες δρα σεις βρι σκονται χρη ματα (φρα χτης 12,5 χιλιομε τρων, Κε ντρο Κρα τησης στην Αμυγδαλε ζα με ετη σιο κο στος 10,5 εκατομμυ ρια ευρω ). Το προ γραμμα SOLID για την περι οοδο υπη ρξε η κυ ρια πηγη χρηματοδο τησης για την Ελλα δα. Βασικο ς α ξονας αυτου του προγρα μματος η ταν η παροχη βοη θειας στις χω ρες της Ευρω πης που επιβαρυ νθηκαν απο τον ο γκο του ασυ λου και τη μετανα στευση. Η Ελλα δα χρηματοδοτη θηκε με ε να ποσο υ ψους 384 εκατομμυρι ων ευρω, ενω η Ευρω πη ανε λαβε να καλυ ψει τα 2/3 aπο τα ε ξοδα της ελληνικη ς μεταναστευτικη ς πολιτικη ς. Η χρηματοδο τηση στην Ελλα δα προερχο ταν απο τε σσερα ταμει α οικονομικη ς αλληεγγυ ης: Το Ευρωπαι κο Ταμει ο Εξωτερικω ν Συνο ρων σε συνδυασμο με χρηματοδο τηση απο την Frontex, το Ευρωπαι κο Ταμει ο Επιστροφω ν, το Ευρωπαι κο Ταμει ο Προσφυ γων και το Ευρωπαι κο Ταμει ο Ε νταξης (Eliamep, 2014 :20,21). Η χρηματοδο τηση καλυ πτει το 75%, ενω το υπο λοιπο 25% καλυ πτεται απο τον κρατικο προϋπολογισμο. Για να εκταμιευθου ν αυτα τα χρη ματα πρε πει να εκπονηθει ετη σιο εθνικο προ γραμμα η προ γραμμα με τη μορφη ε κτακτης χρηματοδο τησης. Για την περι οδο η Ελλα δα θα λα μβανε περι που 200 εκατ.ευρω απο το Ταμει ο Εξωτερικω ν Συνο ρων, 130 εκατ.ευρω απο το Ταμει ο Επιστροφω ν και συνολικα 56 εκατ. ευρω απο το Ταμει ο Προσφυ γων. H απορρο φηση με χρι και το 2011 η ταν χαμηλη, 43%, μετα το 2011 εκτινα χθηκε στο 85%. Η υλοποι ηση και η αξιοποι ηση αυτη ς της χρηματοδο τησης ει ναι καθαρα ζη τημα εθνικη ς επιλογη ς, η Ευρωπαι κη Ε νωση αφη νει ελευθερι α ως προς τις επιλογε ς του κα θε κρα τους για την αξιοποι ηση αυτω ν των χρημα των, ο μως αυτε ς θα πρε πει να ει ναι σε απο λυτη ταυ τιση με τις πολιτικε ς της 47

48 Ε νωσης. Την περι οδο , η Ελλα δα φαι νεται να ε λαβε συνολικα ευρω σε μορφη επιδοτη σεων απο τη FRONTEX, το μεγαλυ τερο με ρος των οποι ων φαι νεται να επενδυ θηκε στη φυ λαξη των θαλασσι ων συνο ρων (Eliamep 2014 :20, 21). Χρηματοδότηση SOLID ( )-Ελλάδα Ε τος Ταμει ο Εξ. Συνο ρων Ταμει ο Επιστροφω ν Ταμει ο Προσφυ γων , , , , , , , , , , , , , , , , , ,00 Συ νολο , , ,14 Έκτακτη Χρηματοδότηση/ Πρόγραμμα SOLID, ( )-Eλλάδα Ταμει ο Εξωτερικω ν Συνο ρων Ταμει ο Επιστροφω ν Ταμει ο Προσφυ γων 5 εκατ. 5 εκατ. 34 εκατ. Στοιχει α για το πρόγραμμα SOLID Πι νακας 5. Οικονομικη Στη ριξη από FRONTEX ΣΥΝΟΛΟ Επιδοτη σεις Επιδοτη σεις προς Ελλα δα 26 εκατ. 26 εκατ. Ενδεικτικη Ε μμεση Οικονομικη Στη ριξη Προ γραμμα Ποσειδω νας 83 εκατ. 4.4 Επιχει ρηση RABIT εκατ. (Eliamep 2014 :26) Μι α α λλη πηγη χρηματοδο τησης για την Ελλα δα ει ναι το προ γραμμα ΕΟΧ, το οποι ο δημιουργη θηκε για να καλυ ψει οικονομικε ς και κοινωνικε ς ανισο τητες ανα μεσα στα κρα τη με λη της Ε νωσης. Δωρητε ς του ΕΟΧ ει ναι η Ισλανδι α, η Νορβηγι α και το Λιχτενστα ιν. Οι δωρητε ς συναποφασι ζουν με την Επιτροπη σε ποια κρα τη και για ποιο ποσο θα μοιραστει η χρηματοδο τηση. Απο το 2009 ε ως το 2014 η Ελλα δα πη ρε 63 εκατομμυ ρια ευρω. Απο αυτα τα 21 εκατ.ευρω επενδυ θηκαν στην Ελληνικη πολιτικη ασυ λου και εθελουσι ων επιστροφω ν. Αν αθροι σουμε τα ποσα ο λων των ευρωπαι κω ν επιδοτη σεων, θα δου με ο τι τα χρη ματα που ε λαβε η Ελλα δα για την περι οδο ει ναι γυ ρω στα 500 εκατομμυ ρια ευρω.to 15% επενδυ θηκε στο συ στημα ασυ λου, το 30% σε πολιτικε ς επιστροφη ς και το 55% στον τομε α διαχει ρισης των εξωτερικω ν συνο ρων (Eliamep 2014 :26). 48

49 H εθνικη χρηματοδο τηση για δρα σεις που αφορου ν το α συλο και τη μετανα στευση δεν διακρι νεται απο πλη ρη διαφα νεια. Κα ποιες φορε ς δι νονται στη δημοσιο τητα στοιχει α και ποσα για τις κρατικε ς δαπα νες απο κα ποιους φορει ς η Υπουργει α, ο μως αυτε ς οι πληροφορι ες ει ναι σποραδικε ς και περιστασιακε ς. Επι σης δεν υπα ρχουν στατιστικα που να συνδε ουν φορει ς, δρα σεις και οικονομικα στοιχει α. H Eπιτροπη, στην Ε κθεση της για το συ στημα μετανα στευσης και ασυ λου στην Ελα δα το 2014, αναφε ρει ο τι λο γω της μαζικη ς μεταναστευτικη ς ροη ς απο το 2008 ε ως το 2010 (το 2010 αυ ξηση ρεκο ρ περιπτω σεις), η Επιτροπη αυ ξησε τα ποσα απο 22 σε 56 εκατομμυ ρια ευρω, με προ σθετη ε κτακτη χρηματοδο τηση. Οι αποστολε ς αξιολο γησης το 2010 ε δειξαν πολυ σοβαρε ς ανεπα ρκειες στο ελληνικο συ στημα (υπερπλη ρη κε ντρα κρα τησης, κανε νας διαχωρισμο ς των ροω ν, καμι α προστασι α για τις ευα λωτες ομα δες και τους ανηλι κους, ελλει ψεις σε ρουχισμο, τρο φιμα, υγειονομικη περι θαλψη ακο μα και για τους αιτου ντες διεθνη προστασι α, ε λλειψη προσωπικου απο τις Υπηρεσι ες Πρω της Υποδοχη ς). Η Επιτροπη αναφε ρει ο τι καθω ς δεν η ταν δυνατο ς ο δημοσιονομικο ς ε λεγχος, πολλοι απο τους πο ρους δεν αξιοποιη θηκαν, ειδικα την περι οδο (Comission 2014:1,2,4,5,6,7,11). Aπο τις πιο ακριβε ς δρα σεις του ελληνικου κρα τους η ταν ο φρα χτης στον Ε βρο. Κο στισε ευρω, ενω η χρηματοδο τηση η ταν καθαρα απο κρατικα κονδυ λια, καθω ς η Ε νωση αρνη θηκε να τη χρηματοδοτη σει. Η επιχει ρηση Ασπι δα ει χε ως στο χο τη δια θεση 1881 αστυνομικω ν κατα μη κος 206 χιλιομε τρων στη γραμμη του Ε βρου, στους οποι ους ανατε θηκε και η διαχει ριση Ασυ λου, η χρηματοδο τηση η ταν κατα 75% απο το Ταμει ο Εξωτερικω ν Συνο ρων, ενω οι μισθοι των αστυνομικω ν επιβα ρυναν το κρα τος. Η επιχει ρηση Ξε νιος Ζευ ς ει χε αντικει μενο τις μαζικε ς συλλη ψεις παρα νομων μεταναστω ν απο δημο σιους χω ρους και σπι τια μαζι με αυτου ς ανεξαιρε τως και των αιτου ντων διεθνη προστασι α. Τα με τρα αυτα ελη φθησαν για την τη ρηση της δημο σιας ασφα λειας, την πα ταξη της παρα νομης μετανα στευσης, την προστασι α της δημο σιας υγει ας. Ησχε ση κο στους αποτελε σματος ε δειξε ο τι αυτα τα με τρα δεν η ταν αποτελεσματικα. Η παρουσι α ενος φρα χτη, με πολυ μεγα λο κο στος σε μι α συγκεκριμε νη ζω νη, δεν αποκλει ει τη διε λευση απο α λλα σημει α και δη απο θαλα σσιες οδου ς, δεδομε νης της θε σης και της μορφολογι ας της Ελλα δας. Επι σης, το εξελιγμε νο συ στημα κρα τησης δεν οδη γησε και σε περισσο τερες επιστροφε ς. Δεν ει ναι επιτυχι α η μαζικη συ λληψη ανθρω πων αδιακρι τως, αλλα η ακριβη ς συλλογη στοιχει ων, η ταυτοποι ηση πλαστω ν εγγρα φων και η εξειδικευμε νη εκπαι δευση των αστυνομικω ν (Eliamep 2014 :29,30,31,32,35). Δυσμενη ς αλλαγη ως προς το με τρο της κρα τησης η ταν η εξαγγελι α εθνικη ς πολιτικη ς για επε κταση του ανω τατου ο ριου κρα τησης απο τους τρεις στους δεκαοκτω μη νες, ω στε οι παρα νομοι μετανα στες να κρατου νται με χρι να επιστραφου ν αναγκαστικα στην πατρι δα τους. Παρα λληλα επανδρω θηκαν συ γχρονα προαναχωησιακα κε ντρα κρα τησης, πχ. Αμυγδαλε ζα, η επα νδρωση και η λειτουργι α των οποι ων απορρο φησε ε να πολυ μεγα λο κομμα τι απο τα ευρωπαι κα κονδυ λια. Αν δημιουργηθου ν ακο μα θε σεις κρα τησης, το κο στος της επιβολη ς κρα τησης θα φτα σει τα εκατομμυ ρια ευρω. Το 2013 για τις επιστροφε ς ει χε προβλεφθει το ποσο των 46 εκατομμυρι ων ευρω (ευρωπαι κη και εθνικη χρηματοδο τηση). Αρα το με τρο της κρα τησης καταλαβαι νουμε πο σο επαχθε ς ει ναι σε σχε ση με τους οικονομικου ς πο ρους που διατι θενται στην Ελλα δα. Την περι οδο καταγρα φηκαν συ μφωνα με τα διαθε σιμα στοιχει α συνολικα κρατου μενοι μετανα στες. Το κο στος κρα τησης κα θε μετανα στη ει ναι γυ ρω στα 16 ευρω, ενω γυ ρω στα 6 ευρω υπολογι ζεται το κο στος σι τισης. Το ποσο αυτο ει ναι πολυ μικρο σε σχε ση με τα α λλα ευρωπαι κα κρα τη, ενδεικτικο της χαμηλη ς ποιο τητας κρα τησης και της αναποτελεσματικο τητας αυτου του με τρου. Το ιδιαι τερα σκληρο αυτο με τρο θεω ρησαν οι ελληνικε ς διοικητικε ς αρχε ς ο τι θα η ταν ε να με τρο τρομοκρατι ας, που θα οδηγου σε τους παρα νομους να επιστρε ψουν πι σω στη χω ρα τους. Αν υποθε σουμε ο τι το 30% αυτω ν που κρατου νται δεν επιστρε φουν στη συνε χεια στη χω ρα τους, 49

50 καταλαβαι νουμε πο σοι πο ροι χα νονται απο τα κονδυ λια χωρι ς αποτε λεσμα. Επι σης, ανα μεσα σε αυτου ς υπη ρξαν και αυτοι που αιτη θηκαν α συλο, δηλαδη δαπανη θηκαν χρη ματα και γι αυτου ς που ο σο εκκρεμει η αι τηση ασυ λου δε θα μπορου σαν ου τως η α λλως να επιστρε ψουν (Eliamep 2014 :45,51,53). Αιτη ματα ασύλου που κατατε θηκαν από κρατούμενους, Πηγη Ελληνικη Αστυνομι α (Απρι λιος 2014) Ε τος Αιτη ματα Ασυ λου Απο το δευ τερο πι νακα διαπιστω νουμε ο τι τα Κε ντρα Υποδοχη ς δεν αποτελου ν πρω τη προτεραιο τητα της ελληνικη ς πολιτικη ς για το α συλο και τη μετανα στευση, αν και θα μπορου σαν να λειτουργη σουν πολυ πιο αποτελεσματικα απο τα κε ντρα κρα τησης.τα Κε ντρα Υποδοχη ς λειτουργου ν αναγνωριστικα, συλλε γουν τα στοιχει α για τους νεοεισερχο μενους για να τους κατευθυ νουν προς τις σωστε ς διαδικασι ες, παρε χουν τροφη, πρω τη βοη θεια, ενω το ο ριο κρα τησης που προβλε πουν ει ναι με χρι 25 ημε ρες το ανω τατο. Το συνολικο κο στος ει ναι 9 εκατομμυ ρια ευρω και χρηματοδοτει ται απο το Ταμει ο Εξωτερικω ν Συνο ρων. Προγραμματισμε νες Κατασκευε ς στο Αναθεωρημε νο Εθνικό Σχε διο Δράσης Αντικει μενο Κε ντρα Πρω της Υποδοχη ς Προαναχωρησιακα Κε ντρα Ετη σια Λειτουργικα Εξοδα x4 21 εκατ. x9 57 εκατ. Προ οδος 1 λειτουργικο κε ντρο (240 θε σεις) Αναζη τηση χρηματοδο τησης για υλοποι ηση λοιπω ν 6 λειτουργικα κε ντρα (4,985 θε σεις) Χρηματοδο τηση εξασφαλισμε νη για λοιπα κε ντρα (Eliamep 2014 :55) Τε λος τα ανοιχτα κε ντρα φιλοξενι ας που χρηματοδοτου νται απο τον ΕΟΧ, το Ταμει ο Προσφυ γων και εθνικου ς πο ρους, χωρητικο τητας 1093 θε σεων, λειτουργου ν αποτελεσματικα στο κομμα τι της ενσωμα τωσης και προστασι ας ευα λωτων ομα δων και ανηλι κων. Η διαφορα μεταξυ αναγκαστικη ς και εθελου σιας επιστροφη ς ει ναι ο τι στην αναγκαστικη επιστροφη το κο στος επιστροφη ς επιβαρυ νει το μετανα στη. Αν ο μως ο μεταναστης δεν ε χει τα χρη ματα, επιβαρυ νεται ο κρατικο ς μηχανισμο ς. Το κο στος με μι α τυπικη αερογραμμη ε ιναι 404,7 ευρω. Οι εθελου σιες επιστροφε ς συνολικα ει ναι πιο οικονομικε ς. Ο ΔΟΜ, που βοηθα την επανε νταξη των ανθρω πων που επιστρε φουν οικειοθελω ς στις 50

51 χω ρες καταγωγη ς τους, προσφε ρει μι α οικονομικη βοη θεια που ξεκινα απο 400 ευρω και φτα νει με χρι τα 1500 ευρω (Eliamep 2014 :61). Στην Ελλα δα, παρατηρη θηκαν πολλα υ ποπτα φαινο μενα διαφθορα ς, καθω ς οι κρατικε ς διαδικασι ες για τη διαχει ριση αυτω ν των ευρωπαι κω ν κονδυλι ων πολλε ς φορε ς χαρακτηρι ζονται απο α κρα μυστικο τητα. Για πολλα απο αυτα τα φαινο μενα ε χουν εγερθει ερωτηματικα απο τα ελληνικα με σα μαζικη ς ενημε ρωσης. Όπως για παρα δειγμα το θε μα των συμβα σεων σι τισης απο ιδιω τες προμηθευτε ς στα κε ντρα κρα τησης των αλλοδαπω ν, με χαρακτηριστικο τερο παρα δειγμα αυτο της Αμυγδαλε ζας. Η υπο θεση πλε ον βρι σκεται στον Εισαγγελε α Διαφθορα ς, καθω ς οι δυ ο εταιρι ες για σι τιση των ανθρω πων που κρατου νται στην Αμυγδαλε ζα, επελε γησαν με απευθει ας ανα θεση απο την ΕΛΑΣ, ενω το Νομικο Συμβου λιο του κρα τους ε κρινε ο τι η ανα θεση ε πρεπε να γι νει με δημο σιο διαγωνισμο, γιατι τα κονδυ λια ει ναι ευρωπαι κα. Η ΕΛΑΣ διεξη γε εκ νε ου διαγωνισμο, και πα λι με απευθει ας ανα θεση. Απο το Σεπτε μβριο του 2013 και οι τρεις εταιρι ες παραμε νουν ανεξο φλητες, ενω υπα ρχουν και νεο τερα στοιχει α για την α θλια ποιο τητα φαγητου που δι νεται στους κρατου μενους. (Καθημερινη, 2015). Το ημερη σιο κο στος σι τισης για κα θε μετανα στη ει ναι 5,87 ευρω και περιλαμβα νει πατα τες, μακαρο νια και ρυ ζι, ελα χιστες πρωτει νες. Συ μφωνα με το ΦΕΚ 118/ , το κο στος σι τισης για το κε ντρο κρα τησης στην Αμυγδαλε ζα ορι στηκε στο ποσο των ευρω. Σε καμι α περι πτωση δεν υπα ρχει αντιστοιχι α ανα μεσα στο κο στος σι τισης ανα α τομο και το συνολικο ετη σιο ποσο που ορι στηκε για τη σι τιση στο ΦΕΚ 118/2015. Ουσιαστικα τα 5,87 ευρω την ημε ρα για τη σι τιση κα θε μετανα στη δεν αντιστοιχου ν σε μερι δες και ποιο τητα φαγητου του χρηματικου ποσου των ευρω. Συ μφωνα με τα ι δια στοιχει α, για την καθαριο τητα η δαπα νη ορι ζεται στα ευρω, για τον ηλεκτρισμο στο και για την υ δρευση στα ευρω. (ΦΕΚ 118/Ι/ 2015). Ανα λογα ερωτηματικα εγει ρονται και για τις πτη σεις charter με τις οποι ες πραγματοποιου νται οι εθελου σιες επιστροφε ς. Διαγωνισμοι εξπρε ς για την επιλογη των αεροπορικω ν εταιρειω ν. Κα θε επιστροφη κοστι ζει γυ ρω στα 1800 ευρω το α τομο, ποσο στο οποι ο δεν συμπεριλαμβα νεται το κο στος της συνοδει ας των αστυνομικω ν. Με το Ν.3613/2007, τα ευρωπαι κα χρη ματα και απο τα τε σσερα ταμει α ε χουν διαμοιραστει στο Ταμει ο Εσωτερικω ν και τη Δ/νση Οικονομικω ν του Υπουργει ου της ΕΛ.ΑΣ, το οποι ο διαχερι ζεται και τη μερι δα του λε οντος ( ευρω ), χωρι ς να κα νει καμι α ανα ρτηση στη σελι δα του για τις σχετικε ς δαπα νες για τα εξωτερικα συ νορα, ενω για τις επιστροφε ς δεν υπα ρχει ανα ρτηση απο το Το τμη μα Home Affairs ανακοι νωσε ο τι θα αυξη σει τη χρηματοδο τηση για την περι οδο Απο τα 80 εκατομμυ ρια που υπη ρχαν την περι οδο για απε λαση, επαναπατρισμο και αναγκαστικη επιτροπη, αξοποιη θηκε μο λις το ε να συ μφωνα, με τον κωδικο 5143 του εθνικου προυπολογισμου. Μι α α λλη μεγα λη επιχει ρηση με τερα στια κε ρδη, την οποι α στηρι ζει ε να συ στημα που συνεργα ζεται και με τις χω ρες προε λευσης, τις χω ρες υποδοχη ς και τους αντι στοιχους κρατικου ς μηχανσιμου ς, ει ναι η διακι νηση μεταναστω ν. Ο Ν.3875/2010 ορι ζει ως διακι νηση την «επι τευξη της παρα νομης εισο δου ενο ς προσω που σε ε να κρα τος με ρος, του οποι ου το προ σωπο αυτο δεν ει ναι υπη κοος η μο νιμος κα τοικος, με σκοπο την απο κτηση, αμε σως η εμμε σως, οικονομικου η α λλου οφε λους. Προϋπο θετει την αρχικη συ μφωνη γνω μη του μετακινου μενου που πολλε ς φορε ς καθω ς αλλα ζουν τα δεδομε να μεχρι να φτα σει στον τελικο προορισμο και αφου φτα σει,μετατρε πεται σε καταναγκασμο (περιπτω σεις εμπορι ας, trafficking. 51

52 H Eλλα δα τα τελευται α ει κοσι χρο νια βιω νει συνεχει ς και τρομακτικα ταχει ες αλλαγε ς στο μεταναστευτικο ζη τημα. Απο χω ρα προε λευσης μετατρα πηκε σε χω ρα προορισμου, κλη θηκε να αντιμετωπι σει μι α πρωτο γνωρη για αυτη ν πραγματικο τητα. Οι πολιτικε ς της επιλογε ς βρι σκονται μεταξυ της προθυμι ας της για εναρμο νιση με τη διεθνη και ευρωπαι κη νομοθεσι α για την προστασι α των ανθρωπι νων δικαιωμα των και της προσπα θεια ς της να προστατε ψει τα συ νορα της απο εξωτερικε ς απειλε ς που τω ρα πια με το συ στημα Δουβλι νο και τη συνθη κη Schengen ει ναι και τα συ νορα της Ευρωπαι κη ς Ε νωσης, μι ας Ε νωσης η οποι α ενισχυ ει και αυτη με τη σειρα της πολιτικε ς αποτροπη ς μεταναστω ν, η οποι α πλε ον δηλω νει καθαρα ο τι κανει ς δε μπορει να διασχι σει τα συ νορα της χωρι ς την α δεια της. Οι ευρωπαι κε ς και εθνικε ς τα σεις και πολιτικε ς οδη γησαν στην ποινικοποι ηση του μετανα στη ως παρα νομου, ο ταν δεν ε χει ε γγραφα, συμπαρασυ ροντας μαζι του και το δικαιου χο διεθνου ς προστασι ας που φε ρει το βα ρος απο δειξης αυτη ς του της ιδιο τητας. Στην Ελλα δα οι ροε ς που καταφθανουν ει ναι μικτε ς: οικονομικοι μετανα στες, προ σφυγες, ευα λωτες ομα δες, ανη λικοι απο το 2010 προσπαθου ν να βρουν ει σοδο στην Ελλα δα με σα απο τα θαλα σσια συ νορα της. Ο διαρκω ς αυξανο μενος ο γκος ανθρω πων, υπερφορτι ζει ακο μα περισσο τερο το η δη ανεπαρκε ς σε πο ρους και ανθρωπινο δυναμικο ελληνικο συ στημα διαχει ρισης των ροω ν αυτω ν. Το 2014 συνελη φθησαν συνολικα για παρα νομη ει σοδο και παραμονη στη χω ρα (77.163) αλλοδαποι, ενω το 2013 ει χαν συλληφθει (43.002), ποσοστο αυ ξησης πα νω απο 79,4%. Αρχηγει ο Ελληνικη ς Αστυνομι ας: Στατιστικα στοιχει α απολογισμο ς συνολικη ς δραστηριο τητας της Ελληνικη ς Αστυνομι ας για το ε τος

53 Το 90% των παρα νομων συλλη ψεων στα συ νορα της Ε νωσης συλλαμβα νεται στα ελληνοτουρκικα συ νορα (Αρχηγει ο Ελληνικη ς Αστυνομι ας: Στατιστικά στοιχει α απολογισμός συνολικη ς δραστηριότητας της Ελληνικη ς Αστυνομι ας για το ε τος 2014.) Ενο ψει της συνο δου των αρχηγω ν κρατω ν της Ευρωπαι κη ς Ε νωσης που θα πραγματοποιου νταν στις Βρυξε λλες στις 25 και 26 Ιουνι ου 2015, η Διεθνη ς Αμνηστει α διεξη γαγε αποστολη στην Ελλα δα στα νησια της Χι ου και της Λε σβου απο 25 Φεβρουαρι ου με χρι 2 Απριλι ου Διαπι στωσε ο τι <<κάθε μήνα η ανθρωπιστική κρίση πυροδοτούμενη από την οικονομική κρίση χειροτερεύει>>. Oι νεοαφιχθε ντες πληθυσμοι ε ρχονται αντιμε τωποι με μι α πραγματικο τητα στην Ελλα δα που συνεχω ς επιδεινω νεται. Οι αιτι ες ει ναι πλε ον γνωστε ς: ο κακο ς σχεδιασμο ς, η μη αποτελεσματικη απορρο φηση των κονδυλι ων, η ε λλειψη ανθρωπι νων πο ρων του ελληνικου κρα τους. Αυτα τα πραγματικα δεδομε να βε βαια δεν απαλλα σσουν τα υπο λοιπα κρα τη της Ε νωσης απο την ευθυ νη ενο ς συνολικο υ ανεπιτυχου ς ευρωπαι κου σχεδιασμου για το α συλο και τη μετανα στευση. «Η ανθρωπιστική κρίση στο Αιγαίο δεν είναι απλά μια ελληνική τραγωδία, αλλά παράγωγο ενός ευρωπαι κού μεταναστευτικού συστήματος που αποτυγχάνει». Αυτο το διαρκω ς γιγαντου μενο προ βλημα ει ναι ε να κρα μα αποτυχημε νων ευρωπαι κω ν και εθνικω ν πολιτικω ν. Ίσως τω ρα ει ναι επιτακτικη ανα γκη να γι νει μι α πιο δι καιη κατανομη βα ρους και ευθυνω ν, αφου τα κρα τη του Νο του αποδει χθηκε πως δεν μπορου ν να διαχειριστουν μι α ολοε να εντεινο μενη κατα σταση, παραβια ζοντας κατ εξακολου θηση ανθρω πινα δικαιω ματα μεταναστω ν και προσφυ γων. Το 2014 καταγρα φηκαν προ σφυγες. Μεταξυ 1 ης Ιανουαρι ου και 22ας Ιουνι ου 2015 ε φτασαν στην Ελλα δα προ σφυγες (Διεθνη ς Αμνηστει α Γραφει ο Ελλα δας: 2015). Οι μεγαλυ τερες αφι ξεις πλε ον ει ναι απο τη θα λασσα, ενω απο τα χερσαι α συ νορα με την Τουρκι α, η Διεθνη ς Αμνηστει α κατε γραψε μαρτυρι ες βι αιων απωθη σεων προσφυ γων απο την ελληνικη αστυνομι α. Οι υπηρεσι ες πρω της αποδοχη ς δεν μπορου ν να προσφε ρουν ου τε τα βασικα αγαθα ( προσωπικο για ε λεγχο ταυτοποι ησης, υγειονομικη περι θαλψη, σι τιση, καθω ς ε χουν λη ξει οι συμβα σεις που ε χει συνα ψει το κρα τος με ιδιωτικε ς εταιρει ες). Όλοι οι α νθρωποι που καταφθα νουν αντιμετωπι ζονται σαν ε να ομοιογενε ς συ νολο, παιδια και ευπαθει ς ομα δες δεν τυγχα νουν ιδιαι τερης μεταχει ρισης. Κοιμου νται ο λοι σε αποθη κες, λιμα νια, με βρεγμε να ρου χα, τα κε ντρα κρα τησης ασφυκτιου ν. Όσοι ε χουν υποβα λλει αι τηση για α συλο, κρατου νται για μεγα λο δια στημα, καθω ς δεν ε χουν συσταθει ο λα τα Περιφερειακα Γραφει α Ασυ λου και υπα ρχει ε λλειψη σε προσωπικο. Τω ρα πια απαιτου νται συντονισμε νες κινη σεις απο ο λους, καθω ς η δεινη 53