Η Συνθήκη της Νίκαιας και η Συνέλευση για το Μέλλον της Ευρώπης

Transcript

1 Η Συνθήκη της Νίκις κι η Συνέλευση γι το Μέλλον της Ευρώπης Η Συνθήκη της Νίκις επρόκειτο ν διευθετήσει τις εκκρεμότητες της Συνθήκης του Άμστερντμ. Ωστόσο, η συγκεκριμένη Συνθήκη προετοίμσε μόνο εν μέρει την Ευρωπϊκή Ένωση γι τις σημντικές διευρύνσεις προς την Αντολή κι τον Νότο της 1ης Μΐου 2004 κι της 1ης Ινουρίου Εν συνεχεί των ζητημάτων που θέτει η δήλωση του Λάκεν της 15ης Δεκεμρίου 2001, η Συνέλευση γι το μέλλον της Ευρώπης επιχείρησε επομένως ν δημιουργήσει μι νέ νομική άση γι την Ένωση με τη μορφή της Συνθήκης γι τη θέσπιση Συντάγμτος γι την Ευρώπη. Λόγω των ρνητικών δημοψηφισμάτων σε δύο κράτη μέλη, η συνθήκη υτή δεν κυρώθηκε. Η Συνθήκη της Νίκις Η Συνθήκη υπεγράφη στις 26 Φερουρίου 2001 κι τέθηκε σε ισχύ την 1η Φερουρίου Α. Στόχοι Τ συμπεράσμτ του Ευρωπϊκού Συμουλίου του Ελσίνκι το 1999 πιτούσν, πό τ τέλη του 2002, η Ένωση ν είνι σε θέση ν υποδεχτεί τ νέ κράτη μέλη που ήτν έτοιμ γι προσχώρηση. Δεδομένου ότι δύο μόνον πό τις υποψήφιες χώρες είχν πληθυσμό μεγλύτερο πό τον μέσο όρο των τότε κρτών μελών, το πολιτικό άρος των κρτών με μικρότερο πληθυσμό νμενότν ν υξηθεί σημντικά. Στόχος της Συνθήκης της Νίκις ήτν, επομένως, ν κτστούν τ θεσμικά όργν της ΕΕ πιο ποτελεσμτικά κι ν ποκτήσουν μεγλύτερη νομιμοποίηση, κθώς κι ν προετοιμστεί η Ένωση γι την επόμενη μεγάλη διεύρυνσή της. Β. Πλίσιο Στις δικυερνητικές δισκέψεις (ΔΚΔ) του Μάστριχτ κι του Άμστερντμ (1.1.3) είχν τεθεί διάφορ θεσμικής φύσης ζητήμτ, χωρίς όμως ν επιλυθούν ικνοποιητικά (γνωστά ως «εκκρεμότητες του Άμστερντμ»), το μέγεθος κι η σύνθεση της Επιτροπής, η στάθμιση των ψήφων στο Συμούλιο κι η επέκτση της ψηφοφορίς με ειδική πλειοψηφί. Με άση έκθεση της Φινλνδικής Προεδρίς, το Ευρωπϊκό Συμούλιο του Ελσίνκι ποφάσισε στ τέλη του 1999, ότι μι ΔΚΔ θ πρέπει ν σχοληθεί με τις εκκρεμότητες του Άμστερντμ κι όλες τις υπόλοιπες πιτούμενες λλγές κτά την προετοιμσί γι την επικείμενη διεύρυνση. Γ. Περιεχόμενο Η ΔΚΔ άρχισε τις εργσίες της στις 14 Φερουρίου 2000 κι τις ολοκλήρωσε στη Νίκι στις 10 Δεκεμρίου του ίδιου έτους. Κτέληξε σε συμφωνί επί των ως άνω θεσμικών ζητημάτων κι επί σειράς άλλων σημείων, δηλδή μι νέ κτνομή των εδρών στο Ευρωπϊκό Κοινοούλιο, μεγλύτερη ευελιξί στις ενισχυμένες συνεργσίες, την πρκολούθηση των θεμελιωδών δικιωμάτων κι των ξιών εντός της Ένωσης κι την ενίσχυση του δικστικού συστήμτος της Ένωσης. Θεμτολογικά δελτί γι την Ευρωπϊκή Ένωση

2 1. Στάθμιση των ψήφων στο Συμούλιο Κτόπιν εξέτσης του συστήμτος ψηφοφορίς στο Συμούλιο, της σύνθεσης της Επιτροπής κι, σε κάποιον θμό, τη κτνομής των εδρών στο Κοινοούλιο, η ΔΚΔ εκτίμησε ότι σική επιτγή ήτν η τροποποίηση του σχετικού άρους των κρτών μελών, ζήτημ που δεν είχε εξετστεί πό κμί ΔΚΔ μετά τη Συνθήκη της Ρώμης. Δύο ήτν οι μέθοδοι που εξετάστηκν γι τον κθορισμό της ειδικής πλειοψηφίς: έν νέο σύστημ στάθμισης των ψήφων που ν τροποποιεί το ισχύον σύστημ ή η εφρμογή μις διπλής πλειοψηφίς (πλειοψηφί των ψήφων κι πλειοψηφί του πληθυσμού της Ένωσης), ήτν η λύση που πρότεινε η Επιτροπή κι ποδέχθηκε το Κοινοούλιο. Η ΔΚΔ επέλεξε την πρώτη λύση. Πρότι ο ριθμός των ψήφων υξήθηκε γι όλ τ κράτη μέλη, το μερίδιο των πολυπληθέστερων κρτών μελών μειώθηκε: Το ποσοστό υτό, ενώ προηγουμένως ντιστοιχούσε στο 55% των ψήφων, μειώθηκε στο 45% με την έντξη των 10 νέων κρτών μελών κι μειώθηκε εκ νέου στο 44,5% την 1η Ινουρίου Γι τον λόγο υτό, κθιερώθηκε το δημογρφικό «δίχτυ σφλείς»: κάθε κράτος μέλος δύντι ν ζητήσει ν εξκριωθεί ότι η ειδική πλειοψηφί ντιπροσωπεύει τουλάχιστον το 62% του συνολικού πληθυσμού της Ένωσης. Εάν υτό δεν ισχύει, το μέτρο δεν εγκρίνετι. 2. Η Ευρωπϊκή Επιτροπή Σύνθεση Από το 2005, κνέν κράτος δεν μπορεί ν έχει περισσότερους πό ένν επίτροπο. Το Συμούλιο μπορεί ν ποφσίσει ομόφων γι τον ριθμό των επιτρόπων κι γι τις ρυθμίσεις ενός συστήμτος εκ περιτροπής ενλλγής, υπό την προϋπόθεση ότι η εκάστοτε σύνθεση της Επιτροπής ντικτοπτρίζει τ δημογρφικά κι γεωγρφικά χρκτηριστικά των κρτών μελών. Εσωτερική οργάνωση Βάσει της Συνθήκης της Νίκις, πρχωρείτι στον Πρόεδρο της Επιτροπής η εξουσί ν κτνέμει τ κθήκοντ μετξύ των επιτρόπων κι ν προίνει σε νκτνομή των ρμοδιοτήτων κτά τη διάρκει της θητείς του, ν επιλέγει τους ντιπροέδρους κι ν ποφσίζει τον ριθμό υτών. 3. Το Ευρωπϊκό Κοινοούλιο Σύνθεση Η Συνθήκη του Άμστερντμ είχε ορίσει σε 700 τον μέγιστο ριθμό ουλευτών του ΕΚ. Στη Νίκι, το Συμούλιο έκρινε νγκίο, ενόψει της διεύρυνσης, ν νθεωρήσει τον ριθμό των ουλευτών του ΕΚ κάθε κράτους μέλους. Η νέ σύνθεση του Κοινοουλίου θεωρήθηκε επίσης ως ντιστάθμισμ γι την τροποποιημένη στάθμιση των ψήφων στο Συμούλιο. Προς τον σκοπό υτό, ο μέγιστος ριθμός ουλευτών του ΕΚ ορίστηκε στους 732. Εξουσίες Το Κοινοούλιο έχει εξουσιοδοτηθεί, όπως το Συμούλιο, η Επιτροπή κι τ κράτη μέλη, ν μφισητεί πράξεις του Συμουλίου, της Επιτροπής ή της Ευρωπϊκής Κεντρικής Τράπεζς λόγω νρμοδιότητς, πράσης ουσιώδους τύπου, πράσης της Συνθήκης ή κνόν δικίου σχετικού με την εφρμογή της ή λόγω κτάχρησης εξουσίς. Κτόπιν πρότσης της Επιτροπής, το άρθρο 191 μετετράπη σε λειτουργική νομική άση γι τη θέσπιση κθεστώτος που διέπει τη λειτουργί των ευρωπϊκών πολιτικών κομμάτων κι γι την έγκριση κνόνων σχετικά με τη χρημτοδότησή τους, άσει της διδικσίς της συνπόφσης. Θεμτολογικά δελτί γι την Ευρωπϊκή Ένωση

3 Οι νομοθετικές εξουσίες του Κοινοουλίου ενισχύθηκν με ελφρά διεύρυνση του πεδίου εφρμογής της διδικσίς της συνπόφσης κι με τη θέσπιση της πίτησης της σύμφωνης γνώμης του Κοινοουλίου γι την εφρμογή ενισχυμένης συνεργσίς σε τομείς που κλύπτοντι πό τη συνπόφση. Θ πρέπει επίσης ν ζητείτι η γνώμη του ΕΚ ότν το Συμούλιο διπιστώνει την ύπρξη κινδύνου σορής πρίσης των θεμελιωδών δικιωμάτων σε έν κράτος μέλος. 4. Μετρρύθμιση του δικστικού συστήμτος Το Δικστήριο της Ευρωπϊκής Ένωσης Το Δικστήριο της Ευρωπϊκής Ένωσης πέκτησε το δικίωμ ν συνέρχετι με διφορετικές συνθέσεις: σε τμήμτ (ποτελούμεν πό τρεις ή πέντε δικστές), ή ως τμήμ μείζονος συνθέσεως (έντεκ δικστές), ή σε Ολομέλει. Το Συμούλιο, ποφσίζοντς ομόφων, μπορεί ν υξήσει των ριθμό των γενικών εισγγελέων. Το Δικστήριο πρμένει ρμόδιο γι τ ζητήμτ που πρπέμποντι γι την έκδοση προδικστικής πόφσης, λλά πέκτησε την εξουσί, άσει του οργνισμού του, ν πρπέμπει στο Πρωτοδικείο ορισμένες υποθέσεις, με την εξίρεση όσων πριθμούντι στο άρθρο 225 της Συνθήκης ΕΚ. Πρωτοδικείο Οι εξουσίες του Πρωτοδικείου υξήθηκν προκειμένου ν συμπεριληφθούν ορισμένες κτηγορίες προδικστικών ποφάσεων. Δικιοδοτικά τμήμτ μπορούν ν συγκροτούντι κτόπιν ομόφωνης πόφσης του Συμουλίου. Όλες υτές οι λειτουργικές διτάξεις, ιδίως σχετικά με τις ρμοδιότητες του Πρωτοδικείου, περιέχοντι στο εξής στο κείμενο της Συνθήκης. 5. Νομοθετικές διδικσίες Πρά το γεγονός ότι σημντικός ριθμός νέων πολιτικών κι μέτρων (27) πιτεί πλέον ειδική πλειοψηφί στο Συμούλιο, η συνπόφση επεκτάθηκε σε λίγους μόνον ελάσσονος σημσίς τομείς (πρώην άρθρ 13, 62, 63, 65, 157, 159 κι 191 της Συνθήκης ΕΚ) με το πρώην άρθρο 161 ν πιτεί πλέον τη σύμφωνη γνώμη του Κοινοουλίου. 6. Ενισχυμένες συνεργσίες Όπως κι η Συνθήκη του Άμστερντμ, η Συνθήκη της Νίκις περιέχει γενικές διτάξεις που ισχύουν σε όλους τους τομείς των ενισχυμένων συνεργσιών, κι διτάξεις ειδικά γι τον κάθε πυλών. Ενώ η Συνθήκη του Άμστερντμ προέλεπε ενισχυμένες συνεργσίες στο πλίσιο του πρώτου κι του τρίτου πυλών μόνον, η Συνθήκη της Νίκις προλέπει τη δυντότητά τους στο πλίσιο κι των τριών πυλώνων. Η Συνθήκη της Νίκις επέφερε κι νέες λλγές: δεν ήτν πλέον δυντή η πρπομπή στο Ευρωπϊκό Συμούλιο κι η έννοι του «εύλογου χρονικού διστήμτος» ποσφηνίστηκε. Η γνώμη του Κοινοουλίου πιτείτο πλέον σε όλους τους τομείς όπου μι ενισχυμένη συνεργσί σχετίζετο με ζήτημ που διέπετι πό τη διδικσί συνπόφσης. 7. Προστσί των θεμελιωδών δικιωμάτων Προστέθηκε μί πράγρφος στο άρθρο 7 της Συνθήκης ΕΕ, προκειμένου ν κλυφθούν περιπτώσεις στις οποίες υπάρχει «σφής κίνδυνος» πρίσης των θεμελιωδών δικιωμάτων. Το Συμούλιο, ποφσίζοντς με πλειοψηφί των τεσσάρων πέμπτων των μελών του κι με την έγκριση του Κοινοουλίου, πέκτησε τη δυντότητ ν διπιστώνει εάν υπάρχει τέτοιος κίνδυνος κι ν πευθύνει τις κτάλληλες συστάσεις στο οικείο κράτος μέλος. Κθιερώθηκε ένς μη δεσμευτικός χάρτης των θεμελιωδών δικιωμάτων (1.1.6). Θεμτολογικά δελτί γι την Ευρωπϊκή Ένωση

4 Δ. Ρόλος του Ευρωπϊκού Κοινοουλίου Όπως κι σε προηγούμενες δικυερνητικές δισκέψεις, το ΕΚ συμμετείχε ενεργά στις προετοιμσίες γι τη ΔΚΔ του Εξέφρσε τις πόψεις του γι την ημερήσι διάτξη της διάσκεψης, γι την πρόοδο κι τους στόχους της. Το Κοινοούλιο εξέφρσε επίσης την άποψή του επί του περιεχομένου κι των νομικών συνεπειών του Χάρτη Θεμελιωδών Δικιωμάτων (1.1.6). Το Κοινοούλιο επέμεινε ιδιιτέρως στη θέση ότι η επόμενη ΔΚΔ πρέπει ν κολουθήσει μι διφνή διδικσί, με τη συμμετοχή των ευρωουλευτών κι των ουλευτών των εθνικών κοινοουλίων κι της Επιτροπής, κθώς κι τη συνεισφορά πόψεων πό τους πλούς πολίτες, κι ότι πρέπει ν κτλήξει στη σύντξη εγγράφου συντγμτικού χρκτήρ. Η Συνέλευση γι το μέλλον της Ευρώπης Α. Βάση κι στόχοι Σύμφων με τη δήλωση ριθ. 23 που προσρτήθηκε στη Συνθήκη της Νίκις, το Ευρωπϊκό Συμούλιο του Λάκεν της 14ης κι 15ης Δεκεμρίου 2001 ποφάσισε ν διοργνώσει μι Συνέλευση στην οποί θ συμμετείχν οι κύριοι φορείς που ενδιφέροντι γι μι συζήτηση γι το μέλλον της Ευρωπϊκής Ένωσης. Στόχοι της ήτν ν προετοιμάσει την επόμενη ΔΚΔ με τον πλέον διφνή τρόπο κι ν εξετάσει τ τέσσερ σικά ζητήμτ που θέτει η περιτέρω νάπτυξη της ΕΕ: κλύτερη κτνομή των ρμοδιοτήτων, πλούστευση των μέσων της Ένωσης, ενίσχυση της δημοκρτίς, της διφάνεις κι της ποτελεσμτικότητς, κι σύντξη ενός Συντάγμτος γι τους ευρωπίους πολίτες. Β. Οργάνωση Η Συνέλευση ποτελείτο πό ένν Πρόεδρο (Valéry Giscard d'estaing), δύο Αντιπροέδρους (Guiliano Amato κι Jean-Luc Dehaene), 15 εκπροσώπους ρχηγών κρτών ή κυερνήσεων των κρτών μελών, 30 ουλευτές των εθνικών κοινοουλίων (2 νά κράτος μέλος), 16 ουλευτές του Ευρωπϊκού Κοινοουλίου κι δύο εκπροσώπους της Ευρωπϊκής Επιτροπής. Οι υποψήφιες προς έντξη χώρες συμμετείχν επίσης επί ίσοις όροις στον διάλογο, λλά δεν μπορούσν ν εμποδίσουν τη συνίνεση που θ μπορούσε ν επιτευχθεί μετξύ των κρτών μελών. Η Συνέλευση ποτελείτο, επομένως, συνολικά πό 105 μέλη. Επιπλέον του προέδρου κι των ντιπροέδρων, το Προεδρείο ποτελείτο πό εννέ μέλη της Συνέλευσης κι ένν «προσκεκλημένο εκπρόσωπο», ορισθέντ πό τις υποψήφιες προς έντξη χώρες. Ρόλος του Προεδρείου ήτν ν δίνει ώθηση στη Συνέλευση κι ν πρέχει τη άση επί της οποίς πργμτοποιούντν οι εργσίες. Γ. Αποτελέσμτ Οι εργσίες της Συνέλευσης προέλεπν έν «στάδιο κρόσης» κτά το οποίο η Συνέλευση επιχείρησε ν κθορίσει τις προσδοκίες κι τις νάγκες των κρτών μελών κι των ευρωπίων πολιτών, έν στάδιο προλημτισμού φιερωμένο στη μελέτη των ιδεών κι έν στάδιο διτύπωσης προτάσεων άσει της συγκεφλίωσης του προλημτισμού. Στο τέλος του 2002, οι έντεκ ομάδες εργσίς προυσίσν τ πορίσμτά τους στη Συνέλευση. Το πρώτο εξάμηνο του 2003, η Συνέλευση συνέτξε κι συζήτησε έν κείμενο που τελικά έγινε το σχέδιο Συνθήκης γι τη θέσπιση Συντάγμτος γι την Ευρώπη. Το Μέρος Ι (ρχές κι όργν, 59 άρθρ) κι το Μέρος ΙΙ (Χάρτης των Θεμελιωδών Δικιωμάτων, 54 άρθρ) της Συνθήκης υτής προυσιάστηκν στο Ευρωπϊκό Συμούλιο της Θεσσλονίκης στις 20 Ιουνίου Το Μέρος ΙΙΙ (πολιτικές, 338 άρθρ) κι το Μέρος IV (τελικές διτάξεις, 10 άρθρ) προυσιάστηκν στην ιτλική Προεδρί στις 18 Ιουλίου Θεμτολογικά δελτί γι την Ευρωπϊκή Ένωση

5 2003. Μι επκόλουθη ΔΚΔ ενέκρινε το κείμενο υτό στις 18 Ιουνίου Πρά το γεγονός ότι το κείμενο είχε τροποποιηθεί σημντικά, η σική δομή του σχεδίου της Συνέλευσης διτηρήθηκε. Μετά το ρνητικό ποτέλεσμ των δύο δημοψηφισμάτων που διεξήχθησν στη Γλλί κι στις Κάτω Χώρες, η διδικσί κύρωσης της Συνθήκης γι τη θέσπιση Συντάγμτος της Ευρώπης δεν υλοποιήθηκε (1.1.5). Δ. Ο ρόλος του Ευρωπϊκού Κοινοουλίου Οι περισσότεροι πρτηρητές θεώρησν ότι ο ντίκτυπος των ευρωουλευτών κτά τις εργσίες της Συνέλευσης ήτν ποφσιστικός. Χάρη σε διάφορους πράγοντες, όπως τη διπργμτευτική τους πείρ σε έν διεθνές περιάλλον κι το γεγονός ότι η Συνέλευση συνερχότν στις εγκτστάσεις του Κοινοουλίου, μπόρεσν οι ουλευτές ν επιδράσουν σημντικά στις συζητήσεις κι τ ποτελέσμτ της Συνέλευσης. Συνέλν επίσης ενεργά στο σχημτισμό πολιτικών οικογενειών ποτελούμενων πό ουλευτές του Ευρωπϊκού Κοινοουλίου κι μέλη των εθνικών κοινοουλίων. Το Κοινοούλιο υλοποίησε τοιοτοτρόπως πολυάριθμους πό τους ρχικούς του στόχους, οι περισσότεροι πό τους οποίους κτοχυρώθηκν πό τη Συνθήκη της Λισόνς. Petr Novak 10/2016 Θεμτολογικά δελτί γι την Ευρωπϊκή Ένωση