Xeerka. Dhaqanka. Dabeecada iyo taageerada

Transcript

1 Xeerka Dhaqanka Dabeecada iyo taageerada

2 WARQADDA KA TIMID MAAMUHLAHA GUUD EE KU MEEL GAADHKA AH Bulshadda SCSD ee Qaaliga aheey Ku Doo dhowow sanad dugsiyeedka Labba sano ka hor, Xeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada waxaa la abuuray iyadda oo ku salaysan ardayga, shaqaalaha iyo faallo celinta bulshadda. Qoraalkan hadafkiisu waxay ahayd in la bixiyo mid xaq ah, aan eex lahayn iyo fahanka xeerka edaabta ardayga iyo kama dambaysta tirada dugsi ka joojinta dhexda mujtamaca ardayda. Maadaam qoraalada la abuuray, dib ayaa wax looga beddelaa sanad kasta si loo hubiyo inay si wanaagsan u ilaaliso xuquuqda, badbaadada iyo amniga ardaydayada iyo shaqaalaha, oo ay muujiso xaalada nolosha dhabta ah kula kulmaan dugsiga. Xeerka sanadkan waxaa ku jira dhowr isbeddelad, ay ka mid tahay caddaynta ujeedada. Xarumaha Wax ka qabadka Dhaqanka (BIC); si cad u qeexaysa dhibaataynta galmada; ay ku jirto ciqaabta tusaalooyinka taabasho dhib leh; ku darista qayb dhaqan xumo yar gudaha meel dad wayne; hagaajinta cawaaqibka bilaabista dabka; iyo wax ka beddelka xeerka dugsi ka joojinta fasalada hore si loogu baahdo in maamulayaashu ay helaan oggolaansho ka hor ka joojinta arday kasta dugsiga barbaarinta ilaa fasalka labbad. Dabcan, si uu u dhaqan galo Xeerku, ugu horayn waa inay noqotaa wax laga yaqaan dhexda adydaydeena, shaqaalaha iyo bulsho waynta. Waxaan kugu dhiiirgelinayaa inaad akhrido Xeerka oo aad u isticmaasho sidii tixraac haddii baahidu timaado. Haddii aad hayso wax su aalo ah ama walaacyo ah, fadlan nala soo xidhiidh addoo isticmaalaya qalabka wada xidhiidhka Let us Talk ee ama addoo soo wacaya calling Student Support Services lambarkan Waxaan aad u rajaynayaa inaan kula shaqeeyo si aan u hubiyo in dugsiyadayadu ahaadaan badbaado iyo deegaan barbaarin halkaa oo ardaydayadu wax ku bartaan kuna koraan si ay u gaadhaan rajooyinka sare ee kulliyad diyaar, xirfad diyaarka iyo shakhsiyaad leh fikiri madani. Kii daacada kuu ahaa Jaime Alicea Maamulaha guud ee Ku meel gaadhka ah Guddida Waxbarashadda Derrick Dorsey, Madax weyne Body, Madax weyne ku xigeen David Cecile Mark D. Muhammad Rita Paniagua Dan Romeo Katie Sojewicz OGAYSIISKA TAKOOR LA AANTA Dugsiga Magaalada Degmadda Syracuse halkan waxa uu kula talinyaa ardayda, waalidka, shaqaalaha iyo dad waynaha inay ka go an tahay bixinta helitaanka loo simanyahay dhammaan qaybaha shaqada, barnaamijyada iyo fursadaha waxbarasho, ay ku jirto xirfadaha iyo fursadaha waxbarashada farsamo, iyaddoon loo eegin isirka dhabta ama ka loo maleeyay, midabka, asalka wadanka; fatiirta Dhaladka Maraykanka/isirka, caqiidada ama diinta, heerka guurka, jinsiga, qaabka galmada, da da, aqoonsiga sinjiga, ama muuqa, naafada ama wax kale oo sharci ahaan lagu dhowro hoosta sharciga federaalka, gobolka ama degaanka. Su aalaha ku saabsan xeerarka aan takoorka lahayn ee Degmadda waa in lagu soo hagaajiyaa: Kaaliyaha Maamulha Guud ee Adeegyada Taageerada Ardayga, Sarkaalka u Hoggaansanaata Xuquuqda Madaniga ah Dugsiga Degmadda Magaalada Syracuse 725 Harrison Street Syracuse, NY (315) Iimaylka CivilRightsCompliance@scsd.us

3 JADWALKA TUSMADDA Hordhaca Baro wax ku saabsan Xeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada Xuquuqda iyo Masuuliyadaha Daneeyayaasha Dugsiga Bulshadda.6 Ardayda Waalidka Shaqaalaha Dugsiga iyo Maamulaha Maamulaha Degamada iyo Maamaulaha uud Guddida Waxbarashadda Helida Caawimo Nidamka Rafcaanada Nidaamyada u Hogaansanaanta Walaacyada Dhaqanka, Xad gudubka iyo Jawaabaha: Wax ka qabadka iyo Cawaaqibka Fasalada 3-12: Walaacyada Dhaqanka, Xad gudubyada, Wax ka qabadka iyo Cawaaqibka Heerarka Suuragalka ah ee Wax ka qabadka iyo Cawaaqibka.. 18 Xad gudubka Dhaqanka iyo Heerarka Jawaabaha Xeerarka Kale ee Degmadda Sharafta Dhammaan Xeerka Ardayda Edaabta Ardayda iyo Naafada Shuruudaha iyo Ka saarista iyo Ka joojinta Ka joojinta Dugsiga Cawaaqibka loogu talo galay Qorshaha Wakhtiga ee Nidaamyada ka Joojinta Qaamuuska Erayada Dugsiga Barbaarinta ka hor - Fasalka 2: Taageerida Kartiyaha Bulshadda iyo ka hadalka Walaacyada

4 HORDHACA SABABTEE AYAYNU U HAYSANAA XEERKA DHAQANKA, DABEECADA IYO TAAGEERADA? Hadafka Xeeraka Dhaqanka, Dabeecada iyo taageerada Syracuse waa in la hubiyo in dhammaan ardayda xaq ay u leeyihiin waxbarasho badbaad leh, madani, iyo jawi daryeel leh. Waxay ku salaysantahay sharciyada, shuruucda, iyo xeerarka abuura helitaanka waxbarashada ee dhammaan marka la dhowrayo xuquuqaha dhaqanka xaqa ah ee garsoorka hortiisa ee shakhsiga. Xeerku waxa uu aqoonsanayaa in dugsiyada ay yihiin meelo dad wayne kuwaas oo dheelitiraya xuquuqda gaarka ah oo wata waajibaadyada madaniga iyo masuuliyadaha suurageliya iyada si loogu noolaado mid xor ah, furan oo bulsho dimuqraadi ah. Xeeraka Dhaqanka, Dabeecada iyo taageerada Syracuse waxa uu u shaqeeyaa sidii hagaha muwaadinka wanaagsan oo waxa uu bixiyaa agabka lagu caawiyo ardayda si loo fahmo oo loo qiimeeyo curfiga dhaqanka ku jira dhaqanka dugsiga. 2 Xeerku waxa uu hubiyaa in dugsiyadu bixiyaan helitaan loo simanyahay ilaa heerar taageero balaadhan iyo wax ka qabadka lagu horumarinayo dhaqanka suuban, lagu caawiyo ardayda anshaxa gaarka ah iyo wax tarka bulsho iyo dareen, oo waxay awood u siiyaan ardayda in la horumariyo oo la saxo waxa aan haboonayn, la aqbali karin, iyo dhaqanada xirfada darran. TXeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo taageerada iyo xeerarka iy shuruucda ay tixraacaysaa waxay ku habboonyihiin dhammaan ardayda wakhtiyadoo dhan Dhismaha Dugsiga Degmadda Magaalada Syracuse, oo ay ku jirto dhismaha dugsiga iyo garoonka dugsiga:dhammaan baabuurta dugsiga; iyo dhammaan dugsigag, la xidhiidha dugsiga, ama hawlaha degmaddu kafaalo qaado, safarada dugsiga banaanka loo baxo iyo dhacdooiona ciyaaraha dugsiga, haddii hawlahaas lagu qabto dhismaha dugsiga ama goobaha ka baxsan dhismaha dugsiga, ay ku jiraan ganacsiyada gaarka ah shirkadaha ganacsiga. RUMAYNTA KU SAABSAN CARRUURTA, WAXBARASHADA, IYO EDAABTA Wax yaabahan soo socdaa ayaa laga aaminsanyahay ee ku saabsan carruurta, waxbarashada, iyo edaabta waxay wargeliyaan dhammaan shuruucda Xeerka iyo Dhaqanada. Dhammaan carruurta iyo dhalinta waa in kalsooni lagu siiyaa inay wax ku baran karaan jawi aan rabsho lahayn oo loola dhaqmo doono qaab xaq ah oo joogto ah oo aan takoor lahayn. 1. Dhammaan carruurtu iyo dhalintu waxay karaan guul gaadhida karaankooda, oo marka ay lama huraan tahay,ku horumarishaan dhaqankooda tilmaan, tusaale, taageero iyo tababarid. Dhaqanadan waxay ku dhacdaa silsilad xidhiidhsan oo ka jawaabta carruurta dhammaan kartiyahooda. 2. Ardaydu waxay u baahantahay amiino wakhti oo kala duwan, dareen, hawlo, iyo taageerooyin si ay ugu dhaqmaan si masuulnimo leh, u guulaystaan tacliin ahaan, oo u gaadhaan heerar sare. 3. Isticmaalka ka joojinta ka baxsan dugsiga sidii jawaab dhaqanka dhibaatada leh ma horumariso jawiga dugsiga ama natiijooyinka ardayda. Ardayda aad ayay suuro gal ugu tahay inay sameeyaan shayga saxda ah marka waxay fahmaan dhaqanada suuban ee iyaga laga filayo waxay dareemaan in xubnaha shaqaalaha ay daneeyaan iyaga oo ay ka caawin doonaan inay koraan dhammaan shaqaalahu waxay si joogta ah u wadaagaan luqad iyo dhaqano. Dhammaan shaqalaaha waxay bixiyaan aqoonsi iyo faallo celin u dhaqan si habboon, dedaalista, iyo dhammaysirtka shaqo tayo saraysa

5 4. Asalka kelmadda edaabta waa in la baro. Edaabta wax tarka leh waxay caawisaa ardayda inay noqdaan kuwa aad u edaab badan oo waxay bartaan ardayda inay noqdaan kuwa aad u xirfad leh. Dhaqanada hagaajinta ah waxay bixiyaan farsamooyin iyo w x ka qabasho si awood loogu yeesho ardaydu inay isa saxaan, dhibaatada xaliyaan, oo ay wax hagaajiyaan oo ay hagaajiyaan waxyeelada, ay bartaan dhaqanada cusub, oo ay hagaajiyaan meeqaamkooda wanaagsan. MABAADIDA HAGAYSA XEERKA DHAQANKA, DABEECADA IYO TAAGEERADA Mabaadida soo socdaa waxay sameeyaa seeska abuurida badbaado, mid caafimaad leh, iyo jawi waxbarasho oo taageero leh. Mabaadi;dan waxay hagi doonaan shaqaalaha Dugsiga Degmadda Magaalada Syracuse, ardayda iyo qoysaska, iyo iskaashatooyinka bulshadda shaqada la wadaago ee hubinta jawiga dugsiga suuban iyo natiijooyinka ardayga la horumariyay. Heerarka Dhaqanka Walaacyada, Xad guduyada, iyo Jawaabaha: Wax ka qabadka iyo Cawaaqibka 1 Walaacyada Dhaqaka, Tageerooyinka, iyo Jawaabaha Xeerka waxa uu ku salaysanyahay mabaadi dan muhiimka ah: 1. Dadka waa wayn, macalimiinta, maamulayaasha, maamulada, shaqaalaha dugsiga iyo bulsho waynta waxay waajibaadka saaranyahay inuu caawiyo ardayda inay bartaan inay noqdaan muwaadiniin fiican oo ay keenaan nolol wax soo saar leh: Awood u siinta inay kala soocaan saxa iyo khaladka. Ku barbaarinta iyaga rabitaanka in la qabto waxa wanaagsan. Ku dhiirigelinta in la qaado masuuliyada erayadooda iyo falalkoda. Qaabaynta dhaqanada dadka waa wayn ay doonayaan inay ku beeraan carruur iyo dhalin yaro. 2. Edaabta ardayga iyo xeerarka taageera iyo dhaqanada loo hirgelinayo qaabab loo arko kuwa IXTIRAAM LEH. Is dhex galka u dhexeeya iyo dhexda degmadda iyo shaqaalaha dugsiga, iyo waalidka waxaa laga filayaa inay inay dhowraan sharafta shakhsi kasta, oo hubiyaan qaab anshax leh. 3. Horumarinta natiijada waxbarashada dhammaan ardayda waxay u baahantahay in dugsigu bixiyo taageerada saddex heer oo daryeel iyo tilmaan ah sanad dugsiyeedkoo dhan: gudaha fasalada, kooxo yar yar, iyo ardayga gaarka ah iyo qoysaska. Ta SCSD nidaamka tacliimeed iyo taageerada dhaqan waxaa loola jeedaa wax ka qabashada gol daloolooyinka waxbarashada tacliimeed ee ardayda iyo sababaha dhaqan xumada. Ka hortagga iyo farsamooyinka wax ka qabadka waxaa ka mid ahaan kara waxbarida tacliimeed ee la gaaryeelay iyo taageerada, adeegyada taageerada ardayda, iyo barnaamijyada si looga hadlo duruufaha shakhsiyeed iyo kuwa qoyska; waxbarashada bulsho.caadifadeed.sida xalinta khilaafka, dhexdhexaadinta filka, maamulka cadhada, wada xidhiidhka dhisida xirfada; farsamooyinka beddelka dhaqanka; iyo wax ka qabadka kale ee hagaajinta ay ku jiraan wareega anshaxa iyo shirka kooxda qoyska. 4. Heerarka Walaacyada Dhaqanka, Xad gudubka yo Jawaabaha: Wax ka qabadka iyo Cawaaqibka Marka ardayda la taageero, ardaydu waxay ka qayb galaan qaab xisaabtan leh, wax kaqabadka hagaajinta wax ka qabta arrimo gaar ah iyo dhaqanada kaas oo ansixiya qoondaynta cawaaqibka. Wax ka qabadka waa qayb nidaamka ka mid aha halka uu ardaygu qabto shaqada si uu usaxo naftiisa ama teeda, u hagaajiyo meeqaankiisa ama keeda wanaagsan, wax u hagaajiyo, wax barto oo ku celceliyo dhaqanada kala duwan, u hagaajiyo waxyeelada, ama u saxo iyadda. Marka ku xad gudubka sharcigu wayn yahay, ardayda waxaa loo qoondeeyaa cawaaqib. Cawaaqibka waxay ishaaraan in ardayda falalkoodu loo arko kuwa aan habboonayn, la aqbali karin, ama xirfad darran. Heerka 1: KOR U QAADIDA IYO DHISIDA XIRFADA: Dugsiyadu waxay barbaariyaan fayo qabka bulsho iyo dareen ee dhammaan ardayda iyagoo maraya dedaalo balaadhan oo dugsiga ah si ay u baraan, ugu celceliyaan, u aqoonsadaan oo u qiimeeyaan dhaqanada suuban oo kur ugu qaadaan waxbarashada dareen iyo bulsho. KA HORTAGGA: Dugsigu waxa uu u diyaaryaa dhammaan shaqaalahu inay ka hortaggaan, oo ay yareeyaaninta badan dhibaatooyinka edabta oo ay soo faragaliyaan goor hore marka ardaydu ay la kulmaan dhibaatooyin joogta ah oo dhaqan. Heerka 2: WAX KA QABADKA: Dugsiyadu waxay bixiyaan daryeel abaabulan yo wax ka qabadyo ku habboon baahiyaha ardayga ee bulsheed, dareeneed iyo caafimadka maskaxda. Heerarka 3 iyo 4: WAX KA QABADKA: Wax ka qabad dhammaystiran ayaa loo baahanyahay inuu u diyaarsanaado ardayga halista ugu saraysa. 3

6 5. Edaabta ardayga iyo xeerarka taageera iyo dhaqanada waa in loo hirgeliyo qaabab kuwaas oo LALA XISAABTAMI KARO OO LA HAGAAJIN KARO. Ardayda iyo qoysaska waxay u baahanyihiin inay ogaadaan in dugsiga uu ku bixin doono wax kaqabadka dhaqanada gudaha iyo dibada fasalka kaas oo taageera hagaajinta halkii ay ka ahaan lahayd qaab ciqaabeed. Ardaydu waxay leeyihiin waajibka ay ku aqbalaan cawaaqibka loo qoondeeyay oo si buuxd ay ug aqayb galaan wax ka qabadka si looga hadlo dhaqanada gaarka ah ama shilalka. Shaqaalaha dugsiga waa in kalsooni lagu siitaa in ardaydu lagala xisaabtami doono kelmadahooda iyo falalkooda. Wax ka qabadka hagaajinta ah waxay uga baahanyihiin ardaydu inay lahaadaan dhibaatada, ku muujiyaan saamaynta dhaqankooda lafahooda iyo kuwa kale, oo ay fahmaan sababta dhaqanku u ahaa mid aan la aqbali karin, aan habboonayn, ama xirfad darran. Wax ka qabadku waxa uu ku mashquuliyaa ardayda qayb tallaabo ah ama habka barashada awood u siin lhayd iyaga inuu fahmo dhaqanka, uu hagaajiyo xdhiidhada oo waxyeelada ay u gaysteen kuwa kale, bar beddelaada dhaqanada la rabo, ama hajaagiyo meeqaamkooda wanaagsan. 6. Edaabta ardayga iyo xeerarka taageera iyo dhaqanada waa in loo hirgeliyo qaabab loo arko inay yihiin kuwa XAQ, AAN EEX AHAYN, OO KALA SOOCAN. Ardayda waxay u baahanyihiin qadaro wakhti kala duwan, dareen, hawlo, oo waxay taageeraan in loo dhaqmo si masuulinimo leh oo la gaadho heerar sare. Jawaabaha la kala soocay waa inay ku dhacaaan haykal wayn oo dhaqano xaq ah ooaan eex lahayn hoosta kaas oo ardaydu loola dhaqmo si xaq ah iyaddoon la danaynayn ama aan la cadaadnayn hal kooxnaba ah 4 oo arday ah si waafaqsan kartida, awood, da da, jinsiga, koboca iyo naafanimada la kasbado, sinjiga iyo isirka, heerka dhaqan dhaqaale ee bulsho, diinta iyo jihaynta ruuxiga ah, asalka qaranka iyo luqadda guriga, qaabka galmada, iyo dhaxalka lagu abtirsado. 7. Edaabta ardayga iyo xeerarka taageera iyo dhaqanada loo hirgelinayo qaabab ah kuwa LA DHAQAN GELIN KARO, SHAQAYN KARA, OO WAX KU OOL AH. Degmaddu waa inay hubisaa in dhammaan sharciyada, xeerarka, cawaaqibka, iyo wax ka qabadka dhab ahaan la dhaqan geliyay, shaqayn kara, oo wax ku ool ah. Si kale haddii loo dhigo, degmaddu waxay ka hortagtaa sharciyada dugsiga kuwaas oo ay adagtahay in loo dhaqan geliyo si joogta ah; sharciyada aan dhalin 100 kiiba boqol aqbalaada shaqaalaha in la dhaqan geliyo iyaga, xeerarka iyo cawaaqibka dalbada maamul iyo wakhti shaqaale oo ka badan inta suuragalka ah si loo dhaqan geliyo oo loo habeeyo; iyo xeerarka iyo cawaaqibka muujiyay waxtar yar. 8. Xeerku waxa uu taageeraa isticmaalka NIDAAMKA SIMAN EE JAWAABAHA ( WAX KA QABDKA IYO CAWAAQIBKA) (eeg #3 bogga 3) ee ka hadlaya ta aan habboonayn, la aqbali karin, iyo dhaqaada xirfada darran leh hadafka u dambeeya ee baritaanka dhaqano wanaagsan iyo xoogaynta ka gaarka ah ee ardayga, bulsheed, iyo tacliin waxtar leh. Edaabta la simay ee ardayga iyo nidaamka taageerada ardaygu waxay adkeeyaan in labbadaba ardayga iyo la xisaabtanka iyo isbeddelka dhaqanka. Hadafku waa ka hortagga dib inay u dhacdo dhaqan aan la aqbalikarin iyaddo la caawinayo ardaydu: inay wax ka bartaan khaladkdii fahmnaan sababta dhaqanka aan loo aqbali karin

7 qir waxyeelada ay sababeen ama saamaynta aan wanaagsanayn ee falalkooda fahan waxay si gaar ah u samayn lahaayeen xaaladan qaad masuuliyada falalkooda si loo siiyo fursad ay ku bartaan farsamooyinka bulsheed ee taageerada iyo xirfadaha la adeegsanayo mustaqbalka fahan in cawaaqib aad uga adag iyo wax ka qabad ay dhici doonaa haddii dhaqano aan la aqbali karin ay sii jiraan 9. Dedaal kasta oo macquul ah waa in la sameeyaa si loogu saxo dhaqan xumada arayda hagitaanka wax ka qabadka kaas oo lala xisaabtami karo waxna hagaajin kara. Wax ka qabadka waa lama huraan marka dhaqan aan habboonayn ama xad gudub Xeerka laha yaabo inuu soo if bixinayo dhibaatooyin halis badan oo ardaydu ay la kulmayaan. Waa, sidaas awgeed, muhiim in shaqaalaha dugsigu ay xasaasi ku ahaadaan arrimaha saamayn kara dhaqanka ardayda oo ay ku jawaabaan qaab aad taageero ugu leh baahiyahooda. Jawaabaha edaabta habboon waa inay adkaysaa ka hortagga wax ka qabadka wax tarka leh, ka hortagga rabshida waxbarashada ardayda, iyo horumarinta dhaqan dugsi oo suuban. 10. Dugsiyada wax ku oolka ah iyo QAABKA IXTIRAAM IS WAYDAARSIGA, xirfad yaqaanimada tayada sare leh, iyo la xisaabtanka hufnaanta leh waxa uu ku salaysanyahay dhexda maamuulka, shaqaalaha, ardayda, iyo qoysaska. 11. Degmaddu waxay dhistaa mid dhaqan ku salaysan oo RAJOOYIN SARE AH, IXTIRAAM, IYO WADA XISAABTAN. Wadnaha dhaqanka caafimaadka leh ee dugisgu waa ka go naanta dhammaan shaqaalahu inay qaadaan masuuliyada koboca caafimaaka leh ee ardayda yo qaabka xirfadaha, dhaqanada, iyo niyad samida ay raadinayaan nay ku beeraan carruurta iyo dhalin yarada. Dhammaadkan, shaqaalaha dugsuga, macalimiinta iyo maamulayaasha waxaa lagu dhiirgelinanayaa inay u dhigaan ardayda rajooyin sare oo guuleed, ay la dhisaan xidhiidho wanaagsan ardayda oo ay baraan oo tusaan ardayda sida loogu dhaqmo si guul leh dhammaan goobaha dugsiga ( fasalada, makhaayada, hoolalka, xamaamada). SIDEE ARDAYDU AY U BARTAAN WAX KU SAABASAN SYRACUSE XEERKA DHAQANKA, DABEECADA YO TAAGEERADA? Si waafaqsan Sharciga Waxbarashada 2801(4) iyo 8 NYCRR 100.2(I)(2)(iii) (b), Degmaddu waxay hubin doontaa in bulshaddu ay ogsoontahay tan Xeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada: 1. Siinta dhegatsi guud ka hor oggolaanshaha guddida 2. Siinta nuqulo kooban oo Xeerka ah dhammaan ardayda, kuwa da da ku habboon, luqad fudud ku qoran kullanka guud ee dugsiga ee la qabto bilowga sanad dusgiyeedka. 3. Samaynta koobiyada xeerka ee loo helikaro dhammaan waalidka bilawga sanad dugsiyadeedka. 4. Siinta macluumaadka kullamada waalidka. 5. Siinta qayb kooban oo Xeerka Dhaqanka, Dabeecadda iyo Taageeradda oo ku quran luqad fudud oo ku socoto dhammaan waalidka ardayda Degmadda ka hor bilowga sanad dugsiyeedka iyo samaynta qayb kooban oo la heli karo ka dib marka la codsado. 6. Siinta dhammaan macalimiinta iyo xubnaha shaqaalaha kale nuqulada Xeerka ee wax ka beddel kasta oo Xeerka ah ka dib qaadashada. 7. In la siiyo dhammaan shaqaalaha cusub nuqul ah Xeerka iyo Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada hadda marka la shaqaalaysiiyo. 8. Ka samaynta nuqulo Xeerka loo heli karo qiimaynta ardayda, waalidka iyo xubnaha kale ee bulshadda iyo siinta fursado lagu qiimeeyo oo looga hadlo Xeerka oo wata shaqaalaha ku habboon. 9. Hubinta in dugsi kasta uu hirgeliyo qorshe sanadle ah oo ka hadalka ah iyo is dhexgalka Xeerka iyo Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada muddada sanad dugsiyeedka cusub jihayntiisa, iyaddoo la marayo horumarinta xirfada iyo gudbinta ugu yaraan saddex fasal casharadooda la xidhiidha Xeerka muddada labbada todobaad ee u horeeeya sanad dugsiyeed kasta. Degmaddu waxay siin doontaa agabka iyo ilaha hawlahan. (FIIRO: Degmaddu waxay samaysaa dedaal kasta si ay u siiyo qaabab qoraal iyo maqal ah kan Xeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada oo ku qoran luqaddo badan. Dhammaan degmooyinka iyo xubnaha shaqaalaha dugsiga iyo xubnaha Guddida waxbarashada waa inay saxeexaan helitaanka inay heleen Xeerka Dhaqanka, Dabeecadda iyo Taageeradda kullamadda loo qorsheeyay bilowga sanad dugsiyeedka. Nuqulka Dib u eegida Mahadnaqa iyo Qadarinta ee Xeerka waxa uu ku yaalaa badhtanka buug yarahan. Fadlan ka soo jeex, saxeex iyada oo ku celi dugsiga ilmahaaga 5

8 XUQUUQAHA IYO WAAJIBAADYADA DANEEYAYAASHA DUGSIGA ARDAYDA Ardaydu waxay leeyihiin xaqa: 1. Inay xaadiraan dugsiga degmadda kaas oo qof waalidkiisa sharciga ah ama masuulku degan yahay oo ay helaan waxbarasho dad wayne oo bilaash ah laga bilaabo da da 5 jir illaa 21 jir, sida uu dhigayo sharcigu. 2. In la awoodo mid wanaagsan, tayo waxbarasho laga bilaabo Dugsiga Barbaarinta ilaa fasalka 12 jawi dugsiga taas oo badbaado ah, nidaamsan oo horumarisa waxbarashada. 3. In loo tixgeliyo sidii shakhsi oo si xaq ah ay ula dhaqmaan iyo si sharaf leh ardayda kale iyo shaqaalaha dugsigu. 4. In lagu muujiyo qof fikradihisa hadal ahaan ama qoraal ahaa ama caawimo. In dharka loo lebisto qaabkaas sida muujinaysa qof shakhsiyadiisa ilaa inta aanay jeedin dareenka ama aanay wax u dhimin jawiga waxbarashada. 5. Ka eeg xeerka dhar labisashada (bogga 32). 6. Si uu uga qayb qaato dhammaan hawlaha dugsiga qaab loo simanyahay iyaddoon loo eegin sinjiga, midabka, caqiidada, diinta, dhaqanada diinta, galmada, qaabka galmada, jisiga, asalka wadanka, kooxda isirka, dhinaca siyaasad ahaan uu raacsanyahay, da da, heerka guurka, ama naafada. 7. Si loo helo ka la xidhiidha macluumaadka aan dhinac ahayn ee khuseeya maandooriyaha khamriga iyo xad gudubka khamrada, siiba helitaanka shakhsiyaadka ama wakaaladaha karaya siinta caawimo toos ah ardayda leh dhibaatooyin gaar ah oo halis ah. U xoog sheegashada internatka waxaa loo qeexaa sida dhibaataynta ama u xoog sheegashada ku dhacda qaab waxa xidhiidh elektarooni ah. (Sharciga Waxbarashadda 11[8]). 8. In laga ilaaliyo baqdin gelinta, dhibaataynta, ama takoorka ku salaysan ta dhabta ah ama isira loo haysto, midabka, miisaanka, asalka wadanka, kooxda isirka, diinta, ama dhaqanada diinta, galmada, jinsiga/aqoonsiga jinsiga, qaabka galmada, ama naafada, ee shaqaalaha ama ardayda jooga dhismaha dugsiga ama dhacdo dugsigu damaana qaaday, wax qabadka ama hawsha. Sharafta Dhammaan Xeerka ardaydu waxa uu mamnuucaa dhibaataynta iyo u xoog sheegashada, ay ku jirto u xoog sheegashada internatka, iyo/ama takoorka shaqaalaha ama ardayda ee dhismaha dugsiga ama hawsha dugsiga, ay ku jirto, laakiin aan ku xadidnayn, dhaqankan ku salaysan ta dhabta ah ee ardayga ama sinjiga loo haysto, midabka, miisaanka, asalka qaranka, kooxda isirka. diinta, dhaqanka diinta, naafada, qaabka galmada, jinsiga, ( la qeexo iyaddoo ay ku jirto aqoonsiga jinsiga ma amuuqaalka), ama galmada ( Sharciga Waxbarashada 12[1]). 9. Inuu awoodo xaqa garsoorka ee: in la siiyo Xeerka iyo sharciyada iyo Shuruucda dugsiga degmadda; dugsiyada waxay hubin doonaan in dhammaan ardayda iyo shaqaalaha dugsigu ay ogsoonaadaan oo ay helaan macluumaad faahfaahsan oo ku saabsan sharciyada dugsiga, xeerarka, iyo nidaamyada iyo sharciyada gobolka iyo degaanka damaana qaadaya ama saamaynaya xaqa ardaygu u leeyahay inuu ka qayb galo; in lagu wargeliyo waxa uu yahay dhaqanka habboon iyo waxa dhaqanada ay keeni karaan tallaabooyinka ashaxa; in lagala taliyo oo ay tababaraan xubnaha shaqaalaha xirfada leh arrimaha la xidhiidha dhaqankooda maxaayeelay waxay saamaysaa waxbarashadooda iyo fayo qabka dugsiga; in la siiyo fursada lagu maqlo tallaabooyinka anshaxa ee xad gudubka lagu eedeeyay Xeerka kaas oo la joojin karo ama laga saari karo fasalka macalinkooda; in lagu wargeliyo hababka falalka xiisaha leh iyo go aanada saraakiisha dugsiga iyaddoo tixgelinaysa xuquuqdooda iyo waajibaadyada hore loogu soo dhigay qoraaladan; inuu raaco waalid iyo/ama wakiil xaga shikra iyo dhegaysiga; inuu raaco waalid xaaladaha halka ay jiri karto ku lug yeelasho boolis haddi ardaygu uu ka yaryahay 16. Arday kasta oo ka yar da da 16 oo uu boolisku wax waydiinayo waxa uu leeyahay xaqa in waalidkood/masuuladood ay jogaan; yeelashada shaqaalaha taageerada ardayda ama wakiil jooga xaaladaha halka ay jiri karaan ku lug yeelasho boolis. 10. In laga qayb qaato fursadaha dhalin yarada kaas oo ardayda awood u siiya: 11. inay noqdaan arday ku firfricoon habka waxbarashada taas oo ku xisaabtanta fikradaha ardayda; barta ardayda hogaan waxtar leh iyo xirfadaha ka qayb galka, oo siisa sharaxaad ardayda mar go aanadu ay khilaafaan fikradahooda; 12. u adeega gollaha ardayda, guddida la talinta, iyo kooxaha dugsiga iyo guddiyada go aanka ka gaadha waxa ku saabsan nolosha dugsiga, oo leh taageerooyinka lama huraanka ah ee ka qayb galka; 13. ka qayb gala madalaha dugsiga kaas oo ardaydu kaga hadli karaan fikradahooda ku saabsan go aanada dugsiga iyo xeerarka; 14. ka qayb gala qorshaha hogaaminta filka iyo dhaqanada hagaajinta; 15. sameeya kooxo ka wakiil ah baahiyahooda iyo xiisaha. 6

9 WAAJIBAADYADA ARDAYGA IYO DHAQANADA LA FILAYO Waa masuuliyadaada! BARASHADA DHAQANKA GAARKA AH & DABEECADA U xaadirka dugsiga si joogta ah iyo wakhti buure ah. U qbalaada tilmaamaha, codsiyada, faallo celinta, iyo taageerada si ixtiraam leh dadka waa wayn. Muujinta edaabta gaarka ah iyaddoo laga masuul ahaanayo ikhtiyaarada dhaqan iyo tacliimeed. Ka run sheeg waxa ku saaban la xisaabtanka kelmadahaaga iyo falalkaaga. Raacida sharcyada dugsiga iyoheerarka kulamadda ee dhaqanka Xeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada. Aqbalaada cawaaqibka marka rajooyinka dhaqanka aan la buuxin ama sharciyada dugsiga lagu xad gudbo. Ku dedaalka in la saxo oo lagu horumariyo dhaqanda wax ka qabadka hagaajinta. U lebiska si habboon. LA SHAQAYNTA KUWA KALE IYO ULA DHAQANKA KUWA KALE IXTIRAAM Ula dhaqanka kuwa kale habka ay doonaan in looa dhaqmo. U muujinta fikradahaaga iyo rayiyadda qaabab edaab leh, ixtiraam leh, oo anshax wanaagsan. Isticmaalka cod qadarin leh iyo luqadda jidhka oo habboon. Dhegaysiga marka kuwa kale ay adiga kula hadlayaan. Ixitrimaaka kuwa kale meeshooda gaarka ah iyo gacmahaaga ku haynta naftaada. La shaqaynta kuwa kale si iskaashi leh kooxo yar-yar iyo waa waynba ah. Muujinta naxariis, daryeel iyo xaasiyad dhanka kuwa kale. Dhammaysirta shaqo tayo sare leh mowduuc kasta. Loo diyaar ahaado in wax la barto. Kula loolanka naftaada iyo samaynta dedaalkaaga ugu wanaagsan. Muujinta anshax shaqo oo aad u xoog badan. Keenida nidad furan iyo mowqif suuban oo barashada maalin kasta ah. Raadinta caawimo iyo kaalmo marka aad u baahantahay. HANTIDDA KUWA KALE Daryeelida hantida ay leeyihiin ardayda kale, dadka waa wayn, ama dugsigu. U isticmaalka agabka dugsiga ama ta dadka si feejigan u jeedada loogu talo galay. DUGSI BULSHO OO BADBAADO AH Ka caawinta si looga dhigo dugsiga bulsho ka xor ah rabshada, baqdin gelin, xoog sheegasho, dhibaatayn, iyo takoor. Waydiinta caawimo marka aad u baahato xalinta khilaafadka iyo faraqyada. Wax ku biirinta badbaada iyo fayo qabka bulshaddayada. Isticmaalka qalabka dugsiyada dhexdooda iyo basaska qaab badbaado ah. Dhigsta qof kasta badaadadiisa halka ugu horaysa iyaddoo: AAn ka qayb qaadanayn falal rabshad iyo kari ah oo waxyeelaynaya kuwa kale iyo bulshadda. AAN u ku hanjabayn wax ku saabsan khataraha ashayaada ama wax ku saabsan waxyeelaynta kuwa kale. AAN la taaban digniinta dabka ilaa ay tahay xaalad gurmad ah. WAALIDKA/MASUULADA/DARYEELAYAASHA Erayga waalidka macnahiisu waxa weeye waalidka(diinta) ardayga. masuulka (ada), ama daryeelayaasha ( qof kasta( dadk kasta) oo la leh xidhiidh waalid ama masuuleed ardayga) ama ardayga, haddii isaga/iayadu uu yahay qof yar oo xoroobay ama gaadhay 18 sano jir. Waalidka, masuulada iyo daryeel bixiyayaasha waxay leeyihiin xaqa ay ku firfricoonaadaan iyo ka qayb galayaal saamayn ku leh nidaamka barashada si loo muujiyo aragtiyahooda, oo laga bixiyo rayi go aanada saamaymaya carruurtooda noloshooda iyo waxbarashada Waalidka, masuulada iyo daryeelayaasha waxay muhiim u yihiin guusha dugsiga. Waxay leeyihiin masuuliyada si loo xoojiyo nidaamka wax ku barashada guriga, lagu dhiirigeliyo oo la qaabeeyo edaabta, dhaqanka bulshada, si loogu dhiirgeliyo carruurtooda inay xiiseeyaan dugsiga, oo ay arkaan in carruurtoodu ay u xaadiraan dugsiga si caadi ah. Waainay fishaan heerka u sareeya ee guul ka gaadhista ay carruurtoodu karayaan, siiba bandhiga macalinka caawin kara carruurtooda inay gaadhaan heerkan gaadhida guusha ah. Waxaa lagu soo dhowaynayaa oo lagu dhiirigelinayaa inay hadlaan oola kulmaan macalimiinta si ay u helaan sida carruurtoodu u horumarayso. Inta badan ee waalidku ku lug yeesho, inta sare ee tayada carruurta waxarashadoodu ay kor u kacdo. Ardayda, waalidka iyo shaqalaaha dugsiga dhammaan waxay leeyihiin door ka dhigista dugsiga mid badbaado ah oo waa inay la shaqeyaan midba midka ka le si loo gaadho hadafkan. Waalidku waa inay filaan in shaqaalaha dugsigu ku wargeliyo iyaga dhaqanka ilmahooda oo u qoraan waalidka sidii shuraako ka hadalka dhinacyada walaacyada Wacyigelinta waalidka waxaa ku jiri kara, laakiin kuma xadidna, wicitaanka telefoonka iyo/ama wada xidhiidh qoran. Sidii dad lagu daydo, waalidku waa inay muujiyaan dhaqanada ay jeclaan lahaayeen inay ku arkaan carruurtooda/ ardaydooda. Si loo hubiyo in waalidku uu ku firfircoonaado oo ku lug lahaado iskaashada horumarinta jawi dugsi badbaado iyo taageero leh, waa inay yaqaanaan Xeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada. Waalidku waa inay fishaan in lagu wargeliyo wax ku saabsan dhaqanka ilmaha oo ay ka masuul ahaadaan rabaynta xirfadaha ardayga u baahanyahay si uu ugu guulaysto dugsiga iyo bulshada. Waalidku waxaa lagu dhiirgelinayaa inay kala hadlaan macalin ardaygda iyo shaqaalaha kale arrimaha saamayn kara dhaqanka ardayga iyo farsamooyinka saamayn ku yeelan kara ardayga. XUQUUQDA WAALIDKA Waalidka iyo masuulada waxay leeyihiin xaqa ay: 1. Si firfricoon uga qayb qaataan waxbarashada carruurtooda. 2. Ay ula dhaqamaan si anshax leh, xaq ah iyo ixtiraam leh dhammaan shaqaalaha dugsiga iyo maamulayaasha. 3. Ay helaan macluumaad wakhti habboon oo kusaabsan xeerarka 7

10 8 Syracuse Guddida Waxbarashada iyo hababka la xidhiidha waxbarashada ardaydooda. 4. Ka helaan warbixin caadi ah, qoran ama afka ah, shaqaalaha dugsiga ee ku saabsan horumarka waxbarashada tacliinta carruurtooda ama dhaqanka, ay ku jiraan, laakiin aan ku xadidnayn, kaadhadhka warbixinta, warbixinaha horumarka dhaqanka iyo shirarka. 5. Helaan macluumaad iyo wargelin degdeg ah oo aan habboonayn ama dhaqano rabsho leh oo carruurtooda ah iyo tallaabo kasta oo anshax oo ay qaadaan maamulayaasha ma shaqaalaha dugsigi. 6. Ka helaan macluumaad iyo wargelin degdeg ah oo ku saabsan shilalaka saamayn kara carruurtooda. 7. Helaan macluumaad ku saabsan habka garsoor nidaamyada arrimaha edaabta khuseeya carruurtooda, ay ku jiraan macluumaadka shirarka iyo rafcaanada. 8. Helaan macluumaad ka yimid shaqaalaha dugsiga oo ku saabsan hababka loo horurmariyo tacliinta carruurtooda ama horumarka dhaqanka, laakiin aan ku xadidnayn: la talinta, waxbarista gaarka ah, barnaamijyada dugsiga ka dambeeya, iyoa deegyada caafimaadka maskaxda ku jira Dugsiyada Dad waynaha Syracuse iyo Bulshadda. 9. Helaan macluumad ku saabsan adeegyada ardayda naafada ah iyo Ardayda Luqadda Ingiriisiga. 10. Ka helaan wargelin maamulaha, wakilka maamulaha, iyo/ ama macalimiinta ilmahooda dhacdada ilmahaagu ka qayb qaato si aan habboonayn, mid aan la aqbalikarin, ama dhaqanada xirfada darran ee dugsiga. 11. Loola soo xidhiidho isla markaaba iyo si toos ah marka ardayga la rumaysanyahay inuu galay dembi oo booliska loo yeedhay. 12. Codsadaan shir la dhexdhexaadinayo oo lala yeesho ardayga kaas oo jidh ahaan dhaawacay ilmahooda. 13. Codsadaan shir la dhexdhexaadinayo oo lala yeesho shaqaalaha ama shakhsi kale kaas oo dhaawacay ilmahooda. 14. Helaan wada xidhiidhka iyaddoo la adeegsanayo tuurjumaano. 15. Soo gudbiyaan cabasho marka uu dhacay xad gudub ama si xun u isticmaal shuruud qoran oo xeerka dugsiga ahy. MASUULIYADAHA WAALIDKA Waalidka iyo masuulada waxay leeyihiin masuuliyada ay: 1. Ay ku siiiyaan macluumaadka cusub ee xidhiidha Dugsiga Degmadda Magaalada SyracuseXafiiska Diiwangelinta Dhexe iy carruurtao dugsigooda gaarka. 2. Hubiyaan carruurtoodu inay u xaadiraan si caadi ah oo wakhti buure ah. 3. Ogaysiiyaan dugsiga marka iyo sababta carruurta ay u mqanyhiin. 4. U sheegaan saraakiisha dugsiga wax ku saabsan walaacyada ama cabashoyinka qaab ixtiraam leh oo wakhti habboon ah. 5. La shaqeeyaan maamulka iyo shaqaalaah dugsiga si ay uga hadlaan wax dhibaatooyin tacliimeed ama waxbarasho. 6. Taageeraan Dugsiga Degmadda Magaalada Syracuse iyagoo kala hadlaya carruurtooda wax ku saabsan dugsiga iyo dhaqanka la filayo. 7. Xusuuso oo aqoon u yeelo xeerarka Guddida Waxbarashada, shuruucda maamulka iyo Suracuse Xeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada 8. Ku dhiiri gelicarruurtooda inay dhammaystraan layliskooda addoo waydiinaa wax ku saabsan layliska, eegaya layliska iyo u samaynta aaga carruurta ay kaga shaqeeyaan layliskooda iyaddoo la faragelin ( tusaale, koone degen, meel qlka jiifka ah, miis nadiif ah oo kijada ah). 9. Ixtiraam u lahow iyo anshax shaqaalaha, waalidka kale/ masuulada iyo ardayda marka ay joogaan dhismaha dugsiga. 10. Bar carruurta in dhammaan carruurtu leeyihiin xaqa ay ku xaadiraan dugsiga oo loola dhaqmo si ixtiraam iyo sharaf leh iyaddoon loo eegin sinjiga dhabta ah ama la haysan, midabka, miisaanka, asalka wadanka, kooxda isirka, dhaqanka diinta, naafada, qaabka galmada, jinsiga/aqoonsiga jinsiga, ama galmada, taas oo xoogayn doonta kalsoonida ilmaha iyo horumarinta waxbarashada si waafaqsan Sharafta Dhammaan Xeerka Arayga. Dugsiyadu waxay hubin doonaan in waalidiinta ama masuuladu xaq u leeyihiin ay kaga qayb galaan go aan gaadhidda saamaynaysa xeerarka dugsiga iyo nidaamyada, ay ku jirto laakiin aan ku xadidnayn : Ku wargelinta waalidka ama masuulada wakhti habboon iyo qaab cad goorta iyo sida ay uga qayb geli karaan, iyo ku hubinta in dhammaan waalidka ama masuuladu ay helitaanka u simanyihiin macluumaadka fursadaha ka qayb galka. Hubinta in waalidka ama masuulada ay leeyihiin fursado adag oo ay ku sameeyaan tallooyinka dugsiyada ku saabsan qaababka saamaynta leh ee ka qayb galka. Siinta waalidka ama masuulada fursado dhisa oo ay leeyihiin waalidka ama masuulada si loo siiyo wax ku biirin, looga helo macluumaadka oo ka caawiya go aanada. Dugsiyadu waxay hubin doonaa waalidka ama masuulada inay xaq u leeyihiin ay kaga qayb galaan go aanada saamaynaya waxbarashada gaarka ah ee ilmahooda, ay ku jirto, laakiin aan ku xadidnayn: U hogaansanaata maclimiinta, maamulayaasha iyo shaqaalaha kale ee dugsiga nidaamka digniinta hore kaas oo aqoonsada dhibaatooyinka waxbarasho ama dhaqan sida ugu dhakhsaha badan ee suuragalka ah oo la shaqeeya waalidka ama masuulada inay aqoonsadaan xalalka. Ka qayb galka xalalka edaabta hagaajinta ah. Ilaalinta Habka dhowrida xuquuqda sida la xidhiidha edaabta dugsiga. Degmadda iyo dusgiyada waxay dhisi doonaan xeerarka muujinaya nidaamyada cabashooyinka cad ee waalidka ama masuuladu ay isticmaali karaan si ay u xareeyaan cabashooyinka, oo ay u dhisaan nidaam cad oo magdhow ah haddii cabashooyinka waalidka ama masuulada aan lagu xalilin habka dhowrida xuquuqda. Halka ardaygu uu ka yahay qayb ama ku tiirsanyahay gobolka, oo lagu aqoonsado nidaamyada lagu muujiyay sharciga federaalka ama gobolka, wargelinta ku saabsan go aanada waxbarasho ama ashax uu gaadho dugsiga ardayga waxaa la siin doonaa haystaha xuquuqda waxbarashada, waalidka korinta ama masuulka sharciga ah, la taliyaha ardayda ama masuulka, wakiilka, iyo shaqaalaha daryeelka bulshada ardayga ama shaqaalaha kiiska, haddii ardaygu uu leeyahay mid, Sarkaalka Tijaabinta. Duruufnaba, si kastaba ha ahaatee, miyuu ardayga qaybta ka ah ama ku tiirasan gobolka loo diidi karaa helitaan buuxa oo ah xuquuqdiisa ama teeda waxbarasho oo ay sababtay qof wayn oo daryeele ah inuu matelo ilmaha.

11 MAAMULAHA IYO XUQUUQDA SHAQAALAHA DUGSGA IYO MASUULIYADAHA Maamulayaasha iyo shaqaalaha dugsiga waxay leeyihiin xaqa ay: 1. Kaga shaqeeyaan deegaan badbaado iyo nidaam leh. 2. Ula dhaqmaan si anshax leh, xaq ah oo ixtraam leh ardayda, waalidka ama masuulada iyo shaqaalaha kale. 3. Walaacyada wada xidhiidhka, talo soo jeedinta iyo cabashooyinka ku socda Xafiiska Ardayda Dugsiga Degmadda Magaalada Syracuse. 4. Adeegyada Tageerada Waxay helaan horumarinta taageerada leh ee xirfada iyo tabbarka. 5. Waxay helaan ilaha lama huraanka ah ee loo gubiyo waxbarashada tayada leh. 6. Waxay isbeddel ku sameeyaan si waafaqsan xeerarka Guddida Waxbarashada Syracuse oo leh shuruucda gobolka iyo federaalka. Maamulayaasha iyo shaqaalaha dugsiga waxay leeyihiin masuuliyada ay: 1. Ku joogteeyaan badbaada iyo dugsiyo nidaamsan iyo adeegsanaya ka hortagga iyo farsamooyinka wax ka qabada, oo raacaya Xeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada Syracuse. 2. Ixtiraam u yeelo iyo anshax ardayda, waalidka iyo masuulada, addoo u adeegaa kuwa ay ku daydaan ardaydu. 3. Aqoon u yeelo wax ku saabsan xeerarka Guddida Waxbarashada iyo shuruucda maamulka iyo sharciyada oo u dhaqan geli iyaga si xaq ah oo is waafaqsan. 4. Aqoon u yeelo wax ku saabsan sharciyada federaalka iyo gobolka iyo shuruucda ku saabsan nidaamka anashaxa ee ardayda naafada ah. 5. La xidhiidh xeerarka, rajooyinka iyo walacyada, oo ka jawaab cabashooyinka ama walaacyada ardayda iyo waalidka ama masuulada qaab wakhti habboon leh oo luqad la fahmi karo ah. 6. U gudbi ardayda guddida habboon, waaxaha, xafiisyada, qaybaha, wakaaladaha ama ururada marka taageerada dibadu lama huraan tahay. 7. IKu wargeli waalidka iyo masuulada horumarka tacliinta ardayga iyo dhaqanka, abuur fursado macna buuxa u leh ka qayb galkooda, oo kusii wada xidhiidh caadi ah luqadda ay fahmaan. 8. Sii waxbarasho beddel ah oo shaqo u samee ardayda leh maqnaasho sharci ah, ay ku jiraan ardaydan kuwas oo umaqan asbaabo anshax awgood. 9. Ka qayb gal fursadaha horumarinta xirfadeed ee loo baahanyahay. 10. joogteeyaan oo ku dhiirgelyaan si ixtiraam iyo sharaf la is waydaarsado dhammaan ardayda iyaddoon loo eegin sinjiga dhabta ah ama la haysto, midabka, miisaanka, asalka wadanka, kooxda isirka, dhaqanka diinta, naafada, qaabka galmada, jinsiga/aqoonsiga jinsiga, ama galmada, oo wadata fahanka muuqaalka habboon, luqadda, iyo dhaqanka goobta dugsiga, taas oo xoogayn doonta muuqa ardayaga oo kor u qaadi doonta kalsoonida ay wax ku bartaan. 11. CKa hortaga arrimaha takoorka iyo dhibaataynta xaalad kasta oo ku hanjabta caafimaadka dareenka iyo jidhka ama badbaadada arday kasta, shaqaale dugsi ama qof kasta kaas oo sharci ahaan jooga dhismaha dusgiga ama hawsha dugsiga oo ka warbixiya shilalka takoortka iyo dhibaatayta laga marag kacay ama haddii kale soo jiitay dareenka macalinka, la taliyaha dugsiga, la taliyaha dugsiga, shaqaalaha adeegyada taageerada dugsiga, ama mid kale oo shaqaale ah, dhismaha maamulaha kaas oo ah Isuduwaha Xeerka Sharafta (DAC), qaab wakhti habboon. 12. Ka hadalka eexashooyinka ka hortaggi kara dhaqanka isku mid ah ee dhammaan ardayda goobta dugsiga ama fasalka. 13. Maamulayaasha: La socoda wixii shilal takoor ah iyo dhibaataynta laga markhaati kacay ama haddii kale la keenay dareenka Maamulka qaab wakhti habboon leh si la shaqaynaysa maamulka kaas oo ah Xeerka Sharafta Isuduwaha (DAC). 14. Soo uruurinta iyo ka warbixinta xogta hirgelinta degmadda Xeerka Dhaqanka, Dabeecadda iyo Taageerada ay ku jirto, laakiin aan ku xadidnayn, xogta la isticmaalayo dugsiga dhexdiisa iyo dugsiga dibadiisa marka arday dugsiga looga joojiyo sifooyinka dimograafiga ah e ardayga. 9

12 MASSUULIYADAHA MAAMULAHA DEGMADDA Maamulayaasha Dugsiga Degmadda Magaalada Syracuse waxay leeyihiin masuuliyada: 1. Abuura oo hirgeliya xeerarka iyo hababka dhiirgeliya dugsiyo badbaado leh oo habaysan dhammaan ardayda, shaqaalaha dugsiga iyo waalidka ama masuulada. 2. Ilaalinta xuquuqda sharci ee shaqaalaha dugsga, maamulayaasha, ardayda iyo waalidka ama masuulada. 3. Anshax wanaagsanow, ixtiraam lahow oo si xaq ah ula dhaqan ardayda, waalidka ama masuulada, shaqaalaha dugsiga iyo maamulayaasha. 4. Siiyaan mid sal balaadha oo manhaj kala duwan ah si uu u buuxiyo baahiyaha dugsiga. 5. ku wargeliyaan bulshadda, ardeyda, waalidiinta ama masuulada, shaqaalaha dugsiga iyo maamulayaasha wax ku saabsan xeerarka guddida waxbarashada. 6. hubinta ilaalinta xuquuqda sharciga ah ee ardeyda naafada ah. 7. Sii shaqaale kuwaas oo u tababaran inay buuxiyaan baahiyaha ardayda. 8. Sii taageero iyo horumarinta xirfadaha tababarka maamulayaasha iyo shaqaalaha dugsiga si looga caawiyo iyaga inay taageeraan ardayda. 9. Taageeraan maamulayaasha iyo shaqaalaha dugsiga dhammaystirka masuuliyadahooda edaabeed sida ay qeexday Xeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada Syracuse. 10. La xidhidh oo ku lug yeelo waalidka ama masuulada arrimaha ku saabsan edaabta. 11. Ka war hay oo faaqid xogta hirgelinta degmadda Xeerka Dhaqanka, Dabeecadda iyo Taageerada ay ku jirto, laakiin aan ku xadidnayn, xogta la isticmaalayo gudaha iyo dugsiga dibadiisa marka arday dugsiga looga joojiyo sifooyinka dimograafiga ah e ardayga. Dugsiga Degmadda Magaalada Syracuse Maamulka Guud sidoo kale waxa uu masuul ka yahay: 12. Horumari mid badbaado leh, ixtiraam leh oo jawi dhiiragelin ah leh, ka xor ah baqdin gelin, takoor iyo dhibaatayn, taageeraya waxbarasho iyo wax barid firfircoon. 13. Dib ula eeg maamulayaasha Degmadda xeerarka Guddida Waxbarashada iyo shuruucda gobolka iyo federaalka ee la xidhiidha hawl galada iyo maamulka. 14. Ku wargeli bulshadda, ardayda, waalida ama masuulada, shaqaalaha dugsiga, maamulayaasha iyo Guddida Dugsiga, iyo jihooyinka waxbarashada, ay ka mid tahay edaabta ardayga. 15. La shaqee si loo abuuro barnaamijyada waxbarasho kuwaas oo yareeya dhaqan xumada oo xasaasi ku ah baahiyaha ardayda iyo macalinka. 16. La shaqee Maamulaha Degmadda dhaqan gelinta Syracuse. Xeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo taageerada iyo hubinta in dhammaan xaaladaha si degdeg ah loo xaliyo oo xaq ah. 20. ADooro Sarkaalka Madaxa U doodaha kaas oo hubin doona u hogaansanaata sharciyada gobolka iyo federaalka ee ku saabsan edaabta, hubi in hirgelint xeerarka Degmadda khuseeya edaabtu ay xaq tahay, aanay eex ahayn, oo loo hogaansamo Kalsoonida, iyo wada xidhiidhka ardayda, waalidka iyo Shaqaalaha ku saabsan arrimaha edaabta xeerarka Degmada iyo hirgelinta Kalsoonidan. WAAJIBAADYADA GUDDIDA WAXBARASHADDA Guddida Waxbarashadda waxay leedahay masuuliyada: 1. Lagula shaqaynayo ardayda, macalimiinta, maamulayaasha, iyo ururada waalidka, shaqaalaha badbaadada dugsiga, shaqaalaha kale ee dugsiga iyo bulshadda si loo horumariyo Xeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada taas oo si cad qeexda filashooyinka dhaqanka adayda, Shaqaalaha degmadda iyo dadka kale ee dhismaha dugsiga jooga iyo shaqooyinka dugsiga. 2. Si sanad leh ah u qaado oo dib ugu eeg Xeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada si loo qiimeey waxtarka Xeerka iyo xaqa iyo joogtaynta hirgelinteeda. 3. Dooro Xeerka Sharafta Isuduwaha dhisma kastoo dugsi. Guddidu waxay hubin doontaa in Isuduwaha Xeerka Sharafta si buuxda loo tababaray si ay u qabtaan xidhiidha aadamaha aagaga sinjiga, midabka, miisaanka, asalka wadanka, kooxda isirka, diinta, dhaqanka diinta, naafada, qaaba galmada, jinsiga/aqoonsiga jinsiga, iyo galmada. Isku duwahana Xeerka Sharafta waxa uu heli karaa ardayda iyo xubnaha shaqaalaha wixii la tashi ah iyo talo ah sida xeerka sharaftu u baahanyahay. 4. Lead by Tusaale hogaamineed ee Guddida u qabanaysa kullanka qaab xirafdeed, ixtiraan iyo anshax leh. 4. Dib u eeg taariikhda iyo talooyinka Maamulaha guud ee hirgelinta Xeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada, ay ku jirto, laakiin aan ku xadidnayn, isticmaalka ka joojinta gudaha iyo dibada dugsiga demograafiga ardayga iyo higelinta dib u habaynta haddii loo baahdo Ka hadal dhammaan dhinacyada walaacyada dugsiga la xidhiidha. 18. Dib u eeg xogta hirgelinta ee Xeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada oo samee talooyinka horumarinta marka loo baahdo in la yareeyo isticmaalka dugsi ka joojinta. 19. Qaad tallaabooyinka habboon halka xad gudubka Xeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada ay ka dhacaan.

13 U HELIDA CAAWIMO DHIBAATADA U XOOG SHEEGASHADA, U XOOGSHEEGASHADA INTERNETKA, DHIBAATAYNTA, BAQDIN GELINTA, KU DIRISTA & DHAQANADA KHALADKA AH U xoog sheegashada iyo xoog sheegashada internatka, dhibaataynta iyo baqdin gelinta, ku dirka, iyo dhaqanada khaladka ah maaha badbaado oo ma muujiyaan ixtiraamka kuwa kale sida lagu qeexay Xeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada. Haddii adiga ama qof kale oo aad taqaano uu yahay yoolka dhaqanadan, waxaad uga warbixin kartaa addoo isticmaalaya Foomka Dhibaataynta, ama Ka warbixinta Baqdin gelinta, ee laga heli karo barta internatka dugsiga, ama xafiiska muhiimka ah ama xafiiska la talinta ee dugsigaaga. Waxaad u sheegi kartaa xubinta shaqaalaha, kaas oo degdeg uga jawaabi doonaa oo bixin doona mid wax qabad leh, qaar ah iyo meel wanaagsan oo lagaga warbixiyo. Haddii maamule go aamiyo in mid ka mid ah dhaqanadan uu dhacay, ardayda ku lugta leh waxay ka heli doonaan taageero la taliyaha dugsiga, dakhtarka cilmi nafsiga dugsiga, shaqaalaha bulshadda dugsiga. Shaqaalaha ardayga, ama shaqaalaha qofka caafimaad ee dugsiga si loo hubiyo in qof kastaa oo ay khusayso dareemo badbaado oo la taageero oo famo sida la isaga ilaaliyo xaaladaa mustaqbalka. HADDII LAGUU XOOG SHEEGTO... U sheeg qof waalid, macalin, la taliye Si degen ugu sheeg ardayu nuu joojiyo... ama waxba ha odhan oo iska socoto HADDII AAD TAQAANO QOF LOO XOOG SHEEGTO... Haddii aad dareento badnaado, noqo Qof waxa saxa ah sameeya iyo U sheeg qofka xoog sheeganaya kuna odhanaya : Taas dugsiga kuma samayno. Ama Taasi sax maaha in sidaas qof loola dhaqmo. Ku dheh kelmadaha taageerada ardayga loo xoog sheeganayo --- Noqo saaxiib! Ha ku dhiirigelin xoog sheegtaha addoo qoslaya ama ku biiraya U sheeg kuwa kale ee agtaagan sida loo caawiyo joojinta xoog sheegashada Haddii aanay badbaado ahayn U sheeg qofka wayn Ku dhiirigeli ardayga loo xoog sheegto inuu la hadlo qof QARSOODIGA LA TALINTA Marka ardaygu sheego in isaga ama iyadu ka fekerayo waxyeelida naftiisa ama nafteeda ama ardayda kale, shaqaalaha dugsiga waxaa looga baahanyahay inay qaadaan tallaabo si ay u hubiyaan badbaadada ardayga ama ardayda kale. Tallaabadan waxaa ku jiri doona la wadaaga macluumaadka maamulaha dugsiga iyo waalidka, oo waxaa u jiri kara wakaaladaha kale ee dibada. Ma jirto warbixin, mid hadal a ama qoran, oo uu araygu sameeyo isaga oo raadinaya la talin nooc kasta oo isticmaalka maandooriyaha ah ee loo isticmaali karo sidii caddayn la oggolaan karo oo ku lid ah iyada/ama isaga wax dacwad ah. 11

14 12 SDHIBAATOOYINKA DUGSIGA Haddii ardaydu ay qabaan dhibaato la xidhiidha edaabta, amniga, badbaadada gaara ah ama daryeelka, ama hanti burburinta, ardaygu waa inuu: 1. U sheeg macalinka ugu dhow ama qofka wayn ee xubinta shaqaaaha ah U sheeg isaga/iyada dhab ahaan waxa ku dhacay ardayga ama waxa ardaygu uu arkay iyaddoo ku dhacaysa qof kale. Dhibaatooyinka edaabta, amniga, iyo shaqaalaha badbaadada waxaa loo tixgeliyaa si aad u dhab ah. 2. La hadal maamulaha ama caawiya maamulaha si toos ah. 3. Muuji dareenada. Waa dabiici in la dareemo werwer iyo wareer. La hadal qof kaas oo dhegaysan doona oo fahmi --- laga yaabaa dhex dhexaadiyaha filka, caawiyaha filka, macalinka, la taliyaha dugsiga dhakhtar cilmi nafsi ee dugsiga, shaqaale bulsho, ama barre wayn. Waa muhiim in lala hadlo qof wayn oo lagu kalsoonyahay. 4. Waydii inaad la hadasho la taliyaha dugsiga, dhakhtarka cilmi nafsiga dugsiga ama shaqaalaha bulshadda kaas oo ka caawin kara ardayda inay bartaan inay wax ka qabtaan dhibaatooyinka markaas waxay dareemi karaan badbaado marka ay la kulmaan dhibaato la mid ah mustaqbalka. 5. Marka lagu daro u digista shaqaalaha dugsiga ardaygu waa inuu u sheegaa waalidkiisa/keeda wax ku saabsa dhibaatada. Waxay dooni doonaan inay ogaadaan, Waa u muhiim ardaygu inuu ogaado in warbixin qoran loo sameeyay dugsiga oo ku saabsan shilka sifadan leh, dedaal kasta ayaa la samayn doonaa si macluumaadka iyo aqoonsiga qorsoodi u ahaado. DHIBAATOOYINKA GAARKA AH Ka caawinta dhibaatooyinka gaarka ah kaas oo saamayn kara nolosha dugsiga ardayga ama hawlaha: 1. Haddii ay suuragal tahay, kala hadal dhibaatada waalidka/ masuulada. 2. Haddii ardaygu waalidkiisa/keeda masuulkiisa/keeda aanay xalili karin dhibaatada, waxaa jira tiro dad ah dugsiga kaas oo awood u yeelan kara inuu bixiyo caawimo dheeraad ah. Ardaygu waxa uu la hadli karaa macalinka kaas oo isaga ama iyadu ka dareemo raaxo. 3. La taliyayaasha dugsiga, dhakhaatiir cilmi nafis, shaqaale bulsho oo jooga dugsiga waxay u tababarnyihiin inay bixiyaan caawmada dhibaatooyinka gaarka ah. Sidoo kale waxay keeni karaan ardayga ilaha kale isag/iyadu aanu ogsoonaan karin. 4. Maamula ku xigeenka sidoo kale waxa uu awood u yeelan doonaa in u kala hadlo dhibaatooyinka ardayda oo isku dayo inuu xal ka shaqeeyo. Haddii aanay awood u lahayn inays idaas sameeyaan, waxay raadin caawimo DHIBAATOOYINKA TACLIIMEED Caawimada dhibaatooyinka tacliinta, ardaygu waa in uu: 1. Arag macalinka dhiga maadada. Ardaydu waxay raadsan karaan macalimiinta qaab gaar ah. Macalimiinta si caadi ah waxay ula shaqeeyaan ardayda gaarka ah kuwaas oo leh dhibaatooyin tacliimeed oo gaar ah. Macalinku waxa uu ku talin karaa kullamo caawimo ama wax barid, ama waxa uu samayn karaa u gudbinta caawimo dheeraad ah. Macalinku waxa uu ku waydiin karaa shir lala yeesho ardayga kiisa/keeda waalidka/masuulada. 2. Haddii aanu macalinku awood u lahayn inuu caawiyo ardaygu inuu xaliyo dhibaatada qancinta ardayga, ardaygu waa inuu marka xigta u tagaa maamulka. 3. Caawimo dheeraad ah waxaa laga heli karaa la taliyaha dugsiga. 4. Dhibaatooyinka aan weli la xalin ka dib markii uu ardaygu la hadlay la taliyaha dugsiga, ardaygu waa inuu kala hadlaa arrinka kiisa/keeda waalidka/masuulada iyo maamulaha iyo maamule ku xigeenka. Waalidka/masuulada waxay rabi karaan inuu kula biiro ardayga falanqaynta maamulaha. 5. Xalinta dhibaato tacliimeed waxay u baahantahay caawimada ardayga, ay la socoto caawimada macalimiinta iyo wakhtiyada qaarkood waallidka/masuulada, la taliyaha dugsiga, iyo xirfad yaqaanada kale ee dugsiga. 6. Dugsigaagu waxa uu yeelan karaa Khadka tooska ah ee Laylisa si uu kuu caawiyo. HAWLAHA KA BAXSAN MANHAJKA Ka caawinta dhibaatooyinka ku lugta leh hawlaha manhajka ka baxsan, ardaygu waa in uu: 1. Arkaa la taliyaha loo magacaabay hawsha wakhtiga marka isaga/iyada uu ku siin karo dareenkiisa/keeda aan kala qayb sanayn. Isku dayaa inaad ka hadasho dhibaatada muddada hawsha wakhtiga lafteeda. 2. Haddii hawsha ay ku lug leedahay ciyaaraha fudud, arkaa maamulaha ciyaaraha fudud ee dugsiga. 3. Haddii ardaygu aanu aqoon cida loo magacaabay la taliyaha hawsha, ardaygu waa in uu arkaa maamule. 4. Haddii ardaygu aanu awood u lahayn inuu caawimo ka helo xalilka dhibaatada isagoo samaynaya ta sare, kala hadal arrinka waalidka/masuulada iyo maamulaha. Waalidka/masuulada waxay jeclaan karaan inay kula soo biiraan falanqaynta ardayga ee maamulha. DHIBAATOOYINKA KOOXDA Caawimada dhibaatada kooxda ee la xidhiidha edaabta, amniga, iyo badbaada gaarka ah, ama daryeelka. Haddii kooxda ardaydu dareento inay wadaagto dhibaato guud, habka ugu wanaagsan ee lagu raadinayo caawimo waa inay kooxdu u dirto labba ama saddex wakiilo ah macalinka ama maamulaha ku lugta leh oo soo bandhig aragtida kooxda arrinkan. Wada xidhiidhka u dhexeeya mid ama labba qof iyo koox wayn si aad ah ayay u adagtahay oo waa hab aan saamayn lahayn in ay xalisho dhibaatada. Habka uu saamaynta badan waa midka ku lugta leh wada xidhiidhka u dhexeeya wakiilada kooxda ku lugta ;eh.

15 NIDAAMKA RAFCAANKA Haddii, Dhegaysiga Maamulaha Guud, ardaygu lagu helay dembiile ku xad gudbya dugsiga Xeerkisa Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada, qofka leh xidhiidhka waalidka ardaygu waxa uu rafcaan ka qaadan karaa go aankaas siiba ciqaabta lagu soo rogay. In rafcaan laga qaato Go aanka Dhegaysiga Maamulaha guud ee Guddida. Waxabrashada, tallaabooyinka soo socda ayaa habboon: Waalidka/masuulka waxa uuhaystaa 10 maalmood ka dib helitaanka go aanka qoran ee Maamulaha Guud oo uu rafcaan kaga qaato Guddida Waxbarashadda. Rafcaanku waa inuu qoraal ahaadaa ( warqadda waa la aqbali karaa). TWarqadda waa in loo gudbiyaa Dugsiga Magaalada Syrcause Karaaniga Degmadda. Haddii rafcaanka ku socda Guddida Waxbarashada la diido, codsaduhu waxa uu rafcaan ka qaadan karaa g aanka Guddoomiyaha Waxbarashada Gobolka New York. In sidaas la sameeyo, tallaabooyinka soo socda waa in la raacaa: Codsadahu waxa uuhaystaa 30 maalmood laga bilaabo wakhtiga go aanka la helo. Codsaduhu waa inuu soo gudbiyaa oo adeega Ogaysiiska Codsiga, Codsigam iyo warqaddaha dhaarta ee taageerata. Haddii codsigaas la diido, go aanada Gobolka New York Guddoomiyaha Wabarashadu waxaa dib u eegi kara Gobolka New YorkMaxkamaddiisa. NIDAAMYADA CABASHADA Ardayga waalidka waxa uu leeyahay xaqa uu ku soo xereeyo cabasho haddii ay rumaysanyihiin inuu dhacay xad gudub ama si xun u adeegsi shuruud qoran oo xeerka dugsiga ah ama xuquuqda garsoorka hortiisa lagu xad gudbay. HABKA SAMAYNTA CABASHADA Ardayga ama waalidka ka walacasan edaabta- go aankala xidhiidha ama falka waa inuu ugu horayn kala hadlaa walaaca qofka gaadhay go aanka. Haddii ardayga ama waalidku aanu ku qanacsanayn habka loo qabtay arrinka, ardaygu ama waalidku waa inuu la soo xereeyaa cabasho afka ah ama qoran maamulka dugsiga. Haddii ardayga ama waalidka aanu weli ku qanacsanayn, waxay la xidhiidh karaan Sarkaalka Madax U doodaha dadka iimayl ahaan ombuds@scsd.us or by calling (315) Ardayda iyo waalidku sidoo kale waa inay la xidhiidhaan Ardayga Qareenka lambarkan (315) Waa muhiim in la ogaado in ardayda iyo waalidka ay leeyihiin xaqa ay ku soo xereeyaan cabasho afka ah ama qoran kaas oo midna Guddida, midna xubin maamulka ah ama kulliyadu, aanay ka samayn aarsi saamaynaya qofna iyaddoo sababtu tahay isaga ama iyaddu waxa uu sameeyay cabasho. Cabashooyinka waxaa la samayn karaa iyaddoo la isticmaalayo wada xidhiidhka nidaamka Let us Talka laga heli karao barta internatka degmadda. Si aad u gasho Let us Taka fadlna booqo 13

16 HEERARKA WALAACYA DADHAQANKA, XAD GUDUBKA IYO JAWAABAHA: WAX KA QABADKA IYO CAWAAQIBKA GO AAMINTA JAWAABAHA EDAABTA HEERARKA WAX KA QABADKA IYO CAWAAQIBKA Saraakiisha dugsiga waa ianay la tashadaan warqadan marka la go aaminayo ka uu yahay wax ka qabadka edaabta iyo cawaaqibka lagu soo rogayaa. Go aaminta sida ugu fiican ee looga hadlo ka aan habbonayn, la aqbali karin, dhaqanada xirfada darran, waa lama huraan in la qiimeeyo wadarta duruufaha ku xeeran dhaqanka. Xqiiqooyinka soo socdaa waa in laga fekeraa ka hor go aaminta magacaabida habboon ee cawaaqibka iyo wax ka qabadka: da da ardayga iyo baaluqida diiwaanka edaabta ee ardayga ( ay ku jirto sifada wax dhaqan xume hore, tirada tusaalooyinkii hore ee dhaqan xumada) cawaaqibka edaabta iyo wax ka qabadka lagu dabaqay xad gudubyadii dhaqanada hore sifada, darnaanta iyo qaabka dhaqanka duruufaha/macnaha guud ee dhaqanku u dhacay Inta jeer iyo muddada dhaqanka Tirada dadka ku lugta leh dhaqanka ardayda IEP, BIP ( Qorshaha Wax ka qabadka Dhaqanka) iyo Qorshaha Habbaynta 504, haddii la heli kar jawaabta ardayga ee wax ka qabadka Jawaabaha la kala saaray ee dhibaatooyinka edaabta waxay ku jiraan gudaha saddex heer oo cadaalad iyo kuwa loo simanyahay ah hoosta taas oo ardayda loogula dhaqamo si xaq ah oo ixitraam ah, sharaf iyo anshax iyo iyadda oo aan laga dooran dhanka ama eexasho ku lid ah hal koox oo arday ah sida waafaqsan awooda, kartida, da da jinsiga, naadafa koboceed iyo la soo gaadha, sinjiga iyo isirkam heerka dhaqan dhaqaale bulsho, diinta yo jihaynta ruuxiga ah, iyo dhaxalka dhulka isirka laga soo jeeda dhalasho ahaan. Dhinacyada wax qabad, tan macnaheedu waa: ADhammaan fursadaha iyo wax ka qabadka waa inuu arday kastaa heli kraa, ay ku jiraan ardayda naafada ah. Cawaaqibka iyo wax ka qabadka Heerka 2 iyo Heerarka 3 waa in si waafaqsan loogu dabaqaa dhammaan kooxaha ardayda si daacad iyo wada jir ah. Xogta waa inay ahaa taa mid hufan si loo go aamiyo isticmaalka iyo saamaynta dhammaan cawaaqibka iyo wax ka qabadka, iyaddoo fiiro gaar ah loo leeyahay calaamadaha aad u isticmaalka iyo si isku munaasib ah ka joojinta dugsiga kooxo arday kala duwan. 14 HALKA IYO GOORTA XEERKA LAGU DABAQAYO Xeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada Syracuse waxaa lagu dabaqaa shilaka dhacay sida soo socota: gudaha dugsiga iyo dhismaha dugsiga muddada saacadaha, ka hor iyo ka dib dugsiga, marka la joogo dhismaha dugsiga, marka lagu safrayo gawaadhi ay maalgeliso SCSD, dhammaan dhacdooyinka dugsigu kafaalo qaado iyaddoo loo eegin goobta, dhacdooyin aan dugsiga ahayn marka dhaqanadan any noqon karaan muujintu si aan wanaagsanayn waxay u saamaysaa habka waxbarashada ama waxay khatargelisaa cafimaadka, badbaadada, niyada, ama daryeelka dugsigaa bulshadda Marka dhaqan xumadu ku lug leedahay wada hadalka, faro ka hadalka ama dhaqan hadal ah, dhaqanka xad gudubka waxa lagu dabaqaa hadal wada xidhiidhka qoran ama elektaroniga ah, ay ku jirto, laakiin aanay ku xadinayn ilaa, fariin qoraal ah dirista, iimayl dirista, shabakada bulshadda.

17 DUGSIGA BARBAARINTA ILAA FASALKA 2: Marka Ilmahu U dhaqmo Si dagaa ah. Dhaqanka dagaalka ah ee carruurta yaryar s naadir ah waa fal ula kac ah oo lagu waxyeeleeyo kuwa kale. Balse, falaka dagaalka ah inta badan waa natiijada isku dayga aan xirfada lahayn ee carruurta si ay ugu wada xidhiidhaan waxay doonayaan, waxay u baahanyihiin, iyo waxayna jeclayn. Marka ilmahu ka qayb galo fal dagaal ah kaas oo ku hanjaba ama waxyeeleeya carruurta kale ama ka dhiga deegaanka waxbarashada mid aan badbaado ahayn, habab gaar ah ayaa u baahan in la diyaariyo si loo hubiyo in labbada carruurti ee shilka galay ( ilmaha loo hanjabay ama la waxyeelay iyo ilmaha ka qayb qaatay falka dagaalka ah) ay helaan dareen iyo daryeel degdeg ah. Waalidku waxay filan karaan in falalkan ay dhici doonaan: Qofka shaqaalaha ah waxa uu si ku meel gaadh ah u saari doonaa ilmaha ka qayb qaatay falka degdeg ah ee deegaanka si loo caawiyo ilmahu inuu dib u helo dareenka degenaanta markaa xubinta shaqaalahu waxa uu kala hadli karaa ilmaha shilka. Qofka shaqaalaha ah waxa uu la hadli doonaa ilma loo hanjabay ama la waxyeeleeyay isla markaaba si uu u hubiyo in ilmahu leeyahay fursada uu kaga hadlo wax ku saabsan shilka oo ku caawiyo in ilmahu dib u helo dareenka badbaadada. Waalidka carruurta ku lugta leh shilka waxaa lagula soo xidhiidhi doonaa oo shaqaalaha dugsiga waxay sharaxi doonaan waxa ku dhacay ka hor shilka, wadaagi sida dadka waa wayn uga jawaabaan shilka, ka hadli doonaan qorshaha xiliga gaaban ee hagaajinta dareenka degen iyo badbaaada, oo ka hadli doonaan qorshaha xiliga dheer ee ka hortagga shilalka la midka ah mutaqbalka. Waalidku mid uun ilmaha ku lugta leh shilka waxay codsan karaan shirka dhex dhexaadinta lala yeelanayo waalidka. KA JOOJINTA DUGSIGA BARBAARINTA KA HOR ILAA 2 Waaxda Waxbarashada ee Gobolka New York (NYSED) waxaa ka go an inay tallaabooyin ka qaado si loo yareeyo oo si daran loo xadido ka eryida iyo dhaqanada dugsi ka joojinta, leh hadafka muhiimka ah ee ka takhaluska dhaqanadaas. Goobta carruurnimada hore ee sanad dugsiyeedka Cawaaqib ahaan, ka joojin kasta oo Dugsiga Barbaarinta ah oggolaanshaha iyo saxeexa Maamulaha Fulinta Waxbarashada Carruurnimada Hore. Haddii ardayga ku jira fasalada barbaarinta-2 ay ka qayb qaataan kuwa baahsan ama falal dagaal oo halis ah kaas oo sababa dhaawac ama ku hanjaba badbaadada carruurta gudaha fasalka, maamulahu waxa uu go aamin karaa wax a qabadka ugu habboon oo codsadaa ka joojinta ka baxsan dugsiga. Ka joojin kasta waxay u baahantahay oggolaanshaha Wakiilka Maamulaha Guud. Maamulahu sidoo kale waa in uu isla markaaba siiyaa wargelin qoran Wakiilka Maamulaha Guud oo ah ka joojinta dugsiga. Intaa waxa dheer, qorshaha wax ka qabadka waa in la sameeyaa. Waalidka waa in lagu marti qaadaa inay toos ugu lug lahaadaan horumarinta qorshaha wax ka qabadka si ay u taageeraan guusha ilmahooda. 15

18 FASALADA 3 ILAA 12: HEERARKA WALAACYADA DHAQANKA, XAD GUDUBYADA IYO JAWAABAHA WAX KA QABADKA IYO CAWAAQIBKA HEERKA 1 waxa uu ka koobanyahay dhaqanada balaadhan ee dugsiga iyo fasalka kaas oo horumariyo horumarka iyo dhaqanada bulshadda ayidsan, edaabta gaarka ah, caadooyinka waxbarashada, iyo fayo qabka caafimaad. Dhexda fiirada iyo jawaabaha degdega ah, macalimiinta waxay u jeedadoodu tahay in laga hortaggo dhibaatooyinka edaabta yar ee ka yimid shilalka edaabta wayn. HEERKA 2 waxa uu ku lug leeyahay wax ka qabadka la beegsanay iyo cawaaqibka loo qorsheeyay marka ardaydu dhaqanka lagu xad gudbay uu cudur daaro jawaab dhaqan ahaan la barbartilmaameedsaday oo dhaafsiisan xaalada degdega ah ama shilka fasalka ama goob kale. Cawaaqibka la qoondeeyay waxaa ka mid ah qoondaynta Xarunta Wax ka qabadka Dhaqanka iyo ka joojinta gudaha dugsiga. HEERKA 3 iyo 4 waxa uu ku lug leeyahay xad gudubka dhaqanka si khatar ah u halis geliya dugsiga iyo badbaadada fasalka iyo nidaamka. Ardayda la kulmaya mid aad u khatar badan ama dhaqan tacliimaad oo baahsan, iyo walaacyada caafimaadka maskada iyo jidhka waxaa loo qorsheeyay wax ka qabad aad u adag, oo loo gaar yeelay. 1 Walaacyada Dhaqanka, Taageerooyinka. iyo Jawaabaha 2 Heerarka Dhaqanka Walaacyada, Xad guduyada, iyo Jawaabaha: Wax ka qabadka iyo Cawaaqibka

19 Xeerarkan waxaa lagu dabaqaa dhammaan ardayda, fasalada 3-12, ay ku jiraan dhammaan ardayda IEPs iyo qorshayaasha 504. Shilal badan ama xad gudub raaga oo dhaqan isku mida ah waxa uu u cudur daari wax ka qabadyo xoogan oo dheerad ah yo cawaaqi khatar ah. Fadlan eeg Qaamuuska wixii sharaxaada dhaqanka faahfaansan ee dheeraadka ah. Wax ka qabadka iyo cawaaqibka lagu lamaaneeyay heer kasta waxa uu ka dhigan yahay iiska jawaabaha. Macalimiinta iyo maamulayaashu waxay dooran karaan mid ama wax ka badan oo jawaabo ah heer kasta. Maamulayaasha, macalimtiinta, iyo kooxaha taageerada ardayda lagama filayo inay doortaan oo adeegsadaan wax kaqabadka heer kasta. Maamulayaasha, macalimtiinta, iyo kooxaha taageerada ardayda sidoo kale waxay isticmaali karaan wax ka qabad heerkiisu hooseeyo marka ay habboon tahay. Waxay ku dedaali doonaan inay waafajiyaan wax ka qabadka ardayga kuwaas oo ugu yaraan xoogan mara uu yahay ka ugu saamaynta badan. Wax kaqabadyada horumarkiisa waa lala socon doonaa oo lagu habbayn doonaa jawaabta ardayga. Dhismaha muhiimka ah ee wakiilkiisa ama keeda waa in uu ku wargeliyaa sharci fulinta ku habboon fal kasta oo ka dhaca garoonka dugsiga, shaqada dugsiga, looga warbixiyo shaqaalaha dugsiga ee ka baxsan dugsiga muddada saacadaha dugsiga kaas oo ah sifo dembiile oo saameeya jidhka, maskaxkada ama fayo qabka nidada ee ardayga ama badbaadada guud ee dugsiga. KA JOOJINTA FASALADA 3 ILAA 5 Haddii ardayga ku jira fasalada barbaarinta-3-5 ay ka qayb qaataan kuwa baahsan ama falal dagaal oo halis ah kaas oo sababa dhaawac ama ku hanjaba badbaadada carruurta gudaha fasalka, maamulahu waxa uu go aamin karaa wax ka qabadka ugu habboon ilaa iyo ku darista ka joojinta ka baxsan dugsiga. Maamulahu sidoo kale waa in uu isla markaaba siiyaa wargelin qoran Wakiilka Maamulaha Guud oo ah ka joojinta dugsiga. Ka joojinta wax ka badan labba maalmood waxay u baahantahay la tashiga Wakiilka Maamulaha Guud Intaa waxa dheer, qorshaha wax ka qabadka waa in la sameeyaa. Waalidka waa in lagu marti qaadaa inay toos ugu lug lahaadaan horumarinta qorshaha wax ka qabadka si ay u taageeraan guusha ilmahooda. 17

20 FASALADA 3 ILAA 12: HEERARKA WALAACYA DADHAQANKA, XAD GUDUBKA IYO JAWAABAHA HEERARKA JAWAABAHA SUURAGLKA AH HEERKA 1 DHAQANKA Wax ka qabdka fasalka iyo Jawaabaha. Wax ka qabadkan waxa lloola jeedaa in lagu fara geliyo dhaqanka aan guusha lahayn oo la baro xirfado markaas ardaydu waxay baran karaan oo muujin araan dhaqan badbaado iyo ixtriraam leh. Macalimiinta waxaa lagu dhiirgelinayaa inay isku dayaan farsamooyin kala duwan oo waxbarida iyo maamulka fasalka ah. Macalimiinta waxaa laga filayaa inay si waxtar leh ula shaqeeyaan oo uga warbixiyaan walaacyada shaqaalaha tageerada. Tilmaamaha wanaagsan ee sheega rajooyinka Faallo celinta wanaagsan ee gaarka ah Dib u barida iyo dib ugu layliyada xirfada ama nidaamka Fursada la jordhiyay ee lagu loo gajawaabo muddada waxbarasahda kordhiya dhawaanshaha macalinta Ishaarida hadal, dib u jihaynta iyo/ ama sixitaanka Xusuusiyayaasha iyo dib u jihaynta Shirka Ardayga/Macalinka Isticmaalo su aalaha Hagaajinta Shirarka hagaajinta ah Horumariya xidhiidha qoysasa Shirka qoyska Xaashida horumarka maalin laha ah dhaqanka Abuuro qorshaha diiwaaninta fasalka Ka muuqadasha hawsha Soo celiya Dhaafida Caddayn kale oo ardayga ku salaysan farsamooyinka gaarka ah Magdhowga/Hagaajinta farsamooyinka Wax ka qabadka Kooxda Taageerta ardayga iyo Jawaabaha. Wax ka qabadkan waxay u jeedadiisu tahay in laga shaqeeyo nidaamka taageerada ardayga xaga dugsiga iyo guriga si loo hubiyo guusha ka shaqaynta in la beddelo xaaladaha ka qayb qaata ardayda dhaqanadooda aan guusha lahayn. Waxay ku lug lahaan karaan shaqaalaha dugsiga iyo la shaqeeyaha iyo shaqaalaha wakalaada bulshadda. Ka muuqadasha hawsha Iska diiwaan dhismaha dugsiga shaqaalaha Waxbarida Dhexdhexaadinta filka Xalalka khilaafkala dhex dhexadiyay shirka U gubdinta dugsiga cafimaadka ku salaysan ama adeeg bixiyaha caafimaadka maskaxda Adeega dugsiga bulshadda Qorshaha magdhowga U gudbinta bulshada ururka Isticmaal taageerada shaqaalaha HEERKA 2 DHAQANKA Wax ka qabdka fasalka iyo Jawaabaha. Wax ka qabadyadan waxay noqon karaan kuwa habboon marka taageerada lagu diyaariyay fasalka si looga hadlo dhaqanka inuu joogto noqdo oo uu sii socdo si uu si aan waaagsanayn u saameeyo waxbarasahda ardayga iyo kuwa kale. Tilmaamaha wanaagsan ee sheega rajooyinka Faallo celinta wanaagsan ee gaarka ah Dib u barida iyo dib ugu layliyada xirfada ama nidaamka Fursada la kordhiyay ee lagu looga jawaabo muddada waxbarasahda kordhiya dhawaanshaha macalinta Ishaarida hadal, dib u jihaynta iyo/ ama sixitaanka Xusuusiyayaasha iyo dib u jihaynta Shirka Ardayga/Macalinka Isticmaalo su aalaha Hagaajinta Shirarka hagaajinta ah Horumariya xidhiidha qoysasa Shirka qoyska Xaashida horumarka maalin laha ah dhaqanka Abuuro qorshaha diiwaaninta fasalka Ka muuqadasha hawsha Soo celiya Dhaafida Caddayn kale oo ardayga ku salaysan farsamooyinka gaarka ah Magdhowga/Hagaajinta farsamooyinka La shaqee qoyska Ururi horumarka waxbarida xogta ku saabsan dhaqanka iyo Wax ka qabadka la isku deyay Shirka Ardayga/Macalinka U gudbinta isu duwaha DASA Dib u eeg Faylka warbixinta ardayga lagu ururiyo iyo horumarka tacliinta, abuur hirgeli oo ka warhay qorshe tacliimeed Kala shaqee tacliinta tabbarka loo dhiso ardayaga awoodaha Abuur akhris iyo qoraal farsamo ku salaysan qorshaha Ka warhay dhammaan qorshayaasha la abuuray iyo dib u qiimee labba todobaad oo kasta Farsamooyinka dhaqanada hagaajinta Dhexdhexaadinta filka Shirarka Qoyska Wada shaqaynta leh Shirka bulshada Xalalka khilaafka Heerka Maamulka iyo Kooxda Taageerada Ardaydaga Wax ka qabadka iyo Cawaaqibka. Wax ka qabadyadan waxay ku lug lahaan karaan taageerada shaqaalaha ama shaqaalaha maamula marka loo baahanyahay oo loogu talo galay in la saxo dhaqan iyaddoo laga hadlay halista dhaqanka marka ardayga lagu haynayo dugsiga. Ka muuqadasha hawsha Iska diiwaan dhismaha dugsiga shaqaalaha Waxbarida U gubdinta dugsiga caafimaadka ku salaysan ama adeeg bixiyaha caafimaadka maskaxda Adeega Bulshada Dugsiga Qorshaha magdhowga U gudbinta bulshada ururka Isticmaal taageerada shaqaalaha sababta asalka ah qiimaynta/ qiimaynta taroomada Dhexdhexaadinta khilafka Maamul ah iyo/ama taageero kooxda shirka Wax barida/tababarka Maaraynta kiiska la gaaryeelay ee ardayda eh qorshaha 504 ama IEPs Gudbinta iyo isku xidhka taageerada ku salaysan bulshadda U qoondaynta Dhaqanka Xarunta Wax ka qabadka Dhaqanka dhisida xirfada wax ka qabadka Ka joojinta Gudaha Dugsiga ilaa 3 maalmaha 18

21 HEERKA 3 DHAQANKA Wax ka qabadka Kooxda Taageerta fasalka iiyo Jawaabaha. Haddii arday laga saaro waxbarashada deegaanka, macalimiinta/shaqaalaha waxaa laga filayaa inay: Shirka Ardayga/Macalinka Shirarka hagaajinta ah Horumariya xidhiidha qoysaska Xaashida horumarka maalin laha ah dhaqanka Abuur qorshaha diiwaaninta fasalka Magdhowga/Hagaajinta farsamooyinka Ururi horumarka waxbarida xogta ku saabsan dhaqanka iyo Wax ka qabadka iyo U gudbinta isu duwaha DASA Dib u eeg Faylka warbixinta ardayga lagu ururiyo iyo horumarka tacliinta, abuur hirgeli oo ka warhay qorshe tacliimeed Kala shaqee tacliinta tabbarka loo dhiso ardayaga awoodaha Abuur akhris iyo qoraal farsamo ku salaysan qorshaha Ka warhay dhammaan qorshayaasha la abuuray iyo dib u qiimee labba todobaad oo kasta Bilow mid ardaygu xudun u yahay falanqayn ku saabsan shilka (iyo Samee, Hagaaji oo Dib- baraan rajooyinka rajooyinka) Abuuro, hirgeli oo ka warhay Qorshe xiliga kala guur ee ardayga ku noqoshada fasalka, wareega hagaajinta Qorshaha ardayda isku fasalka ah sidii arday u soo celi Heerka Maamulka Xoogan iyo Kooxda Taageerada Ardaydaga Wax ka qabadka iyo Jawaabaha. Wax ka qabadyadan iyo jawaabaha waxaa ku jiri kara ka saarida ardayga fasalka ama jawiga dugsiga sababtoo ah khatar ahaanteeda ee dhaqanka la muujiyay. Muddada ka saarida deegaanka waxbarashada waa in lagu xadeeyaa si badan sida suuragalka ah marka si ku filan looga hadlayo khatar ahaanta dhaqanka. Xalalka khilaafkala dhex dhexaadiyay shirka U gubdinta dugsiga cafimaadka ku salaysan ama adeeg bixiyaha caafimaadka maskaxda Qorshaha magdhowga Isticmaal taageerada shaqaalaha sababta asalka ah qiimaynta/ qiimaynta taroomada Maamul ah iyo/ama taageero kooxda shirka Wax barida/tababarka Maaraynta kiiska la gaaryeelay ee ardayda eh qorshaha 504 ama IEPs Gudbinta iyo isku xidhka taageerada ku salaysan bulshadda U qoondaynta Dhaqanka Xarunta Wax ka qabadka Dhaqanka dhisida xirfada wax ka qabadka Ka joojinta Gudaha Dugsiga ilaa 3 maalmood Qoyska/Masuulka wargelinta xuquuqda dhowrida garsooreed shir aan rasmi ahayn oo lala yeesho maamulaha iyo ardayga Qoyska/Masuulka/Ardayga/ Dugsga-Shirka Kooxda U gudbinta kooxda taageerada ardayga wixii qiimaynta dhaqanka ah Codsiga Taageerada Dhaqanka Koox khabiiro ah oo ka tashiga shilka qarxa/dagaalka ah Horumari dhaqan Wax qabad Qiimaynta iyo dhaqanka Qorshaha Wax ka qabadka Ilaa 3 maalin ka maqan dugsiga ka joojinta Ee fasalada 3-5 maamulahu waa inuu isla markaaba siiyaa wargelin qoran Maamulaha guud qofkuu Magacaaba wixii ah ka joojinta Ilaa 3 maalin ka joojinta gaadiid raaca HEERKA 4 DHAQANKA Wax ka qabadka Kooxda Taageerta fasalka iiyo Jawaabaha. Haddii arday laga saaro waxbarashada deegaanka, macalimiinta/shaqaalaha waxaa laga filayaa inay: Bilow mid ardaygu xudun u yahay falanqayn ku saabsan shilka (iyo Samee, Hagaaji oo Dib-baraan rajooyinka) Abuuro, hirgeli oo ka warhay Qorshe xiliga kala guur ee ardayga ku noqoshada fasalka, wareega hagaajinta Qorshaha ardayda isku fasalka ah sidii arday u soo celi Heerka Maamulka Xoogan iyo Kooxda Taageerada Ardaydaga Wax ka qabadka iyo Jawaabaha. Wax ka qabadyadan iyo jawaabaha waxaa ku jiri kara ka saarida ardayga fasalka ama jawiga dugsiga sababtoo ah khatar ahaanteeda ee dhaqanka la muujiyay. Muddada ka saarida deegaanka waxbarashada waa in lagu xadeeyaa si badan sida suuragalka ah marka si ku filan looga hadlayo khatar ahaanta dhaqanka. Xalalka khilaafkala dhex dhexaadiyay shirka Qorshaha magdhowga Qoyska/Masuulka wargelinta habka dhowrida xuquuqda iyo ka aan rasmiga ahayn shirka maamulaha lala yeelanayo iyo ardayga U gubdinta dugsiga cafimaadka ku salaysan ama adeeg bixiyaha caafimaadka maskaxda Codsiga Taageerada Dhaqanka Koox khabiiro ah oo ka tashiga shilka qarxa/dagaalka ah Horumari dhaqan Wax qabad Qiimaynta iyo dhaqanka Qorshaha Wax ka qabadka Maaraynta kiiska la gaaryeelay ee ardayda eh qorshaha 504 ama IEPs Gudbinta iyo isku xidhka taageerada ku salaysan bulshadda Ilaa 5 maalin ka maqan dugsiga ka joojinta Codsiga Dhegaysiga Degmadda codsiga ka joojinta xiliga dheer/ meelayn beddel ah Horumari, hirgeli oo ka warhay Qorshaha xiliga Kala guurka Ee fasalada 3-5 maamulahu waa inuu isla markaaba siiyaa wargelin qoran Maamulaha guud qofkuu Magacaaba wixii ah ka joojinta Ilaa ka joojinta xiliga dheer laga bilaabo gaadiid raaca Guusha dhammayska tiran ee ardayga qorshaha kulanka 19

22 FASALADA 3 ILAA 12: HEERARKA WALAACYA DADHAQANKA, XAD GUDUBKA IYO JAWAABAHA HEERKA 1 Taageerada fasalka iyo ardayga kooxda taageerada Way habboonaan kartaa marka dhaqanku qayb yar yahay, ardaygu shilal hore ma gelin, iyo/ama wax ka qabadka lama diyaarin HEERKA 2 Shaqaalaha taageerada xoogan iyo maamulka habboon Way habboonaan kartaa marka lagu diyaariyo gudaha fasalka si looga hadlo dhaqanka, laakiin dhaqanku waxa uu noqday mid joogta ah oo waxa uu u sii socday si aan wanaagsanayn inuu saameey waxbarashada ardayga iyo kuwa kale HEERKA 3 Ka joojinta xiliga gaaban Waa ay habboonaan kartaa iyaddoo cad Halista dembiga iyo Adeega Bulshada Dugsiga iyo/ama marka la qoro Wax ka qabadka iyo taageerada waa la diyaariyay laakiin dhaqanku waa ka sii darayaa HEERKA 4 Codsiga xiliga dheer ama Ka joojinta joogtada ah Way habboonaan kartaa marka dhaqanka soo bandhigu khatar soo fool leh oo waxyeelo ku soo socota dugsiga ah bulshada, ama marka ardayga Dhaqankiisu ay saamayso badbaadada kuwa kale ee jooga dugsiga iyo/ah nidaamka waxbarasho XAD GUDUBKA DHAQANKA iyo HEERARKA JAWAABAHA XAD GUDUBKA DHAQANKA HEERKA 1 HEERKA 2 HEERKA 3 HEERKA 4 DUGSIGA ILAHA SARKAALKA QORAALADA Maqnaashaha Diidmo mar mar ah oo fasalka la soo xaadirayo Joogta aha ama ka maqnaashaha xad dhaafka ah ee dugsiga Caadaysiga googoyska (waa ka maqnaasho sharci daro dugsiga dhowr maalmooda oo ka badan 2o boqolkiiba muddada sixida, rubuc, ama sanad) Daacad darrada Tacliinta Qoraalka sheegasho, naqilka qof kale shaqdii, eegasho ama beddelka diiwaanada Khamri Macalinka fasalka waxa uu wargelin doonaa shaqaalaha bulshadda/daryeelaha shaqaalaha ardaygu waxa uu heli karaa mid lagu dhaco darajo shaqo loo diray Uu saamaynayo Shaqaalaha dugsiga waxaa laga rabaa Isticmaalka ama haysashada Qaybinta ama iibinta Gubitaan meel Bilaabid dab Bilaabida dabka sababaya burburka dhismaha inay u gudbiyaan ardayga habboon ee isticmaalka la talinta maandooriyaha Kalkaalisada dugsigu waa in isla markaaba la wargeliyaa Wada jirka ka Hortagga Dabka NYS iyo Xeerka Dhismaha waxa uu u baahanyahay mabaadida dhismaha in lala xidhiidho waaxda dabka wixii ah dhammaan dabka aan la doonayn Maamulayaashu waa inay buuxiyaan NYSED Xafiiska Xarumaha Qorshaynta Dabka Foomka ka Warbixinta Shilka

23 HEERKA 1 Taageerada fasalka iyo ardayga Way habboonaan kartaa marka dhaqanku qayb yar yahay, ardaygu shilal hore ma gelin, iyo/ama wax ka qabadka lama diyaarin HEERKA 2 Shaqaalaha taageerada xoogan iyo Way habboonaan kartaa marka lagu diyaariyo gudaha fasalka si looga hadlo dhaqanka, laakiin dhaqanku waxa uu noqday mid joogta ah oo waxa uu u sii socday si aan wanaagsanayn inuu saameey waxbarashada ardayga iyo kuwa kale HEERKA 3 Ka joojinta xiliga gaaban Waa ay habboonaan kartaa iyaddoo cad Halista dembiga iyo Adeega Bulshada Dugsiga iyo/ama marka la qoro Wax ka qabadka iyo taageerada waa la diyaariyay laakiin dhaqanku waa ka sii darayaa HEERKA 4 Codsiga xiliga dheer ama Way habboonaan kartaa marka dhaqanka soo bandhigu khatar soo fool leh oo waxyeelo ku soo socota dugsiga ah bulshada, ama marka ardayga Dhaqankiisu ay saamayso badbaadada kuwa kale ee jooga dugsiga iyo/ah nidaamka waxbarasho XAD GUDUBKA DHAQANKA iyo HEERARKA JAWAABAHA XAD GUDUBKA DHAQANKA HEERKA 1 HEERKA 2 HEERKA 3 HEERKA 4 DUGSIGA ILAHA SARKAALKA QORAALADA Weearida Ardayga Weerarida ardayga dhaawacan Weearida ardayga qaba dhaawac jidh oo halis ah leh ama aan lahay daandaansi ( wax ku dhufasho, laadis, ama feedhida arday kale) Labba ama dad ka badan ula kac ahaan weeraraya ardayga dhaawacan Labba ama dad ka badan ula kac ahaan weeraraya ardayga qaba dhaawac jidh oo halis ah Hanjabaada Bambaane ku hanjabaya ama bixinaya macluumaad been ah oo ku saabsan jiritaanka qalab qarxa ama qalab yaala dhismaha dugsiga U hanjabaad - hadal ah, Jidh iyo Elektarooni ah Dhaqan ula kac * ay ku jirto hadal, jidha ama dhaqan qoran) wada xidhiidha elektarooni kaas oo hanjabaad ah Shilalka joogtada ah iyo ku soo noqnoqda ee xoog sheegashada lagu beegsado isku qof ama koox Shilal aad u halis ah kuwaas oo khatar ahaan waxyeelo leh ama shakhsi ahaan dhaawacaya qofka kaas oo la beegsaday Jeedinta dareenka Fasalka Uma shaqeeyo si aamusan ama madax banaan lurin kuwa kale Ku tuuraa alaa isagoon jidh ahaan dhaawicin kuwa kale Ku hadla fasalka ama hadla mar Sameeya mid xad dhaaf ah, dareen jeedin, ama rabshid dhaqaaq ama qaylo SRO WAA LA WICI KARAA Baadhitaanka DASA waxaa looga baahanyahay SRO WAA IN LA WACAA 21

24 FASALADA 3 ILAA 12: HEERARKA WALAACYA DADHAQANKA, XAD GUDUBKA IYO JAWAABAHA HEERKA 1 Taageerada fasalka iyo ardayga kooxda taageerada Way habboonaan kartaa marka dhaqanku qayb yar yahay, ardaygu shilal hore ma gelin, iyo/ama wax ka qabadka lama diyaarin HEERKA 2 IShaqaalaha taageerada xoogan iyo maamulka habboon Way habboonaan kartaa marka lagu diyaariyo gudaha fasalka si looga hadlo dhaqanka, laakiin dhaqanku waxa uu noqday mid joogta ah oo waxa uu u sii socday si aan wanaagsanayn inuu saameey waxbarashada ardayga iyo kuwa kale HEERKA 3 Ka joojinta xiliga gaaban Waa ay habboonaan kartaa iyaddoo cad Halista dembiga iyo Adeega Bulshada Dugsiga iyo/ama marka la qoro Wax ka qabadka iyo taageerada waa la diyaariyay laakiin dhaqanku waa ka sii darayaa XAD GUDUBKA DHAQANKA iyo HEERARKA JAWAABAHA HEERKA 4 Codsiga xiliga dheer ama Ka joojinta joogtada ah Way habboonaan kartaa marka dhaqanka soo bandhigu khatar soo fool leh oo waxyeelo ku soo socota dugsiga ah bulshada, ama marka ardayga Dhaqankiisu ay saamayso badbaadada kuwa kale ee jooga dugsiga iyo/ah nidaamka waxbarasho XAD GUDUBKA DHAQANKA HEERKA 1 HEERKA 2 HEERKA 3 HEERKA 4 DUGSIGA ILAHA SARKAALKA QORAALADA Dhaawaca Alaabta gaara ah ama ta Dugsiga Waxyeelo yar ( oo ka yar $50) Magdhowga waa la oggolyahay Waxyeelada qof kale ama hantida dugsiga beddelka Ka joojinta dugsiga ($50 ilaa $500) laga yaabaa qaab magdhow Waxyeelada qof kale ama hantida dugsiga lacageed ama hawsha ardayga (ka badan $500) mashruuc shaqo oo dugsi Maandooriye Uu saamaynayo Shaqaalaha dugsiga waxaa laga rabaa inay u gudbiyaan ardayga Isticmaalka ama haysashada Qaybinta ama iibinta Qalab Elektarooni ah habboon ee isticmaalka la talinta maandooriyaha Kalkaalisada dugsigu waa in isla markaaba la wargeliyaa Isticmaalka telefoonka gacanta, qalab moobil ganacata lagu qabto qalabka gaymka elektarooni ah, iyo walxo kale oo la mid ah Haysashada iyo/ama kala gubinta sawiro anshax xumo caruureed Isticmaalka qalab koronto oo keena hanjabaada waxyeelo loo gaysto qof kale Duubista ama daabicida dagaal Isticmaalkaqalabka koronta kaas oo loo go aamiyo in isticmaalkan uu si toos ah u sababo mid jidhka ah ama waxyeelo dareen loo gaysto qof kale Qarax caadifadeed ama Cadho Qarax caadifadeed ama cadho taas oo sababta waxyeelo Khasab lacag kaga qaadis Ka helid lacag ama hanti mid kale oo arday ah khasab, baqdin gelin, ama hanjabaad waxyeelo jidh wax la horgayn dacwad oogid oo waa in looga warbixiyaa booliska Ardayda leh waalid (diin) kuwaas oo ku jira ciidankaoohawl kaga jira wadan dibadeed way haysan karaan telefoonkooda gacanta middada saacadah dugsiga. SRO WAA LA WICI KARAA SRO WAA IN LA WACAA 22

25 HEERKA 1 Taageerada fasalka iyo ardayga kooxda taageerada Way habboonaan kartaa marka dhaqanku qayb yar yahay, ardaygu shilal hore ma gelin, iyo/ama wax ka qabadka lama diyaarin HEERKA 2 IShaqaalaha taageerada xoogan iyo maamulka habboon Way habboonaan kartaa marka lagu diyaariyo gudaha fasalka si looga hadlo dhaqanka, laakiin dhaqanku waxa uu noqday mid joogta ah oo waxa uu u sii socday si aan wanaagsanayn inuu saameey waxbarashada ardayga iyo kuwa kale HEERKA 3 Ka joojinta xiliga gaaban Waa ay habboonaan kartaa iyaddoo cad Halista dembiga iyo Adeega Bulshada Dugsiga iyo/ama marka la qoro Wax ka qabadka iyo taageerada waa la diyaariyay laakiin dhaqanku waa ka sii darayaa HEERKA 4 Codsiga xiliga dheer ama Ka joojinta joogtada ah Way habboonaan kartaa marka dhaqanka soo bandhigu khatar soo fool leh oo waxyeelo ku soo socota dugsiga ah bulshada, ama marka ardayga Dhaqankiisu ay saamayso badbaadada kuwa kale ee jooga dugsiga iyo/ah nidaamka waxbarasho XAD GUDUBKA DHAQANKA iyo HEERARKA JAWAABAHA XAD GUDUBKA DHAQANKA HEERKA 1 HEERKA 2 HEERKA 3 HEERKA 4 DUGSIGA ILAHA SARKAALKA QORAALADA Ka shaqaysiin Been ah oo Digniinta Dabka ah ka shaqaysiin ula kac been ah oo digniinta dabka ah Dagaalka La dagaalanka jidhka ah ee ardayga kale Dagaalka sababa maamulahu inuu bilaabo nidaamyo gurmad ah oo ka hortagga tiro badan oo arday ah inay dhex maraan hoolalka, rabshaan nidanka waxbrashada ee arday aad u tiro badan oo dugsiga ah, oo halis geliya iyo khatar xun badbaadada tiro badan oo arday ah, sida khatarta waxyeelo jidhka oo muuqato loo gaysto arday Maamulayaashu waa inay buuxiyaan NYSED Xafiiska Xarumaha Qorshaynta Dabka Foomka ka Warbixinta Shilka Haddii digniinta dabka laga shaqaysiiyo waaxda waa in lagu wargeliyaa oo waxay leeyihiin garsoo laa dhacdada/isha la baadhayo. Warqaddo ku qorida Gurmadka Nidaamyada waa in loo gudbiyaa Xafiiska Maamulaha Guud Baadhitaanka DASA waxaa looga cudur daaraa Dagaalka wata dhaawac jidh oo halis ah Khamaarka Wuxuu ubaahanyahay isticmaalka lacag ama alaab la is dhaafsan karo Dhaqan xumaa Hoolka Orodka, samaynta qaylo aad ah, iska meeraysi, ama socodka hoolka oo joogto ah Dhibaataynta ku salaysan Sinjiga, Isirka, Jinsiga, Qaabka Galmada, naafada ama Diinta, ay ku jirto dhibaataynta Internatka, Ku lid ah Xubnaha Bulshadda Dugsiga. Dhibaatayn Yar Dhibaataynta Halista ah Shil ad u halis ah kaas oo nolosha khatar ku ah, halis ahaan waxyeelo leh ama shakhsi ahaan dhaawacaya qofka la bartilmaameedsanayo Baadhitaanka DASA waxaa looga cudur daaraa 23 23

26 FASALADA 3 ILAA 12: HEERARKA WALAACYA DHAQANKA, XAD GUDUBKA IYO JAWAABAHA HEERKA 1 Taageerada fasalka iyo ardayga kooxda taageerada Way habboonaan kartaa marka dhaqanku qayb yar yahay, ardaygu shilal hore ma gelin, iyo/ama wax ka qabadka lama diyaarin HEERKA 2 IShaqaalaha taageerada xoogan iyo maamulka habboon Way habboonaan kartaa marka lagu diyaariyo gudaha fasalka si looga hadlo dhaqanka, laakiin dhaqanku waxa uu noqday mid joogta ah oo waxa uu u sii socday si aan wanaagsanayn inuu saameey waxbarashada ardayga iyo kuwa kale HEERKA 3 Ka joojinta xiliga gaaban Waa ay habboonaan kartaa iyaddoo cad Halista dembiga iyo Adeega Bulshada Dugsiga iyo/ama marka la qoro Wax ka qabadka iyo taageerada waa la diyaariyay laakiin dhaqanku waa ka sii darayaa HEERKA 4 Codsiga xiliga dheer ama Ka joojinta joogtada ah Way habboonaan kartaa marka dhaqanka soo bandhigu khatar soo fool leh oo waxyeelo ku soo socota dugsiga ah bulshada, ama marka ardayga Dhaqankiisu ay saamayso badbaadada kuwa kale ee jooga dugsiga iyo/ah nidaamka waxbarasho XAD GUDUBKA DHAQANKA iyo HEERARKA JAWAABAHA XAD GUDUBKA DHAQANKA HEERKA 1 HEERKA 2 HEERKA 3 HEERKA 4 DUGSIGA ILAHA SARKAALKA QORAALADA Kicinta ama Ka qayb galka Dhibaataynta Dhaqan xumada meel yar oo dad wayne Ku sababaya rabshad wayn jawiga nidaamka iyo edaabta dugsiga taas oo lama huraan ah inay saamayso waxbarasahda, ka baxsan fasalka guud rabshada ( sida rabsho dagaal) Isticmaalka qalab koronto ah si loo keeno kuwa kale inay bilaabaan ama ka qayb qaataan rabshad Koolooyinkala nuugo Rabshad badan oo loo qeexo sida rabshada sababta in maamulahu bilaabo nidaamyo gurmad ah oo ka hortagga tiro badan oo arday inay dhex maraan hoolalka rabshaan nidaamka waxbrashada ee tiro badan oo arday ah dugsiga, oo ku keena halis iyo khatar daran badbaadada tiro badan oo arday ah Warqaddo ku qorida Gurmadka Nidaamyada waa in loo gudbiyaa Xafiiska Maamulaha Guud Uu saamaynayo Shaqaalaha dugsiga waxaa laga rabaa inay u gudbiyaan ardayda meesha Isticmaalka ama haysashada saxda ah la talinta isticmaalka maandooriyaha Qaybinta ama iibinta Ka tegida fasalka ama Dugsiga Oggolaansho la aan Ka tegida fasalka ama dugsiga Oggolaansho la aan U hogaansami la aan Guul daraysiga in loo hogansamo sharciyada dugsiga, shuruucda xeerarka, ama nidaamyada Guul daraysiga in la raaco tilmaamaha Ku guul daraysiga in laga jawaabo amarada shaqaalaha su aalaha, ama codsiyada Kalkaalisada dugsigu waa in isla markaaba la wargeliyaa Aan dagaal ahayn/aan jidhk ahayn 24

27 HEERKA 1 Taageerada fasalka iyo ardayga kooxda taageerada Way habboonaan kartaa marka dhaqanku qayb yar yahay, ardaygu shilal hore ma gelin, iyo/ama wax ka qabadka lama diyaarin HEERKA 2 IShaqaalaha taageerada xoogan iyo maamulka habboon Way habboonaan kartaa marka lagu diyaariyo gudaha fasalka si looga hadlo dhaqanka, laakiin dhaqanku waxa uu noqday mid joogta ah oo waxa uu u sii socday si aan wanaagsanayn inuu saameey waxbarashada ardayga iyo kuwa kale HEERKA 3 Ka joojinta xiliga gaaban Waa ay habboonaan kartaa iyaddoo cad Halista dembiga iyo Adeega Bulshada Dugsiga iyo/ama marka la qoro Wax ka qabadka iyo taageerada waa la diyaariyay laakiin dhaqanku waa ka sii darayaa HEERKA 4 Codsiga xiliga dheer ama Ka joojinta joogtada ah Way habboonaan kartaa marka dhaqanka soo bandhigu khatar soo fool leh oo waxyeelo ku soo socota dugsiga ah bulshada, ama marka ardayga Dhaqankiisu ay saamayso badbaadada kuwa kale ee jooga dugsiga iyo/ah nidaamka waxbarasho XAD GUDUBKA DHAQANKA iyo HEERARKA JAWAABAHA XAD GUDUBKA DHAQANKA HEERKA 1 HEERKA 2 HEERKA 3 HEERKA 4 DUGSIGA ILAHA SARKAALKA QORAALADA Taabasho Jidhka ah Taabashada jidhka aan ula kac ahayn oo la taabto dugsiga shaqaalaha Wax ku dhufasho aan ula kac ahayn ee xubinta shaqaalaha kaas oo kala qabanaya dagaalka ama dhaqan kale oo dagaal Weerar jidhka ah oo ula kac oo loo gaysto shaqaalaha dugsiga Taabasho xad gudub ah, faro saarid, riixid, daafadayn ama baqdin gelin jidhka ah oo shaqaalaha dugsiga ah Taabasho xad gudub ah, faro saarid, riixid, daafadayn ama baqdin gelin jidhka ah ee arday kale Dhaqan xumada Goob Dad wayne Dhaqan xumad Halis ah Goob Dad wayne Budhacadnimada Ka qaadista lacag ma hanti mid kale xoog ahaan Xad gudubyada Galmadda Weerarka Galmada Dhibaataynta galmada ( tusaale, hadal aan habboonayn ama dhaqan oo sifo galmo ah) Dhibaataynta galmada ( tusaale, mid jidh ahaan aan habbonayn oo dhaqan sifo galmo ah) Dhaqan xumadda galmada ( tusaale, cowro banaynta, ka qayb qaadashada hawl galmo, iwm) Shaqaalaha dugsiga waxaa laga rabaa inay u gudbiyaan ardayda meesha saxda ah la talinta Haysashada iyo/ama kala gubinta sawiro anshax xumo caruureed waxaa la horgayn dacwad oogid oo waa in looga warbixiyaa booliska Habsanka Ka habsaanka xad dhaafka ah ee fasalka ama dugsiga SRO WAA LA WICI KARAA SRO WAA IN LA WACAA 25

28 FASALADA 3 ILAA 12: HEERARKA WALAACYA DHAQANKA, XAD GUDUBKA IYO JAWAABAHA HEERKA 1 Taageerada fasalka iyo ardayga kooxda taageerada Way habboonaan kartaa marka dhaqanku qayb yar yahay, ardaygu shilal hore ma gelin, iyo/ama wax ka qabadka lama diyaarin HEERKA 2 IShaqaalaha taageerada xoogan iyo maamulka habboon Way habboonaan kartaa marka lagu diyaariyo gudaha fasalka si looga hadlo dhaqanka, laakiin dhaqanku waxa uu noqday mid joogta ah oo waxa uu u sii socday si aan wanaagsanayn inuu saameey waxbarashada ardayga iyo kuwa kale HEERKA 3 Ka joojinta xiliga gaaban Waa ay habboonaan kartaa iyaddoo cad Halista dembiga iyo Adeega Bulshada Dugsiga iyo/ama marka la qoro Wax ka qabadka iyo taageerada waa la diyaariyay laakiin dhaqanku waa ka sii darayaa HEERKA 4 Codsiga xiliga dheer ama Ka joojinta joogtada ah Way habboonaan kartaa marka dhaqanka soo bandhigu khatar soo fool leh oo waxyeelo ku soo socota dugsiga ah bulshada, ama marka ardayga Dhaqankiisu ay saamayso badbaadada kuwa kale ee jooga dugsiga iyo/ah nidaamka waxbarasho XAD GUDUBKA DHAQANKA iyo HEERARKA JAWAABAHA XAD GUDUBKA DHAQANKA HEERKA 1 HEERKA 2 HEERKA 3 HEERKA 4 DUGSIGA ILAHA SARKAALKA QORAALADA Teknoolajiga isticmaalka Xeerka La qabali Karo Xad gudubka Xad gudubka SCSD Teknoolajiga La Aqbali karo Isticmaalka Xeerka U gudbi bogga internatka degmadda wixii faahfaahin xeerkan ah Haysashada iyo/ama kala gubinta sawiro anshax xumo caruureed waxaa la horgayn dacwad oogid oo waa in looga warbixiyaa booliska Tuugada Ka yar $500 (ka badan $500) Hanjabaada Ku lidka ah Shaqaalaha Dugsiga Qoraal ama Hadal Hadal ama qoraal ku lid aha shaqaalaha dugsiga Buuriga Isticmaalka ama haysashada Dagaalka afka ee Ku lidka ah Shaqaalaha dugsiga Magac xun ugu yeedhid, cay, samaynta mid aan habboonayn oo faro ka hadal ah, calaamado, ama faallooyin, ama isticmaalka mid ixtiraam daran ama luqad xad gudub ah Magdhowga waa la oggolyahay beddelka Ka joojinta dugsiga laga yaabaa qaab magdhow lacageed ama hawsha ardayga mashruuc shaqo oo dugsi Shaqaalaha dugsiga waxaa laga rabaa inay u gudbiyaan ardayga habboon ee isticmaalka la talinta maandooriyaha Muran iska hor imaad iyo dagaal ah Marin haabin ama siinta macluumaad been ah dugsiga shaqaalahiisa SRO WAA LA WICI KARAA SRO WAA IN LA WACAA 26

29 HEERKA 1 Taageerada fasalka iyo ardayga kooxda taageerada Way habboonaan kartaa marka dhaqanku qayb yar yahay, ardaygu shilal hore ma gelin, iyo/ama wax ka qabadka lama diyaarin HEERKA 2 IShaqaalaha taageerada xoogan iyo maamulka habboon Way habboonaan kartaa marka lagu diyaariyo gudaha fasalka si looga hadlo dhaqanka, laakiin dhaqanku waxa uu noqday mid joogta ah oo waxa uu u sii socday si aan wanaagsanayn inuu saameey waxbarashada ardayga iyo kuwa kale HEERKA 3 Ka joojinta xiliga gaaban Waa ay habboonaan kartaa iyaddoo cad Halista dembiga iyo Adeega Bulshada Dugsiga iyo/ama marka la qoro Wax ka qabadka iyo taageerada waa la diyaariyay laakiin dhaqanku waa ka sii darayaa HEERKA 4 Codsiga xiliga dheer ama Ka joojinta joogtada ah Way habboonaan kartaa marka dhaqanka soo bandhigu khatar soo fool leh oo waxyeelo ku soo socota dugsiga ah bulshada, ama marka ardayga Dhaqankiisu ay saamayso badbaadada kuwa kale ee jooga dugsiga iyo/ah nidaamka waxbarasho XAD GUDUBKA DHAQANKA iyo HEERARKA JAWAABAHA XAD GUDUBKA DHAQANKA HEERKA 1 HEERKA 2 HEERKA 3 HEERKA 4 DUGSIGA ILAHA SARKAALKA QORAALADA Hubka, Hub gacmeedka, Walxaha Qarxa Hub gacmeedka ( haysashada hub gacmeedka sida lagu qeexay 18 USC 921 xeerka federaalka; tusaale, hub gacmeed, qoriga, qoriga ugaadhisaga, bambooyinka) Qori kale ( haysashada qorida nooc kasta, cabbaysan ama aan cabbaysnayn, shaqaynaya ama aan shaqaynayn uu ku jiro qoriga BB iyo qoriga hawada riixdo, iwm.) Haysashada qalaba ama ashyaa kuwaas oo loo isticmaali karo hub ahaan Qalabka ama ashyaada loo isticmaali karo hub ahaan iyaddoo loola jeedo in dhaawac la gaysto Walaxo qarxa ( haysashada, iibka, qaybinta, qarxinta, ama ku hanjabka qarxinta shay olola, ama walax qaraxda ama qalab ay ku jiraan rashka, bambada qaaca, shay olola, ama wax kastoo guban kara ama walxo qarxa ama isku darka walaxaha ama ashyaada, aan ka ahayn hub gacmeed) Ka eyrida waxaan ka yarayn hal Jadwal taariikeedka sanada sida awood u siiyay sharciga gobolka ee hub gacmeedka xad gudubka, waxbaa laga beddeli karaa qaab xaalad xaalad ah oo uu sameeyo Maamulaha DUgsiga Doorarka Muhiimka ee Kooxaha Dugsiga iyo Shakhsiyaadka In la taageero mid la hagaajin karo ama hanuunis laga xisaabtami karo iyo higelinta saamaynta leh ee Xeerka Syracuse ee Dhaqanka, Dabeecada iyo taageeraa, dugsi kasta waxa uu dhisi doonaa kooxaha soo socda. DUGSIGA HOGAANKA KOOXDA MACALIMIINTA IYO TABABARAYAASHA EDAABTA, BADNAADA, IYO SHAQAALAHA TAAGEERADA ARDAYGA EDAABTA/KOOXDA JAWIGA DUGSIGA Kooxda dugsiga oo ka kooban maamulayaal, xubnaha kooxda taageerada ardayda, shaqaalaha waxbarashada gaarka ah, waalidka, ardayda iyo shaqaale aan la ansixin xubnahooda kuwaas qaba aragtida badbaada, madaniga, iyo jawiga dugsiiga ee ixtiraamka leh iyo dhaqanka, qiimee heerka iy horumarka qorshayaasha jawiga muhiimka ah ee dugsga, xogta hadda ee shaqaalahoo dhan, iyo isku duba ridka iyo hawlaha abaabulka iyo dhacooyinka taageera jawi dugsi oo suuban iyo dhaqan arday oo wanaagsan. Ta Edaabta/Kooxda Jawiga Dugsiga waxay ka hadlaan oo oggolaadaan edaabta dugsigoo dhan oo waxay taageeraan qorshaha oo waxay leeyihiin masuuliyada dib u eegida edaabta xogta si caadi ah, samaynta habbaynta qorshaha edaabta dugsigoo dhan, iyo ka hadalka walaacyo edaab ah. Dugsiga baraarinta ka hor KOOXDA WAXKA QABADKA DUGSIGA Kooxda dugsiga oo qiimaysa kiisaska ardayga toddobaad kasta si ay u hubiyaan in dhammaan ardayda in ardayda helitaan loo siman yahay leeyihiin oo adeegyada ah wax ka qabadka ay u baahanyihiin ah. Kooxda Wax ka qabadka Dugsigu waxay isticmaalaan xogta ardayga iyo heerka qiimaynta digniinta hore si ay u aqoonsadaan ardayda halista wayn ku jirta si ay u hirgeliyaan si ay u bartirlmaameed sadaan wax ka qabadka dhaqan iyo caafmaadka maskaxda kuwaas oo wakhti habboon oo la saadaalin karo. 27

30 SHAQAALAHA TAGEERADA ARDAYGA DHISMA KASTOO DUGSI Maamulayaasha: horyaalka dhammaan anshaxa iyo hawlaha taageerada ardayga oo kormeeraan shaqada kooxaha lama hiraanka ah nidaamka isku dhafka ah ee edaabta dugsiga o dhan iyo taageerada ardayga. Isuduwaha Dhaqanka Ardayga: Isuduwaha Ardayga Dhaqankiisa waxa uu guddoomin doonaa Edaabta/Kooxda Jawiga Dugsigaoo waxay la shaqayn doonaan Madaxa Sarkaalka U doodaha si ay u hubiyaan u hogaansankiisa ama keeda dugsiga ee xeerarka Degmadda iyo Kalsoonidan Ta Isuduwaha waxaa la heli doonaa inuu la shaqeeyo shaqaalaha dugsigiisa ama keeda si uu u caawiyo in la go aamiyo anshaxa habboon xaalado gaar ah sidoo kale waxa uu ula shaqayn donaa si isku xidhan oo waxa uu tilmaan ka raadin doonaa Madaxa Sarkaalka U doodaha Dadka. Hogaanka Shaqaalaha Bulshadda: Shaqaalaha Bulshadda loo magacaabay kaas oo isku duba rida dhammaan taageerada shaqaalaha, labbada gudaha iy dibada, oo hogaamiya shaqada hubinta dhammaan ardayda inay leeyihiin helitaan aan eex ahayn oo adeegyada iyo wax ka qabadka ay u baahanyihiin ah. Hogaanka Shaqaalaha Bulshadda waxa uu sidoo kale fududayn karaa wax ka qabadka kooxda shaqadan. Tababaraha Taageerada Ardayga: Xubinta kooxda taageerada ardayga (lataliye, shaqaale arrimaha bulshada ah, dhakhtar cilmi nafsi yaqaan ah, dhaqanka ardayga Takhasusle habdhaqanka, u doodaha dhalinyarada, khabiirka horumarka dhalin yarada maareeyaha kiiska, ama waxbarashada gaarka ah macalin wada shaqayn leh) ama macaln mutadawic ah kaas oo siiya tababarka, tilmaanta xirfaa, iyo taageerada arday gaar ah kuwaas oo u baahan wax ka qabad socda iyo ka warhaynta dhow ee horumarka ama ardayda ka soo noqonaysa mid xili gaaban ama ka joojin xili dheer, barnaamij beddel ah, dhalin yaro xarunta, ama meel lagu xayiro. Isku-duwaha DASA: Maamulaha dugsiga iyo xubinta shaqaalaha U adegaa sida DAC ( Xeerka Sharafta) Isu duwaha si loo baadho oo loo habbeeyo dhammaan shilalka xoog sheegashada iyo dhibaataynta laga warbixiyay iyo loo hubiyo in dhammaan hawlaha ka hortagga DASA iyo ardayga DASA waxa ka qabadka loo gudbiyo qaab habboon. ISKU DUWAHA DASA BELLEVUE ELEMENTARY SCHOOL (Hoose) Lynelle Francis Danielle Swenton CLARY MIDDLE SCHOOL (Dhexe) Dana Vendetti Julie Daughton Liz Strodel CORCORAN HIGH SCHOOL (sare) Richard Linzy Maria Scarvillo DANFORTH MIDDLE SCHOOL (Dhexe) Jerome Watts Danielle Perkins DELAWARE ACADEMY (Hoose) Uzo Unobagha Mayra Arocho-Bague DELAWARE PRIMARY (Hoose) Lakisha Jones Mayra Arocho-Bague DR. KING (Hoose) Patrick Ruddy Toni Singleton DR. WEEKS (Hoose) Ski-Yaun Ware Demetria Luces ELMCREST CHILDREN S CENTER (Beddelka) Deb Mastropaolo Randi Wheeler EXPEDITIONARY LEARNING CENTER (Dhexe) Kevin Burns Brian Gibbs-Griffith FOWLER HIGH SCHOOL (sare) Maggie McRobbie Patrick Otts FRANKLIN ELEMENTARY SCHOOL (Hoose) Laura Mitchell Kim Vargas FRAZER K-8 SCHOOL (Dugsig barbaarinta 8) Diane Vitello Kristin Moses Joy Yoffa GRANT MIDDLE SCHOOL (Dhexe) Lisa Costanza Lindsay Thompson HENNINGER HIGH SCHOOL (sare) Shirell Dowdell Bernie DeMott HUGHES K-8 SCHOOL (Hoose) Krista Hunter Shonette Harper HUNTINGTON K-8 SCHOOL (Dugsig barbaarinta 8) Joanne Harlow Mandy Richter INSTITUTE OF TECHNOLOGY (sare) James Natoli Laurie Grulich JOHNSON CENTER (sare) John Dittman Jean Flynn LEMOYNE ELEMENTARY SCHOOL (Hoose) Rebecca Chynoweth Elizabeth Leonard LINCOLN MIDDLE SCHOOL (Dhexe) Rich Richardson Tim Phelps BEARD (Beddelka) Maria Cimino Amy Salisbury MCKINLEY-BRIGHTON ELEM. SCHOOL (Hoose) Eric Patterson Suzanne Creekmore MEACHEM ELEMENTARY SCHOOL (Hoose) Katelyn Killmore Shannon Geer MIDDLE SCHOOL ALTERNATIVE PROGRAM (Beddelka) Jolene Todd Janet Pandori NOTTINGHAM HIGH SCHOOL (sare) Greg Jones Cheryl Mayer PORTER ELEMENTARY SCHOOL (Hoose) Jessica Gauda Keri Gangemi PRE-K/EARLY CHILDHOOD (Dugsiga baraarinta ka hor) Margo Nish PUBLIC SERVICE LEADERSHIP ACADEMY (sare) Maggie McRobbie Patrick Otts ROBERTS K-8 SCHOOL (Dugsig barbaarinta 8) Deanna Daniel Leigh Sexton SALEM HYDE (Hoose) Ric Ballenger Eileen O Hara SEYMOUR DUAL LANGUAGE ACADEMY (Hoose) Stephen Polera Pedro Abreu SMITH, EDWARD K-8 SCHOOL (Dugsig barbaarinta 8) Marshella Mason Lauren Angelone SMITH, HW K-8 SCHOOL (Dugsig barbaarinta 8) Danza Snihur Abigail Gleason SYRACUSE LATIN SCHOOL (Hoose) Krista Hunter Jennifer Christie VAN DUYN ELEMENTARY SCHOOL (Hoose) David Guertin Molly Phelps WEBSTER ELEMENTARY SCHOOL (Hoose) Elizabeth Bielass Mamie Howard WESTSIDE ACADEMY AT BLODGETT (Dhexe) James Nieves Amy Phinney 28

31 HEERKA 1 KOR U QAADIDA, DHISIDA XIRFADA IYO KA HORTAGGA SShaqaalaha dugsiga ayaa mas uul ka ah horumarinta iyo isticmaalka Istiraatiijiyadaha lagu kobciyo barashada ikhtiyaariga ah iyo dhaqanka khibrada ardayga ee dugsiga oo dhan Maamulayaasha, macallimiinta, la taliyeyaasha dugsiga, shaqaalaha arrimaha bulshada, dhaktarada cilmi nafsiga iyo shaqaalaha kale ee dugsiga waxaa laga filayaa isticmaalka kor u qaadka iyo farsamooyinka ka hortaga si loola shaqeeyo ardayda, ay ku jiraan ardayda naafada ah, taas oo u fududayssa ardayda tacliintooda iyo cadifada bulshadda koboca, ka caawisa iyaga sharciyada dugsiga ee soo socda iyo xeerarka iyo sixitaanka taageerada marka arrimaha dhaqanka ay soo baxaan. haddii, wakhti kasta, saraakiisha dugsigu ay ka shakiyaan in dhibaatooyinka ardayda laga yaabo inay yihiin natiijooyinka naafada marka ay u baahan yihiin adeegyada waxbarashada gaarka ah, ardayga waa in loo gudbiyaa isla markaaba dugsiga Maamulaha Waxbarashadda Gaarka ah/isu duwaha ama kooxdiisa/teeda. Macalimiinta waxaa laga filayaa inay adeegsadaan Universal Tier 1 si ixtriaam leh, nidaamsan, oo fasal wax soo saarle ah ilaa (1) horumarinta daryeelka, xidhiidhada taageerada leh ee la yeesho ardayda; (2) abaabulka iyo higelinta waxbarida qaabab kaas oo ka faa iidaysiga helitaanka ardayda ee warbarashada (3) isticmaalka kooxda maamulka qaababka dhiirgeliya ka qayb galka ardayda ee hawlaha tacliimeed; (4) kor u qaadida horumarka ardayda xirfadahooda bulsho iyo is maamulka; iyo (5) isticmaalka wax ka qabadka si loo caawiyo ardayda leh dhibaatooyinka dhaqanka. HEERARKA 2, 3 IYO 4 AWAABOOD Wax ka qabadka hagaajintu waxa uu diirada saaraa dhibaatooyinka bulsho ee ardayda taas oo ku lug leh xidhiidhkooda iyo is dhex galka bulsho ee ku kale. Hadafku waa in la dhiso kartida mid si loola xisaabtamo dhaqankiisa, in la garto oo la qaato rayiga qofka kale, laga qayb qaato dhibaata xalinta wada shaqaynta leh oo lagu bixiyo fursado si loo sameeyo hagaajinta, hagaajinta waxyeelada la sameeyay iyo hagaajinta meeqaamka wanaagsan ee qofka iyaddoo la marayo habka saxda ah. Wax ka qabadkan waxaa ku jir kara mid la fudeeyay oo shirka ardayga-macalinka, dhexdhexaadinta, wareega edaabta, iyo adeegyada bulshadda iyo magdhowga. Wax ka qabadka hagaajintu waxa uu diira saaraa dhibaatooyinka u gaarka ah ardayga kaas oo noqon kara caqabado inuu guul ka gaadho dugsiga. Hadafku waa in la caawiyo ardayda inay nafahooda saxaan, isa saxaan, dib ay u helaan dheelitirankooda iyo adkaysigooda ( awooda ay uga soo boodaan diba xaaladaha dhibta leh), u kordhiyaan wacyi gelinta nafeed, oo u xogeeyaan waxtarkooda gaarka ah ( awooda lagu maamulo oo lagu maareeyo nafahooda), oo samee qorshe dib dhabada ugu soo celiya. Wax ka qabadkan waxaa ku jiri kara muujinta iyo qorshaynta shirka lala qaato ardayda, waalidka, iyo maamulka ama kooxda taageerada ardayga, Diiwaan qorid soo Gelida iyo horumarin Diiwaan qorida bixida ka warhaynta, horumarinta qorshayaasha dhaqanka, u gudbinta Kooxda Wax ka qabadka Dugsiga, dhismaha xirfada iyo ka hortagga khatarta kooxaha iyo tababarka shakhsiga, shakhsi iyo kooxda la tashiga, barnaamijka wax barida, qorshayaasha guusha ardayga ee dhammayska tiran iyo gudbinta si loola xidhiidho adeega adeeg bixiyayayasha, adeegyada la talinta, iyo barnaamijka daawaynta. SHIR QABASHADA HAGAAJINTA Dhegaysiga iyo u hadalka si jawaab leh waa dhisme bilow ah ee dhammaan wax ka qabadka hagaajinta. Shir qabashada hagaajinta waxa uu bixiyaa dhismaha kaas oo aan dhegaysano iyo u hadalka si jawaab leh Shir qabashada hagaajinta waxay ka bilaabantaa mid ilaa mid aan rasmi ahayn shirar ah ilaa nidaamyo rasmi sida dhexdhexaadinta, edaabta wareega, shirka kooxda qoyska, iyo ku noqoshada dugsiga Dhammaan kuwan dhismayaasha shir qabashada lagu abuuro meel banaan kaas oo dadku Si toos ah u saameeyay shilka ama dhibaatada uga hadli karaa si badbaado leh. furan oo daacad ah. Dhammaan borotokoolada shir qabashada hagaajinta leh Ku lug leh tallaabooyin wada jir ah iyo su aalo si loo hubiyo in dhammaan ka qayb galayaashu ay dareemaan fikradaha iyo dareenada waxaa lagu marti qaadaa habka. Dhammaan shaqaalaha dugsigu waxay ka qayb qaataan mid ilaa mid hagaajinta ah oo laga war qabo shir qabsho ah. Qofka wayn oo dareenkiisu aanu kala qaybsanayn dhowr daqiiqadoo waa fal hagaajineed lafteeda, sababtoo isla markaaba ula xidhiidha kaas oo isaga/iyada lagu qiimeeyo oo fikradihiisa/keeda iyo dareeka ayaa muhiim ah Wada shirka mid ilaa midka waxa uu leeyahay ku dabaqa ugu balaadhan dugsiyada, oo, haddii loo isticmaalo sidii wax qabad hore fasalku macalimiinta iyo tababarka taageerada ardayga, way yarayn doontaa si wayn dhaqanada burburinta leh. Afar shir qabasho hagaajinta ah borotokooladu waxay ka hadlaan xaalado isku mid ah kuwaas oo dedejiya baahida mid- ilaa mid hal arday- qof way- shirkood. 29

32 Baratakoolada Shirarka hagaajinta ah Shirkada Edabta Bulshadda Marka shil gaar ama dhaqan uu waxyeelay kuwa kale oo dedejiyo dareen degdeg ah Maxaa dhacay? (Maxay ahayd qaybtaada waxa dhacaya?) 2. Maxaad ka fekeraysay oo dareemaysa wakhtiga? 3. Kuma kale ayay tani saamaysay? Sidee? 4. Maxay ahaayeen fikradahaagu/darenadu ilaa markaa? Maxaad ka fekeraysaa/dareemaysaa hadda? 5. Maxaad u baahayntahay inaad arrimaha saxdo? Ikhtiyaari ah: Maxaan u qaban karaa ( kuwa kale) si aan kuu taageero? Ikhtiyaari ah: Maxaad si gaar ah uga fekertaa marka tani ay dhaco mar labbaad? Shirka Natiijada Waxtarka leh Marka dhaqanada ardayga aan wax soo saarka lahayn ama saamaynta lahayn, mamnuuco, ama niyad samida ay keento walaacyada qofka wayn 1. Halka waxa ah waxaan ogsoonaanayay Maxaa xagaaga ka socda? 2. Maxaad ka fekeraysaa ama dareemaysaa ee ku saabsan tan? 3. Waa maxay waxyaabaha aad u malaynayso inaan ka walaacsanaan karo? Haddii uu ardaygu tan la dhibtoonayo, dheh: 4. Waan ka walacsanahay oo waxaan ka walacsanahay waxa ku saabsan sida tani u saamaynayso. 5. Markaas maxay noqon kartaa waxyaabaha aad joojin karto samaynteeda ma bilaabi qabashadeeda si aad u wanaagsanaato? 6. Sidee ayaad ku ogaan doontaa in qorshahaagu shaqeynayo? Ikhtiyaari ah: Maxaan qaban karaa si aan kuu taageero? Shirka xaalad khafiifinta Marka ardaydu ay wareeraan oo xaaladooda dareenku ay ku adkaynayso in dareenka la soo jeediyo oo wax la barto Waxaan ogaaday in aad u eegatahay wax wareersan (cadhaysan, wereersan, caajisan dareenku jeedo). Maxaa xagaaga ka socda? 2. Hadda maxaa kuu shaqaynaya adiga? Ma jiraa wax kale oo ku luraya? Ma jiraan wax kale o iga caawin kara aniga inaan fahmo 3. Sideed hadda dareemaysaa? Sideed doonaysaa inaad dareento? 4. SIdee dareemi lahayd si aad wanaag u dareento/inaad sax ahaato hadda? Ikhtiyaari ah: Ma jiraa shay kale oo aynu ka hadalnaa ka dib taas oo caawin lahyd? Shirka Dhibaato Xalinta marka dareen soo jeedintu ay ka caawinayso ardayga inuu ka hadlo tacliin gaar ah ama dhibaato dhaqaneed 1. Maxaad dooneysaa? 2. Maxaad qabaneysaa si aad u gaadho wixii aad dooneysay? 3. Ma kuu shaqeynayaa? 4. Qorshe noocee ah ayaa kaa caawin doona inaad hesho. 5. Sidee ayaad ku ogaan doontaa in qorshahaagu shaqeynayo? Ikhtiyaari ah: Maxaan qabtaa si aan kuu taageero? Shirka hagaajinta ah waxa uu taageeraa niyad samidan. Waxaa la iidoortay inaan noqdo dhegayste jawaab bixiya xaaladan Waxaan qiimeeyaa hadlaha kaas oo leh xaqa lagu dhegaysto oo dhab loogu qaato. Waxaan keenay xiisahayga iyo qal qaalinimadayda ku saabsan hadlaha ila fikraya Waxaan kaga tegayaa malayaashayda iyo qiimaynta hore ee ku saabsan xaalada xaga dambe. Waxaan xaqiijiyay in qof kastaa uu keeno qayb run ah dhibaato gaar ah ama xaalad. Waxaan ka fahmay xaalada aragtida hadlaha, xataa in kastoo aan u arki karo si gaar ah. Waxaan doonayaa Waan garanayaa waxa aad ka fekerays, waxaad dareemayso, iyo waxa aad u baahantahay Waan karaa oo waan ansixin doonaa dareenka hadlaha. Waxaan daneeyaa wax badan oo ku saabsan mustaqbalka in ka badan wixii hore Waxaan doonayaa inaan u socdo hore. 30 Waxaan rumaysanahay natiijada Guulayso-Guulaysi inay suurta gal tahay --- qofka qanciya waxoogaa baahiyo muhiim ah oo dadka ku lugta leh oo raadiya si uu u sii wado ama u hagaajiyo xidhiidhka.

33 XARUNTA WAX KA QABADKA DHAQANKA Dugsiga kastaa waxaa laga filayaa inuu dhiso Wax ka qabadka Dhaqanka Xarunta u adeegta goobta lagu kulmo halka ardayda ay kula kulmaan Xubinta kooxda taageerada ardayga markaa waxay heli karaan ta loo qoondeeyay ee wax ka qabadka ah Tani beddelka fursada waxbarashada taas oo taageeri doonta ardayda si ay dib dhabada ugu so dhacaan. qaab la mid ah sida qaar ardayda ah u helaan taageerooyinka tacliinta xoogan iyo wax ka qabadka muddada waxbarida caadiga ah iyo gudaha iyo dibada fasalka. arayda qaarkood sidoo kale waxay u bahanyihiin fursado dheeraad ah ay ku horumariyaan xirfadaha bulshada iyo dareenka iyo niyad samida taageeri lahayd wax badan dhaqan masuuliyad leh iyo guusha wayn ee dugsiga. Si loo hubiyo wxkhtiga loo qoondeeyay ee habboon wax ka qabada, Kooxda Wax ka qabadka Dugsiga waxay ka qayb qaadan doonaan kullan todobaadle ah si loo qiimeeyo xogta ardayga, loo aqoonsado ardayda aadka ugu baahan mid degdeg ah oo wax kaqabad joogta ah, qorsheeya ardayda ugu baahida sareeya tababaraha taageerada ardayga, oo ku taliya wax kaqabadka gaarka ah. Ardayda waxaa loo qoondayn karaa Xarunta Wax kaqabadka Dhaqanka wax aan ka badnayn 30 daqiiqadood markaas ardaygu waxay heli karaan wax ka qabadka fursadaha dib u barida oo uu qabanayo xubin kooxda taageerada ardayga ah muddad wakhtigaa. Helitaanka BIC Tusaalooyinka qaar Xarunta Wax ka qabadka Dhaqanku sidoo kale waxaa laga yaaaa in loo isticmaalio sida: 1. Goobta ardayda u baahan in laga saaro fasalka. 2. Goobta qaadashada ardayda ku safraayay meelaha dad waynaha oggolaansho la aan muddada xiisadaha fasalka. Ardayda waxaa si ku meel gaadh ah looga saaraa Xarunta Wax kaqabadka dhaqanka ka hor la kullanka ilaalo ku celinaysa fasalka. Ardayda galay xad gudubyada dhaqanka xad gudubyadda halis ku filan si ay ugu cudur daaraan ka saarid degdeg ah oo fasalka ah ama goob kale waxaa loo qoondayn karaa Xarunta Wax kaqabadka Dhaqanka inta soo hadhay xiisada fasalka. Maamulahu waxa uu go aamin doonaa haddii ardaygu ku soo noqonayo fasalada caadiga ah ama xiliga kala guurka Ka joojinta Dugsiga ee inta soo hadhay maalinta ama marka waalidka la soo xidhiidhayo Maamulahu waxa uu la soo xidhiidh doonaa kooxda taageerada ardayga ama tababaraha taageerada ardayga si uu u fududeeyo qaadashada shirka lagu dhimayo xaalada oo lagaga wada hadlayo waxa ardaygu uu u baahan doono si uu u hagaajiyo waxyeelada, u saxo naftiisa, oo uu uhagaajiyo mid meeqaam wanaagsan ah. Re-Set Pass ee tababaraha Taageerada Ardayda Dugsi kastaa waxa uu dhisaa nidaamka Re-Set Pass kaas oo macalimiinta awood u siiya inay ka hortagaan dhaqanada dhibaatada leh inay noqdaan shilal waa wayn. Haddii ardaygu uu la kulmayo caqabado taas oo ku adkaysa inuu ka qayb qaato waxbarashada fasalka, macalinku waxa uu la xidhiidhi doonaa ardayga loo magacaabay xubinta kooxda taageerada ama tababaraha ardayga si uu ugu sii raaco meel ka baxsan dugsiga, u helo dheelitiranka caadifada, iyo u farasameeyo sida dib loogu soo galao fasalka si dib loogu noqdo dhabada. Ardayda waxaa la waydiin karaa Re-Set Pass si ay isugu diiwaaniyaan tababaraha kooxda taageerada ardayga ama la taliyaha loo magacaabay. Mid dhammaysiran, Wax ka qabad Xili dheer Kooxda Wax ka qabadka ardayga waxay aqoonsan doonaan ardayda la kulmaya dhibaatooyin badan ( bulsho, dareen, iyo caqabadaha tacliinta, dhibta gaarka ah iyo/ama rabshada qoyska)taas oo noqotay caqabado u shaqaynta si guul leh xaga dugsiga. Gudaha hal todobaad aqoonsiga ardayga, Kooxda faragelinta Ardayga waxay la tashan doontaa macalimiinta ardayga, waalidka, iyo kuwa kale si ay u go aamiso waxa uu ka koobanyahay wax ka qabadka xiliga dheer uu ku jiri doono Qorshaha Dhammayska tiran ee Guusha Ardayga siiba Wax ka qabadka kale kaas oo ay fududaysay xubnaha kooxda taageerada ee ku jira dugsiga siiba gudbinta aeegyada lagu bixiyay Degmadda ama wakaalada la shaqeeya ee dibada. Qoraalada Fiiroyinka Gudbinta Heerka 1 Qoraalaa Fiirooyinka - Fiirada fasalka qoraalada la gudbiyay marka dhaqanku uu keeno walaacyo oo cudur daarta warqadaha ku jira kaydka xogta edaabta dugsiga. Qoraalada fiirada waxay awood u siiyaan dadka waa wayn inay wadaagaan macluumaadka ku saabsan ardayga oo waxay bixiyaan xogta muujin karta dhaqanka nooca iyo qaabka u baahan in laga hadlo. Heerka 2, 3 iyo 4 Dhaqanada Gudbinta - Gubinaha dugsigu waa la gudbiyay marka uu jiro dhaqanka Heerka 2, 3 ama 4 xad gudubyada ee Xeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada. 31

34 XEERARK DRESS CODE QALABKA ELEKTAROONIGA Ardayga waa inay dharka xidhaan horumariyo badbaada iyo ixtiraamka deegaanka waxbarashada. Dharka abuura deegaan rabsho leh ama sababa khatar caafimaad ama badbaado ma habboona oo lama aqbalo xaga dugsiga. Shaqaalaha dugsiga waxay xoojin doonaan nidaamkan xidhashada dharka. Marka la soo gelayo dugsiga dhammaan qalabka koranta ku shaqeea waa la demiyaa oo aan la arag Shaqaalaha dugsigu way oggolaan karaan isticmaalka habboon ee qalabka korontada gudaha fasalka, marka loo isticmaalayo ujeedooyin waxbarasho oo keliya. Xad gudubka Teknoolajiga la aqbali karo Xeerka Isticmaalka wax ay keeni karaan Heerka 1 ilaa 4 cawaaqib ku xidhan darnaanta si xun u isticmaalka. Masarka keliya caafimaad, badbaado, ama asbaabo diimeed Kabbaha Ma jirto kabba la aan Dharka Ma muujin karto anshax darro, cowro muujin, daaal ama calaamadaha nacaybka ma xayaysiin karo khamri, buur, ama maandooriye Ma xayaysiin karo midabada kooxda laayaanka ah ama caalamadaha la xidhiidha kooxda laayaanka ah ma muujin karo nigisaanta Ma muujin karo maqaar qaawan inta u dhexaysa laaba sare iyo bowdada dhexe Tusaalooyinka lebiska aan habboonayn Koofiyada kubbada garamada baysbalka garan leh summada buuriga ama garan qaarka sare ah khamri surwaal bajaame ah 32 Si xun u isticmaalka qalabka korontadda ah waxaa ka mid ah laakiin aan ku xadignayn fariimo dirista, fariimo galmo dirida, faallooyin afka ah, sawiro iyo summado wada xidhiidh, wada xidhiid ku qoran iimayl, fariimaha degdeg ah ee la isku diro, bolog soo gelinta, soo gelinta bar internat Ardaydu kama qayb qaadan karaan wada xidhiidhka korontada ah kaas oo wax u dhimaya ama yasaya aasaaska sinjiga dhabta ama ka loo haysto, midabka, miisaanka, asalka wadan, isirka kooxda, diinta, dhaqanka diinta, naafada, qaabka galmo, sinjiga, ama mid kastoo heer sharci ahaan la ilaaliyo ( u xoog sheegad internatka) Haysashada iyo/ ama kala gubinta sawirada ilmaga ee anshax darada ah waxaa laga qaadi tallaabo oo waa in looga warbixiyaa booliska.

35 SOO XAADIRKA ARDAYGA Guddida waxbarashada, oo u hogaansan Sharciga Waxbarashada Gobolka, waxay u baahantahay in ardaydu si caadi ah u xaadiraan dugsiga qaab wakhti buuxa laga bilaabo maalinta u horaysa ee kullanka Sebtambar ee sanad dugsiyeedka taas oo ay noqdaan lix sano jir. Sidoo kale si waafaqsan Sharciga Waxbarashada Gobolka, Dugsiga Degmadda Magaalada Syracuse waxa uu dhiirigeliyaa diiwaangelinta carruurta shan jir noqday ama ka hor Diisambar 1deeda. Ardayda waa in loo diiwaangeliyaa maalinta u dambaysa ee sanad dugsiyeedka taas oo ay noqdaan lix ito toban sano jir, iyaddoo ay dhammaysteen afar sano oo dugsiga sare ah oo koorso waxbarasha ah mooyee., Ardaydu waa ay xaadiri karaan dugsi dad wayne aan ka hayn dugsiga dad waynaha ama helaan waxbarashada guriga, haddii waxbarashadu ay la mid tahay ta lagu siiyo dugsiyada dad waynaha. Guddida Waxbarashadda waxay rumaysanyihiin in soo xaadirka caadiga ah uu yahay sabab dhab ah guusha tacmliimeed ee ardayga. Waa degmadda masuuliyadeeda in lala shaqeeyo qoysaska si looga caawiyo aqoonsashada iyo ka saarida caqabadaha soo xaadirka caadiga ah si loola xidhiidha qoysaska ahmiyada soo xaadirka caadiga ah. Ta soo socotaa waxaa looga fekeraa maqnaansho loo cudur daaray: ( Waalidka iyo/ama masuuladu waa inay siiyaan qoraal dugsiga sharaxaya sababta ardaygu u maqnaa. qoraalkan waa in la siiyaa dugsiga marka ardaygu soo noqdo). Jirada Jirada ama dhimashada qoyska Wadooyinka aan la dhaafi karin ama jawiga hawada Fasaxyada diinta Meel ku xiyirid Looga baahanyahay inay ahaato maxkamad ama xidhitaan Casharada muusihga Soo xaadirka xarunta caafimaadka Barnaamijka wada shaqaynta Oggolaaday booqashooyinka kulliyada Waajibaadka ciidan Ta soo socota waxaa looga fekeraa maqnaansho aan loo cudur daarin: Xidhida sharci darada ah ( marka ardayga ku maqan yahay aqoonta iyo oggolaanshaha waalidkiisa aan ka hayn sabab sharci ah) - tusaale ahaan, booqasho fog, fasax, wax so iibsi, looga baahanyahay guriga, ma jiro kabbo, jawi qabow, hurdo la tagtay, iwm. Shaqada seegida baska maqnaashaha kale ee aanu maamuluhu raali gelin Ka joojinta ( haddii ardayga loo jeediyo laakiin aanu iman beddelka) Arday booqanaya waalidkiisa ama keeda oo la xidhiidha fasaxa ciidanka ama hawlo meel ka hawlgeli ah waxaa la siin doonaa in dheeraad ah maqnaansho loo cududr daaray ah oggolaanshaha maamulha guud ama wakiilkeeda oo lama ciqaabi doono. WARBIXINTA CIQAABTA JIDHKA AH Ciqaabta jidhka ah fal kasta oo xoog jidhka ah oo ardayga lagu sameeyo ujeedadu tahay ciqaabta ardayga. Ciqaabta jidhka ah ee arday kasta ee shaqaalaha degmadda si adag ayaa loo mamnuucay. Si kastaba ha ahaatee, xaaladaha nidaamyada beddelka ah iyo qaababka aan ku lug lahayn isticmaalka awooda si macquula looma isticmaali karo awooda jihaka ee macquulka ah waa la isticmaali karaa: Ka ilaali qof, arday kale, macalin ama qof dhaawac jidh. Ka ilaali hantida dugsiyada kale. ka xayir ama ka saar ardayda kaas oo dhaqan koodu farageliyo jimicsiga nidaamsan iyo bandhiga dugsiga degmada wax qabadka, awoodaha iyo waajibaadyada, haddii ardaygu diido, joojiyo falalka dheeraad ah oo rabshad ah. Hoosta duruufahan, isticmaalka awooda jidhka looma arki doono ciqaabta jidhka. Degmaddu waxay u soo gudbin doontaa cabasho ku saabsan isticmaalka ciqaabta jidhka Guddoomiyaha Waxbarashadda Gobolka New York si waafaqsan shuruucda Guddoomiyaha. SARAAKIISHA ILAHA DUGSIGA Saraakiisha Isha Dugsiga waa firfircoon yihiin, saraakiisha sharci fulinta la ansixiyay ee loo magacaabay dugsiyada gaarka ah Iyagu waxay la shaqeeyaan maamulayaasha dugsiga iyo shaqaalaha si ay uga caawiyaan nidaamyada loo qorsheeyay si ay u bixiyaan, waxbarasho wax soo saar leh oo wanaagsan iyo degaan shaqo. Saraakiisha Ilaha Dugsiga waxay ku leeyihiin door gaar ah gudaha dugsiga. Ugu horayn, Saraakiisha Isha Dugsiga waxay joogaan meel gaar ah ay ku bixiyaan hagitaanka ardayda iyo shaqaalaha wixii arrimo sharciga la xidhiidha ah iyo in la sameeyo gudbinta wakaaladaha saxda ah marka la socodka loo baahanyahay. Waxay taageeraan hawlgalka waxbarasho ee Degmadda iyagoo qabanaya aqoon korodhsiyo ku saabsan arrimaha badbaadada dad waynaha iyo doorka sharci fulinta. Mar labbaad, waa doorkooda inay ka ilaaliyaan ardayda iyo shaqaalaha iyagoo ka hor istaagaya dhaqanada dembiga oo si buuxda wax uga qabanaya iyo si degdeg ah marka ay u dhacdo. Saraakiisha isha Dugsiga sidoo kale waxay leedahay waajibka lagaga hadlayo eexashada gaarka ah ee ka hortaggi karta macaamilada loo simanyahay ee dhammaan ardayda ku jirta dugsiga ama goobta fasalka Waa inay ka horyimaadaan arrimaha xoog sheegashadaga, takoorka, iyo dhibaataynta ama xaalad kasta oo ku hanjabta mid dareen caafimaad jidh ama ama badbaadada ardayga, shaqaalaha dugsiga ama qofka kaasoo si sharci ah ku jooga dhismaha dugsiga ama shaqada dugsiga, iyo qaab habboon, uga warbixiya xoog sheegasgada, takoorka iyo dhibaataynta lagu arkay ama haddii kale la keenay dareenkooda. Wixii ku lug lahaanshe ah Saraakiisha Isha Ardayga ama sharci fulinta waa in looga warbixiyaa Madaxa Sarkaalka U doodaha iyo Ka warhayaha. 33

36 34 KA WARBIXINTA XAD GUDUBKA ARDAYGA Masuuliyada Ka warbixinta Ardayga: Dhammaan ardayda waxaa laha filayaa si degdeg ah inay uga warbixiyaan xad gudubyada Xeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada macalimiinta, lataliyayaasha hagayaasha ah, maamulaha ama xubinta shaqaalaha ah ee wayn. Arday kasta oo arkaya arday ku haysta hub, khamri ama maandooriye dhismaha dugsiga ama shaqada dugsiga waa in uu uga warbixiyaa isla markaaba macalinka, maamulaha ama xubin kale oo shaqaale oo wayn. Masuuliyada Ka warbixinta Shaqaalaha: Dhammaan shaqaalaha degmada waxaa loo oggol yahay inay saaraan xayirad edaabeed waxaa laga filayaa inay sidaas ku sameeyaan si degdeg ah, xaq ah ama qaab sharci ah. Shaqaalaha degmada kuwaas oo oo loo oggolyahay inuu saaro xayiraad edaabeed waxa laga filayaa inay si degdeg ahuga warbixiyaan xad gudubyada Xeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada kormeerahooda, kaas oo mar ku soo rogi doonaa xayiraad edaabeed oo habboon, haddii sidaas lo oggolaado, ama u gudbi arrinta xubnaha shaqaalaha kuwaas oo loo oggolyahay inay saaraan xayiraada habboon. Wargelinta Booliska waa inay waafaqsanataa Qodobka XI, hoose: Dhismaha maamulaha ama wakiilkieeda waa in lagu wargeliyaa sharci fulinta habboon xad gudubyadan kaas oo ka dhganama ka dhignaan kara dembi, iyo kaas oo, xukunkeeda ma kiisa, si muuqata u saamayn kara amniga dugsiga, ardaydiisa iyo/ama shaqaalaha, sida la adeegsan karo. wargelinta waxaa la gusamayn karaa telefoon ama ka warbixin toos ah, oo waxaa raaci kara warqad, Ta wargelinta waa inay aqoonsataa ardayga oo sharaxdaa dhaqanka kaas oo ku xad gudba Xeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo taageerada oo ka dhigan ama ka dhignaan karta dembi. Dhaqanka Sharci darada ah ee Kurayga a iyo Dhaqanka Dembiilayaasha Kurayda: Si waafaqsan Qaybta Waxbarashadda Sharciga 3214(3)(d), halka Waxa la go aamiyay in ardaygu keenay hub ( sida lagu qeexay Sharciga waxbarashadda) dugsiga, Maamulaha Guud waxaa looga baahanyahay inuu u gudbiyoardayga da da 16 Qareenka Degmadda, laga reebo heerka ka hooseeya 14 ama 15 sano kaas oo u qalma heerka Dambiile kuray ee waafaqsan Nidaamka Sharciga Falka Dembi 1.20 (42). Ta Maamulaha guud waxaa looga baahanyahay inuu arayda ugu gudbiyo da da 16 iyo ka way n ama arday kasta oo sano jir ah o u qalmo heerka kuray dembi gala ah masuuliyiinta sharci fulinta ku habboon. Sharafta Dhammaan Xeerka Ardayda Shuruudaha ka Warbixinta U gaarka ah Takoorka, Dhibaataynta Xoog sheegashada, U xoog sheegashada internaka iyo Aargoosiga. a) Degmaddu waxay jili doontaa degdeg inay u baadho dhammaan cabashooyinka, hadalka ah ama qoran, rasmiga ah ama aan rasmiga ahayn, ee waajibaadyada ee takoorka, dhibaataynta, xoog sheegashada iyo aargoosiga, oo waxay si degdeg ah u qaadi doontaa tallaabada ku habboon si ay uga ilaaliso dadka takoorka dheeraadka ah, dhibaataynta, xoog sheegasada iyo aargoosiga. b) Waa lama huraan in arday kasta oo rumaysan in isaga ama iyada la takooray, dhibaateeyay, loo xoog sheegtay ama dhaqan aargoosi lagu sameeyay, siiba qof kasta kaas oo ogsoon iyo/aama haysta aqona, ama goob joog ah wax kasta oo suuragal ah oo dhacay, isla markaaba uga warbixiyo xubin kastoo shaqaale ah ama maamule. Xubinta shaqaalaha/ maamulaha kaas oo warbixinta loo sameeyay (ama xubinta sahqaalaha.maamulaha kaas oo goob joog ka aha ama ka shakisan takoorka, dhibaataynta, xoog sheegashada ama dhaqanka aargoosiga) waa in uu qoraa oo qaadaa tallaabada habboon ee xaalada isla markaaba oo waa inuu si degdeg ah uga warbixiyaa oo waafaqsan tuducyada soo socda. i. Dhismaha Maamulaha habboon ee shaqaalaha la eedayay inuu helay dhammaan warbixinaha dhibaataynta, xoog sheegashada takoorka ama aargoosiga, si kastaba ha ahaatee, ardaydaa, iyo waalidka waxay samayn karaan cabasho hadal ah ama qoran oo dhibaataynta ah, xoog sheegashada ama takoorka maclin kasta, maamule ama shaqaalaha dugsiga. dhacdada Maamulaha uu yaha dembiilaha la eedaynayo, warbixinta waxaa loo dirayaa Maamulaha guud. ii. Dhammaan cabashooyinka takoorka lagu doodayo, dhibaatyanta, xoog sheegashada ama dhaqanka aar goosiga ah waa in: Si degdeg ah u baadhaa oo waafaqsan shuruudaha kan ah Xeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada. Loo diray dhismaha Isu duwaha Xeerka Sharafta ee la socda; iyo Loola dhaqmo si qarsoodi ah oo gaar ah ilaa xadka suuragalka ah ee xayiraaadaha sharci ku jira c) Marka la helo cabashada ( xataa cabasho aan magaca la sheegin), ama shaqaalaha Degmadda haddii kale waxay bartaan wax dhicitaan oo dhaqan suuragal ah ee Xeerkan, Degmadda shaqaalaheedu waxay dedejin doonaan oo af ahaan ku wargelin doonaan ka ku habboon ee dhismaha Maamulka wax aan ka dambayn hal maalin oo dugsi sida goob joogaha shaqaalaha ama helaa cabasho ama bartaa dhaqan noocan ah. Shaqaalahan waxay sidoo kale u soo gudin doonaan warbixin qoran dhismaha ku habboo ee Isu duwaha Xeerka Sharafa wax aan ka damabayn labba maalmood oo dugsi ka dib samaynta warbixintan afka ah. d) Ka dib helida cabashadan, dhsimaha habboon Maamulaha, ama wakiilkiisa/keeda, waxa uu hogaamin ama horjoogayn baadhitaan buuxa oo ah takoorka la soo oogay. dhibaataynta, xoog sheegashada, ama dhaqanka aar goosiga ah. Ta Ku habboon ee dhismaha ama wakiilka qofka waxa uu hubin doonaa in baadhitaankan la dhammaystiray si degdeg ah oo waafaqsan shuruudaha Xeerka. Dhammaan cabashooyinka waa in loola dhaqmaa qarsoodi iyo gaar ahaansho ilaa xadka ay suuragal tahay sharci ahaan xayiraado saaran.

37 e) Iyaddoo ku salaysan natiijooyinka baadhitaanka, haddii Degmadda ay go aamiso in sarkaalka Degmadda, mutadawica, iibiyaha, booqdaha iyo/ama ardayga uu ku xad gudbay Xeerkan, ama walaxda shilka ee dhibaataynta, xoog sheegashada, takoorka iyo/ama dhaqanka aargoosiga uu dhacay, sixitaan degdeg ah oo tallaabo ah ayaa la qaadi doonaa sida loo cudur daaro. Degmaddu waxya qaadi doontaa tallaabo degdeg ah oo macquul ahaan loo xisaabiyay dhammaadka xad gudubka, tirtiraan wax deegaan cadaawad leh, abuuraan mid ad u wanaagsan oo dhaqanka dugsiga ah iyo jawi, ka hortagaan dib u dhaca dhaqanka, oo hubiyaan badbaada ardayga ama ardayda ku lidka ah xad gudubkan loola jeeday. f) Dhismaha maamulayashu waxa u bixin doontaa warbixin caadi ah, ugu yaraan muddada sanad dugsiyeedka, xogta iyo qaababka la xidhiidha dhibaataynta, xoog sheegashada iyo/ ama takoorka ku socda Maamulaha DUgsiga. Nidaamyada SamayntaCawaaqibka Loo qorsheeyay Dhammaan xaaladaha, iyadoon loo eegincawaaqibka la qorsheeyay, dugsiga shaqaalahiisa loo xilsaaray inuu qorsheeyo cawaaqibka waa inuu ku wargeliyaa ardayga dhaqan xumada ;agu eedeeyay oo waa inuu baadhaa xaqiiqda ku wareegsan dhaqan xumada la qorsheeyay dhammaan ardaydu waxay haysan doonaan fursada ay soo bandhigaan qaabkooda dhacdooyinka ka hor u qorshaynta( wakhti Xarunta Wax ka qabadka Dhaqanka b) ka joojinta gudaha dugsiga ah, c) ka joojinta dugsiga ka baxsan, d) Dugsiga Barbaarinta 2 la tashiga Degmadaa, ama e) dhagaysiga Degmadda. U Gudbinta Wakaaladaha Dibada iyo Hay adaha La talinta iyo Wakaaladaha Adeegyada Aadamaha: SCSD waxay noqon kartaa isha ardayda, waalidka iyo qoysaska ee gudbinta la talinta iyo wakaaladaha adeegyada aadamaha. Codsiyada PINS: Degmaddu waxay soo gudbin kartaa PINS ( Qofka u Baahan Kormeerka) codsiga Maxkamada Qoyska arday kasta ee ka yar da da 18 kaas oo muujiya in isaga ama iyaddu u baahantahay kormeerka iyo daawaynta: Caadi ahaan goo goys ah oo aan xaadirayn dugsiga sida loogu baahdo qaybta kow ee Qodobka 65 Sharciga Waxbarshadda. Kala qayb qaadashada koorso dhaqanka ah oo socota ama joogta ah taas oo waxay ka dhigtaa adayga mid aan la xukumi karan, ama caadaysa adeecid darro iyo wax ka fog maamulka sharciga ah ee dugsiga. Si ula kac ah oo sharci darro ah u haysta xashiishada ku xad gudbaysa Sharciga Ciqaabta Calaamada xad gudubka ee waxay noqon doontaa qaab ku filan in la soo xareey codsiga PINS. Edaabta Ardayda Naafada ah A. Ka joojinta a Xil saaray ama ka Saarida Ardayda Naafada ah 1. Ujeedooyinka qaybta Xeerka Dhaqanka, Dabeecada Taageerta qeexitaanka soo socda waxay ku habboonyihiin. a. Ka joojinta macnaheedu waa ka joojinta waafaqsan Sharciga waxbarashadda ahayn ka joojin iyo beddelka meelaynta mid ku meel gaadh ah Goob waxbarasho oo Beddel ah (IEAES) oo uu amray sarkaalka dhegaysiga aan eexda ahayn sababtoo ah ardaygu waxa uu gali gelinayaa naftiisa ama teeda iyo ta kuwa kale.. b. IAES Macnaheedu waxa weeye meelaynta ku meel gaadhka ah ee muddo gaadhaysa 45maalmood, aan ka hayn meelaynta ardayga meelayntiisa hadda wakhtiga dhaqanka kicinta meelaynta IES ay dhacday, taas oo awood u siisa ardayga inuu sii wato horumarka manhajka guud, inkastoo goob kale, in la sii wato adeegyadan iyo habbaynaha, ay ka mid tahay kuwan lagu faahfaahiyay ardayga Barnaamijka Waxbarashadda La gaaryeelay (IEP), taas oo awood u siin doonta ardayga inuu buuxiyo hadafyada lagu dhigay IEP. oo ay ka midtahay adeegyada iyo habbaynaha si looga hadlo dhaqanka keenay meelaynta IEAE taas oo loo qorsheeyay inay ka hortagto in dhaqanku soo noqdo. 2. Shaqaalaha dugsiga waxa uu dalban karaa ka joojinta ama kasaarida ardayga naafada ah tiisa ama teeda hada ee meelaynta waxbarasho sida soo socota: a. Guddida, Degamda (BOCES) Maamulaha guud ee dugsiga, Maamulaha guud ama dhismaha maamulaha waxa uu amri karaa ku meelaynta ardayga naafada ah IAES, goob kale ama ka joojin muudo aan ka badanayn shan maalmood oo dugsi oo isku xigta oo aan ka badnayn qadarka wakhtiga arday aan naafo ahayn lagaga joojin lahaa dhaqan la mid ah. b. Maamulaha guud wax uu amri karaa ku meelayn ardayga naafada ah IAES, goob kale ama ka joojin ilaa 10 maalmood oo dugsi oo isku xigta. lagu daro xiisad kasta oo ardayga laga joojiyay ama laga saaray hoosta tuduc hoosaadka (a)ee sare dhaqan la mid ah, haddii maamulaha guud uu go aamiyo Inuu ardaygu ka qayb qaato dhaqan u cudur daraya ka joojina iyo ka joojinta iyo ka saarida aan ka badanayn qadarka wakhti arday aan naafo ahayn la looga joojin lahaa dhaqan la mid ah. c. Maamulka sare waxa u amri karaa ka joojin dheeraad ah oo ka badan 10 maalmood oo isku xigta isla sanad dugsiyeedka shilalka kala duwan oo dhaqan xumo ah ah ilaa inta ka saaridan aanay ka dhigayn beddelka meelaynta. d. Maamulaha guud wax uu amri karaa ku meelayn ardayga naafada ah gudaha IAES oo ay go aamiyaan Guddida Waxbarashadda Gaarka ah (CSE) ee isla qadarka wakhtiga ardayga aan naafda ahayn lagu soo rogi lahaa edaabta, laakiin aan ka badnayn 45 maalmood, haddii (i) ardayga uu qaado ama haysto hub keeni ama xaga dugsiga, dhismaha dugsiga ama hawsha dugsiga, ama (ii) ardayga si ula kac ah waxa uu u haystaa ama u isticmaalaa maandooriye ama ugu iibiyaa u qalqaaliyaa iibka maandooriyaha marka uu joogo dugsiga, dhsimaha dugsiga, ama hawsha dugsiga, ama (ii) ardayga waxa uu hystaa dhaawac jidh oo soo gaadhay qof kale marka uu joogo dugsiga, dhismaha dugsiga, ama hawsha dugsiga. Ka saarida macnaheedu waxa weeye ka saarid asbaabo edaabeed ah oo ardayga meeshiisha waxbarasho ee hadda ah aan ka 35

38 1. Hubka waa uul amacnahay sida )hubka halista ah waafaqsan 18 U.S.C. 930(g)(w) kaas oo uu ku jiro hub, qalab, aalad, walax ama shay, shaqaynaya ama aan shaqaynayn, taas oo loo istcimaala, ama si diyaar ah awooda sababida dhimasho ama dhaawac jidhka ah oo halis ah, laga reebo...[ee] mididda jebka leh ad aan ka yarayn 2 1/2 hiish oo dherer ah. 2. Maandooriyaha macnahiisu waxa weeye daroogo ama walax kale oo lagu aqoonsaday shuruudaha federaalka Xeerka Maandooriyaha lagu caddeeyay labbadaba federaalka iyo sharciga gobolka iyo shuruucda lagu dabaqo xeerkan. 3. Maandooriye aan sharci ahayn macnahiisu waxa weeye maandoore laga reebo kuwan sharci ahaan loohaysto ama loo isticmaalo hoosta kormeerka xirfad yaqaan caafimaad oo ruqsad haysta ama ta sharci ahaan loo haysto ama lagu isticmaalo si waafaqsan masuulyiiin kale oo waafaqsan Xeerka Mamulka Maandooriyaha ama sharci kale oo federaali. 4. Dhaawaca jidhka halista ah macnaheedu waxa weeye dhaawaca jidhka kaas oo ku lug leh khatar dhimasho oo muuqata, xanuun jidhka ah oo daran. mid soo baxday ama fool xumayn muuqata ama khasaare soo baxay ama xumaynta socodka xubinta jidhka, xubin ama shaqada maskaxeed. 5. Laga qaadayo xaalado la caddeeyay oo ay u baahantahay labbadaba federaalka iyo sharci iyo shuruucda gobolka, sarkaalka dhegaysiga aan eexda ahayn waxa uu amri karaa ku meelaynta ardayga naafada ah goobta IAES ilaa 45 maalmood wakhtigiiba, haddii ku haynta ardayga meeshiisha ama teeda waxbarasho ee hadda ay si cad suuragal u tahay inay ku keento dhaawac ardayga ama kuwa kale. B. Beddelka Sharciga Meelaynta 1. Isbeddel edaabta ah oo meelaynta ah macnaheedu waa ka joojinta ama ka saarida ardayga meeshiisha waxbarasho ee hadda taas oo ah mid uun: a. wax ka badan 10 maalmood oo dugsi oo isku xiga; ama b. muddo 10 maalmood oo dugsi oo isku xiga ama ka yar haddii ardayga si isku xigta looga joojiyo ama looga saaro taas oo ka dhigan nooc sababtoo ah waxay isku biirsadeen wax ka badan 10 maalmood oo dugsi sanad dugsiyeedka iyo sababtoo ah asbaabahan muddada ka joojin kasta ama kasaarida, wadarta guud ee wakhtiga ardayga laga saaray iyo ugu dhowaanta ka joojinta ama ka saarida mid ilaa kala kale. 2. Shaqaalaha dugsiga kama joojin karo ama kama saari karo ardayga naafada ah haddii ku so rogida ka joojinta ama ka saarida ay keeni karto isbeddel edaabedd oo meelaynta iyaddoo kus alaysan nooca ka joojinta ama ka saarida. Si kastaba ha ahaatee, degmaddu waxay ka joojin kartaa ama ka saari kartaa, taas oo haddii kale keeni lahayd natiijada beddelka edaabeed ee meelaynta, haddii CSE ay go aansato in dhaqanka aanu hayn caddaynta naafada ardayga, ama ardayga lagu meeleeyo IAES ay sabab u tahay dhaqan ku lugleh hub, maandooriye sharci daro ah ama maandooriye, ama dhaawac jidhka ah oo halis ah. a. Qaban doontaa qiimaynta dhaqanka si ay u go aamiso sababta ardaygu u sameeyo dhaqan gaar ah, oo waxay horumarin ama qiimayn qorshayaasha wax ka qabadka dhaqanka markasta oo degmaddu ay ka joojinayso ama ka saarayso ardayga naafada ah wax ka badan10 maalmood oo dugsi sanad dugsiyeedka ama ka joojiyinta ama laga saaro taas oo ka dhigan beddel anshaxa ah meelaynta, ay ku jiro beddelka meelaynta IAES oo dhaqan xumo ku lug leh hub ah, maandooriye shaci darro ama maandooriye. Haddii si isku xigta, ardayga naafada ah uu u leeyahay wax ka qabadka dhaqanka ardayga meeshiisha ama teeda waxbarasho ee hadda lga saaro wax ka badan10 maalmood oo dugsi sanad dugsiyeedka laga joojiyo ama laga saaro oo aan ka dhignayn beddel anshaxa ah meelaynta, xubnaha CSE waxay dib u eegi doontaa qorshaha wax ka qabadka dhaqanka iyo hirgelinteeda si ay u go aamiso haddii wax ka beddelka lama huraan yahay haddii mid ama xubno ka badan oo CSE ah ay rumaysanyihiin in Wax ka beddelka loo baahanyahay, dugsiga degmaddu waxa uu la shir doonaa Kullanka CSE ee wax lagaga beddelayo qorshahan iyo hirgelinteeda, ilaa xadka guddidu, ay u go aamiso lama huraan b. Qabashada go aan cad oo qiimayn ah xidhiidhka u dhexeeya ardayga naafada ah iyo dhaqanka hoos imanaya tallaabada anshaxa mar kasta go aanka la gaadho in lagu meeleeyo arday IAES mid uun dhaqan xumo ku lug leh hub, maandooriye shaci darro ama maandooriye ama sababtoo ah sii wadista ardayga tiisa/teeda hadda ee goobta waxbarasho oo halis gelinaysa ardayga ama kuwa kale, ama go aanka la gaadho si loogu soo rogo ka joojinta ka dhiga beddel anshaxa ah meelaynta. 2. Waaliddiinta ardayga kuwaas oo wajahaya fal edaabeed, laakiin kuwaas oo aan la go aamin inay u galmaan adeegyada si waafaqsan IDEA iyo Qodobka 89 wakhiga dhaqan xumada, waxa uu yeelan doonaa xaqa uu kaga noqdo nidaamyada badbaadada loo baahanyahay ee hore lagu sheegay iyo sharciga gobolka haddii, si waafaqsan sharciga gobolka iyo federaalka iyo heerka qiimaynta sharciga dugsiga ay ula muuqato inuu ogaa in ilahooda uu lahaa naafo ka hor dhaqanka kicinaya tallaabada edaabeed ee dhacday. Haddii degmadda ay ula muuqato inay aqoontaas leeeyihiin, ardayaga waxaa looga fekeri doonaa arday loo qaatay inuu naafo ka yahay ujeedooyinka edaabta. a. Maamulaha guud, maamulha dhismaha ama sarkaal kale oo dugsiga ah oo ku soo rogoya ka joojinta ama ka saarida waxa uu ka masuul ahaan doonaa go aanshada haddii ardayga u yahay arday loo qaatay inuu naafo yahay. C. Sharciyada Gaarka ah ee Ku saabsan Ka joojinta ama Ka saarda Ardayda Naafada ah 1. Guddida Waxbarashadda Gaarka ah ee degamddu waxay: 36

39 WAA MAXAY NIDAMYADA GAARKA AH EE DHEGAYSI ARDAYDA NAAFADA AH AMA LOO HAYSTO NAFO? (c)hababka ka joojinta wax ka badan shan maalmood oo dugsi (dhegaysiga Maamulaha guud). Dhegaysiga maamulaha guud eedaynaha edaabeed ee ku lidka ah ardayda naafada ah iyo ardayda la moodo naafo ujeedooyinka edaabeed waxa loo qaybin doonaa wejiga dembiyeed iyo wejiga ciqaabeed. GO AAMINTA WEJIGA DEMBIYEED EE DHEGAYSIGA MAAMULAHA GUUD Waxa uu go aansadaa haddii uu dembiile ku yahay dhaqan xumada lagu soo eedeeyay GO AANKA ARDAYGU WAXA UU DEMBIILE KU YAHAY DHAQAN XUMADA LAGU SOO EEDEEYAY GO AANKA ARDAYGU DEMBIILE KUMA AHA DHAQAN XUMADA LAGU SOO EEDEEYAY KULLANKA GO AAMINTA CADDAYNTA KULLANKA CSE AYAALA QABTAA SI LOO QIIMEEYO IEP ARDAYGA IYO BARNAAMIJAYNTA MAAHA CADDAYN Ardayga waxa lgu edbin doonaa qaab la mid ah arday aan naafo ahayn laakiin wuu siiw ado inuu helo adeegyada IEP CADDAYNTA Dhegaysiga maamulka waa la joojiyay ka reebida eedaynta hubka, maandooriye ama dhaawac jidhka ah oo halis ah taas oo tegi doonta wejiga ciqaabta WEJIGA CIQAABTA EE DHEGAYSIGA MAAMULHA GUUD KULLANKA CSE AYAALA QABTAA SI LOO QIIMEEYO IEP ARDAYGA IYO BARNAAMIJAYNTA SARKAALKA DHEGASYIGU WAXA UU KU TALINAYAA U BEDDELKA MEELAYNTA IAES SARKAALKA DHEGAYSIGU WAXA UU KU TALIYAY KU NOQOSHADA DUGSIGA b. Ardayga loogama fekeri doono naafo ama mid loo haysto naafo ujeedooyinka edaabeed haddii, helitaanka macluumaadka taageeraya sheegashada in degmaddu ay aqoon u lahayd ardayga naafada ah, degmadu miduun: 1. waxay qabatay qiimayn gaar ah oo go aamisay in ardaygu aanu ahayn ardayga naafada ah, ama 2. Waalidka ardayga waxay diideen adeegyada, ama 3. waalidka ardayga may oggolaan qiimaynta ardayga ee waafaqsan Qaybta ee Guddida Shuruucda Haddii aanay jirin aasaas aqooneed in ardaygu uu yahay arday naafo ah ka hor inta aan laga qaadin tallaabooyinka edaabta ardayga, ardaygu waxaa lagu soo rogi doonaa tallaabooyin edaabeed oo la mid ah arday kasta oo kale oo aan naafo ahayn oo ka qayb qaata dhaqano la barbar dhigi karo. Si kastaba ha ahaatee, haddii codsiga qiimaynta la sameeyo marka arday aan sidaa naafo u ahayn lagu soo rog edaabta ka saarida, qiimayn la dedejiyay ayaa la qaban doonaa oo la dhammeeyay qaabka uu qoray ka habboon ee federaalka iyo sharciga gobolka iyo shuruucda. Ilaa qiimaynta la dedejiyay la dhammaystiro, ardayga aan naafada ahayn kaas oo aan arday ahayn loo haysto naafo ujeedooyinka edaabeed waxa uu ku sii jir doonaa meelaynta waxbarasho ee degmaddu go aamisay kaas oo soo af jari kara ka joojinta. 37

40 D. Dhagaysiga Habka Dhowrida Xuquuqda Ladedejiyay 1. Dhegaysiga habka dhowrida xuquuqda la dedejiyay waxaa loo qaban doonaa qaabka uu caddeeyo Guddoomitaha shurruucdu ee ku jira heerkan, haddii: a. Degmadan waxay codsanaysaa dhegaysigan si ay u hesho amarka sarkaalka dhegaysiga aan eexda ahayn ku meelaynaya ardayga naafada ah IAES halkaas oo shaqaalaha dugsigu ay hayaan in ay halis ku tahay ardayga inuu ku sii jiro dugsigiisa ama keeda hadda meelaynta waxbarasho, ama muddada hakinta ee dhegaysiga dhowrida xuquuqda halkaas oo shaqaalahu ay hayaan in ay halis ku tahay ardayga inuu ku sii jiro dugsigiisa ama keeda hadda meelaynta waxbarasho muddada dacwada. b. Waalidku waxay codsadaan dhegaysiga go aaminta in dhaqanka ardaya aanu ahayn caddaynta naafada ardayga, ama la xidhiidho wax go aan ah oo ku saabsan meelaynta ay ku jirto, laakiin aanay ku xadidayn, wax go aan oo lagu meelaynayo ardayga IAES. 3. Degmaddu waxay siin doontaa waalidka ogaysiiska edaabta ka saarida aan ka dambayn taariikhda taas oo go aanka la gaadhay si loogu beddelo meelaynta ardayga naafada ah IAES dhaqan xumadooda ku lugta leh hubka, maandooriyaha aan sharciga ahay maandooriyaha ama sababtoo ah sii wadista ardayga tiisa/ teeda goobta waxbarasho ee hadda waxay halis gelinaysaa ardayda kale, ama go aanka la gaadho si loogu soo rogo ka joojinta ama ka saarida u dhiganta isbeddel edaabeed ee meelaynta. Ogaysiiska nidaamyada badbaada uu qoray Guddoomyahu waxa uu raaci doonaa ogaysiiska ka saarida edaabta. 4. Walidka ardayga naafada ah waxa la saari doonaa ka joojinta shan maalmood ee dugsi ee isku xiga ama wax ka yar waxaa lagu siin doonaa fursad la mid ah shirka aan rasmiga ahayn ee waalidka ardayga aan naafaada ahayn ee waafaqsan Sharciga Waxbarashadda. 5. Dhegaysiga Maamulaha guud ee eedaymaha edaabeed ee kuu lidka ah ardayda naafada ah ee laga joojinayo wax ka badan shan maalmood oo dugsi loo kala qaybiyay weji dembiile iyo weji ciqaabeed si waafaqsan nidaamyada sare lagu soo sheegay shuruucda Guddoomiyaha lagu daray xeerka. 6. Ka saarida arayga naafada ah aan ka ahayn ka joojinta ama meelaynta IAES waxaa loo qaban doonaa si waafaqsan habka dhowrida xuquuqda ku habboon ka saaridan ardayda aan naafada ahayn, laga reebo in shaqaalaha dugsigu aanay ku soo rogeen ka saaridan wax ka badan 10 maamlmood oo isku xigta ama muddada keeni lahayn Isbeddel edaabta ah oo meelaynta ah, iyaddoo CSE ay go aamisay in dhaqanka aanu ahayn caddaynta ardayga naafada. 7. Muddada wakhti kasta oo ka joojin ah ama ka saarida, ay ku jirto meelaynta IAES, ardayda naafada ah waa in la siiyaa adeegyada sida ay ugu baahdaan guddoomiyaha shuruucda lagu daray summada. i. Muddada hakinta ama dhegaysiga habka dhowrida xuquuqda la dedejiayay ama rafcaanka ku saabsan ku meelaynta ardayda IAES ee dhaqanka ku lug leh hub, maandooriye shaci darro ama maandooriye mamnuuca, ama asbaabo haliseed, ama ku saabsan go aanka in dhaqanka aanu ahayn caddaynta ardayga naafada ah ee ardayga kaas oo lagu meelayay IAES, ardaygu waxa uu joogi doonaa IAES iyaddoo la hakiyay go aanka dhegaysiga sarkaalka aan eexda ahayn ilaa muddada meelaynta IAES ka dhammaato, ku kasta oo dhaca ugu horaynta, ilaa waalidka iyo degmaddu aqbalaan haddii kale. ii. Haddii shaqaalaha dugisga uu soo jeediyo beddelka meelaynta ardayga ka dib dhammaadka muddada ee meelaynta IAES muddada hakinta ee wax dacwad oogid lagula loolamayo isbeddelka la soo jeediyay ee meelaynta, ardaygu waxa uu ku sii jir doonaa meelaynta ka hor ka saarida IAES, laga reebo halka ardaygu mar labbaad laga keeno IAES. 2. Dhegaysiga habka dhowrida xuquuqda la dedejiyay waxaa la dhammaystiri doonaa 15 maalmood oo shaqo oo helitaanka codsiga dhegaysiga ah. In kastoo sarkaalka dhegaysiga aan eexda ahayn uu siin karo kordhin gar ah sida muddada wakhtiga, isaga ama iyaddu ay fariin u soo dirayso go aan qoran degmada oo waalidka dhexda shan maalmood oo shaqo ka dib dhegaysigii taariikhda dhegaysigii u dambeeyay wax aan ka dambayn 45 maalmood ka dib helitaanka codsiga dhegaysiga, iyaddoon laga reebin ama la kordhin. Shuruudaha iyo Ka saarista iyo Ka joojinta Macalinka ka Saarida Ardayga Fasalka Ardayga dhaqankiisu waxa uu saamayn kara kartida macalinka uu ku dhigo oo ku adkayn karta ardayda kale ee fasalka inay bartaan. Tusaalooyinka badankooda macalinka waxa uu adeegsan kara dib u jihayn dhiirigelin ama xusuuin ama kullan diiwaanin degdeg ah si uu u taageero dib uga soo qayb galka ardayga Farsamooyinka kale waxaa ku jiri kara bixinta ardayga ee wakhtiga kooban ee fasalka ama gudaha 38

41 goob kale oo beddel ah ama siinta ardayga Re-set Pass" si loola hadlo si kooban xubinta kooxda taageerada ardayga. Labbada xaaladoodba, hadafka waa in la siiyo ardayga fursada uu dib ugu helo degenaantiisa ama teeda iyo ismaamulka si uu ugu noqdo fasalka isagoo u diyaar ah inuu barto. Falalkan kama dhigna ka saarida edaabta leh ee xeerkan. Marka ardayga aan ku habboonayn, la aqbali karin, ama aan xirfada lahayn dhaqankiisu loo aqonsado sida Heerka 2, 3 ama 4 xadgudbka iyo si halis ah u khatar gelinta ardayda kale badbaadadooda gudaha fasalka ama si halis ah u faro geliya barshada wakhtiga muddada raagta ka dib wax ka qabadka kale marka la iskud eyay, macalinku waa uu ka saari karaa ardayga fasalka. Ka hor ka saarida ardayga, macalinku waa inuu u sharaxaa ardayga sababta isaga ama iyaddu looga saaray fasalka oo sharaxaa in ardaygu uu haysan doono fursada uu ku soo jeediyo isaga ama iyaddu qaabkeeda sheekada baadhitaanka shilka guda 24 saacadood. Macalinka gudbinayaa waxa uu u soo gudbiyaa Xafiiska Gudbinta Edaabta ka saarida ardayga oo waxa uu haystaa ilaa dhammaadka maalinta si uu u dhammeeyo faahfaahinta gudbinta ay ku jirto caddaynta waxa dhacay ka hor muddada shilka siiba wax ka jawaabo ka horeeyay ama wax kaqabad uu macalinku isku deyay ka hor inta aanu shilka dhicin. Macalin kastaa waa inuu haystaa si uu u buuxiyo diiwaan ( foomka ay degmaddu bixiso) dhammaan xaalaadaha ka saarida ardayda ka timid fasalkiisa ama keeda. Macalinka gudbinaya gudbinta waxaa laga filayaa inuu sameeyo ugu yaraan labba isku day oo uu kula xidhiidho waalidka oo u gudbiyo taariikhda iyo wakhtiyada diiwaanka xidhiidhka waalidka degmadudu bixiso. Aradayga waxaa loo raacaa fasalka wixii qaadashada badbaada shaqaalaha, shaqaalaha dugsiga ama maamulaha. ardaygu waxaa la siiyaa fursada uu ku dhammaysto Warbixinta xumaha iyo wanaaga hawlaha kale ee waxbarasho muddada wakhtigiisa/keeda ee Xarunta Wax ka qabadaka Dhaqanka Fasalada Dugsiga barbaarinta ka hor ilaa 5, maamulaha go aamiya Xarunta Wax ka qabadka Dhaqanka lagu taliyay aan ka badnayn 45 daqiiqadood iyaddoo maamulahu kordhiyo ka saarida xiisadaha caadiga ah mooyee oo ay sababtu tahay halista shilka. Fasalada 6 ilaa 12, ka saarida muddada fasalka soo hadhay iyaddo maamulahu balaadhiyo ka saarida xiisadaha caadiga ah mooyee Sababtoo ah halista shilka tusaale walba, Ka saaria fasalka caadiga ah dhammaadka xidhitaanka maalinta dugsiga. Maamulaha baadha shilka ayaa go aamin doona cawaaqibka kale in loo cudur daaray ( ay ka mid tahay wakhtiga loo qoondeeyay ama Xarunta Wax kaqabadka Dhaqanka wax ka qabadka habboon ama Marka wax ka qabadka la soo gebagebeeyo, ka joojinta dugsiga gudahiisa, ama ka joojinta ka baxsan dugsiga). Maamulahu waa inuu si buuxda u baadhaa shilka gudaha 24 saacadood, oo ay ku jiro dhegaysiga macalinka iyo qaabka ardayga ee shilka. Haddii ka joojinta gudaha dugsiga ama ka joojinta ka baxsan dugsig waa loo cudur daaraa, maamulahu waa inuu dhammaystiraa ka joojinta warqaddaha Haddii wakhti dheeraad ah gudaha Xarunta Wax ka qabadka Dhaqanka loo qorsheeyo wax ka qabad dheeraad ah, maamulahu waa inuu dhammaystiraa caddaymaha, ka hadlaa sababaha wax kaqabad dheeraad ah ee ardayga, oo qorsheeyaa wakhtiga u qorshaynta ardayga wakhti Xarunta Wax ka qabadka Dhaqanka Ta Maamulahu waa inuu hayaa diiwaanka ka saarida ardayga fasalka. Ma jiro arday uu ka saaray fasalka macalinka fasalku oo loo oggolaan dooono inuu ku soo noqdo fasalka ila maamulahu uu go aamiyo haddii wax cawaaqib dheeraad la damaano qaadayo. Hadii ardayga loo qorsheeyay Xarunta Wax kaqabadka Dhaqanka muddo xiisado dheeraad ah marka ardaygu haddii kale uu soo xaadiri lahaa u gudbinta macalinka, macalinka gudbinayaa waxa uu bixin doonaa shaqooyinka ardayga ilaa ardayga looga oggolaado inuu ku soo noqdo fasalka. Gudaha 24 saacadood ka dib ka saarida ardayga fasalka, maamulaha ama maamulaha kale ee degmadda loo qorsheeyay maamulaha waa in lagu wargeliyaa waalidka/masuulada, telefooon ahaan iyo qoraal, in ardayga laga saaray fasalka iyo 39

42 sababta( aha) sabetee. Ogaysiiska sidoo kale waa inuu ku wargeliyaa waalidka/masuulka in isaga ama iyaddu leedahay xaqa, ay ku codsato, inay si aan rasmi ahayn ula kullanto maamulaha ama maamulaha si looga hadlo sababta(aha) ka saarida. Ogaysiiska qoran waa inuu tigidh booseed lahaada gudaha 24 sacadood marka ardayga laga saari ilaa cinwaankii u dambeeyay ee waalidka/masuulada Halka ay suuragalka tahay, ogaysiisku sidoo kale waa in lagu bixiyaa telefoon haddii dugsiga la siiyay lambarka(da) telefoonka ujeeda ah in lala xidhiidho waalidka/ masuulada. Wada xidhiidhka waa in lagu wargeliyaa waalidka in iyada/ isaga uu ka codsan karo shir maamulaha iyo/ama macalinka si looga hadlo sababta)aha) ka saarida fasalka. Gudaha 24 saacadood oo shilka ah ( ilaa Isniinta ku dhow dugsiga, haddii shilku dhacay Jimcaha), ardayga waalidkiisa waxa uu codsan karaa telefoon ama shir qof ahaan ah oo la yeesho maamulaha iyo/ama macalinka si uu uga hadlo sababta (ha) ka saarida fasalka iyo tallaabooyika xiga ee lagu xalilayo dhibaatada. Mamulahu waxa uu u baahan karaa macalinku inuu ka saaro ardayga fasalka si uu u xaadiro shir aan rasmi ahayn oo la yesho ardayga iyo waalidka. Hadafka shilka aan rasmiga ahayn waa in la sharaxo sababta ardayga looga saaray, si loo hubiyo in macalinka ardayga uu soo jeedin karo qaababka shilka, uga jawaabo su aalaha waalidka, oo u aqbalo tallaabooyinka xiga ee ardayga iyo macalinka ay qaadi si ay u xalilaan dhibaatada. Kullanka aan rasmiga ahayn waa in la qabtaa 48 saacadood ka saarida ardayga Wakhtiga la qabto kullanka aan rasmiga ahayn waxaa lagu kordhin karaa heshii labba ah waalidka.masuulka iyo maamulaha. Haddii kullanka aan rasmiga ahayn ee maamulaha, ardayga iyo waalidka aanu dhicin, macalinku waa inuu fududeeyaa shirka mid ilaa midka ah ee lala yeesho ardayga gudaha 48 saacadood oo ku soo noqoshada ardayga ee fasalka ah, AMA habbeyo xubinta kooxda taageerada ee arauga inuu fududeeyo shirka u dhexeeya ardayga iyo macalinka si looga hadlo ka saarida oo loo qorsheeyo in la hagaajiyo dhaqanka ardayga iyo ka qayb galka fasalka. Maclimka waxaa laga filayaa inuu buuxiyo diiwaanka shirka iyo cadaaymaha oo waxaa laga filayaa inuu kula socdo horumarka ardayga mid qorshaysan oo hadal iyo faallo celin qoran ah. Ka saarida ardayga naafada ah, hoosta duruuf gaar ah, waxay ka dhignaan kartaa isbeddel meelaynta ardayga. Si waafaqsan, macalinku waxa uu ka saari karaa ardayga naafada ah fasalkiisa ama keeda ilaa isaga ama iyaddu uu ka xaqiijiyo maamulaha ama maamulaha kale ee dugsiga kaas oo ka saarida aanay ku xad gudbi karin xuquuqda waafaqsan sharciga federaalka ama gobolka. Wixii macluumaad dheeraad ah, tixraac Ardayda Naafada ah ( boggaga ) 40

43 Ka joojinta Dugsiga Ka joojinta ka qayb galka ciyaaraha fudud, hawlaha manhajka dheeraadka ah iyo mudnaanta kale Ardayga laga joojiyo ciyaaraha fudud ka qayb galkooda, hawlaha dheeraadka ah manhajka ama mudnaanta xaq uma leh dhegaysi buuxa oo waafaqsan Sharciga Waxbarashadda Si kastaba ha ahaatee, ardayga iyo waalidka ardayga/ masuulka waxaa la siin doonaa fursad macquula ah ee shirka aan rasmiga ahayn oo lala yeesho sarkaalka degmada saaraya ka joojinta si looga hadlo dhaqanka loo qorsheeyay cawaaqibka ku lugta leh. Ka joojinta Gaadiid raaca Maamulaha dhismaha waxaa loo oggolyahay inuuka joojiyo ardayga.gaadiid raaca Ka hor joojinta intaanay dhicin, maamulahu waa in uu siiyaa ardayga iyo waalidka/masuulka fursada uu si rasmi ah ugu soo baxo maamulaha hortiisa oo uga hadlo xaalada dhabta ah adkaynaya falka edaabta ah ee lagu hanjabay. Marka ka joojinta gaadiid raaca ay keento ka joojinta soo xaadirka sababtoo ah fogaanta u dhexaysa guriga iyo dugsiga iyo maqnaanshaha qaabab ka duwan oo gaadiid raac, dugsiga degmaddu waa inuu qaban qaabada la sameeyaa waxbarashadda ardayga Sabatee Ardayga looga Saarayaa Fasalka? Haddii aanu ardaygu ku habbonayn, aan la aqbali karin ama aanu dhaqanku xirfad lahayn sida Heerka 2 oo halis gelisa badbaadada ardayga ku jira fasalka ama si halis ah u faro geliya barashada wakhtiga muddada raagta ka dib wax ka qabadyada kale marka la isku deyay, maclinku waxa uu ka saari karaa ardayga fasalka. Haddii aanu ardaygu ku habbonayn, aan la aqbali karin ama aanu dhaqanku xirfad lahayn sida Heerka 3 ama 4, ardayga waa in laga saaraa fasalka. ISLA MARKAABA Shilku Wuu dhacaa DHAMMAADKA MAALINTA Go aaminta Maamul GUDAHA 24 SAACADOO OO Wareglinta Waalidka GUDAHA 48 SAACADOO OO KU SOO NOQOSHADA ARDAYGA FASALKA Shirarka Hagaajinta maclimka Macalinku waxa uu gudbiyaa GUDBINTA oo waxa uu haystaa ilaa dhammaanta maalinta si uu u dhammaystiro gudbinta. Ardayga waxaa laga sii raacaa fasalka ilaa Xarunta Wax ka qabadaka Dhaqanka ee QAADASHA tababaraha taageerada, shaqaalaha badbaadada ama maamule. Fasalada 3 ilaa 5, maamulahu waxa uu go aamiyaa wakhtiga Xarunta Wax ka qabadka Dhaqanka, lagu taliyay inaanay ka badan 45 daqiiqadood Fasalada 6ilaa 12, ka saarida waa inta soo hadhay xiisada fasalka. Muddada iyadoo maamulahu kordhiyo ka saarida mooyee oo ay sababtu tahay halista shilka. Ardayga la siiyo fursada lagu dhammaystirayo WARBIXINTA XUMAANTA WANAAGA iyo hawlaha kale ee waxbarasho muddada wakhtigooda gudaha Xarunta Wax ka qabadka Dhaqanka Maamulku waxa uu baadhaa shilka, waxa ka mid ah la hadalka ardayga oo waxa uu go aansadaa haddii cawaaqib dheeraad ah. ay ku jirto ka joojin degdeg ah, waa loo cudur daaraa Haddii ka joojinta dugsiga ama ka joojinta ka baxsan dugsiga waa loo cudur daara, maamulahu waa inuu dhammaystiraa ka joojinta warqaddaha Haddii wakhti dheeraad ah gudaha Xarunta Wax ka qabadka dhaqanka waxaa loo qorsheeyaa wax ka qabad dheeraad ah, maamulka waa inuu dhammaystiraa warqaddaha Waalidka waxaa wargeliya maamulaha fasalka ka saaridiisa telefoon ahaa ma qoraal. Wada xidhiidhka waa in uu ku wargeliyaa waalidka in iyadda/ isaga uu ka codsan karo shir maamulaha iyo/ama macalinka si looga hadlo sababha ka saarida fasalka. Macalinka soo gudbinaya gudbinta la filayo ugu yaraan labba isku day si uu ula xidhiidho waalidka Codsiga Waalidka ee Shirka Gudaha 24 saacadood ee shilka (ilaa Isniinta meel ku dhow dugsiga, haddii shilku dhacay Jimcaha), walidku waxa uu codsan karaa telefoonka ama shir qof ahaaneed ee maamulaha iyo/ama macalinka si looga hadlo sababaha ka saarda fasalka iyo tallaabooyika xiga ee lagu xalilayo dhibaatada. Gudaha 48 saacadood oo ardaygu ku soo noqdo fasalka, macalinku waxa uu fududayn doonaa shirka mid ilaa mid ah ee lala yeesho ardayga AMA lagu habbeeyo Xubinta kooxda taageerada ardayga inay fududayso shirka u dhexaysa ardayga iyo macalinka si looga hadlo sababaha ka saarida oo loo sameeyo qorsha lagu horumariyo dhaqanka ardayga iyo ka qayb galka fasalka Macalinku waxa uuu buuxiyaa caddayn diiwaanka shirka Macalinku waxa uu ka warhayaa ardayga horumarkiisa wakhti habboon hadal iyo faallo celin qoran ah. 41

44 Ka joojinta gudaha dugsiga Guddidu waxay aqoonsataa in dugsigu dheeli tiro baahida ardayda inuu soo xaadiro dugsiga iyo baahida nidaamka fasalka si loo dhiso deegaank suuragal u ah waxbarashada. Sida, Guddidu oggolaato madaxa qaybta ardayda, maamulaha, maamule ku xigeenada maamualayaasha, maamule qaybeedyada maamulayaasha fulinta, madaxada qaybaha, caawiyayaasha maamulaha guud iyo Maamulaha guud inuu meeleeyo ardayga kaas oo haddii kale laga joojin lahaa dugsiga natiijo ahaan Xeerka Dhaqanka, Dabeecada iyo Taageerada xad gudubka ka joojinta gudaha dugsiga. Barnaamijka ka joojinta gudaha dugsiga waxa horjoogayn doona xubin oo uu qoondeeyay maamulahu. Ardaygu lagu soo rogay ka joojinta gudaha dugsiga ah xaq uma leh dhegaysi buuxa oo waafaqsan Sharciga Waxbarashadda Si kastaba ha ahaatee, ardayga iyo waalidka ardayga/ masuulka waxaa siin doonaa fursad macquulka ah ee oo shirka aan rasmiga ahayn oo lala yeesho sarkaalka degmada oo leh masuuliyada oo ku saaro ka joojinta gudaha dugsiga ah si looga hadlo dhaqanka ku lugta leh iyo cawaaqibka loogu talo galay. Ka joojinta dugsiga Ka joojinta dugsiga waxaa lagu soo rogi doonaa si waafaqsan shuruudaha sharciga ku habboon iyo Xeerka. Ka joojinta dugsiga waa mid adag oo cawaaqib la qorsheeyay ah. taas oo lagu soo rogi karo keliya ardayda dagaalka badan ama kuwa dhaqankoodu haddii kale uu halis geliyo badbaadada, sifada niyada, caafimaadka jidhka iyo maskaxda, ama daryeelka ee kuwa kale. Ta Guddida waxay sii haystaa awooda ay kaga joojiso ardayda, laakiin ay ku meelayso masuuliyada koowaada ee ka joojinta ardayda Maamulaha guud iyo maamulayaasha. Xubin kastoo shaqaale ah waxay kula talin karaa Maamulaha sare ama maamulaha in ardayga laga joojiyo. Dhammaan tallooyinka iyo gudbinta waa in lagu sameeyaa qoraal ahaan iyaddoo xaalada adkaynaysa tallooyinka ama gubdintu cudur daarto dareen degdege ah mooyee. Xaaladahana, warbixin qoran ayaa uu diyaarinayaa dhammaadka maalinta xubinta shaqaalaha kala talinaysa ka joojinta. Maamulaha guud iyo maamulahu, markay helaan talada ama gudbinta ka joojinta ama marka ay habbaynayaan xaalad ka joojin ah, waxay soo ururin doonaan xaqiiqooyinka la xidhiidha arrinta oo waxay ku diiwaanin iyaga bandhiga xiga, haddii ay lama huraan tahay. Xiliga gaaban ( 5 maalmood ama ka yar) ka joojinta dugsiga Xiliga gaaban ( 5 maalmood ama ka yar) ka joojinta dugsiga Haddii ardayga fasalada 3-5 uu ka qayb qaato mid baahsan ama halis ah oo falala dagaal ah oo sababtay dhaawac ama halis gelisay badbaadada carruurta ee gudaha fasalka, maamulahu waxa uu goâ aansan karaa ta aadka ugu habboon ee wx ka qabadan oo waxa uu ku dari karaa ka joojinta ka baxsan dugsiga. Ta Mamulahu waa inuu siiyaaya wargelin qoran Maamulaha guud qofku u Magacaaba ka joojinta oo lagu daray, qorshaha wax ka qabadka waa in la sameeyaa. Waalidka waa in lagu marti qaadaa inay toos uga qayb qaataan horumarka qorshaha wax ka qabadka lagu taageerayo guusha ilmaha. Fasalada 61-12, marka Maamulaha guud ama maamulaha ( loo gubiyay masuuliyiinta ka joojinta ) ee loo soo jeediyay inay ka joojiyaan ardayga lagu soo eedeeyay dhaqan xumada ilaa shan maalmood ama ka yar oo waafaqsan Sharciga Waxbarashadda 3214(3), masuuliyiinta ka joojintu waa inay isla markaaba ku wargeliyaan ardayga af ahaan. isla markaaga wargeli ardayga af ahaan. haddii ardaydu diido dhaqan xumada, masuulada ka joojinayaa waa inay bixiyaa sharaxaad ah qaabka ka joojinta la soo jeediyay. Ta masuuliyiinta ka joojinayaa sidoo kale waa inay wargeliyaan waalidka ardayaga/masuulka qoraal ahaan in araygu laga joojiyo dugsiga. Ogaysiiska waa in lagu bixiyaa telefoon haddii dugsiga la siiyay lambarka(da) telefoonka ujeeda ah in lala xidhiidho waalidka/masuulka.. Ogaysiiska waxa uu bixin doonaa sharaxaada eedaymaha ku lidka ah ardayga iyo shilka kaas oo ka joojinta lagu soo jeediyay oo waxa uu wargelin doonaa waalidka/masuulada xaqa codsiga shir degdeg ah oo aan rasmi ahayn oo lala yeesho masuuliyiinta ka joojinta halka waalidka/masuulada, codsanaya, loo oggolaan doona si loo waydiiyo cabashada goob joogida waafaqsan sida hababka sida masuuliyiinta ka joojintu ay habbeen karto. Ogaysiiska iyo fursada shirka aan rasmiga ahayn waxaa la siin doonaa ka hor ka joojinta ilaa u ardaygu sii wato ka joojinta dugsiga. 42

45 ku haya khatar joogto ah dadka ama hantida, ama khatar socota oo rabshad ah. halka ardayga uu sii joogo dugsiga ku hayso khatar joogto ah dadka ama hantida, ama khatar joogta ah oo rabshada ah, ardaygu waxaa dhici karta isla markaaba in laga joojiyo oo ogaysiiska iyo shirka aan rasmiga ahayn waxaa la awoodi doonaa sida macquulaha ah ee dhici karta. Laakiin ogaysiiska iyo shirka aan ramiga ahayn waxa uu noqon doonaa luqada hadhaynaysa ama qaabka wada xidhiidha ay isticmaalaan waalidka/masuulada. Haddii ta rasmiga ah ee shirka la codsado, waxaa la qorshayn doonaa marka ugu horaysa ee u habboon tahay masuuliyiinta ka joojinta. Shirka ka dib, ka joojinta masuulada waxay si degdeg ah kula talin doonaan waalidka/masuulada go aankeeda iyo kiisa, kaas oo noqon kara qoraal. Maauliyada ka joojinta dugsigu waxay kula talin doontaa waalidka/ masuulada in haddii aanay ku qanacsanayn go aanka oo ay rabaan in arrinta ka daba tagaan, waa in ay u soo gubiyaan rafcaan qoran Maamulaha guud gudaha shan maalmood oo shaqo, iyaddoo ay muujin karaan duruufo aan caadi ahayn mooyee, o oka hortaagaya inay iyagu sidaas sameeyaan. Ta Maamulaha guud waxa uu soo saari doonaa go aan qoran oo ku saabsan rafcaanka gudaha 10 maalmood oo shaqo oo helitaanka rafcaanka ah Haddii waalidka/masuuladu kuma qanacsana go aanka Maamulaha guud waa inay u soo gudbiyaan rafcaanka Guddida Waxbarashadda Hubi gudaha 10 maalmood oo shaqo ee taariikhda Maamulaha guud go aankiisa, iyaddoo ay tusi karaan duruufo aan caadi ahayn oo ka mamnuucaya inay sidaas sameeyaan mooyee. Go aanka u dambeeya ee uu keenay Guddida Waxbarashadda waxa uu rafcaan ka qaadan karaa Gobolka New York Guddoomiyaha waxbarashada gudaha 30 maalmood oo go aanka ah. Waa maxay xiliga Gaaban Gudaha Dusgiga ama Mid ilaa Saddex Maalmood Ka joojinta ka Baxsan Dugsiga Nidaamyada iyo Wakhtiyada? Haddii aanu ardaygu ku habbonayn, aan la aqbali karin ama aanu dhaqanku xirfad lahayn sida lagu caddeeyay Heerka 2 xad gudubka, waxay u cudur daari kartaa mid xiligeed gaabanyahay oo ee ka joojinta dugsiga ah. Haddii aanu ardaygu ku habbonayn, aan la aqbali karin ama aanu dhaqanku xirfad lahayn sida lagu caddeeyay Heerka 2 xad gudubka, waxay u cudur daari kartaa mid xiligeedu gaaban yahay oo ka joojinta ka baxsan dugsiga ah. DHAMMAADKA MAALINTA EE SHILKA Go aaminta Maamul ka dib Silka Dhacaa GUDAHA 24 SAACADOO OO EE SHILKA Ka joojinta Warqaddaha Wareglinta Waalidkaha GUDAHA 24 SAACADOOD KA DIB WAALIDKA WAREGLINTA Ka joojinta Waxay bilaabantaa GUDAHA 48 SAACADOOD KU SOO NOQOSHADA ARDAYGA FASALKA Wax ka qabadka ah iyo Dib u soo gelita Heerka 3 xad gudubka waxa uu u baahanyahay in ardaydu isla markaaba laga saaro fasalka ama meel kale. Maamulku waxa uu baadhaa shilka qaababka la soo urushay ee xaqiiqooyinka iyo la hadalka ardayga si uu u go aamiyo haddii shilku u cudur daaro: Ka joojinta Gudaha Dugsiga AMA Ka joojinta Ka baxsan Dugsiga Caddaymaha ka joojinta waxaa ka mid ah: Ka joojinta lagu taliyay nooca iyo tirada loo qorsheeyay maalmaha Caddaynta kooban ay ku jirto sharaxaada xad gudubka dhaqanka, shilka ka warbixi, warbixinaha, fiidyowyada, sawirada iyo wax kale oo agab la xidhiidha ah ama caddaynta Ardaydu waxay qorsheeyaan maalmaha loo qorsheeeyay ee: Ka joojinta Gudaha Dugsiga AMA Ka joojinta Ka baxsan Dugsiga Dhammaan dugsiga waa inuu haystaa wax ka qabadka hagaajinta. diyaaraka ah ee ka hadla dhaqanada keena ka joojinta. Dhammaan dugsiga waa inuu haystaa ka soo noqodka joojinta borotokoolka u diyaar ah ardayga ka soo noqonaya ta ka baxsan dugsiga ee ka joojinta dugsiga ah. Wax ka qabadka lagu taliyay muddada ama ka dib ka joojinta Rafcaanka Maamulaha guud Waalidka waxaa telefoon laga wargeliyaa iyo qoraal Wada xidhiidhka waa in uu ku wargeliyaa waalidka in iyadda/ isaga uu ka codsan karo shir lala yeesho maamulka si looga hadlo sababaha ka joojinta, tallaabooyinka la qaaday ka hor ka joojinta, wax ka qabadka la qorsheeyay ka soo noqodka joojinta. Codsiga Waalidka ee Shirka Waalidku uu ka codsan karo shir lala yeesho maamulaha si looga hadlo sababaha ka joojinta, qaabka xaqiiqooyinka, tallaabooyinka la qaaday ka hor ka joojinta, loo qorsheeyay wax ka qabadka iyo ardayga soo noqoshadiisa dusgiga. Waalidka ama ardayga waxa uu soo gudbin karaa rafcaanka qoran ee Maamulaha guud gudaha shan maalmood oo shaqo oo ah ka joojinta Ta Maamulaha guud waxa uu soo saraa go aan qoran oo ku saabsan rafcaanka gudaha toban maalmood oo shaqo oo helitaanka rafcaanka ah Eeg habka rafcaanka ee bogga

46 BARNAAMIJYADA BEDDELKA AH Marka ardayga da da khasabka ah laga joojiyo dugsiga si waafaqsan Sharciga Waxbarashadda 3214, maamulahu waxa uu qaadi doonaa tallaabooyin si uu u sii wado barnaamijyada waxbarashada iyo hawlaha, qaabab beddelka ee waxbarasho, ee ardayga, Beddelka waxbarashada waxaa siin karaa shaqaalaha dugsiga, ama goobta beddelka, waxbarashadda guriga, ama ka jooojinta dugsiga barnaamijka waxbarasho. Beddelka waxbarasho waxa uu bilaabmi doonaa sida ugu dhakhsaha badan, laakiin dhacdo aan ka dambayn maalinta saddexaad ee ka joojinta. Qaabka beddelka waxbarasho waxa uu noqon doonaa mid ku habboon duruufta ( tusaale, xili dheer, xili gaaban, ka joojinta dugsiga, ama ka saarida fasalka). dhammaan xaaladaha, waxay noqon doonta mid uu haysto maamulaha iyo dhismaha shaqaalaha si loo hubiyo in beddelka waxbarashada la siiyay arday kastoo u qalma, iyo in arday kastaa uu haysto koorso uu ka shaqaynay oo loo heli karo isaga ama iyadda muddada ka saarida ama ka joojinta, oo ku soo noqodkaas xiisadaha caadiga ah hawlahan ayaa la soo dhiibaa, gudaha haykalka wakhtiga sida lagu siiyay fursada samaynta ee xaalada maqnaanshaha loo cudurdaaray. Marka ardayga da da khasabka ah laga joojiyo wax ka badan shan maalmood, Maamulaha guud waxa samayn doonaa go aanka u dambeeya ee ku saabsan meelaynta goobta beddelka ah. Ta Degmadda waxaa waajib ku ah inay siiso waxbarasho beddel ah ardayda ee da da soo xaadirka khasabka ah. Beddelka Wanaagsan ee Ka Joojinta Ardayga (PASS): Barnaamijka PASS waxaa la helikaraa saddex maalmood oo isku xigta in isaga ama iyada laga joojiyay dugsiga. Ardayda haysata fursada ay ku samayso oo ku dhammayso shaqada marka uu ku jiro ka joojinta gudaha barnaamijka. Dugsiyada badankooda, PASS waxay ku shaqaysaa maalin kasta dugsiga ka dib. PASS waxaa la siiyaa labba saacadood maalintii ardayda dugsiga sare iyo hal saac kuwa dugsiga hoose ee ardayda. Ardayda waxaa la siiyaa fursada ay ku xaadiraan Barnaamijka PASS wakhtiga ka joojinta. Xiliga dheer ( wax ka badan shan maalmood) ka joojinta dugsiga Marka Maamulaha guud, ama wakiilkeeda/kiisa, uu go aansado in ka joojinta in ka badan shan maalmood loo cudur daaro, Isaga ama iyada waxay siin doontaa ogaysiis macquul ardayga iyo waalidka ardayga/masuulka xaqooda dhegaysi xaq ah. Xaga Dhegaysiga ardaygu waxa uu yeelan doonaa xaqa uu wakiil kaga noqdo la taliyaha, xaqa in la su aalo markhaatiga isaga ku lidka ah ama iyada iyo xaqa lagu soo bandhigo markhaatiyo iyo caddayn kale iyaddoo isaga la metelayo. Haddii Guddidu go aamiso inay qabato dhegaysiga xaqa ah lafteedu, waa inay bixisaa ogaysiiska loo baahanyahay ee dhegaysiga. 44

47 Maamulaga guud si gaar ayuu u dhegaysank araa oo u go aamin karaa dacwada ama waxaa dhici karta, oggolaanshihiisa ama keeda, inuu magacaabo sarkaalka dhegaysiga inuu qabto dhegaysiga. Sarkaalka dhegaysiga waxaa loo oggolaan doonaa inuu dhaariyo oo uu soo saaro amarka qoraalka yeedhmada ee la xidhiidha dacwada isaga hortiisa ama iyada. Duubista dhegaysiga waa la hayn doonaa, laakiin mid qoraal kooban ah looma baahan doono. Duubista cajalada waxaa loo arki doonaa duubis lagu qanco. Sarkaalka dhagaysigu waxa uu samayn doonaa natiijooyinka xaqiiqda iyo tallaabada habboon ee edaabeed ee Mamulaha guud. Warbixinta sarkaalka dhegaysiga waxa uu noqon doontaa la taliyaha oo keliya, iyo Maamulaha guud waxa uu aqbali doonaa dhammaan ama qayb taas ah. Ta Maamulaha guud waxa uu samayn doonaa go aan qoran. Rafcaanka go aanka ee Maamulaha guud waxa loo samayn karaa Guddida. Gudidu waxay samayn doontaa go aanka ku salaysan keliya duubida hortaada. Dhammaan rafcaank laoo diro Guddidu waa inay qoraal ahaadaan oo loo gudbiyo Karaaniga Degmadda guddaha 10 maalmood oo shaqo ee taariikhda go aanka Maamulaha guud, iyaddoo waalidka/ masuulku uu muujin karo duruufo aan caadi ahayn mooyee oo ka mamnuucaya inay sidaas sameeyaan mooyee. Guddidu waxa uu qaadan karaa dhammaan ama qayb go aanka Maamulaha guud Go aanka u dambeeya Guddidu waxa uu rafcaan ka qaadan karaa Gobolka New York Guddoomiyaha waxbarashada gudaha 30 maalmood oo go aanka ah. Waa maxay Ka Joojinta Shanta Maalmood iyo Dhegaysiga Degmadda Nidaamyada Codsiga iyo Muddada wakhtiga? Haddii aanu ardaygu ku habbonayn, aan la aqbali karin ama aanu dhaqanku xirfad lahayn sida lagu caddeeyay Heerka 4 xad gudubka, waxay u cudur daari kartaa qorshayn suuragal oo ka joojin xili dheer ah oo ka badan shan maalmood ama cawaaqib kale oo degmaddu u qorshayso, habka soo socdaa iyo muddada wakhtiga waa in la raacaa. KA DIB SHILKA Assignment of Initial Five-Day Suspension GUDAHA 5 MAALMOOD KA BILAABMA 5 MAALIN KA JOOJINTA Dhegaysiga Degmadda Codsiga Ka yimi Dugsiga GUDAHA 48 SAACADOO OO HELITAANKA DHEGAYSIGA CODSIGA Maamulaha guud Go aanka Waalidka Wareglinta GUDAHA 5 MAALMOOD TA U HORAYSA EE ARDAYGA KA JOOJINTA Maamulaha guud Dhegaysigiisa Heerka 4 xad gudubka waxa uu u baahanyahay in ardaydu isla markaaba laga saaro fasalka Dhammaan nidaamyada looga baahanyahay u qoondaynta mid xili gaaban oo ka joojin ah waa in lala socdaa si loogu qoondeeyo ka joojin shan maalmood ah horta Dhegaysiga Degmadda dacwadu way bilaaban kartaa ( Eeg Jaantuuska bogga 43.) Soo gudbinta Dhammaan Dhegaysiga Codsiga caddaymaha: Dhegaysiga Maamulaha guud gudaha Laga codsaay Caddaynta kooban ay ku jirto sharaxaada xad gudubka dhaqanka, shilka ka warbixinta. warbixinta markhaatiga fiidyow, sawiro, iyo wax kale oo alaab la xidhiidha ah ama caddayn Warqadda ka joojinta loo diro waalidka Wax ka qabadka lagu taliyay muddada ama ka dib ka joojinta Waalidka waxaa telefoon laga wargeliyaa iyo qoraal Wada xidhiidhka waa in uu ku wargeliyaa waalidka in iyadda/ isaga uu ka codsan karo shir lala yeesho maamulka si looga hadlo sababaha ka joojinta. Dhegaysiga dib u eegisata ka dib Codso macluumaad, Maamulaha guud ama Wakiilkiisa/keeda waxa uu aqbalaa ama diidaa Codsiga Dhegaysiga xiliga dheer ama ee ka joojinta. Haddii dhegaysiga la oggolaado, ogaysiis qoran si looga qayb galo Maamaluha guud dhegaysigiisa waxaa loogu diraa waalidka boosta degdega ah gudaha 48 saacadood oo helitaanka Codisiga caddaynta ah. Ogaysiiska waa inay ku jiraan wakhiga, taariikhda, iyo goobta Dhegaysiga Maamulaha guud gudaha: faahfaahinta dhaqanka lagu eedeeyay xad gudubka, iyo faahfaahinta shilka iyo falalka ardayga; waalidka iyo xaqa ardayga uu kaga wakiil noqdo la taliyahu, caddaynta muuqata, iyo su alaha markhaatiga Ka qayb galayaasha waxaa ku jira Dhegaysiga Sarkaalka, maamulaha ka socda dusgiga ardayga, ardayga iyo waalidka, iyo markhaati kasta oo laga codsado dugsiga ama ardayga ama waalidka Wejiga 2 ee Dhegaysiga, Sarkaalka Dhegaysigu waxa uu go aamiyaa haddii uu ardaygu dembiile yahay ama aanu hayn dembiile dhaqanka lagu eedaynayo ee xad gudubka. Wejiga 2 ee Dhegaysiga, Sarkaalka Dhegaysigu waxa uu ku taliyaa Cawaaqibka iyo wax ka qabadka loo qoodeeyay. Maamulaha guud waxa uu samayn doonaa go aanka u dambeeya oo waxa uu ku wargelin doonaa waalidka qoraal ahaan. Rafcaanka Waalidka ama ardayga waxa uu soo gudbin karaa rafcaanka qoran gudahq10 maalmood oo shaqo Guddida Waxbarashadda ama Gobolka New York Guddoomiyaha Waxbarashadda gudaha 30 maalmood oo shaqo. Arag Rafcaanka Habka Bogga

48 Waa maxay Nidaamka Rafcaanka Dawacadaha iyo Muddada wakhtiga ee Go aanka Dhegaysida Maamulaha guud? Waalidka, Masuulada, ilaaliyayaasha, dadka leh daryeelka, ilaalinta ama maamulka ilmaha, ama ardayda ka wayn da da 18 waxaa loo samayn karaa codsi. Waa inaad ka fekertaa soo gudbita rafcaan marka aad rumaysantahay in aanad helin ogaysiiska sax ah ee dhegaysiga edaabta, sharciyada ku saabsan habka dhegaysiga lama raacin ( tusaale ahaan, laguuma oggolayn inaad su aasho markhaatiga kaas oo bixiyay warbixinta kugu lidka ahayd), ama waxaad rumaysantahay in go aanka aanu taageerin caddaynta ama inay tahay xad gudbka sharciga. Ardayga laguma ciqaabi kara soo gudbinta rafcaanka. Waa muhiim in la xusuusto in aanad gudbin caddayn cusub oo lagu taageero rafcaanka. RAFCAAN KA QAADASHADA DHEGAYSIGA MAAMULAHA GUDAHA Gudaha 10 Maalmood Ka dib Helitaanka Ogaysiiska Dhegaysiga GUDDIDA RACFAANKA KA QAADANAYSA GO AANKA WAXBARASHADDA Gudaha 30 Maalmood Ka dib Helitaanka Go aanka DID U EEGIDA GUDDOOMIYAHA GO AANKAAY GAADHAY MAXKAMADDA NY Gudaha 120 Maalmood Ka dib Helitaanka Go aanka Guddooyiyaha Rafcaanka waa in qoraal lagu soo gudbiyaa ( waraaqda aqbalaada) oo waa in loo gudbiyaa Dugsiga Magaalada Syrcause Karaaniga Degmadda Warqadda rafcaanka waa inay ku jirtaa sababo gaar ah oo ah saabta aad u rumaysantahay go aanka Maamulaha guud in aanu xaq ahayn, aanay taageerin caddaynta lagu soo bandhigay xaga Dhegaysiga Maamulaha guud, ama aanu sharcigu oggolayn. Guddida Waxbarashadda waxay keliya qimeeyaan caddaynta taas oo la soo gudbiyay dhegaysiga, oo kama fekeri doonaan caddaynta, ama muranka Codsadahu waa in uu soo gudbiyaa Ogaysiiska ee Codsiga, Codsiga, iyo warqaddah taageeraya Warbixinta Dhaarta(ha). Codsdahu waa inuu warqada u diraa Karaaniga Degmadda, xubinta Guddida ee Waxbarashadda, iyo qofka loo magacaabay ee ka socda Xafiiska Maamulaha Guud ee Syracuse. Shan (5) maalmod ka dib dirista codsiga, codsdahu waa inuu u diraa ogaysiisaka asalka ah, codsiga, iyo warqaddaha taageeraya waaxda Waxbarashadda NYS. Xafiiska La taliyaha $20 oo jeeg ah oo la siinayo Waaxda Waxbarashadda Gobolka. Foom ayaa loo gudbin karaa codsanaya in Guddoomiyahu uu dhaafo khidmada gudbinta. Codsigu waa in lagu daraa sharax gaar ah ee go aanka la gaadhay iyo sababta loo rumaysanyahay in aanay xaq ahayn, aanay taageerin caddaynta lagu soo bandhigay xaga Dhegaysiga Maamulaha guud, ama aanu sharcigu oggolayn. Codsadahu sidoo kale waa inuu sharaxaa waxa debcinta isaga/ iyaddu uu waydiisanayo Guddoomiyaha. Codsadahu waxa uu codsan karaa in Gobolka New York Maxkamaddeeda Sare ay soo fara geliso Qodobka 78 Dacwada (sidoo kale loogu yeedho Dacwada Gaarka ah ). Qodobka 78 Dacwada si aad ah ayay u adag tahay oo caawimo sharci ayaa si sare loogu taliyay ka hor bilaabida noocan dacwada ah. Hal dood ah taas oo la keeni karaa waa in Guddoomiyahu aanu raacin sharciyadedd marka uu gaadhay go aanka. Labadda doodaha kale waa 1) haddii go aanku uu ahaa mid aan sharci ahayn oo ansax ahay iyo 2) haddii go aanka aanay taageerin caddayn muuqata. 46