ΔΙΑΤΟΦΗ ΚΑΙ ΚΑΚΙΝΟΣ. Συμβουλευτικόσ οδθγόσ ΡΕΛΕΧΟΜΕΝΑ ΔΑΤΟΦΘ ΚΑΛ ΑΝΑΡΤΥΞΘ ΚΑΚΛΝΟΥ Μακροκρεπτικά και μικροκρεπτικά ςυςτατικά...

Transcript

1 ΔΙΑΤΟΦΗ ΚΑΙ ΚΑΚΙΝΟΣ Συμβουλευτικόσ οδθγόσ ΡΕΛΕΧΟΜΕΝΑ ΔΑΤΟΦΘ ΚΑΛ ΑΝΑΡΤΥΞΘ ΚΑΚΛΝΟΥ... 4 Μακροκρεπτικά και μικροκρεπτικά ςυςτατικά... 6 Ραχυςαρκία και καρκίνοσ Διατροφι και καρκίνοσ ΓΕΝΛΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΛΑ ΡΟΛΘΨΘ ΚΑΛ ΚΕΑΡΕΛΑ ΤΟΥ ΚΑΚΛΝΟΥ Χθμειοκεραπεία Ακτινοκεραπεία Το βιβλιάριο αυτό αποτελεί προϊόν ςυνεργαςίασ μεταξφ του Ογκολογικοφ Κζντρου Τράπεηασ Κφπρου και του Συνδζςμου Διαιτολόγων Κφπρου. Ζχει ςυγγραφεί από τισ Κλινικζσ Διαιτολόγουσ Κάλεια Αβραάμ, Ελζνθ Ανδρζου, Κάτια Κυριάκου, Γεωργία Τςιάππα και Χριςτιάνα Φιλίππου εκ μζρουσ του Συνδζςμου Διαιτολόγων ςε ςυνεργαςία με τον Δρ. Νίκο Κατωδρφτθ, Ακτινοκεραπευτι -Ογκολόγο εκ μζρουσ του Ογκολογικοφ Κζντρου. 1

2 Τθν επιμζλεια ςφνταξθσ κειμζνου είχε θ κ. Αντωνία Σολωμοφ, Αδελφι Ρροϊςταμζνθ Ειδικι Συντονίςτρια Υπθρεςιϊν, Ογκολογικό Κζντρο. 2

3 ΚΑΚΙΝΟΣ ΔΙΑΤΟΦΗ Ο καρκίνοσ αποτελεί τθ δεφτερθ αιτία κανάτου ςτθν Κφπρο μετά τα καρδιαγγειακά νοςιματα. Θ διαδικαςία μετατροπισ ενόσ υγιοφσ και φυςιολογικοφ κυττάρου ςε καρκινικό αποτελείται από τρία ςτάδια: - Στο πρϊτο ςτάδιο, παρατθρείται μία γενετικι μεταβολι ςτο φυςιολογικό κφτταρο από μια καρκινογόνο ουςία, που δίνει τθ δυνατότθτα ςτο κφτταρο να πολλαπλαςιαςτεί ανεξζλεγκτα. - Στο δεφτερο ςτάδιο, το μεταλλαγμζνο μθ φυςιολογικό πλζον κφτταρο πολλαπλαςιάηεται και δθμιουργεί τον καρκίνο. - Στο τρίτο ςτάδιο, τα καρκινικά κφτταρα προςβάλλουν υγιείσ ιςτοφσ τοπικά και μποροφν να ςκορπιςτοφν ςτον οργανιςμό. Ρολλά ςυςτατικά των τροφϊν, όπωσ τα λιπίδια, οι φυτικζσ ίνεσ, οι αντιοξειδωτικζσ βιταμίνεσ Ε, Γ και Α, κακϊσ και το β-καροτζνιο ζχει βρεκεί ότι μποροφν να μειϊςουν τον κίνδυνο ανάπτυξθσ καρκίνου. Επιπλζον οι φυτικζσ ίνεσ ζχουν μια ιςχυρι προςτατευτικι επίδραςθ ςτθν ανάπτυξθ καρκίνου όπωσ αυτό του παχζοσ εντζρου. Τα φροφτα, τα λαχανικά, τα δθμθτριακά και το ελαιόλαδο είναι καλζσ πθγζσ όλων των παραπάνω προςτατευτικϊν κρεπτικϊν ςυςτατικϊν. 3

4 ΔΑΤΟΦΘ ΚΑΛ ΑΝΑΡΤΥΞΘ ΚΑΚΛΝΟΥ Ροιεσ διατροφικζσ ελλείψεισ αυξάνουν τον κίνδυνο για ανάπτυξθ καρκίνου και ποιοι είναι οι παράγοντεσ κινδφνου διαφαίνονται ςτο πιο κάτω πίνακα. Ραράγοντεσ Κινδφνου / Διατροφικζσ Ελλείψεισ Κίνδυνοσ για Καρκίνο υκμόσ ανάπτυξθσ πριν τθν εφθβεία Μαςτοφ (και άλλοι?) Κατανάλωςθ κερμίδων Μαςτοφ, εντζρου, νεφρϊν, κτλ. Ηωικό λίποσ (ανεξάρτθτα από κερμίδεσ και κόκκινο κρζασ) Εντζρου, προςτάτθ Κόκκινο κρζασ Κατανάλωςθ φροφτων & λαχανικϊν Εντζρου Ρνευμόνων, ςτομάχου, εντζρου Κατανάλωςθ λίπουσ, πρωτεινϊν (ιδίωσ κρζασ & ηωικοφ λίπουσ) Μαςτοφ, παχζοσ εντζρου, μιτρασ, προςτάτθ, νεφρϊν Κατανάλωςθ φυτικϊν ινϊν Λωδίου Ραχυςαρκία Κυρεοειδι, μαςτοφ Μαςτοφ, ενδομθτρίου, παχζοσ εντζρου Κατανάλωςθ καφεΐνθσ (πικανόσ παράγοντασ) Ραγκρζατοσ 4

5 Αφλατοξίνεσ, (τοξικζσ ουςίεσ που βρίςκονται ςε διάφορα φυτά π.χ. Ιπατοσ φυςτίκια) Οινόπνευμα Οινόπνευμα & Κάπνιςμα Μαςτοφ, ςτοματοφάρυγγα, γαςτρεντερικοφ ςυςτιματοσ, παγκρζατοσ, ιπατοσ, κεφαλισ και τραχιλου, λάρυγγα, ουρικρασ Στοματικισ κοιλότθτασ, λάρυγγα, οιςοφάγου, ΤΛ ΜΕΛΩΝΕΛ ΤΟΝ ΚΛΝΔΥΝΟ ΓΛΑ ΑΝΑΡΤΥΞΘ ΚΑΚΛΝΟΥ Ρροςτατευτικοί Ραράγοντεσ Κίνδυνοσ για Καρκίνο Σωματικι Δραςτθριότθτα Εντζρου Λςορροπθμζνο βάροσ με ςωςτό ποςοςτό λίπουσ Αφξθςθ κατανάλωςθσ φροφτων και λαχανικϊν Μαςτοφ, εντζρου, ουροποιθτικοφ, μιτρασ και χολθδόχου κφςτθσ Ρνευμόνων, ςτομάχου, εντζρου 5

6 ΜΑΚΟΚΕΡΤΛΚΑ ΚΑΛ ΜΛΚΟΚΕΡΤΛΚΑ ΣΥΣΤΑΤΛΚΑ ΜΑΚΟΚΕΡΤΛΚΑ ΣΥΣΤΑΤΛΚΑ ΔΙΑΣΡΟΦΙΚΖ ΟΔΗΓΚΕ Μακροκρεπτικά ςυςτατικά ονομάηονται οι κρεπτικζσ ουςίεσ που προςφζρουν ενζργεια όπωσ υδατάνκρακεσ, πρωτεΐνεσ, λίποσ και χρειάηονται ςε μεγάλεσ ποςότθτεσ ςτον οργανιςμό. Θ κυριότερθ δευτερεφουςα διάγνωςθ ςτουσ καρκινοπακείσ είναι θ πρωτεϊνικι ενεργειακι υποκρεψία. Θ Αφξθςθ τθσ Ενζργειασ (kcal) και θ Αφξθςθ των Ρρωτεϊνϊν, κεωρείται θ πιο ςθμαντικι παρζμβαςθ για ενίςχυςθ τθσ διατροφικισ κατάςταςθσ του ατόμου. ΑΝΆΓΚΕ Ε ΘΕΡΜΚΔΕ Οδθγόσ για υπολογιςμό των αναγκϊν των ενιλικων ςε ενζργεια Οι ανάγκεσ ςε κερμίδεσ (kcal) αλλάηουν ςφμφωνα με τθν διατροφικι κατάςταςθ του ατόμου. Το πραγματικό βάροσ του ατόμου χρθςιμοποιείται για τουσ υπολογιςμοφσ, ενϊ ςυνιςτάται θ χριςθ του ιδανικοφ βάρουσ (IBW) για τα παχφςαρκα άτομα (>120% IBW), αφοφ το προςαρμοςμζνο βάροσ για παχφςαρκουσ δεν ζχει τεκμθριωκεί 20 kcal/kg Αρχικι επαναςίτιςθ υποςιτιηόμενων / εξαντλθμζνων kcal/kg Ραχφςαρκα άτομα για απϊλεια βάρουσδιατιρθςθ 6

7 25-30 kcal/kg Διατιρθςθ ςωματικοφ βάρουσ kcal/kg Υποςιτιςμόσ και /ι εκτεταμζνθ κεραπεία για μεταμόςχευςθ μυελοφ των οςτϊν kcal/kg Ρλιρθσ εξάντλθςθ και/ ι υπερμεταβολιςμόσ ΜΑΚΡΟΘΡΕΠΣΙΚΆ ΤΣΑΣΙΚΆ ΣΟΤ ΕΝΉΛΙΚΕ Συςτατικά % από τισ ολικζσ κερμίδεσ Υδατάνκρακεσ 40%-70% Λίποσ 20%-50% Ρρωτεΐνεσ 15%-25% Υψθλά επίπεδα πικανόν ςε άτομα με υπεργλυκαιμία ι διαςφάλιςθ λιψθσ αναγκαίων κερμίδων Ελάχιςτθ παροχι: 4%-10% για πρόςλθψθ αναγκαίων λιπαρϊν οξζων / λινολεϊκοφ οξζωσ Διατροφικζσ ανάγκεσ ςε πρωτεΐνεσ για ενιλικεσ με καρκίνο Αναγκαία πρωτεΐνθ Κατάςταςθ g/kg Θπατικι ι νεφρικι ανεπάρκεια g/kg Συνιςτϊμενθ θμεριςια δοςολογία (RDA) 7

8 g/kg Για τουσ περιςςότερουσ αςκενείσ με καρκίνο. χριςθ χαμθλότερου ι ψθλότερου ορίου ςφμφωνα με τισ ανάγκεσ και τα επίπεδα πρωτεΐνθσ ορροφ 1.5 g/kg Αςκενείσ με μεταμόςχευςθ μυελοφ των οςτϊν g/kg Καρκινοπακείσ με κακι κρζψθ / υποςιτιςμό Διατροφικζσ ανάγκεσ ςε υγρά για αςκενείσ με καρκίνο Μζκοδοσ Βάςθ RDA και κερμίδων Βάςθ θλικίασ (ζτθ) < >65 Οδθγίεσ 1 ml/kcal ml/kg 30 ml/kg 25 ml/kg 8

9 ΜΛΚΟΚΕΡΤΛΚΑ ΣΥΣΤΑΤΛΚΑ ΔΙΑΣΡΟΦΙΚΕ ΟΔΗΓΙΕ Μικροκρεπτικά Συςτατικά είναι τα ανόργανα άλατα, οι βιταμίνεσ και το νερό. Ονομάηονται μικροκρεπτικά ςυςτατικά γιατί είναι απαραίτθτα ςε πολφ μικρζσ ποςότθτεσ και δεν αποδίδουν ενζργεια ςτον οργανιςμό. Σφμφωνα με το εγχειρίδιο Κλινικισ Διαιτολογίασ Αμερικισ 2000, «Δεν είναι γνωςτό αν ο καρκίνοσ ι / και θ κεραπεία του αυξάνει τισ ανάγκεσ ςε μικροκρεπτικά ςυςτατικά.» Οι παράγοντεσ που επθρεάηουν τθν κάλυψθ των αναγκϊν των μικροκρεπτικϊν ςυςτατικϊν είναι: Κζςθ τθσ πάκθςθσ και θ εξζλιξθ τθσ Είδοσ τθσ κεραπείασ Φαρμακευτικι αγωγι Για Ραράδειγμα: Ο καρκίνοσ που αναπτφςςεται ςτο πεπτικό ςφςτθμα ζχει τθν ικανότθτα να προκαλεί απόφραξθ με αποτζλεςμα τθν μειωμζνθ κατανάλωςθ τροφισ και τελικά τθν ζλλειψθ μικροκρεπτικϊν ςυςτατικϊν. Θ ζλλειψθ του ςυμπλζγματοσ Β βιταμινϊν μπορεί να προκλθκεί από μακροχρόνιο υποςιτιςμό. Ο κανονικόσ μεταβολιςμόσ των μικροκρεπτικϊν ςυςτατικϊν μπορεί να διαφοροποιθκεί με τθν εξζλιξθ τθσ αςκζνειασ, όπωσ όταν θ υπεραςβεςτιναιμία είναι αποτζλεςμα τθσ πάκθςθσ δεν μπορεί να ελεγχκεί από τθν διατροφι και ζτςι ο περιοριςμόσ του αςβεςτίου μπορεί να μθν είναι αναγκαίοσ. 9

10 Χειρουργικι αφαίρεςθ του κατϊτερου γαςτρεντερικοφ ςωλινα μπορεί να ζχει ωσ αποτζλεςμα τθν δυςαπορρόφθςθ και τθν ζλλειψθ μικροκρεπτικϊν ςυςτατικϊν. Χριςθ ςυμπλθρωμάτων πολυβιταμινϊν και ιχνοςτοιχείων Συμπλιρωμα πολυβιταμινϊν με ιχνοςτοιχεία μπορεί να χορθγείται θμερθςίωσ για άτομα με περιοριςμζνθ διατροφι Λόγω πικανισ αλλθλεπίδραςθσ ςυγκεκριμζνων φαρμάκων χθμειοκεραπείασ και πολυβιταμινϊν, ςυμπλθρϊματα κα πρζπει να παίρνονται μόνο μετά από ςυμβουλι ιατροφ. Μεγάλεσ δοςολογίεσ βιταμινϊν και ιχνοςτοιχείων δεν είναι επικυμθτζσ λόγω τθσ τοξικότθτασ τουσ ι τθσ παρεμπόδιςθσ τθσ φυςιολογικισ λειτουργίασ του ανοςοποιθτικοφ ςυςτιματοσ Υπερβολικζσ δοςολογίεσ ψευδάργυρου ζχουν ςυςχετιςτεί με μείωςθ τθσ ανταπόκριςθσ του ανοςοποιθτικοφ ςυςτιματοσ Μικροκρεπτικά ςυςτατικά Θζςθ απορρόφθςθσ ςτο γαςτρεντερικό ςωλινα Θζςθ Δωδεκαδάκτυλοσ Νιςτιδα Ειλεόσ Ραχφ ζντερο Βιταμίνεσ, Ιχνοςτοιχεία, Ηλεκτρολφτεσ Αςβζςτιο, μαγνιςιο, ςίδθροσ, χλϊριο Βιταμίνθ Γ, κειαμίνθ (Β1), ριβοφλαβίνθ (B2), πυριδοξίνθ (B6), φυλλικό οξφ, υδατοδιαλυτζσ βιταμίνεσ Βιταμίνεσ B12, A, Δ, E, K Νάτριο, κάλιο, νερό 10

11 Επιλεγμζνεσ ςυνιςτϊμενεσ θμεριςιεσ ποςότθτεσ (DRI): Ανϊτερα ανεκτά επίπεδα Ηλικία (ζτθ) Συμπλιρωμα >70 Βιταμίνθ Γ (mg) 1,800 2,000 2,000 Βιταμίνθ Ε (IU) 800 1,000 1,000 Βιταμίνθ Α (μg) 2,800 3,000 3,000 Σελινιο (μg) Ψευδάργυροσ (mg) Θρεπτικά Συςτατικά που μποροφν να ςυμβάλουν ςτθν πρόλθψθ και κεραπεία του καρκίνου Φυτοχθμικά Τα φυτοχθμικά είναι ςυςτατικά τα οποία παράγουν τα φυτά για να προςτατεφουν τον εαυτό τουσ από ιοφσ, βακτιρια ι μφκθτεσ. Κάκε φυτό προςφζρει διαφορετικά είδθ και ποςότθτεσ φυτοχθμικϊν. Ραρόλο που θ ςθμαςία τουσ ςτθν υγεία είναι υπό ςυνεχι μελζτθ, ξζρουμε ότι μποροφν να προςτατεφςουν τον ανκρϊπινο οργανιςμό από κάποια είδθ καρκίνου, από καρδιοπάκειεσ και άλλα χρόνια προβλιματα υγείασ. Ομάδεσ Φυτοχθμικϊν Λνδόλεσ 11

12 Κειαλλιινικά παράγωγα Αντιοξειδωτικά (Β-Καροτίνθ, Βιταμίνθ Γ και Βιταμίνθ Ε) Φαινολικό μείγμα Φλαβονοειδι ΙΝΔΠΛΕΣ - Ρθγζσ: μπρόκολο, λάχανο και κουνουπίδι - Δράςθ: Ραρεμποδίηει τθν ανάπτυξθ καρκίνου, διατθρεί τα κφτταρα υγιι Θειαλλιινικά παράγωγα - Καταςτρζφονται ςε ψθλι κερμοκραςία - Ρθγζσ: ςκόρδοσ, πράςο, κρεμμφδι, καυτερζσ μυρωδιζσ - Δράςθ: 1. ενίςχυςθ του ανοςοποιθτικοφ ςυςτιματοσ. 2. αφξθςθ των ενηφμων που εξοντϊνουν τισ καρκινογόνεσ ουςίεσ 3. επίδειξθ αντικαρκινικϊν ιδιοτιτων 4. μείωςθ τθσ χολθςτερόλθσ 5. παρεμπόδιςθ δθμιουργίασ κρόμβων ςτο αίμα. 12

13 Φυτοχθμικά Σουλφοραφάνθ Ρθγζσ: μπρόκολο, κουνουπίδι, λαχανικά Βρυξελλϊν, κρεμμφδια, λάχανα Ρ-κουμαρικό & Χλωρογενικό οξφ Ρθγζσ: ντομάτα, πράςινεσ πιπεριζσ, ανανάσ, καρότα, φράουλεσ PEITC Ρθγζσ: κραμβί, κρεμμφδια Ελλαγικό οξφ Ρθγζσ: φράουλεσ, ςταφφλια, μοφρα Γενιςτεϊνθ Ρθγζσ : φαςόλια ςόγιασ Ινδόλθ 3-καρβινόλθ Ρθγζσ: κουνουπίδι Αλλιινικό ςουλφίδιο Ρθγζσ: ςκόρδο, κρεμμφδια Καψαϊκίνθ Ρθγζσ: καυτά πιπζρια, κφμινο Φλαβονοειδι Ρθγζσ: μοφρα, γλυκοπατάτεσ, εςπεριδοειδι, αγγοφρια 13

14 Ρλεονεκτιματα για τθν Υγεία Οι αντιξειδωτικζσ ουςίεσ /φυτοχθμικά βοθκοφν ςτθν πρόλθψθ και κεραπεία των πιο κάτω αςκενειϊν Καρκίνοσ Σακχαρϊδθσ Διαβιτθσ Καρδιοπάκειεσ Υπζρταςθ Μειωμζνο ποςοςτό των πακιςεων αυτϊν παρατθρείται ςε πλθκυςμοφσ που καταναλϊνουν μεγάλεσ ποςότθτεσ φροφτων και λαχανικϊν. ΑΝΤΛΟΞΕΛΔΩΤΛΚΖΣ ΟΥΣΜΕΣ Β - καροτίνθ Βιταμίνθ Γ Βιταμίνθ Ε Φυτικζσ ίνεσ ΑΝΤΛΟΞΕΛΔΩΤΛΚΖΣ ΚΕΡΤΛΚΖΣ ΟΥΣΜΕΣ 14

15 Οι αντιοξειδωτικζσ ουςίεσ είναι θ βιταμίνθ Α (β-καροτίνθ), θ βιταμίνθ Γ, βιταμίνθ Ε, το ςελινιο και οι φυτικζσ ίνεσ. Ροια θ δράςθ των αντιοξειδωτικϊν ουςιϊν; H δράςθ τουσ ςχετίηεται άμεςα με τθ δράςθ του οξυγόνου μζςα ςτον οργανιςμό. Για τθν παραγωγι ενζργειασ, κάκε κφτταρο μζςα ςτον οργανιςμό χρειάηεται ςυνεχι χοριγθςθ οξυγόνου. Για αυτό τον λόγο το οξυγόνο είναι βαςικό ςτθν ηωι. ΠΛΟΣ ΑΝΤΛΟΞΕΛΔΩΤΛΚΪΝ ΒΛΤΑΜΛΝΪΝ Β-καροτίνθ: Ρρόλθψθ του καρκίνου, ρυκμιςτισ ανοςολογικϊν αντιδράςεων, μείωςθ κινδφνου καρδιοπακειϊν και εγκεφαλικϊν επειςοδίων Βιταμίνθ Γ: Μείωςθ κινδφνου καρδιοπακειϊν. Αυξθμζνεσ ανάγκεσ βιταμίνθσ Γ για τουσ καπνιςτζσ Βιταμίνθ Ε: Μείωςθ κινδφνου καρδιοπακειϊν. ΑΝΤΛΟΞΕΛΔΩΤΛΚΕΣ ΟΥΣΛΕΣ - Βιταμίνθ Γ: Ρθγζσ: εςπεριδοειδι, ντομάτεσ, πράςινα φυλλϊδθ λαχανικά, πατάτεσ - Βιταμίνθ Ε: 15

16 Ρθγζσ: ςιτθροφχα προϊόντα, φυςτίκια, ξθροί καρποί, μαφρο ρφηι, φυτικά λάδια, αλεφρι βρϊμθσ - Β-καροτίνθ (βιταμίνθ Α): Ρθγζσ: μαϊντανόσ, καρότα, κολοκυκάκια, γλυκοπατάτεσ, κολοκάςι, χρυςόμθλα, πεπόνι, ςπανάχι, εςπεριδοειδι, ςπαράγγια - Φυτικζσ Κνεσ: Ρθγζσ: ςιτθροφχα/ πιτυροφχα, χόρτα, φροφτα - Σελινιο: Ρθγζσ: καλαςςινά, δθμθτριακά και ςπόροι ( ανάλογα με τθν περιεκτικότθτα του χϊματοσ ςε ςελινιο) -Κατεχίνεσ (ταννίνεσ): Ρθγζσ: ψάρια, μοφρα, μιλα, τςάι ΒΑΣΛΚΕΣ ΛΔΛΟΤΘΤΕΣ ΤΩΝ ΚΕΡΤΛΚΩΝ ΣΥΣΤΑΤΛΚΩΝ Υδατάνκρακεσ Ρρωτεΐνεσ Λιπίδια Βιταμίνεσ Ραροχι ενζργειασ Ραροχι δομικϊν ςυςτατικϊν (κφρια λειτουργία) Ραροχι ενζργειασ (δευτερεφων ρόλοσ) Ραροχι δομικϊν ςυςτατικϊν Ραροχι ενζργειασ υκμιςτικοί παράγοντεσ του μεταβολιςμοφ υκμιςτικοί παράγοντεσ του μεταβολιςμοφ 16

17 Κάκε βιταμίνθ ζχει τθ δικι τθσ λειτουργία Ανόργανα ςτοιχεία υκμιςτικοί παράγοντεσ του μεταβολιςμοφ Ραροχι δομικϊν ςυςτατικϊν Κάκε ανόργανο ςτοιχείο ζχει τθ δικι του λειτουργία Δομικό ςυςτατικό Νερό υκμιςτικόσ παράγοντασ Μεταφορζασ κρεπτικϊν ςυςτατικϊν υκμιςτισ τθσ κερμοκραςίασ του ςϊματοσ Στον παρακάτω πίνακα αναφζρονται τα κυριότερα μζταλλα, οι πθγζσ προζλευςθσ τουσ και θ κφρια χρθςιμότθτα τουσ: Μζταλλα Ρθγι Ρροζλευςθσ Χρθςιμότθτα Αςβζςτιο Γαλακτοκομικά προϊόντα, κουνουπίδι, λάχανο, φακζσ, κρόκοσ αυγοφ, καλαςςινά, ραδίκια και το χαμομιλι Κφριο ςυςτατικό των οςτϊν. Ομαλοποιεί τθν καρδιακι λειτουργία και θρεμεί τα νεφρα Φϊςφοροσ Ξθροί καρποί και ιδίωσ οι θλιόςποροι και τα παςατζμπο, τυρί, κρζασ και ςαρδζλεσ. Τονωτικό του εγκεφάλου, βοθκά ςτον μεταβολιςμό των λιπϊν, ςτθν λειτουργία των αδζνων και ςτθν ορμονικι ρφκμιςθ. Μαγνιςιο Μπανάνεσ, φιςτίκια, γάλα, γιαοφρτι και κρζασ. Επιδρά ςτουσ μυσ και ςτα νεφρα. Συμμετζχει ςτθν 17

18 ςφνκεςθ πρωτεΐνθσ και ενεργοποιεί τα ζνηυμα. Κάλιο Ελιζσ, φροφτα και ιδίωσ μπανάνεσ, ςαλάτεσ, ςταφίδεσ, ξθρά δαμάςκθνα, ςτιγμιαίοσ καφζσ και πατάτεσ Απαραίτθτο για τθν καλι λειτουργία τθσ καρδιάσ, των μυϊν, των νεφρϊν και τθσ υγείασ των οςτϊν Νάτριο Ελιζσ, φροφτα και ιδίωσ μπανάνεσ, ςαλάτεσ, ςταφίδεσ, ξθρά δαμάςκθνα, ςτιγμιαίοσ καφζσ και πατάτεσ Απαραίτθτο για τθν καλι λειτουργία τθσ καρδιάσ, των μυϊν και των νεφρϊν Σίδθροσ Το ςυκϊτι, το πορτοκάλι, οι ςαρδζλεσ, οι θλιόςποροι, θ μαγιά μπφρασ, το κρζασ, τα ξερά δαμάςκθνα, οι ελιζσ, οι ςταφίδεσ, οι φακζσ, το ςπανάχι και θ βρϊμθ. Συςτατικό τθσ αιμοςφαιρίνθσ. Βοθκά τθν αναπνοι και διευκολφνει τθν λειτουργία των αδζνων και του εγκεφάλου Χλϊριο Αλάτι υκμίηει οςμωτικι πίεςθ, ιςοηφγιο του φδατοσ και οξεοβαςικι ιςορροπία,ςτθν απορρόφθςθ τθσ Β12 και του ςιδιρου Μαγγάνιο φηι, καρυκεφματα, ςιτάρι, μαροφλι, φαςόλια, φιςτίκια, πατάτεσ, θλιόςπορο, δθμθτριακά. Ρροςφζρεται για τον ςχθματιςμό των οςτϊν, για τθν πιξθ του αίματοσ, δράςθ τθσ ινςουλίνθσ και τθν ςφνκεςθ τθσ χολθςτερόλθσ. Συμμετζχει ςαν διεγζρτθσ ςτον 18

19 μεταβολιςμό λιπϊν, υδατανκράκων και πρωτεϊνϊν Στον παρακάτω πίνακα αναφζρονται οι κυριότερεσ βιταμίνεσ, οι πθγζσ προζλευςθσ τουσ και θ βαςικι χρθςιμότθτα τουσ: ΒΙΤΑΜΙΝΗ ΡΗΓΗ ΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΧΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΒΙΤΑΜΙΝΗ Α Ρράςινα λαχανικά, καρότα, αυγά, γάλα και φροφτα (κυρίωσ κίτρινου και πορτοκαλί χρϊματοσ). Αναηωογονθτικι - αντιρυτιδικι, κεραπευτικι πακιςεων ματιϊν, πρόλθψθ καρκίνου και καρδιαγγειακϊν πακιςεων. ΒΙΤΑΜΙΝΗ Δ Ψάρια, αυγά,γάλα και μουρουνόλαδο Για τον ραχιτιςμό, οςτεοπόρωςθ, τερθδόνα και πρόωρο γιρασ. ΒΙΤΑΜΙΝΗ E Σιτζλαιο, καρφδια, ελαιόλαδο. Αναιμία, ςτειρότθτα, ςογιζλαιο, αντιγθραντικι και για δθμθτριακά, μείωςθ του κινδφνου καρδιακισ προςβολισ. ΒΙΤΑΜΙΝΗ K Αυγά, γάλα, ςυκϊτι, πράςινα λαχανικά και Ρρόλθψθ αιμορραγιϊν αφοφ μειϊνει τον χρόνο 19

20 ςογιζλαιο. πιξθσ του αίματοσ. ΒΙΤΑΜΙΝΗ Γ Φρζςκα φροφτα και λαχανικά (κυρίωσ ςτισ φράουλεσ, ακτινίδια και εςπεριδοειδι). Ρροςτατεφει ςκορβοφτο, από κρυολόγθμα, καρδιοπάκειεσ, καρκίνο και αιμορραγίεσ. ΒΙΤΑΜΙΝΗ B6 Καρφδια, ςογιζλαιο, λαχανικά, φροφτα (κυρίωσ μπανάνεσ), δθμθτριακά και μαγιά μπφρασ. Ρρόλθψθ αναιμίασ, κεραπευτικό ςε πακιςεισ του δζρματοσ και του νευρικοφ ςυςτιματοσ. ΒΙΤΑΜΙΝΗ Β12 Αυγά, γάλα, κρζασ, ψάρια και μαγιά μπφρασ. Αναιμία, πακιςεισ τθσ καρδιάσ και του νευρικοφ ςυςτιματοσ. ΦΥΛΛΙΚΟ ΟΞΥ Σπανάκι, πράςινα λαχανικά και ςυκϊτι. Αναιμία εγκφου και πρόλθψθ καρκίνου του τραχιλου τθσ μιτρασ 20

21 ΡΑΧΥΣΑΚΛΑ ΚΑΛ ΚΑΚΛΝΟΣ Η ΡΑΧΥΣΑΚΙΑ ΕΙΝΑΙΡΑΑΓΟΝΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΣΤΟΝ ΚΑΚΙΝΟ Θ παχυςαρκία αποτελεί παράγοντα κινδφνου για ανάπτυξθ καρκίνου του μαςτοφ μετά τθν εμμθνόπαυςθ και καρκίνου του ενδομθτρίου. Επίςθσ, ςχετίηεται ςε λιγότερο βακμό με τθν πικανότθτα εμφάνιςθσ καρκίνου του παχζοσ εντζρου και του προςτάτθ. ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΣΟ ΤΓΙΕ ΩΜΑΣΙΚΟ ΒΑΡΟ Ο Δείκτθσ Μάηασ Σϊματοσ (ΔΜΣ - BMI) είναι θ μζκοδοσ ταξινόμθςθσ τθσ παχυςαρκίασ. Ο ΔΜΣ είναι το πθλίκο του βάρουσ ςε κιλά διά το φψοσ ςε μζτρα ςτο τετράγωνο. Βάροσ (κιλά) ΔΜΣ = *Φψοσ (μζτρα)+ 2 ΔΜΣ <18.5 Λιποβαρζσ άτομο Κανονικό άτομο 21

22 Υπζρβαρο άτομο Ραχυςαρκία Λ Ραχυςαρκία ΛΛ >40 Ραχυςαρκία ΛΛΛ ΣΥΣΤΑΣΗ ΓΙΑ ΡΟΛΗΨΗ ΚΑΚΙΝΟΥ διατιρθςθ υγιοφσ ςωματικοφ βάρουσ (Δείκτθσ Μάηασ Σϊματοσ ) ΜΕ ΡΟΛΟΥΣ ΚΑΕΚΛΝΟΥΣ ΣΧΕΤΛΗΕΤΑΛ Θ ΡΑΧΥΣΑΚΛΑ Καρκίνοσ του Μαςτοφ ΣΩΜΑΤΛΚΟ ΒΑΟΣ Το ςωματικό λίποσ ζχει τθν δυνατότθτα να παράγει οιςτρογόνα και είναι ιδιαίτερα ςθμαντικι πθγι οιςτρογόνων μετά τθν εμμθνόπαυςθ. Οι παχφςαρκεσ γυναίκεσ ζχουν αυξθμζνεσ πικανότθτεσ να παρουςιάςουν καρκίνο του μαςτοφ μετά τθν εμμθνόπαυςθ, ιδιαίτερα αν το λίποσ είναι κατανεμθμζνο κεντρικά (ςτθν κοιλιακι χϊρα αντί ςτθν περιφζρεια). Θ παχυςαρκία δεν φαίνεται να αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξθσ καρκίνου πριν τθν εμμθνόπαυςθ. Οι ψθλζσ γυναίκεσ είναι επίςθσ πιο επιρρεπισ ςτθν ανάπτυξθ καρκίνου του μαςτοφ, αλλά μόνον μετά τθν εμμθνόπαυςθ. ΛΛΡΟΣ Ο ρόλοσ του διατροφικοφ λίπουσ ςτον καρκίνο του μαςτοφ δεν είναι ξεκάκαροσ, αλλά τα επίπεδα κατανάλωςθσ λίπουσ επθρεάηουν τθν παχυςαρκία, τθν θλικία ζναρξθσ τθσ ζμμθνου ρφςθσ και τα επίπεδα οιςτρογόνων ςτο αίμα. 22

23 Από πολλζσ μελζτεσ που αναλφουν τθν ςχζςθ μεταξφ καρκίνου του μαςτοφ και λιψθσ υψθλισ περιεκτικότθτασ ςε λίποσ διατροφισ εξάγονται τα πιο κάτω ςυμπεράςματα. - Τα ποςοςτά καρκίνου του μαςτοφ είναι χαμθλότερα ςε πλθκυςμοφσ που καταναλϊνουν μικρζσ ποςότθτεσ λίπουσ - Γυναίκεσ που παρουςίαςαν καρκίνο του μαςτοφ μετά τθν εμμθνόπαυςθ κατανάλωναν περιςςότερο λίποσ παρά οι γυναίκεσ που δεν ανάπτυξαν καρκίνο του μαςτοφ. Θ χαμθλισ περιεκτικότθτασ ςε λίποσ διατροφι πικανόν να μειϊνει τα επίπεδα ελεφκερων οιςτρογόνων που είναι παράγοντασ κινδφνου για ανάπτυξθ καρκίνου του μαςτοφ. Επίςθσ, διατροφι πλοφςια ςε λίποσ ςτθ παιδικι θλικία πικανόν να επιςπεφςει τθν ζναρξθ τθσ ζμμθνου ρφςθσ και να επθρεάςει τθν πικανότθτα ανάπτυξθσ καρκίνου του μαςτοφ μετά από δεκαετίεσ. Καρκίνοσ του Ραχζοσ Εντζρου Θ παχυςαρκία ςτουσ άντρεσ πικανόν να αυξάνει τθν πικανότθτα ανάπτυξθσ καρκίνου του εντζρου. Αυτι θ ςυςχζτιςθ δεν παρατθρείται ςτισ γυναίκεσ. Αυξθμζνα επίπεδα άςκθςθσ ι κίνθςθσ ςτθν εργαςία φαίνεται να μειϊνουν τθν πικανότθτα παρουςίαςθσ καρκίνου του εντζρου. Υπάρχουν επίςθσ ενδείξεισ ότι θ αυξθμζνθ κατανάλωςθ λίπουσ αυξάνει τθν πικανότθτα παρουςίαςθσ καρκίνου του παχζοσ εντζρου. 23

24 Καρκίνοστου Ενδομθτρίου Ο πιο ςθμαντικόσ παράγοντασ κινδφνου για τθν ανάπτυξθ καρκίνου του ενδομθτρίου είναι θ παχυςαρκία, που πιςτεφεται ότι αυξάνει τα επίπεδα οιςτρογόνων γεγονόσ που ευνοεί τθ δθμιουργία καρκίνου. Καρκίνοστου Ρροςτάτθ Θ υπερβολικι κατανάλωςθ ηωικοφ λίπουσ υποβοθκά ςτθν ανάπτυξθ καρκίνου του προςτάτθ. ΡΑΧΥΣΑΚΛΑ ΚΑΛ ΑΛΛΑ ΧΟΝΛΑ ΝΟΣΘΜΑΤΑ ΦΚΟΑΣ Θ παχυςαρκία είναι επίςθσ παράγοντασ κινδφνου ςε άλλα χρόνια νοςιματα φκοράσ, όπωσ: - καρδιοπάκειεσ (υπερλιπιδαιμία, υπζρταςθ) - ςακχαρϊδθσ διαβιτθσ και αντίςταςθ ινςουλίνθσ - χολοκυςτοπάκειεσ - αναπνευςτικά προβλιματα Ζτςι, θ επίτευξθ και διατιρθςθ του υγιοφσ ςωματικοφ βάρουσ είναι πολφ ςθμαντικι και ςτθν πρόλθψθ ενόσ ευρφτερου φάςματοσ πακιςεων, εκτόσ του καρκίνου. ΔΛΑΤΟΦΘ ΚΑΛ ΚΑΚΛΝΟΣ 24

25 ΓΕΝΛΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΛΑ ΡΟΛΘΨΘ ΚΑΛ ΚΕΑΡΕΛΑ ΤΟΥ ΚΑΚΛΝΟΥ Τα νζα για τθν πρόλθψθ του καρκίνου είναι καλφτερα ςιμερα και κα είναι ακόμα καλφτερα ςτο μζλλον. Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορείσ να κάνεισ για να προςτατζυςεισ τον εαυτό ςου και τθν οικογζνεια ςου και να προλάβεισ τον καρκίνο. Τι μπορεί να προκαλζςει τον καρκίνο? Οι επιςτιμονεσ ανακάλυψαν αρκετοφσ παράγοντεσ που μποροφν να προκαλζςουν καρκίνο. 80% των καρκίνων μπορεί να οφείλεται ςε περιβαλλοντικοφσ παράγοντεσ όπωσ: 1. Θ διατροφι 2. Το ποτό 3. Το κάπνιςμα Το άλλο 20% οφείλεται ςε παράγοντεσ που δεν μποροφμε να ελζγξουμε όπωσ θ κλθρονομικότθτα. 25

26 Αν περιορίςουμε τουσ παράγοντεσ που μποροφμε να ελζγξουμε είναι δυνατό να μειϊςουμε τισ πικανότθτεσ για καρκίνο ςε εμάσ και ςτθν οικογζνεια μασ. 35% των κανάτων από καρκίνο μπορεί να ζχουν ςχζςθ με τθ διατροφι. Θ διατροφι που είναι χαμθλι ςε φυτικζσ ίνεσ και ψθλι ςε λίποσ, με λίγα φροφτα και λαχανικά ι λίγα ολικισ άλεςθσ δθμθτριακά αυξάνει τισ πικανότθτεσ ανάπτυξθσ κάποιων ειδϊν καρκίνου. ΟΔΗΓΙΕ ΓΙΑ ΠΡΟΛΗΨΗ 1. Τρϊτε ποικιλία τροφϊν Καμία τροφι δεν προςφζρει όλα τα κρεπτικά ςυςτατικά που χρειάηεται ο άνκρωποσ. Είναι ςθμαντικό να λαμβάνεται ποικιλία τροφϊν απ όλεσ τισ ομάδεσ και ποικιλία μζςα από κάκε ομάδα. ΟΜΑΔΕΣ ΤΟΦΩΝ Ολικισ άλεςθσ δθμθτριακά και ηυμαρικά Δόςθ : 6 11 μερίδεσ/ θμζρα Ρεριζχουν υδατάνκρακεσ, φυτικζσ ίνεσ, βιταμίνεσ Β. Άπαχο κρζασ, πουλερικά και ψάρι Πςπρια 26

27 Δόςθ : 2 3 μερίδεσ/ θμζρα Ρεριζχουν πρωτεΐνεσ, ςίδθρο, ψευδάργυρο Φροφτα και Λαχανικά Δόςθ : 3 μεγάλα ι 6 μικρά / θμζρα Ρεριζχουν υδατάνκρακεσ, βιταμίνεσ Α και Γ, φυτικζσ ίνεσ Γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα χαμθλά ςε λιπαρά Δόςθ : 3-4 μερίδεσ / θμζρα Ρεριζχουν πρωτεΐνεσ, αςβζςτιο, φωςφόρο 2. Διατθρείτε το επικυμθτό ςασ βάροσ ςτακερό. Θ παχυςαρκία είναι ζνασ παράγοντασ για πολλζσ αςκζνειεσ όπωσ καρδιοπάκειεσ, υπζρταςθ, ςακχαρϊδθσ διαβιτθσ και κάποιεσ μορφζσ καρκίνου. 3. Αποφεφγετε το λίποσ, ιδιαίτερα τροφζσ με κορεςμζνο λίποσ και χολθςτερόλθ. 27

28 Θ διατροφι που είναι χαμθλι ςε περιεκτικότθτα λίπουσ μπορεί να μειϊςει τισ πικανότθτεσ ανάπτυξθσ καρκίνου του μαςτοφ, προςτάτθ και παχζοσ εντζρου. 4. Τρϊτε τροφζσ με αρκετζσ φυτικζσ ίνεσ και άμυλο. Θ ςυνικθσ διατροφι είναι χαμθλι ςε φυτικζσ ίνεσ και άμυλο. Οι επιςτιμονεσ ςυςτινουν τθν αφξθςθ του άμυλου και των φυτικϊν ινϊν ςτθν διατροφι μασ τρϊγοντασ περιςςότερα ολικισ άλεςθσ δθμθτριακά, φροφτα, λαχανικά και όςπρια. Το διαιτολόγιο αυτό μπορεί να μειϊςει τισ πικανότθτεσ για καρκίνο του εντζρου. 5. Αποφεφγετε τθν υπερκατανάλωςθ ηάχαρθσ. Οι τροφζσ που περιζχουν ηάχαρθ περιζχουν ςυνικωσ και λίποσ και είναι φτωχζσ ςε βιταμίνεσ και άλατα. 6. Αποφεφγετε τθν υπερκατανάλωςθ αλατιοφ. Μπορεί να προκαλζςει υπζρταςθ κυρίωσ ςε άτομα με οικογενειακό ιςτορικό. Μθ ελεγχόμενθ υπζρταςθ μπορεί να οδθγιςει ςε καρδιοπάκειεσ, εγκεφαλικό και νεφροπάκειεσ 7. Αν πίνετε οινοπνευματϊδθ ποτά, πίνετε μόνο με μζτρο 28

29 1 μερίδα/ θμζρα για άνδρεσ 1 μερίδα κάκε άλλθ θμζρα για γυναίκεσ 1 μερίδα = 60 ml ουίςκι, 300 ml μπφρα, 190 ml κραςί. ΟΙΝΟΡΝΕΥΜΑ, ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ, ΛΙΡΟΣ, ΦΥΛΛΩΔΗ ΛΑΧΑΝΙΚΑ 1. Οινόπνεφμα Θ υπερκατανάλωςθ οινοπνεφματοσ ςχετίηεται με τον καρκίνο του ςτόματοσ, οιςοφάγου και ιπατοσ. Ακόμα περιςςότερο αυξάνονται οι πικανότθτεσ όταν ςυνδυάηεται με το κάπνιςμα. ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΕΣ ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ Οι φυτικζσ ίνεσ είναι ςφνκετοι υδατάνκρακεσ όπου το υλικό (ι μζροστου υλικοφ) του φυτοφ δεν απορροφάται από τον οργανιςμό. Τα λαχανικά, φροφτα, όςπρια και ολικισ άλεςθσ δθμθτριακά περιζχουν διάφορα είδθ φυτικϊν ινϊν που ζχουν διαφορετικοφσ ρόλουσ όςο αφορά ςτθν προςταςία που παρζχουν ςτον ανκρϊπινο οργανιςμό. Φυτικζσ Κνεσ 29

30 Τα περιςςότερα φαγθτά που είναι πλοφςια ςε φυτικζσ ίνεσ περιζχουν και αδιάλυτεσ (50-75%) και διαλυτζσ(25 30%). ΔΛΑΛΥΤΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟ Μειϊνουν τθν αρτθριακι πίεςθ, χολθςτερόλθ, καρδιοπάκειεσ Στακεροποιοφν τθ γλυκόηθ ςτο αίμα. Ρρόκειται για πθκτίνθ, κόμμι και κολλϊδθσ ουςίεσ που περιζχονται ςτθν βρϊμθ, το κρικάρι, τα όςπρια ειδικότερα φαςόλια και λουβιά ΑΔΛΑΛΥΤΕΣ ΣΤΟ ΝΕΟ Μειϊνουν τον καρκίνο του εντζρου αυξάνοντασ τισ κενϊςεισ και μειϊνοντασ τον χρόνο παραμονισ καρκινογόνων ουςιϊν ςτο ζντερο. Ρρόκειται για λιγνίνθ, κυτταρίνθ, θμι-κυτταρίνθ που περιζχονται ςτα ολοςίταρα πίτουρα, ςτο καφζ ρφηι, ςτα λαχανικά όπωσ κραμπί και ςπανάχι O ρόλοσ των φυτικϊν ινϊν Λόγω του ότι οι φυτικζσ ίνεσ δεν απορροφοφνται από το ςτομάχι και το ζντερο βοθκοφν ςτθν μετακίνθςθ του φαγθτοφ και των υπολειμμάτων του από το παχφ ζντερο εκτόσ του ςϊματοσ. Λειτουργοφν κατά κάποιο τρόπο ςαν «ςκοφπα του εντζρου». Ζτςι προλαμβάνουν τθν δυςκοιλιότθτα και ςυμβάλλουν ςτθν καλι λειτουργία του εντζρου. Ζρευνεσ... 30

31 Από ζρευνεσ που ζγιναν ςε αναπτυγμζνεσ χϊρεσ θ κατανάλωςθ φυτικϊν ινϊν είναι μόνο 11 γρ. θμερθςίωσ ενϊ θ ςυνιςτϊμενθ ποςότθτα είναι 30 γρ. θμερθςίωσ T Εκνικό Λνςτιτοφτο Καρκίνου τθσ Αμερικισ (ΝCI) ςυςτινει να μθν ξεπερνοφμε τα 35 γρ. γιατί μπορεί να ζχουμε αντίκετα αποτελζςματα. Ρθγζσ φυτικϊν ινϊν Φροφτα με τθν φλοφδα (μιλο, αχλάδι, ροδάκινο) Ρατάτεσ με φλοφδα Δθμθτριακά ολικισ άλεςθσ (bran flakes, all bran) Βρϊμθ, ςίκαλθ Ηυμαρικά με ολικισ άλεςθσ αλεφρι Άλλα φροφτα (μπανάνα, πεπόνι, φράουλεσ, ακτινίδιο, γκρζιπφρουτ, πορτοκάλια, ανανάσ, ςταφίδεσ, δαμάςκθνα κλπ). Πςπρια (φακζσ, φαςόλια, ρεβίκια, κουκιά, αρακάσ, λουβιά). Τροφζσ πλοφςιεσ ςε φυτικζσ ίνεσ ΤΟΦΕΣ ΡΟΣΟΤΗΤΑ ΦΥΤΙΚΕΣ ΙΝΕΣ(γρ) 31

32 ΦΟΥΤΑ Φράουλεσ Δαμάςκθνα Αχλάδι Σταφίδεσ Μιλο ΛΑΧΑΝΙΚΑ Μπρόκολο Καρότο ΟΣΡΙΑ Μπιηζλι Φαςόλια ΔΗΜΗΤΙΑΚΑ Ολοςίταρο ψωμί Ρατάτα (με φφλλο) All bran Bran flakes 1 φλιτηάνι 3 ξθρά 1 μζτριο 3 κουταλιζσ ςοφπασ 1 μεγάλο ½ φλιτηάνι ½ φλιτηάνι ½ φλιτηάνι 1/2 φλιτηάνι 1 φζτα 1 μζτρια 30 γρ. 30 γρ ΛΙΡΟΣ...ΚΙΝΔΥΝΟΣ 32

33 Θ διατροφι με αυξθμζνθ κατανάλωςθ λίπουσ αυξάνει τισ πικανότθτεσ για καρκίνο του παχζοσ εντζρου, του μαςτοφ, του προςτάτθ και του ενδομιτριου. ΕΛΑΛΠΛΑΔΟ Αντικαρκινικι δράςθ μζςω τθσ παρεμπόδιςθσ του ςχθματιςμοφ των ελεφκερων ριηϊν και κατά ςυνζπεια του οξειδωτικοφ άγχουσ λόγω τθσ περιεκτικότθτασ του ςε αντιοξειδωτικζσ ουςίεσ - πολυφαινόλεσ και βιταμίνθσ Ε (θ κατανάλωςθ να μθν ξεπερνά τισ ςυνιςτϊμενεσ ποςότθτεσ π.χ άτομο που καταναλϊνει 2000 κερμίδεσ/ θμζρα = 3-4 κουταλιζσ ςοφπασ ελαιόλαδο) του ςκουαλζνιου, κφριου ςυςτατικοφ του ελαιόλαδου το οποίο ζχει αποδειχκεί ότι μειϊνει τθν πικανότθτα εμφάνιςθσ κακοικουσ μελανϊματοσ ςτο δζρμα. Κίνδυνοσ... Θ παχυςαρκία αυξάνει τισ πικανότθτεσ ανάπτυξθσ καρκίνου Θ διατροφι μασ περιζχει γφρω ςτο 40% λίποσ και κανονικά δεν πρζπει να ξεπερνά τα 30% των θμεριςιων ενεργειακϊν μασ αναγκϊν. Μειϊςτε το λίποσ Τρϊτε περιςςότερα φροφτα, λαχανικά και δθμθτριακά ολικισ άλεςθσ. Διαλζγετε ψαχνό κρζασ, πουλερικά χωρίσ δζρμα, ψάρι και τροφζσ μειωμζνεσ ςε λιπαρά. 33

34 Διαλζγετε γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα χαμθλά ςε λιπαρά. Διαλζγετε γεφματα με μειωμζνα λιπαρά όπωσ ςαλάτεσ, όςπρια, ψάρι, ψαχνό κρζασ και λαχανικά. Μαγειρεφετε ςτθ ςχάρα, ατμό, και γενικά χωρίσ τθν προςκικθ λίπουσ. Αφαιρείτε το ορατό λίποσ από το κρζασ (π.χ. δζρμα πουλερικϊν). Αποφεφγετε τα τθγανιτά. Αποφεφγετε τισ ςάλτςεσ με λίποσ όπωσ φρζςκα κρζμα. Αποφεφγετε τθν προςκικθ βουτφρου ςτο φαγθτό και το ψωμί. 4. ΦΥΛΛΩΔΗ ΛΑΧΑΝΙΚΑ Τα λαχανικά που ανικουν ςε αυτι τθν ομάδα μειϊνουν τισ πικανότθτεσ για καρκίνο του παχζοσ εντζρου γιατί είναι πλοφςια ςε φυτικζσ ίνεσ, και αντιοξειδωτικζσ βιταμίνεσ Α και Γ Τζτοια είναι : μπρόκολο, λαχανάκια Βρυξελλϊν, κουνουπίδι, ρεπανάκια, μαροφλι, λάχανα 34

35 5.ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ Βιταμίνθ Α Σε χϊρεσ όπου θ διατροφι είναι πλοφςια ςε β- καροτίνθ (φυτικι μορφι βιταμίνθσ Α) και βιταμίνθ Γ υπάρχουν μειωμζνεσ πικανότθτεσ ανάπτυξθσ κάποιων μορφϊν καρκίνου. Βιταμίνθ Γ Μελζτεσ αναδεικνφουν ότι διατροφι ψθλι ςε βιταμίνθ Γ μειϊνει το καρκίνο του ςτόμαχου και του οιςοφάγου. Βιταμίνεσ Α και Γ Διατροφι χαμθλι ςε β- καροτίνθ αυξάνει τισ πικανότθτεσ για καρκίνο του λάρυγγα, των πνευμόνων και τθσ ουροδόχου κφςτθσ. Οι επιςτιμονεσ μελετοφν τθν ςχζςθ βιταμινϊν και αλάτων ςτθν πρόλθψθ του καρκίνου. Μζχρι ςιμερα γνωρίηουν ότι θ βιταμίνεσ Α και Γ ζχουν κάποια προλθπτικά ωφελιματα όταν παίρνονται από τισ τροφζσ, ΟΧΛ από ςυμπλθρϊματα ςε χάπια. Βιταμίνθ Α και Αςβζςτιο Είναι γνωςτό ότι θ υπερκατανάλωςθ ςυμπλθρωμάτων βιταμίνθσ Α μπορεί να κάνει ηθμιά ςτο ιπαρ. Ρρόςφατεσ μελζτεσ αναφζρουν ότι το αςβζςτιο μπορεί να προλάβει μθ φυςιολογικι ανάπτυξθ των κυττάρων του παχζοσ εντζρου. 35

36 Τροφζσ πλοφςιεσ ςε βιταμίνεσ Α και Γ Σκοφρα πράςινα λαχανικά, όπωσ μπρόκολο, ςπανάκι, λάχανα. Αλλά λαχανικά όπωσ ςπαράγγια, πράςινεσ και κόκκινεσ πιπεριζσ, λαχανάκια Βρυξελλϊν, φαςολάκι, κολοκυκάκι, κρεμμφδι, ντομάτα, κουλοφμπρα, κοκκινογοφλια. Λαχανικά με κίτρινο-πορτοκαλί χρϊμα όπωσ, καρότα, γλυκοπατάτα, κολοκφκι, ντομάτα. Φροφτα πλοφςια ςε βιταμίνεσ Α και Γ Φροφτα όπωσ βερίκοκα, πεπόνι, παπάγια, ροδάκινα, φράουλεσ, ανανάσ, δαμάςκθνα Εςπεριδοειδι όπωσ, λεμόνια, πορτοκάλια, μανταρίνια, γκρζιπφρουτ Άλλεσ ουςίεσ ΛΤΚΟΠΕΝΙΟ Βρίςκεται κυρίωσ ςτθ ντομάτα και άλλεσ πθγζσ όπωσ κουάφα, καρποφηι, ςαγκουίνι. - Θ μαγειρεμζνθ ι επεξεργαςμζνθ ντομάτα περιζχει μεγαλφτερθ ποςότθτα λυκοπενίου και ζτςι μπορεί να απορροφθκεί ευκολότερα από τον οργανιςμό. - Συμβάλει ςτθν πρόλθψθ και κεραπεία του καρκίνου του μαςτοφ και του προςτάτθ 36

37 Οινόπνευμα Θ υπερκατανάλωςθ οινοπνεφματοσ και ακόμα περιςςότερο ο ςυνδυαςμόσ του με το κάπνιςμα αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνιςθσ καρκίνου ςτα πιο κάτω όργανα Στοματοφάρυγγασ Λάρυγγασ Οιςοφάγοσ Ιπαρ Ουροδόχοσ κφςτθ Συςτινεται : - Αποφυγι τθσ υπερκατανάλωςθσ οινοπνεφματοσ - Αντικατάςταςθσ του με τα πιο κάτω: Αεριοφχο νερό Σόδα Χυμοφσ από φροφτα και λαχανικά Σωςτι διατροφι-τρόποσ ηωισ Δεν πρζπει να ςτερθκείσ τα αγαπθμζνα ςου φαγθτά για να προςτατεφςεισ το εαυτό ςου από τον καρκίνο. 37

38 Θ ιδζα είναι να επιλζγεισ ΡΛΟ ΣΥΝΧΑ τισ τροφζσ που μειϊνουν τισ πικανότθτεσ ανάπτυξθσ καρκίνου και να επιλζγεισ ΛΛΓΟΤΕΟ ΣΥΧΝΑ τισ τροφζσ που αυξάνουν τισ πικανότθτεσ εμφάνιςθσ καρκίνου. Τρόποσ ηωισ... Δεν πρζπει να κάνεισ όλεσ τισ αλλαγζσ μζςα ςε μία νφχτα. Ραράδειγμα 1 Αν πίνετε 2 ποτιρια γάλα τθν θμζρα μπορείτε να μειϊςετε τθν πρόςλθψθ λίπουσ από το γάλα κατά το ¼ μόνο αντικακιςτϊντασ το ολόπαχο με αποβουτυρωμζνο. Ραράδειγμα 2 Στο ςάντουιτσ αντί για ςαλάμι και μπζικον χρθςιμοποιείςτε γαλοποφλα ι κοτόπουλο και προςκζςτε λαχανικά όπωσ ντομάτα και μαροφλι. ΣΚΟΡΠΣ ΤΘΣ ΔΛΑΤΟΦΛΚΙΣ ΚΕΑΡΕΜΑΣ Να αναδθμιουργθκεί ι να ςυντθρθκεί θ διατροφικι κατάςταςθ του αςκενι, θ ςφςταςθ του ςϊματοσ και θ λειτουργικι κατάςταςθ πριν, κατά τθν διάρκεια και μετά τθν κεραπεία του καρκίνου. Να ελαχιςτοποιθκοφν οι δυςκολίεσ κρζψθσ που ζχουν ςχζςθ με τον καρκίνο και τθν κεραπεία του. Να βελτιωκοφν 38

39 1. θ αντοχι 2. θ ευεξία 3. θ ποιότθτα ηωισ Θεραπεία Συςτινεται θ ςωςτι διατροφι με ςυγκεκριμζνεσ ειςθγιςεισ και ςυγκεκριμζνεσ τροποποιιςεισ ανάλογα με τα πιο κάτω Ανεκτικότθτα αςκενι Είδοσ καρκίνου Κεραπεία Ραρενζργειεσ κεραπείασ του καρκίνου Στάδιο καρκίνου Άλλεσ αςκζνειεσ που είχε ιδθ ο αςκενισ Ενδεικνυόμενα ςε διάφορεσ περιπτϊςεισ Διαιτολόγια Διαιτολόγιο ψθλό ςε κερμίδεσ και πρωτεΐνεσ Διαιτολόγιο με τροποποίθςθ ςτθν υφι των τροφϊν (π.χ. με υγρζσ τροφζσ) διαιτολόγιο Διαιτολόγιο χωρίσ φυτικζσ ίνεσ Διαιτολόγιο ψθλό ςε φυτικζσ ίνεσ 39

40 Διαιτολόγιο για ςτομίεσ (αναςτομϊςεισ). Διαιτολόγιο μετά από εγχείρθςθ ςτον οιςοφάγο και ςτομάχι. Ρολφπλοκα διατροφικά προβλιματα απαιτοφν ςυνδυαςμό διατροφικισ παρζμβαςθσ και υπαλλακτικοφ τρόπου ςίτιςθσ. Διατροφικι αξιολόγθςθ Κατάςταςθ Βάρουσ Θ κατάςταςθ του βάρουσ είναι ο καλφτεροσ δείκτθσ τθσ διατροφικισ κατάςταςθσ του αςκενι που ηει με τον καρκίνο. Μείωςθ βάρουσ >5% ςε 1 μινα ι > 10% ςε 6 μινεσ αποτελεί ζνδειξθ διατροφικοφ προβλιματοσ. Ρρόςλθψθ τροφισ -24 ϊρεσ ανάκλθςθ κατανάλωςθσ τροφισ -Συχνότθτα κατανάλωςθσ τροφϊν. Είναι ςθμαντικό θ διατροφι του αςκενι να αξιολογείται ανάλογα με ςυγκεκριμζνα ςυμπτϊματα. 40

41 Διατροφικι κεραπεία Μακροκρεπτικά Συςτατικά Ρρωτεΐνεσ και ενζργεια ανάγκθ για αυξθμζνθ πρόςλθψθ τουσ Πταν ο αςκενισ δεν μπορεί να τρζφεται κανονικά από το ςτόμα αλλά ο γαςτρεντερικόσ ςωλινασ δουλεφει κανονικά, τότε ςυςτινεται θ εντερικι ςίτιςθ μζςω κακετιρα ςίτιςθσ. Πταν ο καρκίνοσ προκαλζςει απόφραξθ δθλαδι ο γαςτρεντερικόσ ςωλινασ δεν δουλεφει κανονικά και ο αςκενισ δεν μπορεί να ζχει επαρκι ςίτιςθ, τότε ςυςτινεται ολικι παρεντερικι ςίτιςθ δθλαδι ςίτιςθ μζςω φλζβασ. Μικροκρεπτικά Συςτατικά Δεν ζχει αποδειχτεί ότι ο καρκίνοσ απαιτεί αυξθμζνεσ ποςότθτεσ. Θ ανάγκθ για αφξθςθ εξαρτάται από : - Τθν κζςθ του καρκίνου και τθν εξζλιξθ του - Τθν κεραπεία - Τθν φαρμακευτικι αγωγι 41