ΑΝΨΣΑΣΟ ΣΕΦΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΙΔΡΤΜΑ ΠΕΙΡΑΙΑ

Transcript

1 ΑΝΨΣΑΣΟ ΣΕΦΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΙΔΡΤΜΑ ΠΕΙΡΑΙΑ ΘΕΜΑ : ΟΙ ΣΙΜΕ ΣΟΤ ΠΕΣΡΕΛΑΙΟΤ ΚΑΙ Ο ΠΛΗΘΨΡΙΜΟ ΚΑΘΨ ΚΑΙ ΟΙ ΓΕΨΠΟΛΙΣΙΚΕ ΣΡΑΣΗΓΙΚΕ ΣΗΝ ΑΓΟΡΑ ΠΕΣΡΕΛΑΙΟΤ Ονομαηεπώνςμο : Αναζηάζιορ Λεσοςπίηηρ ΑM : Διδάζκων : Ιμππιξή Ελένη 1

2 ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΧΗ 4 ΜΕΡΟ 1 Ο ΟΙ ΣΙΜΕ ΣΟΤ ΠΕΣΡΕΛΑΙΟΤ ΚΑΙ Ο ΠΛΗΘΨΡΙΜΟ ΚΕΥΑΛΑΙΟ 1 : ΠΛΗΘΨΡΙΜΟ 1.1 Έλλνηα Δίδε πιεζσξηζκνχ Υξνληθή αλαδξνκή Ση είλαη ν πιεζσξηζκφο 8 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 2 : ΟΙ ΣΙΜΕ ΣΟΤ ΠΕΣΡΕΛΑΙΟΤ 2.1 Πεηξέιαην, ππνπξντφληα-παξάγσγα απηνχ Μνλνπσιηαθέο ηηκέο θαη γαηνπξφζνδνο Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ ηηκή ηνπ πεηξειαίνπ παγθνζκίσο Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ ηηκή ηνπ πεηξειαίνπ εγρσξίσο Οη ζπληειεζηέο πνπ δηακφξθσζεο ηεο ηηκήο ηνπ πεηξειαίνπ θαηά ΙΟΒΔ 16 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 3 : ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ 3.1 Η ζρέζε κεηαμχ ησλ ηηκψλ ηνπ πεηξειαίνπ θαη ηνπ πιεζσξηζκνχ Η ζηελή δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή θαη ηα απνηειέζκαηα απφ ην πεηξέιαην 18 ΜΕΡΟ 2 Ο ΓΕΨΠΟΛΙΣΙΚΕ ΣΡΑΣΗΓΙΚΕ ΣΗΝ ΑΓΟΡΑ ΠΕΣΡΕΛΑΙΟΤ ΚΕΥΑΛΑΙΟ 1: ΓΕΨΠΟΛΙΣΙΚΗ ΣΡΑΣΗΓΙΚΗ 1.1 Η ηηκή ηνπ πεηξειαίνπ σο πνιηηηθφ φπιν Ο κεγάινο ξπζκηζηήο ηεο ηηκήο ηνπ πεηξειαίνπ ν ΟΠΔΚ 21 2

3 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 2 Η ΗΜΕΡΙΝΗ ΚΡΙΗ ΣΨΝ ΣΙΜΨΝ ΣΟΤ ΠΕΣΡΕΛΑΙΟΤ 2.1 ην ρακειφηεξν επίπεδν απφ ην 2004 ππνρσξεί ην πεηξέιαην Η πξαγκαηηθή θαηάζηαζε ηεο αγνξάο πεηξειαίνπ χληνκν ρξνληθφ ηεο αλφδνπ θαη ηεο πηψζεο ησλ ηηκψλ ηνπ πεηξειαίνπ Πξφβιεςε γηα ηζηνξηθφ ρακειφ Πνηνη είλαη νη παξάγνληεο πνπ σζνχλ ζηελ πηψζε ηεο ηηκήο «Κεξδηζκέλνη» ή «ρακέλνη» ή θαη «ιηγφηεξν ρακέλνη» 29 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 3 ΑΝΑΣΡΟΥΗ ΚΛΙΜΑΣΟ ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ 3.1 Η πνιηηηθή ηνπ ΟΠΔΚ θαη ν ξφινο ηεο Ρσζίαο πκπέξαζκα 39 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕ ΠΗΓΕ 40 ΠΡΟΑΡΣΗΜΑ 41 3

4 ΠΕΡΙΛΗΧΗ Με ηελ παξνχζα εξγαζία θαη ζην 1 ν ΜΔΡΟ απηήο «νη ηηκέο ηνπ πεηξειαίνπ θαη ν πιεζσξηζκφο», γίλεηαη πξνζπάζεηα επεμήγεζεο ηεο αιιεινεπίδξαζεο ησλ δπν απηψλ κεγεζψλ θαη ρσξίδνληαη ζε ηξία θεθάιαηα ήηνη ηνπ πιεζσξηζκνχ, ησλ ηηκψλ ηνπ πεηξειαίνπ, θαη ηα εμαρζέληα ζπκπεξάζκαηα. ην θεθάιαην 1 «Πιεζσξηζκφο» θαηαγξάθεηαη ν νξηζκφο απηνχ, νη θαηεγνξηνπνηήζεηο ηνπ, νη ηηκέο ηνπ θαηά ηα ηειεπηαία 8 ρξφληα ζηελ ρψξα καο, ν ηξφπνο ππνινγηζκνχ απηνχ. Δπίζεο παξαζέηνπληαη ζπγθξηηηθέο ηηκέο ελφο αγαζνχ (ςσκί) πνπ απνηειεί βαζηθφ πξντφλ ζην θαιάζη ηνπ θαηαλαισηή. ην θεθάιαην 2 «Οη ηηκέο ηνπ πεηξειαίνπ» θαηαγξάθνληαη θάπνηνη βαζηθνί παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ ηηκή απηνχ. Καζψο θαη νη κνλνπσιηαθέο θαηαζηάζεηο θαη ε γαηνπξφζνδνο πνπ παξαηεξείηε ζηελ αγνξά απηνχ. Δπίζεο παξαζέηνπληαη δχν εθζέζεηο ηνπ ΙΟΒΔ ζηηο νπνίεο θαηαγξάθεηαη ην επίπεδν ηηκψλ ησλ ηειεπηαίσλ 4 ρξφλσλ θαη ν επεξεαζκφο ηνπο απφ ηνπο πξναλαθεξζέληνο παξάγνληεο. ην θεθάιαην 3 «πκπεξάζκαηα» επηρεηξείηαη ε θαηαγξαθή ηνπ επεξεαζκνχ ηεο ηηκήο ηνπ πιεζσξηζκνχ έλεθα ηεο δηαθνξνπνίεζεο ησλ ηηκψλ ηνπ πεηξειαίνπ. Δπίζεο αλαδεηθλχεηαη φηη ε αχμεζε ηεο ηηκήο πεηξειαίνπ ζηελ ρψξα καο πέξαλ ησλ άιισλ αλαθεξζέλησλ παξαγφλησλ, είλαη νη επηβαιιφκελνη θφξνη. ην 2 Ο ΜΔΡΟ απηήο γίλεηαη πξνζπάζεηα θαηαλφεζεο ησλ παξαγφλησλ πνπ επεξεάδνπλ ηελ ηηκή ηνπ πεηξειαίνπ θαη πσο δξα ε δηαθνξνπνίεζε απηήο ζηελ Γηεζλή Οηθνλνκία θαη ρσξίδεηαη ζε ηξία θεθάιαηα. ην θεθάιαην 1 «Γεσπνιηηηθή ζηξαηεγηθή» γίλεηαη αλαθνξά γηα ηελ ηηκή ηνπ πεηξειαίνπ σο πνιηηηθφ φπιν θαη ζην θχξην παξάγνληα ξχζκηζεο ηεο ηηκήο απηνχ, ήηνη ηνπ ΟΠΔΚ. ην θεθάιαην 2 «Η ζεκεξηλή θξίζε ησλ ηηκψλ ηνπ πεηξειαίνπ» θαηαγξάθεηαη ζε πίλαθεο ε δηακφξθσζε ηεο ηηκήο ηνπ πεηξειαίνπ απφ ην έηνο 2004 θαη εηδηθφηεξα ζηηο ηηκέο ηνπ ζήκεξα. Δπίζεο γίλεηαη κλεία ησλ ρσξψλ εθείλσλ πνπ πιήηηνληαη πεξηζζφηεξν ή ιηγφηεξν. ην θεθάιαην 3 «ΑΝΑΣΡΟΦΗ ΚΛΙΜΑΣΟ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ» επηρεηξείηαη ε θαηαγξαθή εθείλσλ ησλ θηλήζεσλ πνπ πξέπεη λα γίλνπλ γηα ηελ εμεχξεζε ιχζεο σο πξνο ηελ ζηαζεξνπνίεζε ηεο ηηκήο ηνπ. Δπίζεο γίλεηαη κλεία φηη δελ κπνξεί λα πξνβιεθζεί κε αθξίβεηα ε δηακφξθσζε ηεο ηηκήο ηνπ ζην κέιινλ. 4

5 ΜΕΡΟ 1: ΟΙ ΣΙΜΕ ΣΟΤ ΠΕΣΡΕΛΑΙΟΤ ΚΑΙ Ο ΠΛΗΘΨΡΙΜΟ ΚΕΥΑΛΑΙΟ 1 ΠΛΗΘΨΡΙΜΟ 1.1 Έννοια Πιεζσξηζκφο είλαη ε ηάζε αχμεζεο ηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ ζηελ νηθνλνκία. Σν κέγεζνο ηνπ πιεζσξηζκνχ πξνζδηνξίδεηαη απφ ηελ εμέιημε ηνπ δείθηε ηηκψλ ησλ αγαζψλ θαη ησλ ππεξεζηψλ. Δηδηθφηεξα, πξνζδηνξίδεηαη απφ ηελ εμέιημε νξηζκέλσλ αξηζκνδεηθηψλ πνπ αθνξνχλ ην δείθηε ησλ ηηκψλ ηνπ θαηαλαισηή. Ο πιεζσξηζκφο έρεη κφλν αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηελ νηθνλνκία γηαηί κεηψλεη ηελ αγνξαζηηθή δχλακε ησλ εηζνδεκάησλ (ηδίσο εθείλσλ πνπ έρνπλ ζηαζεξά νλνκαζηηθά εηζνδήκαηα), εληζρχεη ηελ αληζνθαηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο, κεηψλεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο νηθνλνκίαο, ελζαξξχλεη ηηο εηζαγσγέο θαη πεξηνξίδεη ηε ξνπή γηα απνηακίεπζε. 1.2 Είδη πληθωρισμού I. Πληθωρισμός ζήτησης Ο πιεζσξηζκφο δήηεζεο εκθαλίδεηαη ζε πεξηφδνπο έληνλεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη δεκηνπξγείηαη επεηδή ε αχμεζε ηεο ζπλνιηθήο δήηεζεο ππεξβαίλεη ην επίπεδν ηνπ πξντφληνο ηεο νηθνλνκίαο πνπ κπνξεί λα παξαρζεί κε πιήξε απαζρφιεζε ησλ δηαζέζηκσλ κέζσλ παξαγσγήο θαη ηεο ηερλνινγίαο (πξνζθνξάο) θαη έηζη πξνθαιείηαη αχμεζε ηηκψλ αγαζψλ θη ππεξεζηψλ. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί ε πξνζθνξά αδπλαηεί λα πξνζαξκνζηεί ακέζσο ζηελ απμεκέλε δήηεζε κε ζπλέπεηα ηελ αχμεζε ησλ ηηκψλ έσο φηνπ εμηζσζεί ε ζπλνιηθή δήηεζε κε ηελ πξνζθνξά ζε ρξεκαηηθνχο φξνπο. Η δήηεζε απηή κπνξεί λα πξνέξρεηαη απφ ηα λνηθνθπξηά (ηδησηηθή θαηαλάισζε) ή απ φ ηηο επηρεηξήζεηο (επελδχζεηο) ή απφ ηηο δεκφζηεο δαπάλεο (θξάηνο) νη νπνίεο γηα λα ρξεκαηνδνηεζνχλ απμάλεηαη ην δεκφζην ρξένο θαη δηνγθψλνληαη ηα δεκνζηνλνκηθά ειιείκκαηα. II. Πληθωρισμός κόστους Ο πιεζσξηζκφο θφζηνπο εκθαλίδεηαη ζπλήζσο ζε πεξηφδνπο ππνηνληθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη νθείιεηαη θπξίσο ζηηο αηέιεηεο ηνπ κεραληζκνχ ηεο αγνξάο θαη ζηνπο θφξνπο. Δηδηθφηεξα δεκηνπξγείηαη απφ ηελ αχμεζε ησλ ζηνηρείσλ θφζηνπο (ε 5

6 ηηκή ππεξβαίλεη ην νξηαθφ θφζηνο) ησλ πξντφλησλ, είηε απφ ηελ επηρείξεζε ( νιηγνπσιηαθέο, θέξδε, θαθή νξγάλσζε), είηε απφ ηνπο εξγαδφκελνπο (εξγαηηθά ζσκαηεία, κηζζνί, ρακειή παξαγσγηθφηεηα), είηε απφ ην θξάηνο (θφξνο θεξδψλ, εηζθνξέο θνηλσληθήο αζθάιηζεο, έκκεζνη θφξνη), είηε απφ ηηο ηηκέο ησλ εηζαγνκέλσλ αγαζψλ ή πξψησλ πιψλ. Απηή ε θαηάζηαζε νδεγεί ζηελ δεκηνπξγία θιίκαηνο αβεβαηφηεηαο θαη ζε νηθνλνκηθφ θαχιν θχθιν. Παξάδεηγκα: Η αχμεζε ησλ ηηκψλ ησλ πξψησλ πιψλ ή ησλ θφξσλ νδεγεί ζε αχμεζε ησλ ηηκψλ ησλ πξντφλησλ θαη νη εξγαδφκελνη δεηνχλ αχμεζε ησλ ακνηβψλ ηνπο, αιιά ε αχμεζε απηή νδεγεί θαη πάιη ζε αχμεζε ησλ ηηκψλ. III. Εισαγόμενος πληθωρισμός Δηζαγφκελνο πιεζσξηζκφο ππάξρεη ζηελ πεξίπησζε αχμεζεο ησλ ηηκψλ ησλ πξψησλ πιψλ ή αχμεζεο ηεο δήηεζεο ησλ εγρψξησλ πξντφλησλ απφ ην εμσηεξηθφ. IV. Κατευθυνόμενος πληθωρισμός Καηεπζπλφκελνο πιεζσξηζκφο ππάξρεη φηαλ νη λνκηζκαηηθέο αξρέο απμάλνπλ ηελ πξνζθνξά ρξήκαηνο (έθδνζε λένπ ρξήκαηνο). V. Πληθωρισμός αδράνειας Πιεζσξηζκφο αδξάλεηαο νλνκάδεηαη ν πιεζσξηζκφο, ν ξπζκφο αχμεζεο ηνπ νπνίνπ είλαη ζηαζεξφο. Γηαθέξεη απφ ηνλ ζηαζηκνπιεζσξηζκφ πνπ ζπλαληάηαη φηαλ ππάξρεη ηαπηφρξνλα πιεζσξηζκφο θη αλεξγία (χθεζε). VI. Αφανής πληθωρισμός Αθαλήο είλαη ν πιεζσξηζκφο φηαλ ππάξρνπλ πιεζσξηζηηθέο πηέζεηο αιιά εμνπδεηεξψλνληαη κε ζπλέπεηα λα κελ απμάλνληαη νη ηηκέο. Η εμνπδεηέξσζε απηή κπνξεί λα επηηεπρζεί κε θξαηηθή παξέκβαζε, δειαδή επηδφηεζε ηεο ηηκήο ελφο πξντφληνο ή ππνηνληθή πξνζθνξά ελφο πξντφληνο πνπ θαηαλέκεηαη ζηνπο θαηαλαισηέο κε αγνξαλνκηθφ δειηίν. 6

7 1.3 ΦΡΟΝΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Μήναρ Ιανοςάπιορ 93,343 96,980 98, , , , , ,371 Φεβποςάπιορ 92,157 96,245 97, , , , , ,943 Μάπηιορ 94,276 98,457 99, , , , , ,423 Αππίλιορ 94,873 99, , , , , , ,920 Μάιορ 95,107 99, , , , , , ,053 Ιούνιορ 95,011 99, , , , , , ,749 Ιούλιορ 94,297 98,903 99, , , , , ,396 Αύγοςζηορ 93,601 97,973 98, , , , , ,091 Σεπηέμβπιορ 95,465 99, , , , , , ,285 Οκηώβπιορ 96,156 99, , , , , , ,300 Νοέμβπιορ 96,845 99, , , , , ,639 Δεκέμβπιορ 97,247 99, , , , , ,621 Μέζορ εηήζιορ 94,865 98, , , , , ,813 Απφ ηνλ αλσηέξσ πίλαθα πξνθχπηεη φηη απφ ηνλ Ιαλνπάξην ηνπ 2007 κέρξη θαη ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ 2013 είρακε ζπλερή κεληαία αχμεζε ηνπ πιεζσξηζκνχ θαζψο θαη εηήζηα αχμεζε απηνχ. Απφ ηνλ Μάξηην ηνπ 2013 κέρξη θαη ηνλ Οθηψβξην ηνπ ηξέρνληνο έηνπο παξαηεξείηαη θάζε κήλα κείσζε απηνχ πνπ ζπλεηέιεζε ζηελ εηήζηα κείσζε ηνπ πιεζσξηζκνχ ηνπ έηνπο 2013 ελ ζρέζεη, κε ην 2012 γεγνλφο πνπ ζα ζπκβεί θαη κε ηνλ εηήζην πιεζσξηζκφ ηνπ

8 1.4 ΣΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΛΗΘΨΡΙΜΟ I. Γενική αύξηση των τιμών ε κηα νηθνλνκία ηεο αγνξάο, νη ηηκέο ησλ αγαζψλ θαη ησλ ππεξεζηψλ κπνξνχλ πάληα λα κεηαβιεζνχλ. Κάπνηεο ηηκέο απμάλνληαη, θάπνηεο άιιεο κεηψλνληαη. Μπνξνχκε λα κηιήζνπκε γηα πιεζσξηζκφ φηαλ παξαηεξείηαη γεληθή αχμεζε ηηκψλ ησλ αγαζψλ θαη ησλ ππεξεζηψλ θαη φρη κφλν νξηζκέλσλ πξντφλησλ. Δπνκέλσο, κε 1 επξψ κπνξνχκε λα αγνξάζνπκε ιηγφηεξα πξάγκαηα ή, κε άιια ιφγηα, ε αμία ηνπ επξψ κεηψλεηαη. II. Ορισμένες μεταβολές τιμών είναι πιο σημαντικές από άλλες Όηαλ ππνινγίδεηαη ε κέζε αχμεζε ησλ ηηκψλ, δίδεηαη κεγαιχηεξε βαξχηεηα ζηηο ηηκέο ησλ πξντφλησλ γηα ηα νπνία δαπαλψληαη πεξηζζφηεξα ρξήκαηα - φπσο ην ειεθηξηθφ ξεχκα - ζε ζρέζε κε ηηο ηηκέο ησλ πξντφλησλ γηα ηα νπνία μνδεχνληαη ιηγφηεξα - π.ρ. δάραξε ή γξακκαηφζεκα. III. Δεν αγοράζουν όλοι τα ίδια πράγματα Κάζε λνηθνθπξηφ έρεη δηαθνξεηηθέο θαηαλαισηηθέο ζπλήζεηεο: νξηζκέλνη έρνπλ απηνθίλεην θαη ηξψλε θξέαο, άιινη κεηαθηλνχληαη κφλν κε ηα κέζα καδηθήο κεηαθνξάο ή είλαη ρνξηνθάγνη. Οη κέζεο θαηαλαισηηθέο ζπλήζεηεο ηνπ ζπλφινπ ησλ λνηθνθπξηψλ θαζνξίδνπλ ηε βαξχηεηα πνπ ιακβάλνπλ ηα δηάθνξα πξντφληα θαη ππεξεζίεο θαηά ηε κέηξεζε ηνπ πιεζσξηζκνχ. Γηα ηε κέηξεζε ηνπ πιεζσξηζκνχ, ιακβάλνληαη ππφςε φια ηα αγαζά θαη νη ππεξεζίεο πνπ θαηαλαιψλνπλ ηα λνηθνθπξηά, φπσο: είδε θαζεκεξηλήο ρξήζεο (π.ρ. ηξφθηκα, εθεκεξίδεο θαη βελδίλε) δηαξθή αγαζά (π.ρ. είδε έλδπζεο, ειεθηξνληθνί ππνινγηζηέο θαη πιπληήξηα) ππεξεζίεο (π.ρ. θνκκσηήξηα, αζθάιεηεο θαη ελνηθηαδφκελεο θαηνηθίεο) IV. ύγκριση των τιμών του καλαθιού καταναλωτικών αγαθών ανά έτος Όια ηα αγαζά θαη νη ππεξεζίεο πνπ θαηαλαιψλνπλ ηα λνηθνθπξηά ζηε δηάξθεηα ελφο έηνπο αληηπξνζσπεχνληαη απφ έλα "θαιάζη" εηδψλ. Κάζε πξντφλ ζην θαιάζη απηφ έρεη κηα ηηκή, ε νπνία κπνξεί λα κεηαβιεζεί κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ. Ο εηήζηνο 8

9 ξπζκφο πιεζσξηζκνχ είλαη ε ηηκή ηνπ ζπλνιηθνχ θαιαζηνχ έλα ζπγθεθξηκέλν κήλα ζε ζχγθξηζε κε ηελ ηηκή πνπ είρε ηνλ ίδην κήλα έλα έηνο λσξίηεξα. Παξάδεηγκα κέηξεζεο ηνπ πιεζσξηζκνχ Πνζφηεηεο πνπ αγνξάζηεθαλ ζην έηνο βάζεο Σηκή (έηνο βάζεο) αλά κνλάδα ζχλνιν Σηκή (1 έηνο κεηά) αλά κνλάδα ζχλνιν Σηκή (2 έηε κεηά) αλά κνλάδα ζχλνιν 150 θαξβέιηα ςσκί 1, , , θιηηδάληα θαθέ 2, , , θνπξέκαηα 20, , , ρεηκεξηλφ κπνπθάλ 145, , , πλνιηθφ θφζηνο θαιαζηνχ Γείθηεο ηηκψλ 100,0 102,9 104,8 Ρπζκφο πιεζσξηζκνχ 2,9% 1,8% * Η Eurostat κεηξά θάζε κήλα ηνλ πιεζσξηζκφ ηηκψλ θαηαλαισηή ζηε δψλε ηνπ επξψ. Ο Δλαξκνληζκέλνο Γείθηεο Σηκψλ Καηαλαισηή (ΔλΓΣΚ) θαιχπηεη, θαηά κέζν φξν, 700 πεξίπνπ αγαζά θαη ππεξεζίεο. Αληαλαθιά ηε κέζε δαπάλε ησλ λνηθνθπξηψλ ζηε δψλε ηνπ επξψ γηα έλα θαιάζη πξντφλησλ 1. Απαξηζκήζηε φια ηα πξντφληα πνπ ππάξρνπλ ζην θαιάζη ζαο θαη ηηο πνζφηεηεο πνπ θαηαλαιψζαηε ζε έλα ζπγθεθξηκέλν έηνο (απηφ είλαη ην "έηνο βάζεο"). ην παξάδεηγκά καο, ππνινγίδνπκε κφλν ην ςσκί, ηνλ θαθέ, ηα θνπξέκαηα θαη έλα ρεηκεξηλφ κπνπθάλ. 2. Τπνινγίζηε ηε ζπλνιηθή δαπάλε γηα θάζε πξντφλ πνιιαπιαζηάδνληαο ηελ πνζφηεηα ησλ πξντφλησλ κε ηελ ηηκή αγνξάο ηνπο: 150 θαξβέιηα ςσκί x 1,50 = θιηηδάληα θαθέ x 2,40 = 240 θ.ιπ. 3. Πξνζζέζηε ηα ζχλνια φισλ ησλ πξντφλησλ γηα λα ππνινγίζεηε ην ζπλνιηθφ θφζηνο θαηαλάισζεο. ην έηνο βάζεο ηνπ παξαδείγκαηφο καο είλαη

10 4. Δπαλαιάβεηε ηα βήκαηα 2 θαη 3 γηα ηα επφκελα έηε. Κνηηάδνληαο ην παξάδεηγκα ζα παξαηεξήζεηε φηη νξηζκέλεο ηηκέο κεηαβιήζεθαλ κεηά ην πξψην έηνο. Σν ζπλνιηθφ θφζηνο θαηαλάισζεο απμήζεθε ζε 875. Μεηά ην δεχηεξν έηνο, ην θφζηνο είλαη Γηαηξέζηε ην ζπλνιηθφ θφζηνο ηνπ θαιαζηνχ ζε θάζε επφκελν έηνο κε ην ην θφζηνο ηνπ θαιαζηνχ ζην έηνο βάζεο θαη πνιιαπιαζηάζηε ην απνηέιεζκα επί 100. Έλα έηνο αξγφηεξα: x 100 = 102,9 6. Ο εηήζηνο ξπζκφο πιεζσξηζκνχ είλαη ε εθαηνζηηαία κεηαβνιή απφ ην έλα έηνο ζην άιιν. ην παξάδεηγκά καο, ν ξπζκφο πιεζσξηζκνχ κεηά απφ έλα έηνο είλαη 2,9%. Γηα λα ηνλ ππνινγίζνπκε, αθαηξνχκε απφ ην δείθηε ηηκψλ γηα ην ζπγθεθξηκέλν έηνο ην δείθηε ηηκψλ ηνπ πξνεγνχκελνπ έηνπο (102,9-100), δηαηξνχκε κε ην δείθηε ηηκψλ ηνπ πξνεγνχκελνπ έηνπο (100) θαη πνιιαπιαζηάδνπκε επί 100. Γηα ην επφκελν έηνο ν αληίζηνηρνο ππνινγηζκφο είλαη: (104,8 102,9) 102,9 x 100 = 1,8%. 10

11 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 2 ΟΙ ΣΙΜΕ ΣΟΤ ΠΕΣΡΕΛΑΙΟΤ 2.1 Πετρέλαιο, υποπροϊόντα-παράγωγα αυτού Σν πεηξέιαην είλαη κηα πεγή ελέξγεηαο κέγηζηεο ζεκαζίαο γηα ηελ ιεηηνπξγία ηνπ δηεζλνχο νηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο, αιιά ηαπηφρξνλα θαη κηα πξψηε χιε παξαγσγήο ρεκηθψλ πξντφλησλ. Υξεζηκνπνηείηαη ζπλήζσο γηα ηελ παξαγσγή θαπζίκσλ γηα κεραλέο εζσηεξηθήο θαχζεο θαη γηα ην ιφγν απηφ είλαη κηα ζεκαληηθή πεγή ελέξγεηαο. Δίλαη επίζεο, ε πξψηε χιε γηα πνιιά ρεκηθά πξντφληα, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ δηαιπηψλ, ησλ ιηπαζκάησλ, ησλ θπηνθαξκάθσλ, θαζψο θαη ζηα ζπλεηηθά πξντφληα φπσο ησλ πιαζηηθψλ θαη ησλ απνξξππαληηθψλ αθφκε θαη νξηζκέλσλ εθξεθηηθψλ πιψλ. 2.2 Μονοπωλιακές τιμές και γαιοπρόσοδος Σν αξγφ πεηξέιαην (φπσο θαη θάζε άιιν πξντφλ ηεο εμνξπθηηθήο βηνκεραλίαο) παξάγεηαη απνθιεηζηηθά ζηα (γλσζηά θαη εθκεηαιιεχζηκα) θνηηαζκαηνθφξα εδάθε, ηα νπνία βξίζθνληαη ζε ιίγεο κφλν πεξηνρέο (ρψξεο) ηνπ πιαλήηε. Σν γεγνλφο απηφ δεκηνπξγεί ηε δπλαηφηεηα ζρεκαηηζκνχ θπζηθψλ κνλνπσιίσλ, κέζα απφ ηε κνλνπσιηαθή θαηνρή ή εθκεηάιιεπζε ησλ εδαθψλ απηψλ απφ θάπνηα ρψξα ή επηρείξεζε. ε έλα αλάινγν απνηέιεζκα νδεγεί θαη ν ζρεκαηηζκφο θαξηέι απφ ηηο (πεηξέιαην) παξαγσγέο ρψξεο ή εηαηξείεο: ηηο πεξηπηψζεηο απηέο ε ηηκή ηεο πξψηεο χιεο δηακνξθψλεηαη κνλνπσιηαθά, δειαδή νη κνλνπσιηζηέο θαξπψλνληαη έλα πξφζζεην θέξδνο, πάλσ απφ ην κέζν θέξδνο ηεο νηθνλνκίαο, αθξηβψο ιφγσ ηεο δπλαηφηεηαο ηνπο λα ειέγρνπλ κνλνπσιηαθά ηελ παξαγσγή (εμφξπμε) ηεο ζπγθεθξηκέλεο πξψηεο χιεο. Η πεξίνδνο ηεο ζε επξεία έθηαζε κνλνπσιηαθήο εθκεηάιιεπζεο ησλ πξψησλ πιψλ ζπκπίπηεη ηζηνξηθά κε ηε θάζε ηεο απνηθηνθξαηίαο, θάζε πνπ έθζαζε ζην ηέινο ηεο κεηά ην δεχηεξν παγθφζκην πφιεκν. Αιιά θαη ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ δελ δεκηνπξγείηαη θαλελφο είδνπο κνλνπσιηαθφο έιεγρνο ηεο παξαγσγήο, ν ζρεκαηηζκφο ηεο ηηκήο ησλ πξντφλησλ ηεο εμνξπθηηθήο βηνκεραλίαο (φπσο θαη ηεο θαπηηαιηζηηθήο γεσξγίαο) δηαθέξεη απφ ην ζρεκαηηζκφ ηεο ηηκήο ησλ πξντφλησλ ησλ άιισλ βηνκεραληθψλ θιάδσλ. Η δηαθνξνπνίεζε απηή πξνθχπηεη απφ ην γεγνλφο φηη ε παξαγσγηθφηεηα ηεο εξγαζίαο ζηελ εμνξπθηηθή βηνκεραλία θαζνξίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηα «θπζηθά ραξαθηεξηζηηθά» ηνπ θνηηαζκαηνθφξνπ εδάθνπο, πνπ θαηά πεξίπησζε θαζηζηνχλ επθνιφηεξε ή δπζθνιφηεξε ηελ εμφξπμε (άληιεζε) ηεο πξψηεο χιεο. ηηο πεξηπηψζεηο, ινηπφλ, πνπ ηα απνδνηηθφηεξα νξπρεία (γνληκφηεξα εδάθε) δελ επαξθνχλ γηα λα ηθαλνπνηήζνπλ ηε (δηεζλή) δήηεζε, ε παξαγσγή επεθηείλεηαη θαη ζε ιηγφηεξν απνδνηηθά νξπρεία (εδάθε). Σν νξπρείν κε ηε ρακειφηεξε απνδνηηθφηεηα, ην νπνίν είλαη αλαγθαίν λα ππεηζέιζεη ζηελ παξαγσγή (γηαηί ε παξαγσγή φισλ ησλ άιισλ, απνδνηηθφηεξσλ, νξπρείσλ δελ επαξθεί γηα λα ηθαλνπνηήζεη ηε δήηεζε), 11

12 νλνκάδεηαη νξηαθφ νξπρείν θαη είλαη ε παξαγσγηθφηεηα απηνχ ηνπ νξπρείνπ (θαη φρη ε κέζε παξαγσγηθφηεηα ηνπ θιάδνπ) πνπ θαζνξίδεη ηελ ηηκή ηνπ παξαγφκελνπ πξντφληνο: Γηα λα είλαη απφ νηθνλνκηθή άπνςε εθκεηαιιεχζηκν ην (ιηγφηεξν παξαγσγηθφ, πιελ φκσο αλαγθαίν) νξπρείν απηφ, ζα πξέπεη ν θαπηηαιηζηήο πνπ ην εθκεηαιιεχεηαη λα κπνξεί λα απνθνκίδεη ην κέζν - ζηε ρψξα - πνζνζηφ θέξδνο γηα ην θεθάιαην πνπ επελδχεη. Λφγσ, φκσο, ηνπ ςεινχ «αηνκηθνχ» θφζηνπο αλά κνλάδα πξντφληνο ζην νξπρείν απηφ (ζπγθξηηηθά ρακειή παξαγσγηθφηεηα ηεο εξγαζίαο ζηε δνζκέλε «αηνκηθή» επηρείξεζε), πξνθχπηεη θαη κηα αληίζηνηρα ςειή (νξηαθή) «αηνκηθή ηηκή» ηεο κνλάδαο ηνπ πξντφληνο. Η ςειή απηή «αηνκηθή ηηκή» ηεο κνλάδαο ηνπ πξντφληνο πνπ πξνθχπηεη απφ ην νξηαθφ νξπρείν επηβάιιεηαη σο ε θνηλσληθή (πξαγκαηηθή) ηηκή ηνπ πξντφληνο (γηαηί δηαθνξεηηθά ην νξηαθφ νξπρείν δελ ζα ήηαλ, απφ νηθνλνκηθή άπνςε, εθκεηαιιεχζηκν, εθφζνλ δελ ζα απέδηδε ην κέζν πνζνζηφ θέξδνπο). Όια ηα νξπρεία κε ςειφηεξε απνδνηηθφηεηα ηνπ εδάθνπο απφ ην νξηαθφ νξπρείν (ςειφηεξε παξαγσγηθφηεηα ηεο εξγαζίαο ρακειφηεξν θφζηνο) απνθνκίδνπλ έηζη έλα πξφζζεην θέξδνο αλά κνλάδα πξνθαηαβεβιεκέλνπ θεθαιαίνπ, πέξα απφ ην κέζν θέξδνο (ην νπνίν απνθνκίδεη ην νξηαθφ νξπρείν). Απηφ ην πξφζζεην θέξδνο νλνκάδεηαη δηαθνξηθή γαηνπξφζνδνο θαη πξνθχπηεη γηα φια ηα νξπρεία κε παξαγσγηθφηεηα ηεο εξγαζίαο ςειφηεξε απφ ην νξηαθφ νξπρείν, σο ε δηαθνξά αλάκεζα ζηελ ηηκή ηνπ πξντφληνο (πνπ ζηελ εμνξπθηηθή βηνκεραλία δηακνξθψλεηαη απφ ην νξηαθφ νξπρείν) θαη ζηε ρακειφηεξε «αηνκηθή ηηκή» ηνπ ίδηνπ πξντφληνο ζηα κε νξηαθά απηά νξπρεία. Κιείλνληαο ηηο παξαηεξήζεηο καο ζρεηηθά κε ηε δηαθνξηθή γαηνπξφζνδν αμίδεη λα ζεκεηψζνπκε φηη ηα (δηεζλψο) νξηαθά νξπρεία εμφξπμεο πεηξειαίνπ βξίζθνληαη ζηηο ρψξεο ηεο Γχζεο (ΗΠΑ), φπνπ απφ ηε κηα ην θνηλσληθά κέζν πνζνζηφ θέξδνπο είλαη ςειφηεξν απ' φηη ζηηο ρψξεο ηνπ Σξίηνπ Κφζκνπ πνπ παξάγνπλ πεηξέιαην, ελψ παξάιιεια ε γε γεληθά επηβαξχλεηαη ζηηο δπηηθέο ρψξεο θαη κε κηα ζεκαληηθή ζε χςνο απφιπηε γαηνπξφζνδν, σο κε αλαπαξάμηκν αγαζφ ην νπνίν κνλνπσινχλ νη ηδηνθηήηεο ηνπ (θαπηηαιηζηέο γαηνθηήκνλεο). Οη παξάγνληεο απηνί επηβαξχλνπλ επηπιένλ ηε δηεζλή ηηκή ηνπ πεηξειαίνπ. 2.3 Παράγοντες που επηρεάζουν την τιμή του πετρελαίου παγκοσμίως Όπσο ζε φια ηα πξντφληα, ε ηηκή ηνπ πεηξειαίνπ θαζνξίδεηαη απφ ηηο δπλάκεηο ηεο πξνζθνξάο θαη ηεο δήηεζεο. ε πεξηπηψζεηο δηαηαξαρψλ ηεο δήηεζεο, π.ρ. κεηά απφ πνιηηηθέο ή ρξεκαηνπηζησηηθέο θξίζεηο, νηθνλνκηθέο επηβξαδχλζεηο θαη πθέζεηο, ε ηηκή ηνπ πεηξειαίνπ ηζηνξηθά ππνρσξεί απφ 20% έσο 45%. Σα πξφζθαηα ζηνηρεία ηεο πξνζθνξάο πεηξειαίνπ ζηελ αγνξά αθήλνπλ επάισηε ηελ παγθφζκηα νηθνλνκία ζε αξλεηηθέο «δηαηαξαρέο πξνζθνξάο» ( negative supply shocks ) θαζψο ε δπλαηφηεηα λα ηθαλνπνηεζεί ε δήηεζε είλαη πεξηνξηζκέλε θαη κηα γεσπνιηηηθή θξίζε κπνξεί λα δείμεη ην κέγεζνο ηεο ειιηπνχο πξνζθνξάο απφ ην ζχζηεκα. Απηφ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε απφηνκε κείσζε ηεο παξαγφκελεο πνζφηεηαο πεηξειαίνπ θαη αχμεζε ηεο ηηκήο (π.ρ. κηα εκπφιεκε θαηάζηαζε ζηελ Μ. Αλαηνιή). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, κηα απφηνκε θαη κεγαιχηεξε ηνπ αλακελνκέλνπ κείσζε ηεο δήηεζεο ηα επφκελα ρξφληα (ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηελ ππεξβνιηθή αχμεζε ηεο 12

13 ηηκήο ηεο βελδίλεο ζηηο αλαπηπγκέλεο νηθνλνκίεο θαη ηελ νηθνλνκηθή επηβξάδπλζε ζε απηέο) κπνξεί λα ππξνδνηήζεη απφηνκε πησηηθή δηφξζσζε ησλ ηηκψλ ηνπ αξγνχ πεηξειαίνπ, ζε ρακειφηεξα επίπεδα απ φηη ζήκεξα. Καλείο φκσο δελ δχλαηαη λα πξνβιέςεη εάλ απηφ ζα ζπκβεί θαη πφζν ζα παξακείλεη ε ηηκή ζε απηά ηα ρακειφηεξα επίπεδα δηφηη ε ηηκή ηνπ πεηξειαίνπ επεξεάδεηαη θαη απφ κηα πιεζψξα αζηάζκεησλ γεσπνιηηηθψλ θαη άιισλ παξαγφλησλ πνπ επηδξνχλ ηφζν ζηηο δπλάκεηο ηεο πξνζθνξάο φζν θαη ζηε δήηεζε φπσο: α. Οη θαηξηθέο ζπλζήθεο (δξηκχ ςχρνο, ηπθψλεο ζηελ Καξατβηθή θ.ά.) θαη ε επνρηθφηεηα (αλάγθε ζέξκαλζεο ην ρεηκψλα θαη θιηκαηηζκνχ-ςχμεο ην θαινθαίξη). β. Πνιηηηθέο ή ζηξαηησηηθέο θξίζεηο φπσο νη έλνπιεο ζπγθξνχζεηο ζηε Νηγεξία, ηε Γεσξγία θαη ε θξίζε πνπ αθνξά ην ππξεληθφ πξφγξακκα ηνπ Ιξάλ. 13

14 γ. Η δηαζεζηκφηεηα κνλάδσλ δηχιηζεο, ηδηαίηεξα ζε πεξηφδνπο πςειήο δήηεζεο θαη αικαηψδνπο αλάπηπμεο ή κεηά απφ έληνλα θαηξηθά θαηλφκελα (π.ρ. ηπθψλεο) ή αηπρήκαηα φπσο ην πξφζθαην ζηνλ θφιπν ηνπ Μεμηθνχ. δ. Οη επηδνηήζεηο θαη ε θνξνινγία ζηνπο θαηαλαισηέο (θαηάξγεζε ή κεηαβνιή ηνπο νδεγεί ζε ζεκαληηθέο απμνκεηψζεηο ηεο δεηνχκελεο πνζφηεηαο θαη ησλ ηηκψλ ηζνξξνπίαο ζε δηάθνξεο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο-αγνξέο). ε. Έλαο αθφκε παξάγνληαο, πνπ επεξεάδεη ηελ ηξέρνπζα ηηκή ηνπ πεηξειαίνπ αιιά θαη ηε κεηαβιεηφηεηά ηεο, ζρεηίδεηαη κε ηελ πξνζδνθία ησλ θαηαλαισηψλ γηα ηελ επάξθεηα ησλ κειινληηθψλ απνζεκάησλ. χκθσλα κε ηελ BP (British Petroleum PLC) ηα «απνδεδεηγκέλα» απνζέκαηα αξγνχ αλά ηνλ θφζκν, αλέξρνληαη ζε δηο. βαξέιηα. Απφ απηά, ην 61,5% ησλ απνζεκάησλ βξίζθεηαη ζηηο ρψξεο ηεο Μέζεο Αλαηνιήο. Σα παξαπάλσ απνζέκαηα επαξθνχλ γηα 40 ρξφληα, αλ ε θαηαλάισζε ζπλερηζηεί κε κέζνπο ξπζκνχο φπσο νη ζεκεξηλνί (δειαδή πεξίπνπ εθαη. βαξέιηα εκεξεζίσο). Παξάιιεια, ηα εθκεηαιιεχζηκα απνζέκαηα γηα ηα επφκελα ρξφληα εθηηκνχληαη ζε δηο. βαξέιηα, αξθεηά γηα 86 ρξφληα. Σν εξψηεκα φκσο είλαη: Πφζα απφ απηά είλαη άκεζα ή ηνπιάρηζηνλ ζε ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα εθκεηαιιεχζηκα; Καηά ζπλέπεηα, ε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο φηη ην πεηξέιαην κπνξεί λα κελ επαξθεί, νδήγεζε ζε ζπλερείο αλαηηκήζεηο ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη ηδηαίηεξα απφ ην 2002 θαη κεηέπεηηα. 14

15 ζη. Η αικαηψδεο αλάπηπμε θαη ε παγθνζκηνπνίεζε, νη νπνίεο αχμεζαλ ηηο απαηηήζεηο γηα δηεχξπλζε ηεο παξαγσγηθήο δπλακηθφηεηαο ησλ πεηξειαηνπαξαγσγψλ ελψ πίεζαλ αλνδηθά ηε δήηεζε πεηξειαίνπ. Σν 50% ηεο αχμεζεο ζηε δήηεζε γηα ηα ηειεπηαία έηε απνδίδεηαη απνθιεηζηηθά ζηελ νηθνλνκία ηεο Κίλαο, ελψ νη αλαπηπζζφκελεο νηθνλνκίεο (Ιλδία, Ρσζία, Λαη. Ακεξηθή) δηεθδηθνχλ κεγαιχηεξα κεξίδηα ζηελ αγνξά πεηξειαίνπ θαη ελέξγεηαο γηα λα ηθαλνπνηήζνπλ ηηο απμαλφκελεο απαηηήζεηο ηεο βηνκεραληθήο ηνπο παξαγσγήο. δ. Δπίζεο, πέξα απφ ηελ απφηνκε αχμεζε ηεο δήηεζεο ηνπ πεηξειαίνπ παγθνζκίσο, ε ηηκή ηνπ επεξεάδεηαη θαη απφ ηε ζηελφηεηα ζηηο αγνξέο δηπιηζκέλσλ πξντφλησλ. Η θαηάξξεπζε ησλ ηηκψλ ηνπ πεηξειαίνπ ζηε δεθαεηία ηνπ 1990, νδήγεζε ζε αδξάλεηα φιεο ηηο πξσηνβνπιίεο αλάπηπμεο ηεο ππνδνκήο ζηελ παξαγσγή θαη επεμεξγαζία ηνπ αξγνχ παγθνζκίσο. Σα ηειεπηαία 16 ρξφληα δελ έρεη πξαγκαηνπνηεζεί θακία κεγάιε θαηαζθεπή λένπ δηπιηζηεξίνπ. ε. Σν θαινθαίξη ηνπ 2009, έγηλε ιφγνο γηα έλα αθφκε παξάγνληα πνπ νδεγεί ηηο ηηκέο ησλ πξψησλ πιψλ θαη ηνπ πεηξειαίνπ ζε αλνδηθή πνξεία. Ο παξάγνληαο απηφο ήηαλ ε θεξδνζθνπία (ρεηξαγψγεζε) ζηηο αγνξέο παξαγψγσλ πεηξειαίνπ απφ ηνπο ιεγφκελνπο speculators (θεξδνζθφπνπο δειαδή ηνπο κε εκπνξηθνχο επελδπηέο). Ωζηφζν, νη επίζεκεο έξεπλεο δελ απέδεημαλ αθφκε φηη νη θεξδνζθφπνη είλαη ππαίηηνη γηα ηελ θνξχθσζε ησλ ηηκψλ. Έηζη, ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηνπ CFTC (Ακεξηθαληθή Δπηηξνπή Δπνπηείαο Αγνξάο Δκπνξεπκάησλ) δηαζέζηκα απφ ηελ Bloomberg Financial L.P., θαίλεηαη απφ ηηο ζέζεηο ησλ speculators φηη ππνιφγηδαλ πσο ε ηηκή ηνπ αξγνχ ζα ππνρσξήζεη, απφ ην Μάξηε ηνπ 2008 κε πξνζδνθίεο έπεηηα απφ κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα ζα ππάξμνπλ ηαρχηεξεο θαη εληνλφηεξεο αλαηηκήζεηο, θαζψο θαη κεγαιχηεξε αχμεζε ζηελ παγθφζκηα δήηεζε. Η έμνδφο ηνπο φκσο ηψξα απφ ηηο αγνξέο απηέο, έρεη σο απνηέιεζκα ηελ πηψζε ησλ ηηκψλ ζε επίπεδα ηφζν ρακειά πνπ δελ είλαη δηαηεξήζηκα. Δλδέρεηαη ινηπφλ κεζνπξφζεζκα, λα ππάξμνπλ απφηνκεο αλαηηκήζεηο, ηδηαίηεξα ζηελ αγνξά πεηξειαίνπ, φηαλ ε πξνζθνξά δελ ζα είλαη ζε ζέζε λα ηθαλνπνηήζεη επαξθψο ηε δήηεζε. 15

16 2.4 Παράγοντες που επηρεάζουν την τιμή του πετρελαίου εγχωρίως Πέξα ησλ φζσλ παξαγφλησλ πνπ επεξεάδνπλ ηηο ηηκέο ηνπ πεηξειαίνπ παγθνζκίσο( θαη αλαθέξζεθαλ άλσζελ) ππάξρνπλ θαη παξάγνληεο ζηελ εγρψξηα αγνξά. Βεβαίσο έλαο είλαη ν θχξηνο παξάγσλ, ήηνη νη έκκεζνη θφξνη πνπ επηβάιεη ε θεληξηθή δηνίθεζε ηνπ θξάηνπο, ν νπνίνο πξνζαπμάλεη ηελ ηηκή ηνπ πεηξειαίνπ έσο θαη 250%. 2.5 Οι συντελεστές που διαμόρφωσης της τιμής του πετρελαίου κατά ΙΟΒΕ O IOBE ζε έθζεζή ηνπ (Αχγνπζηνο 2012), θαηαγξάθεη ηα ζπγθεληξσηηθά ζηνηρεία ηνπ θιάδνπ ησλ πεηξειαηνεηδψλ γηα ην Σν 2011 νη πσιήζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ ηνπ θιάδνπ εκπνξίαο πεηξειαηνεηδψλ απμήζεθαλ θαηά 5% πεξίπνπ, θαζψο δηακνξθψζεθαλ ζε εθαη. έλαληη εθαη. ηνπ πξνεγνχκελνπ έηνπο, κεηά ηε κείσζε θαηά 12,6% ηελ πεξίνδν 2009/2010. Δπηπιένλ, ηα κηθηά θέξδε ππνρψξεζαλ ζηα 489 εθαη., έλαληη 552 εθαη. ην Σαπηφρξνλα, ην ζπλνιηθφ θφζηνο πσιεζέλησλ απμήζεθε θαηά 5,7%. Αλαθνξηθά κε ηα επηκέξνπο κεγέζε ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο πσιεζέλησλ, παξαηεξήζεθε φηη ην 2011 ην 67,1% απηνχ αθνξά ζην θφζηνο εηζαγσγήο CIF, ην νπνίν δεδνκέλνπ φηη απνηειεί ζπλάξηεζε ηεο ηηκήο εηζαγσγήο πεηξειαίνπ θαηαγξάθεη αχμεζε θαηά 21,4% έλαληη ηνπ 2010, απνξξνθψληαο ην κεγαιχηεξν κεξίδην ηεο κεηαβνιήο ηνπ θφζηνπο πσιεζέλησλ. Οη δαζκνί θαη θφξνη κε πνζνζηφ 32,5% απνηεινχλ ην δεχηεξν ζεκαληηθφηεξν παξάγνληα δηακφξθσζεο ηνπ θφζηνπο πσιεζέλησλ. Μηθξή είλαη ε επίδξαζε ηνπ ηξίηνπ παξάγνληα, δειαδή ησλ άκεζσλ εμφδσλ αγνξψλ, πνπ ζπκκεηέρνπλ ζην θφζηνο πσιεζέλησλ κε πνζνζηφ κηθξφηεξν ηνπ 1%. Οη ππφινηπεο δαπάλεο ησλ επηρεηξήζεσλ ηνπ θιάδνπ κεηψζεθαλ ην 2011 θαηά 10% πεξίπνπ ζε ζρέζε κε ην πξνεγνχκελν έηνο θαη δηακνξθψζεθαλ ζηα 567 εθαη. έλαληη 624 εθαη. ην Απφ ηα επηκέξνπο ζηνηρεία ησλ δαπαλψλ ζρεδφλ φια ζρεδφλ ζεκείσζαλ κείσζε, κε κεγαιχηεξε απηή ζηα αλφξγαλα έζνδα/έμνδα (- 52,3%). Σν 2011 ν θιάδνο παξέκεηλε ζε δεκηνγφλα θαζαξά απνηειέζκαηα, ην χςνο ησλ νπνίσλ δηακνξθψζεθε ζηα 46 εθαη. ζηα επίπεδα δειαδή ηεο πξνεγνχκελεο πεξηφδνπ. (σε χιλ. ευρώ) 2010 % Μεταβολή /2011 ΠΩΛΗΕΙ Ε ΧΙΛ. Μ. Σα ,35-5,08% ΑΞΙΑ ΠΩΛΗΕΩΝ 12892, ,96 4,96% ΚΟΣΟ CIF 7209, ,557 21,37% ΔΑΜΟΙ ΚΑΙ ΦΟΡΟΙ 5075, ,497-16,57% ΑΜΕΑ ΕΞΟΔΑ ΑΓΟΡΩΝ 52,979 57,451 9,68% ΤΝΟΛΟ ΚΟΣΟΤ ΠΩΛΗΘΕΝΣΩΝ 12340, ,51 5,69% O IOBE ζε έθζεζή ηνπ (Αχγνπζηνο 2014), θαηαγξάθεη ηα ζπγθεληξσηηθά ζηνηρεία ηνπ θιάδνπ ησλ πεηξειαηνεηδψλ γηα ην

17 Σν 2013 νη πσιήζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ ηνπ θιάδνπ εκπνξίαο πεηξειαηνεηδψλ δηακνξθψζεθαλ ζε εθαη. έλαληη εθαη. ην2012, θαηαγξάθνληαο κείσζε θαηά 12,5 %.Ωζηφζν, ν φγθνο πσιήζεσλ ζεκείσζε κηθξή άλνδν θαηά 3,8% έλαληη ηνπ 2012, δηαθφπηνληαο ηε ζπλερή πνξεία ππνρψξεζήο ηνπ απφ ην 2009 πνπ είρε νδεγήζεη ζε ζσξεπηηθέο απψιεηεο θαηά 41 %. Ωο απνηέιεζκα ε πηψζε ζηελ αμία πσιήζεσλ απνδίδεηαη θπξίσο ζηε κείσζε ησλ ηηκψλ πψιεζεο ησλ πξντφλησλ. Σα κηθηά θέξδε ην 2013 πεξηνξίζηεθαλ πεξαηηέξσ ππνρσξψληαο ζηα 373 εθαη., έλαληη 405 εθαη. Σελ πξνεγνχκελε ρξνληά. Σν ζπλνιηθφ θφζηνο πσιεζέλησλ κεηψζεθε θαηά 12,5 %. Αλαθνξηθά κε ηα επηκέξνπο κεγέζε ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο πσιεζέλησλ, παξαηεξείηαη φηη ην 2013 ην 65,6% απηνχ αθνξά ζην θφζηνο εηζαγσγήο CIF, ην νπνίν δεδνκέλνπ φηη απνηειεί ζπλάξηεζε ησλ δηεζλψλ ηηκψλ πεηξειαίνπ θαηαγξάθεη κείσζε θαηά 14,4 % έλαληη ηνπ 2012, απνξξνθψληαο καδί κε ηνπο δαζκνχο θαη ηνπο θφξνπο ην κεγαιχηεξν κεξίδην ηεο κεηαβνιήο ηνπ θφζηνπο πσιεζέλησλ. Οη δαζκνί θαη θφξνη κε πνζνζηφ 34 % απνηεινχλ ην δεχηεξν ζεκαληηθφηεξν παξάγνληα δηακφξθσζεο ηνπ θφζηνπο πσιεζέλησλ. Μηθξή είλαη ε επίδξαζε ηνπ ηξίηνπ παξάγνληα, δειαδή ησλ άκεζσλ εμφδσλ αγνξψλ, πνπ ζπκκεηέρνπλ ζην θφζηνο πσιεζέλησλ κε πνζνζηφ κηθξφηεξν ηνπ 1 %. Οη ππφινηπεο δαπάλεο ησλ επηρεηξήζεσλ ηνπ θιάδνπ κεηψζεθαλ ην 2013 θαηά 7 % πεξίπνπ ζε ζρέζε κε ην πξνεγνχκελν έηνο θαη δηακνξθψζεθαλ ζηα 460 εθαη. Έλαληη 493 εθαη. ην Απφ ηα επηκέξνπο ζηνηρεία ησλ δαπαλψλ ζρεδφλ φια ζρεδφλ ζεκείσζαλ κείσζε, κε εμαίξεζε ηα αλφξγαλα έζνδα/έμνδα. Σν 2013 ν θιάδνο παξέκεηλε ζε δεκηνγφλα θαζαξά απνηειέζκαηα, ην χςνο ησλ νπνίσλ δηακνξθψζεθε ζηα 98,0 εθαη., έλαληη 81,7 ηελ πξνεγνχκελε πεξίνδν. (σε χιλ. ευρώ) 2012 % Μεταβολή /2013 ΠΩΛΗΕΙ Ε ΧΙΛ. Μ. Σα. 9497, ,71 3,80% ΑΞΙΑ ΠΩΛΗΕΩΝ ,628-12,30% ΚΟΣΟ CIF 8101, ,208-14,40% ΔΑΜΟΙ ΚΑΙ ΦΟΡΟΙ 3911, ,135-8,20% ΑΜΕΑ ΕΞΟΔΑ ΑΓΟΡΩΝ 54,862 37,177-32,20% ΤΝΟΛΟ ΚΟΣΟΤ ΠΩΛΗΘΕΝΣΩΝ 12067, ,52-12,50% 17

18 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 3 ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ 3.1 Η σχέση μεταξύ των τιμών του πετρελαίου και του πληθωρισμού Οη ηηκέο ηνπ πεηξειαίνπ θαη ν πιεζσξηζκφο ζπλδένληαη ζε κηα ζρέζε αηηίνπαπνηειέζκαηνο, δειαδή θαζψο ε ηηκή ηνπ πεηξειαίνπ απμάλεηαη ή κεηψλεηαη αληίζηνηρα ην ίδην ζπκβαίλεη θαη κε ην πνζνζηφ ηνπ πιεζσξηζκνχ. Η ζρέζε απηή δηθαηνινγείηαη απφ ην γεγνλφο φηη ην πεηξέιαην απνηειεί ηελ πξψηε πεγή ελέξγεηαο παγθνζκίσο, (πεηξέιαην 34%, άλζξαθαο 24%, θπζηθφ αέξην 21% θαη κεηά ηα ππφινηπα) θαη κε ρξήζε ζε θξίζηκεο δξαζηεξηφηεηεο φπσο ε ηξνθνδνζία θαπζίκσλ ζε κεηαθνξέο, ε ζέξκαλζε θαηνηθηψλ, ελψ παξάγσγά ηνπ είλαη άθξσο ζεκαληηθά ζηνλ ηνκέα ηεο βηνκεραλίαο. πλεπψο απνηειεί κηα ζεκαληηθή ζπκβνιή ζηελ νηθνλνκία. Έηζη ε άλνδνο ηεο ηηκήο ηνπ πεηξειαίνπ πξνθαιεί αχμεζε ηνπ γεληθνχ επηπέδσλ ησλ ηηκψλ κε απνηέιεζκα ηε κείσζε ηεο αγνξαζηηθήο δχλακεο ησλ λνηθνθπξηψλ θαη ζπλαθφινπζα ηελ πεξηζηνιή ηεο θαηαλαισηηθήο δήηεζεο γηα δηαξθή αγαζά θαη ππεξεζίεο. Ο πςειφο ξπζκφο ηνπ πιεζσξηζκνχ πξνθαιεί ηελ αχμεζε ησλ βξαρππξφζεζκσλ επηηνθίσλ, κείσζε ηεο αγνξαζηηθήο δχλακεο ηνπ θαηαλαισηηθνχ θνηλνχ κε απνηέιεζκα ηελ κείσζε ησλ επελδχζεσλ έλεθα ηεο αθξηβφηεξεο αγνξάο ρξήκαηνο θαη ηεο κηθξφηεξεο δήηεζεο ησλ πξντφλησλ. Η αβεβαηφηεηα πνπ πξνθαιεί ε αχμεζε ηεο ηηκήο ηνπ πεηξειαίνπ δεκηνπξγεί βεβηαζκέλεο πνιηηηθέο επελδχζεσλ ζε θιάδνπο πνπ είλαη ιηγφηεξνη εμαξηεκέλνη απφ ην πεηξέιαην ψζηε λα κελ επηηπγράλεηαη ε αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη σο εθ ηνχηνπ θαη ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο νηθνλνκίαο. Όπσο ζπλεπάγεηαη κηα αχμεζε ηεο ηηκήο ηνπ πεηξειαίνπ νδεγεί ζε έλα ληφκηλν» νηθνλνκηθψλ εμειίμεσλ πνπ δελ γίλεηαη λα αθήζνπλ θαλέλα αδηάθνξν απφ ηνλ θαηαλαισηή κέρξη ηνλ ηξαπεδίηε θαη επελδπηή, γη απηφ άιισζηε ην θφζηνο ηνπ πεηξειαίνπ παξαθνινπζείηαη ζηελά. 3.2 Η στενή δημοσιονομική πολιτική και τα αποτελέσματα από το πετρέλαιο Καηά ηελ άπνςε καο ε αχμεζε ησλ έκκεζσλ θφξσλ γηα δεκνζηνλνκηθνχο ιφγνπο δελ επηθέξεη πάληα αχμεζε ησλ εζφδσλ ηνπ θξάηνπο αιιά κπνξεί θαη κείσζε απηψλ φηαλ δελ ππάξρεη αληαπφθξηζε απφ ην θαηαλαισηηθφ θνηλφ αγνξάο απηνχ. Γηα παξάδεηγκα ην πξφγξακκα ηνπ νηθνλνκηθνχ επηηειείνπ ζηέθζεθε ππφ απφιπηε απνηπρία κε ηελ αχμεζε θφξνπ ζην πεηξέιαην ζέξκαλζεο, θαζψο βνχιηαμε ηα θξαηηθά έζνδα, φπσο θαλεξψλνπλ ηα επίζεκα ζηνηρεία ηνπ Γεληθνχ Λνγηζηεξίνπ ηνπ Κξάηνπο ζηνλ πξνυπνινγηζκφ. Δηδηθφηεξα ηε ζεδφλ ηελ πξψηε θνξά 18

19 πνπ εθαξκφζηεθε ν απμεκέλνο θφξνο ζην πεηξέιαην θαηαγξάθεθε απψιεηα εζφδσλ 300 εθαη. επξψ θαη κείσζε ηεο θαηαλάισζεο πεηξειαίνπ ζέξκαλζεο 71% ζε ζχγθξηζε κε ηελ ζεδφλ , δειαδή πξηλ ηελ εθαξκνγή ηνπ απμεκέλνπ θφξνπ ζην πεηξέιαην. Δπηπξνζζέησο ηελ ζεδφλ θαηαγξάθεθε κείσζε ζηελ θαηαλάισζε θαηά 66,6% ζε ζχγθξηζε κε ηελ ζεδφλ θαη ηα έζνδα θηλήζεθαλ θάησ ηνπ ζηφρνπ ηνπ πξνγξάκκαηνο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο. Λφγσ ηηο κεγάιεο αχμεζεο ησλ ηηκψλ ηνπ πεηξειαίνπ ζέξκαλζεο θαηέζηε απαξαίηεην ε δεκηνπξγία ελφο κέηξνπ πνπ λα βνεζήζεη ηα ρακειφηεξα νηθνλνκηθά ζηξψκαηα.η θεληξηθή δηνίθεζε απνθάζηζε λα ρνξεγήζεη ην επίδνκα ζέξκαλζεο. Οη δηθαηνχρνη θαη θξηηήξηα ρνξήγεζεο ηνπ επηδφκαηνο ζέξκαλζεο είλαη ηα παξαθάησ: 'Αγακνη κε εηζφδεκα έσο επξψ θαη έγγακνη κε εηζφδεκα έσο επξψ, πξνζαπμαλφκελν θαηά επξψ γηα θάζε παηδί ( επξψ γηα νηθνγέλεηα κε έλα παηδί θαη επξψ γηα νηθνγέλεηα κε δχν παηδηά). Οη άγακνη ράλνπλ ην επίδνκα αλ έρνπλ πεξηνπζία άλσ ησλ επξψ, ελψ νη έγγακνη αλ ην άζξνηζκα ησλ αθηλήησλ ηνπο μεπεξλά ηηο επξψ. Γελ δηθαηνχηαη επίδνκα ζέξκαλζεο φπνηνο έρεη απηνθίλεην κε θηλεηήξα άλσ ησλ θπβηθψλ εθαηνζηψλ. ηα 120 ηεηξαγσληθά κέηξα αλέξρεηαη ε κέγηζηε επηθάλεηα ηνπ αθηλήηνπ γηα ηελ νπνία κπνξεί λα επηδνηεζεί θάπνηνο θνξνινγνχκελνο. Σα θξηηήξηα πνπ ηέζεθαλ θαη θαζφξηζαλ ηνπο δηθαηνχρνπο θαηά ηελ άπνςε κνπ πεξηιακβάλνπλ κεγάιε γθάκα ηνπ πιεζπζκνχ. 19

20 ΜΕΡΟ 2: ΓΕΨΠΟΛΙΣΙΚΕ ΣΡΑΣΗΓΙΚΕ ΣΗΝ ΑΓΟΡΑ ΠΕΣΡΕΛΑΙΟΤ ΚΕΥΑΛΑΙΟ 1 ΓΕΨΠΟΛΙΣΙΚΗ ΣΡΑΣΗΓΙΚΗ 1.1 Η τιμή του πετρελαίου ως πολιτικό όπλο ΕΤΙΚΕΤΕΣ: Σνλ Αχγνπζην ηνπ 1973 ν ηφηε πξφεδξνο ηεο Αηγχπηνπ, Αλνπάξ αληάη, επηζθέθηεθε κπζηηθά ηελ πξσηεχνπζα ηεο ανπδηθήο Αξαβίαο θαη ζπλάληεζε ηνλ πξίγθηπα Φατδάι. Δηνηκαδφηαλ γηα πφιεκν κε ην Ιζξαήι θαη ήζειε λα ρξεζηκνπνηήζεη ε ανπδηθή Αξαβία ην πην ηζρπξφ φπιν ηεο, ην πεηξέιαην. Ωο ηφηε, ν Φατδάι δελ ήζειε λα ρξεζηκνπνηήζνπλ νη αξαβηθέο ρψξεο-κέιε ηνπ ΟΠΔΚ «ην φπιν ηνπ πεηξειαίνπ». Σνλ Οθηψβξην ηνπ 1973,φηαλ ν αξαβντζξαειηλφο πφιεκνο είρε μεζπάζεη, νη αξαβηθέο πεηξειαηνπαξαγσγνί ρψξεο αχμεζαλ ηηο ηηκέο, κείσζαλ ηελ παξαγσγή θαη επέβαιαλ εκπάξγθν ζηηο εμαγσγέο πεηξειαίνπ γηα λα ηηκσξήζνπλ ηηο ΗΠΑ πνπ είραλ ζηεξίμεη ην Ιζξαήι. Υσξίο ηε ανπδηθή Αξαβία, ην εκπάξγθν δελ ζα είρε αληέμεη. ήκεξα ε ανπδηθή Αξαβία (βαζίιεην ηνπ ανχδ) ρξεζηκνπνηεί θαη πάιη ην «φπιν ηνπ πεηξειαίνπ», αιιά αληί λα εμσζεί αλνδηθά ηηο ηηκέο θαη λα κεηψλεη ηελ παξαγσγή, θάλεη ην αληίζηξνθν. Αληηκέησπε κε κηα δηνιίζζεζε ησλ ηηκψλ ηνπ πεηξειαίνπ απφ ηνλ Ινχλην, ην βαζίιεην ησλ ανχδ αξλήζεθε λα κεηψζεη ηελ παξαγσγή. Ηγήζεθε, αληηζέησο, ηεο πξνζπάζεηαο λα πεηζζεί ν ΟΠΔΚ λα κε κεηψζεη ηελ παξαγσγή ζηελ ηειεπηαία ζχλνδν ηνπ θαξηέι ζηηο 27 Ννεκβξίνπ. Γελ κπνξεί λα αγλνήζεη θαλείο ηηο επηπηψζεηο ηεο πνιηηηθήο ησλ ανχδ: ην Brent ήηνη ε ηηκή θαηά βαξέιη έρεη 20

21 ππνρσξήζεη απφ ηα 112 δνιάξηα ζηα νπνία βξηζθφηαλ ηνλ Ινχλην ζε πεξίπνπ 65 δνιάξηα πξν εκεξψλ. «Γηα πνην ιφγν ζέινπλ νη ΗΠΑ θαη νξηζκέλνη ζχκκαρνί ηνπο λα νδεγήζνπλ ζε ρακειά επίπεδα ην πεηξέιαην;» αλαξσηήζεθε ξεηνξηθά πξν εκεξψλ ν πξφεδξνο ηεο Βελεδνπέιαο, Νίθνιαο Μαδνχξν. Καη ε απάληεζε, πνπ έδσζε κφλνο ηνπ: «Γηα λα πιήμνπλ ηε Ρσζία». Απηφ είλαη ελ κέξεη αιεζέο, αιιά ην παηρλίδη ηνπ Ρηάλη (πξσηεχνπζα ανπδηθήο Αξαβίαο) είλαη πην πεξίπινθν. Σν βαζίιεην έρεη δχν ζηφρνπο: πξνζπαζεί λα εμσζήζεη έμσ απφ ηελ αγνξά ηελ ακεξηθαληθή βηνκεραλία ζρηζηνιηζηθνχ πεηξειαίνπ, πνπ γηα λα παξακείλεη αληαγσληζηηθή έλαληη ηεο ζπκβαηηθήο παξαγσγήο πξέπεη ην πεηξέιαην λα έρεη πςειέο ηηκέο. Παξάιιεια, νη ανχδ ηηκσξνχλ ηε Ρσζία θαη ην Ιξάλ πνπ ζηήξημαλ ηνλ Μπαζάξ αι Αζαλη ζηνλ εκθχιην ηεο πξίαο. Δλψ ε ανπδηθή Αξαβία θαη ην Καηάξ εμνπιίδνπλ πνιιέο απφ ηηο αληηπνιηηεπφκελεο δπλάκεηο, ην Ιξάλ θαη ζε κηθξφηεξν βαζκφ ε Ρσζία παξέρνπλ φπια θαη ρξεκαηνδνηνχλ ηνλ Αζαλη. Απφ ηελ εηζβνιή ησλ ΗΠΑ ζην Ιξάθ ην 2003, ηα παξαδνζηαθά θέληξα δπλάκεσλ ζηνλ αξαβηθφ θφζκν, Αίγππηνο, ανπδηθή Αξαβία θαη άιιεο ρψξεο ηνπ Κφιπνπ, έρνπλ ελνριεζεί απφ ηελ απμαλφκελε επηξξνή ηνπ Ιξάλ: ηηο ππξεληθέο ηνπ θηινδνμίεο, ηελ επηξξνή ηνπ ζηελ θπβέξλεζε ηνπ Ιξάθ, ηε ζηήξημή ηνπ ζε νξγαλψζεηο φπσο ε Υεδκπνιάρ θαη ε Υακάο θαη ηε ζπκκαρία ηνπ κε ηε πξία. Σψξα ν εκθχιηνο ζηε πξία έρεη εμειηρζεί ζε πιήξε πφιεκν αληηπξνζψπσλ ηνπ Ιξάλ κε ηε ανπδηθή Αξαβία. Η Ρσζία θαη ην Ιξάλ εμαξηψληαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηε ζηαζεξφηεηα ησλ ηηκψλ ηνπ πεηξειαίνπ. Πνιινί νηθνλνκνιφγνη ππνινγίδνπλ φηη γηα λα θαιχςεη ηηο δεκνζηνλνκηθέο ηεο αλάγθεο ε Ρσζία, πξέπεη ε ηηκή ηνπ πεηξειαίνπ λα θπκαίλεηαη ζηα 100 δνιάξηα ην βαξέιη. Αληηκέησπν, άιισζηε, κε ηηο θπξψζεηο ηεο Γχζεο θαη ηελ νηθνλνκηθή απνκφλσζε, ην Ιξάλ ρξεηάδεηαη αθφκε πςειφηεξεο ηηκέο. ηηο 30 Ννεκβξίνπ θαη σο απνηέιεζκα ηεο απφθαζεο ηνπ ΟΠΔΚ λα κελ απμήζεη ηελ παξαγσγή, ην λφκηζκά ηνπ ζεκείσζε πηψζε ζρεδφλ 6%. Σν βαζίιεην ησλ ανχδ εθηηκά πσο κπνξεί λα πξνζηαηεπζεί απφ ηνλ αληίθηππν ηεο πηψζεο ησλ ηηκψλ. Δρεη πάληα ηε δπλαηφηεηα λα απμήζεη ηελ παξαγσγή ή λα επηζηξαηεχζεη ηκήκα απφ ηα ζπλαιιαγκαηηθά ηνπ δηαζέζηκα, χςνπο 750 δηζ. δνιαξίσλ. Γηαθηλδπλεχεη, φκσο, λα δψζεη ην ελαξθηήξην ιάθηηζκα γηα έλαλ πεηξειατθφ πφιεκν κε ηε Ρσζία θαη ην Ιξάλ, έλαλ πφιεκν πνπ ζα θεξδίζεη βξαρππξφζεζκα. Κάηη ηέηνην ζα κπνξνχζε, πάλησο, λα πξνθαιέζεη κηα αλάθιεμε πνπ λα μεθχγεη εθηφο ειέγρνπ. 1.2 Ο μεγάλος ρυθμιστής της τιμής του πετρελαίου ο ΟΠΕΚ Ο Οξγαληζκφο πεηξειαηνπαξαγσγψλ εμαγσγψλ Υσξψλ, πεξηζζφηεξν γλσζηφο σο ΟΠΔΚ, (απφ ηα αξρηθά ηνπ ηίηινπ ηνπ ζηελ αγγιηθή απφδνζε: Organization of the Petroleum Exporting Countries, OPEC) είλαη ζήκεξα έλαο δηεζλήο νηθνλνκηθφο νξγαληζκφο. Γεκηνπξγήζεθε ζηε Βαγδάηε (Ιξάθ) ην 1960 απφ ηηο ρψξεο Ιξάλ, Ιξάθ, Κνπβέηη, ανπδηθή Αξαβία θαη Βελεδνπέια. Πξσηνζηάηεο ηεο δεκηνπξγίαο απηνχ ήηαλ ν ηφηε άρεο ηεο Πεξζίαο θαη ν ηφηε Βαζηιηάο ηεο ανπδηθήο Αξαβίαο. Πξσηαξρηθνί ζηφρνη θαη ζθνπνί απηνχ ηνπ δηεζλή νξγαληζκνχ ήηαλ ε θαζηέξσζε εληαίαο πεηξειατθήο πνιηηηθήο κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ θαη ν πξνζδηνξηζκφο ησλ επκελέζηεξσλ κέηξσλ πξνζηαζίαο ησλ ζπκθεξφλησλ ηνπο κε ζηαζεξνπνηεηηθέο ηηκέο ηεο δηεζλνχο αγνξάο ζε κηα πξννπηηθή 21

22 αθελφο απνθπγήο βιαβεξψλ ζπλεπεηψλ γηα ηα ίδηα κέιε - θξάηε θαη αθεηέξνπ ζε κία δίθαηε θαη νκαιή πεηξειατθή βηνκεραληθή αλάπηπμε. Aπφ ην 1985 ηνλ ΟΠΔΚ ζπγθξνηνχλ νη παξαθάησ ρψξεο - κέιε, 12 ηνλ αξηζκφ: Αλγθφια, Αιγεξία, Γθακπφλ Ιζεκεξηλφο, Ιξάθ, Ιξάλ, Καηάξ, Κνπβέηη, Ληβχε, Νηγεξία, ανπδηθή Αξαβία θαη Βελεδνπέια. Απφ ηφηε ν Οξγαληζκφο παξακέλεη αλνηθηφο θαη γηα νπνηαδήπνηε άιια πεηξειαηνπαξαγσγά θξάηε, ρσξίο λα απνθιείεηαη θαλέλα, αλεμάξηεηα πνιηηηθνχ θαζεζηψηνο, ζξεζθείαο, γεσγξαθηθνχ ρψξνπ θαη εθφζνλ δηαηεξεί βαζηθά αληίζηνηρα ζπκθέξνληα ησλ ήδε Υσξψλ - κειψλ. Η Έδξα ηνπ ΟΠΔΚ βξίζθεηαη ζηε Βηέλλε. 22

23 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 2 Η ΗΜΕΡΙΝΗ ΚΡΙΗ ΣΨΝ ΣΙΜΨΝ ΣΟΤ ΠΕΣΡΕΛΑΙΟΤ 2.1 το χαμηλότερο επίπεδο από το 2004 υποχωρεί το πετρέλαιο Brent ην ρακειφηεξν επίπεδν ησλ ηειεπηαίσλ ηνπιάρηζηνλ 11 εηψλ ππνρψξεζαλ νη ηηκέο ηνπ αξγνχ Brent, ιφγσ ηεο αχμεζεο ηεο πξνζθνξάο ζηηο δηεζλείο αγνξέο πνπ αλακέλεηαη λα μεπεξάζεη ηε δήηεζε θαη ηελ επφκελε ρξνληά. Σα πξνζεζκηαθά ζπκβφιαηα Brent ππνρσξνχζαλ ζηα 36,20 δνιάξηα ην βαξέιη, έρνληαο λσξίηεξα θαηαγξάςεη πηψζε θαηά 2 % ζηα 36,05 δνιάξηα ην βαξέιη, ζηα ρακειφηεξα επίπεδα απφ ηνλ Ινχιην ηνπ Σα πξνζεζκηαθά ζπκβφιαηα ηνπ Brent έρνπλ ππνρσξήζεη άλσ ηνπ 18,5 % απηφ ην κήλα, θαηαγξάθνληαο ηε κεγαιχηεξε πηψζε ηνπο απφ ηελ θαηάξξεπζε ηεο ακεξηθαληθήο ηξάπεδαο Lehman Brothers ηνλ Οθηψβξην ηνπ Σα ζπκβφιαηα κειινληηθήο εθπιήξσζεο ηνπ ακεξηθαληθνχ πεηξειαίνπ ππνρσξνχζαλ θαηά 33 ζεληο ζηα 34,40 δνιάξηα ην βαξέιη, ζηα ρακειφηεξα επίπεδά ηνπο απφ ην Δλδεηθηηθά θαηαγξάθσ ηα φζα ζρνιίαζε ν Όιε Υάλζελ, πςειφβαζκν ζηέιερνο ηεο Saxo Ban,"Πξαγκαηηθά, δελ ζα ήζεια λα είκαη ζηε ζέζε ελφο εμαγσγέα πεηξειαίνπ θαζψο θηλνχκαζηε πξνο ην Γελ θαίλεηαη αθξηβψο ζαλ λα ππάξρεη άκεζα θσο ζην ηέινο ηνπ ηνχλει", 23

24 2.2 Η πραγματική κατάσταση της αγοράς πετρελαίου Σα δπν ηειεπηαία ρξφληα, νη ηηκέο πεηξειαίνπ παγθνζκίσο βξίζθνληαη ζε ειεχζεξε πηψζε θαη θαλείο δελ δείρλεη λα γλσξίδεη πφηε ζα αληηζηξαθεί απηή ε θαηάζηαζε. Σνλ Ινχλην ηνπ 2014 έλα βαξέιη πεηξειαίνπ Brent ζηνίρηδε 110 δνιάξηα. ηηο αξρέο ηνπ 2015 ε ηηκή είρε ππνρσξήζεη ζηα 60 δνιάξηα. ήκεξα ε ηηκή είλαη πεξίπνπ 30 δνιάξηα, έλα επίπεδν πνπ είρε λα βξεζεί απφ ην Πξφθεηηαη γηα κηα ηξνκαθηηθή πηψζε. Η δπλακηθή πνπ είλαη ππεχζπλε γηα ηε πησηηθή απηή πνξεία ηνπ καχξνπ ρξπζνχ θαίλεηαη ζην αθφινπζν γξάθεκα, ην νπνίν πεξηιακβάλεηαη ζηελ εηήζηα έθζεζε γηα ηελ αγνξά πεηξειαίνπ ηεο Γηεζλνχο Δπηηξνπήο Δλέξγεηαο. Απφ ηα κέζα ηνπ 2014, παξάγεηαη πνιχ πεξηζζφηεξν πεηξέιαην παγθνζκίσο απφ ηε ζπλνιηθή δήηεζε. Η πξνζθνξά παξακέλεη πνιχ πςειφηεξε απφ ηε δήηεζε, θαηά ζπλέπεηα νη ηηκέο έρνπλ θαηαξξεχζεη ύντομο χρονικό της ανόδου και της πτώσης των τιμών πετρελαίου Γελ ζπλέβαηλε πάληνηε απηφ, βέβαηα. Μεηαμχ 2010 θαη 2014, φπσο κπνξείηε λα δείηε παξαπάλσ, ε δήηεζε γηα πεηξέιαην απμαλφηαλ παγθνζκίσο, θαζψο νη ρψξεο αλέθακπηαλ απφ ηε ρξεκαηνπηζησηηθή θξίζε, αιιά ε παγθφζκηα παξαγσγή δελ θαηάθεξλε λα αληαπνθξηζεί. Πνιιά απφ ηα παιαηφηεξα θνηηάζκαηα ζηέξεπαλ. Οη ζπγθξνχζεηο ζε κέξε φπσο ε Ληβχε θαη ην Ιξάθ πεξηφξηδαλ ηε πξνζθνξά. Οη ρψξεο αλαγθάζηεθαλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηα απνζέκαηα ηνπο θαη νη ηηκέο εθηνμεχζεθαλ ζηα 100 δνιάξηα πεξίπνπ.οη πςειέο απηέο ηηκέο, σζηφζν, είραλ σο απνηέιεζκα νινέλα θαη πεξηζζφηεξνη παξαγσγνί ζηηο ΗΠΑ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ θαηλνηφκεο ηερληθέο πδξαπιηθήο δηάζπαζεο θαη νξηδνληίνπ άληιεζεο πξνθεηκέλνπ λα εθκεηαιιεπηνχλ ηεξάζηηεο πνζφηεηεο πεηξειαίνπ απφ ζρηζηνιηζηθά πεηξψκαηα ζε 24

25 κέξε φπσο ε Βφξεηα Νηαθφηα θαη ην Σέμαο. Οη ηερληθέο απηέο, πνπ ζπλεζίδεηαη λα νλνκάδνληαη «fracking», είραλ σο απνηέιεζκα ην δηπιαζηαζκφ ηεο ακεξηθαληθήο παξαγσγήο αξγνχ πεηξειαίνπ απφ ην 2010 θαη κεηά. Κάπνηα ζηηγκή, ε πξνζθνξά θάιπςε ηε δήηεζε θαη αξγφηεξα ηε μεπέξαζε. Καη κεηά αθνινχζεζε ην θξαρ. Έσο ηα κέζα ηνπ 2014, ε παγθφζκηα δήηεζε είρε αξρίζεη λα επηβξαδχλεηαη. Η Δπξψπε εμαθνινπζνχζε λα ηαιαηπσξείηαη απφ ηε θξίζεο ηεο Δπξσδψλεο. Η νηθνλνκία ηεο Κίλαο είρε αξρίζεη λα παξαπαηάεη. Αιιά νη ΗΠΑ εμαθνινπζνχζαλ λα παξάγνπλ νινέλα θαη πεξηζζφηεξν πεηξέιαην. Σν Ιξάθ θαη ε Ληβχε είραλ αξρίζεη επίζεο λα παξάγνπλ πεξηζζφηεξν πεηξέιαην. Καηά ζπλέπεηα, νη ηηκέο άξρηζαλ λα δηνιηζζαίλνπλ. ην ζεκείν εθείλν πνιινί πεξίκελαλ φηη ε ανπδηθή Αξαβία θαη νη άιινη παξαγσγνί ηνπ ΟΠΔΚ ζα πεξηνξίζνπλ ηε δηθή ηνπο παξαγσγή πξνθεηκέλνπ λα ζηεξίμνπλ ηηο ηηκέο, φπσο είραλ θάλεη πνιιέο θνξέο θαηά ην παξειζφλ. Μεηαμχ ησλ αλαιπηψλ ηεο αγνξάο επηθξαηνχζε ε άπνςε φηη ε ανπδηθή Αξαβία ρξεηαδφηαλ ηηκέο άλσ ησλ 100 δνιαξίσλ γηα λα ηζνζθειίζεη ηνλ πξνυπνινγηζκφ ηεο. Πεξηέξγσο, θάηη ηέηνην δελ ζπλέβε. Η ανπδηθή Αξαβία απνθάζηζε λα απμήζεη ηε παξαγσγή ηεο πξνθεηκέλνπ λα δηαηεξήζεη ην κεξίδην ηεο ζηελ αγνξά, ειπίδνληαο φηη ε επαθφινπζε πηψζε ησλ ηηκψλ ζα ζπληξίςεη ηνπο Ακεξηθαλνχο παξαγσγνχο πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ ηηο λέεο ηερληθέο εμφξπμεο πςεινχ θφζηνπο. Σφηε ηα πξάγκαηα έγηλαλ αθφκα πην ελδηαθέξνληα. Απφ ηφηε πνπ ε ανπδηθή Αξαβία απνθάζηζε λα δηαηεξήζεη ηα επίπεδα ηεο παξαγσγήο ηεο ζηα ηέιε ηνπ 2014, νη ηηκέο δελ ζηακάηεζαλ λα θαηαξξένπλ, ζε κεγάιν βαζκφ επεηδή ε πξνζθνξά παξέκεηλε ζηαζεξή θαη, αληηζέησο, ε δήηεζε ήηαλ αζζελέζηεξε ηεο αλακελφκελεο. Οη Ακεξηθαλνί παξαγσγνί απνδείρζεθε πσο ήηαλ πνιχ πεξηζζφηεξν πξνζαξκνζηηθνί ζηηο ρακειέο ηηκέο πεηξειαίνπ απφ φηη πεξίκελαλ νη ανπδάξαβεο, κε ηηο εηαηξείεο λα πεξηνξίδνπλ ηα θφζηε θαη λα απμάλνπλ ηε παξαγσγηθφηεηα ηνπο πξνθεηκέλνπ λα ζπλερίζνπλ λα αληινχλ πεηξέιαην. Πξφζθαηα, ε ακεξηθαληθή παξαγσγή ζηακάηεζε λα απμάλεηαη, αιιά ε ππνρψξεζε ήηαλ ιηγφηεξν έληνλε απφ φηη αλακελφηαλ αξρηθψο. Σν Ιξάθ ζρεδφλ δηπιαζίαζε ηε παξαγσγή ηνπ απφ ην 2014 θαζψο αλαθάκπηεη απφ ηηο ηνπηθέο ζπγθξνχζεηο. Υάξηο ζηε ζπκθσλία κε ηηο ΗΠΑ γηα ην αηνκηθφ ηνπ πξφγξακκα, ην Ιξάλ αλακέλεηαη λα αξρίζεη λα εμάγεη πεξηζζφηεξν πεηξέιαην ζχληνκα, πξνζζέηνληαο πεξαηηέξσ ζηελ ππάξρνπζα ππεξπξνζθνξά. Δλ ησ κεηαμχ, νη κεγάιεο αλαδπφκελεο νηθνλνκίεο φπσο ε Κίλα θαη ε Βξαδηιία δείρλνπλ λα επηβξαδχλνληαη, βάδνληαο θξέλν ζηε θαηαλάισζε πεηξειαίνπ. Απηή είλαη ε επηθξαηνχζα δπλακηθή. Όζν ε πξνζθνξά ππεξθαιχπηεη κε δηαθνξά ηε δήηεζε, νη ηηκέο πεηξειαίνπ ζα παξακέλνπλ ζρεηηθά ρακειά. Απηέο νη ρακειέο ηηκέο έρνπλ πνιιψλ εηδψλ παξελέξγεηεο ζε δηάθνξα κέξε ηνπ θφζκνπ. Οη νδεγνί ζε ΗΠΑ, Δπξψπε, Ιαπσλία θαη αιινχ μαθληθά πιεξψλνπλ ιηγφηεξν γηα βελδίλε, θάηη πνπ ζεκαίλεη φηη δηαζέηνπλ πεξηζζφηεξα ρξήκαηα γηα λα ηα μνδέςνπλ ζε άιια αγαζά. Πνιινί ππνζηεξίδνπλ φηη νη ρακειέο ηηκέο πεηξειαίνπ έρνπλ βνεζήζεη ζηε ηφλσζε ηεο ακεξηθαληθήο νηθνλνκίαο. Οη παξαγσγνί πεηξειαίνπ φπσο ε ανπδηθή Αξαβία θαη ε Ρσζία, ελ ησ κεηαμχ, παζρίδνπλ λα ηζνζθειίζνπλ ηνπο πξνυπνινγηζκνχο ηνπο θαη αληηκεησπίδνπλ έλα κεγάιν πιήγκα ζηα έζνδα ηνπο. Οη πεηξειατθέο εηαηξείεο βιέπνπλ ηα θέξδε ηνπο λα εμαηκίδνληαη. Σα νρήκαηα SUV μαλαέξρνληαη ζηε κφδα. Καη νχησ θαζεμήο. 25

26 2.4 Πρόβλεψη για ιστορικό χαμηλό Η ηηκή ηνπ πεηξειαίνπ ζα κπνξνχζε λα πέζεη πξνο ηα 20 δνιάξηα ην βαξέιη, εάλ ε Κίλα πξνζπαζήζεη λα ππνηηκήζεη γξήγνξα ην λφκηζκά ηεο, αλαθνίλσζε ε Morgan Stanley. Η επηβξάδπλζε ζηελ Κίλα, ε αλάπηπμε ηεο νπνίαο είρε επηθέξεη αχμεζε ηεο παγθφζκηαο δήηεζεο πεηξειαίνπ κέζα ζηελ πεξαζκέλε δεθαεηία, έρεη πξνθαιέζεη πξνβιεκαηηζκνχο ζρεηηθά κε επηβξάδπλζε ηεο θαηαλάισζεο εμαηηίαο ππεξπξνζθνξάο- αθφκα θαη κεηά ηελ πηψζε 70% ησλ ηηκψλ θαηά ηνπο ηειεπηαίνπο 18 κήλεο. 26

27 Αλ θαη νη πξνζπάζεηεο γηα ηελ πεξαηηέξσ απνδπλάκσζε ηνπ θηλεδηθνχ λνκίζκαηνο ζα βνεζνχζαλ ζηελ ελίζρπζε ηεο, βαζηδφκελεο ζηηο εμαγσγέο ηεο νηθνλνκίαο ηεο, ζα θαζηζηνχζε ηηο εηζαγσγέο πεηξειαίνπ θαη άιισλ εηδψλ/ εκπνξεπκάησλ πνπ θνζηνινγνχληαη ζε δνιάξηα αθξηβφηεξεο, πηζαλψο πιήηηνληαο αθφκα πεξηζζφηεξν ηε δήηεζε. «Απηφ ζα κπνξνχζε λα νδεγήζεη ζε άιινλ έλαλ γχξν απνδπλάκσζεο εκπνξεπκάησλ, ζηέιλνληαο ην πεηξέιαην ζηα 20 δνιάξηα» εθηηκνχλ νη αλαιπηέο ηεο Morgan Stanley. Σν κπξελη έπεζε ζε λέα ρακειά, ζηα 31,96 ην βαξέιη, έλα επίπεδν ην νπνίν είρε ζεκεησζεί μαλά ηνλ Απξίιην ηνπ Η Morgan Stanley «βιέπεη» ηηκή 49 δνιαξίσλ αλά βαξέιη γηα ην κπξελη θαηά ην ην ρακειφηεξν εηήζην κ.ν απφ ην 2004.Γεληθφηεξα, νη ηηκέο ηνπ πεηξειαίνπ έπεζαλ θάησ απφ ηα 32 δνιάξηα ην βαξέιη γηα πξψηε θνξά κέζα ζε 12 ρξφληα, κε ην ειαθξφ αξγφ λα πέθηεη ζηα 31,20 δνιάξηα (New York Mercantile Exchange). Τπνγξακκίδεηαη πσο ε δηεζλήο πξνζθνξά αξγνχ αλακέλεηαη λα απμεζεί, εάλ θαη εθφζνλ αξζνχλ θπξψζεηο ζε βάξνο ηνπ Ιξάλ, επηηξέπνληαο ζηε ρψξα λα απμήζεη ηηο εμαγσγέο ηεο. Όπσο ζεκεηψλεηαη ζε δεκνζίεπκα ηνπ Bloomberg, ην πεηξέιαην είλαη ζπλδεδεκέλν κε ην δνιάξην, θαη πηζαλή άλνδνο/ ππεξηίκεζή ηνπ, ζα κπνξνχζε λα κεηψζεη ηελ ηηκή ζηα πξναλαθεξζέληα ρακειά επίπεδα. «Γεδνκέλεο ηεο ζπλερηδφκελεο αλφδνπ ηνπ δνιαξίνπ, ζελάξηα ηηκψλ πεηξειαίνπ δνιαξίσλ είλαη δπλαηά απιά θαη κφλν ιφγσ ηνπ ζπλαιιάγκαηνο. Σν ακεξηθαληθφ δνιάξην θαη κε ζεκειηψδεηο παξάγνληεο ζπλερίδνπλ λα θαζνξίδνπλ ηηο ηηκέο ηνπ πεηξειαίνπ». εκεηψλεηαη πσο ε Morgan Stanley δελ είλαη ε πξψηε πνπ πξνβιέπεη πηψζε ζηα 20 δνιάξηα αλά βαξέιη, αιιά γηα ιφγνπο δηαθνξεηηθνχο απφ άιιεο ηξάπεδεο. Η Goldman Sachs Group Inc είρε εθηηκήζεη φηη ππάξρεη πεξίπησζε λα θηάζνπλ ζηα φξηα ηνπο νη δεμακελέο, πηέδνληαο ην αξγφ πεηξέιαην ζε επίπεδα πνπ απαηηνχληαη γηα λα πεξηνξηζηεί ε παξαγσγή. Τπνγξακκίδεηαη πσο έλαο απφ ηνπο κεγάινπο ρακέλνπο απφ ηελ πηψζε ησλ ηηκψλ ηνπ πεηξειαίνπ είλαη ε Ρσζία - έλαο απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο εμαγσγείο. Αληίζηνηρα πιήηηεηαη θαη ε Βελεδνπέια. Όζνλ αθνξά ζηηο πεηξειαηνπαξαγσγέο ρψξεο Κφιπνπ, πνπ παξέρνπλ ηε «κεξίδα ηνπ ιένληνο» (κε ηε ανπδηθή Αξαβία λα θξαηά ηελ παξαγσγή ζηα ίδηα πςειά επίπεδα), ζεσξείηαη φηη πξφθεηηαη γηα κηα ζηξαηεγηθή ε νπνία ζηφρν έρεη λα πιήμεη ηνπο άιινπο, κηθξφηεξνπο «παίθηεο» - εηδηθά απφ ηε ζηηγκή πνπ ζηε «ζθαθηέξα» εηζέξρεηαη ην Ιξάλ, κεηά ηελ επίηεπμε ζπκθσλίαο γηα ην ππξεληθφ ηνπ πξφγξακκα, ε νπνία ζπλνδεχεηαη απφ άξζε θπξψζεσλ. Γεληθφηεξα, αλαιπηέο εθηηκνχλ φηη ε ανπδηθή Αξαβία καθξνπξφζεζκα επσθειείηαη, θαζψο κπνξεί λα «αληέμεη» ηηο ρακειέο ηηκέο πεξηζζφηεξν απφ ηνπο αληαγσληζηέο, αζθψληαο ηνπο παξάιιεια πίεζε, απφ ηε ζηηγκή πνπ θάπνηνη εμ απηψλ (Ιξάλ, Ρσζία) απνηεινχλ θαη γεσπνιηηηθνχο ηεο αληηπάινπο. 27

28 2.5 Ποιοι είναι οι παράγοντες που ωθούν στην πτώση της τιμής Σν δήηεκα ηνπ πνηνο θεξδίδεη θαη ην πνηνο ράλεη απφ ηελ παξνχζα θαηάζηαζε (ηελ Σξίηε νη ηηκέο ηνπ ακεξηθαληθνχ ειαθξνχ αξγνχ θαη ηνπ κπξελη θηλνχληαλ γχξσ ζηα 30 δνιάξηα) δηακνξθψλνληαλ έρεη ηεζεί ζην κηθξνζθφπην αλαιπηψλ θαη ΜΜΔ αλά ηνλ θφζκν- σζηφζν, φπσο επηζεκαίλνπλ πεγέο ηεο ειιεληθήο ελεξγεηαθήο αγνξάο, ην «παηρλίδη» έρεη λα θάλεη πεξηζζφηεξν φρη κε ην πνηνο θεξδίδεη, φζν κε ην πνηνο ράλεη ιηγφηεξν, θαζψο πξφθεηηαη επί ηεο νπζίαο γηα έλα «παηρλίδη αληνρήο». ε αλάιπζε ηεο Stratfor ζρεηηθά κε ηνπο θεξδηζκέλνπο θαη ηνπο ρακέλνπο ελφο θφζκνπ κε θζελφ πεηξέιαην, επηζεκαίλεηαη γηα άιιε κηα θνξά φηη βαζηθφο παξάγσλ είλαη ην ζέκα ηεο επηβξάδπλζεο ηεο θηλεδηθήο νηθνλνκίαο κε θφβνπο γηα κείσζε ηεο δήηεζεο. Παξάιιεια, ν ζρεηηθά ήπηνο ρεηκψλαο ζηελ Δπξψπε θαη ηε Βφξεηα Ακεξηθή έρεη κεηψζεη ηελ επνρηαθή θαηαλάισζε θπζηθνχ αεξίνπ θαη πεηξειαίνπ ζέξκαλζεο, ελψ ζηελ «αξέλα» αλακέλεηαη λα εηζέιζεη εθ λένπ ην ηξαληθφ πεηξέιαην, κεηά ηελ επίηεπμε ζπκθσλίαο γηα ην ππξεληθφ πξφγξακκα ηεο Σερεξάλεο. Δπίζεο, ν ΟΠΔΚ έρεη ππνδείμεη φηη δελ πξφθεηηαη λα κεηψζεη ηελ παξαγσγή, ελψ νη ΗΠΑ απφ πιεπξάο ηνπο, ζεκεηψλνπλ επίζεο αμηφινγεο επηδφζεηο, παξά ηελ απμεκέλε πίεζε ζε πνιινχο Ακεξηθαλνχο παξαγσγνχο. Τπελζπκίδεηαη πσο ην πεηξέιαην είλαη ην πιένλ ζεκαληηθφ γεσπνιηηηθά εκπφξεπκα, θαη νη δηαθπκάλζεηο ζηελ ηηκή ηνπ έρνπλ επηπηψζεηο θαη ζηε δηεζλή γεσπνιηηηθή ζθαθηέξα: Μεηαμχ ηνπ 2011 θαη ηνπ 2014, νη κεγάιεο πεηξειαηνπαξαγσγέο ρψξεο πξνζαξκφζηεθαλ ζην δεδνκέλν ηεο ηηκήο γχξσ θαη πάλσ απφ ηα 100 δνιάξηα ην βαξέιη, δηακνξθψλνληαο αλάινγα ηνπο πξνυπνινγηζκνχο ηνπο. Γηα ηηο ρψξεο απηέο, 28

29 νη ηειεπηαίνη 18 κήλεο απνηεινχλ κηα καθξά πεξίνδν θζνξάο- θαη ηα πξνβιήκαηα αλακέλεηαη λα εληαζνχλ. Αθφκε ζηελ φιε «εμίζσζε» ζα έπξεπε λα επηζεκαλζεί πσο θάπνηα επηξξνή αζθεί θαη ν παξάγνληαο ηνπ ιαζξεκπνξίνπ πεηξειαίνπ απφ ην Ιζιακηθφ Κξάηνο (ISIS), ποσ έτει σπογραμμιζηεί επανειλημμένα ηοσς ηελεσηαίοσς μήνες, ειδηθά κεηά ηελ θαηάξξηςε ηνπ ξσζηθνχ Su-24 απφ ηνπξθηθά καρεηηθά ζηα ζχλνξα Σνπξθίαο- πξίαο, κε ηε Μφζρα λα θαηεγνξεί αλνηρηά ηελ Σνπξθία φηη ππνζηεξίδεη ην ιαζξεκπφξην απφ ηνπο ηδηραληηζηέο. 2.6 «Κερδισμένοι» ή «χαμένοι» ή και «λιγότερο χαμένοι» Με ηνπο πξνβιεκαηηζκνχο γηα ηε ζπλερηδφκελε πηψζε ησλ ηηκψλ ηνπ πεηξειαίνπ λα εληείλνληαη- ζε ζπλδπαζκφ κε ην εχζξαπζην γεσπνιηηηθφ ζθεληθφ, φπσο απηφ δηακνξθψλεηαη ιφγσ ησλ εμειίμεσλ κέζα θαη πέξα απφ ηε Μέζε Αλαηνιή- ην πξνθαλέο εξψηεκα είλαη πνηνη είλαη απηνί πνπ επσθεινχληαη (εάλ επσθεινχληαη) θαη πνηνη απηνί πνπ δεκηψλνληαη πεξηζζφηεξν απφ ηνλ θαηαπνληηζκφ ηνπ «καχξνπ ρξπζνχ». Δπίζεο, ζηελ παξνχζα «εμίζσζε», φπσο γίλεηαη εχθνια αληηιεπηφ, δελ γίλεηαη λα παξαιεηθζεί ην πφζν θαη πψο επεξεάδεηαη ε ρψξα καο, θαζψο, αθφκα θαη αλ ζε θακία πεξίπησζε ε Διιάδα δελ απνηειεί επί ηεο παξνχζεο κεγάιν «παίθηε» ζηνλ ρψξν, ν ηνκέαο ησλ πδξνγνλαλζξάθσλ παξνπζηάδεηαη εδψ θαη θαηξφ σο έλαο απφ ηνπο πιένλ πνιιά ππνζρφκελνπο γηα ηελ θιπδσληδφκελε ειιεληθή νηθνλνκία. Ωζηφζν, απηή ε πξννπηηθή ηεο αμηνπνίεζεο ησλ φπνησλ πδξνγνλαλζξάθσλ σο κηα εθ ησλ «αηκνκεραλψλ» γηα έμνδν απφ ηελ θξίζε- θαίλεηαη θαη απηή λα απεηιείηαη, εηδηθά ιακβάλνληαο ππφςηλ πξνβιέςεηο φπσο νη πξφζθαηεο ηεο Morgan Stanley, ζχκθσλα κε ηηο νπνίεο δελ είλαη απίζαλν ε ηηκή ηνπ βαξειηνχ λα πέζεη αθφκα θαη ζηα 20 δνιάξηα εληφο ηνπ πξνζερνχο κέιινληνο. Η ιίζηα κε ηηο πεηξειαηνπαξαγσγέο ρψξεο πνπ επεξεάδνληαη πεξηζζφηεξν απφ ηελ 29

30 πηψζε ησλ ηηκψλ ηνπ πεηξειαίνπ, φπσο ππνδεηθλχνληαη απφ ηε Stratfor, πεξηιακβάλεη ηνλ Καλαδά, ηηο ΗΠΑ, ηελ Κνινκβία, ηε Βελεδνπέια, ην Δθνπαδφξ, ηε Βξαδηιία, ηε Ννξβεγία, ηε Ληβχε, ηελ Αιγεξία, ηε Νηγεξία, ηελ Αλγθφια, ην Ιξάλ, ην Οκάλ, ην Αδεξκπατηδάλ, ην Ιξάθ, ηε ανπδηθή Αξαβία, ην Κνπβέηη, ην Μπαρξέηλ, ην Καηάξ, ηα Ηλσκέλα Αξαβηθά Δκηξάηα, ην Καδαθζηάλ, ηε Ρσζία, ηε Μαιαηζία, ηελ Ιλδνλεζία θαη ην Μπξνπλέη. I. Ποιες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες πλήττονται περισσότερο Μεηαμχ απηψλ πνπ θαίλνληαη λα ράλνπλ ηα πεξηζζφηεξα βξίζθνληαη ε Ρσζία, ην Καδαθζηάλ θαη ην Αδεξκπατηδάλ- άιισζηε ε Ρσζία απνηειεί έλαλ απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο παξαγσγνχο πεηξειαίνπ ζηνλ θφζκν, κε ηελ νηθνλνκία ηεο λα βαζίδεηαη πάξα πνιχ ζηελ ελέξγεηα, κε ηα έζνδα απφ ηνλ ζπγθεθξηκέλν ηνκέα λα απνηεινχλ άλσ ηνπ κηζνχ ηνπ παξφληνο πξνυπνινγηζκνχ (αιιά δεδνκέλεο ηηκήο ζηα 50 δνιάξηα ην βαξέιη). Γηα λα αληέμεη, ε ξσζηθή θπβέξλεζε ζα πξέπεη λα πξνβεί ζε δξαζηηθά κέηξα (κε πηζαλέο πεξηθνπέο ζηνλ πξνυπνινγηζκφ). Αλαινγηζηείηε φηη ν ξψζηθνο πξνυπνινγηζκφο ηνπ 2015 πξνέβιεπε ηηκή πεηξειαίνπ ζηα 50 δνιάξηα ην βαξέιη. Με ηελ ηηκή λα κελ μεπεξλά ηα δνιάξηα είλαη ινγηθφ ην ΓΝΣ λα πξνβιέπεη ζπξξίθλσζε ηνπ ΑΔΠ ηεο Ρσζίαο θαηά 3,8% γηα ην 2015 θαη πεξαηηέξσ κείσζε 0,6% ην εκεηψλεηαη πσο νη ζρέζεηο ηεο Μφζραο κε ηε Γχζε βξίζθνληαη ζε «πεξίεξγν» ζεκείν, ελψ επίζεο αλακέλνληαη βνπιεπηηθέο εθινγέο ηνλ επηέκβξην, νπφηε θαη νη επηπηψζεηο απφ πηζαλέο πεξηθνπέο κπνξεί λα είλαη επψδπλεο γηα ηε Ρσζία. Σα δηιήκκαηα ζην Καδαθζηάλ θαη ζην Αδεξκπατηδάλ είλαη αληίζηνηρα κε απηά ηεο Ρσζίαο. II. Ποιοι επηρεάζονται περισσότερο σε Μέση Ανατολή- Βόρεια Αφρική Όζνλ αθνξά ζηε Μέζε Αλαηνιή θαη ηε Βφξεηα Αθξηθή, ε Αιγεξία, ην Ιξάθ θαη ην Ιξάλ θαη νη πεηξειαηνπαξαγσγέο ρψξεο ηνπ πκβνπιίνπ πλεξγαζίαο ηνπ Κφιπνπ ζα δερηνχλ ηε κεγαιχηεξε πίεζε. Βάζεη εθηηκήζεσλ ηνπ ΓΝΣ, νη πξνυπνινγηζκνί ηεο ανπδηθήο Αξαβίαο «απαηηνχλ» 98,3 δνιάξηα ην βαξέιη, ελψ ηνπ Μπαρξέηλ θαη ηνπ Οκάλ 89,8 θαη 96,8 δνιάξηα αληίζηνηρα. Ωζηφζν, ζε θάζε πεξίπησζε, νη ρψξεο ηνπ πκβνπιίνπ πλεξγαζίαο ηνπ Κφιπνπ ζεσξείηαη πσο είλαη ζε ζέζε λα «αληέμνπλ ηελ θαηαηγίδα» ησλ ρακειψλ ηηκψλ, ιφγσ ρακεινχ ρξένπο θαη πςειψλ ζπλαιιαγκαηηθψλ απνζεκάησλ- θαη σο εθ ηνχηνπ εθηηκάηαη πσο πξφθεηηαη γηα κηα ζηξαηεγηθή απφ πιεπξάο ηνπο κε ζηφρν ηνλ «εθηνπηζκφ» ησλ αληαγσληζηψλ ηνπο κέζσ κηαο «θνχξζα αληνρήο». 30