ΚΑΣΑΚΕΤΗ ΚΑΙ ΑΦΑΛΕΙΑ ΤΠΟΓΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΠΕΡΓΕΙΩΝ ΔΕΞΑΜΕΝΩΝ ΑΠΟΘΗΚΕΤΗ ΦΤΙΚΟΤ ΑΕΡΙΟΤ, ΑΡΓΟΤ ΠΕΣΡΕΛΑΙΟΤ ΚΑΙ ΠΡΟΙΟΝΣΩΝ ΠΕΣΡΕΛΑΙΟΤ

Transcript

1 ΚΑΣΑΚΕΤΗ ΚΑΙ ΑΦΑΛΕΙΑ ΤΠΟΓΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΠΕΡΓΕΙΩΝ ΔΕΞΑΜΕΝΩΝ ΑΠΟΘΗΚΕΤΗ ΦΤΙΚΟΤ ΑΕΡΙΟΤ, ΑΡΓΟΤ ΠΕΣΡΕΛΑΙΟΤ ΚΑΙ ΠΡΟΙΟΝΣΩΝ ΠΕΣΡΕΛΑΙΟΤ ΔΙΠΛΩΜΑΣΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΣΩΝ ΚΩΝΣΑΝΣΙΝΙΔΗ ΚΤΡΙΑΚΟ ΚΩΝΣΑΝΣΙΝΟ, ΑΕΜ: 3288 ΚΟΤΡΓΙΑΝΙΔΗ ΔΗΜΗΣΡΗ, ΑΕΜ: 3113 ΚΑΒΑΛΑ, 2014

2 ΕΤΧΑΡΙΣΙΕ Θα κζλαμε ςτο ςθμείο αυτό να ευχαριςτιςουμε τθν επιβλζπουςα κακθγιτρια τθσ εργαςίασ, κα. Αν Λαηαρίδου, για τθν ανάκεςθ του κζματοσ, τθν ελευκερία κινιςεων που μασ παρείχε και τθν ςυμπαράςταςι τθσ από τθν αρχι μζχρι το τζλοσ τθσ εργαςίασ. Επίςθσ κα κζλαμε να ευχαριςτιςουμε τισ οικογζνειεσ μασ που μασ ςτιριξε όλα αυτά τα χρόνια. ε όλουσ τουσ παραπάνω ανκρώπουσ κα κζλαμε να αφιερώςουμε τθν παροφςα πτυχιακι εργαςία. 2

3 Περιεχόμενα ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 6 ABSTRACT... 7 ΕΙΑΓΩΓΗ ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΚΑΤΙΜΑ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΑ Η ΗΜΑΙΑ ΣΩΝ ΣΕΡΕΩΝ ΚΑΤΙΜΩΝ ΚΑΙ Η ΤΜΒΟΛΗ ΣΟΤ ΣΗΝ ΚΑΛΤΨΗ ΣΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΕΞΑΝΣΛΗΜΕΝΑ ΚΟΙΣΑΜΑΣΑ ΑΕΡΙΟΤ - ΠΕΣΡΕΛΑΙΟΤ ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΑΠΟΘΗΚΕΤΣΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ ΚΑΤΙΜΩΝ ΔΕΞΑΜΕΝΕ ΤΓΡΩΝ ΚΑΤΙΜΩΝ ΣΤΠΟΙ ΣΕΧΝΗΣΩΝ ΤΠΟΓΕΙΩΝ ΔΕΞΑΜΕΝΩΝ ΔΕΞΑΜΕΝΕ ΑΕΡΙΩΝ ΚΑΤΙΜΩΝ ΤΠΟΓΕΙΟΙ ΤΔΡΟΦΟΡΟΙ ΟΡΙΖΟΝΣΕ ΣΕΧΝΗΣΑ ΚΑΣΑΚΕΤΑΜΕΝΕΚΟΙΛΟΣΗΣΕ Ε ΧΗΜΑΣΙΜΟΤ ΟΡΤΚΣΟΤ ΑΛΑΣΟ ΣΤΠΟΙ ΤΠΕΡΓΕΙΩΝ ΔΕΞΑΜΕΝΩΝ ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΣΑΘΕΡΗ ΟΡΟΦΗ ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΕΞΩΣΕΡΙΚΗ ΠΛΩΣΗ ΟΡΟΦΗ ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΕΩΣΕΡΙΚΗ ΠΛΩΣΗ ΟΡΟΦΗ ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΕΞΩΣΕΡΙΚΗ ΠΛΩΣΗ ΟΡΟΦΗ ΚΑΛΤΜΜΕΝΗ ΜΕ ΘΟΛΟ ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΠΙΕΗ ΠΛΕΟΝΕΚΣΗΜΑΣΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΣΗΜΑΣΑ ΤΠΟΓΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΠΕΡΓΕΙΩΝ ΔΕΞΑΜΕΝΩΝ 41 3ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΚΑΣΑΚΕΤΗ ΤΠΟΓΕΙΩΝ\ΤΠΕΡΓΕΙΩΝ ΔΕΞΑΜΕΝΩΝ ΚΑΣΑΚΕΤΗ ΔΕΞΑΜΕΝΩΝ ΤΛΙΚΟ ΚΑΣΑΚΕΤΗΔΕΞΑΜΕΝΩΝ ΜΕΣΑΛΛΙΚΕ ΔΕΞΑΜΕΝΕ ΠΛΑΣΙΚΕ ΔΕΞΑΜΕΝΕ ΕΓΚΑΣΑΣΑΗ ΤΠΟΓΕΙΩΝ ΔΕΞΑΜΕΝΩΝ ΕΓΚΑΣΑΣΑΗ ΕΠΙΧΩΜΑΣΩΜΕΝΩΝ ΔΕΞΑΜΕΝΩΝ ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΑΦΑΛΕΙΑ ΔΕΞΑΜΕΝΩΝ ΔΙΑΣΑΞΗ ΔΕΞΑΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΑΗ ΕΓΚΑΣΑΣΑΕΙ ΜΕ ΠΟΛΛΑΠΛΕ ΔΕΞΑΜΕΝΕ ΔΤΝΑΜΙΚΟΣΗΣΑ ΑΦΑΛΙΣΙΚΩΝ ΒΑΛΒΙΔΩΝ ΑΝΑΚΟΤΦΙΗ ΣΗ ΠΙΕΗ ΔΙΑΣΑΞΗ ΑΦΑΛΕΙΑ ΕΝΑΝΣΙ ΤΠΕΡΠΛΗΡΩΗ

4 4.5 ΣΟΙΧΟ ΔΙΑΧΩΡΙΜΟΤ ΑΝΘΡΩΠΟΘΤΡΙΔΕ,ΦΡΕΑΣΙΑ,ΚΑΛΤΜΑΣΑ ΦΡΕΑΣΙΩΝ ΔΙΑΣΑΞΗ ΣΡΟΦΟΔΟΙΑ\ΠΛΗΡΩΗ ΑΠΟ ΒΤΣΙΟΦΟΡΟ Ε ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΔΙΑΣΑΞΗ ΣΡΟΦΟΔΟΙΑ ΑΠΟ ΣΗ ΔΕΞΑΜΕΝΗ Ε ΑΝΣΛΙΑ Η ΔΙΑΝΟΜΕΑ ΔΙΑΣΑΞΗ ΜΕΣΡΗΕΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΤ ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΔΙΑΣΑΞΗ ΜΕΣΡΗΕΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΤ ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΔΙΑΣΑΞΗ ΕΞΑΕΡΩΗ ΣΩΝ ΤΠΟΓΕΙΩΝ ΔΕΞΑΜΕΝΩΝ ΔΙΑΣΑΞΗ ΑΝΑΚΣΙΗ ΑΣΜΩΝ ΑΠΟ ΣΗ ΔΕΞΑΜΕΝΗ (ΡΕΖΕΡΒΟΤΑΡ) ΣΟΤ ΟΧΗΜΑΣΟ ΔΙΑΡΡΟΕ ΚΑΤΙΜΟΤ ΣΙ ΑΝΣΛΙΕ ΚΑΙ ΣΟΤ ΔΙΑΝΟΜΕΙ, ΣΙ ΩΛΗΝΟΓΡΑΜΜΕ ΠΡΟ ΑΝΣΛΙΕ ΔΙΑΝΟΜΕΙΣΑ ΦΡΕΑΣΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΘΤΡΙΔΩΝ ΔΕΞΑΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΣΙ ΔΕΞΑΜΕΝΕ-ΠΡΟΛΗΨΗ ΔΙΑΡΡΟΗ,ΑΝΙΧΝΕΤΗ ΚΑΤΙΜΟΤ ΚΑΙ ΤΓΚΡΑΣΗΗ ΑΤΣΟΤ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΙ ΕΛΕΓΧΟΙ ΕΝΑΝΣΙ ΔΙΑΒΡΩΗ ΕΓΚΑΣΑΣΑΗ ΤΠΟΓΕΙΩΝ ΔΕΞΑΜΕΝΩΝ ΣΟ ΟΙΚΟΠΕΔΟ (ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΕ ΚΑIΛΟΙΠΕ ΔΕΜΕΤΕΙ) ΕΠΙΜΕΡΟΤ ΧΩΡΙΣΗΚΟΣΗΣΕ ΔΕΞΑΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΤΝΟΛΙΚΗ ΧΩΡΗΣΙΚΟΣΗΣΑ ΕΓΚΑΣΑΣΑΗ ΠΡΑΣΗΡΙΟΤ ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΕΦΑΡΜΟΓΕ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝΣΙΚΕ ΠΡΟΟΠΣΙΚΕ ΕΦΑΡΜΟΓΕ ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

5 Πίνακας εικόνων Εικόνα 1: Πλθκυςμιακι αφξθςθ και κατανάλωςθ ενζργειασ Εικόνα 2: Παγκόςμια κατανάλωςθ πρωτογενοφσ ενζργειασ ανά καφςιμο Εικόνα 3: Παγκόςμια κατανάλωςθ θλεκτρικισ ενζργειασ ανά καφςιμο Εικόνα Εικόνα 5: Αποκικευςθ αερίου ςε υδροφόρο ορίηοντα Εικόνα 6: Εγκατάςταςθ αποκικευςθσ αερίου ςτο αντίκλινο υδροφόρου ςχθματιςμοφ Εικόνα 7: Διάφοροι τφποι αλατοφχων ςχθματιςμών ςτουσ οποίουσ καταςκευάηονται οι κοιλότθτεσ αποκικευςθσ Εικόνα 8: Διαλυτοποίθςθ αλατοφχου ςχθματιςμοφ Εικόνα 9: Γεώτρθςθ για τθν αποκικευςθ αερίου ςε αλατοφχο ςχθματιςμό Εικόνα Εικόνα Εικόνα 12Δεξαμενι εςωτερικισ πλωτισ οροφισ Εικόνα 13: Δεξαμενι εςωτερικισ πλωτισ οροφισ Εικόνα 14: Δεξαμενι πίεςθσ ςφαιρικοφ ςχιματοσ Εικόνα 15: Δεξαμενι πλθςίον κτθρίου Εικόνα 16: Δεξαμενι ςε μικρό υποςτατικό Εικόνα 17: Συπικι εγκατάςταςθ υγραερίου Εικόνα 18: Γραφικι αναπαράςταςθ των δεξαμενών ςτο Mongstad Εικόνα 19: Σομι δεξαμενών αργοφ πετρελαίου ςτο Sture Εικόνα 20: Τπόγειο ςυγκρότθμα αποκικευςθσ υγρών υδρογονανκράκων (Zimbabwe) Εικόνα 21: Παγκόςμιοσ χάρτθσ δυναμικότθτασ υπόγειων αποκθκών φυςικοφ αερίου Εικόνα 22: Εξζδρα ΚΑΠΑ του κοιτάςματοσ Νότια Καβάλα Εικόνα 23: Θζςθ των κοιταςμάτων Πρίνου και Νότιασ Καβάλασ και των χερςαίων εγκαταςτάςεων επεξεργαςίασ υδρογονανκράκων «ΙΓΜΑ» Εικόνα 24: Λειτουργικό διάγραμμα υπόγειασ αποκικθσ Νότιασ Καβάλασ

6 ΠΕΡΙΛΗΧΗ ηελ παξνχζα εξγαζία γίλεηαη κηα εθηελήο αλαθνξά ζηα θαχζηκα, ζηεξεά, πγξά θαη αέξηα θαη ζηνπο ρψξνπο πνπ απηά απνζεθεχνληαη. Αξρηθά νξίδνπκε ηη είλαη ηα θαχζηκα θαη γηαηί απνζεθεχνληαη, ελψ ζην επφκελν θεθάιαην πεξηγξάθνπκε ιεπηνκεξψο ηηο δεμακελέο απνζήθεπζεο θαπζίκσλ πνπ ππάξρνπλ αλά είδνο θαπζίκνπ. ην ηξίην θεθάιαην γίλεηαη αλαθνξά ζηνλ ηξφπν θαηαζθεπήο ησλ δεμακελψλ θαπζίκσλ, ελψ ζηελ ζπλέρεηα πεξηγξάθνληαη εθηελψο νη ηξφπνη πνπ εμαζθαιίδεηαη ε αζθάιεηα ηνπο. Έπεηηα πξνζπαζνχκε λα εμεγήζνπκε ηηο εθαξκνγέο πνπ κπνξνχλ νη δεμακελέο θαπζίκσλ λα έρνπλ ζην κέιινλ. Σέινο ζην έθην θεθάιαην γίλεηαη κηα ζχλνςε ηεο εξγαζίαο θαη εμάγνληαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο εξγαζίαο. 6

7 ABSTRACT In this paper, an extensive report on fuel, solids, liquids and gases, and the spaces are stored. First we define what is and why the fuel saved, while the next section we describe in detail the fuel storage tanks available by fuel type. The third chapter is a reference to build bunkers and then extensively describe ways that ensure their safety. After trying to explain the applications that can fuel tanks to have in the future. Finally, in the sixth chapter is a summary of the work and drawing conclusions of the work. 7

8 ΕΙΑΓΨΓΗ ηελ επνρή πνπ δηαλχνπκε, νη απμεκέλεο απαηηήζεηο ησλ ρσξψλ ζε παξαγσγή ελέξγεηαο γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ ησλ θνηλσληψλ, έρεη νδεγήζεη ζηελ αλαδήηεζε λέσλ ηξφπσλ παξαγσγήο θαη ζηελ πξνζπάζεηα βειηίσζεο ησλ ήδε ππαξρφλησλ, έρνληαο ζθνπφ λα πεηπραίλεηαη ηαπηφρξνλα ε βέιηηζηε παξαγσγηθή πνζφηεηα απηήο. Έηζη, ε ελέξγεηα έρεη κεηαηξαπεί ζε πνιχηηκν αγαζφ, ελψ νη ηξφπνη παξαγσγήο ηεο ζε κείδνλ ζέκα. Σν 1980 ν πιεζπζκφο ηεο γεο ήηαλ πεξίπνπ 4.5 δηο θαη ε παγθφζκηα θαηαλάισζε ελέξγεηαο αλεξρφηαλ ζε 10.4 δηο TCE (ηφλνπο ηζνδχλακνπ άλζξαθα). χκθσλα κε ηηο ηειεπηαίεο εθηηκήζεηο ην έηνο 2020 ν πιεζπζκφο ηεο γεο αλακέλεηαη λα απμεζεί ζε 8 δηο, ελψ ε θαηαλάισζε ελέξγεηαο εθηηκάηαη φηη ζα αλέιζεη ζε 19 δηο TCE, αχμεζε 82.61% θαη 36% ζε ζρέζε κε ην 1980 θαη ην 2000 αληίζηνηρα. ην ζρήκα πνπ αθνινπζεί παξνπζηάδνληαη ζε αληηπαξάζεζε ε αλακελφκελε αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο γεο θαζψο θαη ε εθηηκψκελε θαηαλάισζε ελέξγεηαο κέρξη ην έηνο Ζ κεγαιχηεξε αχμεζε αλακέλεηαη ζηηο ρψξεο ηεο Κίλαο θαη ηεο Ηλδίαο ιφγσ ησλ αλακελφκελσλ πςειψλ ξπζκψλ αλάπηπμεο ησλ νηθνλνκηθψλ ηνπο. Εικόνα 1: Πλθκυςμιακι αφξθςθ και κατανάλωςθ ενζργειασ. Πεγή: U.S Environmental Protection Agency,

9 ην ζρήκα 2 παξνπζηάδεηαη ε ζπκκεηνρή ησλ δηαθφξσλ πεγψλ ελέξγεηαο ζηελ παγθφζκηα θαηαλάισζε πξσηνγελνχο ελέξγεηαο γηα ηα έηε 1980 θαη 1998, θαζψο επίζεο θαη νη πξνβιέςεηο γηα ηελ εμέιημε ηεο παγθφζκηαο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο αλά θαχζηκν κέρξη ην έηνο 2050.ην ζρήκα 3 πνπ αθνινπζεί θαίλεηαη ε πνζνζηηαία ζπκκεηνρή ησλ δηαθφξσλ θαπζίκσλ ζηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο γηα ηα έηε θαζψο θαη ε πξνβιεπφκελε δηακφξθσζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ θαπζίκσλ απηψλ κέρξη ην Εικόνα 2: Παγκόςμια κατανάλωςθ πρωτογενοφσ ενζργειασ ανά καφςιμο. Πεγή: U.S Environmental Protection Agency,

10 Εικόνα 3: Παγκόςμια κατανάλωςθ θλεκτρικισ ενζργειασ ανά καφςιμο. Πεγή: U.S Environmental Protection Agency, 2013 Απφ ηα παξαπάλσ ζρήκαηα είλαη πξνθαλέο φηη ε παγθφζκηα δήηεζε ελέξγεηαο αλακέλεηαη λα απμεζεί ζεκαληηθά ηα επφκελα ρξφληα, ελψ ε δήηεζε ειεθηξηθήο ελέξγεηαο αλακέλεηαη λα έρεη ηελ ηαρχηεξε αχμεζε απφ φιεο ηηο άιιεο κνξθέο ελέξγεηαο. 10

11 1 ο ΚΕΥΑΛΑΙΟ: ΚΑΤΙΜΑ 1.1 ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΑ Χο θαχζηκα νξίδνληαη νη νπζίεο πνπ ελψλνληαη κε ην νμπγφλν παξάγνληαο ζεξκφηεηα (ή πην επηζηεκνληθά θαίγνληαη κε εμψζεξκε αληίδξαζε). Σα θαχζηκα ρξεζηκνπνηνχληαη ζε κηα πιεζψξα ηερληθψλ εθαξκνγψλ γηα ηελ παξαγσγή ελέξγεηαο, πην εηδηθά ζεξκηθήο ελέξγεηαο (ζεξκφηεηαο). ηα ζηεξεά θαχζηκα ζπγθαηαιέγνληαη: ν ιηγλίηεο, ν ιηζάλζξαθαο, ν αλζξαθίηεο, ην θσθ θ.ιπ. (Γθαξνχηζνο Γ.Β., 2008). 1.2 Η ΗΜΑΙΑ ΣΨΝ ΣΕΡΕΨΝ ΚΑΤΙΜΨΝ ΚΑΙ Η ΤΜΒΟΛΗ ΣΟΤ ΣΗΝ ΚΑΛΤΧΗ ΣΨΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΨΝ ΑΝΑΓΚΨΝ Ο άλζξαθαο απνηειεί ηελ πην ζεκαληηθή ελεξγεηαθή πξψηε χιε ηνπ αλζξψπνπ. Καηά ηε δεθαεηία ηνπ 1960 ην πεηξέιαην πήξε ην πξνβάδηζκα ζε ζρέζε κε ηνλ άλζξαθα. χκθσλα κε εθηηκήζεηο ε θαηαλάισζε άλζξαθα ζα θηάζεη ζηα κέγηζηα επίπεδα απφ ηα κέζα ηνπ 21 νπ θαη θαηά ηνλ 22 ν αηψλα, δηαδξακαηίδνληαο έηζη πξσηεχνληα ξφιν ζηελ θάιπςε ησλ ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ. Ζ εθηίκεζε απηή βαζίδεηαη ζην γεγνλφο φηη θαχζηκα φπσο ην πεηξέιαην θαη ην θπζηθφ αέξην, ζε βάζνο ρξφλνπ δελ απνηεινχλ κία ξεαιηζηηθή θαη νηθνλνκηθή ιχζε, εμαηηίαο ηεο κεγάιεο δηαθχκαλζεο ησλ ηηκψλ ηνπο θαη ηεο αλαζθάιεηαο πνπ παξνπζηάδνπλ σο πξνο ηνλ αζθαιή θαη ζπλερή εθνδηαζκφ ηνπο. (Κηεληάδεο Η.Κ., 2013). χκθσλα κε ζηνηρεία ηνπ Παγθφζκηνπ Ηλζηηηνχηνπ Άλζξαθα ην 37% ηεο παγθφζκηαο ειεθηξνπαξαγσγήο θαιχπηεηαη απφ ηνλ άλζξαθα, ελψ ε ζπκκεηνρή ηνπ ζηηο ζπλνιηθέο αλάγθεο αλέξρεηαη πεξί ην 24%. Σν πνζνζηφ απηφ πνηθίιεη ζηηο δηάθνξεο ρψξεο. πγθεθξηκέλα, ζηηο Ζ.Π.Α. ε ζπκκεηνρή ηνπ άλζξαθα ζηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο είλαη ηεο ηάμεσο ηνπ 56%. ηελ Κίλα, Ηλδία, 11

12 Πνισλία, Ν. Αθξηθή θαη ζηα Βαιθάληα ην πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ηνπ άλζξαθα θπκαίλεηαη απφ 75% έσο 90%, ελψ ζηελ Δπξσπατθή έλσζε ην πνζνζηφ απηφ θαηά κέζν φξν είλαη 27%. (Αυθαληήο Ζ., 2010). Σα ηειεπηαία ρξφληα, ε θαηαλάισζε άλζξαθα απμήζεθε, ελψ δηπιαζηάζηεθε ε παγθφζκηα παξαγσγή. πγθεθξηκέλα, ε θαηαλάισζε άλζξαθα απμήζεθε ην 2003 θαηά 15% ζηελ Κίλα, 7% ζηε Ρσζία, 5% ζηελ Ηαπσλία θαη 2.6% ζηηο Ζ.Π.Α. Ζ παγθφζκηα παξαγσγή αλακέλεηαη λα απμεζεί θαηά 50% κέζα ζηα επφκελα ρξφληα θζάλνληαο ην 2030ηα 7 δηο ηφλνπο. ηηο ρψξεο ζπγθεθξηκέλα ηεο επξσπατθήο έλσζεο, αλακέλεηαη κέρξη ην 2020 λα απμεζεί ε παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαηά πνζνζηφ 37% ζε ζρέζε κε ην ηελ αχμεζε απηή ν άλζξαθαο ζα δηαηεξήζεη ηελ θπξίαξρε ζέζε ηνπ.( Γεληθά ηα ζηεξεά θαχζηκα, θαη εηδηθά ν ιηγλίηεο ζα ζπλερίζνπλ θαη ζην κέιινλ λα θαηέρνπλ πξσηεχνληα ξφιν ζηηο ελεξγεηαθέο αλάγθεο ηεο Δπξψπεο. Ο ιηγλίηεο ζπλερίδεη κέρξη θαη ζήκεξα λα απνηειεί ηελ πην αληαγσληζηηθή θαη πξσηεχνπζα πεγή ελέξγεηαο γηα ηα ειιεληθά δεδνκέλα ιφγσ ησλ κεγάισλ θαη νηθνλνκηθά εθκεηαιιεχζηκσλ θνηηαζκάησλ πνπ παξνπζηάδνληαη ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν. Σν γεγνλφο απηφ θαζηζηά ηνλ ιηγλίηε πξσηαξρηθήο ζεκαζίαο θαχζηκν γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζε κνλάδεο βάζεο, αθνχ θαιχπηεη πνζνζηφ κεγαιχηεξν ηνπ 60% ηεο ζπλνιηθήο παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο.(κηεληάδεο Η.Κ., 2013). ηελ Διιάδα κέρξη ην 1938 ε εμφξπμε ηνπ ιηγλίηε πεξηνξηδφηαλ θπξίσο ζε ηνπηθφ επίπεδν, απφ ηνπο θαηνίθνπο νη νπνίνη ρξεζηκνπνηνχζαλ ην ιηγλίηε, σο ππνθαηάζηαην ηνπ μχινπ, γηα ηηο αλάγθεο ηεο νηθηαθήο ζέξκαλζεο. Αξθεηά αξγφηεξα, πεξί ην 1950, άξρηζε ε γεσινγηθή εμεξεχλεζε ηνπ ειιαδηθνχ ρψξνπ κε ζθνπφ ηελ αλεχξεζε θνηηαζκάησλ ιηγλίηε. πγθεθξηκέλα ε πξψηε ζνβαξή πξνζπάζεηα γηα ηελ εθκεηάιιεπζε ιηγληηηθψλ θνηηαζκάησλ ζηε ρψξα καο άξρηζε ζην Αιηβέξη (Δχβνηα) ην Μηα πιεκκχξα ην1897 θαηέζηξεςε φιεο ηηο επηθαλεηαθέο θαη ππφγεηεο εγθαηαζηάζεηο εμφξπμεο. Ζ εθκεηάιιεπζε μαλάξρηζε κεηά ηνλ πξψην Παγθφζκην πφιεκν. Σν 1922 ε εηήζηα παξαγσγή έθζαζε ηνπο ηφλνπο θαη δηαηεξήζεθε κέρξη ην Σν επφκελν έηνο ε εθκεηάιιεπζε ζηακάηεζε γηα νηθνλνκηθνχο ιφγνπο. (Αυθαληήο Ζ., 2010). 12

13 Μεηά ην δεχηεξν παγθφζκην πφιεκν ε αλάγθε εμειεθηξηζκνχ ηεο ρψξαο νδήγεζε ζηελ απφθαζε θαηαζθεπήο αηκνειεθηξηθνχ ζηαζκνχ ζην Αιηβέξη, πνπ ζα ιεηηνπξγνχζε απνθιεηζηηθά κε ιηγλίηε. Σν 1951 ε Γεκφζηα Δπηρείξεζε Ζιεθηξηζκνχ(Γ.Δ.Ζ.) αλαιακβάλεη ηελ ππφγεηα εθκεηάιιεπζε ησλ νξπρείσλ ζην Αιηβέξη, θαη θαηνξζψλεη λα απμήζεη ηελ εηήζηα παξαγσγή ιηγλίηε ζε 750 ρηιηάδεο ηφλνπο θαη λα ηξνθνδνηήζεη κνλάδεο ηζρχνο 280 MW. Ζ εμεξεχλεζε ηνπ ειιαδηθνχ ρψξνπ γηα εθκεηαιιεχζηκα θνηηάζκαηα ιηγλίηε εληείλεηαη ηα επφκελα ρξφληα θαη ηα απνηειέζκαηά ηεο απνδεηθλχνληαη άθξσο ζεηηθά.(αυθαληήο Ζ., 2010). Σν 1955 ζπζηάζεθε ε εηαηξία ΛΗΠΣΟΛ, πνπ είρε σο αληηθείκελν ηελ εμφξπμε θαη παξαγσγή ιηγλίηε απφ ηα πινχζηα θνηηάζκαηα ζηε ιεθάλε ηεο Πηνιεκαΐδαο,(επηθαλεηαθφ ιηγληησξπρείν) θαζψο θαη ηε ρξεζηκνπνίεζή ηνπ γηα ηελ παξαγσγή κπξηθεηψλ, αδσηνχρσλ ιηπαζκάησλ, εκηθψθ θαη ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Σν 1959 ην90% ησλ κεηνρψλ ηεο ΛΗΠΣΟΛ πεξηήιζαλ ζηε ΓΔΖ θαη ην 1975 ζπγρσλεχζεθε εληπσολ κε ηε ΓΔΖ. Ζ παξαγσγή ιηγλίηε πνπ ήηαλ ην ,3 εθ. ηφλνπο,απμήζεθε ην 1975 ζε 11,7 εθ. ηφλνπο, ην 1985 ζε 27,3 εθ. ηφλνπο θαη ην 2004 ζε 53,7 εθαηνκκχξηα ηφλνπο (ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ νξπρείνπ ζηε Φιψξηλα).Σν ιηγληηηθφ θνίηαζκα Μεγαιφπνιεο κειεηήζεθε επηζηεκνληθά γηα πξψηε θνξά ην1957 θαη ηα απνηειέζκαηα ήηαλ ελζαξξπληηθά. Σν 1969 άξρηζε απφ ηε ΓΔΖ ε εθκεηάιιεπζε ηνπ ιηγλίηε. Σν γεγνλφο απηφ ήηαλ κία ηδηαίηεξε πεξίπησζε ζε παγθφζκην επίπεδν, επεηδή γηα πξψηε θνξά ηφζν θησρφο ιηγλίηεο εμνξχζζεηαη θαη ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Σν ιηγληησξπρείν ηεο Μεγαιφπνιεο μεθίλεζε κε εηήζηα παξαγσγή 1 εθ. ηφλνπο θαη έθζαζε ην 2005 ηνπο 13.5 εθ. ηφλνπο.(mann P., et al., 2009). Ζ αικαηψδεο πξφνδνο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηελ εμφξπμε ηνπ ιηγλίηε ηα ηειεπηαία 40 ρξφληα ήηαλ ν αθξνγσληαίνο ιίζνο γηα ηελ ελεξγεηαθή αλάπηπμε ηεο ρψξαο θαη ηελ δεκηνπξγία αηκνειεθηξηθψλ κνλάδσλ βάζεο, νη νπνίεο θαιχπηνπλ ζήκεξα πάλσ απφ ην 70% ηεο ζπλνιηθήο παξαγφκελεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ηεο ρψξαο. ήκεξα ε ΓΔΖ θαηέρεη ζρεδφλ απνθιεηζηηθά δηθαηψκαηα ηεο εθκεηάιιεπζεο ηνπ ιηγλίηε θαη παξάγεη ζπλνιηθά πεξίπνπ 70 εθ. ηφλνπο ιηγλίηε ζε εηήζηα βάζε. Ζ εληππσζηαθή αλάπηπμε ησλ ιηγληησξπρείσλ ηεο ΓΔΖ επηηξέπεη ζηε ρψξα καο λα θαηέρεη ηε δεχηεξε ζέζε ζηελ παξαγσγή ιηγλίηε ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ηελ πέκπηε ζέζε ζηελ Δπξψπε θαη ηελ έθηε ζηνλ θφζκν.(κηεληάδεο Η.Κ., 2013). 13

14 1.3 ΕΞΑΝΣΛΗΜΕΝΑ ΚΟΙΣΑΜΑΣΑ ΑΕΡΙΟΤ - ΠΕΣΡΕΛΑΙΟΤ Όζν αλαθνξά ηα εμαληιεκέλα θνηηάζκαηα πεηξειαίνπ θαη θπζηθνχ αεξίνπ, πξφθεηηαη γηα ηνπο ζρεκαηηζκνχο πνπ πεξηείραλ θπζηθφ αέξην θαη απφ ηνπο νπνίνπο έρεη αληιεζεί φιν ην νηθνλνκηθά απνιήςηκν αέξην θαη ζηνπο νπνίνπο κπνξεί λα επαλεηζπηεζηεί θπζηθφ αέξην κέζσ ηεο επαλαδεκηνπξγίαο ησλ αξρηθψλ ζπλζεθψλ ζην εζσηεξηθφ ηνπο. Ο εμαληιεκέλνο ηακηεπηήξαο είλαη αλά πάζα ζηηγκή έηνηκνο λα δερηεί εηζπίεζε θπζηθνχ αεξίνπ. Ζ ρξήζε κηαο ηέηνηαο εγθαηάζηαζεο είλαη νηθνλνκηθά ειθπζηηθή αθνχ επηηξέπεη ηελ επαλαρξεζηκνπνίεζε, κε θαηάιιειεο κεηαηξνπέο, ηεο πθηζηάκελεο ππνδνκήο παξαγσγήο, ηνπ εμνπιηζκνχ εμφξπμεο (ζσιελψζεηο, γεσηξήζεηο θιπ) θαη ησλ δηθηχσλ δηαλνκήο πνπ παξακέλνπλ απφ ηελ παξαγσγηθή δσή ηνπ θνηηάζκαηνο. Σν γεγνλφο απηφ κεηψλεη ην θφζηνο πνπ ζα πξνέθππηε αλ νη εξγαζίεο μεθηλνχζαλ απφ ηελ αξρή. Σα εμαληιεκέλα θνηηάζκαηα απνηεινχλ ηδαληθή ιχζε δεδνκέλνπ φηη ηα θπζηθά θαη γεσινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ζρεκαηηζκψλ(ραξαθηεξηζηηθά ηεο δψλεο απνζήθεπζεο, ησλ εκπεξηερφκελσλ ξεπζηψλ, ε ζηεγαλφηεηα ησλ ππεξθεηκέλσλ ζρεκαηηζκψλ θαη ε ζπκπεξηθνξά ησλ παξαγσγηθψλ πεγαδηψλ) έρνπλ ήδε κειεηεζεί απφ γεσιφγνπο θαη κεραληθνχο πεηξειαίσλ θαη επνκέλσο είλαη γλσζηά. Καηά ζπλέπεηα, ηα εμαληιεκέλα θνηηάζκαηα είλαη πην νηθνλνκηθά θαη εχθνια λα αλαπηπρζνχλ, λα ιεηηνπξγήζνπλ θαη λα δηαηεξεζνχλ ζε ζρέζε κε ηηο άιιεο δχν κεζφδνπο απνζήθεπζεο. (ηακαηάθε, 2002). Ζ νηθνλνκηθή βησζηκφηεηα ελφο εμαληιεκέλνπ θνηηάζκαηνο αεξίνπ σο εγθαηάζηαζε απνζήθεπζεο θαζνξίδεηαη απφ δηάθνξνπο παξάγνληεο. Απφ γεσγξαθηθήο άπνςεο, νη ηακηεπηήξεο πξέπεη λα είλαη ζρεηηθά θνληά ζηηο αγνξέο αεξίνπ θαη ζηηο ππνδνκέο κεηαθνξάο (αγσγνί θαη ζπζηήκαηα κεηαθνξάο) πνπ ζα ηνπο ζπλδένπλ κε ηηο αγνξέο. Απφ γεσινγηθήο άπνςεο, νη ζρεκαηηζκνί είλαη ζεκαληηθφ λα έρνπλ κεγάιν πνξψδεο θαη κεγάιε δηαπεξαηφηεηα. Σν πνξψδεο ηνπ ζρεκαηηζκνχ είλαη έλαο απφ ηνπο παξάγνληεο πνπ ζα θαζνξίδεη ηελ πνζφηεηα θπζηθνχ αεξίνπ πνπ είλαη ζε ζέζε λα απνζεθεχζεη ν ζρεκαηηζκφο. Ζ δηαπεξαηφηεηα θαζνξίδεη ηελ επθνιία κε ηελ νπνία ην θπζηθφ αέξην θηλείηαη κέζα ζηνλ ζρεκαηηζκφ θαη ζπλεπψο ην ξπζκφ εηζπίεζεο θαη άληιεζε αεξίνπ απφ ηελ απνζήθε. 14

15 Εικόνα 4 Πεγή: ηακαηάθε, 2002 Σν αέξην κπνξεί λα απνζεθεπηεί κε αζθάιεηα ζε πηέζεηο ηνπιάρηζηνλ ίζεο κε ηελ αξρηθή πίεζε ηνπ ηακηεπηήξα ρσξίο πξνβιήκαηα δηαθπγήο. ε πεξίπησζε πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ ρψξνη θνηηαζκάησλ πεηξειαίνπ, ππάξρεη φθεινο ιφγσ ηεο δπλαηφηεηαο επαχμεζεο ηεο απφιεςεο ηνπ ππνιεηκκαηηθνχ πεηξειαίνπ ηνπ ηακηεπηήξα. Σν ελαπνκείλαλ πεηξέιαην εκπινπηίδεηαη απφ ηα πηεηηθά ζπζηαηηθά ηνπ αεξίνπ, κεηψλεηαη ην ημψδεο ηνπ θαη παξάιιεια απμάλεηαη ε ζρεηηθή θηλεηηθφηεηα ηνπ. Καηά ην ζηάδην ηεο άληιεζεο ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ, πνζφηεηεο πεηξειαίνπ ζπκπαξαζχξνληαη ζηελ επηθάλεηα κε απνηέιεζκα ηελ ελίζρπζε ηεο ζπλνιηθήο απφιεςεο απφ ηα θνίηαζκα θαη ηνπ νηθνλνκηθνχ νθέινπο ηεο φιεο δηαδηθαζίαο. Σα πιενλεθηήκαηα απνζήθεπζεο ζε εμαληιεκέλα θνηηάζκαηα πεηξειαίνπ θαη θπζηθνχ αεξίνπ: πγθξηηηθά ρακειφ θφζηνο κεηαηξνπήο απφ ηελ παξαγσγηθή θάζε ζηελ απνζήθεπζε. Μεγαιχηεξε αμηνπηζηία ζηα γεσινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ απνζεθεπηψλ πεηξσκάησλ αθνχ εμαξρήο πεξηείραλ πδξνγνλάλζξαθεο. Δπνκέλσο, ε πεξίπησζε δηαξξνήο είλαη εμαηξεηηθά κηθξή. Υακειφ θφζηνο επέλδπζεο αθνχ ν βαζηθφο απαξαίηεηνο εμνπιηζκφο ππάξρεη ήδε ζηηο εγθαηαζηάζεηο θαη νη γεσηξήζεηο έρνπλ νξπρζεί απφ ηελ αξρή φηαλ ην έξγν βξηζθφηαλ ζηελ παξαγσγηθή θάζε. 15

16 Σα κεηνλεθηήκαηα απνζήθεπζεο ζε εμαληιεκέλα θνηηάζκαηα πεηξειαίνπ θαη θπζηθνχ αεξίνπ: εκαληηθή αξρηθή επέλδπζε ζε αέξην βάζεο αθνχ ζρεδφλ ην 50% ηεο απνζήθεο θαηαιακβάλεηαη απφ απηφ (αλαινγεί πεξίπνπ ζην 30% ηεο αξρηθήο επέλδπζεο) (ηακαηάθε, 2002). Ζ επκεηάβιεηε ηηκή ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ θαζηζηά ηηο επελδχζεηο ζε απηή ηε κέζνδν απνζήθεπζεο αξθεηά επηζθαιείο ιφγσ ησλ κεγάισλ απαηηήζεσλ ζε αέξην βάζεο. Υακεινί ξπζκνί άληιεζεο θαη εηζπίεζεο πνπ θαζηζηνχλ απηή ηε κέζνδν ζρεηηθά πξνβιεκαηηθή γηα βξαρππξφζεζκεο κεηαβνιέο ηεο δήηεζεο. 16

17 2ο ΚΕΥΑΛΑΙΟ: ΑΠΟΘΗΚΕΤΣΙΚΟΙ ΦΨΡΟΙ ΚΑΤΙΜΨΝ 2.1 ΔΕΞΑΜΕΝΕ ΤΓΡΨΝ ΚΑΤΙΜΨΝ Γεμακελέο θαηαζθεπάδνληαη δηεζλψο θαη ρξεζηκεχνπλ θπξίσο ζηελ απνζήθεπζε πγξψλ φπσο ην πεηξέιαην θαη άιια θαχζηκα. Γεμακελέο ρξεζηκνπνηνχληαη αθφκε θαη γηα ηελ απνζήθεπζε ζπκπηεζκέλσλ αεξίσλ (φπσο θπζηθνχ αεξίνπ). Τπάξρνπλ ππφγεηεο, επίγεηεο θαη ππεξπςσκέλεο δεμακελέο. Οη δεμακελέο κπνξεί λα δηαθέξνπλ ζην πιηθφ θαηαζθεπήο, ζην ζρήκα θαη ηνλ ηξφπν πνπ ηνπνζεηνχληαη (νξηδφληηα ή θαηαθφξπθα).(amantini E., & Chanfreau E., 2004). Οη δεμακελέο απνζήθεπζεο ρεκηθψλ ελψζεσλ θαη θαπζίκσλ απνηεινχλ ζεκαληηθφ θνκκάηη ησλ ζχγρξνλσλ βηνκεραληψλ φπσο δηπιηζηήξηα, βηνκεραλίεο παξαγσγήο ρεκηθψλ θαη πεηξνρεκηθψλ πξντφλησλ θαζψο θαη γηα άιιεο εγθαηαζηάζεηο φπσο ιηκέλεο θαη αεξνδξφκηα. Ζ ζπνπδαηφηεηα ηνπο έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη πξέπεη λα απνζεθεχνπλ ρεκηθέο ελψζεηο ρσξίο λα ηηο αιινηψλνπλ αιιά ηαπηνρξφλσο λα κελ πθίζηαληαη θαη νη ίδηεο αιινίσζε. Δπηπιένλ ην κέγεζνο ή ηα κεγέζε ηνπο πξέπεη λα είλαη ηέηνηα ψζηε λα κελ δεκηνπξγνχληαη πξνβιήκαηα ζηελ απξφζθνπηε ιεηηνπξγία ηεο κνλάδαο πνπ εμππεξεηνχλ. Οη δεμακελέο απνζήθεπζεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη εληάζζνληαη, ζχκθσλα κε ηελ EPA (Environmental Protection Agency) ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ Ακεξηθήο, αιιά θαη ηεο API (American Petroleum Institute) ζηελ θαηεγνξία απνζήθεπζεο πγξψλ νξγαληθψλ ελψζεσλ. Χο πγξέο νξγαληθέο ελψζεηο γηα ηελ πεηξειατθή βηνκεραλία, ελλννχληαη γεληθψο κείγκαηα πδξνγνλαλζξάθσλ κε δηαθνξεηηθέο ηάζεηο αηκψλ (π.ρ. βελδίλε θαη αξγφ πεηξέιαην). Δλψ πγξέο νξγαληθέο ελψζεηο γηα ηελ ρεκηθή βηνκεραλία, ζπλήζσο νλνκάδνληαη νη πηεηηθέο νξγαληθέο ελψζεηο (VOL, Volatile Organic Liquids), νη νπνίεο απνηεινχληαη απφ θαζαξέο ρεκηθέο νπζίεο ή κείγκαηα ρεκηθψλ νπζηψλ κε παξαπιήζηεο ηάζεηο αηκψλ (π.ρ. βελδφιην ή κείγκα ηζνπξνππιηθήο θαη βνπηαληθήο αιθνφιεο). (Σάζηνο Θ.Π., Γηαλλφπνπινο Π. Η., Σξέδνο Κ.Γ., Σζνπθαληάο. Γ., 2005). Σα πγξά θαχζηκα πνπ απνζεθεχνληαη ηαμηλνκνχληαη σο πξνο ηελ αζθάιεηα ηνπο ζε δχν θαηεγνξίεο (Βάγηαο Η., Δξκφπνπινο Η., &Ησαλλίδεο Γ., 2001): 17

18 1. Δχθιεθηα πγξά, θαη αλαθέξεηαη ζηα πγξά πνπ έρνπλ ζεκείν αλάθιεμεο κηθξφηεξεο απφ 37.8 θαη ηάζε αηκψλ ζηελ ζπγθεθξηκέλε ζεξκνθξαζία κηθξφηεξε ή ίζε απφ 28. Σα πγξά πνπ εκπίπηνπλ ζε απηή ηελ θαηεγνξία είλαη ηα θάησζη (Βάγηαο Η., Δξκφπνπινο Η., & Ησαλλίδεο Γ., 2001): Οκάδα IA (Class I, Flammable): Τγξά κε ζεκείν αλάθιεμεο (.Α) κηθξφηεξν ησλ 22.8 θαη ζεκείν βξαζκνχ (.Β) κηθξφηεξν ησλ Οκάδα ΗB (Class II, Combustible) : πγξά κε ζεκείν αλάθιεμεο κηθξφηεξν (.Α) ησλ 22.8 θαη ζεκείν βξαζκνχ (.Β) ίζν ή κηθξφηεξν ησλ Οκάδα IC (Class III, Combustible): πγξά κε ζεκείν αλάθιεμεο (.Α) ίζν ή κεγαιχηεξν ησλ 22.8 θαη κηθξφηεξν απφ Καχζηκα πγξά, θαη αλαθέξεηαη ζηα πγξά εθείλα κε ζεκείν αλάθιεμεο (.Α) ίζν ή κεγαιχηεξν απφ Σα πγξά θαχζηκα πνπ εκπίπηνπλ ζηε ζπγθεθξηκέλε θαηεγνξία είλαη ηα θάησζη (Βάγηαο Η., Δξκφπνπινο Η., & Ησαλλίδεο Γ., 2001): Οκάδα II: Αλαθιέμηκα πγξά κε ζεκείν αλάθιεμεο (.Α) κεγαιχηεξεο ησλ 37.8 θαη κηθξφηεξεο ησλ 60. Οκάδα IIIA: Αλαθιέμηκα πγξά κε ζεκείν αλάθιεμεο (.Α) κεγαιχηεξεο ησλ 60 θαη κηθξφηεξεο ησλ Οκάδα IIIB: Αλαθιέμηκα πγξά κε ζεκείν αλάθιεμεο (.Α) κεγαιχηεξν ησλ ΣΤΠΟΙ ΣΕΦΝΗΣΨΝ ΤΠΟΓΕΙΨΝ ΔΕΞΑΜΕΝΨΝ Γεληθά, κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ δχν θχξηνη ηχπνη δεμακελψλ, ζχκθσλα κε ηνλ ηξφπν πνπ είλαη δηαηεηαγκέλεο ζην ρψξν, νη νξηδφληηεο θαη νη θαηαθφξπθεο, ζηνηρεία γηα ηηο νπνίεο δίλνληαη ζηε ζπλέρεηα (Μπελάξδνο et al., 2010). Οη νξηδφληηεο δεμακελέο, έρνπλ κνξθή ζήξαγγαο κεγάιεο δηαηνκήο. Μπνξνχλ λα θηάζνπλ ηα m πιάηνο, ηα m χςνο, ελψ ην κήθνο κπνξεί λα μεπεξάζεη ηα m. πλήζσο έρνπλ πεηαινεηδή δηαηνκή, ην εκβαδφλ ηεο νπνίαο κπνξεί λα μεπεξάζεη θαη ηα 500 m 2. 18

19 Σν θφζηνο θαηαζθεπήο απηνχ ηνπ ηχπνπ δεμακελψλ, αθφκε θαη ζε πεηξψκαηα πνπ δελ εκθαλίδνπλ αξθεηά επλντθά ραξαθηεξηζηηθά θαη επίζεο ζε ζέζεηο φπνπ ην πάρνο ησλ ππεξθεηκέλσλ δελ είλαη αξθεηά κεγάιν, ηηο θαζηζηά νηθνλνκηθά ζπκθέξνπζεο. Οη δεμακελέο απηνχ ηνπ ηχπνπ θαηαζθεπάδνληαη θάησ απφ ηε ζηάζκε ηνπ πδξνθφξνπ νξίδνληα θαη ρξεηάδεηαη ηδηαίηεξε πξνζνρή ψζηε λα εμαζθαιηζηεί φηη δελ ππάξρνπλ δηαξξνέο θαη αλάκημε πξντφλησλ, φηαλ απηά βξίζθνληαη ζε δηαθνξεηηθά επίπεδα κέζα ζε δηαθνξεηηθνχο ζαιάκνπο ησλ δεμακελψλ. Γηα ην ιφγν απηφ κπνξεί λα εγθαηαζηαζνχλ θαηαθφξπθεο θνπξηίλεο λεξνχ αλάκεζα ζηηο δεμακελέο ή άιια κέηξα γηα ηελ απνθπγή ηεο αλάκημεο ησλ πξντφλησλ. ηελ πεξίπησζε ησλ θαηαθφξπθσλ δεμακελψλ, νη ζάιακνη νξχζζνληαη θαη θαηαζθεπάδνληαη ππφ ηε κνξθή θξεάησλ. Ο ηχπνο απηφο εκθαλίδεη νξηζκέλα πιενλεθηήκαηα. Δπεηδή ε δηάηαμε ησλ ζαιάκσλ θαηαιακβάλεη κηθξφηεξε έθηαζε, ππάξρεη κεγαιχηεξε πηζαλφηεηα εμεχξεζεο θαηάιιεινπ πεηξψκαηνο. Ο άμνλαο κήθνπο ησλ ζαιάκσλ είλαη θάζεηνο θάηη πνπ κεηψλεη ζεκαληηθά ηηο ζπγθεληξψζεηο πηέζεσλ ζηα γχξσ πεηξψκαηα θαη επηηξέπεη ηε δεκηνπξγία κεγαιχηεξσλ αλνηγκάησλ. Δπίζεο, ε νξνθή ηνπ ζαιάκνπ είλαη πνιχ κηθξή ζε ζρέζε κε ηνλ φγθν απνζήθεπζεο, θάηη πνπ κεηψλεη ηα απαηηνχκελα κέηξα ελίζρπζεο ηνπο. Σέινο, ν ηξφπνο θαηαζθεπήο απινπνηεί ηελ πιήξε εθθέλσζε θαη ηνλ θαζαξηζκφ ησλ ζαιάκσλ θαη πξνσζεί ηε δηαηήξεζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ πξντφληνο πνπ απνζεθεχεηαη. Απηφ επεηδή ε δηεπηθάλεηα ηνπ θαπζίκνπ, πνπ έξρεηαη ζε επαθή κε ην λεξφ θαη νμεηδψλεηαη, είλαη κηθξφηεξε. Υξεζηκνπνηνχληαη έηζη ζπλεζέζηεξα γηα απνζήθεπζε θαχζηκσλ πςειήο θαζαξφηεηαο. Σν θφζηνο εθζθαθήο εκθαλίδεηαη ζρεηηθά απμεκέλν, ζε ζρέζε κε απηφ ησλ αληηζηνίρσλ νξηδνληίσλ δεμακελψλ (Μπελάξδνο et al, 2010). 2.3 ΔΕΞΑΜΕΝΕ ΑΕΡΙΨΝ ΚΑΤΙΜΨΝ Γεμακελή αεξίνπ θαπζίκνπ ζεκαίλεη ζηαζεξφ κεηαιιηθφ δνρείν πίεζεο γηα ηελ απνζήθεπζε πγξαεξίνπ, ρσξεηηθφηεηαο λεξνχ κεγαιχηεξεο ησλ 150 ιίηξσλ, θπιηλδξηθνχ ή ζθαηξηθνχ ζρήκαηνο, ην νπνίν ηθαλνπνηεί ηηο απαηηήζεηο ηεο Οδεγίαο αξ. 97/23/ΔΚ γηα ηνλ Δμνπιηζκφ ππφ Πίεζε. (Βάγηαο Η., Δξκφπνπινο Η., &Ησαλλίδεο Γ., 2001). 19

20 2.4 ΤΠΟΓΕΙΟΙ ΤΔΡΟΥΟΡΟΙ ΟΡΙΖΟΝΣΕ Οη πδξνθφξνη νξίδνληεο είλαη ππφγεηνη πνξψδεηο, δηαπεξαηνί ζρεκαηηζκνί πνπ ιεηηνπξγνχλ σο θπζηθνί ηακηεπηήξεο λεξνχ θαη πξσηνρξεζηκνπνηήζεθαλ σο απνζήθεο θπζηθνχ αεξίνπ ην 1946 ζην Kentuky ησλ ΖΠΑ θαη ζηελ Δπξψπε ην 1953 ζηε Γεξκαλία. Ζ κέζνδνο βαζίδεηαη ζηελ εηζπίεζε, κέζσ γεσηξήζεσλ, κεγάισλ πνζνηήησλ θπζηθνχ αεξίνπ κέζα ζε πδξνθφξνπο ζρεκαηηζκνχο. Σν αέξην αξρηθά ζπκπηέδεηαη θαη ζηε ζπλέρεηα απσζεί ην ππφγεην λεξφ πξνο βαζχηεξνπο νξίδνληεο, πιεξψλνληαο ην πνξψδεο ηνπ γεσινγηθνχ ζρεκαηηζκνχ. Εικόνα 5: Αποκικευςθ αερίου ςε υδροφόρο ορίηοντα. Πεγή: Παλαγησηίδνπ, 2012 Βαζηθή πξνυπφζεζε ηεο κεζφδνπ είλαη ε χπαξμε θαηάιιειεο γεσινγηθήο δνκήο θαη ζηεγαλνχ ππεξθεηκέλνπ ζρεκαηηζκνχ. Σν αέξην βξίζθεηαη εγθηβσηηζκέλν κεηαμχ ηνπ λεξνχ θαη ηνπ αδηαπέξαζηνπ ππεξθείκελνπ, επηηπγράλνληαο ηελ αλαγθαία ζηεγαλφηεηα ηελ εμάιεηςε πηζαλψλ δηαθπγψλ. Γηα λα είλαη κηα γεψηξεζε 20

21 παξαγσγηθή πξέπεη λα νξπρζεί κέζα ζηνλ πδξνθφξν. Πεηξψκαηα φπσο γξαλίηεο θαη ζρηζηφιηζνη γεληθά δελ δεκηνπξγνχλ θαηάιιεινπο πδξνθφξνπο ιφγσ ηνπ πνιχ ρακεινχ πνξψδεο εθηφο αλ είλαη έληνλα ηεθηνληζκέλνη. Δπεηδή απνηεινχλ θνζηνβφξα επηινγή, θαηά θαλφλα ρξεζηκνπνηνχληαη κφλν ζηηο πεξηνρέο φπνπ δελ ππάξρνπλ άιιεο ελαιιαθηηθέο ιχζεηο. πλήζσο ιεηηνπξγνχλ ζε έλαλ εηήζην θχθιν ρεηκεξηλήο άληιεζεο, αιιά κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ αλαγθψλ θνξηίνπ αηρκήο. Έλαο πδξνθφξνο νξίδνληαο είλαη θαηάιιεινο γηα απνζήθεπζε θπζηθνχ αεξίνπ. Τπάξρεη αδηαπέξαην πέηξσκα πνπ ππέξθεηηαη ψζηε λα δηαζθαιίδεηαη ε ζηεγαλφηεηα ηνπ ζπζηήκαηνο (Παλαγησηίδνπ, 2012). Ζ απνζήθεπζε θπζηθνχ αεξίνπ ζε ππφγεηνπο πδξνθνξείο είλαη ε πιένλ αθξηβή κέζνδνο γηα πνιινχο ιφγνπο. Σα γεσινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ πδξνθφξσλ ζρεκαηηζκψλ δελ είλαη γλσζηά, φπσο ζπκβαίλεη κε ηα εμαληιεκέλα θνηηάζκαηα θαη απαηηείηαη εθηεηακέλε θαη εμεηδηθεπκέλε έξεπλα γηα ηελ αμηνιφγεζή ηνπο. Πξέπεη λα πξαγκαηνπνηεζνχλ γεσθπζηθέο έξεπλεο αλάινγεο εθείλσλ πνπ εθηεινχληαη ζηε βηνκεραλία πεηξειαίνπ. Ηδηφηεηεο φπσο ε νξπθηνινγηθή ζχζηαζε ησλ ζρεκαηηζκψλ, ην πνξψδεο, ε δηαπεξαηφηεηα θαη ζπλζήθεο φπσο πίεζε θαη ζεξκνθξαζία ζα πξέπεη λα πξνζδηνξηζηνχλ πξηλ ηελ έλαξμε ησλ εξγαζηψλ. Δπηπξφζζεηα, ε ρσξεηηθφηεηα ηνπ ηακηεπηήξα είλαη άγλσζηε θαη κπνξεί λα πξνζδηνξηζηεί φηαλ νη εξγαζίεο έρνπλ ήδε πξνρσξήζεη αξθεηά. Απαηηείηαη επίζεο ζχλνιν ησλ ππνδνκψλ γηα ηελ ιεηηνπξγία ηεο απνζήθεο, φξπμε γεσηξήζεσλ κεγάινπ βάζνπο, αγσγνί, ζπκπηεζηέο, εγθαηαζηάζεηο αθχγξαλζεο θιπ. Δθφζνλ νη πδξνθφξνη είλαη απφ ηελ θχζε ηνπο πιήξεηο λεξνχ, ν εμνπιηζκφο εηζπίεζεο ζα πξέπεη λα είλαη κεγάιεο ηζρχνο ψζηε λα εμσζήζεη πξνο ηα θάησ ην παξακέλνλ λεξφ θαη αλαπιεξψζεη ην δηάθελν κε θπζηθφ αέξην. Παξφηη ην απνζεθεπκέλν θπζηθφ αέξην έρεη ήδε ππνζηεί πεξεηαίξσ αθξχγξαλζε πξηλ ηελ κεηαθνξά. Απηφ ζεκαίλεη πσο απαηηείηαη εηδηθφο εμνπιηζκφο θνληά ζηελ γεψηξεζε παξαγσγήο. Ζ ζηεγαλφηεηα ησλ πδξνθφξσλ νξηδφλησλ δελ είλαη αλάινγεο απηήο ησλ εμαληιεκέλσλ θνηηαζκάησλ πδξνγνλαλζξάθσλ, γεγνλφο πνπ ππνδεηθλχεη φηη έλα κέξνο ηνπ αεξίνπ πνπ εηζπηέδεηαη δηαθεχγεη θαη σο εθ ηνχηνπ λα ζπγθεληξσζεί θαη λα εμαρζεί απφ γεσηξήζεηο εηδηθά θαηαζθεπαζκέλεο λα καδεχνπλ ην αέξην πνπ δηαξξέεη απφ ηνλ ζρεκαηηζκφ. Οη γεσηξήζεηο πνπ αξρηθά ρξεζίκεπαλ γηα ηελ εηζπίεζε ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ άληιεζε ηνπ θαπζίκνπ ζε πεξηφδνπο απμεκέλεο θαηαλάισζεο. Ζ άληιεζε απηή 21

22 πηζαλφλ λα πξέπεη λα γίλεη ζε κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα θαη επνκέλσο απαηηνχληαη επηπιένλ γεσηξήζεηο πνπ ζα επηηξέπνπλ ηελ απμεκέλε απηή παξνρή, γεγνλφο ην νπνίν απμάλεη ην θφζηνο. Πέξαλ ησλ παξαπάλσ, απηφο ν ηχπνο απνζήθεπζεο απαηηεί κεγαιχηεξν φγθν αεξίνπ βάζεο γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο ελέξγεηαο γηα ηε νκαιή παξνρή ησλ γεσηξήζεσλ παξαγσγήο, φηαλ δελ ππάξρεη απηφρζνλ αέξην. Απφ ηελ ζηηγκή πνπ δελ ππάξρεη απηφρζνλ θπζηθφ αέξην, έλα κέξνο ηνπ αεξίνπ πνπ ζα εηζπηεζηεί ζα θαηαζηεί ηειηθά πξαθηηθά κε απνιήςηκν. Οη απαηηήζεηο ζε αέξην βάζεο κπνξεί λα πξνζεγγίζνπλ θαη ην 80% ηνπ ζπλνιηθνχ φγθνπ αεξίνπ. Σπρφλ άληιεζε ηνπ αεξίνπ βάζεο κπνξεί λα απνβεί θαηαζηξνθηθή γηα ηνλ ίδην ηνλ ζρεκαηηζκφ. Έηζη, ην πεξηζζφηεξν αέξην βάζεο ζηηο απνζήθεο απηέο είλαη κε ππνιήςηκν θαη παξακέλεη ζην εζσηεξηθφ αθφκε θαη φηαλ νη εγθαηαζηάζεηο έρνπλ πάςεη λα ιεηηνπξγνχλ. Οη πεξηζζφηεξεο απνζήθεο ζε πδξνθνξείο είραλ αλαπηπρζεί φηαλ ε ηηκή ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ήηαλ ρακειή, άξα ην παξακέλνλ αέξην βάζεο δελ είρε κεγάιε νηθνλνκηθή αμία. Χζηφζν, κε ηελ άλνδν ησλ ηηκψλ, ε αλάπηπμε απνζεθψλ ζε πδξνθφξνπο νξίδνληεο είλαη εμαηξεηηθά θνζηνβφξα επέλδπζε. Δλαιιαθηηθά, έρνπλ εθαξκνζηεί ηερληθέο φπνπ ην κέξνο ηνπ θαπζίκνπ κπνξεί λα αληηθαηαζηαζεί κε αδξαλέο αέξην κηθξφηεξνπ θφζηνπο, φπσο ην παξάδεηγκα κε ην άδσην (ηακαηάθε, 2002). Όινη νη παξαπάλσ παξάγνληεο δείρλνπλ πσο ε κεηαηξνπή ελφο πδξνθφξνπ νξίδνληα ζε απνζήθε είλαη ρξνλνβφξα δηαδηθαζία θαη αθξηβή επέλδπζε. ε θάπνηεο πεξηπηψζεηο, ε αλάπηπμε απηή είλαη δπλαηφ λα δηαξθέζεη ηέζζεξα ρξφληα, δηπιάζην ρξφλν δειαδή απφ φηη ζηα εμαληιεκέλα θνηηάζκαηα. Δπηπιένλ, ππάξρνπλ θαη ζνβαξνί πεξηβαιινληηθνί πεξηνξηζκνί ζηελ ρξήζε πδξνθφξσλ νξηδφλησλ σο απνζήθεο θπζηθνχ αεξίνπ ψζηε λα ειαρηζηνπνηείηαη ε πηζαλφηεηα κφιπλζεο ησλ επηθαλεηαθψλ πδάησλ. Οη πξνυπνζέζεηο γηα ηελ αμηνιφγεζε ελφο πδξνθφξνπ ζηξψκαηνο σο ελ δπλάκεη απνζήθε θπζηθνχ αεξίνπ είλαη: Ζ χπαξμε πδξνθνξέα θαηάιιειεο γεσινγηθήο κνξθήο (αληίθιηλν) θαη κεγάιεο απνζεθεπηηθήο ηθαλφηεηαο (Δηθφλα 3.6). Ζ απνζεθεπηηθή ηθαλφηεηα θαη ε δπλαηφηεηα εηζπίεζεο άληιεζεο ηνπ αεξίνπ επεξεάδνληαη απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πδξνθφξνπ νξίδνληα φπσο: 22

23 Μέζν ελεξγφ πνξψδεο, ην νπνίν πξέπεη λα είλαη κεηαμχ 12% θαη 25% αλ θαη ζηελ πξάμε ππάξρνπλ πεξηπηψζεηο θαηαζθεπήο ππνγείσλ απνζεθψλ ζε πδξνθφξνπο νξίδνληεο κε κέζν πνξψδεο 6% 10% (Intragaz, 2012). Γηαπεξαηφηεηα, ε νπνία πξέπεη λα είλαη κεγαιχηεξε ησλ 100 md. Έηζη επηηξέπεηαη επαξθήο εθξνή/εηζξνή αεξίνπ γχξσ απφ ηηο γεσηξήζεηο θαη εθηφπηζε ηνπ λεξνχ κέζσ κηαο απνδεθηήο δηαθνξηθήο πίεζεο. Ζ ηηκή ηεο δηαθνξηθήο πίεζεο θαζνξίδεηαη θαη απφ ηελ αληνρή ηνπ ζηεγαλνχ «θαιχκκαηνο» ηνπ ηακηεπηήξα. Όζν κεγαιχηεξε είλαη ε ηηκή ηεο κέζεο δηαπεξαηφηεηαο ηφζν ε εθηφπηζε ηνπ λεξνχ απφ ην αέξην είλαη πην απνηειεζκαηηθή. Ύςνο παγίδεπζεο θαιείηαη ε θαηαθφξπθε απφζηαζε απφ ην πςειφηεξν ζεκείν ηνπ αληίθιηλνπ κέρξη ηνπ θαησηέξνπ νξηδφληηνπ επηπέδνπ φπνπ ην αληίθιηλν είλαη θιεηζηφ. Σν χςνο παγίδεπζεο θαζνξίδεη ζε κεγάιν βαζκφ ηελ απνζεθεπηηθή ηθαλφηεηα ηνπ πδξνθνξέα, επεξεάδεηαη δε απφ ην βαζκφ ζπκκεηξίαο ηνπ αληίθιηλνπ. Σν κέζν χςνο παγίδεπζεο πδξνθφξσλ νξηδφλησλ νη νπνίνη έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί γηα ππφγεηα απνζήθεπζε θπζηθνχ αεξίνπ είλαη ηεο ηάμεο ησλ 30 m. H χπαξμε ζηεγαλνχ ππεξθείκελνπ «θαιχκκαηνο» πνπ δελ ζα επηηξέπεη ηε δηαθπγή ηνπ αέξηνπ πξνο ηα αλψηεξα ζηξψκαηα, φπσο επίζεο θαη ηηο πιεπξηθέο δηαξξνέο. Ο ππεξθείκελνο ζρεκαηηζκφο πξέπεη λα ραξαθηεξίδεηαη απφ πςειή αληνρή, ηνπιάρηζηνλ δηπιάζηα ηεο αλακελφκελεο δηαθνξηθήο πίεζεο εθηφπηζεο ηνπ λεξνχ, ψζηε λα αξρίζεη ε εηζπίεζε ηνπ λεξνχ Σν ηθαλφ πάρνο ππεξθεηκέλσλ ψζηε λα είλαη δπλαηή ε απνζήθεπζε ηνπ θαπζίκνπ ζε ζρεηηθά πςειή πίεζε. Γεληθά, νηθνλνκηθά απνδεθηφ ζεσξείηαη ην βάζνο κεηαμχ 300 m θαη m, ψζηε λα είλαη δπλαηή ε ρξήζε απμεκέλεο πίεζεο απνζήθεπζεο νπφηε θαη κεγαιχηεξνπ απνζεθεπηηθνχ ρψξνπ. Σν βάζνο ησλ ππνγείσλ απνζεθψλ θπζηθνχ αεξίνπ πνπ έρνπλ θαηαζθεπαζηεί ζε πδξνθφξνπο νξίδνληεο θπκαίλεηαη απφ 240 m σο m, ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο κηθξφηεξν ησλ m. Διάρηζηνο αξηζκφο απνζεθψλ έρεη θαηαζθεπαζηεί ζε βάζνο άλσ ησλ m. Δίλαη θαλεξφ φηη απμάλεηαη ην βάζνο, απμάλεη ζεκαληηθά θαη ην 23

24 θφζηνο ησλ γεσηξήζεσλ ην νπνίν επεξεάδεη άκεζα ην φιν θφζηνο ηεο επέλδπζεο (Intragaz, 2012). Ηθαλή αξρηθή πίεζε ηνπ πδξνθφξνπ νξίδνληα. Ζ αξρηθή πίεζε ηνπ πδξνθφξνπ νξίδνληα πξέπεη λα αληηζηνηρεί ζε ηνπηθή πδξνζηαηηθή βαζκίδα πνπ θπκαίλεηαη απφ 0,43 psi/ft σο 0,52 psi/ft. Ζ αξρηθή πίεζε είλαη απαξαίηεην λα βξίζθεηαη κέζα ζηα φξηα απηά γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί αζθαιήο εθηφπηζε ηνπ λεξνχ εθαξκφδνληαο κία δηαθνξηθή πίεζε psi/ft (Intragaz, 2012). ηελ πεξίπησζε πνπ ε πίεζε ηνπ πδξνθφξνπ νξίδνληα είλαη κεγαιχηεξε απφ ηελ πδξνζηαηηθή πίεζε, γηα λα εθηνπηζηεί ην λεξφ, ζα πξέπεη αλαγθαζηηθά λα αζθεζεί πνιχ κεγάιε πίεζε, γεγνλφο ην νπνίν πηζαλά λα πξνθαιέζεη δηαξξνέο αέξηνπ ζηνπο ππεξθείκελνπο ζρεκαηηζκνχο κέζσ ηνπ «θαιχκκαηνο». Αληίζεηα, αλ ε βαζκίδα πίεζεο ηνπ πδξνθφξνπ νξίδνληα είλαη κηθξφηεξε απφ 0,43 psi/ft, ηφηε ζα απαηηεζεί εηζπίεζε κεγαιχηεξεο πνζφηεηαο αεξίνπ βάζεο πξνθεηκέλνπ λα απμεζεί ε πίεζε ηνπ ηακηεπηήξα ζε επίπεδα έηζη λα παξακείλεη ζηαζεξή ε ηθαλφηεηα παξνρήο ησλ γεσηξήζεσλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο παξαγσγήο. Εικόνα 6: Εγκατάςταςθ αποκικευςθσ αερίου ςτο αντίκλινο υδροφόρου ςχθματιςμοφ. 24

25 Πεγή: Intragaz, 2012 Θα πξέπεη, ηέινο λα επηζεκαλζεί φηη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ ηακηεπηήξα επεξεάδεη ζεκαληηθά απφ ηα ηξηρνεηδή θαηλφκελα θαη ηηο δπλάκεηο βαξχηεηαο, απφ ηε ζπκπηεζηφηεηα ησλ ξεπζηψλ θαη ηνπ πεηξψκαηνο, θαζψο θαη απφ ηε ζρεηηθή θηλεηηθφηεηα ησλ ξεπζηψλ κέζα ζην πνξψδεο πέηξσκα. Σα πιενλεθηήκαηα απνζήθεπζεο ζε ππφγεηνπο πδξνθφξνπο νξίδνληεο: πλνιηθή απνζεθεπηηθή ηθαλφηεηα αλάινγε απηήο ησλ εμαληιεκέλσλ θνηηαζκάησλ. Απνιεςηκφηεηα θαη ρξφλνο ηνπ θχθινπ ιεηηνπξγίαο αλάινγεο απηψλ ησλ εμαληιεκέλσλ θνηηαζκάησλ. Σα κεηνλεθηήκαηα απνζήθεπζεο ζε ππφγεηνπο πδξνθφξνπο νξίδνληεο: Τςειφ εξεπλεηηθφ θφζηνο γηα ηελ επηβεβαίσζε θαηαιιειφηεηαο ηνπ γεσινγηθνχ ζρεκαηηζκνχ. 25

26 Τςειφ θφζηνο ππνδνκψλ ζε γεσηξήζεηο θαη ζπκπηεζηέο. Δπηκήθπλζε ηνπ ρξφλνπ πινπνίεζεο ηεο επέλδπζεο ιφγσ ηεο εγθαηάζηαζεο ησλ παξαπάλσ ππνδνκψλ. Τςειφ θφζηνο αεξίνπ βάζεο ην νπνίν δελ είλαη αλαθηήζηκν κεηά ηελ εηζπίεζε ηνπ. 2.4 ΣΕΦΝΗΣΑ ΚΑΣΑΚΕΤΑΜΕΝΕΚΟΙΛΟΣΗΣΕ Ε ΦΗΜΑΣΙΜΟΤ ΟΡΤΚΣΟΤ ΑΛΑΣΟ Ζ κέζνδνο απηή εθαξκφζηεθε γηα πξψηε θνξά ζην Michigan ησλ ΖΠΑ ην 1961, ελψ ζηελ Δπξψπε εθαξκφζηεθε ην 1971 ζε Γεξκαλία θαη Γαιιία. ρεκαηηζκνί αιάησλ ζπλαληψληαη ζε δπν κνξθέο: δφκνπο θαη ζηξσκαηνεηδείο απνζέζεηο ζε κεγάιν βάζνο. Οη δφκνη είλαη δπλαηφ λα έρνπλ δηάκεηξν έσο θαη 1.6 km θαη πάρνο έσο 9.3 km. πλήζσο νη δφκνη πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα απνζήθεπζε θπζηθνχ αεξίνπ βξίζθνληαη ζε βάζνο πνπ θπκαίλεηαη απφ m σο m. Οη ζηξσκαηνεηδείο είλαη ζρεηηθά αβαζείο, ιεπηνκεξείο θαη έρνπλ πάρνο κέρξη m (Evans, 2008). Οη ππφγεηνη ζρεκαηηζκνί αιάησλ είλαη θαηάιιεινη γηα ηελ απνζήθεπζε θπζηθνχ αεξίνπ αιιά γηα λα γίλεη ν θαηάιιεινο ζρεδηαζκφο, πξέπεη λα ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο γεσινγηθέο πξνυπνζέζεηο. Οη γεσινγηθέο ζπληζηψζεο ηνπ θνηηάζκαηνο ζε ζηξψκαηα άιαηνο νη νπνίεο πξέπεη λα πιεξνχληαη είλαη γηα ην κελ βάζνο νξνθήο θνηιφηεηαο λα είλαη κεγαιχηεξν ησλ 500 m, γηα ην δε πάρνο ζρεκαηηζκνχ λα είλαη κεγαιχηεξν ησλ 100 m. Αληίζηνηρα, ζηνπο δφκνπο άιαηνο, ην βάζνο νξνθήο θνηιφηεηαο πξέπεη λα είλαη κεγαιχηεξν ησλ m ελψ ην πάρνο ηνπ ζρεκαηηζκνχ κεγαιχηεξν ησλ 150 m. Αθφκε, ε χπαξμε ξεγκάησλ θαη πάζεο θχζεσο γεσινγηθψλ θαηαπνλήζεσλ κέζα ζηα φξηα ηεο πεξηνρήο φπνπ πξφθεηηαη λα θαηαζθεπαζηεί ε ππφγεηα εγθαηάζηαζε είλαη αλεπηζχκεηε ελψ απαηηείηαη πςειή θαζαξφηεηα ηνπ αιαηνχρνπ ζρεκαηηζκνχ (επηζπκείηαη κηθξή πεξηεθηηθφηεηα ζε δηαπεξαηέο ζην λεξφ αθαζαξζίεο) πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί θαιφο έιεγρνο ηεο γεσκεηξίαο ηεο ππφγεηαο θαηαζθεπήο αιιά θαη γηα λα εμαζθαιηζηεί ε επζηάζεηα ηεο θαηαζθεπήο (Evans, 2008). 26

27 Ζ αλάπηπμε ηεο ππφγεηαο απνζήθεο γίλεηαη κε ηε δεκηνπξγία θνηινηήησλ κέζσ ηεο δηνρέηεπζεο λεξνχ ππφ πςειή πίεζε. Σν νξπθηφ άιαο δηαιχεηαη δεκηνπξγψληαο ηνλ απνζεθεπηηθφ ζάιακν (θνηιφηεηα), ε ρσξεηηθφηεηα ηνπ νπνίνπ κπνξεί λα θηάλεη κέρξη θαη ηα m 3. Οη δφκνη άιαηνο επηηξέπνπλ ζε κία πνιχ κηθξή κφλν πνζφηεηα εηζπηεζκέλνπ αεξίνπ λα δηαθχγεη εθηφο αλ πξφθεηηαη γηα ζπγθεθξηκέλε, επηζπκεηή εμαγσγή. Σα ηνηρψκαηα ελφο ηέηνηνπ ζρεκαηηζκνχ έρνπλ πνιχ κεγάιε αληνρή πνπ ηνλ θαζηζηνχλ εμαηξεηηθά αλζεθηηθφ ζηελ δηάβξσζε. Δίλαη αδηαπέξαζηα απφ ην αέξην θαηά ηε δηάξθεηα δσήο ηεο απνζήθεο (Evans, 2008). Εικόνα 7: Διάφοροι τφποι αλατοφχων ςχθματιςμών ςτουσ οποίουσ καταςκευάηονται οι κοιλότθτεσ αποκικευςθσ. Πεγή: Evans, 2008 Ζ ρσξεηηθφηεηα ησλ θνηινηήησλ εληφο ησλ δφκσλ άιαηνο είλαη ζπλήζσο αξθεηά κηθξφηεξε απφ ηε ρσξεηηθφηεηα ησλ εμαληιεκέλσλ ηακηεπηήξσλ θαη ησλ πδξνθφξσλ νξηδφλησλ. Ζ ρσξεηηθφηεηα κηαο ηέηνηαο εγθαηάζηαζεο αληηζηνηρεί ζην 1% ηεο ρσξεηηθφηεηαο κηαο απνζήθεο ζε εμαληιεκέλα θνηηάζκαηα πδξνγνλαλζξάθσλ. πλεπψο νη δφκνη άιαηνο δελ κπνξνχλ λα απνζεθεχζνπλ ηνπο κεγάινπο φγθνπο αεξίνπ πνπ είλαη απαξαίηεηνη λα θαιχςνπλ ηηο βαζηθέο αλάγθεο απνζήθεπζεο ηνπ βαζηθνχ θνξηίνπ. Οη κεγάινη ξπζκνί άληιεζεο επηηξέπνπλ ζην απνζεθεπκέλν αέξην λα αληιείηαη θαη λα αλαπιεξψλεηαη πην άκεζα θαη γξήγνξα αθφκα θαη κε εηδνπνίεζε ηεο κηαο ψξαο. Απηή ε γξήγνξε θπθιηθή δηαδηθαζία είλαη ρξήζηκε ζε θαηαζηάζεηο επείγνπζαο αλάγθεο ή θαηά ηε δηάξθεηα κηθξψλ πεξηφδσλ κε αλακελφκελεο απμεκέλεο δήηεζεο (πξνηίκεζε γηα απνζήθεπζε θνξηίνπ αηρκήο). 27

28 Παξά ην γεγνλφο φηη ε θαηαζθεπή ηνπο είλαη πην δαπαλεξή απφ ηελ κεηαηξνπή ησλ εμαληιεκέλσλ θνηηαζκάησλ ζε απνζήθεο, ε δπλαηφηεηα λα δηεμαρζνχλ αξθεηνί θχθινη εηζπίεζεο/άληιεζεο θάζε ρξφλν κεηψλεη ην ηειηθφ θφζηνο (φηαλ απηφ κεηξεζεί ζε δνιάξηα αλά ρηιηάδεο θπβηθά πφδηα σθέιηκνπ αεξίνπ). Μφιηο αλαθαιπθζεί ζρεκαηηζκφο άιαηνο κε ηα θαηάιιεια ραξαθηεξηζηηθά θαη επηβεβαησζεί φηη είλαη θαηάιιεινο γηα ηε δεκηνπξγία απνζήθεο θπζηθνχ αεξίνπ, δεκηνπξγείηαη κηα θνηιφηεηα πνπ κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί είηε κε απεπζείαο δηαιπηνπνίεζε, φπνπ ην λεξφ εηζπηέδεηαη κέζσ ηνπ θεληξηθνχ ζσιήλα ηεο γεψηξεζεο (tubing) θαη ε άικε επηζηξέθεη απφ ηνλ εμσηεξηθφ δαθηχιην (annulus), είηε κε αληίζηξνθε δηαιπηνπνίεζε (reverse solution), φπνπ ε δηαδηθαζία εηζπίεζεο λεξνχ θαη ε εμαγσγή άικεο αθνινπζεί ηε αληίζηξνθε δηαδηθαζία. Ζ πξψηε ηερληθή ζπκβάιιεη ψζηε λα αλαπηπρζεί ηαρχηεξα ην θαηψηεξν ηκήκα ηεο θνηιφηεηαο, ελψ ε δεχηεξε ζηνλ ηαρχηεξν ζρεκαηηζκφ ηεο θνηιφηεηαο ζην χςνο πνπ θηάλεη ην λεξφ. ηελ πξάμε ρξεζηκνπνηείηαη ζπλδπαζκφο ησλ δχν ηερληθψλ. Εικόνα 8: Διαλυτοποίθςθ αλατοφχου ςχθματιςμοφ. 28

29 Πεγή: Salt Cavern Information Center, 2012 Ζ εηζαγσγή ηνπ αεξίνπ ζηηο θνηιφηεηεο γίλεηαη ππφ πίεζε 80 σο 220 bar εμάγνληαο ηαπηφρξνλα θαη ηελ άικε ε νπνία έρεη απνκείλεη ζηελ θνηιφηεηα. Γηα ηελ επηηπρή εθαξκνγή ηεο κεζφδνπ, είλαη αλαγθαία ε χπαξμε θαηάιιεισλ δηαηάμεσλ γηα ηελ απνκάθξπλζε ηεο πγξαζίαο πνπ έρεη πξνζιάβεη ην αέξην απφ ηελ παξακνλή ηνπ ζην ζάιακν, πξηλ δηαηεζεί πξνο ηελ ηειηθή θαηαλάισζε. Ζ κέζνδνο απηή απαηηεί κεγάιν πάρνο ηνπ ζηξψκαηνο άιαηνο, κεγαιχηεξν ησλ 150 m. Γηα ζηξψκαηα κηθξφηεξνπ πάρνπο νη θνηιφηεηεο κπνξεί λα έρνπλ νξηδφληηα δηεχζπλζε θαη λα είλαη δηαηεηαγκέλεο παξάιιεια κεηαμχ ηνπο. Πξαθηηθά, κπνξεί λα έρνπλ κνξθή κεγάισλ δηαζηάζεσλ ζήξαγγεο νη νπνίεο νξχζζνληαη νξηδφληηα κε ηερληθέο αλάινγεο ησλ θεθιηκέλσλ θαη νξηδφληησλ γεσηξήζεσλ (Kimmerlin, 2012). 29

30 Εικόνα 9: Γεώτρθςθ για τθν αποκικευςθ αερίου ςε αλατοφχο ςχθματιςμό. Πεγή: Kimmerlin, 2012 Σα πιενλεθηήκαηα απνζήθεπζεο ζε ηερλεηά θαηαζθεπαζκέλεο θνηιφηεηεο θαη ζρεκαηηζκνχο νξπθηνχ άιαηνο: Τςειφο ξπζκφο εηζπίεζεο θαη απφιεςεο αεξίνπ (ηππηθφο θχθινο ηεο ηάμεο ησλ εκεξψλ) (Kimmerlin, 2012). Καηάιιεινη γηα ηελ αληηκεηψπηζε βξαρππξφζεζκεο δπλακηθφηεηαο κεηαθνξάο θαη εηζπίεζεο ζε πεξηφδνπο αηρκήο. Διθπζηηθνί ζηνπο επελδπηέο πνπ ζέινπλ καθξνπξφζεζκα θέξδε απφ ηηο κεηαβνιέο ηεο ηηκήο ηνπ αεξίνπ, εηδηθφηεξα ζηηο απειεπζεξσκέλεο αγνξέο. Μηθξή απαηηνχκελε πνζφηεηα αεξίνπ βάζεο ζε ζρέζε κε ηνπο άιινπο ηξφπνπο απνζήθεπζεο πεξίπνπ 30% ηνπ ζπλνιηθνχ φγθνπ. Σα κεηνλεθηήκαηα απνζήθεπζεο ζε ηερλεηά θαηαζθεπαζκέλεο θνηιφηεηεο θαη ζρεκαηηζκνχο νξπθηνχ άιαηνο: ρεηηθά κηθξφηεξνο φγθνο απνζήθεπζεο ζε ζρέζε κε ηηο άιιεο κεζφδνπο. 30

31 Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε λα βξίζθνληαη θνληά ζε κεγάινπο πδάηηλνπο φγθνπο πνπ απαηηνχληαη γηα ηε δηαιπηνπνίεζε ησλ αιάησλ έηζη ψζηε λα είλαη νηθνλνκηθά βηψζηκε ε επηρείξεζε. Ζ πινπνίεζε θαη δηαηήξεζε ησλ εγθαηαζηάζεσλ είλαη αθξηβή ιφγσ ηνπ κεγάινπ θφζηνπο ηεο δηαδηθαζίαο έθπιπζεο θαη ηνπ έληνλα δηαβξσηηθνχ πεξηβάιινληνο. Μεγάιε εμάξηεζε απφ γεσγξαθηθνχο παξάγνληεο αθνχ νη ζρεκαηηζκνί πξέπεη λα έρνπλ ηθαλνπνηεηηθφ πάρνο ψζηε λα θηηαρηνχλ νη αξρηθέο θνηιφηεηεο. Τςειφ ιεηηνπξγηθφ θφζηνο εμαηηίαο παξαγφλησλ φπσο ε κεγάιε πίεζε πνπ απαηηείηαη γηα ιεηηνπξγήζεη ε απνζήθε, ην δηαβξσηηθφ πεξηβάιινλ ζην νπνίν αλαπηχζζνληαη νη θνηιφηεηεο θαζψο θαη νη πεξηβαιινληηθνί θαλνληζκνί πνπ δηέπνπλ ηέηνηνπ είδνπο εξγαζίεο. Πεξηνξηζκέλε δηαζεζηκφηεηα ηέηνησλ γεσινγηθψλ ζρεκαηηζκψλ (πρ ζηελ Διιάδα θαη ζηελ Κχπξν δελ είλαη εχθνιε ε εχξεζε αληίζηνηρσλ γεσινγηθψλ ζρεκαηηζκψλ). 2.5 ΣΤΠΟΙ ΤΠΕΡΓΕΙΨΝ ΔΕΞΑΜΕΝΨΝ Τπέξγεηα δεμακελή ζεκαίλεη δεμακελή ηνπνζεηεκέλε πάλσ απφ ηελ επηθάλεηα ηνπ εδάθνπο ζηνλ πεξηβάιινληα ρψξν θαη ρσξίο νπνηαδήπνηε επηθάιπςε. Αληίζεηα, ππφγεηα δεμακελή ζεκαίλεη δεμακελή ηνπνζεηεκέλε θάησ απφ ηελ επηθάλεηα ηνπ εδάθνπο θαη εληφο απηνχ (ζακκέλε), θαηάιιεια θαιπκκέλε κε αδξαλέο άθιεθην πιηθφ.(daerga P.A., &SageforsI I., 1996). ηηο αηκνζθαηξηθέο δεμακελέο απνζήθεπζεο θαπζίκσλ ηα πγξά θαχζηκα πνπ απνζεθεχνληαη βξίζθνληαη ζε ζεξκνθξαζία θαη πίεζε παξαπιήζηα, αλ φρη ίδηα, κε ηνπ πεξηβάιινληα ρψξνπ. Οη θαηαζθεπή ηνπο γίλεηαη κε ράιπβα ελψ ε βάζε ηνπο είλαη θαηαζθεπαζκέλε απφ ζθπξφδεκα. Δίλαη ζρεδηαζκέλεο κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα αληέρνπλ εζσηεξηθή πίεζε ή ππνπίεζε ηεο ηάμεο ησλ 0.07 bar. (Σάζηνο Θ. Π., Γηαλλφπνπινο Π. Η., Σξέδνο Κ.Γ., Σζνπθαληάο. Γ., 2005). 31

32 Οη δεμακελέο ηνπ παξαπάλσ ηχπνπ κπνξνχλ λα ηαμηλνκεζνχλ ζε 6 βαζηθέο θαηεγνξίεο (Βάγηαο Η., Δξκφπνπινο Η., &Ησαλλίδεο Γ., 2001): 1. ηαζεξήο νξνθήο (νξηδφληηεο ή θάζεηεο, fixed roof) 2. Δμσηεξηθήο πισηήο δεμακελήο (floating roof) 3. Πισηήο δεμακελήο θαιπκκέλεο κε ζφιν (domed external) 4. Δζσηεξηθήο πισηήο δεμακελήο (Internal Floating Roof Tanks) 5. Μεηαβαιιφκελνπ ρψξνπ αηκνχ (Variable vapor space) 6. Τςειήο θαη ρακειήο πίεζεο (low and high pressure) ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΣΑΘΕΡΗ ΟΡΟΥΗ Ο ζπγθεθξηκέλνο ηχπνο δεμακελήο απνηειείηαη απφ θπιηλδξηθφ θέιπθνο, ραιχβδηλεο θαηαζθεπήο κε θαζνξηζκέλν χςνο νξνθήο. Σν χςνο θαζψο θαη ην ζρήκα (θσληθφ, ζφινο, επίπεδν) εμαξηάηαη απνθιεηζηηθά απφ ηνλ ζρεδηαζηή. Οη δεμακελέο ηνπ παξαπάλσ ηχπνπ, είλαη ειεχζεξα αεξηδφκελεο ή είλαη εθνδηαζκέλεο κε εμαεξηζηήξα πίεζεο/θελνχ. (Σάζηνο Θ. Π., Γηαλλφπνπινο Π. Η., Σξέδνο Κ.Γ., Σζνπθαληάο. Γ., 2005). Ο ηειεπηαίνο επηηξέπεη ζηελ δεμακελή λα ιεηηνπξγεί ζε θαηάζηαζεο κηθξήο εζσηεξηθήο πίεζεο ή ππφ-πίεζεο ψζηε λα πξνιακβάλεηαη ε δεκηνπξγία αηκψλ πνπ δεκηνπξγνχληαη θαηά ηελ κεηαβνιή ηεο ζηάζκεο, ζεξκνθξαζίαο θαη πίεζεο. Δηδηθφηεξα, νη νξηδφληηεο δεμακελέο ηνπ παξαπάλσ ηχπνπ θαηαζθεπάδνληαη ηφζν γηα ππφγεηα φζν γηα επίγεηεο θαη ππέξγεηεο ρξήζεηο. Σα πιηθά θαηαζθεπήο είλαη ζπλήζσο ράιπβαο, ράιπβαο κε επηθάιπςε παινλεκάησλ (fiberglass), ή παινλήκαηαεληζρπκέλνο πνιπεζηέξαο. Οη ζπγθεθξηκέλεο δεμακελέο είλαη ρσξεηηθφηεηαο κηθξφηεξεο ησλ m 3. Καηά ηελ θαηαζθεπή ηνπο ιακβάλεηαη ππφςε, ην κήθνο ηεο δεμακελήο λα κελ ππεξβαίλεη ην 6-πιάζην ηεο δηακέηξνπ, ψζηε λα δηαθπιάζζεηαη ε δνκηθή ζπλνρή/αληνρή ηεο. Ο ζπγθεθξηκέλνο ηχπνο δεμακελήο ρξεζηκνπνηείηαη γηα 32

33 ηελ απνζήθεπζε βαξέσλ πξντφλησλ ησλ νκάδσλ II θαη III. (Βάγηαο Η., Δξκφπνπινο Η., &Ησαλλίδεο Γ., 2001). Εικόνα 10 1) Main inlet (Κχξηα είζνδνο) Μεγάινο ζσιήλαο κέζσ ηνπ νπνίνπ ηα πγξά εηζέξρνληαη ζηε δεμακελή 2) Spray nozzle (Αθξνθχζην ςεθαζκνχ) πζθεπή πνπ ςεθάδεη λεξφ πάλσ ζηελ νξνθή ηεο δεμακελήο γηα λα ςπρζεί φηαλ ε ζεξκνθξαζία αλεβαίλεη 3) Manometer (Μαλφκεηξν) πζθεπή πνπ κεηξάεη ηελ πίεζε ηνπ πξντφληνο κέζα ζηελ δεμακελή 4) Manhole (Αλζξσπνζπξίδα) ηξνγγπιφ άλνηγκα ζηε δεμακελή ην νπνίν θαιχπηεηαη κε κία πιάθα απφ φπνπ νη εξγαδφκελνη κπνξνχλ λα πεξάζνπλ κέζα απφ απηφ ζην εζσηεξηθφ ηεο δεμακελήο 33

34 5) Automatic tank gauge (Απηφκαηνο κεηξεηήο δεμακελήο) πζθεπή πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ κέηξεζε ηεο ζηάζκεο ηνπ πγξνχ ζηε δεμακελή 6) Secondary inlet (Γεπηεξεχνπζα είζνδνο) Μηθξφο ζσιήλαο κέζσ ηνπ νπνίνπ ηα πγξά εηζέξρνληαη ζηελ δεμακελή 7) Bund wall (Σζηκεληέληνο ηνίρνο) Σζηκεληέληνο ηνίρνο γχξσ απφ ηε δεμακελή πνπ πξνζηαηεχεη ην πεξηβάιινλ ζε πεξίπησζε ηπραίαο δηαξξνήο 8) Concrete drain (θπξφδεκα απνζηξάγγηζεο) Μηθξή ηάθξνο απφ ζθπξφδεκα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα απνζηξαγγίζεη ην πξντφλ ζε πεξίπησζε δηαξξνήο 9) Spiral staircase (Κπθιηθή ζθάια) Κπθιηθή ζθάια πνπ νδεγεί ζηελ θνξπθή ηεο δεμακελήο 10) Splashplate (Τδξνξξνή) Υξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ ζπιινγήαπνζηξάγγηζε ηνπ λεξνχ απφ ηελ νξνθή 11) Lagging (Μφλσζε) Τιηθφ πνπ θαιχπηεη ηα ηνηρψκαηα ηεο δεμακελήο γηα λα ηα θξαηήζεη ζηεγαλά θαη γηα ηελ πξφιεςε ηεο δηαβξψζεηο 12) Breather valve (Βαιβίδα αλαθνχθηζεο) Κηλεηφ κέξνο πνπ ξπζκίδεη ηελ εζσηεξηθή πίεζε ηεο δεμακελήο 13) Drain valve (Βαιβίδα απνζηξάγγηζεο) πζθεπή γηα ην άδεηαζκα ηνπ πγξνχ απφ ηελ δεμακελή Πεγή: visual dictionary online ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΕΞΨΣΕΡΙΚΗ ΠΛΨΣΗ ΟΡΟΥΗ Ο ζπγθεθξηκέλνο ηχπνο δεμακελήο (EFRT, External Floating Roof Tank) απνηειείηαη απφ αλνηρηφ θπιηλδξηθφ θέιπθνο ραιχβδηλεο θαηαζθεπήο, κε νξνθή ηθαλή λα επηπιέεη/αθνινπζεί ηελ επηθάλεηα ηνπ απνζεθεπκέλνπ πγξνχ θαζψο απηή κεηαβάιιεηαη γηα ιφγνπο φπσο πιήξσζε, εθθέλσζε θαζψο θαη δηαζηνιήο θαη ζπζηνιήο ιφγν κεηαβνιήο ζεξκνθξαζίαο. Ζ πισηή νξνθή απνηειείηαη απφ ηνλ πισηήξα (deck) θαη ηελ ζηεθάλε ζθξαγίζκαηνο (rim seal system). Ο πισηήξαο ηεο νξνθήο, ν νπνίνο απνηειείηαη απφ ζπγθνιιεκέλεο ραιχβδηλεο πιάθεο, ρσξίδεηαη ζε 34

35 δχν ηχπνπο. Μνλνχ ζηξψκαηνο (Pontoon-type) ή δηπινχ ζηξψκαηνο (double-decktype). (Σάζηνο Θ. Π., Γηαλλφπνπινο Π. Η., Σξέδνο Κ.Γ., Σζνπθαληάο. Γ., 2005). Ο ζρεδηαζκφο θαη ε ρξήζε ησλ παξαπάλσ δεμακελψλ ζθνπεχεη ζηελ ειαρηζηνπνίεζε ησλ απσιεηψλ ηνπ πεξηερνκέλνπ πγξνχ ιφγσ εμάηκηζεο. Γη απηφ ην ιφγν ζην δηάθελν κεηαμχ ηεο πισηήο νξνθήο θαη ησλ ηνηρσκάησλ ηεο δεμακελήο ηνπνζεηείηαη ε ζηεθάλε ζθξαγίζκαηνο. Υξήζε δεμακελψλ δηπινχ ζηξψκαηνο (doubledeck-type) ηελ άκεζε επαθή ηνπ πεξηερνκέλνπ πγξνχ κε ηνλ εμσηεξηθφ πισηήξα ν νπνίνο είλαη άκεζα εθηεζεηκέλνο ζηελ ειηαθή αθηηλνβνιία. Άκεζν απνηέιεζκα ηνπ παξαπάλσ είλαη νη δεμακελέο δηπινχ ζηξψκαηνο λα έρνπλ κηθξφηεξεο απψιεηεο ιφγν εμάηκηζεο θαζψο θαη κηθξφηεξν θίλδπλν εθθίλεζεο ππξθαγηάο. (Βάγηαο Η., Δξκφπνπινο Η., &Ησαλλίδεο Γ., 2001). Εικόνα 11 1) Stairs (θάιεο) Γνκηθφ ζηνηρείν πνπ δίλεη πξφζβαζε ζηελ νξνθή ηεο δεμακελήο 35

36 2) Groπnd (Γείσζε) χξκα πνπ ζπλδέεη ην δνρείν θαη ηα πεξηερφκελά ηνπ ζην έδαθνο γηα λα απνηξέςεη ηνλ ζηαηηθφ ειεθηξηζκφ απφ ηελ ζπζζψξεπζε θαη λα απνθχγεη ηνλ θίλδπλν ππξθαγηάο 3) Drain valve (Βαιβίδα απνζηξάγγηζεο) πζθεπή γηα ην άδεηαζκα ηνπ πγξνχ απφ ηελ δεμακελή 4) Manhole (Αλζξσπνζπξίδα) ηξνγγπιφ άλνηγκα ζηε δεμακελή ην νπνίν θαιχπηεηαη κε κία πιάθα απφ φπνπ νη εξγαδφκελνη κπνξνχλ λα πεξάζνπλ κέζα απφ απηφ ζην εζσηεξηθφ ηεο δεμακελήο 5) Filling inlet (Δίζνδνο πιήξσζεο) Πξάμε κε ηελ νπνία έλα πγξφ πξντφλ εηζάγεηαη ζηε δεμακελή 6) Thermometer (Θεξκφκεηξν) πζθεπή πνπ ξπζκίδεη θαη ειέγρεη ηε ζεξκνθξαζία ηνπ πξντφληνο ζην εζσηεξηθφ ηεο δεμακελήο 7) Shell (Κέιπθνο) Καηαθφξπθν θπιηλδξηθφ ηνίρσκα ηεο δεμακελήο 8) Floating roof (Πισηή νξνθή) Μεηαιιηθφ θάιπκκα πνπ ζηεξίδεηαη επί ηεο επηθάλεηαο ηνπ απνζεθεπκέλνπ πγξνχ, απηφ θπκαίλεηαη αλάινγα κε ηελ ζηάζκε ηνπ πγξνχ θαη νιηζζαίλεη θάζεηα ζην εζσηεξηθφ ηνπ πεξηβιήκαηνο Πεγή: visual dictionary online ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΕΨΣΕΡΙΚΗ ΠΛΨΣΗ ΟΡΟΥΗ Οη δεμακελέο εζσηεξηθήο πισηήο νξνθήο (IFRT, Internal Floating Roof Tank) ρσξίδνληαη ζε δχν ηχπνπο εζσηεξηθψλ πισηψλ δεμακελψλ. Γεμακελέο ησλ νπνίσλ ε κφληκε εμσηεξηθή νξνθή ζηεξίδεηαη ζε θαηαθφξπθε δνθφ πνπ βξίζθεηαη εζσηεξηθά θαη ζε δεμακελέο ησλ νπνίσλ ε κφληκε εμσηεξηθή νξνθή ζηεξίδεηαη ρσξίο εζσηεξηθή ππνζηήξημε. Ο ιφγνο πνπ έρεη γίλεη ν παξαπάλσ δηαρσξηζκφο νθείιεηαη θπξίσο ζην φηη ζηελ βηνκεραλία ζπλαληψληαη δεμακελέο ε νπνίεο έρνπλ κεηαζρεκαηηζηεί απφ δεμακελέο ζηαζεξήο νξνθήο ζε δεμακελέο ζηαζεξήο εμσηεξηθήο νξνθήο κε εζσηεξηθή πισηή νξνθή. (Σάζηνο Θ. Π., Γηαλλφπνπινο Π. Η., Σξέδνο Κ.Γ., Σζνπθαληάο. Γ., 2005). 36

37 Εικόνα 12Δεξαμενι εςωτερικισ πλωτισ οροφισ. 1) Fixed-roofcentervent (Κέληξν εμαεξηζκνχ ζηαζεξήο νξνθήο) 2) Peripheral roof vents (Πεξηθεξεηαθνί αεξαγσγνί ζηέγεο) 3) Fixed roof (ηαζεξή νξνθή) 4) Tank shell (Κέιπθνο δεμακελήο) 5) Vacuum breaker (Γηαθφπηεο θελνχ) 6) Floating roof (Πισηή νξνθή) Πεγή: 37

38 Ζ εζσηεξηθή νξνθή αθνινπζεί ηελ πνξεία ηεο ζηάζκεο θαη κπνξεί είηε λα είλαη ζε άκεζε επαθή, νπφηε νξίδεηαη σο «νξνθή άκεζεο επαθήο» (contact deck) κε ηελ ζηάζκε ηνπ πγξνχ πνπ πεξηέρεηαη, είηε λα βξίζθεηαη κεξηθέο ίληζεο πάλσ απφ ηελ επηθάλεηα ηνπ πγξνχ. Ο ζπγθεθξηκέλνο ηχπνο δεμακελήο φπσο θαη ε πξνεγνχκελε πνπ είλαη ηχπνπ πισηήο νξνθήο ρξεζηκνπνηνχληαη θπξίσο γηα ηελ απνζήθεπζε αξγνχ θαη πηεηηθψλ φπσο βελδίλε, λάθζα, δειαδή πξντφληα νκάδσλ ΗΑ, ΗΒ, IC. (Βάγηαο Η., Δξκφπνπινο Η., &Ησαλλίδεο Γ., 2001) ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΕΞΨΣΕΡΙΚΗ ΠΛΨΣΗ ΟΡΟΥΗ ΚΑΛΤΜΜΕΝΗ ΜΕ ΘΟΛΟ Ο ζπγθεθξηκέλνο ηχπνο δεμακελήο ζπλήζσο απνηειεί κεηαζθεπή δεμακελψλ εζσηεξηθήο πισηήο δεμακελήο. Ζ δηαθνξά ηεο παξαπάλσ δεμακελήο έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη ν πισηήξαο ηεο είλαη βαξχηεξνο θαη ζην φηη ε ηνπνζέηεζε ηνπ ζφινπ γίλεηαη κε ζθνπφ, φρη ηελ απνθπγή εμαηκίζεηο ηνπ πγξνχ πνπ πεξηέρεηαη αιιά ζηελ παξεκπφδηζε ηεο επίδξαζεο ηνπ αλέκνπ. (Σάζηνο Θ. Π., Γηαλλφπνπινο Π. Η., Σξέδνο Κ.Γ., Σζνπθαληάο. Γ., 2005). 38

39 Εικόνα 13: Δεξαμενι εςωτερικισ πλωτισ οροφισ. 1) Fixed-roof center vent (Κέληξν εμαεξηζκνχ ζηαζεξήο νξνθήο) 2) Peripheral venting typically provided at the eaves Πεξηθεξεηαθφο εμαεξηζκφο, ζπλήζσο ηνπνζεηείηαη ζηηο καξθίδεο 3) Fixed roof (shown as self-supporting aluminum dome)ηαζεξή νξνθή, εκθαλίδεηαη σο ζφινο αινπκηλίνπ 4) External type floating roof (Δμσηεξηθνχ ηχπνπ επηπιένπζα νξνθή) Πθγι: www. Petrolplaza.com ΔΕΞΑΜΕΝΗ ΠΙΕΗ Οη δεμακελέο πίεζεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη επξέσο ρσξίδνληαη ζε : ρακειήο πίεζεο, γηα πίεζεο απφ 2.5 κέρξη 15 psig, θαη πςειήο πίεζεο γηα πηέζεηο πςειφηεξεο απφ 15 psig. Οη ζπγθεθξηκέλεο δεμακελέο ρξεζηκνπνηνχληαη θπξίσο γηα ηελ 39

40 απνζήθεπζε πγξψλ θαη αεξίσλ κε πςειή ηάζε αηκψλ θαη κεγεζψλ αιιά θαη ε κνξθή ηνπο πνηθίιε γηα ηελ ρξήζε ηελ νπνία πξννξίδνληαη. πλήζσο ε κνξθή ζηελ νπνία ζπλαληψληαη είλαη ζθαηξηθέο. (Βάγηαο Η., Δξκφπνπινο Η., &Ησαλλίδεο Γ., 2001). Εικόνα 14: Δεξαμενι πίεςθσ ςφαιρικοφ ςχιματοσ. Πεγή: U.S Environmental Protection Agency,

41 2.6 ΠΛΕΟΝΕΚΣΗΜΑΣΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΣΗΜΑΣΑ ΤΠΟΓΕΙΨΝ ΚΑΙ ΤΠΕΡΓΕΙΨΝ ΔΕΞΑΜΕΝΨΝ Ζ αμηνπνίεζε ησλ ππφγεησλ ρψξσλ πξνζθέξεη πνιιά πιενλεθηήκαηα ζε ζρέζε κε απηή ησλ επηθαλεηαθψλ δεμακελψλ, φπσο: Μεησκέλεο απαηηήζεηο γηα επηθαλεηαθέο εθηάζεηο. Με ηελ ηνπνζέηεζε ησλ ππαίζξησλ εγθαηαζηάζεσλ ππφγεηα, ειεπζεξψλνληαη κεγάιεο εθηάζεηο γεο, νη νπνίεο κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ γηα άιιεο ρξήζεηο. ηηο κέξεο καο άιισζηε ε εχξεζε κεγάισλ ειεχζεξσλ εθηάζεσλ θνληά ζηε ζάιαζζα είλαη πνιχ δχζθνιε θαη πνιχ δαπαλεξή (Μπελάξδνο et al, 2010). Βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ πεξηβάιινληνο. Πεξηβαιινληηθά αξλεηηθέο επηπηψζεηο, φπσο ν ζφξπβνο, κεηψλνληαη θαηά ηελ θαηαζθεπή ππφγεησλ εγθαηαζηάζεσλ. Σα θαηλφκελα δηαξξνψλ είλαη πξαθηηθά εθκεδεληζκέλα κε απνηέιεζκα ηε δξαζηηθά κεησκέλε ξχπαλζε ησλ ππνγείσλ λεξψλ ή ηεο ζάιαζζαο. Σέινο, ζεκαληηθή είλαη θαη ε κείσζε ηεο αηζζεηηθήο ξχπαλζεο (Μπελάξδνο et al, 2010). Γπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο ζηξαηεγηθψλ απνζεκάησλ πεηξειαίνπ. χκθσλα κε ηελ νδεγία 2006/67/ΔΚ ηεο λνκνζεζίαο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ηα θξάηε κέιε έρνπλ ηελ ππνρξέσζε λα ζπγθξνηνχλ θαη λα δηαηεξνχλ ζπλερψο έλα ειάρηζην επίπεδν απνζεκάησλ πξντφλησλ πεηξειαίνπ, ην νπνίν λα αληηζηνηρεί ζε ηνπιάρηζηνλ 90 εκέξεο ηεο κέζεο εκεξήζηαο εζσηεξηθήο θαηαλάισζεο πνπ θαηαγξάθεθε θαηά ην πξνεγνχκελν έηνο, ψζηε λα εγγπάηαη ηελ αζθάιεηα ηνπ εθνδηαζκνχ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζε πεηξέιαην. Σα απνζέκαηα ζα επηηξέςνπλ ηελ αδηάιεηπηε ηξνθνδνζία θαη θαηά ζπλέπεηα ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ηεο ρψξαο ζε πεξηφδνπο θξίζεσλ (Μπελάξδνο et al, 2010). Γπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο ππφγεησλ απνζεθψλ θάησ απφ ηηο επηθαλεηαθέο εγθαηαζηάζεηο. Μεησκέλε εμάξηεζε απφ ηηο μέλεο εηζαγσγέο θαη αχμεζε αζθάιεηαο ησλ απνζεκάησλ. 41

42 ε πεξηφδνπο πνιηηηθψλ θξίζεσλ, ε εμάξηεζε απφ εηζαγσγή μέλσλ απνζεκάησλ δελ είλαη σθέιηκε γηα ηε ρψξα. Με ηε ρξήζε ππνγείσλ απνζεθψλ ε εμάξηεζε κεηψλεηαη θαη εληζρχεηαη ε εζληθή αζθάιεηα. Αθφκε, νη ππφγεηνη ρψξνη παξνπζηάδνπλ κεγαιχηεξε αζθάιεηα ζε πεξηφδνπο πνιέκνπ, ηφζν απφ βνκβαξδηζκνχο φζν θαη απφ απφπεηξεο δνιηνθζνξψλ. Αθφκα θαη ρσξίο εηδηθά κέηξα, νη εγθαηαζηάζεηο είλαη θαιά πξνζηαηεπκέλεο απφ θάπνηα επίζεζε. Σα δηάθνξα ηκήκαηα κπνξνχλ λα πξνζηαηεπζνχλ απφ ηνπο βνκβαξδηζκνχο θαη επηπιένλ ην ζχλνιν ησλ εγθαηαζηάζεσλ θαη ησλ ζσιελψζεσλ κπνξνχλ λα θακνπθιαξηζηνχλ. Γπλαηφηεηα ρξήζεο ηνπ πξντφληνο πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ εμφξπμε. Ζ εθκεηάιιεπζε ηνπ εμνξπζζφκελνπ πξντφληνο γηα ηελ παξαζθεπή αδξαλψλ πνπ ζα δηαηεζνχλ ζηελ αγνξά, κεηψλεη ην θφζηνο θαηαζθεπήο. Βειηίσζε ηεο αζθάιεηαο θαη ηεο πξνζηαζίαο. Όιεο νη θαηαζθεπέο πνπ είλαη ππφγεηεο είλαη θαιχηεξα πξνζηαηεπκέλεο απφ ηνπο ζεηζκνχο θαη απηφ γηαηί ηα ζεηζκηθά θχκαηα κεγεζχλνληαη γξήγνξα φηαλ θηάζνπλ ζηελ επηθάλεηα ηνπ εδάθνπο. Δπίζεο παξέρεηαη κεγαιχηεξε αζθάιεηα ζε ζρέζε κε ηε εθκεδέληζε ηνπ θηλδχλνπ ππξθαγηάο αιιά θαη αχμεζε ηεο πηζαλφηεηαο ηεο επηηπρνχο αληηκεηψπηζεο ηεο (Μπελάξδνο et al, 2010). Υακειφηεξν θφζηνο ζπληήξεζεο. Γελ απαηηνχληαη δηαηάμεηο ππξφζβεζεο γηα ην ππφγεην ηκήκα ηνπ ζπγθξνηήκαηνο, ελψ ηα δεηήκαηα δηάβξσζεο θαη επηζθεπψλ αθνξνχλ κφλν ηα επηθαλεηαθά έξγα, ζε αληίζεζε κε ηα επηθαλεηαθά ζπγθξνηήκαηα πνπ απαηηνχληαη αληίζηνηρεο εξγαζίεο γηα ην ζχλνιν ησλ κεηαιιηθψλ επηθαλεηψλ θάζε 3-4 έηε πεξίπνπ. Δπίζεο, νη ππφγεηνη ζάιακνη δελ είλαη εππαζείο ζε κεηεσξνινγηθέο ή επνρηθέο δηαθπκάλζεηο, ζε ζρέζε κε ηηο επηθαλεηαθέο εγθαηαζηάζεηο. Σν θφζηνο κεηψλεηαη θαζψο δελ ρξεηάδεηαη πξνζσπηθφ γηα ηε ζπληήξεζε. Κφζηνο θαηαζθεπήο ηνπιάρηζηνλ ζπγθξίζηκν κε ηηο επηθαλεηαθέο δεμακελέο. Σν θφζηνο θαηαζθεπήο ησλ ππνγείσλ δεμακελψλ ρσξεηηθφηεηαο κεγαιχηεξεο ησλ m 3, είλαη ηνπιάρηζηνλ ζπγθξίζηκν φπσο αλαθέξεηαη απφ ηνλ Froise (1987). Δπίζεο ην θφζηνο ηνπ ράιπβα, ν νπνίνο απνηειεί ηνλ θχξην παξάγνληα θφζηνπο γηα ηηο επηθαλεηαθέο δεμακελέο, έρεη απμεζεί ζεκαληηθά. Ζ δηαθνξά ηνπ 42

43 θφζηνπο απμάλεηαη φζν απμάλεηαη ε ρσξεηηθφηεηα ηνπ ζπγθξνηήκαηνο, θαζηζηψληαο ηηο επηθαλεηαθέο δεμακελέο νηθνλνκηθά αζχκθνξεο. Πην ζπγθεθξηκέλα ην θφζηνο αλά m 3 πξντφληνο κεηψλεηαη θαηά 50%, φηαλ ν φγθνο ηεο δεμακελήο απμάλεηαη απφ ηα m 3 ζηα m 3 (Μπελάξδνο et al, 2010). Δθηφο απφ ηα ζεκαληηθά πιενλεθηήκαηα πνπ παξνπζηάδνπλ νη ππφγεηνη ζάιακνη απνζήθεπζεο, έρνπλ θαη νξηζκέλα κεηνλεθηήκαηα έλαληη ησλ επηθαλεηαθψλ εγθαηαζηάζεσλ. Αλαιπηηθφηεξα: Ο απαηηνχκελνο ρξφλνο θαηαζθεπήο ησλ ππφγεησλ εγθαηαζηάζεσλ είλαη αξθεηά κεγαιχηεξνο απφ απηφλ γηα ηηο ππαίζξηεο, θπξίσο ιφγσ ησλ βνεζεηηθψλ έξγσλ πνπ είλαη αλαγθαία, φπσο νη ζηνέο πξνζπέιαζεο, νη αγσγνί πξνζαγσγήο ηνπ πεηξειαίνπ θ. α. Τπάξρεη ε πηζαλφηεηα αιινίσζεο ηεο πνηφηεηαο ησλ θαπζίκσλ ηδηαίηεξα ζηηο δεμακελέο ρσξίο ηειηθή επέλδπζε. Ο απαηηνχκελνο ηερληθφο εμνπιηζκφο κηαο ππεδαθηθήο εγθαηάζηαζεο απνζήθεπζεο πδξνγνλαλζξάθσλ είλαη πην εμεηδηθεπκέλνο απφ απηφλ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηηο επηθαλεηαθέο εγθαηαζηάζεηο, έηζη ρξεηάδεηαη θαη έλα θαηάιιεια εθπαηδεπκέλν πξνζσπηθφ. 43

44 3ο ΚΕΥΑΛΑΙΟ: ΚΑΣΑΚΕΤΗ ΤΠΟΓΕΙΨΝ\ΤΠΕΡΓΕΙΨΝ ΔΕΞΑΜΕΝΨΝ 3.1 ΚΑΣΑΚΕΤΗ ΔΕΞΑΜΕΝΨΝ Οη δεμακελέο αεξίνπ θαπζίκνπ πξέπεη λα ηθαλνπνηνχλ ηηο απαηηήζεηο ησλ πεξί ησλ βαζηθψλ απαηηήζεσλ (εμνπιηζκφο ππφ πίεζε) Καλνληζκψλ ηνπ 2003 (Δπξσπατθή Οδεγία 97/23/ΔΚ).Δλαξκνληζκέλα κε ηελ Δπξσπατθή Οδεγία 97/23/ΔΚ είλαη ην πξφηππν ΔΝ (γηα ππέξγεηεο δεμακελέο κέρξη 13 m3), ην πξφηππν ΔΝ (γηα ππφγεηεο δεμακελέο κέρξη 13 m3) ή αληίζηνηρα πξφηππα γηα δεμακελέο δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ θαη κεγέζνπο. (Βάγηαο Η., Δξκφπνπινο Η., &Ησαλλίδεο Γ., 2001). ηελ έλλνηα ηεο θαηαζθεπήο πεξηιακβάλνληαη (Σάζηνο Θ. Π., Γηαλλφπνπινο Π. Η., Σξέδνο Κ.Γ., Σζνπθαληάο. Γ., 2005): ε επηινγή ησλ πιηθψλ ε θαηαζθεπαζηηθή δηακφξθσζε νη ππνινγηζκνί αληνρήο νη κέζνδνη θαη ην πξνζσπηθφ εθηέιεζεο ηεο θαηαζθεπήο νη κέζνδνη θαη ην πξνζσπηθφ εθηέιεζεο ησλ δνθηκψλ. Οη δεμακελέο πγξαεξίνπ πξέπεη λα θαηαζθεπάδνληαη γηα ηηο αθφινπζεο ζπλζήθεο ιεηηνπξγίαο (Βάγηαο Η., Δξκφπνπινο Η., &Ησαλλίδεο Γ., 2001): κέγηζηε ζεξκνθξαζία ιεηηνπξγίαο 50 C ειάρηζηε ζεξκνθξαζία ιεηηνπξγίαο 20 C θιηκαηηθή πεξηνρή ΗΗ θαηά ΔΝ θαη ΔΝ κέγηζηε επηηξεπφκελε πίεζε (ζρεδηαζκνχ), θαηά ΔΝ θαη ΔΝ bar γηα ππφγεηεο δεμακελέο κε ρσξεηηθφηεηα κέρξη ιίηξα λεξνχ 17,5 bar γηα ππέξγεηεο δεμακελέο κε ρσξεηηθφηεηα κηθξφηεξε απφ ιίηξα λεξνχ, θαη 18,5 bar γηα ππέξγεηεο δεμακελέο κε ρσξεηηθφηεηα απφ κέρξη ιίηξα λεξνχ. 44

45 3.2 ΤΛΙΚΟ ΚΑΣΑΚΕΤΗΔΕΞΑΜΕΝΨΝ Γηα ηελ θαηαζθεπή δεμακελψλ ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο ν ράιπβαο θαη ην ζθπξφδεκα, φκσο δελ είλαη ζπάληα θαη ε ρξήζε άιισλ πιηθψλ φπσο ην πιαζηηθφ. Οη πξψηεο ππεξπςσκέλεο δεμακελέο ήηαλ θαηαζθεπαζκέλεο απφ μχιν ζε ππνζηπιψκαηα απφ πέηξα ή ηνχβια. (Amantini E., & Chanfreau E., 2004). Αξγφηεξα πεξηνξηζκνί ζην κέγεζνο, ηελ αλζεθηηθφηεηα αιιά θαη ιφγνη πγηεηλήο νδήγεζαλ ζην λα ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο ν ράιπβαο γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ ππεξπςσκέλσλ δεμακελψλ λεξνχ. Υάιπβαο, ζε ζπλδπαζκφ κε ζθπξφδεκα γηα ηελ θαηαζθεπή ηεο πιάθαο έδξαζεο ηνπ ραιχβδηλνπ θειχθνπο, ρξεζηκνπνηείηαη ζπλήζσο θαη ζηηο δεμακελέο πνπ εδξάδνληαη ζην έδαθνο.(amantini E., & Chanfreau E., 2004). Οη δεμακελέο πνπ εδξάδνληαη ζην έδαθνο είλαη θπιηλδξηθέο, ελψ νη ππεξπςσκέλεο δεμακελέο κπνξεί λα είλαη ζθαηξηθέο, θπιηλδξηθέο ή θσληθέο. Ζ ρσξεηηθφηεηα ησλ δεμακελψλ θπκαίλεηαη απφ θάπνηεο δεθάδεο κέρξη κεξηθέο ρηιηάδεο θπβηθά κέηξα. Ζ κεγαιχηεξε επίγεηα δεμακελή βξίζθεηαη ζηελ Οζάθα ηεο Ηαπσλίαο, έρεη ρσξεηηθφηεηα m 3 θαη ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ απνζήθεπζε πγξνπνηεκέλνπ θπζηθνχ αεξίνπ.(daerga P.A., & Sagefors I I., 1996). 3.3 ΜΕΣΑΛΛΙΚΕ ΔΕΞΑΜΕΝΕ Ο ράιπβαο είλαη, φπσο αλαθέξζεθε πξνεγνπκέλσο, έλα απφ ηα ζπλεζέζηεξα πιηθά γηα ηελ θαηαζθεπή δεμακελψλ. ηε ζπλέρεηα πεξηγξάθνληαη ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ κεηαιιηθψλ δεμακελψλ θαη πεξηγξάθεηαη ζπλνπηηθά ε δηαδηθαζία θαηαζθεπήο ηνπο.(γθαξνχηζνο Γ.Β., 2008). πγθνιιεηέο δεμακελέο ρεδφλ γηα φιεο ηηο ζπγθνιιεηέο δεμακελέο, ηα δηάθνξα ηκήκαηα θαηαζθεπάδνληαη ζην εξγνζηάζην θαη κεηαθέξνληαη ζην εξγνηάμην φπνπ 45

46 ζπλαξκνινγνχληαη θαη ζπγθνιινχληαη. Κάπνηα κέξε ηεο δεμακελήο, φπσο ε νξνθή, κπνξεί λα ζπλαξκνινγεζεί ζην εξγνζηάζην θαη λα κεηαθεξζεί ζηε ζπλέρεηα ζην εξγνηάμην, εάλ ην κέγεζνο ηεο είλαη ηέηνην πνπ απηφ είλαη δπλαηφ. Εεηνχκελν είλαη λα πεξηνξηζηνχλ νη ζπγθνιιήζεηο πνπ ζα ρξεηαζηεί λα πξαγκαηνπνηεζνχλ ζην χπαηζξν ιφγσ ηεο επαηζζεζίαο ηεο δηαδηθαζίαο ηεο ζπγθφιιεζεο ζηηο θαηξηθέο ζπλζήθεο.(αυθαληήο Ζ., 2010). Ζ θνπή ησλ κεηαιιηθψλ πιαθψλ γίλεηαη κε δηάθνξεο κεζφδνπο, φπσο ε ζεξκηθή θνπή κε θιφγα νμπγφλνπ ή κε ηφμν πιάζκαηνο. ε νπνηαδήπνηε απφ ηηο δχν κεζφδνπο ρξεζηκνπνηεζεί, ην κέηαιιν θφβεηαη ζην επηζπκεηφ κέγεζνο θαη δηακνξθψλνληαη νη άθξεο ηνπ (εμνκαιχλνληαη θαη θαζαξίδνληαη απφ ηε ζθσξία) ψζηε λα είλαη δπλαηή ε ζπγθφιιεζε ηνπ ζηε ζπλέρεηα. Άιιεο κέζνδνη γηα ηελ θνπή κεηάιισλ είλαη ε ρξήζε κεραλεκάησλ laser θαη ε πδξνθνπή (θνπή κέζσ κηαο δέζκεο λεξνχ κηθξήο δηακέηξνπ πνπ εθηνμεχεηαη κε πνιχ κεγάιε πίεζε ζην κέηαιιν). Σα ειάζκαηα (κνλήο ή δηπιήο θακππιφηεηαο) πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε ζπγθνιιεηέο δεμακελέο κνξθψλνληαη κε ςπρξή έιαζε.(κηεληάδεο Η.Κ., 2013). Οη θχξηεο κέζνδνη ζπγθφιιεζεο είλαη νη αθφινπζεο(αυθαληήο Ζ., 2010): πγθφιιεζε ειεθηξηθνχ ηφμνπ κε επελδπκέλα ειεθηξφδηα: Σν ειεθηξφδην απνηειείηαη απφ ηνλ ππξήλα θαη ηελ επέλδπζε. Καηά ηε ζπγθφιιεζε ν ππξήλαο ιηψλεη δεκηνπξγψληαο ηε ξαθή, ελψ ε επέλδπζε εμαεξψλεηαη πξνζηαηεχνληαο ην ηφμν θαη ην πιηθφ απφζεζεο πάλσ ζηε ξαθή. πγθφιιεζε κε αδξαλέο / ελεξγφ αέξην: Αληί ειεθηξνδίνπ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξνεγνχκελε κέζνδν, ζ απηή ηε κέζνδν ρξεζηκνπνηείηαη ζχξκα ην νπνίν πξνσζείηαη κέζσ κεραλήο ζπγθφιιεζεο. Ζ δηαθνξά κεηαμχ ζπγθνιιήζεσο κε αδξαλέο ή ελεξγφ αέξην είλαη φηη ζηελ πξψηε ην πξνζηαηεπηηθφ αέξην είλαη αξγφ ή ήιην ελψ ζηελ ηειεπηαία είλαη δηνμείδην ηνπ άλζξαθα. πγθφιιεζε βπζηδφκελνπ ηφμνπ: Όπσο θαη ζηελ ζπγθφιιεζε κε αέξηα ην ηφμν δεκηνπξγείηαη κεηαμχ ελφο ζχξκαηνο θαη ηνπ ζπγθνιινχκελνπ κεηάιινπ, αιιά αληί αεξίνπ, ρξεζηκνπνηείηαη θνλία γηα ηελ πξνζηαζία απφ ηηο αηκνζθαηξηθέο ζπλζήθεο. Οη ζπγθνιιήζεηο κπνξνχλ λα γίλνληαη ρεηξνθίλεηα (απφ ην ζπγθνιιεηή πνπ ηνπνζεηεί ην ειεθηξφδην ζηε ζσζηή ζέζε θαη ην αληηθαζηζηά κφιηο ηειεηψζεη), εκη- 46

47 απηφκαηα (κε ηε ρξήζε πηζηνιηνχ πνπ ηξνθνδνηεί ην ειεθηξφδην) ή απηφκαηα (ρσξίο θάπνην ρεηξηζηή).(κηεληάδεο Η.Κ., 2013). ηε βάζε κεηαθέξνληαη ηα θνξηία ηεο δεμακελήο απεπζείαο γηα ηελ ζεκειίσζε. Σν πάρνο ηεο κεκβξάλεο ηεο βάζεο πξέπεη λα είλαη ηέηνην ψζηε λα ηθαλνπνηνχληαη νη ειάρηζηεο απαηηήζεηο ηνπ θαλνληζκνχ, φπσο πεξηγξάθνληαη ζηε ζπλέρεηα, ιακβάλνληαο ππ φςηλ θαη ηνλ θίλδπλν δηάβξσζεο. χκθσλα κε ηνλ Δπξσθψδηθα 4 ην ειάρηζην νλνκαζηηθφ πάρνο ηεο βάζεο ζηελ πεξίπησζε πνπ ρξεζηκνπνηείηαη αλνμείδσηνο ράιπβαο είλαη 5 mm θαη 3 mm γηα ζπγθφιιεζε κε εμσξαθή θαη εζσξαθή αληίζηνηρα. Γηα δεμακελέο κε δηάκεηξν κεγαιχηεξε απφ 12,50 m ζα πξέπεη λα ππάξρεη έλαο δαθηχιηνο ζηε βάζε πνπ λα ηθαλνπνηεί ηηο απαηηήζεηο αληνρήο θαη δπζθακςίαο ηνπ ηκήκαηνο ηνπ θειχθνπο ζην νπνίν ζα εθάπηεηαη. Απηφο ν δαθηχιηνο ζα πξέπεη λα έρεη ηνπιάρηζηνλ νλνκαζηηθφ πάρνο ta, ρσξίο ηελ απαξαίηεηε πξνζαχμεζε ιφγσ δηάβξσζεο, ίζν κε ta=ts / 3+3 mm (1.1) αιιά φρη κηθξφηεξν απφ 6 mm. ts είλαη ην πάρνο ηνπ ηκήκαηνο ηνπ θειχθνπο ζην νπνίν ζπλδέεηαη ν δαθηχιηνο. Τπάξρνπλ δχν βαζηθέο κέζνδνη γηα ηελ αλέγεξζε ηνπ θειχθνπο. πλήζσο θαηαζθεπάδεηαη ν θαηψηεξνο δαθηχιηνο θαη ζηε ζπλέρεηα ηνπνζεηνχληαη δηαδνρηθά ηα ππφινηπα ηκήκαηα κε ηε ρξήζε γεξαλνχ. ε δεμακελέο κεγάινπ χςνπο πην νηθνλνκηθή κέζνδνο είλαη ε ρξήζε πδξαπιηθνχ γξχινπ. Καηαζθεπάδεηαη ε νξνθή θαη νη δχν πςειφηεξνη δαθηχιηνη πξψηα, νη νπνίνη ζηεξίδνληαη πξνζσξηλά απφ ην γξχιν. ηε ζπλέρεηα ην ηκήκα απηφ κεηαθέξεηαη κέζσ ηνπ γξχινπ ςειφηεξα θαη ζπλερίδεηαη ε θαηαζθεπή ησλ ππφινηπσλ δαθηπιίσλ. Ζ νηθνλνκηθφηεηα ηεο κεζφδνπ απηήο έγθεηηαη ζην φηη δελ ρξεηάδεηαη γεξαλφο γηα ηελ ηνπνζέηεζε ησλ ηειεπηαίσλ δαθηπιίσλ θαη ηεο νξνθήο, θαζψο θαη ζην φηη φιεο νη εξγαζίεο ζπγθφιιεζεο γίλνληαη ζην έδαθνο.(γθαξνχηζνο Γ.Β., 2008). Όπσο αλαθέξζεθε πξνεγνπκέλσο ε νξνθή κπνξεί λα είλαη απηνζηεξηδφκελε ή λα ζηεξίδεηαη ζε ππνζηπιψκαηα. ηηο απηνζηεξηδφκελεο νξνθέο κπνξεί λα ηνπνζεηνχληαη δνθίδεο. Οη νξνθέο πνπ ζηεξίδνληαη ζε ζχζηεκα δνθψλ θαη ππνζηπισκάησλ θαηαζθεπάδνληαη κεηά απφ ηελ θαηαζθεπή ηνπ θειχθνπο θαη ηνπ πιαηζίνπ ζην νπνίν ζα ζηεξηρηεί. ηελ πεξίπησζε ησλ απηνζηεξηδφκελσλ νξνθψλ ππάξρνπλ πεξηζζφηεξεο επηινγέο γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπο. Ζ νξνθή κπνξεί λα 47

48 θαηαζθεπαζηεί πξηλ ην θέιπθνο ζηε ζέζε πνπ ζα βξίζθεηαη ηειηθψο, κε γεξαλφ θαη λα ππνζηεξηρηεί πξνζσξηλά. Έλαο άιινο ηξφπνο είλαη λα θαηαζθεπαζηεί ε νξνθή ζηε βάζε ηεο δεμακελήο θαη λα αλεβεί ζηε ηειηθή ηεο ζέζε φηαλ θαηαζθεπάζεη ην θέιπθνο. Απηφ επηηπγράλεηαη κε πίεζε πνπ αζθείηαη απφ αλεκηζηήξεο κεγάιεο ηαρχηεηαο πνπ ηνπνζεηνχληαη ζηα αλνίγκαηα πνπ ππάξρνπλ γηα λα γίλεηαη έιεγρνο ηεο δεμακελήο.(αυθαληήο Ζ., 2010). Κνριησηέο δεμακελέο Ο ηξφπνο αλέγεξζεο κηαο θνριησηήο δεμακελήο δηαθέξεη αλάινγα κε ηνλ θαηαζθεπαζηή. Όηαλ ρξεζηκνπνηνχληαη γξχινη, ζπλαξκνινγείηαη έλα δαθηπιηνεηδέο ηκήκα ηνπ θειχθνπο ην νπνίν αλπςψλεηαη ψζηε λα ηνπνζεηεζεί θάησ απφ απηφ έλα άιιν ηκήκα. Έηζη ε ζπλαξκνιφγεζε γίλεηαη ζην έδαθνο θαη ηα δηάθνξα ηκήκαηα ηνπνζεηνχληαη δηαδνρηθά κε αλχςσζή ηνπο ζηε θαηάιιειε ζέζε. Σα ραιχβδηλα θχιια πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ θαηαζθεπή έρνπλ ζπλήζσο κεηαβιεηέο κνξθέο δηάηαμεο ησλ νπψλ ψζηε λα αληηζηέθνληαη ζην απμεκέλν θνξηίν θαζψο ην χςνο ηεο δεμακελήο απμάλεηαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο θαηαζθεπήο. Γηα ηηο θνριηψζεηο ρξεζηκνπνηνχληαη θνριίεο, δαθηχιηνη θαη πεξηθφριηα δηαθφξσλ κεγεζψλ. Γηα λα εμαζθαιηζηεί ε ζηεγαλφηεηα ηνπ θειχθνπο ρξεζηκνπνηνχληαη παξεκβήζκαηα θαη ζηεγαλσηηθά (ζηιηθφλε θαη νπξεζάλε) ζηηο ζπλδέζεηο.(κηεληάδεο Η.Κ., 2013). Ζ βάζε κπνξεί λα θαηαζθεπαζηεί απφ ζθπξφδεκα ή απφ ράιπβα. ηελ πεξίπησζε πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί ζθπξφδεκα, κεηαιιηθά θχιια ζα ελζσκαησζνχλ ζηε βάζε, ζρεκαηίδνληαο κηα δαθηπιηνεηδή ζεκειίσζε ζηελ νπνία ζα αλεγεξζεί ε δεμακελή. Αλ ε βάζε θαηαζθεπαζηεί απφ ράιπβα ηφηε ζα ζηεξηρηεί ζε έλα πέδηιν ζθπξνδέκαηνο κε κνξθή δαθηπιίνπ ή ζε πιάθα ζθπξνδέκαηνο, αλ ε θαηάζηαζε ηνπ εδάθνπο ή άιιεο ζπλζήθεο ην απαηηνχλ. Αλ ρξεηάδεηαη ηνπνζεηνχληαη αγθχξηα πάλσ απφ ην πέδηιν. (Κηεληάδεο Η.Κ., 2013). Γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ θειχθνπο ππάξρνπλ δχν κέζνδνη. ηελ πξψηε ρξεζηκνπνηνχληαη εηδηθά ζρεδηαζκέλνη γξχινη πνπ αγθπξψλνληαη ζηε βάζε ηεο δεμακελήο θαη πεξηκεηξηθά απηήο, ζηηο ζέζεηο πνπ ζα ζπλδεζνχλ ηα θχιια ησλ ηνηρσκάησλ. Όηαλ ηνπνζεηεζνχλ ηα πξψηα θχιια, ζρεκαηίδνληαο έλα ηκήκα ηνπ θειχθνπο, ηνπνζεηείηαη ζηηο θαηαθφξπθεο κεηαμχ ηνπο ζπλδέζεηο ζηεγαλσηηθφ πιηθφ θαη ζηε ζπλέρεηα θνριηψλνληαη. ην ζεκείν απηφ ηα ηκήκαηα ηεο νξνθήο 48

49 θνριηψλνληαη θαη ζπλδένληαη κε ην πξψην απηφ ηκήκα ηνπ θειχθνπο. Σν θέληξν ηεο νξνθήο ππνζηεξίδεηαη πξνζσξηλά κέρξη λα γίλεη ε θνριίσζε. Όηαλ νινθιεξσζεί ε θαηαζθεπή ηεο νξνθήο αθαηξείηαη ε ππνζηήξημε θαη ην ζχλνιν (νξνθή θαη πξψην ηκήκα θειχθνπο) αλπςψλνληαη γηα λα αθνινπζήζεη ε θαηαζθεπή ησλ επφκελσλ ηκεκάησλ. Όηαλ θαηαζθεπαζηεί ην δεχηεξν ηκήκα νη γξχιινη απνζπλδένληαη απφ ην πξψην θαη ζπλδένληαη ζην δεχηεξν ψζηε λα ην αλπςψζνπλ ζην επφκελν επίπεδν. Ζ δηαδηθαζία απηή ζπλερίδεηαη θαη θάζε ηκήκα θνριηψλεηαη ζην πξνεγνχκελν κέρξη λα θαηαζθεπαζηεί θαη ην θαηψηεξν ηκήκα ηνπ θειχθνπο. Με απηή ηε κέζνδν έρνπλ θαηαζθεπαζηεί επηηπρψο δεμακελέο κέρξη θαη χςνπο 36,5m.(Κηεληάδεο Η.Κ., 2013). ηε δεχηεξε κέζνδν θαηαζθεπήο ηνπ θειχθνπο, ρξεζηκνπνηνχληαη εμσηεξηθά ηθξηψκαηα, αληί γξχινη, ηα νπνία κεηαθέξνληαη δηαδνρηθά απφ ηκήκα ζε ηκήκα ηνπ θειχθνπο ψζηε λα ρξεζηκνπνηείηαη ν ειάρηζηνο αξηζκφο ηνπο, θαιχπηνληαο φιε ηελ πεξίκεηξν ηεο δεμακελήο.(daerga P.A., & Sagefors I., 1996). Τπάξρνπλ ηνπιάρηζηνλ ηξεηο ηχπνη νξνθψλ πνπ θαηαζθεπάδνληαη ζηελ πεξίπησζε ησλ θνριησηψλ δεμακελψλ: απηνζηεξηδφκελε νξνθή, θεληξηθά ζηεξηδφκελε θαη απηνζηεξηδφκελε νξνθή ζε ζρήκα ζφινπ απφ αινπκίλην. Οη απηνζηεξηδφκελεο νξνθέο απνηεινχληαη απφ θνκκάηηα πνπ ζηεξίδνληαη πξνζσξηλά ζην θέληξν κέρξη λα ηνπνζεηεζνχλ θαη λα θνριησζνχλ κεηαμχ ηνπο. Οη θεληξηθά ζηεξηδφκελεο νξνθέο ζηεξίδνληαη ζε έλαλ πφιν πνπ εθηείλεηαη απφ ηε βάζε κέρξη ηελ νξνθή. πλήζσο ηνπνζεηνχληαη αθηηληθέο δνθνί γηα ηε ζηήξημε ηεο νξνθήο.(kimmerlin G., 2012). Οη απηνζηεξηδφκελεο νξνθέο απφ αινπκίλην ζε ζρήκα ζφινπ απνηεινχληαη απφ ηξηγσληθφ δηθηχσκα κε ξάβδνπο δηαηνκήο δηπινχ ηαθ ην νπνίν επηθαιχπηεηαη απφ κε δηαβξψζηκα πηλέια. Μπνξνχλ λα θαηαζθεπαζηνχλ ζηε ηειηθή ηνπο ζέζε πάλσ ζην ηειεπηαίν ηκήκα ηνπ θειχθνπο ή λα θαηαζθεπαζηνχλ ζην έδαθνο θαη ζηε ζπλέρεηα λα ηνπνζεηεζνχλ ζηε ζέζε ηνπο σο εληαίν ηκήκα.(daerga P.A., & Sagefors I., 1996). 49

50 3.4 ΠΛΑΣΙΚΕ ΔΕΞΑΜΕΝΕ Οη πιαζηηθέο δεμακελέο, ρξεζηκνπνηνχληαη πεξηζζφηεξν ζε αγξνηηθέο πεξηνρέο ή ζε αηνκηθέο εγθαηαζηάζεηο ζέξκαλζεο. Σα πιενλεθηήκαηα ηνπο είλαη φηη, κεηαθέξνληαη εχθνια γηαηί είλαη ειαθξηέο θαη αλ ηνπνζεηεζνχλ ζην χπαηζξν δελ ζθνπξηάδνπλ. Δπίζεο ην πεηξέιαην κέζα ζε απηέο «παγψλεη» δπζθνιφηεξα, απφ φηη ζηηο ζηδεξέληεο δεμακελέο.(αυθαληήο Ζ., 2010). Σα κεηνλεθηήκαηα ηνπο είλαη φηη, πξέπεη λα πξνζηαηεχνληαη απφ ηηο αθηίλεο ηνπ ήιηνπ, απφ θηππήκαηα θαη απφ ηνπηθή ή γεληθή ππεξζέξκαλζε. Βέβαηα, νξηζκέλνη θαηαζθεπαζηέο ιέλε, φηη ε ηνπνζέηεζή ηνπο κπνξεί λα γίλεη θαη ζε άκεζε ειηαθή αθηηλνβνιία (θπξίσο νη καχξνπ ρξψκαηνο). Καιφ είλαη φκσο απηφ λα απνθεχγεηαη. (NashΑ.W., 1988). Ζ ρξήζε ησλ πιαζηηθψλ δεμακελψλ δελ απαγνξεχεηαη ξεηά. Βέβαηα ιφγσ ηνπ πιηθνχ θαηαζθεπήο ηνπο, επλννχλ ηελ ζπγθέληξσζε ζηαηηθνχ ειεθηξηζκνχ θαη ππάξρεη πηζαλφηεηα λα δεκηνπξγεζνχλ ζπηλζήξεο. Φπζηθά δελ είλαη δπλαηφλ λα γεηψζνπκε ηηο πιαζηηθέο δεμακελέο. (Kimmerlin G., 2012). Σν πεηξέιαην πνπ απνζεθεχεηαη γηα ηελ ζέξκαλζε κέζα ζηηο πιαζηηθέο δεμακελέο, ρξεζηκνπνηείηαη ηνλ ρεηκψλα θαη έηζη δελ δεκηνπξγνχληαη επηθίλδπλνη γηα αλάθιεμε αηκνί, ιφγσ ρακειήο ζεξκνθξαζίαο πεξηβάιινληνο. Σν θαινθαίξη φκσο, φπσο θαη ηνλ ρεηκψλα, (γηα δηαθνξεηηθνχο ιφγνπο) νη δεμακελέο πεηξειαίνπ, ηφζν νη πιαζηηθέο φζν θαη νη ζηδεξέληεο, ζα πξέπεη λα κνλψλνληαη κε ηζρπξά ζεξκνκνλσηηθά κέζα.(γθαξνχηζνο Γ.Β., 2008). Πξνδηαγξαθέο γηα ηηο πιαζηηθέο δεμακελέο δελ ππάξρνπλ. Πξέπεη ινηπφλ λα γίλεηαη πξνζεθηηθή αγνξά ηνπο απφ ζνβαξέο θαη επψλπκεο εηαηξείεο θαηαζθεπήο. Θα πξέπεη λα ειέγρεηαη ην πάρνο ηνπ πιηθνχ ηεο δεμακελήο, θπξίσο ζηνλ ππζκέλα ηεο θαη ηελ ζηεγαλφηεηα ηεο παξνρήο ηεο.( Τπάξρνπλ ζηελ αγνξά πιαζηηθέο δεμακελέο νξζνγψληεο, θπιηλδξηθέο ή ζε δηάθνξα άιια ζρήκαηα, ζχκθσλα κε ηνλ ηξφπν θαηαζθεπήο θάζε εηαηξείαο. Ζ ρσξεηηθφηεηά ηνπο είλαη απφ 250 κέρξη ιίηξα, ζε δηάθνξεο δηαζηάζεηο. Πάλησο, νη κηθξέο πιαζηηθέο δεμακελέο κέρξη 1000 ιίηξα, θαηαζθεπάδνληαη ζε 50

51 δηαζηάζεηο ηέηνηεο, ψζηε λα κπνξνχλ λα «πεξάζνπλ» απφ ζηελά κέξε, φπσο π.ρ. πφξηεο, δηαδξφκνπο, θιηκαθνζηάζηα θιπ.(kimmerlin G., 2012). 3.5 ΕΓΚΑΣΑΣΑΗ ΤΠΟΓΕΙΨΝ ΔΕΞΑΜΕΝΨΝ Κάζε ππφγεηα δεμακελή πξέπεη λα έρεη κειεηεζεί ψζηε λα αληέρεη εθηφο απφ ηηο εζσηεξηθέο θαηαπνλήζεηο θαη ηηο εμσηεξηθέο, φπσο(γθαξνχηζνο Γ.Β., 2008): πίεζε απφ ην έδαθνο θαη ην πιηθφ επηρσκάησζεο πδξνζηαηηθή πίεζε (π.ρ. ιφγσ πιεκκπξηζκέλνπ εδάθνπο) επίδξαζε γεηηνληθψλ δεμακελψλ ηξηβέο κε ην πιηθφ επηρσκάησζεο ιφγσ δηαζηνιψλ ηεο δεμακελήο θαη αιινίσζεο ηεο αληηδηαβξσηηθήο πξνζηαζίαο δηαθνξά θαζίδεζεο ζηηο βάζεηο. Ζ επηθάλεηα ηεο δεμακελήο πξέπεη πξψηα λα θαζαξηζζεί κε ακκνβνιή ή ρεκηθή επεμεξγαζία θαη θαηφπηλ, πξηλ ηνπνζεηεζεί ππφγεηα, λα επηθαιπθζεί κε πξνζηαηεπηηθφ επίζηξσκα αλζεθηηθφ ζε ζπλζήθεο δηάβξσζεο απφ ην έδαθνο. Ζ αληηδηαβξσηηθή πξνζηαζία πξέπεη λα θαιχπηεη θαη ηα ζεκεία αλάξηεζεο ηεο δεμακελήο θαζψο θαη ην θξεάηηφ ηεο.(αυθαληήο Ζ., 2010). Γηα ηελ αληηδηαβξσηηθή πξνζηαζία κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ηα αθφινπζα: αζθαιηηθφ εμσηεξηθφ πεξίβιεκα, εμσηεξηθή επίζηξσζε απφ ζπλζεηηθφ πιηθφ, ή αζθαιηηθφ πεξίβιεκα ζε ζπλδπαζκφ κε θαζνδηθή πξνζηαζία Πξέπεη λα εθαξκφδεηαη θαζνδηθή πξνζηαζία ηεο δεμακελήο γηα απνθπγή ηεο δηάβξσζεο θαηφπηλ εηδηθήο κειέηεο, φπνπ είλαη απαξαίηεην (π.ρ. πνιχ δηαβξσηηθέο ζπλζήθεο ηνπ πεξηβάιινληα ρψξνπ).(kimmerlin G., 2012). Οη ππφγεηεο δεμακελέο θέξνπλ φια ηα εμαξηήκαηα ιεηηνπξγίαο πνπ απαηηνχληαη γηα ηηο ππέξγεηεο δεμακελέο. Ζ ζέζε ησλ εμαξηεκάησλ ιεηηνπξγίαο πξέπεη λα είλαη ηέηνηα ψζηε λα κελ επεξεάδεηαη ε ιεηηνπξγία ηνπο απφ ην πιηθφ επηρσκάησζεο. Πξηλ ε δεμακελή ηνπνζεηεζεί ζηελ ηειηθή ηεο ζέζε, πξέπεη λα 51

52 ειεγρζεί ε αληηδηαβξσηηθή πξνζηαζία θαη λα επηδηνξζσζνχλ πηζαλέο βιάβεο. Σα αζθαιηηθά πεξηβιήκαηα πξέπεη λα δνθηκάδνληαη κε ηάζε ηνπιάρηζηνλ V, ελψ νη επηζηξψζεηο κε ζπλζεηηθφ πιηθφ πξέπεη λα δνθηκάδνληαη κε ηάζε 1.000V γηα θάζε 0,1 mm πάρνπο ηνπ πιηθνχ απηνχ.(γθαξνχηζνο Γ.Β., 2008). Σν κέγεζνο ηεο εθζθαθήο πξέπεη λα είλαη αξθεηφ ψζηε λα επηηξέπεη ηελ άλεηε εγθαηάζηαζε ηεο ππφγεηαο δεμακελήο. Σν φξπγκα πξέπεη λα είλαη αξθεηά κεγάιν, ψζηε λα αθήλεη έλα θαζαξφ άλνηγκα ηνπιάρηζηνλ 0,5 m κεηαμχ ηεο εμσηεξηθήο επηθάλεηαο ηεο δεμακελήο θαη ησλ ηνηρσκάησλ ηνπ νξχγκαηνο πξηλ ηελ επηρσκάησζε. Καηά ηελ ηνπνζέηεζε ηεο δεμακελήο ζηελ ηειηθή ηεο ζέζε πξέπεη λα ιακβάλνληαη κέηξα ψζηε λα απνθεχγνληαη νη δεκηέο ζηελ αληηδηαβξσηηθή ηεο πξνζηαζία.(amantini E., & Chanfreau E., 2004). Οη ππφγεηεο δεμακελέο πξέπεη λα εδξάδνληαη ζε βάζεηο απφ ζθπξφδεκα. Ζ δεμακελή πξέπεη λα εμαζθαιίδεηαη έλαληη εμψζεζεο πξνο ηα πάλσ απφ επηθαλεηαθά λεξά κε αγθχξσζε ζηε βάζε, αλ θξηζεί φηη πθίζηαηαη ν ζρεηηθφο θίλδπλνο, π.ρ. ιφγσ πιεκκχξσλ. Ζ δεμακελή πξέπεη λα πεξηβάιιεηαη νιφπιεπξα απφ ζηξψκα άκκνπ πάρνπο ηνπιάρηζηνλ 0,2 m. Σν πιηθφ επηρσκάησζεο πξέπεη λα είλαη αδξαλέο θαη δελ πξέπεη λα πεξηέρεη κεγάιεο πέηξεο ή άιια πιηθά πνπ πξνθαινχλ εθδνξέο. πληζηάηαη άκκνο πνηακνχ ή άκκνο ιαηνκείνπ κε κέγεζνο θφθθσλ κέρξη 3 mm. Απαγνξεχεηαη ε ρξεζηκνπνίεζε άκκνπ ζαιάζζεο. (Kimmerlin G., 2012). Δπάλσ απφ ηα ηνηρψκαηα ηεο δεμακελήο πξέπεη λα ππάξρεη θάιπςε πεξίπνπ 0,5 m. Όπνπ δελ ρξεζηκνπνηνχληαη νξχγκαηα θηηζκέλα (πιεπξηθά) κε ζθπξφδεκα ή πιηλζνδνκή, πξέπεη λα ιακβάλεηαη επαξθήο κέξηκλα ψζηε λα απνθεχγεηαη ε δηαζθφξπηζε ηνπ πιηθνχ επηρσκάησζεο. Ζ ζπξίδα πξφζβαζεο ζηνλ εμνπιηζκφ επαλαπιήξσζεο ηεο ππφγεηαο δεμακελήο πξέπεη λα βξίζθεηαη ζην ίδην επίπεδν κε ην έδαθνο ή κέρξη 0,20 m ππεξάλσ ηνπ εδάθνπο. Όιεο νη ζπλδέζεηο ζσιελψζεσλ νη νπνίεο θαιχπηνληαη απφ ην πιηθφ επηρσκάησζεο πξέπεη λα γίλνληαη κε ζπγθφιιεζε.(amantini E., & Chanfreau E., 2004). 52

53 3.6 ΕΓΚΑΣΑΣΑΗ ΕΠΙΦΨΜΑΣΨΜΕΝΨΝ ΔΕΞΑΜΕΝΨΝ Οη αθφινπζεο απαηηήζεηο αθνξνχλ ζηελ εγθαηάζηαζε ηφζν ησλ επηρσκαησκέλσλ δεμακελψλ φζν θαη ησλ εκηεπηρσκαησκέλσλ, φζνλ αθνξά ζην ηκήκα ηνπο πνπ θαιχπηεηαη κε πιηθφ επηρσκάησζεο. Ζ δεμακελή πνπ ζα επηρσκαησζεί πξέπεη λα έρεη ζρεδηαζζεί ψζηε λα αληέρεη εθηφο απφ ηηο εζσηεξηθέο θαηαπνλήζεηο θαη ηηο εμσηεξηθέο, φπσο(αυθαληήο Ζ., 2010): πίεζε απφ ην έδαθνο θαη ην πιηθφ επηρσκάησζεο επίδξαζε γεηηνληθψλ δεμακελψλ ηξηβέο κε ην πιηθφ επηρσκάησζεο ιφγσ δηαζηνιψλ ηεο δεμακελήο θαη αιινίσζεο ηεο αληηδηαβξσηηθήο πξνζηαζίαο δηαθνξά θαζίδεζεο ζηηο βάζεηο. Αλ ηκήκα εκηεπηρσκαησκέλεο δεμακελήο (π.ρ. θάιπκκα φπνπ ππάξρνπλ ζπλδέζεηο κε ζσιελψζεηο) δελ είλαη θαιπκκέλν απφ ην πιηθφ επηρσκάησζεο, ηφηε γηα ην αθάιππην ηκήκα ηζρχνπλ νη απνζηάζεηο αζθάιεηαο γηα ππέξγεηεο δεμακελέο.(kimmerlin G., 2012). Οη επηρσκαησκέλεο δεμακελέο θέξνπλ επίζεο φια ηα εμαξηήκαηα ιεηηνπξγίαο πνπ απαηηνχληαη γηα ηηο ππέξγεηεο δεμακελέο. Ζ ζέζε ησλ εμαξηεκάησλ ιεηηνπξγίαο πξέπεη λα είλαη ηέηνηα ψζηε λα κελ επεξεάδεηαη ε ιεηηνπξγία ηνπο απφ ην πιηθφ επηρσκάησζεο. Όιεο νη ζπλδέζεηο ζσιελψζεσλ νη νπνίεο θαιχπηνληαη απφ ην πιηθφ επηρσκάησζεο πξέπεη λα γίλνληαη κε ζπγθφιιεζε. Ζ επηρσκάησζε πξέπεη λα γίλεηαη φπσο θαζνξίδεηαη γηα ηηο ππφγεηεο δεμακελέο. Οη δεμακελέο πξέπεη λα πξνζηαηεχνληαη έλαληη δηάβξσζεο, φπσο θαη νη ππφγεηεο δεμακελέο.(amantini E., & Chanfreau E., 2004). 53

54 4 ο ΚΕΥΑΛΑΙΟ: ΑΥΑΛΕΙΑ ΔΕΞΑΜΕΝΨΝ 4.1 ΔΙΑΣΑΞΗ ΔΕΞΑΜΕΝΨΝ ΚΑΙ ΠΡΟΒΑΗ Γεληθά, φια ηα ππέξγεηα ζηνηρεία κηαο εγθαηάζηαζεο πγξαεξίνπ πξέπεη λα είλαη εππξφζηηα γηα ηελ νξζή ιεηηνπξγία θαη ζπληήξεζή ηνπο θαζψο θαη γηα ζθνπνχο ππξφζβεζεο. Όιεο νη ππέξγεηεο δεμακελέο πξέπεη λα ζρεδηάδνληαη θαη λα νκαδνπνηνχληαη κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη (Σάζηνο Θ. Π., Γηαλλφπνπινο Π. Η., Σξέδνο Κ.Γ., Σζνπθαληάο. Γ., 2005): Δπαξθήο ειεχζεξνο εμαεξηζκφο Γπλαηφηεηα πξφζβαζεο γηα ππξφζβεζε Απνθπγή έθρπζεο απφ κηα δεμακελή πνπ λα έρεη επηπηψζεηο ζε νπνηαδήπνηε άιιε δεμακελή ή ζε παξαθείκελε εγθαηάζηαζε Οπηηθφο έιεγρνο γηα ηε κεηαθνξά πγξαεξίνπ θαη παξαθνινχζεζε ηεο πιήξσζεο πγξαεξίνπ ζε δεμακελή θαζψο θαη ηνπ βπηηνθφξνπ παξάδνζεο ηνπ πγξαεξίνπ ζε απηή. 4.2 ΕΓΚΑΣΑΣΑΕΙ ΜΕ ΠΟΛΛΑΠΛΕ ΔΕΞΑΜΕΝΕ ηελ πεξίπησζε πνπ εγθαζίζηαληαη πεξηζζφηεξεο απφ κηα δεμακελέο, απηέο πξέπεη λα ζρεδηάδνληαη θαη λα ηνπνζεηνχληαη σο εμήο (Βάγηαο Η., Δξκφπνπινο Η., &Ησαλλίδεο Γ., 2001): Ηζρχνπλ νη απαηηήζεηο γηα ηελ ηνπνζέηεζε θαη ηηο απνζηάζεηο δηαρσξηζκνχ φπσο ζηελ πεξίπησζε κεκνλσκέλεο δεμακελήο. Οη δεμακελέο δελ πξέπεη λα εγθαζίζηαληαη πάλσ ή θάησ απφ νπνηαδήπνηε άιιε δεμακελή ή δνρείν ψζηε ε πξνβνιή ηνπο ζην νξηδφληην επίπεδν λα κελ πξνθαιεί επηθάιπςε ζηελ θάηνςε. Πξέπεη λα ιακβάλνληαη πξνθπιάμεηο φηαλ νη δεμακελέο δηαζπλδένληαη ζηελ πγξή θάζε γηα λα εμαζθαιίδεηαη φηη ε ζηάζκε ηνπ πγξνχ ζε νπνηαδήπνηε δεμακελή είλαη εληφο ηνπ απνδεθηνχ νξίνπ. Γηα παξάδεηγκα, νη δεμακελέο 54

55 πξέπεη λα είλαη παξφκνηαο δηαηνκήο / δηακέηξνπ θαη ζην ίδην πςνκεηξηθφ επίπεδν. Απαηηείηαη κηα επαξθνχο κεγέζνπο παξνρή, γηα εμηζνξξφπεζε ηνπ αηκνχ, πνπ λα δηαζχλδεεη φιεο ηηο δεμακελέο πνπ είλαη ζπλδεδεκέλεο ζηελ πγξή θάζε. Δίλαη επηζπκεηή κηα μερσξηζηή παξνρή γηα ηελ πιήξσζε θάζε δεμακελήο. Ζ θάζε παξνρή πξέπεη λα είλαη εππξφζηηε κε θαηάιιειε ζήκαλζε ψζηε λα αλαγλσξίδεηαη άκεζα ε ζρεηηθή δεμακελή. ε πεξίπησζε εμππεξέηεζεο ησλ δεμακελψλ απφ θνηλή παξνρή, απηή πξέπεη λα θέξεη θαηάιιειεο βαιβίδεο απνκφλσζεο γηα λα δηαζθαιίδεηαη φηη ε αθνχζηα πιήξσζε νπνηαζδήπνηε δεμακελήο απνηξέπεηαη απνηειεζκαηηθά. Δγθαηαζηάζεηο πνπ θέξνπλ παξνρή γηα επηζηξνθή ηνπ πγξνχ ζηηο δεμακελέο, π.ρ. απφ ηηο αληιίεο ή ηνπο εμαεξησηέο, πξέπεη λα ζρεδηάδνληαη ψζηε λα απνηξέπεηαη ε ππεξρείιηζε απφ αθνχζηα επηζηξνθή πγξαεξίνπ ζηηο δεμακελέο. Ο αξηζκφο ππέξγεησλ δεμακελψλ απνζήθεπζεο πγξαεξίνπ ζε κηα ζπζηνηρία δελ πξέπεη λα ππεξβαίλεη ηηο έμη (6). χκθσλα κε ην πξφηππν ΔΝ ηνπ 2005, θάζε δεμακελή πξέπεη λα είλαη εθνδηαζκέλε ηνπιάρηζην κεηά αθφινπζα εμαξηήκαηα ηα νπνία πξέπεη λα είλαη θαηάιιεια γηα πγξαέξην (Βάγηαο Η., Δξκφπνπινο Η., &Ησαλλίδεο Γ., 2001): αζθαιηζηηθή βαιβίδα αλαθνχθηζεο ηεο πίεζεο, βαιβίδα πιήξσζεο, φξγαλν έλδεημεο πνζφηεηαο πεξηερνκέλνπ ή ζηάζκεο, βαιβίδα ιήςεο αέξηαο θάζεο, βαιβίδα ιήςεο πγξήο θάζεο, φξγαλν έλδεημεο πίεζεο (καλφκεηξν αζθάιεηαο), δείθηε κέγηζηεο ζηάζκεο, θαη βαιβίδα εθθέλσζεο πγξνχ (απνζηξάγγηζε, αθαίξεζε ησλ αθαζαξζηψλ ηνπ πγξνχ) (πξναηξεηηθή). Κάζε δεμακελή πγξαεξίνπ πξέπεη λα είλαη εμνπιηζκέλε κε καλφκεηξν αζθάιεηαο, ην νπνίν ζα δείρλεη ηελ πίεζε εληφο ηεο δεμακελήο. Σν καλφκεηξν πξέπεη λα είλαη ζπλδεδεκέλν απεπζείαο ζηε δεμακελή θαη λα είλαη ζε επδηάθξηηε ζέζε. ην καλφκεηξν πξέπεη λα είλαη επθξηλψο ζεκεησκέλε ε κέγηζηε επηηξεπφκελε πίεζε ιεηηνπξγίαο ηεο δεμακελήο, π.ρ. κε κηα θφθθηλε γξακκή. Θα πξέπεη λα είλαη εθηθηφο ν 55

56 έιεγρνο ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ καλνκέηξνπ. (Σάζηνο Θ. Π., Γηαλλφπνπινο Π. Η., Σξέδνο Κ.Γ., Σζνπθαληάο. Γ., 2005). Κάζε δεμακελή απνζήθεπζεο πγξαεξίνπ πξέπεη λα είλαη εθνδηαζκέλε κε κηα ηνπιάρηζην αζθαιηζηηθή βαιβίδα αλαθνχθηζεο ηεο πίεζεο. Ζ πίεζε ζηελ νπνία ελεξγνπνηείηαη ε αζθαιηζηηθή βαιβίδα αλαθνχθηζεο πξέπεη λα είλαη κηθξφηεξε απφ ην 120% ηεο κέγηζηεο πίεζεο ιεηηνπξγίαο ηεο δεμακελήο θαη ζε θακία πεξίπησζε κεγαιχηεξε απφ ηε κέγηζηε επηηξεπφκελε πίεζε ηεο δεμακελήο. (Βάγηαο Η., Δξκφπνπινο Η., &Ησαλλίδεο Γ., 2001). ε πεξίπησζε πνιιαπιψλ αζθαιηζηηθψλ βαιβίδσλ αλαθνχθηζεο ηεο πίεζεο, φηαλ πξνβιέπεηαη λα απνκνλψλεηαη κηα αζθαιηζηηθή βαιβίδα γηα έιεγρν ή ζπληήξεζε, πξέπεη λα εμαζθαιίδεηαη φηη νη απνκέλνπζεο ζε ζχλδεζε κε ηε δεμακελή αζθαιηζηηθέο βαιβίδεο παξακέλνπλ ζε πιήξε ιεηηνπξγηθφηεηα. (Βάγηαο Η., Δξκφπνπινο Η., &Ησαλλίδεο Γ., 2001). ε πεξίπησζε δεμακελήο κε κηα κφλν αζθαιηζηηθή βαιβίδα αλαθνχθηζεο ηεο πίεζεο, γηα λα είλαη δπλαηή ε αθαίξεζή ηεο γηα έιεγρν ή ζπληήξεζε πξέπεη λα πξνβιέπεηαη ε ρξήζε κηαο απηφκαηεο βαιβίδαο ηχπνπ απνκφλσζεο, ε νπνία κε ηελ παξνπζία ηεο αζθαιηζηηθήο βαιβίδαο αλαθνχθηζεο ηεο πίεζεο παξακέλεη ζηελ εληειψο αλνηθηή ζέζε, ελψ θιείλεη φηαλ απηή αθαηξείηαη. Πξέπεη λα πξνζαξκφδεηαη ακέζσο λέα αζθαιηζηηθή βαιβίδα κεηά ηελ αθαίξεζε ηεο πξψηεο. (Σάζηνο Θ. Π., Γηαλλφπνπινο Π. Η., Σξέδνο Κ.Γ., Σζνπθαληάο. Γ., 2005). 56

57 Εικόνα 15: Δεξαμενι πλθςίον κτθρίου. ε πεξίπησζε ελεξγνπνίεζεο ηεο αζθαιηζηηθήο βαιβίδαο, ην πγξαέξην πξέπεη λα δηαθεχγεη κε αζθάιεηα ζηελ αηκφζθαηξα. Ζ αζθαιηζηηθή βαιβίδα πξέπεη λα ηνπνζεηείηαη ψζηε ζηελ άκεζε δηαδξνκή ηεο εθηφλσζεο ηνπ αεξίνπ (είηε ηνπ ζηνκίνπ ηεο είηε ηνπ ζσιήλα εθηφλσζεο ηνπ πγξαεξίνπ) θαη ζε νξηδφληηα απφζηαζε 1,5 m (πάλσ απφ ην ζηφκην ηεο ή ην άθξν ηνπ ζσιήλα εθηφλσζεο ηεο) λα κελ βξίζθεηαη δεμακελή, θηάιε, εμάξηεκα, αγσγφο θαη γεληθά νπνηνδήπνηε ηκήκα ηεο εγθαηάζηαζεο πγξαεξίνπ. Σα ζηφκηα ησλ αζθαιηζηηθψλ βαιβίδσλ θαη ησλ αγσγψλ εθηφλσζεο ηνπ 57

58 πγξαεξίνπ, αλ ππάξρνπλ, πξέπεη λα είλαη πξνζηαηεπκέλα έλαληη εηζφδνπ λεξνχ, π.ρ. κε θαιχκκαηα. (Σάζηνο Θ. Π., Γηαλλφπνπινο Π. Η., Σξέδνο Κ.Γ., Σζνπθαληάο. Γ., 2005). ε πεξίπησζε δεμακελήο ίζεο ή κηθξφηεξεο απφ 10 m 3 εθνδηαζκέλεο κε πξνζηαηεπηηθφ θάιπκκα εμαξηεκάησλ, πξέπεη λα πξνβιέπεηαη επαξθήο εμαεξηζκφο ν νπνίνο ζα επηηξέπεη ηελ ειεχζεξε εθηφλσζε ηνπ πγξαεξίνπ απφ ηελ αζθαιηζηηθή βαιβίδα ή απφ νπνηνδήπνηε πξνζηαηεπηηθφ θάιπκκα. Ο εμαεξηζκφο πξέπεη λα βξίζθεηαη ζε ηέηνηα ζέζε ψζηε ην πγξαέξην λα κελ πξνζθξνχεη ζην θέιπθνο ηεο δεμακελήο. (Βάγηαο Η., Δξκφπνπινο Η., &Ησαλλίδεο Γ., 2001). 4.3 ΔΤΝΑΜΙΚΟΣΗΣΑ ΑΥΑΛΙΣΙΚΨΝ ΒΑΛΒΙΔΨΝ ΑΝΑΚΟΤΥΙΗ ΣΗ ΠΙΕΗ Ζ ππφ πιήξε ξνή δπλακηθφηεηα (ηθαλφηεηα παξνρήο) ησλ αζθαιηζηηθψλ βαιβίδσλ αλαθνχθηζεο ηεο πίεζεο θάζε δεμακελήο πξέπεη λα είλαη αξθεηή ψζηε λα πξνζηαηεχεη ηε δεμακελή φηαλ απηή εθηίζεηαη ζε ππξθαγηά. Γηα ππφγεηεο δεμακελέο, ε δπλακηθφηεηα πιήξνπο ξνήο ησλ αζθαιηζηηθψλ βαιβίδσλ αλαθνχθηζεο ηεο πίεζεο κπνξεί λα κεησζεί κέρξη θαη ζην 30% ηεο δπλακηθφηεηαο ηεο αληίζηνηρεο ππέξγεηαο δεμακελήο. (Σάζηνο Θ. Π., Γηαλλφπνπινο Π. Η., Σξέδνο Κ.Γ., Σζνπθαληάο. Γ., 2005). 4.4 ΔΙΑΣΑΞΗ ΑΥΑΛΕΙΑ ΕΝΑΝΣΙ ΤΠΕΡΠΛΗΡΨΗ Οη δεμακελέο πγξαεξίνπ πξέπεη λα πξνζηαηεχνληαη έλαληη ππεξπιήξσζεο κε ζηαζεξφ δείθηε κέγηζηεο ζηάζκεο πεξηερνκέλνπ. Σν κέγηζην πνζνζηφ πιήξσζεο ηεο δεμακελήο είλαη (Βάγηαο Η., Δξκφπνπινο Η., &Ησαλλίδεο Γ., 2001): 82% θαη φγθν γηα Πξνπάλην 85% θαη φγθν γηα Βνπηάλην ή κείγκα. 58

59 Εικόνα 16: Δεξαμενι ςε μικρό υποςτατικό. Ζ δεμακελή πγξαεξίνπ πξέπεη λα είλαη εμνπιηζκέλε κε θαηάιιειν δείθηε ηεο ζηάζκεο, φπσο καγλεηηθφ δείθηε ζηάζκεο κε πισηήξα ή απηφκαην ειεθηξνληθφ δείθηε ζηάζκεο. Ζ χπαξμε ηέηνησλ δεηθηψλ ζηάζκεο δελ απαιιάζζνπλ απφ ηελ ππνρξέσζε ηνπνζέηεζεο ζηαζεξνχ δείθηε κέγηζηεο ζηάζκεο. (Σάζηνο Θ. Π., Γηαλλφπνπινο Π. Η., Σξέδνο Κ.Γ., Σζνπθαληάο. Γ., 2005). Εικόνα 17: Συπικι εγκατάςταςθ υγραερίου. 59