ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ο... 2 I. Μενδελική κληρονοµικότητα... 2 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ... 5 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ...14 ΝΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΕΤΕ ΤΑ ΚΕΝΑ ΜΕ ΤΗΝ

Transcript

1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ο... 2 I ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ... 5 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ...14 ΝΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΕΤΕ ΤΑ ΚΕΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΛΕΞΗ ΟΡΟΛΟΓΙΑ...19 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ-ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ Ο ΤΡΟΠΟΣ ΠΟΥ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΥΝΤΑΙ...21 ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:...22 ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑΣ...24 ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΚΑ ΕΝΤΡΑ...25 ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ...28

2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ο I. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο Εκπιδευτικοί στόχοι: Μετά την ολοκλήρωση της µελέτης υτού του κεφλίου ο µθητής θ πρέπει ν µπορεί: Ν εξηγεί τη µεθοδολογί που χρησιµοποίησε ο Μέντελ, γι ν µελετήσεις τον τρόπο µετίσης κληρονοµικών χρκτηριστικών Ν νφέρει τους κνόνες που διέπουν τον µονοϋριδισµό κι τον διϋριδισµό Ν συσχετίζει τον τρόπο µετίσης των γονιδίων µε τη µειωτική διίρεση Ν νφέρει ειδικές κτηγορίες γονιδίων γι τ οποί πρτηρείτι πόκλιση πό τις φινοτυπικές νλογίες που νµένοντι πό τους νόµους του Μέντελ. Ν νφέρει τους τρόπους µελέτης της µετίσης κληρονοµικών χρκτηριστικών στον άνθρωπο Ν χρησιµοποιεί τ γενελογικά δέντρ γι τη µελέτη του τρόπου µετίσης κληρονοµικών χρκτηριστικών στον άνθρωπο. Ν νγνωρίζει τους σικούς τύπους κληρονοµικότητς Ν νφέρει τον τύπο κληρονοµικότητς σικών σθενειών του νθρώπου Ν εξηγεί την νγκιότητ µελέτης του τρόπου µετίσης των κληρονοµικών χρκτηριστικών στον άνθρωπο Ν προτείνει ιτίες γι τις οποίες η µελέτη υτή στον άνθρωπο προυσιάζει δυσκολίες Ν σχεδιάζει κι ν νλύει γενελογικά δέντρ Ν εξηγεί τι είνι µονογονιδικός χρκτήρς Βιλίο κθηγητή 1. Ποι διδικσί κολούθησε γι την προετοιµσί των πειρµάτων του ο Μέντελ; 2. Τι είνι η υτογονιµοποίηση κι πώς την πργµτοποίησε στ πειράµτά του ο Μέντελ; 3. Τι ονόµσε ο Μέντελ πτρική, πρώτη κι δεύτερη θυγτρική γενιά; 4. Τι ονοµάζουµε λληλόµορφ γονίδι; 5. Τι ονοµάζουµε γονιδικό τόπο; 6. Πότε έν άτοµο είνι οµόζυγο κι πότε ετερόζυγο γι κάποιο χρκτηριστικό; 7. Ποι γονίδι ονοµάζοντι επικρτή κι ποι υπολειπόµεν; 8. Τι ονοµάζουµε γονότυπο κι τι φινότυπο; 9. Τι είνι η διστύρωση ελέγχου κι πότε χρησιµοποιείτι; 10. Τι ονοµάζουµε µονοϋριδισµό; 11. Σε ποιο συµπέρσµ κτέληξε ο Μέντελ, µετά τ πειράµτ µονοϋριδισµού που έκνε, γι τ άτοµ της πρώτης θυγτρικής κι δεύτερης θυγτρικής γενιάς; 12. Τι ονοµάζετι διϋριδισµός; Σελίδ 2 πό 31

3 13. Ποιο ήτν το συµπέρσµ του Μέντελ, µετά την ολοκλήρωση των πειρµάτων διϋριδισµού γι τ άτοµ της πρώτης κι δεύτερης θυγτρικής γενιάς; 14. Ποι γονίδι ονοµάζοντι επικρτή κι ποι τελώς επικρτή; 15. Τι είνι τ πολλπλά λληλόµορφ κι πώς δηµιουργούντι; 16. Ποι ονοµάζουµε θνησιγόν γονίδι; 17. Τι είνι το γενελογικό δέντρο κι ποι η χρησιµότητά του; 18. Ποι γονίδι ονοµάζοντι υτοσωµικά κι ποι φυλοσύνδετ; 19. Γιτί τ υπολειπόµεν φυλοσύνδετ γονίδι έχουν µεγλύτερη συχνότητ εµφάνισης στους άνδρες; 20. Ν νφέρετε δύο περιπτώσεις στις οποίες συµπίπτουν οι γονοτυπικές κι οι φινοτυπικές νλογίες; 21. Τι είνι το ορθογώνιο Punnett; Πώς χρησιµοποιείτι; 22. Στις περιπτώσεις εκείνες που οι φινοτυπικές νλογίες είνι διφορετικές πό υτές που προλέποντι σύµφων µε τ πειράµτ του Μέντελ, ισχύουν ο πρώτος κι ο δεύτερος νόµος του Μέντελ; 23. Σε τι νφέρετι ο πρώτος νόµος του Μέντελ; 24. Ν εξηγήσετε γιτί ο Μέντελ σε όλες τις διστυρώσεις µονοϋριδισµού που πργµτοποίησε πρτηρούσε πάντ στ άτοµ της δεύτερης θυγτρικής γενιάς τη φινοτυπική νλογί 3: Ν εξηγήσετε γιτί ο Μέντελ, σε όλες τις διστυρώσεις διϋριδισµού που πργµτοποίησε, πρτηρούσε πάντ στ άτοµ της δεύτερης θυγτρικής γενιάς τη φινοτυπική νλογί 9:3:3: Πρτηρούντι πάντ, στ άτοµ της δεύτερης θυγτρικής γενιάς των Μενδελικών διστυρώσεων µονοϋριδισµού κι διϋριδισµού ντίστοιχ, οι φινοτυπικές νλογίες 3:1 κι 9:3:3:1; 27. Πόσ µόρι DNA υπάρχουν σε έν ζευγάρι οµόλογων χρωµοσωµάτων. Έχουν όλ την ίδι λληλουχί νουκλεοτιδίων σε όλο το µήκος τους; Ν δικιολογήσετε την πάντησή σς. 28. Πότε η φινοτυπική νλογί των πογόνων διστύρωσης µονοϋριδισµού είνι 3:1; 29. Πότε η φινοτυπική νλογί των πογόνων µις διστύρωσης διϋριδισµού είνι 9:3:3:1; 30. Η κίνηση που περιγράφετι στο σχήµ (1) συµίνει στη µίτωση ή την µείωση; Η κίνηση που περιγράφετι στο σχήµ (2) συµίνει στη µίτωση ή την µείωση; (1) (2) Σελίδ 3 πό 31

4 31. Στο σπερµτοζωάριο ενός τόµου, υπάρχουν κι δύο χρωµοσώµτ στ οποί ρίσκοντι τ γονίδι Α κι ενώ στο ωάριο που γονιµοποιήθηκε πό υτό το σπερµτοζωάριο υπήρχν τ λληλόµορφ κι Β ντίστοιχ. i. Ποιος πό τους κόλουθους χρωµοσωµικούς συνδυσµούς νµένετι ν ρεθεί στ σωµτικά κύττρ του τόµου που θ γεννηθεί: ΑΒ, ΑΑΒ, ΑΑΒΒ, Α; ii. Ποιοι πό τους κόλουθους χρωµοσωµικούς συνδυσµούς νµένετι ν ρεθούν στους γµέτες του τόµου που θ γεννηθεί: (Α,ΑΑ,),(Β,ΒΒ,), (Α,,Β.), (ΑΒ,Α.Β,), (Α,Α,Β,Β); 32. Τ σχήµτ που κολουθούν δείχνουν τη διάτξη δύο ζευγών οµόλογων χρωµοσωµάτων κτά τη διάρκει της µετάφσης. Στο πρώτο ζευγάρι χρωµοσωµάτων ρίσκοντι τ λληλόµορφ Α κι κι στο δεύτερο τ λληλόµορφ Β κι. i. Σε ποι πό τ κύττρ που πεικονίζοντι συµίνει µείωση κι σε ποι µίτωση. ii. Ν εντοπίσετε τ κύττρ στ οποί η διάτξη δεν είνι σωστή κι ν σχεδιάσετε την/τις σωστή/ές κτά τη γνώµη σς διτάξεις. iii. Έχοντς ρει τ κύττρ που διιρούντι µειωτικά ν γράψετε γι κθέν πό υτά τους γονότυπους των γµετών που νµένετε ν σχηµτιστούν φυσιολογικά. Α Α Β Β Α Α Β Β Α Α Β Β Β Β 33. Σε τι οφείλετι η επνεµφάνιση του υπολειπόµενου χρκτήρ στην F2 γενιά των Μενδελικών διστυρώσεων; Α Α Β Β Β Β Α Α Β Β Α Α 34. Οι γρφικές πρστάσεις που κολουθούν πεικονίζουν τη µετολή της ποσότητς του DNA κτά τη διάρκει του κυττρικού κύκλου, σωµτικού κυττάρου κι άωρου γενετικού κυττάρου του ίδιου τόµου. Σε ποι φάση ντιστοιχούν οι χρονικές στιγµές t1,t2,t3,t4,t1',t2',t3',t4't5'; Τη χρονική στιγµή t4 κι t4'οι δύο πυρήνες έχουν ίση ποσότητ DNA, Είνι γενετικά όµοιοι; ικιολογείστε την πάντησή σς. Σελίδ 4 πό 31

5 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο 1. Στ σωµτικά κύττρ των ποντικών υπάρχουν 40 χρωµοσώµτ. ) Πόσ χρωµοσώµτ δέχετι έν ποντίκι πό τον πτέρ του: ) Πόσ υτοσώµτ (υτοσωµικά χρωµοσώµτ) προυσιάζοντι στον γµέτη του ποντικιού; γ) Πόσ υτοσώµτ υπάρχουν στ σωµτικά κύττρ ενός θηλυκού; δ) Πόσ φυλετικά χρωµοσώµτ υπάρχουν στο ωάριο του ποντικιού; 2. Πόσ συνολικά λληλόµορφ ενός γονιδίου,όµοι ή διφορετικά, υπάρχουν σε έν κύττρο κτά τη: ) µεσόφση, ) ρχή της πρόφσης,γ) τέλος της τελόφσης δ) µέσως µετά την πρόφση Ι της µειωτικής διίρεσης κι ε) µέσως µετά την τελόφση ΙΙ της µειωτικής διίρεσης. 3. Στ ινδικά χοιρίδι το χρώµ του τριχώµτος µπορεί ν είνι λευκό ή µύρο Αν σε διστύρωση ελέγχου µύρου θηλυκού ινδικού χοιριδίου πρχθεί τουλάχιστον ένς άσπρος πόγονος, ν κθοριστεί: ) ο γονότυπος κι ο φινότυπος του ρσενικού γονέ που έδωσε τον άσπρο πόγονο ) ο γονότυπος του θηλυκού γονέ. (Stansfield) 4. Χρησιµοποιώντς πό έν πράδειγµ ν δείξετε εάν είνι δυντόν δύο άτοµ µε τον ίδιο φινότυπο ν έχουν διφορετικό γονότυπο. Ν εξηγήσετε. 5. Μι γυνίκ οµάδς ίµτος Α κτονοµάζει στο δικστήριο ένν άνδρ οµάδς ίµτος Β, πτέρ του πιδιού της. Το πιδί νήκει στην οµάδ ίµτος Ο. ) Είνι υτός ο άνδρς ο πτέρς του πιδιού; ) Αν υτός ο άνδρς είνι πργµτικά ο πτέρς του πιδιού δώστε τους γονότυπους κι των δύο γονέων γ) Αν ήτν δύντον ένς άνδρς οµάδς Β ν είνι ο πτέρς ενός πιδιού οµάδς Ο, νεξάρτητ πό τον γονότυπο της µητέρς, ν κθοριστεί ο γονότυπος του άνδρ. δ) Αν ο άνδρς νήκε στην οµάδ ΑΒ, θ µπορούσε ν είνι πτέρς ενός πιδιού οµάδς Ο; (Stansfield) 6. Από την διστύρωση δύο φυτών πήρµε στην δεύτερη θυγτρική γενιά 91 φυτά µε άσπρ λουλούδι κι 289 φυτά µε κόκκιν. Ν ρεθεί το χρώµ των λουλουδιών των φυτών της F 1 γενιάς κι των φυτών που διστυρώθηκν ρχικά. Ποιοι θ είνι οι γονότυποι των τόµων της F 2 γενιάς. 7. Από την διστύρωση φυτών πήρµε 72 πογόνους. Από υτούς 19 είχν κόκκιν λουλούδι,36 ροζ κι 17 λευκά λουλούδι. Τι χρώµ είχν τ λουλούδι των φυτών που διστυρώθηκν: 8. Έν ζευγάρι χωρίς πρόληµ µε την πήξη του ίµτος, ποκτά έν γόρι που είνι ιµορροφιλικό. Ο άντρς κτηγορεί την γυνίκ του γι µοιχεί. Εσείς τι γνώµη έχετε; Τι θ λέγτε εάν το πιδί ήτν κορίτσι; 9. Ένς άνδρς µε οµάδ ίµτος Α, του οποίου η µητέρ έχει οµάδ ίµτος 0, πντρεύετι µε γυνίκ µε οµάδ ίµτος Β, της οποίς ο πτέρς είχε οµάδ ίµτος 0. Ποιες πιθνότητες ν έχει υτό το ζευγάρι πιδιά µε οµάδ ίµτος 0; Σελίδ 5 πό 31

6 10. Γυνίκ ετερόζυγη στη µερική χρωµτοψί στο κόκκινο-πράσινο, έχει άνδρ µε κνονική όρση κι είνι έγκυος. Ποι η πιθνότητ ν γεννήσει κορίτσι µε δλτονισµό κι ποι η πιθνότητ ν γεννήσει γόρι µε το ίδιο πρόληµ; 11. Το χρώµ στις γάτες κθορίζετι πό δύο τελώς επικρτή, φυλοσύνδετ γονίδι M κι K γι το µύρο κι το κφέ χρώµ. Ν ρείτε την πιθνότητ ν δηµιουργηθούν ρσενικές γάτες µε φινότυπο µωσϊκό (στικτές); 12. Ένς άνδρς εµφνίζει κάποιο χρκτηριστικό () κι πντρεύετι γυνίκ που δεν εµφνίζει υτό το χρκτηριστικό. Κάνουν τρί πιδιά που εµφνίζουν τους φινοτύπους: γόρι µε το χρκτηριστικό, γόρι χωρίς κι κορίτσι χωρίς. Η κόρη τους πντρεύετι άνδρ που δεν έχει το χρκτηριστικό () κι γεννά έν γόρι µε το () κι έν κορίτσι χωρίς. Ο γιος τους που δεν έχει το () πντρεύετι γυνίκ που κι υτή δεν το έχει κι κάνουν δύο κορίτσι κι έν γόρι που δεν προυσιάζουν το χρκτηριστικό (). Με υτά τ δεδοµέν θ µπορούσε το () ν οφείλετι σε :. υπερέχον φυλοσύνδετο γονίδιο;. σε υποτελές φυλοσύνδετο γονίδιο; 13. Στη Drosophila το Ν είνι θνησιγόνο φυλοσύνδετο γονίδιο. Σε ετερόζυγη κτάστση στ θηλυκά προκλεί οδοντωτά φτερά. ) Ν υπολογίσετε τις νµενόµενες φινοτυπικές νλογίες νεξάρτητ πό το φύλο στους ιώσιµους πογόνους στην F 1 κι F 2 γενιά, ότν διστυρωθούν κνονικά ρσενικά άτοµ µε θηλυκά που έχουν οδοντωτά φτερά. ) Ποι είνι η νλογί ρσενικών / θηλυκά στους ιώσιµους πογόνους στην F 1 κι F 2 γενιά; γ) Ποι είνι η νλογί των τόµων µε οδοντωτά φτερά / προς τ άτοµ µε κνονικά φτερά στους ιώσιµους πογόνους της F 1 κι F 2 γενιάς; 14. Η πουσί των ποδιών στ οοειδή (κρωτηρισµέν) οφείλετι στην οµόζυγη κτάστση ενός υποτελούς θνησιγόνου γονίδιου. Ένς κνονικός τύρος διστυρώνετι µε µι κνονική γελάδ κι δίνουν έν κρωτηρισµένο µοσχάρι, που πεθίνει µε την γέννησή του. Οι ίδιοι γονείς διστυρώνοντι ξνά. ) Ποι είνι η πιθνότητ ν είνι κρωτηρισµένο το νέο µοσχάρι; ) Ποι είνι η πιθνότητ ν ποκτήσουν υτοί οι γονείς δύο πογόνους που κι οι δύο ν είνι κρωτηρισµένοι; γ) Οι τύροι που φέρουν το λληλόµορφο που είνι υπεύθυνο γι τον κρωτηρισµό (ετερόζυγοι) διστυρώνοντι µε µη φορείς γελάδες. Τ άτοµ της F 1 διστυρώνοντι µετξύ τους τυχί γι ν δώσουν την F 2. Ποι γονοτυπική νλογί νµένετι στ ενήλικ άτοµ της F 2 ; (Stansfield) 15. Μι κληρονοµική σθένει οφείλετι στη δράση ενός υπολειπόµενου υτοσωµικού γονιδίου. Αν δύο γονείς έχουν έν κορίτσι µε την σθένει κι έν γόρι κνονικό ν ρεθούν οι γονότυποι των γονέων. 16. Τ κοτόπουλ που έχουν κοντά φτερά κι πόδι λέγοντι creepers. Ότν τ creepers διστυρωθούν µε κνονικά άτοµ, δίνουν πογόνους creepers κι κνονικούς µε ίση συχνότητ. Ότν διστυρωθούν µετξύ τους άτοµ creepers δίνουν 2 creepers προς 1 κνονικό. ιστυρώσεις νάµεσ σε κνονικά άτοµ Σελίδ 6 πό 31

7 δίνουν µόνο κνονικούς πογόνους. ποτελέσµτ; (Stansfield) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο Πώς µπορούν ν εξηγηθούν υτά τ 17. Στην σόγι το χρώµ των φύλλων κθορίζετι πό έν ζευγάρι συνεπικρτών λληλοµόρφων. Ο οµόζυγος ΖΖ δίνει σκούρο πράσινο χρωµτισµό, ο ετερόζυγος ΖΚ δίνει νοικτό πράσινο κι ο άλλος οµόζυγος γονότυπος ΚΚ δίνει φύλλ τόσο νεπρκή σε χλωροπλάστες που δεν µπορούν ν επιιώσουν. Αν τ φυτά µε σκούρο πράσινο χρώµ γονιµοποιηθούν µόνο πό φυτά µε νοικτό πράσινο χρωµτισµό κι οι πόγονοι της F 1 διστυρωθούν στην τύχη γι ν δώσουν την F 2,ποιες φινοτυπικές κι γονοτυπικές νλογίες νµένοντι στ ώριµ φυτά της F 2 ; (Stansfield) 18. Στους σκύλους το επικρτές γονίδιο Σ είνι υπεύθυνο γι το τρχύ τρίχωµ, ενώ το υπολειπόµενο λληλόµορφό του σ γι το λείο τρίχωµ. Έχουµε έν σκύλο µε τρχύ τρίχωµ. Πώς µπορούµε ν διπιστώσουµε ν είνι οµόζυγος ή ετερόζυγος ως προς το γονίδιο Σ; 19. Στ µπιζελόφυτ, το λληλόµορφο γι ψηλά φυτά (Ψ) είνι κυρίρχο σε υτό γι κοντά φυτά (ψ) κι το λληλόµορφο γι κίτρινο περισπέρµιο (Κ) είνι κυρίρχο σε υτό γι πράσινο (κ). Σ 'έν φυτό που είνι ετερόζυγο κι γι τ δύο χρκτηριστικά, ποι πιθνότητ υπάρχει ένς γµέτης ν µετφέρει: το (Ψ) λληλόµορφο το (ψ) κι (Κ),το (Ψ) κι (Κ).Τ γονίδι που ελέγχουν τ δύο γνωρίσµτ ρίσκοντι σε διφορετικά χρωµοσώµτ. Πώς θ πρέπει ν εργστούµε προκειµένου ν διπιστώσουµε τον κριή γονότυπο ενός ψηλού φυτού µε κίτρινο περισπέρµιο; 20. Στ ινδικά χοιρίδι το λληλόµορφο γι µύρο χρώµ του τριχώµτος επικρτεί του λληλοµόρφου γι το λευκό χρώµ. ιστυρώνουµε ινδικά χοιρίδι κι προκύπτουν µύρ κι άσπρ άτοµ. Ποιος ήτν ο γονότυπος των γονέων τους;(1963) 21. Από τ 10 γά µις κότς γήκν 5 κλωσσόπουλ µύρ κι 5 σπρόµυρ (µωσϊκά). Η κότ ζευγάρωσε µε ένν πετεινό. Ποι σχέση έχουν τ λληλόµορφ που κθορίζουν το χρώµ του πτερώµτος; Ποιος είνι ο γονότυπος της κότς κι ποιος του πετεινού ν δεχθούµε ότι το χρώµ του πτερώµτος είνι µονογονιδικός, υτοσωµικός χρκτήρς; 22. Γιτί κτά τη γνώµη σς η εµφάνιση ενός νέου θνησιγόνου γονιδίου στο χρωµόσωµ Χ των άωρων γεννητικών κυττάρων ενός άνδρ δεν έχει ως ποτέλεσµ το θάντο των πιδιών του; 23. Μί κυρί κτηγορείτι πό τον άνδρ της γι µοιχεί επειδή γέννησε εξδάκτυλο πιδί. Τόσο ο σύζυγος όσο κι η ίδι έχουν κνονικό ριθµό δκτύλων. Η κυρί, γι ν ποδείξει την θωότητά της, επικλείτι το γεγονός ότι κι η µητέρ της ήτν εξδάκτυλη. Ποι είνι η γνώµη σς, δεδοµένου ότι η εξδκτυλί κολουθεί τον επικρτή, υτοσωµικό τύπο κληρονοµικότητς; 24. Υποθέστε ότι ένς πτέρς Α οµάδς ίµτος κι µι µητέρ Β οµάδς ποκτούν έν πιδί Ο οµάδς. Ποιοι θ είνι οι πιθνοί φινότυποι των δελφών υτού του πιδιού γι την οµάδ ίµτος; Σελίδ 7 πό 31

8 25. Ο δλτονισµός (µερική χρωµτοψί στο κόκκινο-πράσινο) οφείλετι σε υπολειπόµενο φυλοσύνδετο γονίδιο. Μι κνονική γυνίκ της οποίς ο πτέρς είχε δλτονισµό, πντρεύτηκε δλτονικό άντρ. ) Ποιοι είνι οι πιθνοί γονότυποι της µητέρς του άντρ της; ) Ποι είνι η πιθνότητ το πρώτο τους πιδί ν είνι γόρι µε δλτονισµό; γ) Τι ποσοστό πό τ κορίτσι που θ προέλθουν πό υτούς τους γονείς νµένετε ν εµφνίζουν δλτονισµό; δ) Ποιο ποσοστό των πιδιών τους νµένετε ν είνι κνονικά; 26. Στον άνθρωπο η έλλειψη µελνίνης, που λέγετι λφισµός, οφείλετι σε έν υτοσωµικό γονίδιο, ενώ ο κνονικός χρωµτισµός σε έν επικρτές λληλόµορφο Α. Είνι δυντόν πό δύο κνονικούς γονείς ν γεννηθεί λφικό πιδί; 27. Ένς λφικός άνδρς πντρεύτηκε µί φυσιολογική γυνίκ. Η µητέρ της γυνίκς υτής ήτν λφική κι ο πτέρς της φυσιολογικός. Τ πιδιά του ζευγριού υτού θ εµφνίζουν λφισµό ή όχι; ( Το γονίδιο του λφισµού είνι υτοσωµικό, υπολειπόµενο) 28. Το χρώµ κι το σχήµ των σπερµάτων στο µοσχοµπίζελο ελέγχοντι πό δύο ζευγάρι γονιδίων που ρίσκοντι σε διφορετικά χρωµοσώµτ. Τ επικρτή γονίδι Κ κι Σ συµολίζουν το κίτρινο χρώµ κι το λείο σπέρµ ενώ τ υπολειπόµεν λληλόµορφά τους κ κι σ το πράσινο χρώµ κι το ρυτιδωµένο σπέρµ ντίστοιχ. Ποιοι θ είνι οι γονότυποι κι οι φινότυποι των τόµων της F2 γενιάς, πό τη διστύρωση δύο τόµων µε γονότυπους ΚΚσσ κι κκσσ; 29. Στ ρπνάκι το γονίδιο Ε ελέγχει το επίµηκες σχήµ ενώ το Σ το στρογγυλό. Επίσης το γονίδιο Κ ρυθµίζει το κόκκινο χρώµ ενώ το λληλόµορφό του Λ το λευκό χρώµ. ιστυρώνουµε ρπνάκι µε στρογγυλό σχήµ κι κόκκινο χρώµ (οµόζυγ κι γι τ δύο γονίδι) µε µι άλλη ποικιλί µε επίµηκες σχήµ κι άσπρο χρώµ. Στην F1 όλοι οι πόγονοι έχουν ωοειδές σχήµ κι µο χρώµ. Ποι θ είνι η φινοτυπική νλογί των τόµων της F2 γενιάς; (Stansfield). 30. Ν υπολογίσετε την πιθνότητ που έχει µί ελληνίδ, ετερόζυγη γι την - θλσσιµί, ν γεννήσει πιδί που ν πάσχει πό µεσογεική νιµί (νόσο του Cooley), ότν ο άνδρς της είνι υγιής κι γνωρίζοντς ότι η συχνότητ των φορέων της νόσου στην Ελλάδ είνι 1:14; 31. Αν έν φυτό µε γονότυπο Α υτογονιµοποιηθεί κι πράγει 80 σπόρους, πόσοι πό υτούς θ πρέπει ν δώσουν φυτά που θ έχουν τον ίδιο γονότυπο µε τον γονέ τους; 32. Πώς επηρεάζετι η φινοτυπική νλογί 9/3/3/1 : Α) Στην περίπτωση που τ γονίδι που κθορίζουν δύο γνωρίσµτ ρίσκοντι στο ίδιο ζευγάρι οµόλογων χρωµοσωµάτων; Β) Στην περίπτωση που τ λληλόµορφ που κθορίζουν το έν πό τ δύο γνωρίσµτ έχουν σχέση συνεπικράτεις; Γ) Στην περίπτωση που τ έν πό τ δύο γνωρίσµτ είνι φυλοσύνδετο; 33. Ποιες προϋποθέσεις πιτούντι γι ν εκδηλωθεί έν γνώρισµ που ελέγχετι πό υποτελές φυλοσύνδετο γονίδιο; 34. Έν γόρι ως προς τ χρκτηριστικά που ελέγχοντι πό φυλοσύνδετ γονίδι θ µοιάζει περισσότερο στη µητέρ ή τον πτέρ του; ικιολογείστε την πάντησή σς. Σελίδ 8 πό 31

9 35. ιστυρώνετι γελάδ που έχει µεγάλ κέρτ (υπολειπόµενο υτοσωµικό γονίδιο) κι κόκκινο χρώµ σώµτος µε έν τύρο οµόζυγο γι τ µικρά κέρτ κι άσπρο χρώµ σώµτος. Τ λληλόµορφ που κθορίζουν το χρώµ έχουν σχέση συνεπικράτεις. Τ γονίδι που ελέγχουν τ δύο γνωρίσµτ ρίσκοντι σε διφορετικά ζεύγη οµόλογων χρωµοσωµάτων. Ν υπολογίσετε την φινοτυπική νλογί των πογόνων τους. 36. ύο γειτόνισσες σε έν χωρίο, λληλοµηνύθηκν. Η πρώτη, που έχει µόνο µύρ πουλερικά στο κοτέτσι της, ισχυρίζετι ότι η γειτόνισσ της κλέει υγά κι στηρίζει την κτηγορί στο γεγονός ότι ενώ η γειτόνισσ έχει µόνο άσπρες κότες, κυκλοφορούν στην υλή της µύρ κοτόπουλ. Η άλλη ρνείτι την κτηγορί κι δικιολογεί την εµφάνιση των µύρων κοτόπουλων στις επισκέψεις του µύρου κόκορ της πρώτης στην δική της υλή. Τ γονίδι που ελέγχουν το χρώµ είνι υτοσωµικά κι συνεπικρτή. Ποι πό τις δύο έχει δίκιο; 37. Το χρώµ του τριχώµτος στις ρσενικές γάτες µπορεί ν είνι µύρο ή κίτρινο. Στις θηλυκές γάτες µπορεί ν είνι µύρο, τρτρούγ ή κίτρινο. ) Αν υτά τ χρώµτ κθορίζοντι πό τ λληλόµορφ ενός γονιδίου, πώς µπορούν ν εξηγηθούν τ ποτελέσµτ; ) Ν κθοριστούν µε κτάλληλ σύµολ οι φινότυποι που νµένοντι πό την διστύρωση θηλυκό κίτρινο Χ µύρο ρσενικό. γ) Ν γίνει το ίδιο γι την ντίστροφη διστύρωση του )µέρους. δ)τι άτοµ θ πρέπει ν διστυρώσουµε γι ν πάρουµε τ µισά πό τ θηλυκά µε χρώµ τρτρούγς κι τ άλλ µισά µύρ, ενώ πό τ ρσενικά τ µισά κίτριν κι τ µισά µύρ. 38. Η φινυλθειοκρµίδη (PTC),είνι µι πικρή ουσί που µπορούν ν την γευθούν µόνο όσοι έχουν το υπερέχον λληλόµορφο γι την γεύση της. Αυτοί που είνι οµόζυγοι γι το υπολειπόµενο λληλόµορφο δεν είνι "δοκιµστές" (δεν ντιλµάνοντι την γεύση). Ότν ένς µη δοκιµστής κι ένς δοκιµστής έχουν κάποιο ριθµό πιδιών, ποιο ποσοστό των πιδιών τους δεν θ είνι δοκιµστές; Εάν ο δοκιµστής ήτν οµόζυγο άτοµο, ποιο ποσοστό των πιδιών νµένετε ν µην είνι δοκιµστές; Έν ζευγάρι πό δοκιµστή κι µη δοκιµστή έχουν 4 πιδιά, που όλ είνι δοκιµστές. Ποιοι είνι οι γονότυποι των γονέων; Ποιοι θ είνι οι γονότυποι των τεσσάρων πιδιών; 39. Μι κληρονοµική νωµλί στον άνθρωπο, η πιδική µυρωτική ιδιωτί, οφείλετι στο υποτελές γονίδιο. Άτοµ οµόζυγ γι το πεθίνουν στ πρώτ χρόνι της ζωής τους, ενώ υτά που φέρουν το λληλόµορφο Α εµφνίζουν κνονικό φινότυπο. Στον άνθρωπο µι µορφή ρχυφλγγίς οφείλετι στον ετερόζυγο γονότυπο Β. Οµόζυγ άτοµ δεν επιζούν ενώ άτοµ µε γονότυπο ΒΒ έχουν κνονικά δάκτυλ. Ποιο ποσοστό πιδιών, ηλικίς πάνω πό 15 ετών, περιµένετε ν εµφνίζουν ρχυφλγγί ότν κι οι δυο γονείς τους ήτν ετερόζυγοι γιά την πιδική µυρωτική ιδιωτί κι είχν ρχυφλγγί; ( Θεωρούµε ότι τ γονίδι ρίσκοντι σε διφορετικά χρωµοσώµτ). 40. Στη Drosophila το Ν είνι θνησιγόνο, φυλοσύνδετο γονίδιο. Σε ετερόζυγη κτάστση στ θηλυκά προκλεί οδοντωτά φτερά. ) Ν υπολογίσετε τις νµενόµενες φινοτυπικές νλογίες νεξάρτητ πό το φύλο στους ιώσιµους πογόνους στην F 1 κι F 2 γενιά, ότν διστυρωθούν κνονικά ρσενικά άτοµ µε θηλυκά που έχουν οδοντωτά φτερά. ) Ποι είνι η νλογί ρσενικών / θηλυκά στους ιώσιµους Σελίδ 9 πό 31

10 πογόνους στην F 1 κι F 2 γενιά; γ) Ποι είνι η νλογί των τόµων µε οδοντωτά φτερά / προς τ άτοµ µε κνονικά φτερά στους ιώσιµους πογόνους της F 1 κι F 2 γενιάς; 41. Σε µι κλινική γεννήθηκν σχεδόν τυτόχρον 4 πιδιά κι η νοσοκόµ στη ισύνη της ξέχσε ν τους άλει ρχιόλι µε τ στοιχεί τους. Έτσι δεν ήξερν ποιοι ήτν οι γονείς κάθε πιδιού. Γνωρίζοντς ότι τ πιδιά ήτν οµάδων Α,Β,ΑΒ κι Ο κι ότι στο πρώτο ζευγάρι ο άνδρς ήτν οµάδς Α κι η γυνίκ του Ο, στο δεύτερο ζευγάρι κι δυο οµάδς Ο, στο τρίτο ζευγάρι ο άνδρς Α κι η γυνίκ Β κι στο τέτρτο κι οι δύο οµάδς Β, µπορείτε ν δώσετε κάθε πιδί στους γονείς του; 42. Ο κυµισµός είνι σθένει που οφείλετι σε υποτελές φυλοσύνδετο γονίδιο κ. Ποι η πιθνότητ µι γυνίκ χωρίς κµί φινοµενικά νωµλί που ο πτέρς της είχε δλτονισµό κι η µητέρ της κυµισµό, ν δώσει θηλυκά κι ρσενικά άτοµ φυσιολογικά εάν πντρευτεί άνδρ µε φυσιολογικό φινότυπο κι γι τις δύο ιδιότητες; Πόσ πό υτά θ είνι φορείς κάποιου πό τ γονίδι τ υπεύθυν γι δλτονισµό ή κυµισµό; 43. Εάν το είδος του φτερώµτος της κότς είνι φυλοσύνδετο γνώρισµ κι το λληλόµορφο δίνει φτέρωµ µε ρδώσεις ενώ το υποτελές λληλόµορφό του δ δίνει οµοιόµορφο φτέρωµ, τι είδους πετεινούς κι τι είδους κότες θ πρέπει ν διστυρώσει ένς πτηνοτρόφος προκειµένου ν µπορεί εύκολ ν δικρίνει τ θηλυκά πό τ ρσενικά κοτόπουλ πό το χρώµ τους; ικιολογείστε την πάντησή σς κι δώστε σχηµτικά τις ντίστοιχες διστυρώσεις. ( Στις κότες το είνι το θηλυκό άτοµο ΧΥ κι το ρσενικό ΧΧ) 44. Στις κότες το θνησιγόνο φυλοσύνδετο γονίδιο δίνει σε οµόζυγη κτάστση νεκρά κοτόπουλ ενώ σε ετερόζυγη κτάστση κοτόπουλ χωρίς φτερά στο λιµό. Ποιος θ είνι ο γονότυπος κι ο φινότυπος των πογόνων ενός πετεινού µε γυµνό λιµό κι µις κότς µε κνονική κτνοµή φτερώµτος; ( Στις κότες το είνι το θηλυκό άτοµο ΧΥ κι το ρσενικό ΧΧ) 45. Το φυτό κλµπόκι (Zea mays) έχει διπλοειδή ριθµό χρωµοσωµάτων 20. Πόσ ινίδι χρωµτίνης υπάρχουν στο τέλος της µεσόφσης; Πόσ µόρι DNA έχει ένς κόκκος γύρης; 46. Η µυϊκή δυστροφί Duchenne οφείλετι σε φυλοσύνδετο θνησιγόνο γονίδιο που προκλεί τον πρόωρο θάντο (πριν τ 20 χρόνι). Ποι πιθνότητ έχει ένς γιος γυνίκς που είνι φορές της σθένεις ν εµφνίσει µυϊκή δυστροφί; 47. Μί άχρωµη ουσί δηµιουργεί, µε τη διδοχική δράση δύο γονιδικών προϊόντων Α κι Β, µί ιώδη χρωστική. Α Άχρωµη ουσί Κόκκινη χρωστική Ιώδη χρωστική Β εδοµένου ότι το Α συντίθετι πό το γονίδιο Α ενώ το υπολειπόµενο λληλόµορφό του δεν συνθέτει το Α κι ότι το γονίδιο συνθέτει τον πράγοντ Β ενώ το µετλλγµένο λληλόµορφό του δεν τον συνθέτει, ν προσδιορίσετε τον φινότυπο των λουλουδιών ενός φυτού που έχει γονότυπο: ΑΑΒΒ, Β, Α. Σελίδ 10 πό 31

11 Τι χρώµ θ έχουν τ λουλούδι ενός φυτού που δεν µπορεί ν πργµτοποιήσει τη δεύτερη ντίδρση; Εάν διστυρωθούν δύο φυτά µε γονότυπο Α κι ΒΒ τι χρώµ λουλούδι θ έχουν οι πόγονοί τους. Τ γονίδι που ελέγχουν την σύνθεση του πράγοντ Α ρίσκοντι σε διφορετικό χρωµόσωµ πό τ γονίδι που ελέγχουν την σύνθεση του πράγοντ Β. 48. Γνωρίζοντς ότι το 6% των νδρών στην Ελλάδ πάσχει πό δλτονισµό µπορείτε ν υπολογίσετε το ποσοστό των Ελληνίδων που πάσχουν πό δλτονισµό. Ν δικιολογήσετε την πάντησή σς. 49. Η κυστική ίνωση οφείλετι σε υπολειπόµενο υτοσωµικό, θνησιγόνο γονίδιο. Εάν η συχνότητ των φορέων του λληλοµόρφου που είνι υπεύθυνο γι υτήν είνι ν υπολογίσετε την πιθνότητ που έχουν δύο φορείς ν γεννήσουν πιδί που πάσχει πό κυστική ίνωση. 50. Το άλογο Palomino είνι έν υρίδιο κι προυσιάζει έν χρυσφένιο χρώµ που είνι πιο νοικτό στη χίτη κι στην ουρά. Έν ζευγάρι πό συνεπικρτή λληλόµορφ (D1 κι D2) είνι υπεύθυνο γι την κληρονόµηση των χρωµάτων του τριχώµτος. Οι οµόζυγοι γονότυποι γι το λληλόµορφο D1 δίνουν κστνό χρωµτισµό (κοκκινωπό), οι ετερόζυγοι γονότυποι δίνουν χρωµτισµό Palomino κι οι οµόζυγοι γονότυποι γι το λληλόµορφο D2 δίνουν σχεδόν άσπρο χρωµτισµό που λέγετι cremello. Από διστυρώσεις νάµεσ σε άλογ Palomino, ν κθοριστεί νάµεσ στους πογόνους η νλογί Palomino: µη Palomino. Σε τι ποσοστό οι πόγονοι του πρώτου ερωτήµτος που δεν είνι Palomino θ είνι οµόζυγοι; Ποιο είδος διστύρωσης θ δώσει µόνο άλογ Palomino; 51. Στο γενελογικό δένδρο που κολουθεί µελετάτι η κληρονοµικότητ του λφισµού. Ποι πιθνότητ υπάρχει ν γεννηθεί πιδί µε λφισµό πό τον γάµο των ΙΙ3 κι ΙΙ4; ; 52. Συµπληρώστε το γενελογικό δέντρο που κολουθεί µε τ ποτελέσµτ που θ περιµέντε, εάν το γνώρισµ είνι επικρτές φυλοσύνδετο. Υποθέστε ότι το γνώρισµ που περιγράφετι είνι πολύ σπάνιο κι εποµένως θεωρείστε ότι κνέν πό τ άτοµ που προέρχοντι πό άλλη οικογένει δεν το προυσιάζουν. Επίσης υποθέστε ότι οι πόγονοι δηµιουργούντι σύµφων µε τις νλογίες που νµένοντι κάθε φορά πό το τετράγωνο του Punnett. ; ; ; ; ; ; ; ; Σελίδ 11 πό 31

12 53. Το πρκάτω γενελογικό δέντρο φορά µι πολύ σπάνι κι σορή ρρώστι του κολλγόνου. Ν ρείτε τον πιθνό τρόπο κληρονόµησης του γονιδίου που την προκλεί. 54. Μπορεί το γνώρισµ που εµφνίζουν τ µυρισµέν άτοµ, στο γενελογικό δέντρο που κολουθεί, ν οφείλετι σε υπολειπόµενο, φυλοσύνδετο γονίδιο; Μπορείτε ν προσδιορίσετε τον γονότυπο των ΙΙΙ1 κι ΙΙΙ2; Ι ΙΙ ΙΙΙ Στο γενελογικό δέντρο που κολουθεί τ µυρισµέν σύµολ προυσιάζουν τ άτοµ που εµφνίζουν κάποιο χρκτηριστικό. Θ µπορούσε το γονίδιο που ελέγχει το χρκτηριστικό υτό ν είνι:! Επικρτές υτοσωµικό;! Υπολειπόµενο υτοσωµικό;! Επικρτές φυλοσύνδετο;! Υπολειπόµενο φυλοσύνδετο; 3 Σελίδ 12 πό 31

13 56. Στη σχηµτική πεικόνιση που κολουθεί σηµειώστε σε δύο ζευγάρι οµόλογων χρωµοσωµάτων τ δύο ζευγάρι λληλόµορφων γονιδίων Α, κι Β,, τ οποί ελέγχουν διφορετικά γνωρίσµτ. Πώς κτνέµοντι τ λληλόµορφ υτά στους γµέτες; Πόσοι διφορετικοί γµέτες (γι τ γνωρίσµτ υτά) πράγοντι; ή Σελίδ 13 πό 31

14 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο 1. Ο διχωρισµός των λληλοµόρφων γονιδίων γίνετι κτά τη διάρκει της µείωσης ότν: a. διχωρίζοντι οι δελφές χρωµτίδες b. διχωρίζοντι τ οµόλογ χρωµοσώµτ c. διπλσιάζετι το γενετικό υλικό d. "σπάει" το κεντροµερίδιο 2. Η φινοτυπική νλογί στους πογόνους της F2 γενιάς, σε µί διστύρωση µονοϋριδισµού είνι πάντ 3:1, εάν τ άτοµ που ρχικά διστυρώνοντι είνι οµόζυγ κι διφέρουν ως προς µί ιδιότητ. a. Σωστό b. Λάθος 3. Η φινοτυπική νλογί 3:1 στους πογόνους της F2 γενιάς εµφνίζοντι ότν: a. τ άτοµ της Ρ γενιάς είνι οµόζυγ b. τ άτοµ της Ρ γενιάς διφέρουν ως προς µί ιδιότητ c. τ λληλόµορφ γονίδι που κθορίζουν τη συγκεκριµένη ιδιότητ έχουν σχέση επικράτεις-υποτέλεις d. όλ όσ νφέροντι 4. Η νεξάρτητη µετίση των γονιδίων προκύπτει πό την τυχί διάτξη: a. των ζευγών των οµόλογων χρωµοσωµάτων κτά τη διάρκει της µετάφσης Ι b. των ζευγών των χρωµοσωµάτων κτά τη διάρκει της µετάφσης ΙΙ c. των χρωµοσωµάτων κτά τη διάρκει της µετάφσης ΙΙ d. των λληλοµόρφων στ οµόλογ χρωµοσώµτ. 5. Έν άτοµο που φέρει τ λληλόµορφ Α, γι έν γνώρισµ κι τ λληλόµορφ Β, γι κάποιο άλλο γνώρισµ, έχει ίσες πιθνότητες ν δηµιουργήσει κάποιο πό τ κόλουθ είδη γµετικών συνδυσµών: ΑΒ, Α, Β,. a. νεξάρτητ πό τη θέση των λληλοµόρφων στ χρωµοσώµτ b. µόνο ν τ λληλόµορφ έχουν σχέση επικράτεις-υποτέλεις c. µόνο ν τ λληλόµορφ έχουν σχέση τελούς επικράτεις d. µόνο ν τ λληλόµορφ ρίσκοντι σε διφορετικά ζεύγη οµόλογων χρωµοσωµάτων 6. Έν άτοµο χρκτηρίζετι ως οµόζυγο επικρτές ότν γι µί συγκεκριµένη ιδιότητ έχει: a. έν επικρτές κι έν υπολειπόµενο λληλόµορφο b. δύο υπολειπόµεν λληλόµορφ c. δύο συνεπικρτή λληλόµορφ d. δύο επικρτή λληλόµορφ 7. Η φινοτυπική νλογί 3:1 νµένετι στους πογόνους µίς διστύρωσης µετξύ τόµων ετερόζυγων γι έν χρκτηριστικό ότν: a. Ότν τ λληλόµορφ διχωρίζοντι κτά τη διάρκει της µείωσης b. Ότν τ λληλόµορφ έχουν σχέση επικράτεις υποτέλεις c. Ότν κάθε λληλόµορφο έχει δύο µετλλάξεις d. Ότν τ λληλόµορφ είνι όµοι Σελίδ 14 πό 31

15 8. Ένς πό τους λόγους που τ πειράµτ του Μέντελ ήτν επιτυχή ήτν ότι: a. περιέγρψε τον τρόπο κληρονόµησης δύο γονιδίων b. µελέτησε τυτόχρον πολλές ιδιότητες του µοσχοµπίζελου c. χρησιµοποίησε µιγή στελέχη µοσχοµπίζελου γι την ιδιότητ που µελετούσε d. περιέγρψε τον τρόπο κληρονόµησης ενός γονιδίου 9. Στ οµόλογ χρωµοσώµτ, λληλόµορφ λέγοντι τ γονίδι που: a. κλύπτουν την έκφρση άλλων γονιδίων b. ρίσκοντι στην ίδι θέση κι ελέγχουν διφορετική ιδιότητ c. ρίσκοντι στην ίδι θέση κι ελέγχουν την ίδι ιδιότητ d. προκλούν πρόωρο θάντο 10. Στ οµόλογ χρωµοσώµτ, λληλόµορφ λέγοντι τ γονίδι που: a. κλύπτουν την έκφρση άλλων γονιδίων b. ρίσκοντι στην ίδι θέση κι ελέγχουν διφορετική ιδιότητ c. ρίσκοντι στην ίδι θέση κι ελέγχουν την ίδι ιδιότητ d. προκλούν πρόωρο θάντο 11. Ο Μέντελ επέλεξε γι τ πειράµτά του το µοσχοµπίζελο κι συνεπώς οι νόµοι που πρότεινε ισχύουν µόνο γι τους φυτικούς οργνισµούς. a. Λάθος b. Σωστό 12. Ότν δύο λληλόµορφ γονίδι εκφράζοντι στον φινότυπο των ετερόζυγων τόµων ονοµάζοντι: a. επικρτή b. πολλπλά λληλόµορφ c. συνεπικρτή d. τελώς επικρτή 13. Η µερική χρωµτοψί στο πράσινο είνι µί σθένει που ελέγχετι πό: a. τελώς επικρτή γονίδι b. υπολειπόµεν φυλοσύνδετ γονίδι c. δύο λληλόµορφ γονίδι d. πολλπλά λληλόµορφ γονίδι 14. Η -θλσσιµί είνι µί σθένει που ελέγχετι πό: a. υπολειπόµεν φυλοσύνδετ γονίδι b. πολλπλά λληλόµορφ γονίδι c. δύο λληλόµορφ γονίδι d. τελώς επικρτή γονίδι 15. Τ γονίδι που ρίσκοντι στο Χ χρωµόσωµ κι δεν έχουν λληλόµορφο στο Υ ονοµάζοντι: a. θνησιγόν b. φυλοσύνδετ c. υπολειπόµεν d. φυλετικά 16. Η ιµορροφιλί κι η χρωµτοψί είνι σθένειες οι οποίες εµφνίζοντι: Σελίδ 15 πό 31

16 a. συχνότερ στ ρσενικά άτοµ b. µόνο στ θηλυκά άτοµ c. σε όλους τους πογόνους νεξρτήτως φύλου d. µόνο στ ρσενικά άτοµ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο 17. Κτά τη διστύρωση ελέγχου έν άτοµο άγνωστου γονότυπου διστυρώνετι µε έν άτοµο: a. οµόζυγο στο επικρτές λληλόµορφο γονίδιο b. ετερόζυγο γι το υπολειπόµενο λληλόµορφο γονίδιο c. ετερόζυγο γι το επικρτές λληλόµορφο γονίδιο d. οµόζυγο γι το υπολειπόµενο λληλόµορφο γονίδιο 18. Στ µοσχοµπίζελ, το λείο σχήµ σπόρων (Σ) είνι επικρτές του ρυτιδωµένου(σ). Σε µι διστύρωση δύο φυτών που ήτν ετερόζυγ γι το σχήµ του σπόρου, ποιο ποσοστό των πογόνων θ πρέπει ν εµφνίζει λείους σπόρους; a. 0% b. 25% c. 75% d. 100% 19. Η φινοτυπική νλογί 3:1 νµένετι στους πογόνους µίς διστύρωσης µετξύ τόµων ετερόζυγων γι έν χρκτηριστικό ότν: a. Ότν τ λληλόµορφ διχωρίζοντι κτά τη διάρκει της µείωσης b. Ότν κάθε λληλόµορφο έχει δύο µετλλάξεις c. Ότν τ λληλόµορφ είνι όµοι d. Ότν τ λληλόµορφ έχουν σχέση επικράτεις υποτέλεις 20. Ότν διστυρώνοντι µιγή µπιζελόφυτ µε µεγάλο ύψος κι µπιζελόφυτ µιγή µε µικρό ύψος, όλ τ φυτά της, κι τ 3/4 των φυτών της έχουν µεγάλο ύψος. Εποµένως το γονίδιο που κθορίζει το µεγάλο ύψος είνι επικρτές. a. F1, F2 b. G1, G2 c. P,F2 d. F2,P 21. Γι ν προσδιορίσουµε ν ο γονότυπος των µοσχοµπίζελων µε κίτρινο χρώµ σπόρου είνι οµόζυγος (ΛΛ) ή ετερόζυγος (Λλ), θ κάνουµε διστύρωση ελέγχου µε φυτά που έχουν γονότυπο Λ a. Λ b. Λλ c. ΛΛ d. λλ 22. Η γενετική πληροφορί που ρίσκετι κωδικοποιηµένη σε δύο οµόλογ χρωµοσώµτ: a. είνι πνοµοιότυπη, φού υτά προέρχοντι πό τον διπλσισµό του DNA b. είνι πάντ διφορετική γιτί το έν έχει µητρική κι το άλλο πτρική προέλευση c. ν κι ελέγχει τις ίδιες ιδιότητες, δεν τις ελέγχει νγκστικά µε τον ίδιο τρόπο d. είνι διφοροποιηµένη γιτί τ δύο χρωµοσώµτ ελέγχουν διφορετικά χρκτηριστικά. Σελίδ 16 πό 31

17 23. Ποιος πό τους πππούδες-γιγιάδες ενός άνδρ θ µπορούσε ν είνι υτός που του µετίσε τ γονίδι που ρίσκοντι στο Υ χρωµόσωµά του; a. Η µητέρ του πτέρ του b. Ο πτέρς της µητέρς του c. Ο πτέρς του πτέρ του d. Η µητέρ της µητέρς του. 24. Ποιος πό τους προγόνους µις γυνίκς δεν θ µπορούσε ν είνι υτός που της µετίσε τ γονίδι που ρίσκοντι στ φυλετικά της χρωµοσώµτ; a. Ο πτέρς της µητέρς της b. Η µητέρ του πτέρ της c. Η µητέρ της µητέρς της d. Ο πτέρς του πτέρ της Σελίδ 17 πό 31

18 ΝΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΕΤΕ ΤΑ ΚΕΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΛΕΞΗ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο Ο Μέντελ γι τ πειράµτά του επέλεξε το φυτό (1). Τ µιγή φυτά που ρχικά διστύρωνε µετξύ τους ο Μέντελ ποτελούν την (2) (3) κι διέφερν µετξύ τους ως προς µί ιδιότητ. Οι πόγονοί τους ήτν η (4) (5) γενιά, όλ τ άτοµ της οποίς ήτν (6). Τ γονίδι που ρίσκοντι στην ίδι θέση στ οµόλογ χρωµοσώµτ κι ελέγχουν την ίδι ιδιότητ ονοµάζοντι (7). Έν άτοµο που έχει ίδι λληλόµορφ γι µί συγκεκριµένη ιδιότητ είνι (8) γι τη συγκεκριµένη ιδιότητ, ενώ υτό που έχει δύο διφορετικά λληλόµορφ είνι (9). Το λληλόµορφο που ότν συνυπάρχει µε κάποιο άλλο κλύπτει την έκφρση του άλλου λληλοµόρφου ονοµάζετι (10) ενώ υτό του οποίου η έκφρση κλύπτετι ονοµάζετι (11). Ο (12) περιγράφει το είδος των λληλοµόρφων ενός οργνισµού, δηλώνει δηλδή την γενετική του σύστση, ενώ ο (13) φορά την περιγρφή των χρκτήρων όπως υτοί διµορφώνοντι πό την λληλεπίδρση του γονότυπου µε το (14). Γι ν εξκριώσουµε τον (15) ενός τόµου που εµφνίζει έν επικρτές χρκτηριστικό χρησιµοποιούµε τη (16) (17) διστυρώνουµε δηλδή το άτοµο του οποίου θέλουµε ν προσδιορίσουµε τον γονότυπο µε άλλο που εµφνίζει το ντίστοιχο (18) χρκτηριστικό. Το τετράγωνο του (19) ποτελεί διάγρµµ των γµετών κι του τρόπου συνδυσµού τους σε µί διστύρωση. Οι διστυρώσεις κτά τις οποίες µελετάτι ο τρόπος κληρονόµησης ενός χρκτήρ ονοµάζοντι διστυρώσεις (20). Σελίδ 18 πό 31

19 ΟΡΟΛΟΓΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο Οµόλογ χρωµοσώµτ: Ζευγάρι χρωµοσωµάτων που έχουν το ίδιο σχήµ κι µέγεθος κι περιέχουν την ίδι σειρά γονιδικών θέσεων. Στις ντίστοιχες γονιδικές θέσεις των οµόλογων χρωµοσωµάτων ρίσκοντι λληλόµορφ που ελέγχουν την ίδι ιδιότητ µε διφορετικό ενδεχοµένως τρόπο. * Τ φυλετικά χρωµοσώµτ Χ,Υ είνι οµόλογ λλά όχι σε όλο το µήκος τους. Γονιδική θέση που κθορίζει το χρώµ των νθέων στο µοσχοµπίζελο Γονιδική θέση: Η θέση ενός γονιδίου σε έν χρωµόσωµ. Αλληλόµορφ γονίδι: Γονίδι που ελέγχουν την ίδι ιδιότητ κι ρίσκοντι στην ίδι γονιδική θέση στ οµόλογ χρωµοσώµτ. Αποτελούν τις ενλλκτικές µορφές ενός γονιδίου. Οµόζυγο άτοµο: Γι κάποι ιδιότητ. Ένς διπλοειδής οργνισµός που έχει δύο όµοι λληλόµορφ γι τη συγκεκριµένη ιδιότητ. Ετερόζυγο άτοµο: Γι κάποι ιδιότητ. Ένς διπλοειδής οργνισµός που έχει δύο διφορετικά λληλόµορφ γονίδι γι τη συγκεκριµένη ιδιότητ. Ζεύγος οµόλογων χρωµοσωµάτων Γονιδική θέση που κθορίζει το χρώµ των νθέων στο µοσχοµπίζελο Τ λληλόµορφ γονίδι () κι () που ρίσκοντι στην ίδι γονιδική θέση των οµόλογων χρωµοσωµάτων ελέγχουν την ίδι ιδιότητ, το χρώµ του άνθους. Τ κι ποτελούν λληλόµορφ της γονιδικής θέσης που κθορίζει το χρώµ του άνθους. Το λληλόµορφο είνι υπεύθυνο γι το λευκό χρώµ κι το γι το κόκκινο χρώµ άνθους. Επικρτές (λληλόµορφο) γονίδιο: Έν γονίδιο που εκφράζετι στ άτοµ των διπλοειδών οργνισµών κόµ κι ότν ρίσκετι σε έν ντίγρφο. Γι πράδειγµ εάν έν µοσχοµπίζελο έχει έν λληλόµορφο κι έν κι το χρώµ των νθέων είνι άσπρο τότε συµπερίνουµε ότι το λληλόµορφο είνι επικρτές. Σελίδ 19 πό 31

20 Υπολειπόµενο (λληλόµορφο) γονίδιο: Έν γονίδιο που εκφράζετι στ άτοµ ενός διπλοειδούς οργνισµού µόνο ότν υτά είνι οµόζυγ γι το συγκεκριµένο γονίδιο (ότν ρίσκετι δηλδή σε δύο ντίγρφ). Γι πράδειγµ εάν έν µοσχοµπίζελο έχει έν λληλόµορφο κι έν κι το χρώµ των νθέων είνι άσπρο τότε συµπερίνουµε ότι το λληλόµορφο είνι υπολειπόµενο. Γονότυπος: Η γενετική σύστση ενός τόµου. Ο όρος χρησιµοποιείτι γι ν περιγράψει τ λληλόµορφ γι έν ή περισσότερ γονίδι. Ο συµολισµός που δείχνει το είδος των λληλοµόρφων που υπάρχουν στον οργνισµό ποτελεί το γονότυπο του συγκεκριµένου τόµου γι τ ην ιδιότητ χρώµ άνθους. Φινότυπος: Τ πρτηρούµεν ιοχηµικά, φυσιολογικά ή µορφολογικά χρκτηριστικά ενός οργνισµού που κθορίζοντι πό την λληλεπίδρση του γονότυπου µε το περιάλλον. Το λευκό χρώµ των νθέων του τόµου που έχει γονότυπο εάν το > ποτελεί τον φινότυπό του γι την ιδιότητ, χρώµ άνθους. Σελίδ 20 πό 31

21 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ-ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΚΑΙ Ο ΤΡΟΠΟΣ ΠΟΥ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΥΝΤΑΙ -θλσσιµί: υπολειπόµενο, υτοσωµικό λληλόµορφο γονίδιο (πολλπλά λληλόµορφ) Οµάδ ίµτος(σύστηµ ΑΒΟ): Ι Α, Ι Β επικρτή του i κι Ι Α, Ι Β συνεπικρτή (πολλπλά λληλόµορφ). Γρµµή τριχοφυΐς µε κορυφή:επικρτές, υτοσωµικό λληλόµορφο γονίδιο. Προσκολληµένοι λοοί φτιών:υπολειπόµενο, υτοσωµικό λληλόµορφο γονίδιο. Οικογενής υπερχοληστερολιµί: επικρτές, υτοσωµικό λληλόµορφο γονίδιο. ρεπνοκυττρική νιµί: υπολειπόµενο, υτοσωµικό λληλόµορφο γονίδιο. Κυστική ίνωση: υπολειπόµενο, υτοσωµικό λληλόµορφο γονίδιο. Αιµορροφιλί Α: υπολειπόµενο, φυλοσύνδετο λληλόµορφο γονίδιο. Αιµορροφιλί Β: υπολειπόµενο, φυλοσύνδετο λληλόµορφο γονίδιο. Μερική χρωµτοψί στο πράσινο-κόκκινο (δλτονισµός): υπολειπόµενο, φυλοσύνδετο λληλόµορφο γονίδιο. Μερική χρωµτοψί στο κυνό: υπολειπόµενο, υτοσωµικό λληλόµορφο γονίδιο. -θλσσιµί: υπολειπόµενο, υτοσωµικό λληλόµορφο γονίδιο (συνολικά 4 λληλόµορφ). Φινυλκετονουρί: υπολειπόµενο, υτοσωµικό λληλόµορφο γονίδιο. Αλφισµός: υπολειπόµενο, υτοσωµικό λληλόµορφο γονίδιο. Σελίδ 21 πό 31

22 ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: Γι ν εκδηλωθεί έν κληρονοµικό χρκτηριστικό που ελέγχετι πό υπολειπόµενο, υτοσωµικό λληλόµορφο γονίδιο, θ πρέπει το άτοµο ν είνι οµόζυγο γι το υπολειπόµενο υτό γονίδιο. Γι ν εκδηλωθεί έν χρκτηριστικό που ελέγχετι πό επικρτές, υτοσωµικό γονίδιο, θ πρέπει το άτοµο ν έχει έν τουλάχιστον επικρτές λληλόµορφο γι το συγκεκριµένο χρκτηριστικό. Αν έν γονίδιο εκδηλώνετι στην F1 λλά όχι στην Ρ γενιά, τότε είνι υτοσωµικό υπολειπόµενο. Αν η νλογί θηλυκών:ρσενικά άτοµ είνι διάφορη του 1:1, τότε υπάρχει θνησιγόνο φυλοσύνδετο γονίδιο. Αν οι φινοτυπικές νλογίες είνι διφορετικές σε κάθε φύλο, τότε το γονίδιο έχει σχέση µε το φυλετικό χρωµόσωµ Χ. Εάν γι κάποιο µονογονιδικό χρκτήρ πρτηρούντι περισσότεροι πό δύο φινότυποι τότε είτε ο χρκτήρς υτός ελέγχετι πό πολλπλά λληλόµορφ είτε πό δύο που είνι συνεπικρτή ή τελώς επικρτή. Ότν ένς άνδρς κι µί γυνίκ έχουν ο κθένς πό έν υπολειπόµενο θνησιγόνο λληλόµορφο γι το ίδιο γονίδιο, κάθε πόγονός τους έχει 25% πιθνότητ ν είνι οµόζυγος γι υτά κι εποµένως ν µην επιιώσει µέχρι τη γέννηση. Στο γενελογικό δέντρο που µελετάτι η κληρονόµηση ενός επικρτούς υτοσωµικού χρκτήρ, κάθε σθενές άτοµο έχει ένν τουλάχιστον γονέ που εµφνίζει το επικρτές χρκτηριστικό, ενώ τ µέλη που εµφνίζουν τον υπολειπόµενο χρκτήρ, έχουν µόνο πογόνους µε τον υπολειπόµενο φινότυπο. Σελίδ 22 πό 31

23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο ΙΑΣΤΑΥΡΩΣΗ ΕΛΕΓΧΟΥ Έν άτοµο που εµφνίζει τον φινότυπο που ελέγχετι πό έν επικρτές γονίδιο, µπορεί ν είνι οµόζυγο ή ετερόζυγο γι το επικρτές λληλόµορφο. Οµοίως έν άτοµο που εµφνίζει, γι δύο χρκτήρες, τον φινότυπο που κθορίζετι πό τ ντίστοιχ επικρτή λληλόµορφ µπορεί ν είνι οµόζυγο κι γι τ δύο επικρτή λληλόµορφ, µπορεί ν είνι οµόζυγο γι τον έν κι ετερόζυγο γι τον άλλο χρκτήρ κι ντίστροφ. Σε υτές τις περιπτώσεις, προκειµένου ν προσδιορίσουµε τον γονότυπο του τόµου πργµτοποιούµε διστύρωση ελέγχου. ιστυρώνουµε δηλδή το άτοµο του οποίου θέλουµε ν προσδιορίσουµε τον γονότυπο, µε άτοµο που εµφνίζει τον φινότυπο ή τους φινότυπους που ελέγχοντι πό τ ντίστοιχ υπολειπόµεν λληλόµορφ. Οι φινότυποι των πογόνων µίς διστύρωσης ελέγχου δείχνουν το είδος των διφορετικών γµετών που σχηµτίζει το άτοµο της πτρικής γενιάς του οποίου ελέγχουµε τον γονότυπο. Μέσω της διστύρωσης ελέγχου µπορούµε ν προσδιορίσουµε εάν έν άτοµο είνι οµόζυγο ή ετερόζυγο γι µί ή περισσότερες ιδιότητες Π.χ. Έχουµε έν µπιζελόφυτο µε κίτρινο κι λείο σχήµ σπόρου. Μπορούµε ν προσδιορίσουµε τον κριή του γονότυπο; Αν Κ =κίτρινο κι κ =πράσινο κι Λ =λείο κι λ =ρυτιδωµένο Οι πιθνοί γονότυποι είνι: ΚΚΛΛ, ΚΚΛλ, ΚκΛΛ, ΚκΛλ. 1. Αν ο γονότυπος είνι ΚΚΛΛ τότε πό τη διστύρωση ελέγχου θ έχουµε: ΚΚΛΛ Χ κκλλ ΚΛ κλ ΚκΛλ ηλδή όλ τ φυτά θ έχουν κίτρινους κι λείους σπόρους. 2. Αν ο γονότυπος είνι ΚΚΛλ τότε πό τη διστύρωση ελέγχου θ έχουµε: ΚΚΛλ Χ κκλλ ΚΛ, Κλ κλ ΚκΛλ,Κκλλ ηλδή οι µισοί πό τους πογόνους θ έχουν κίτριν κι λεί σπέρµτ κι οι άλλοι µισοί κίτριν κι ρυτιδωµέν. 3. Αν ο γονότυπος είνι ΚκΛΛ τότε πό τη διστύρωση ελέγχου θ έχουµε: ΚκΛΛ Χ κκλλ ΚΛ,κΛ κλ ΚκΛλ,κκΛλ ηλδή οι µισοί πό τους πογόνους θ έχουν κίτριν κι λεί σπέρµτ κι οι άλλοι µισοί πράσιν κι λεί. 4. Αν ο γονότυπος είνι ΚκΛΛ τότε πό τη διστύρωση ελέγχου θ έχουµε: ΚκΛλ Χ κκλλ ΚΛ,Κλ,κΛ,κλ κλ ΚκΛλ,Κκλλ,κκΛλ,κκλλ ηλδή το 1/4 πό τους πογόνους θ έχουν κίτριν κι λεί σπέρµτ, το 1/4 κίτριν κι ρυτιδωµέν, το 1/4 πράσιν κι λεί κι το άλλο 1/4 πράσιν κι ρυτιδωµέν. Σελίδ 23 πό 31

24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑΣ 1. Αν τ Α κι Β είνι δύο νεξάρτητ γεγονότ, δηλδή γεγονότ που η πργµτοποίηση του ενός δεν επηρεάζει την πιθνότητ πργµτοποίησης του άλλου, τότε η πιθνότητ ν πργµτοποιηθούν κι τ δύο τυτόχρον είνι Ρ(Α Β) = Ρ(Α) Χ Ρ(Β). Π.χ. Η πιθνότητ ν γίνει γονιµοποίηση ενός γµέτη που φέρει τ λληλόµορφ ΚΛ πό άλλον που φέρει τ λληλόµορφ κλ, κτά την υτογονιµοποίηση µοσχοµπίζελων της F1 γενιάς διπλά ετερόζυγων τόµων γι το κίτρινο χρώµ σπόρου κι το λείο σχήµ σπόρου είνι: ¼ ( η πιθνότητ ν δηµιουργηθεί γµέτης που φέρει τ λληλόµορφ ΚΛ) Χ ¼ ( η πιθνότητ ν δηµιουργηθεί γµέτης που φέρει τ λληλόµορφ κλ) = 1/16 2. Αν τ Α κι Β είνι δύο γεγονότ συµίστ, δηλδή γεγονότ στ οποί η πργµτοποίηση του ενός δεν επιτρέπει την πργµτοποίηση του άλλου, τότε η πιθνότητ πργµτοποίησης ή του ενός ή του άλλου είνι: Ρ(Α Β) = Ρ(Α) + Ρ(Β) Π.χ. Η πιθνότητ ν πντρευτεί µί γυνίκ µε µερική χρωµτοψί στο κόκκινο-πράσινο άνδρ µε το ίδιο πρόληµ είνι: ½ (πιθνότητ ν πντρευτεί άνδρ µε το πρόληµ)+0 πιθνότητ ν πντρευτεί άνδρ µε φυσιολογική όρση) = 1/2. Σελίδ 24 πό 31

25 ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΚΑ ΕΝΤΡΑ ΧΡΗΣΗ: Μελέτη του τρόπου κληρονόµησης ενός χρκτήρ Προσδιορισµός πιθνότητς εµφάνισης ενός χρκτήρ σε κάποιο µέλος ΑΝΑΛΥΣΗ ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΚΟΥ ΕΝΤΡΟΥ Κτά την νάλυση ενός γενελογικού δέντρου, προκειµένου ν προσδιορίσουµε τον πιθνό τύπο κληρονόµησης ενός χρκτήρ: 1. Κάνουµε µί υπόθεση. π.χ. Έστω ότι το γονίδιο που ελέγχει τον χρκτήρ είνι φυλοσύνδετο επικρτές. 2. Εξετάζουµε ν τ πργµτικά φινοτυπικά ποτελέσµτ, όπως υτά προυσιάζοντι στο γενελογικό δέντρο, µπορούν ν προκύψουν πό τ θεωρητικά νµενόµεν, σύµφων µε την υπόθεσή µς. 3. Γι ν γίνει ποδεκτή µί υπόθεση, θ πρέπει ν επληθεύετι πό όλες τις διστυρώσεις του γενελογικού δέντρου που µελετάµε ( ή των γενελογικών δέντρων ν έχουµε στη διάθεσή µς περισσότερ πό έν γενελογικά δέντρ που νφέροντι στον ίδιο χρκτήρ). Αν έστω κι µί διστύρωση δεν επληθεύετι τότε η υπόθεση πορρίπτετι κι συνεχίζουµε την ίδι διδικσί, µε µί νέ υπόθεση. π.χ. Έστω ότι το γονίδιο που ελέγχει τον χρκτήρ είνι υπολειπόµενο φυλοσύνδετο, Έστω ότι το γονίδιο που ελέγχει τον χρκτήρ είνι επικρτές υτοσωµικό.έστω ότι το γονίδιο που ελέγχει τον χρκτήρ είνι υπολειπόµενο υτοσωµικό. 4. Μετά το τέλος της νάλυσης, µπορούµε ν έχουµε δύο ή περισσότερες ποδεκτές υποθέσεις, δηλδή ν µην έχουµε προσδιορίσει τον κριή τρόπο κληρονόµησης του χρκτήρ. Στην περίπτωση υτή χρειάζετι ν συνεχιστεί η µελέτη κι σε άλλ γενελογικά δέντρ. 5. Ποτέ δεν στµτάµε την νάλυση ενός γενελογικού δέντρο µόλις ρούµε µί ποδεκτή υπόθεση, γιτί στη συνέχει µπορούµε ν ρούµε µί επίσης ποδεκτή. 6. Ποτέ δεν λµάνουµε υπ όψη µς, γι την πόρριψη µις υπόθεσης, την φινοτυπική νλογί, γιτί το δείγµ είνι µικρό κι η νλογί κτά συνέπει δεν είνι ντιπροσωπευτική. Π.χ. Στο γενελογικό δέντρο που κολουθεί εµφνίζετι το χρκτηριστικό «γρµµή τριχοφυΐς µε κορυφή». Το χρκτηριστικό υτό οφείλετι σε επικρτές ή υπολειπόµενο γονίδιο; Κληρονοµείτι ως υτοσωµικός ή ως φυλοσύνδετος χρκτήρς; I. Έστω ότι ο χρκτήρς ελέγχετι πό επικρτές φυλοσύνδετο λληλόµορφο. Χ Κ =γρµµή τριχοφυΐς µε κορυφή κι Χ κ = γρµµή τριχοφυΐς χωρίς κορυφή. Χ κ Χ κ X K Y Χ Κ Χ κ Χ Κ Χ Κ X κ Υ I Χ Κ Χ κ Χ Κ Χ Κ II 1 III X κ Υ X κ Υ X K Y Χ Κ Χ κ Χ κ Χ κ Χ Κ Χ Κ Χ Κ Χ κ Χ κ Χ κ Χ Κ Χ Κ 1 2 Σελίδ 25 πό 31

26 Το II4, εφ όσον εµφνίζει το χρκτηριστικό, θ έχει γονότυπο X K Y, όµως πό τη διστύρωση των τόµων I1 X I2 δεν µπορεί ν προκύψει ρσενικό άτοµο µε γονότυπο X K Y που ν εµφνίζει τον χρκτήρ. Χ κ Χ κ Χ X K Y Χ κ X K, Y Χ κ X K, Χ κ Y Εποµένως το χρκτηριστικό δεν µπορεί ν ελέγχετι πό επικρτές, φυλοσύνδετο λληλόµορφο γονίδιο. II. Έστω ότι το γονίδιο που ελέγχει το χρκτηριστικό είνι υπολειπόµενο φυλοσύνδετο: Χ Κ = γρµµή τριχοφυΐς χωρίς κορυφή κι Χ κ =γρµµή τριχοφυΐς µε κορυφή. Χ Κ Χ κ Χ Κ Χ Κ X κ Υ Χ κ Χ κ X Κ Υ I II III Χ κ Χ κ X K Y X K Y Το II5, εφ όσον εµφνίζει το χρκτηριστικό, θ έχει γονότυπο Χ κ Χ κ, όµως πό τη διστύρωση των τόµων I3 X I4 δεν µπορεί ν προκύψει άτοµο µε γονότυπο Χ κ Χ κ. Χ κ Χ κ Χ X Κ Y Χ κ X Κ, Y Χ κ X Κ, Χ κ Y Εποµένως το χρκτηριστικό δεν µπορεί ν ελέγχετι πό υπολειπόµενο, φυλοσύνδετο λληλόµορφο γονίδιο. III. Έστω ότι το γονίδιο που ελέγχει το χρκτηριστικό είνι επικρτές υτοσωµικό: Κ= γρµµή τριχοφυΐς µε κορυφή κι κ = γρµµή τριχοφυΐς χωρίς κορυφή. X κ Υ Χ κ Χ κ Χ κ Χ κ Χ Κ Χ κ Χ Κ Χ Κ 1 Χ Κ Χ κ Χ Κ Χ Κ κκ ΚΚ Κκ ΚΚ Κκ κκ I II III ΚΚ Κκ ΚΚ ΚΚ κκ κκ Κκ Κκ κκ ΚΚ Κκ κκ Όλες οι διστυρώσεις επληθεύοντι. 1 2 Εποµένως το χρκτηριστικό µπορεί ν ελέγχετι πό επικρτές, υτοσωµικό λληλόµορφο γονίδιο. IV. Έστω ότι το γονίδιο που ελέγχει το χρκτηριστικό είνι υπολειπόµενο υτοσωµικό: Κ= γρµµή τριχοφυΐς χωρίς κορυφή κι κ =γρµµή τριχοφυΐς µε κορυφή. Σελίδ 26 πό 31

27 ΚΚ Κκ κκ κκ ΚΚ Κκ I κκ ΚΚ ΚΚ ΚΚ κκ κκ Κκ Κκ Κκ II III ΚΚ κκ Κκ Το III2, εφ όσον δεν εµφνίζει το χρκτηριστικό, θ έχει γονότυπο Χ Κ Χ κ ή Χ Κ Χ Κ, όµως πό τη διστύρωση των τόµων II4 X II5 δεν µπορεί ν προκύψει άτοµο µε γονότυπο Χ κ Χ κ. κκ Χ κκ κ κ κκ Εποµένως το χρκτηριστικό δεν µπορεί ν ελέγχετι πό υπολειπόµενο, υτοσωµικό λληλόµορφο γονίδιο. 1 2 Σελίδ 27 πό 31

28 ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο 25. Γι τ φυλοσύνδετ γονίδι γνωρίζουµε ότι: a. Ακολουθούν τον Μεντελικό τύπο κληρονοµικότητς b. Είνι περισσότερ πό τ υτοσωµικά c. Υπάρχουν µόνο στ ρσενικά άτοµ d. Κθορίζουν γνωρίσµτ που εµφνίζοντι µε µεγλύτερη συχνότητ στ ρσενικά άτοµ Ο νόµος της νεξάρτητης µετίσης των γονιδίων ισχύει : a. Γι όλες τις κτηγορίες γονιδίων b. γι γονίδι που ρίσκοντι στο ίδιο χρωµόσωµ c. γι υτοσωµικά γονίδι d. γι το γονίδιο της -θλσσιµίς Στην περίπτωση των τελώς επικρτών γονιδίων, ισχύει ο πρώτος νόµος του Μέντελ. a. ΣΩΣΤΟ b. ΛΑΘΟΣ 28. Γι τ γονίδι που ελέγχουν την µερική χρωµτοψί στο πράσινο κι την χρωµτοψί στο κυνό χρώµ ισχύει ο νόµος της νεξάρτητης µετίσης. c. ΣΩΣΤΟ d. ΛΑΘΟΣ 29. Οι γονοτυπικές νλογίες της F2 είνι ίδιες κι γι τ γονίδι που έχουν σχέση επικράτεις υποτέλεις κι γι τ τελώς επικρτή γονίδι a. ΣΩΣΤΟ b. ΛΑΘΟΣ 30. Στους περισσότερους οργνισµούς κθορίζετι πό χρωµοσώµτ που ονοµάζοντι Ένς χρκτήρς που κληρονοµείτι µε υτοσωµικό τρόπο επηρεάζει κι άτοµ κι εµφνίζετι σε κάθε γενιά Κτά τη διχωρίζοντι τ που ρίσκοντι στ χρωµοσώµτ κι σχηµτίζοντι Ν ντιστοιχίσετε τους όρους της πρώτης στήλης µε τους νάλογους της δεύτερης στήλης: ΣΤΗΛΗ Ι I. ιστύρωση ελέγχου II. Κυστική ίνωση III. Μερική χρωµτοψί στο πράσινο IV. Πολλπλά λληλόµορφ V. Γενετική θέση VI. Επικρτές γονίδιο ΣΤΗΛΗ ΙΙ 1. Χρωµόσωµ Χ 2. Οµάδ ίµτος 3. Έλεγχος γονότυπου 4. Χρωµόσωµ Υ 5. Γονίδιο 6. Υπολειπόµενο γονίδιο 18 Σελίδ 28 πό 31

29 34. Από τ τρί πιδιά ενός ζευγριού, το έν είνι υιοθετηµένο κι το άλλο προέρχετι πό προηγούµενο γάµο της γυνίκς. εδοµένου ότι η οµάδ ίµτος της γυνίκς είνι Ο, του άντρ της ΑΒ κι των τριών πιδιών Β,Ο κι ΑΒ ν ρεθεί ποιο πιδί είνι υιοθετηµένο, ποιο πό τον προηγούµενο γάµο κι ποιο το πργµτικό πιδί του ζευγριού. 35. Πότε λέµε ότι δύο γονίδι είνι τελώς επικρτή κι πότε ότι είνι συνεπικρτή; Ν δώσετε πό έν πράδειγµ κι χρησιµοποιώντς τις κτάλληλες διστυρώσεις ν δείξετε πώς τροποποιούντι σε υτές τις περιπτώσεις γονιδίων οι φινοτυπικές νλογίες της F2 που νµένοντι σύµφων µε τον Μέντελ Οι πόγονοι της διστύρωσης δύο λευκών ποντικών είνι όλοι λευκοί. Οι πόγονοι της διστύρωσης κφέ ποντικών δίνει 9 κφέ ποντίκι κι 3 λευκά. Από διστύρωση τέλος κφέ κι λευκού ποντικού γεννήθηκν 10 κφέ ποντίκι κι 9 λευκά. Ποιος είνι ο τρόπος κληρονόµησης του χρώµτος στ ποντίκι. Ν επληθεύσετε µε τις ντίστοιχες διστυρώσεις Στο γενελογικό δέντρο που κολουθεί τ µυρισµέν σύµολ προυσιάζουν τ άτοµ που εµφνίζουν κάποιο χρκτηριστικό. Θ µπορούσε το γονίδιο που ελέγχει το χρκτηριστικό υτό ν είνι: Επικρτές υτοσωµικό; Υπολειπόµενο υτοσωµικό; Επικρτές φυλοσύνδετο; Υπολειπόµενο φυλοσύνδετο; 20 Σελίδ 29 πό 31

30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ 1 Έν άτοµο ετερόζυγο γι συγκεκριµένο λληλόµορφο που σχετίζετι µε την εµφάνιση κάποις σθένεις. 2 Τ χρωµοσώµτ Χ κι Υ στον άνθρωπο. 3 Η διστύρωση που χρησιµοποιείτι γι τον προσδιορισµό του γονότυπου ενός τόµου που εµφνίζει χρκτήρ που ελέγχετι πό επικρτές λληλόµορφο. 5 Ήτν τ άτοµ που επέλεξε γι τις διστυρώσεις του ο Μέντελ. 6 Οι χρκτήρες που κθορίζοντι πό έν µόνο ζευγάρι λληλοµόρφων γονιδίων. 8 Σε έν γενελογικό δέντρο συµολίζει τ άτοµ που δεν γνωρίζουµε το φύλο τους. 10 Τ γονίδι που εκφράζοντι κι τ δύο στον φινότυπο των ετερόζυγων τόµων. 18 Τ γνωρίσµτ που ελέγχοντι πό γονίδι που ρίσκοντι στην περιοχή του Χ χρωµοσώµτος γι την οποί δεν υπάρχει ντίστοιχη στ Υ χρωµόσωµ. 19 Το φυτό Pisum sativum. 20 εν µπορούν ν γεννήσουν τέτοιο πιδί δύο γονείς εµφνίζουν µί σθένει που κολουθεί τον υτοσωµικό, υπολειπόµενο τύπο κληρονοµικότητς. 22 Το άτοµο υτό έχει δύο όµοι λληλόµορφ γι κάποι ιδιότητ. 23 Τέτοιο χρώµ µπορεί ν έχουν τ άνθη του µοσχοµπίζελου. 24 Σε υτά τ άτοµ εµφνίζετι µε µεγλύτερη συχνότητ έν γνώρισµ που ελέγχετι πό υπολειπόµενο, φυλοσύνδετο γονίδιο. 25 Τόση είνι η πιθνότητ ν ποκτήσει ένς πτέρς οµάδς ίµτος Ο έν γόρι οµάδς ίµτος ΑΒ. 26 Η γενιά των µιγών τόµων, κτά τις διστυρώσεις του Μέντελ. 27 Τ χρωµοσώµτ υτά διχωρίζοντι κτά τη διάρκει της µετάφσης Ι της µειωτικής διίρεσης. 28 Το ζυγωτό που δηµιουργείτι µετά πό υτή, προέρχετι πό γµέτες του ίδιου τόµου. 29 Έτσι ονοµάζοντι οι διστυρώσεις, όπου µελετάτι ο τρόπος κληρονόµησης ενός χρκτήρ. ΚΑΘΕΤΑ 1 Οι νλογίες υτές τροποποιούντι ότν η σχέση των λληλοµόρφων δεν είνι σχέσεις επικράτεις-υποτέλεις. 3 Το λληλόµορφο που εκφράζετι στον φινότυπο κόµ κι σε ετερόζυγη κτάστση. 4 Θ είνι τ άνθη ενός φυτού "σκυλάκι" που θ προκύψει πό τη διστύρωση ενός φυτού µε λευκά άνθη κι ενός µε κόκκιν άνθη. 5 Ακολουθεί τον υπολειπόµενο, φυλοσύνδετο τύπο κληρονοµικότητς. 7 Από 16 φυτά που προκύπτουν πό την υτογονιµοποίηση µοσχοµπίζελων ετερόζυγων γι το λείο σχήµ κι το κίτρινο χρώµ σπέρµτος, τόσ περιµένουµε ν έχουν ρυτιδωµένο κι κίτρινο σπέρµ. 9 Ο άνθρωπος σε κάθε του κύττρο έχει 22 ζευγάρι πό υτά τ χρωµοσώµτ. 11 Είνι ο φινότυπος των τόµων που είνι ετερόζυγ γι τελώς επικρτή γονίδι. 12 Συµολίζετι στο γενελογικό δέντρο µε διπλή γρµµή. 13 Από υτά τ γονίδι ελέγχοντι οι διφορετικές µορφές του ίδιο χρκτηριστικού. 14 Το λληλόµορφο που είνι υπεύθυνο γι τους προσκολληµένους λοούς φτιών. 15 Η νλογί υτή είνι 1:2:1 στ άτοµ που προκύπτουν πό διστύρωση τόµων ετερόζυγων γι κάποιο υτοσωµικό, υπολειπόµενο λληλόµορφο. 16 Το λληλόµορφο που προκλεί πρόωρο θάντο. 17 Έτσι χρκτηρίζοντι τ λληλόµορφ που κθορίζουν την οµάδ ίµτος, του συστήµτος ΑΒΟ, στον άνθρωπο. 21 Το σύνολο των λληλοµόρφων γονιδίων ενός οργνισµού. Σελίδ 30 πό 31

31 Σελίδ 31 πό 31