GENERALNI PLAN KRAGUJEVAC 2015.

JP DIREKCIJA ZA URBANIZAM I IZGRADWU KRAGUJEVAC GENERALNI PLAN KRAGUJEVAC 2015. VD DIREKTOR Petar Arsenijevi}. Dipl.in`.gra FEBRUAR 2005. godine KRAGUJEVAC

INVESTITORI: NOSILAC ZADATKA: FOND ZA URE\IVAWE GRA\EVINSKOG ZEMQI[TA SKUP[TINA GRADA KRAGUJEVCA JP DIREKCIJA ZA URBANIZAM I IZGRADWU, KRAGUJEVAC VD DIREKTORa DIREKCIJE: Petar Arsenijevi}, dipl.in`.arh. STRU^NI RUKOVODILAC: OPERATIVNI RUKOVODILAC: RUKOVODILAC RADNOG TIMA: STRU^NI TIM: INFORMATI^KA OBRADA TEHNI^KA SARADWA: Dr Verooqub Trifunovi}, dipl.in`.arh. Mr Du{an Mini}, dipl.ek. Mirjana ]iri}, dipl.in`.arh. Spec. Slobodan Mi{i}, dipl.in`.arh. Gordana Vra~ari}, dipl.in`.el. Evica Raji}, dipl.ekolog Milu n Mili}evi}, dipl.in`.saob. Aleksandar ]ati}, dipl.hidro-in`. @ivorad Arnautovi}, dipl.in`.ma{. Mr Qubodrag Veqovi}, dipl.ek. Milica Debqovi}, dipl.in`.arh. Vesna Savi}, dipl.in`.arh. Ivan Radulovi}, dipl.in`.arh. Jelena Bu evac, dipl.ek. Nata{a Ivanovi}, dipl.in`.arh. Predrag Dimitrijevi}, dipl.in`.geod. Milorad Krsmanovi}, dipl.in`.arh. mr Jelena Atanasijevi}, dipl.in`.arh. Aleksandar Milanovi}, dipl.in`.arh. Zoran \unisijevi}, dipl.in`.geod. Stanko Bo`ilovi}, dipl.in`.geod. Mirjana Aleksi}, dipl.pravnik Qubivoje Jovanovi},dipl.in`.geolog. Dejan Milovanovi}, saob.in`. Marko Nikoli}, dipl.in`.ma{. Nenad Aksentijevi}, dipl.inf. Vesna Nedeqkovi}, daktilograf Zorica Mihajlovi}, gra. tehn. Marijana Bakli`a, gra.tehn. Svetlana Dragojlovi}, gra.tehn. Zoran Ili}, geod.tehn. Neboj{a Milenkovi}, geod.tehn. Radana Alempijevi}, kopirant Desanka Rako~evi}, kopirant

UVOD GENERALNI PLAN KRAGUJEVAC 2015. SADR@AJ TEKSTUALNOG DELA PRVI DEO. PROBLEMI I PERSPEKTIVE KRAGUJEVCA PODRU^JA PLANA 1.1. PROBLEMI I PERSPEKTIVE... 5 1.1.1. GRAD I OKRU@EWE...5 1.1.2. PERSPEKTIVE - CIQEVI I PRAVCI RAZVOJA...11 1.2. PODRU^JA PLANA... 12 1.2.1. NEPOSREDNO OKRU@EWE - POTENCIJALNO METROPOLITENSKO PODRU^JE...12 1.2.2. URBANA AGLOMERACIJA...14 1.2.3. U@E GRADSKO PODRU^JE...17 1.2.4. PODRU^JE GENERALNOG PLANA...17 1.2.4.1. Opis granice generalnog plana...17 1.2.4.2. Opis granice gra evinskog reona...18 1.2.4.3. Podela gra evinskog reona na prostorne i urbanisti~ke celine... 55 DRUGI DEO 2. PRAVILA URE\EWA PROSTORA...61 2.1. GRA\EVINSKI REON...62 2.1.1. JAVNO GRA\EVINSKO ZEMQI[TE...63 2.1.1.1. Obrazovawe...63 2.1.1.2. Zdravstvo...67 2.1.1.3. De~ja i socijalna za{tita...70 2.1.1.4. Kultura... 77 2.1.1.5. Nauka, javno informatika i izdava{tvo...78 2.1.1.6. Administracija i uprava...79 2.1.1.7. Sport i rekreacija...82 2.1.1.8. Zelenilo...86 2.1.1.9. Komunalni objekti...93 2.1.1.10. Posebne namene...97 2.1.1.11. Saobra}ajni objekti...97 2.1.1.12. MRE@E I OBJEKTI SAOBRA]AJNE INFRASTRUKTURE SA PRIKQU^CIMA NA OKRU@EWE...101 2.1.1.12.1 Drumski saobra}aj...101 2.1.1.12.2 @elezni~ki saobra}aj...111 2.1.1.12.3 Po{tanski saobra}aj...113 2.1.1.13 MRE@E I OBJEKTI KOMUNALNE INFRASTRUKTURE SA PRIKQU^CIMA NA OKRU@EWE... 114 2.1.1.13.1. Vodosnabdevawe, odvo ewe i pre~i{}avawe otpadnih voda i regulacija vodotokova... 114 2.1.1.13..2. Elektroenergetska infrastruktura...115 2.1.1.13.3 Telekomunikacije... 119 2.1.1.13..4. Snabdevawe toplotnom energijom i gasom...122 2.1.2. OSTALO GRA\EVINSKO ZEMQI[TE...127 2.1.2.1. STANOVAWE...127 2.1.2.2. PRIVRE\IVAWE... 134 2.1.2.3. USLUGE I SISTEM CENTARA... 138 2.1.2.4. RELIGIJA... 143

2.2. OSTALO ZEMQI[TE...144 BILANS NAMENE PROSTORA - tabela 2 TRE]I DEO 3. PRAVILA I USLOVI ZA[TITE 3.1. ZA[TITA I UNAPRE\EWE @IVOTNE SREDINE...145 3.1.1. URE\EWE I ZA[TITA PROSTORA...145 3.1.2. ZA[TITA ZEMQI[TA... 147 3.1.3. ZA[TITA VODA... 147 3.1.4. ZA[TITA VAZDUHA...148 3.1.5. ZA[TITA [UMA...148 3.1.6. ZA[TITA OSETQIVIH EKOSISTEMA...149 3.1.7. ZA[TITA PRIRODNIH DOBARA I POSEBNIH VREDNOSTI...149 3.1.8. UPRAVQAWE OTPADOM...149 3.1.9. ZA[TITA OD JONIZUJU]EG ZRA^EWA...149 3.1.10.ZA[TITA OD UDESA...149 3.1.11. ZA[TITA OD BUKE I VIBRACIJA...150 3.2. ZA[TITA NEPOKRETNIH KULTURNIH DOBARA I AMBIJENTALNIH CELINA...151 3.2.1. PREGLED GRADITEQSKOG NASLE\A KRAGUJEVCA...151 3.2.2. RE@IMI ^UVAWA, KORI[]EWA I ZA[TITE GRADITEQSKOG NASLE\A KRAGUJEVCA...154 3.3. EKOLO[KA VALORIZACIJA PROSTORA ZA DAQI URBANI RAZVOJ... 159 3.4. ZA[TITA OD ELEMENTARNIH NEPOGODA I RATNIH RAZARAWA...163 3.4.1. POPLAVE... 163 3.4.2. KLIZI[TA...164 3.4.3. ZEMQOTRESI...166 3.4.4. PO@ARI... 167 3.4.5. ZA[TITA OD RATNIH RAZARAWA...168 4. PRAVILA GRA\EWA ^ETVRTI DEO 4.1. OP[TA PRAVILA ZA SPROVO\EWE GENERALNOG PLANA...169 4.2. PRAVILA GRA\EWA PO ZONAMA I CELINAMA... 174 4.2.1. JAVNO GRA\EVINSKO ZEMQI[TE... 174 4.2.1.1. OP[TA I POSEBNA PRAVILA ZA JAVNE OBJEKTE OD OP[TEG INTERESA...175 4.2.1.2. MRE@A SAOBRA]AJNE I KOMUNALNE INFRASTRUKTURE...177 4.2.2. OSTALO GRA\EVINSKO ZEMQI[TE... 191 4.2.2.1. STANOVAWE... 191 4.2.2.2. PRIVRE\IVAWE... 224 4.2.2.3. SISTEM CENTARA...229

SADR@AJ GRAFI^KIH PRIKAZA - 1. POLO@AJ GRADA KRAGUJEVCA U RS 2. PODRU^JE NEPOSREDNOG OKRU@EWA GRADA 3. GRANICE GP... 1:20000 4. PROSTORNE I URBANISTI^KE CELINE...1:10000 5. NAMENA POVR[INA...1:10000 6. JAVNO GRA\EVINSKO ZEMQI[TE...1:10000 7. SISTEMI INFRASTRUKTURE: 7.1. SAOBRA]AJ... 1:20000 7.2. VODOSNABDEVAWE,, VODOREGULACIJA I ODVO\EWE OTPADNIH VODA.. 1:20000 7.3. ELEKTRO INSTALACIJE... 1:20.000 7.4. PTT VEZE I OBJEKTI... 1:20.000 7.5. TOPLIFIKACIJA I GASIFIKACIJA... 1:20000 8. KARTE OGRANI^EWA 8.1. EKOLO[KA VALORIZACIJA PROSTORA...1:10.000 8.2. ZA[TITA NEPOKRETNIH KULTURNIH DOBARA...1:10.000 9. KARTA SPROVO\EWA GENERALNOG PLANA...1:10.000

KRAGUJEVAC 2015. GENERALNI PLAN GRADA Generalni urbanisti~ki plan je najzna~ajniji dugoro~ni razvojni dokument koji donosi lokalna samouprava. Kragujevac ima bogatu i dugu tradiciju izrade ovog generalnog plana. 1891.g. donet je Plan regulacije varo{i Kragujevac o (autor: in`. Luka Ivkovi}); 1936.g. usvojen je Generalni regulacioni plan Kragujevca o (autor: prof. Mihailo Radovanovi}); 1961.g. stupio je na snagu Generalni urbanisti~ki plan Kragujevca o (autor: arh. Jovanka Jeftanovi}); 1966.g. je usvojen Urbanisti~ki program za grad Kragujevac koji je izradio o Zavod za unapre ewe komunalne delatnosti Republike Srbije. Od 1974.g. generalni plan Kragujevca se priprema u Direkciji za urbanizam i izgradwu Kragujevca. Doneta su tri dokumenta: Kragujevac 1974-77 - Izmena i dopuna GUP-a (1974.g.) Kragujevac 2000. - Generalni urbanisti~ki plan (1980.g.) Kraguejvac 2005. - Generalni urbanisti~ki plan (1991.g.) (Rukovodilac izrade sva tri ciklusa: mr Veroqub Trifunovi}) Time se Kragujevac svrstao u red na{ih gradova koji su obezbedili kontinuirano planirawe u skladu sa zakonskom obavezom da se svakih 10 godina preispitaju i dopune urbanisti~ki planovi. Generalni plan KRAGUJEVAC 2015.g. je ciklus planirawa sa kojim Grad ulazi u 21. vek. Karakteristi~ne mega determinante planskog perioda jesu informati~ka civilizacija i globalna ekonomija. Preovla uje teorija odr`ivog razvoja u planirawu i kori{}ewu prostora. Nazire se teorija postmodernog urbanizma. U dr`avnom okru`ewu karakteristi~ne determinante jesu: tranzicija socijalnih i ekonomskih tokova; izlazak iz izolacije i ukqu~ivawe u evropske integracione procese;

2 priprema novih propisa o planira wu i gra ewu. Rad na Strate{kom planu KRAGUJEVAC 2002.-2007.g. ukazuje da su strate{ki ciqevi prostornog razvoja Grada Kragujevca: regionalni razvoj kroz podru~je Centralne Srbije; prikqu~ivawe Grada i regije na multimodalne evropske koridore; umre`avawe urbanih i infrastrukturnih sistema u okvire me unarodne podele funkcija. Metodolo{ke karakteristike Generalnog plana KRAGUJEVAC 2015. jesu: informati~ka zasnovanost na osnovama elektronske obrade; oslonac na evropske dokumente koji se odnose na planirawe i ure ewe prostora (Planet Vision;Estia; i dr.). Na izradi dokumentacione osnove, Prednacrta i Nacrta, odnosno kona~nog Generalnog plana radilo je 35 obra iva~a iz Direkcije za urbanizam i izgradwu uz u~e{}e niza specijalizovanih institucija. Organi lokalne samouprave su veoma intenzivno vodili aktivnosti na pripremi Generalnog plana. Posao je doveden u fazu Prednacrta. Taj materijal se izla`e javnoj i stru~noj raspravi.

U V O D 3 Izradi Generalnog plana pristupilo se na osnovu Zakona o planirawu i ure ewu prostora i naseqa (Sl. gl. Republike Srbije br. 44/95, 16/97 i 46/98), Zakona o Prostornom planu Republike Srbije (Sl. gl. RS br. 13/96) i Odluke Skup{tine grada Kragujevca o izradi Generalnog plana Kragujevac 2015. U toku izrade planskog dokumenta, donet je Zakon o planirawu i izgradwi (Sl.gl.RS br.47/03). U skladu sa ~l.170, plan se zavr{ava u skladu sa odredbama ovog Zakona. U skladu sa navedenim zakonskim propisima i usvojenim Programom i radnim projektom, definisan je horizont plana, osnovni ciqevi i sadr`aj plana. Planska re{ewa odnose se na prostor od 7858 ha i obuhvataju 31 mesnu zajednicu i 450 popisnih statisti~kih krugova. Postupak izrade Generalnog plana razdvojen je na tri faze: I faza - zapo~eta po Zakonu o planirawu i ure ewu prostora i naseqa - DOKUMENTACIONA OSNOVA, ~ini sastavni deo PROGRAMA II faza - PREDNACRT i III faza - NACRT PLANA Osnovna tematska podru~ja koja je Generalni plan obra ivao u okviru pripreme DOKUMENTACIONE OSNOVE i sagledavawa dugoro~ne koncepcije organizacije, ure ewa i gra ewa, svakako su najraznovrsnija oblast qudskog delovawa i `ivqewa: istorijat, okru`ewe, priroda, stanovni{tvo, ekonomija, gradsko gra evinsko zemqi{te, stanovawe, dru{tvene delatnosti, infrastruktura, sport, zelenilo, za{tita itd. Obra en je polo`aj i uloga Kragujevca u mre`i naseqa, polo`aj grada u planovima {irih prostornih celina i istorijski tok razvoja. Sagledana su posebna obele`ja identiteta grada i wegove urbane i ekolo{ke vrednosti, kao i postoje}a prostorno-planska, urbanisti~ka, in`ewersko-tehni~ka i specifi~na dokumentacija. Izvr{ena je analiza zemqi{ta, klime i organizacije i prostornourbanisti~kih karakteristika mesnih zajednica. Posebno je obra eno gra evinsko zemqi{te, zemqi{na politika, dru{tveno-ekonomski, demografski i urbani razvoj i wihov uticaj na ure ewe i gra ewe. Sagledana je postoje}a i planirana namena prostora za stanovawe, privre ivawe, usluge, alternativne sadr`aje, javni interes i posebne namene. Zna~ajna tema plana su i obim, povr{ina i struktura stambenih objekata, objekata proizvodnih delatnosti, objekata uslu`nih delatnosti, obrazovawa, zdravstva, de~je i socijalne za{tite, kulture, nauke, informisawa, uprave i sl. Poseban osvrt na prethodni i budu}i razvoj dat je u poglavqima komunalni objekti, saobra}ajni objekti, drumski i `elezni~ki saobra}aj, elektroenergetika, toplifikacija, gasifikacija, vodosnabdevawe, fekalna i ki{na kanalizacija, vodotoci i vodoregulacija, zelenilo, sport, za{tita prostora, za{tita od elementarnih nepogoda i drugih ve}ih opasnosti.

Osnovni pristup u izradi Generalnog plana je bio timski i maksimalno koordinirani rad raznovrsnih kvalifikacionih struktura. Stru~ni tim Direkcije za urbanizam i izgradwu Kragujevac, sastavqen od arhitekata, gra evinskih in`ewera, saobra}ajnih in`ewera, ekonomista, elektro in`ewera, geodetskih in`ewera, ma{inskih in`ewera, ekologa, informati~ara, programera, {umarskih in`ewera, pravnika i geologa uradio je veliki broj posebnih elaborata i grafi~kih priloga. U izradi Generalnog plana od po~etka se primewivala digitalna tehnologija. Geodetska podloga kao osnova za rad urbanisti~kog plana dobijena je na po~etku skenirawem odgovaraju}ih karata i planova koji su pozicionirani u dr`avni koordinatni sistem. Grafi~ki prilozi ra eni su odgovaraju}im softverima koji podr`avaju ovako pozicionirane podloge. Kao zna~ajan napredak mo`e se smatrati i nabavka digitalnog ortofoto plana grada Kragujevca kao naja`urnije mogu}e podloge za ovu vrstu radova. [tampawe ovako ura enih priloga vr{eno je direktno na ploteru A0 formata. Pored tekstualnih i grafi~kih priloga u digitalnoj formi kori{}ene su i baze podataka Republi~kog zavoda za statistiku i naknade za kori{}ewe gra evinskog zemqi{ta grada Kragujevca. Na taj na~in stvorena je dragocena informaciona osnova iz svih oblasti, raspore ena po mesnim zajednicama i 450 popisnih statisti~kih krugova. Ovako formirana baza podataka obavezuje da se i u narednom periodu dopuwuje i usavr{ava. Za potrebe Generalnog plana sara ivano je sa institutima, fakultetima, republi~kim i gradskim javnim preduze}ima, privredom i mnogobrojnim institucijama obrazovawa, zdravstva, vojske i sl. Od strane Jugoslovenskog instituta za urbanizam i stanovawe ura ena je Studija primarne uli~ne mre`e Kragujevca. Arhitektonski fakultet uradio je Studiju o mogu}nostima i pravcima razvoja, modelima transformisawa i pravilima zonirawa prostora grada Kragujevca u savremenim tr`i{nopluralisti~kim uslovima. Zavod za hidrologiju i in`ewersku geologiju Geozavod, Beograd, radio je elaborat Geolo{kih istra`ivawa i geolo{ke podloge, a Republi~ki geodetski zavod Srbije izvr{io je obradu aviosnimka i za povr{inu od 8.500 ha izradio ortofoto podlogu. Prilikom izrade Generalnog plana Kragujevca posebno je vr{ena detaqna analiza i komparacija sa Generalnim planovima grada Beograda i Novog Sada. Pored doma}ih izvora podataka i obimne urbanisti~ke dokumentacije kojom raspola`e Direkcija za urbanizam i izgradwu Kragujevac, kori{}ena su i inostrana iskustva za razvoj gradova u narednom periodu, a prakti~no su vr{ena pore ewa sa nekim italijanskim gradovima (Reggio Emillia). Od obimnog raspolo`ivog materijala, analize postoje}eg stawa, studija i osnovnih programskih elemenata plana i dugoro~ne koncepcije organizacije, ure ewa i gra ewa prostora izra`enog kroz veliki broj sektorskih-pojedina~nih elaborata izvr{ena je sinteza planskog sagledavawa izra`enog kroz materijal dat kao Prednacrt GP Kragujevac 2015. 4

IPRVI DEO 1. PROBLEMI I PERSPEKTIVE KRAGUJEVCA - PODRU^JA PLANA 5 1.1. PROBLEMI I PERSPEKTIVE 1.1.1. GRAD I OKRU@EWE Sa nivoa Srbije posmatrano, Kragujevac se nalazi u centru centralnog dela Srbije na pola puta izme u dva razvojna koridora (pravca ili osovine). Sa evropskim koridorom X, od Beograda prema Ni{u, Kragujevac ostvaruje vezu u Lapovu (29km). Na drugoj, zapadnoj strani, na pribli`no istoj udaqenosti, prostire se druga po zna~aju, dr`avna osovina razvoja, zapadnomoravska osovina mada se i ovoj osovini mo`e dati me udr`avni zna~aj zbog veza sa Crnom Gorom, Bosnom i Hercegovinom, Hrvatskom i Albanijom. Du` ovih pravaca ili koridora pru`a se mre`a krupnih infrastrukturnih sistema koji integri{u, prostor, naseqa, sadr`aje i funkcije u wima. Kragujevac svoj dugoro~ni koncept ukupnog razvoja gradi na kvalitetnijem i efektnijem povezivawu sa neposrednim ali i {irem okru`ewu preko pomenutih pravacadolinama reka Lepenice i Gru`e. U ovome odgovaraju}u pa`wu treba posvetiti motivisawu tranzitnih putnika preko Kragujevca prema Kopaoniku, Zlatiboru i Crnoj Gori, valorizovati i efektuirati potrebe tih putnika. Po Prostornom planu Republike Srbije, Kragujevac je jedan od centara pet makroregija, {to je imput za planirawe odre enih naseqskih sadr`aja i funkcija u wemu. Sa`eti, polo`aj i zna~aj grada Kragujevca u Srbiji pru`a odre enekonkretne nadprose~ne povoqnosti sa stanovi{ta dugoro~nog razvoja ali ih treba na racionalan na~in efektuirati. DEMOGRAFSKE PROMENE Sa teorijskog i prakti~nog, aplikativnog pristupa razvoju i implementaciji planskih postavki, broj stanovnika i wegova strukturalna obele`ja, posebno starosna, obrazovna i kvalifikaciona struktura, predstavqaju vrlo bitan faktor, potencijal, razvoja. Sa druge strane, to isto stanovni{tvo predstavqa masu prema kojoj treba dimenzionisati borjne fizi~ke potrebe i sadr`aje naseqa koji treba da zadovoqe potrebe i strukturalne sadr`aje naseqa, u o~ekivanim uslovima standarda-dru{tvenog bogatstva. Sve postavke date kroz ovu Studiju i GP treba obraditi i shvatiti dinami~ki, sa otvorenom mogu}no{}u kvantitativne i kvalitativne nadgradwe fizi~kog i ekolo{kog razvoja, jer se ovi poslovi rade u izuzetno amorfnim i koncepcijski nejasnim uslovima. Jer sadr`aji naseqakonkretno grada Kragujevca, treba osim sopstvenih razvojnih potreba da

zadovoqe, po ve}em broju funkcija, i stalne ili povremene potrebe stanovni{tva iz bli`eg i {ireg okru`ewa, zavisno od polo`aja i zna~aja grada u tom okru`ewu. Nau~no i empirijski je dokazano da postoji ~vrsta interakciona veza (na principu: uzrok posledica) izme u ukupnog privrednog i van privrednog razvoja, na jednoj strani, i promena ukupnog broja i strukturalnih obele`ja stanovni{tva, na drugoj strani. Te teorijske i iskustvene postavke objektivirale su se u dugomvi{egodi{wem posmatrawu na primeru Kragujevca. U prvim posleratnim godinama(posle 1945. godine) orijentaciono sve do 1953. godine, u Kragujevcu su obnavqani ratom razoreni kapaciteti vojne i druge metalne industrije, razvijani novi programi kao za~etci prehranbene tekstilne, industrije gra evinskog materijala i druge, ali je dominirala metalna industrija. U tom istom razdobqu obnavqane su i razvijane i druge privredne delatnosti: trgovinske, saobra}ajne, ugostiteqske, zanatske, komunalne, stambene i finansijsko-tehni~ke, {to je sve zajedno odra`avalo tada{wi koncept centralizovanog odlu~ivawa o plasmanu kapitala i razvoju, ali i industrijalizaciji kao prihva}enom metodu ubrzanog razvoja. Sve pomenuto i vanprivredni razvoj davalo je impulse demografskom i urbanom razvoju i ure ewu grada Kragujevca. Izrazito narasta broj dnevnih migranata, kojima je mesto stanovawa izvan mesta rada, ali su i jedni i drugi motivisani egzistencijalnim uslovimazapo{qavawem, razvojnim funkcijama, polo`ajem i zna~ajem grada u Srbiji, kao i obrazovnim, zdravstvenim, upravnim, socijalnim, pa i politi~kim i drugim neprivrednim funkcijama. Povratno, u uzro~no posledi~nim vezama i odnosima u gradu dolazi do pove}awa obima stambene izgradwe, zna~ajnih komunalnih ulagawa u opremu i ure ewe naseqa. Proces se kvantitativno i kvalitativno ubrzava, u ~emu se kao rezultante zapa`aju: porast broja stanovnika, promene kvalitativnih obele`ja stanovni{tva, porast ukupne razvijenosti grada sa novim urbanim odlikama. Dakle, Kragujevac je ostvario vi{estruko ubrzan svestrani razvoj, {to je kao posledicu, izme u ostalih (ona je istovremeno bila i uzrok), imalo izrazito visok migracioni tok stanovni{tva prema gradu, jer su delatnosti koje su doprinosile ukupnom razvoju grada bile prete`no radno intenzivne (zahtevaju veliki broj zaposlenih radnika). Demografski aspekt svih ovih podsticajnih razvojnih procesa odrazio se na promene ukupnog broja i strukturalnih obele`ja stanovni{tva, {to se obra uje kroz naredna poglavqa. Ipak, kao globalni podaci isti~u se: Ukupan broj stanovnika u gradu se uve}ao od 60.572, po popisu 1961. godine, na 147.305 (popis 1991.g.) preko 86.700 za trideset godina. To zna~i da je za 30 godina na podru~ju Kragujevca izgra en jo{ jedan veliki grad sa novim naseqskim sadr`ajima i sub standardom u delu komunalne opreme i ure enosti. Ukupan broj stanovnika op{tine raste, to uslovqava pove}awe broja stanovnika u gradu i veli~ina grada, dok se broj stanovnika na seoskom 6

podru~ju op{tine smawuje, od preko 52.000 na oko 32.000 u istom periodu, {to dovodi do depopulacije u posledwim godinama, vi{e stanovnika umire nego {to se ra a. Pozitivan migracioni tok-doseqavawe, ne mo`e vi{e da kompenzira negativne prirodne tokova. Broj zaposlenih u op{tini Kragujevac prevazilazio je 80.000 radnika, 1989. godine, sa dnevnim-radnim migrantima. Povr{ina gradske teritorije uve}ana je 2,5 puta, {to je posledica svega {to je prethodno re~eno. Najzad, Kragujevac je na osnovu re~enog i drugih kriterija na nivou Republike progla{en gradom, pored Beograda, Novog Sada, Ni{a i Pri{tine, sa posebnim statusom u finansirawu gradskih-komunalnih potreba. Ve} je re~eno, po svim tim i drugim osnovama, Kragujevcu je u Prostornom planu Republike Srbije dat zna~aj centra makroregije, {to ima veliki zna~aj u razvojnim prospekcijama Srbije, a i {ire. TABELA 1.1.1.2.a God. GRAD KRAGUJEVAC GP KRAGUJEVAC PODRU^JE VAN GP KRAGUJEVAC seosko podru^je 1991. 180.084 147.305 32.779 2002. 197.000 161.250 31.896 2015. 221.000 195.000 26.000 7 Dati podaci se razlikuju od zvani~no publikovanih statisti~kih podataka za ukupan broj izbeglih i privremeno naseqenih lica na teritoriji Kragujevca. To opravdava svrhu urbanisti~kog planirawa, jer i za ta lica treba planirati sadr`aje za javne i ostale potrebe. 0 DIJAGRAM KRETAWA BROJA STANOVNIKA godina 1991. 2002. 2015. broj stanovnika 50000 100000 150000 200000 GRAD KRAGUJEVAC PODRU^JE GP KRAGUJEVAC PODRU^JE VAN GP KRAGUJEVAC 250000

8 BROJ STANOVNIKA FUNKCIONALNO KARAKTERISTI^NIH DOBNIH GRUPA Za poslove prostornog i urbanisti~kog planirawa, kao demografska osnova za planske postavke, uobi~ajeno da se na osnovu stvarne i planske starosne strukture urade projekcije stanovni{tva specifi~nih funkcionalnih dobnih grupa. TABELA 1.1.1.2.b Dobne grupe 1991. 2015. 2021. % u~e{}a 0-3 7669 6.480 6.840 3,6 4-6 6443 9.288 9.804 5,2 7-14 18432 20.412 21.546 11,3 15-19 10.833 12.600 13.300 7,0 20-24 9.438 11.880 12.540 6,6 25-59 76.829 94.140 99.370 52,3 60-64 7.190 11.340 11.970 6,3 65 i vi{e 10.571 13.860 14.630 7,7 UKUPNO 147.305 180.000 190.000 100,0 U odnosu na iste podatke obra~unate za 1991. godinu, zapa`a se da opada broj i u~e{}e stanovni{tva pred{kolskog uzrasta u stanovni{tvu grada, apsolutno raste a relativno pada broj dece u uzrastu osnovnog obrazovawa, slede}e dobne grupe do {ezdesetih godina starosti stagniraju, po visini u~e{}a, mada se apsolutno znatno uve}avaju, a dve najstarije dobne grupe rastu i apsolutno i relativno. Ove podatke ne treba shvatiti kao egzaktne ~iwenice ve} kao plansku orijentaciju, a planirawe mora da bude kontinualan proces (trpi promene u tome) organizovanog i razvijenog dru{tva. Jer ukoliko se u gradu trajno nastani ve}i deo izbeglica, tada se mo`e o~ekivati zna~ajnije u~e{}e mla ih dobnih grupa u ukupnom stanovni{tvu, a ukupan broj stanovnika u 2015. godini bi bio bli`i od 190.000 stanovnika. EKONOMSKI RAZVOJ Ako bi smo poku{ali, uz odre ene ograde, da rezimiramo dostignuti nivo razvijenosti grada Kragujevca neizbe`no se mora konstatovati: 1. Kragujevac je svojim dinami~kim privrednim i ukupnim dru{tvenim razvojem u proteklih preko 40 godina (posmatrano od 1956. godine) dostigao vrlo impozantan stepen razvijenosti, {to se mo`e izraziti kroz ve}i broj parametara na kojima je zasnovana ovakva konstatacija (broj stanovnika, broj

zaposlenih, visina dru{tvenog bruto proizvoda, vrednost fiksnih fondova, visoko obrazovawe, zdravstvene i upravno administrativne funkcije). 2. Po prethodno navedenim osnovama Kragujevac je dobio status jednog od pet gradova u Republici Srbiji, pored Beograda, Novog Sada, Ni{a i Pri{tine. Dok je u Prostornom planu Republike Srbije dobio status centra makroregije sa planiranim funkcijama i sadr`ajima za centar takvog zna~aja. Tako formiran planski koncept razvoja i sistem mre`e naseqa u Republici odra`ava se kroz planska dokumenta dugoro~nog razvoja Kragujevca, konkretno i kroz ovaj Generalni plan. 3. Od 1991. godine do dana{wih dana, iz razloga raspada biv{e Jugoslavije i krupnih privrednih sistema (konkretno Zavodi Crvena Zastava) i doma}eg 23-tromilionskog tr`i{ta i spoqnih veza sa svetskim tr`i{tem, Kragujevac kao prete`no monostrukturno privremeno orijentisan grad do{ao je u privredno i ekonomski vrlo nepovoqan polo`aj. Privreda se raspala, privatni sektor jo{ nije do{ao u stawe da nadomesti negativne efekte privre ivawa; broj zaposlenih (vi{e nego dvostruko ni`i, fakti~ki, nego 1990. godine); prose~na primawa na nivou od oko 70% od proseka Republike; akumulacija, fondovi i investicione aktivnosti su deset puta ni`i nego u prosperitetnim godinama. 4. Centralni deo gradske teritorije je prete`no ure en i nosi odlike visokog urbaniteta, dok se periferni deo grada (oko 2500 ha) postepeno ure uje i vrlo sporo sti~e urbane odlike naseqa jer su prete`no nastala spontano ili nepridr`avawem urbanisti~ke regulative. 5. U ovom periodu ne mo`e se uop{te govoriti o razvoju kao zajedni~koj karakteristici svih privrednih subjekata u gradu, kao i o razvoju grada kao celine. Zajedni~ka karakteristika se mo`e izraziti kao ekonomsko propadawe privrede, li~nog i dru{tvenog standarda stanovni{tva grada. U tom op{tem procesu nastajao je i mawi broj uspe{nih biznismena koji su imali programe koji se ne mogu u normalnim prosperitetnim uslovima ozna~iti-nazvati kao razvojni. Oni su se naj~e{}e promovisali kao ad hok reakcije pojedinaca na stawe koje je nastajalo propadawem dru{tvenog sektora privrede, pojavom deficitarnih roba, sa jedne strane, ali i privatizacijom i pojavom obrtnog kapitala u vlasni{tvu tih pojedinaca, sa druge strane. Naj~e{}e privatizacijom dru{tvenog=ni~ijeg. Prostorno-fizi~ki, urbani i ukupan privredni i vanprivredni razvoj grada je u odre enom, direktnom, interakcijskom odnosu sa socio-ekonomskim razvojem, bez obzira na prostorni segment koji se analizira, odnosno posmatra. Svaka prostorna jedinica (naseqe, op{tina, regija ) bez obzira na stepen razvijenosti ima odre ena socio-ekonomska obele`ja koja karakteri{u tu sredinu ali i nivo wene razvijenosti. Sa druge strane, inicijalni razvojni impulsi tih pomenutih struktura, wihov socio-psiholo{ki, obrazovni i vaspitnotradicionalni i institucionalno organizacioni nivo, uti~u na ukupnu dinamiku 9

razvoja. Na taj na~in i nivo dostignutog razvoja {to povratno mewa postoje}a i stvorena socio-ekonomska obele`ja stanovni{tva te sredine. U demografskoj studiji programirano je da broj zaposlenih stanovnika, krajem planskog horizonta, treba da iznosi oko 440 do 450 zaposlenih radnika na 1000 stanovnika gradske populacije, {to ~ini oko 720 zaposlenih od kontingenta radnog stanovni{tva (oko 125.000 stanovnika). U apsolutnom izrazu trebalo bi o~ekivati da se za oko 90.000 do 95.000 radnika obezbede, otvore radna mesta, ukqu~uju}i u ovaj broj i (tada) postoje}a radna mesta ali i deo dnevnih migranata iz ove op{tine. Otvarawe novih radnih mesta podrazumeva veliko anga`ovawe i ulagawe privatnog kapitala, {to po sebi zahteva {est do deset puta ve}e efekte (dru{tvenog proizvoda) iz kojih bi se vr{ila ulagawa u otvarawe radnih mesta. Dru{tveni bruto proizvod bi trebao da raste po prose~noj godi{woj stopi od preko 6-7%. Pod hipoteti~nim uslovima da se nivo dru{tvenog bogatstva, izra`en preko dru{tvenog bruto proizvoda, ostvari na nivou od oko 3.000 $ USA (po na{oj oceni realna varijanta) PER CAPITA, ili 8.000 $ USA, ciqna varijanta kao jedan od uslova za ulazak u EVROPSKU UNIJU (40% DBP proseka EU), tada bi ukupno aktivno odnosno zaposleno stanovni{tvo bilo distribuirano, po sektorima, na slede}i na~in: TABELA 1.1.1.2.v SEKTOR DELATNOSTI Broj aktivnihzaposlenih % u~e{}a u ukupnom I Sektor primarnih delatnosti 1.000 1 II Sektor sekundarnih delat. 33.000 39 III Sektor tercijarnih delat. 34.000 40 IV Sektor kvartarnih delat. 17.000 20 UKUPNO 85.000 100 10 I pored svih ograda i te{ko}a da se obra iva~ uzdigne iznad realne stvarnosti kao ciq i pravac razvoja Kragujevca postavqaju se dve varijante: po prvoj, uz dostizawe stepena zaposlenosti (sa visokom prose~nom produktivno{}u) od 630 radnika na 1000 radno sposobnih stanovnika, ili oko 400 radnika na 1000 stanovnika (oko 76.000 radnika ukupno) mogu}e bi bilo dosti}i dru{tveni bruto proizvod od preko 3000 $ USA po stanovniku. Po drugoj optimisti~koj varijanti potrebno je dosti}i stepen zaposlenosti od 790 radnika na 1000 radno sposobnih stanovnika (oko 95.000 radnika ukupno) mogu}e bi bilo dosti}i dru{tveni bruto proizvod od oko 8000 $ USA po stanovniku. Obe varijante se zasnivaju na tr`i{no prihvatqivim proizvodnim programima (koji zapo{qavaju radnu snagu), prose~no ili visoko profitabilnim i zna~ajnim ulagawima u tehni~ki progres i otvarawe radnih mesta, podrazumevaju}i ulagawa sopstvenog i stranog kapitala u razvoj. Naravno i ulo`eni kapital ima svoju cenu {to treba kalkulisati. Treba imati na umu da visoko razvijene zemqe zapada ali i novo nastale dr`ave koje su sada, po ovom kriteriju, ispred nas ne}e stajati u mestu i "~ekati" na{ razvoj ve} }e se

mawe-vi{e uspe{no razvijati, {to u krajwem indikuje da }emo i tada biti na repu razvojnih procesa, privezak razvijenih. 11 BRUTO DRU[TVENI PROIZVOD PO GLAVI STANOVNIKA USA dolara 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 8000 5000 3200 3000 2200 1150 1989. 2000. 2003. 2005. 2010. 2015. godina usa dolara Projektovani pravac i ciq razvoja trebalo bi ostvariti kroz zna~ajnu kvalitativnu izmenu privredne strukture. Nije uobi~ajeno da se isti~u kvartarne i kvintijarne delatnosti (informati~ki sistemi) u stvarawu dru{tvenog proizvoda, ali stepen razvijenosti konkretne sredine uslovqava da se dru{tveni proizvod dr`ave "preliva" po mawim razvijenim enklavama za finansirawe obrazovawa, zdravstva, informatike itd. U svakom slu~aju o~igledne su kvalitativne promene u stvarawu dru{tvenog proizvoda, a veoma je sli~na struktura kada se posmatra preko u~e{}a broja zaposlenih u ukupno zaposlenima. FIKSNI FONDOVI Pored svih navedenih interakcija i impulsa koji na odre en na~in ~ine `ivo okru`ewe grada na su{tinu koncepta Generalnog plana, u veoma velikoj meri uti~u i fiksni fondovi. Fizi~ki obim i struktura istih kao i wihov razme{taj ~esto opredequju autore da ih zbog visokih vrednosti, tro{kova wihovog ru{ewa, uklapaju mawe-vi{e uspe{no u dugoro~ni-strate{ki razvoj grada. U najkra}em ovi fondovi obuhvataju gra evinsko zemqi{te i sve ono {to je na wemu, ili u wemu, izgra eno. Kako je to planski re{eno, vidi se iz daqeg teksta i grafi~kih priloga. 1.1.2. PERSPEKTIVE - CIQEVI I PRAVCI RAZVOJA Planirawe gradske forme grada Kragujevca u 21. veku treba da proizi e iz interakcije postoje}eg stawa, socijalno-ekonomskih promena i uticaja savremenog

urbanizma. Remodelirawe kulturnih, dru{tveno-ekonomskih i politi~kih sistema ima va`ne efekte na prostorne modele. Kragujevac je u 19. veku pro{ao fazu arhai~nog grada baziranog na agrikulturnoj proizvodwi, zapre`nom saobra}aju i centralisti~koj vladavini. Gradski potezi su projektovani u lokalnoj skali. Nosioci stru~nih poslova su u prvim decenjama - majstori pod nadzorom kne`evih qudi od poverewa, a kasnije - in`eweri u dr`avnoj ili lokalnoj slu`bi. Su{tina planske intervencije je regulacija. U 20.veku Kragujevac urbani razvoj zasniva na industrijskoj proizvodwi. U prvoj polovini veka vlada je monarhisti~ka, a saobra}aj tek dobija savremenije vidove. Planirawe vode arhitekti. Primewuje se kulturalisti~ki model evolutivnog razvoja. U drugoj polovini stole}a, u uslovima socijalizma dominira autoindustrija. Formira se model grada sa centralnim naseqem i {irokim zonama aglomerirawa. Na po~etku ove faze urbanisti-projektanti primewuju progresisti~ke modele rekonstruisawa grada, da bi postepeno urbanisti-planeri vratili evolutivne metode sa te`i{tem na regionalnoj i nacionalnoj skali, kori{}ewu zemqi{ta i infrastrukturi. (Cine -Citta). Kragujevac 21.veka bi}e zasnovan na informati~koj produkciji i brzom sabra}ajnom komunicirawu. Bi}e to model tzv. "Tele -Citta" u kome fizi~ke i vremenske distance u sistemu vreme/prostor dobijaju nove dimenzije. Uloga planera i strategija fizi~kog planirawa bi}e su{tinski promewene. Umesto projekata iz 19. veka i planova iz 20. stole}a, predstoji prostorni menaxment zasnovan na relaciji strategije i akcija. Nazire se gradska regija na osovini Lepenica-Gru`a. Grad Kragujevac je centar jedne od {est makroregija: Beograd, Novi Sad, Kragujevac, U`ice, Ni{ i Pri{tina. U podru~ju uticaja makroregije Kragujevca ulaze regije: ^a~ka, Kraqeva, Kru{evca, pomoravskog trogra a (sa {est op{tina) i sedam op{tina {umadijske regije. Makroregija Beograda ima najve}i zna~aj, od svih navedenih. 1.2. PODRU^JA PLANA 1.2.1. NEPOSREDNO OKRU@EWE - POTENCIJALNO METROPOLITENSKO PODRU^JE Grad Kragujevac sa svojim okru`ewem nalazi se u centralnom delu Srbije i ima izuzetno dobar polo`aj u odnosu na krupne infrastrukturne sisteme koji ga povezuju sa teritorijom Srbije i {ire. Prema Prostornom planu Republike Srbije, koji je donet 1996.g., Kragujevac ima zna~aj makroregionalnog centra koji, u funkcionalnom smislu, obuhvata pored [umadijsko-pomoravskog regiona, jo{ tri regije sa regionalnim centrima u ^a~ku, Kraqevu i Kru{evcu. Pored uloge makroregionalnog centra Kragujevac je centar [umadijsko-pomoravskog regiona u ~iji sastav ulazi trinaest op{tina. Kragujevac predstavqa centar [umadijskog okruga koga ~ine sedam {umadijskih op{tina - Aran elovac, Topola, Ra~a, Bato~ina, Lapovo i Kni}. Aran elovac, u skladu sa 12

svojim funkcionalnim karakteristikama ima zna~aj subregionalnog centra. Ostale op{tine [umadijskog okruga koje se oslawaju na Kragujevac ~ine metropolitensko podru~je Kragujevca. Pored navedene uloge i zna~aja u okru`ewu, Kragujevac je 1992.godine stekao status grada i uvrstio se u pet najve}ih gradova Srbije, pored Beograda, Novog Sada, Ni{a i Pri{tine. 1.2.1.1. OBUHVAT JEDINICA LOKALNE SAMOUPRAVE Prostornu dimenziju neposrednog okru`ewa grada Kragujevca ~ine Grad Kragujevac i pet susednih op{tina - Topola, Ra~a, Bato~ina, Lapovo i Kni}. Jedinice lokalne samouprave organizovane su tako {to grad Kragujevac ima, u organizacionom smislu, pet op{tina: Stara varo{, Aerodrom, Pivara, Stanovo i i Stragari. Ostale op{tine u okru`ewu imaju svoja sedi{ta lokalne samouprave u istoimenim centrima ovih op{tina. 1.2.1.2. VELI^INA, BROJ NASEQA I STANOVNI[TVO U okviru metropolitenskog podru~ja, odnosno prostora gde se, zajedno sa susednim op{tinama neposredno odra`ava uticaj Grada i u kome su prirodni, ekolo{ki, privredni, saobra}ajni, infrastrukturni i drugi sistemi, celine i objekti bitni za funkcionisawe i razvoj Grada i ovih op{tina. Teritoriju ovog podru~ja, ~ini prostor od 2011km 2. Na ovoj teritoriji nalazi se 155 naseqa u kojima, prema popisu stanovni{tva, `ivi 263.342 stanovnika. Gustina naseqenosti metropolitenskog podru~ja je 1,31 st/ha. Prema broju stanovnika i gustini naseqenosti isti~u se op{tine - grad Kragujevac sa 2,15 st/ha i Lapovo sa 1,71 st/ha. Ostale op{tine ovog podru~ja su re e naseqene. Najve}i broj naseqa, prema veli~ini teritorije, imaju i najve}e op{tine - Kragujevac, Kni} i Topola. NEPOSREDNO OKRU@EWE - Potencijalno metropolitensko podru~je red.br. Op{tine teritorija op{ina broj naseqa 13 TABELA 1.2.1.2. broj Gn stanovnika 1. Grad Kragujevac, 835 57 179.127 2,15 2. Topola 356 31 27.495 0,77 3. Ra~a 216 18 15.232 0,71 4. Bato~ina 136 11 13.376 0,98 5. Lapovo 55 2 9.390 1,71 6. Kni} 413 36 18.722 0,45 1-6 Neposredno okru`ewe 2011 137 263.342 1,31

14 1.2.1.3. VEZE SA OKRU@EWEM Prema PPRS, preko metropolitenskog podru~ja, Kragujevac se vezuje i oslawa na najzna~ajnije pojaseve, odnosno osovine razvoja Republike Srbije. Metropolitensko podru~je ~ini okosnicu prostornog razvoja grada Kragujevca i nalazi se u intenzivnijim pojasevima razvoja ( I i II zna~aja) gde se usmerava razvoj Srbije i to: - preko op{tina Bato~ina i Lapovo povezuje se sa najzna~ajnijim pojasom I zna~aja - Veliko Moravskom osovinom razvoja Srbije gde se u neposrednom okru`ewu nalazi i op{tina Ra~a. - preko teritorije grada Kragujevca i op{tine Kni} prolazi pojas II zna~aja koji povezuje Zapadno-moravski pojas II zna~aja sa pojasom razvoja I zna~aja. Metropolitensko podru~je Kragujevca oslawa se na najzna~ajnije saobra}ajne pravce - autoput Beograd- Ni{ i zapadno-moravski koridor du` reka Lepenice i Gru`e. Pored osnovne putne mre`e Kragujevac je, preko `elezni~kog ~vora u Lapovu, povezan sa glavnim `elezni~kim pravcima Srbije. Sistem vodosnabdevawa nalazi se u op{tinama Kni} i Bato~ina. Na trafostanicu 380/110 KV Petrovac, u Kragujevcu, vezane su sve op{tine metropolitenskog podru~ja. Kragujevac je sedi{te tranzitne automatske telefonske centrale na koju se vezuje metropolitensko podru~je Kragujevca. Kragujevac je tako e univerzitetski, obrazovni, kulturni, sportski i administrativni centar koji opslu`uje ne samo metropolitensko podru~je grada Kragujevca ve} i {ire podru~je - makroregiju. 1.2.2. URBANA AGLOMERACIJA Urbanu aglomeraciju Kragujevca ~ine: - gradsko podru~je i - prigradska naseqa Gradsko podru~je formirano je od prvog kruga naseqa oko Kragujevca. Ova naseqa su, u predhodnom periodu, imala karakter prigradskih naseqa. Pogu{}avawem prigradskih naseqa formirala se aglomeracija grada Kragujevca. Srastawem vi{e ovih naseqa sa teritorijom Kragujevca formirano je gradsko podru~je. Naseqa van ovog podru~ja predstavqaju prigradska naseqa koja su funkcionalno vezana za gradsko podru~je. Pojedina naseqa, izvan prvog kruga naseqa, imaju tendenciju spajawa sa Kragujevcem kao {to su Desimirovac, preko Opornice, Dragobra}a preko Kori}ana ili Baqkovac i @draqica preko Belo{evca.

15 1.2.2.1. GRADSKO PODRU^JE U aglomeraciju grada Kragujevca u{lo je osam celih naseqa kao i delovi deset naseqa, odnosno katastarskih op{tina. Gradsko podru~je ~ini naseqeno mesto Kragujevac koje se sastoji od 4 katastarske op{tine: Kragujevac I, Kragujevac II, Kragujevac III i Kragujevac IV, a nastalo je od osam nekada{wih katastarskih op{tina naseqa. Povr{ina ovog gradskog podru~ja iznosi 8283 ha. GRADSKO PODRU^JE - TERITORIJA NASEQENOG MESTA KRAGUJEVAC TABELA 1.2.2.1. red.br. teritorija KO ha cele KO ha delovi KO Kragujevac 1. Kragujevac I 2.403 KO Ili}evo KO Mar{i}, KO @draqica KO Belo{evac, KO Trmbas KO Korman, KO Kragujevac 2. Kragujevac II 1438 KO Belo{evac, KO Erde~ KO Gro{nica, KO Kori}ani KO Stanovo, KO Kragujevac 3 Kragujevac III 2079 KO M.P~elice KO Kori}ani, KO Stanovo KO Divostin, KO Poskurice KO Kragujevac 4. Kragujevac IV 2363 KO Poskurice, KO Jovanovac KO Petrovac KO Kragujevac 1-4 Kragujevac I-IV 8283 2689 5594 Na ovom prostoru formirano je u`e gradsko podru~je i rubni predeo. 1.2.2.2. PRIGRADSKA NASEQA Formirawem katastarske op{tine Kragujevac, devet naseqa ~iji su delovi ostali van teritorije gradskog podru~ja (KO Kragujevac) zadr`ala su status naseqenih mesta. Ova, kao i druga naseqa koja ~ine prvi krug naseqa oko gradskog podru~ja grada Kragujevca funkcionalno su vezana za Kragujevac i predstavqaju prigradska naseqa. U podru~ju urbane aglomeracije mogu da se izdvije tri grupe naseqa: - I grupa obuhvata devet naseqa ~ija je teritorija smawena pro{irewem gradskog podru~ja. To su: 1. Gro{nica... 2084 ha 2. Mar{i}... 882 ha 3. Trmbas (+@draqica)... 864 ha 4. Erde~... 438 ha 5. Poskurice... 1029 ha 6. Jovanovac... 996 ha 7. Opornica... 672 ha

8. Divostin... 637 ha 9. Korman... 776 ha 1-9 Povr{ina KO... 8378 ha* Povr{ina dela KO koja su pripojena KO Kragujevac... 1578 ha SVEGA: I grupa naseqa... 6800 ha * povr{ina KO pre pripajawa KO Kragujevac - II grupu ~ine naseqa koja sa naseqima iz prve grupe ~ine prvi krug naseqa oko gradskog podru~ja. To su: 1. Desimirovac... 1614 ha 2. Novi Milanovac... 717 ha 3. Cvetojevac... 816 ha 4. Baqkovac... 843 ha 5. Viwi{te... 709 ha 6. Dragobra}a... 703 ha SVEGA: II grupa naseqa... 4643 ha - III grupu ~ini nekoliko naseqa koja su vezana za najzna~ajnije putne pravce gde se vr{i koncentracija, odnosno aglomeracija stanovni{tva. To su: prema Beogradu: - ka Bato~ini : 1. Botuwe... 1314 ha - ka Topoli : 2. Cerovac... 1214 ha prema Kraqevu: - ka Kni}u 3. \uriselo... 553 ha 4. Golo~elo... 934 ha SVEGA: III grupa naseqa... 4015 ha Urbanu aglomeraciju ~ine slede}a podru~ja: - gradsko podru~je... 8283 ha... 35% - prigradska naseqa... 15458 ha... 65% I grupa naseqa... (6800 ha) II grupa naseqa... (4643 ha) III grupa naseqa... (4015 ha) UKUPNO:... 23741 ha... 100% Urbanu aglomeraciju ~ine gradsko podru~je grada Kragujevca i 19 prigradskih naseqa prete`no ruralnog sklopa sa tendencijom pribli`avawa i povezivawa preko najzna~ajnijih saobra}ajnica sa glavnim urbanim centrom metropolitenskog podru~ja grada Kragujevca. 16

1.2.3. U@E GRADSKO PODRU^JE 17 U`e gradsko podru~je ~ine - PODRU^JE GENERALNOG PLANA KRAGUJEVAC 2015. i - RUBNI PREDEO PODRU^JE GENERALNOG PLANA KRAGUJEVAC 2015. definisano je Odlukom o izradi Generalnog plana Kragujevac 2015. iz 2004 godine. Obuhvata katastarske op{tine Kragujevac I i II, delove katastarskih op{tina Kragujevac III i IV i deo katastarske op{tine Jovanovac, ukupne povr{ine od 7858 hektara i to: 1. KO Kragujevac I...2.083 ha 2. KO Kragujevac II...1.438 ha 3. KO Gragujevac III...2.079 ha 4. KO Kragujevac IV...2.083 ha 5. KO Jovanovac...175 ha UKUPNO:...7.858 ha RUBNI PREDEO ~ine delovi katastarskih op{tina, van podru~ja Generalnog plana: 1. KO Kragujevac I (deo)...320 ha 2. KO Kragujevac IV (deo)...280 ha 3. KO Jovanovac (deo)...711 ha UKUPNO:...1.311 ha REKAPITULACIJA POVR[INA U@EG GRADSKOG PODRU^JA TABELA 1.2.3. Red. br. Katastarska op{tina Povr{ina KO (ha) Podru~je GP-a (ha) Podru~je rubnog predela (ha) U`e gradsko podru~je (ha) 1 Kragujevac 1 2.403 2.083 320 2.403 2 Kragujevac 2 1.438 1.436-1.438 3 Kragujevac 3 2.079 2.079-2.079 4 Kragujevac 4 2.363 2.083 280 2.363 5 Jovanovac 886 175 711 886 UKUPNO 9.169 7.858 1.311 9.169 1.2.4. PODRU^JE GENERALNOG PLANA 1.2.4.1. OPIS GRANICE GENERALNOG PLANA Odlukom Skup{tine grada Kragujevca o izradi Generalnog plana Kragujevac 2015. iz 2004 godine, definisana je granica Generalnog plana: OPIS GRANICE GENERALNOG PLANA (GP) po~iwe od ta~ke A na severozapadu tj. od grani~ne belege br. 26 koja je trome a katastarskih parcela br. 227 i 386 (put) u KO Opornica i kp. br. 980 u KO Petrovac (koja je u sastavu nove KO Kragujevac 4).

Od ove trome e granica skre}e na istok i ide regulacionom linijom trase severozapadnog magistralnog poluprstena sa orijentacijom Opornica - Petrovac - Jovanovac najpre delimi~no kroz KO Opornica, a zatim kroz KO Petrovac seku}i ve}i broj parcela sve do grani~ne linije K.O. Petrovac i K.O. Jovanovac ( odnosno KO Kragujevac 4 i KO Jovanovac). Ovu grani~nu liniju granica GP se~e izme u grani~nih belega br. 15 i 16 u blizini belege br. 16. Odavde granica GP-a daqe ide grani~nom linijom novoformirane KO Kragujevac 4 i KO Jovanovac sve do trome e KO Kragujevac 4 i kp.br. 1852/2 i 1852/3 KO Jovanovac od koje skre}e ju`no u KO Jovanovac grani~nom linijom: kp. br. 1852/2 sa 1852/3 i 1851/1, kp. br.1852/1 sa 1851/3, 1851/4 i 1847 kp. br. 1850 sa 1847,1848/1 i 1849/2, kp. br. 1831/6 sa 1849/2 i 1849/1 kp. br. 1831/5 sa 1849/1, 1831/1, 1831/2, 1831/4, 1831/2 i 1831/3 kp. br. 1832 sa 1831/3 i 1835, kp. br. 1833/3 sa 1835, kp. br. 1834 sa 1833/2 i 1833/1, kp. br. 1821 sa 1833/1, 1820 i 1819 kp. br. 1669 sa 1819, 1670 i 612/1 ( staro korito reke Ugqe{nice) kp. br. 612/1 sa 1668 i 1663, kp. br. 1663 sa 1662 i 1660 kp. br. 1660 sa 1624, 1629, 1631 i 1635/1, kp. br. 1659 sa 1635/1 i 1636 kp. br. 1656 sa 1636, 1637/1 i 1637/2, kp. br. 1655 sa 1637/2 i 1640 kp. br. 1654 sa 1640 i 1671 ( put ), kp. br. 1653 sa 1671 kp. br. 1677/3 sa 1195 ( put ) odakle se~e kp. br. 1197 (put) do trome e kp. br. 1197, 1679 i 1234, kp. br. 1197 sa 1234 i 1681/1 kp. br. 1322 (put) sa 1681/1, 1681/2, 1682/2, 1684, 1685, 1238, 1239/1, 1239/2, 1240/1, 1240/2 i 1241, kp. br. 1308 sa 1241, kp. br. 1357 sa 1308, 1317, 1341 i 1340/1, kp. br. 1333 sa 1340/1 i 1339 kp. br. 1334 sa 1339, 1338/1 i 1338/3, kp. br. 1335 sa 1338/3, 1337, 612/6, 612/7 i 612/5 kp. br. 615/1 (put) sa 612/5 i 612/2 do preseka sa magistralnim putem M1.11 gde ga preseca do trome e istog puta sa kp. br. 612/10 i 615/3 i daqe ide grani~nom linijom kp. br. 615/3 sa 612/10 i 613/2 do trome e kp. br. 615/3, 613/2 i KO Kragujevac 1. Odavde granica skre}e na istok grani~nom linijom K.o. Kragujevac 1 sve do trome e kp. br. 1630 K.o. Mar{i} i parcela kp. br. 1967 i kp. br. 1970 KO Kragujevac 1. Daqe granica nastavqa grani~nom linijom izme u kp. br. 1970 sa kp. br. 1967 i kp. br. 1980 i kp. br. 1974 sa kp. br. 1980 sve do trome e kp. br. 1974, kp. br. 1975 i kp. br. 1980 sve u KO Kragujevac 1. Od ove trome e granica GP-a skre e na jugo-istok i poklapa se sa grani~nom linijom (nalazi se na 40m od postoje}eg dalekovoda) koridora dalekovoda 110 KV KG2 - Jagodina, sve do preseka sa grani~nom linijom KO Kragujevac 1 i KO Trmbas. Od ovog preseka granica GP-a skre}e na zapad granicom KO Kragujevac 1 i poklapa se daqe sa spoqnim granicama KO Kragujevac 1, KO Kragujevac 2, KO Kragujevac 3 i KO Kragujevac 4 sve do ta~ke A od koje je i po~eo opis. 1.2.4.2. OPIS GRANICE GRA\EVINSKOG REONA Granica gra evinskog reona po~iwe od trome e pruge Kragujevac-Lapovo reke Lepenice i kp.br. 14683 KO Kragujevac II i nastavqa grani~nom linijom desne obale reke Lepenice i parcela kp.br. 14684; 14685; 14686; 14687; 14700; 14701; 14702; 14703; 14704; 14705; 14706; 14707; 14708; 14709; 14710 i kp.br. 14711, sve KO Kragujevac I do uliva Mar{i}kog potoka u Lepenicu prelazi potok i ide granicom KO Kragujevac II tu uzvodno Mar{i}kim potokom do trome e Mar{i}kog potoka i kp.br. 19 i kp.br. 20. Daqe nastavqa me om izme u kp.br. 19 i kp.br. 20 do trome e koju ~ine kp.br. 18, 19 i kp.br. 20, nastavqa me om izme u kp.br. 18 i 20 do trome e koju ~ine parcele kp.br. 18, 20 i kp.br. 51 (put). Me a nastavqa tim putem (51) i kp.br. 20, 21, 22, i kp.br. 23 i dolazi do trome e Mar{i}kog potoka i kp.br. 23 i kp.br. 27. Nastavqa me nom linijom Mar{i}kog potoka i kp.br. 27, i dolazi do trome e koju ~ine potok kp.br. 27 i kp.br. 14531 (ulica). Od ove trome e granica nastavqa do trome e koju ~ine kp.br. 14531, kp.br. 223 i Mar{i}ki potok. Od ove trome e 18

granica nastavqa me om Mar{i}kog potoka sa kp.br. 223, 225, 229, 230, 234, 236, 239 i kp.br. 241 i dolazi do trome e koju ~ine kp.br. 241, kp.br. 242 i Mar{i}ki potk. Od ove trome e granica daqe nastavqa me om kp.br. 242 sa kp.br. 241 i kp.br. 243, zatim me om kp.br. 243 sa kp.br. 244 i kp.br. 245 (put) i dolazi do trome e koju ~ine kp.br. 245 (put), 243 i kp.br. 14531 (ulica). Od ove trome e granica ide do druge trome e koju ~ine kp.br. 245 (put) kp.br. 14531 (ulica) i kp.br. 246. Granica daqe nastavqa me om kp.br. 246 i kp.br. 14531 (ulica) i dolazi do prelomne ta~ne na me i koja ima koordinate 7499048,11 i 4876729,99 se~e parcele kp.br. 14531 i kp.br. 268 i dolazi do prelomne ta~ke na me i kp.br. 268 i kp.br. 269 koja ima koordinatu 149041,16 i 4876728,24 i nastavqa me om parcela kp.br. 268 i kp.br. 269 (put) do ~etvorome e kp.br. 269, 268, 281 i kp.br. 283. Od ove ta~ke nastavqa me om kp.br. 281 sa parcelama br. 21 i kp.br. 282, do ~etvorome e koju ~ine kp.br. 281, 282, 285 i kp.br. 286. Iz ove ta~ke nastavqa me nom linijom kp.br. 285 i kpl.br. 286 kao i me om kp.br. 289. Sa parcelama kp.br. 287, 288 i kp.br. 293 do trome e kp.br. 289, 292 i kp.br. 293. Ide me om izlazi na kp.br. 292 i kp.br. 293 do trome e kp.br. 293, 292 i kp.br. 296. Se~e parcele kp.br. 296 i kp.br. 298 i dolazi do prelomne ta~ke me e izme u kp.br. 298 i kp.br. 299. Od ove prelomne ta~ke granica nastavqa me om katastarskih parcela br. 299 sa parcelama kp.br. 298 i kp.br. 302 dolazi do trome e koju ~ine kp.br. 302, 299 i kp.br. 297. Od trome e granica nastavqa me om kp.br. 302 sa parcelama kp.br. 297 i kp.br. 14531, zatim me om kp.br. 14531 (put) sa parcelama: kp.br. 302, 303, 306 i kp.br. 307 i dolazi do ~etvorome e koju ~ine kp.br. 308, 307, 14531 i kp.br. 312. Od ~etvorome e granica ide me om kp.br. 312 (put) sa katastarskom parcelom kp.br. 309, 310 i kp.br. 1015, zatim nastavqa me om kp.br. 1015 sa katastarskim parcelama kp.br. 1016 i kp.br. 1014 i dolazi do ~etvorome e koju ~ine katastarske parcele kp.br. 1014, 1015, 14531/1 i kp.br. 14531 daqe nastavqa me om kp.br. 14531/1 (put) sa parcelama kp.br. 1014 i kp.br. 1013 do trome e koju ~ine kat. parcele kp.br. 1011, 1013 i kp.br. 14531/1 od koje nastavqa me nom linijom kp.br. 1013 sa parcelama kp.br. 1011 i kp.br. 1012 zatim me om kp.br. 1021 sa parcelama kp.br. 1003, 1002, 999, 1025 i kp.br. 1024 i dolazi u trome u koju ~ine kp.br. 1024, 1021 i kp.br. 1054 (put). Od we nastavqa me om kp.br. 1024 sa kp.br. 1054 (put) do trome e koju ~ine kat. parcele br. 1024, 1031 (put) i kp.br. 1054 (put), granica zatim nastavqa me om kp.br. 1054, 1031, zatim me nom linijom kp.br. 1047 sa parcelama 1055, 1056, i kp.br. 1057, do trome e koju ~ine kp.br. 1057, 1047 i kp.br. 1052 od ove trome e nastavqa me om kp.br. 1052 sa kp.br. 1057 i kp.br. 1058. Dolazi do trome e koju ~ine kp.br. 1058, 1059 i kp.br. 1052. Od ove trome e ide me nom linijom kp.br. 1059 sa kp.br. 1058 i 1060, dolazi do ~etvorome e kp.br. 1059, 1060, 1066 i kp.br. 1065. Granica daqe nastavqa me om izme u kp.br. 1065 i kp.br. 1066 izme u kp.br. 1067 i kp.br. 1068, izme u kp.br. 1070 i kp.br. 1069 i dolazi do trome e koju ~ine slede}e katastarske parcele kp.br. 1070, 1069 i kp.br. 1076 (ulica). Od ove trome e granica nastavqa me om kp.br. 1076 (ulica) sa katastarskim parcelama kp.br. 1070, 1071, 1074, 1075, 1053 i kp.br. 1051 i dolazi do ~etvorome e koju ~ine kp.br. 1049, 1051, 1076 i kp.br. 14532/1. Od te ~etvorome e nastavqa me om kp.br. 1076 sa 14532/1 i dolazi do ta~ke koja predstavqa me nu belegu izme u KO Kragujevac I i KO Mar{i}. Me a daqe ide izme u parcele 14532/1 (ulica) i KO Mar{i} do trome e KO Mar{i} sa parcelama 14532/1 i 14532/2 odakle nastavqa me om kp.br. 14532/2 (ulica) sa KO Mar{i} sve do ta~ke koja ima koordinatu 7497974,00 i 4875701,79. Zatim se~e parcelu 14532/2 i dolazi do trome e 14532/2, 1357/3 i 1359 i nastavqa me om kp.br. 1359 sa parcelama kp.br. 1357/3 i 1358/3 do trome e koju ~ine 1358/3, 1359 i 1356. Daqe se~e parcelu 1356 do ta~ke koja ima slede}u koordinatu 7497956,32 i 4875777,63. Iz ove ta~ke nastavqa me om izme u parcela 1213 sa parcelama 1356 i 1212 do ~etvorome e 1212, 1213, 1208 i kp.br. 1209. Daqe se~e parcele 1208 i 1207 do trome e 1207, 1204 i 1206, nastavqa me om 1206 sa slede}im parcelama 1204, 1198, 1200, 1201, 1202 i 1203. Iz ove trome e (1206, 1203 i 1090) se~e parcele 1090 i 1093 do ta~ke na me i 1093 i 1095 sa koordinatom 7498049,31 i 4876018,35. Nastavqa me om 1093 sa parcelama 1095 i 1096 do ~etvorome e 1093, 1097, 1096 i 1104. Ide daqe me om parcele 1096 sa parcelama 1104 i 1162, zatim me om 1162 sa parcelama 1186, 1168 i 1165, zatim me om 1161 sa parcelama 1165, 1164, 1163, 1166 do trome e 1161, 1166 i 1170, dolazi do trome e koju ~ine parcele 1161, 955 i 917, ide me nom linijom 1165 i parcele 917 do ta~ke ~ije su koordinate 7497850,56 i 4876193,19. Od ove ta~ke granica se~e parcelu 917 i dolazi do ta~ke ~ije su koordinate 7497813,00 i 4876263,85. Od ove ta~ke nastavqa me om 917 i parcele 953 (ulica) i dolazi do dvome e koju ~ine parcela 917 i 953. Od dvome e 19

granica se~e kp.br. 917 i dolazi u ta~ku ~ije su koordinate 7497709,57 i 4876230,98. Od ove ta~ke granica nastavqa me om parcele 917 sa parcelama 915, 916 i dolazi do trome e koju ~ine parcele 916, 917 i 1161. Me a zatim se~e parcelu 1161 i dolazi u ta~ku ~ije su koordinate 7497721,07 i 4876156,76. Od ove ta~ke granica nastavqa me om parcele 1161 sa parcelama 1174, 1176 i 1175, dolazi do trome e koju ~ine parcele 1175, 1161 i 1355 (put). Granica preseca put 1355 i dolazi u trome u koju ~ine parcele 1338, 1337/1 i 1355. Granica nastavqa me om parcele 1337/1 sa parcelama 1338, 1352 i 1340 dolazi do trome e koju ~ine parcele 1337/1, 1323/2 i 1340. Od ove trome e granica nastavqa me om kp.br. 1340 sa parcelama 1323/2, 1282, 1281, 1279 do ta~ke ~ije su koordinate 7497425,87 i 4875957,46. Od ove ta~ke granica preseca parcelu 1340 i dolazi do dvome e koju ~ine parcele 1340 i 1346. Od ove ta~ke granica nastavqa me om 1340 sa parcelama 1346 i 1347. Granica zatim nastavqa me om 1347 (ulica) sa parcelama 1348, 1349, 1350, 1351, 1352 i dolazi u trome u koju ~ine parcele 1347, 1220/2 i 1352. Od ove trome e granica nastavqa me om 1220/2 sa parcelom 1352 i dolazi do ta~ke ~ije su koordinate 7497526,29 i 4875905,44. Od ove ta~ke granica nastavqa me om izme u parcela 1220/2 i 1220/1, dolazi do ta~ke ~ije su koordinate 7497520,81 i 4875823,63. Od ove ta~ke granica nastavqa me om izme u parcela 1341 i parcele 1384/2 i dolazi do trome e koju ~ine parcele 1384/2, 1384/1 i parcele 1383. Od ove trome e granica nastavqa me om kp.br. 1383 sa parcelama 1384/2, 1385/3, 1385/2, 1385/1, 1386, 1388 i dolazi do ~etvorome e koju ~ine 1383, 1382, 1389 i 1388. Od te ta~ke granica nastavqa me om izme u parcele 1389 i 1388, dolazi do trome e koju ~ine parcele 1389, 1388 i parcela 1381. Od ove trome e granica preseca parcelu 1388 i dolazi u trome u koju ~ine parcele 1388, 1391 i 1967, zatim nastavqa me om izme u parcela 1388 i parcele 1967 i dolazi do trome e koju ~ine katastarske parcele 1388, 1967 i granica katastarske me e KO Kragujevac I sa KO Mar{i}. Od ove trome e granica nastavqa me om izme u katastarske parcele 1967 i granicom KO Mar{i} i dolazi do trome e koju ~ine slede}e katastarske parcele 1980, 1970 i parcela 1967. Od ove trome e granica nastavqa me om izme u katastarske parcele 1980 sa parcelama 1970, 1974, 1975 i 1982/1. Granica zatim nastavqa me om izme u kp.br. 1982/1 sa parcelama 1981, 1978, 1949 i dolazi do ~etvorome e koju ~ine parcele 1982/1, 1949, 1982/2 i 1947. Od ove ta~ke granica nastavqa me om izme u kp.br. 1947 sa parcelama 1949, 1948, 1941, 1932, 1939, 1944 i dolazi do ~etvorome e koju ~ine parcele 1947, 1946, 1945 i 1944. Iz ove ta~ke granica ide me om parcele 1944 sa parcelama 1945 i 1983/4 (put) do trome e parcela 1944, 2004 i 1983/4 pa nastavqa do trome e parcela 2004, 2002 i 1983/4 zatim do trome e parcela 2002, 1983/4 i 1983/1. Iz ove ta~ke ide me nom linijom parcele 1983/1 sa parcelama 2002, 2001, 1998 i 1989 sve do trome e parcela 1983/1, 1983/5 i 1989. Zatim nastavqa do prelomne ta~ke sa koordinatom 7496891,72 i 4875673,38 odakle se~e parcelu 1989 do trome e 1988, 1989 i 1990. Odavde se~e parcelu 1988 do prelomne ta~ke sa koordinatom 7496897,36 i 4875606,40 i nastavqa na zapad me om izme u kp. br. 1987 i 1988 do trome e 1987, 1988 i 2086, zatim nastavqa me om parcele 2086 sa parcelama 19.88, 2078 i 2079, zatim me om 2079 sa parcelama 2080 i 2081, zatim me om 2081 sa parcelama 2077, 2071, 2070 i 2069 do trome e 2069, 2081 i 2082 ide me om 2069 i 2082, zatim me om 2117 sa parcelama 2083 i 2116 nastavqa me om izme u parcela 2116 sa parcelama 2118, 2119 i 2120 i dolazi do prelomne ta~ke sa koordinatom 7496696,82 i 4875578,62. Od ove ta~ke granica se~e parcelu 2116 i dolazi u trome u koju ~ine parcele 2123, 2124 i 2116. Od ove trome e granica nastavqa me om izme u parcela 2123 i parcele 2124 i dolazi do trome e koju ~ine parcele 2124, 2123 i 2125. Od ove trome e granica se~e parcelu 2125 i dolazi do ta~ke ~ije su koordinate 7496596,24 i 4875553,70. Od ove ta~ke me a nastavqa ka jugu izme u parcela 2125 i 2145 i dolazi do ~etvorome e koju ~ine parcele 2146, 2145, 2124 i 2125. Od ove ~etvorome e granica nastavqa me om izme u parcela 2146 sa parcelom 2145 i 2147 i dolazi do trome e koju ~ine parcele 2146, 2147 i 2114. Granica nastavqa me om izme u parcela 2114 sa parcelom 2147 i 2148. Granica nastavqa me nom linijom parcele 2148 sa parcelama 2113 i 2294, zatim me nom linijom parcele 2294 sa parcelama 2149, 2150, 2173, 2174, 2292 i dolazi do trome e koju ~ine parcele 2292, 2293 i 2294. Od ove trome e granica nastavqa me nom linijom parcele 2293 sa parcelama 2292 i 2291, zatim me nom linijom parcele 2296 sa parcelama 2291, 2283/1 i parcela 2162. Nastavqa me nom linijom 2262 sa parcelama 2297 i parcelom 2298 me nom linijom parcele 2298 sa parcelama 2299 dolazi do ~etvorome e koju ~ine katastarske parcele kp.br. 2302, 2299, 2298 i kp.br. 14535 (ulica). Od ove 20