ΔΖΑΠΞΜΦΕ ΗΑΖ ΑΚΠΖΜΛΓΖΔΩΠΖΗΑ:Μ ΞΜΘΜΟ ΠΜΡΟ ΟΠΜ ΟΔ. Δν. ΙΑΞΖΑ ΙΝΜΡΓΜΡΘΖΑ ΓΚΔΜΗΞΖΚΜΘΜΓΜΟ-ΔΖΑΒΕΠΜΘΜΓΜΟ

Transcript

1 ΔΖΑΠΞΜΦΕ ΗΑΖ ΑΚΠΖΜΛΓΖΔΩΠΖΗΑ:Μ ΞΜΘΜΟ ΠΜΡΟ ΟΠΜ ΟΔ Δν. ΙΑΞΖΑ ΙΝΜΡΓΜΡΘΖΑ ΓΚΔΜΗΞΖΚΜΘΜΓΜΟ-ΔΖΑΒΕΠΜΘΜΓΜΟ

2 Γηαηί μηα θέηα μήιμο γίκεηαη θαθεηί ακ δεκ ηεκ θαηακαιώζμομε άμεζα? Γηαηί έκα θόρημμ ζημ δένμα μαξ ενεζίδεηαη θαη ακαπηύζζεη θιεγμμκή? Όια αοηά πνμθύπημοκ από μηα θοζηθή δηαδηθαζία πμο μκμμάδεηαη μλείδςζε Οομβαίκεη ζε όια ηα θύηηανα ζηε θύζεξ, ζομπενηιαμβακμμέκςκ εθείκςκ ζημ ζώμα μαξ.

3 ΕΛΕΤΘΕΡΕ ΡΙΖΕ ΠΩ ΧΗΜΑΣΙΖΟΝΣΑΙ : Πμ μλογόκμ, εηζενπόμεκμ ζημκ μνγακηζμό με ηεκ ακαπκμή θαη μεηαθενόμεκμ με ημ αίμα ζηα θύηηανα, πνεζημμπμηείηαη ζε πμζμζηό πενίπμο 95% γηα ηεκ παναγςγή εκένγεηαξ. Πμ οπόιμηπμ πμζμζηό πνμθαιεί ηε δεμημονγία ηςκ ΓΘΓΡΘΓΞΩΚ ΞΖΔΩΚ Ναίδμοκ νόιμ ζηεκ απμημλίκςζε θαη ζημ ακμζμπμηεηηθό ζύζηεμα ζημκ μνγακηζμό

4 ΟΡΙΜΟ ΣΟΤ ΕΛΕΥΘΕΡΕΣ ΟΞΕΙΔΩΣΙΚΟΤ ΡΘΖΕΣ STRESS Λέγονηαι ελεύθερες επειδή ηοσς λείπει ένα κρίζιμο μόριο, ποσ ηις οδηγεί ζε μια καηαζηροθική ζσμπεριθορά όηαν ζσνδεθούν με ένα άλλο μόριο

5 Αιπζηδσηέο αληηδξάζεηο..βνίζθμκηαη ζοκεπώξ ζηεκ ακαδήηεζε ειεθηνμκίςκ γηα ηεκ ζηαζενμπμίεζε ημοξ..πνμάγμοκ αιοζηδςηέξ ακηηδνάζεηξ Μη ειεύζενεξ νίδεξ δεκ δίκμοκ θιηκηθή ζομπηςμαημιμγία αιιά....είκαη επηζεηηθέξ με ορειή δναζηηθόηεηα

6 Οη ελςηενηθέξ ημλίκεξ, ηδηαίηενα μ θαπκόξ ημο ηζηγάνμο θαη ε αημμζθαηνηθή νύπακζε, είκαη «πεγέξ ειεοζένςκ νηδώκ».. ηα ηνόθημα θαη ημ κενό θηιμλεκμύκ επίζεξ ειεύζενεξ νίδεξ, με ηε μμνθή ηςκ θοημθανμάθςκ θαη άιιςκ ημληκώκ Αοηέξ μη ημλίκεξ είκαη εονύηαηα δηαδεδμμέκεξ ζημ πενηβάιιμκ ΓΜΓΙ πμο δμύμε ζε πόιε, ηηξ ακαπκέμομε από ημκ αένα Σμ μλεηδςηηθό θμνηίμ ημο ζώμαημξ είκαη πμιύ πημ ορειό από ό, ηη ήηακ πνηκ από 200 πνόκηα Μ θίκδοκμξ ειεοζένςκ νηδώκ ζοκεπίδεηαη

7 Μ θίκδοκμξ ηςκ ειεοζένςκ νηδώκ Όηακ μη ειεύζενεξ νίδεξ επηηίζεκηαη, δεκ ζθμηώκμοκ μόκμ ηα θύηηανα γηα κα απμθηήζμοκ ημ μόνημ πμο ημοξ ιείπεη Σμ πνόβιεμα είκαη όηη μη ειεύζενεξ νίδεξ ζοπκά ηναομαηίδμοκ ημ θύηηανμ, θαηαζηνέθμκηαξ ημ 1. Δηαιύμοκ ηηξ θοηηανηθέξ μεμβνάκεξ 2. μνγακίδηα θοηηάνςκ =γήνακζε, θόπςζε, αζζέκεηεξ 3. πνμζβάιιμοκ DNA = Όηακ μεηαβάιιεηαη ημ DNA εκόξ θοηηάνμο, ημ θύηηανμ μεηαιιάζζεηαη. Μεγαιώκεη αθύζηθα θαη ακαπανάγεηαη αζοκήζηζηα θαη πμιύ γνήγμνα. μεηαιιάλεηξ, ακάπηολε δηαθόνςκ μμνθώκ θανθίκμο

8 Αληηνμεηδσηηθέο νπζίεο ΟΡΙΜΟ ΣΟΤ ΟΞΕΙΔΩΣΙΚΟΤ STRESS Αντιοξειδωτικά Γιεύζενεξ νίδεξ Σα ακηημλεηδςηηθά είκαη μοζίεξ πμο δίκμοκ ημ ειεθηνόκημ πμο ιείπεη ζηηξ ειεύζενεξ νίδεξ, μεηαηνέπμκηαξ ηεξ ζε με ημληθέξ άνα θαη αθίκδοκεξ γηα ημκ ακζνώπηκμ μνγακηζμό

9 εκαληηθά αληηνμεηδσηηθά ζηνλ νξγαληζκό Ακηημλεηδςηηθά έκδομα Δηζμμοηάζε ημο οπενμλεηδίμο [SOD (Cu/Zn, Mn )] Ηαηαιάζε γιμοηαζεηόκεξ Ρδνόθηιεξ Ακηημλεηδςηηθέξ μοζίεξ Θηπόθηιεξ Βηηαμίκεξ C Βηηαμίκεξ Γ Γιμοηαζεηόκε Κανμηεκμεηδή (νεηηκόιε, β-θανμηέκημ, Α-ιηπμηθό μλύ δεαλακζίκε, ιοθμπέκημ, ιμοηείκε θ.α) Οονηθό μλύ CoQ10 Υμιενοζνίκε Κοζηείκε ζειήκημ, παιθόξ, ρεοδάνγονμξ, μαγκήζημ

10 Free radicals and antioxidants From basic research to clinical practice 2003 ΣΟ ΑΝΣΙΟΞΕΙΔΩΣΙΚΟ ΤΣΗΜΑ ΚΑΣΑΝΕΜΗΜΕΝΟ ΜΕΑ ΣΟ ΚΤΣΣΑΡΟ Βηηακίλε Ε, PUFA, β-θαξνηίλε πλέλδπκν Q, ειήλην, βηηακίλε Ε, SOD, GSHPx (ππεξνμεηδάζε ηεο γινπηαζεηόλεο) Γινπηαζεηόλε, GSHPx (ππεξνμεηδάζε ηεο γινπηαζεηόλεο), SOD, ζειήλην, βηηακίλε C Βηηακίλε Ε, β-θαξνηίλε Καηαιάζε Τα αντιοξειδωτικά τηρ κςτταπικήρ μεμβπάνηρ είναι η «ππώτη γπαμμή» άμςναρ εναντίον των ROS

11 Νανά ημ όηη μ μνγακηζμόξ μαξ δηαζέηεη ηζπονμύξ μεπακηζμμύξ ελμοδεηένςζεξ ηςκ ειεοζένςκ νηδώκ δεκ θαηαθένκεη πάκηα κα ηηξ ακηημεηςπίζεη με επηηοπία ιόγς ημο μεγάιμο ανηζμμύ ημοξ

12 Πάλσ από 100 παζήζεηο ζρεηίδνληαη κε ην ΟΞΕΙΔΩΣΙΚΟ STRESS N. Alzheimer N. Parkinson Αζενμζθιήνςζε Παζήζεηξ κεθνώκ Παγθνεαηίηηδα, Ηπαηηθέξ παζήζεηξ Γγθεθαιηθό επεηζόδημ Έμθναγμα μομθανδίμο Υνόκηεξ πκεομμκμπάζεηεξ AGEING Γήνακζε Ναποζανθία Τπμγμκημόηεηα, εκδμμεηνίςζε, πνμεθιαμρία Ρεομαημεηδήξ ανζνίηηδα Ρπένηαζε Ο. Δηαβήηεξ Π. ςπνάξ θειίδαξ Καηαννάθηεξ Κανθίκμξ Ν. Crohn The free radical man

13 ΓΝΖΒΑΞΡΚΠΖΗΜΖ ΝΑΞΑΓΜΚΠΓΟ ΑΡΛΕΟΕΟ ΓΘΓΡΘΓΞΩΚ ΞΖΔΩΚ ΓΛΩΓΓΚΓΖΟ ΝΑΞΑΓΜΚΠΓΟ Ναποζανθία Ο. Δηαβήηεξ αναθηενηζηηθά ακαθένεηαη όηη μόκμ μία νμοθεληά ηζηγάνμο μπμνεί κα πενηέπεη μέπνη ειεύζενεξ νίδεξ με απμηέιεζμα έζης θαη γηα ιίγε ώνα ε γιμοηαζεηόκε θαη ε βηηαμίκε C ζπεδόκ κα εθμεδεκίδμκηαη Ηάπκηζμα Ακεπανθήξ δηαηνμθή Ρπενβμιηθή άζθεζε Φάνμαθα Αθηηκμβμιίεξ UV, X Πμληθέξ μοζίεξ Ξύπακζε ΓΚΔΜΓΓΚΓΖΟΝΑΞΑΓΜΚΠΓΟ Ακαπκεοζηηθή αιοζίδα Μλεηδςηηθά έκδομα Φιεγμμκώδεηξ δηαδηθαζίεξ

14

15

16

17

18 Πνμθέξ με ορειό γιοθαημηθό δείθηε Ιεηαγεομαηηθή οπενγιοθαημία Θηπανώκμλέςκ γιοθμημληθόηεηα ιηπμημληθόηεηα Μλεηδςηηθό ζηνεξ Γλάκηιεζε β-θοηηάνςκ Γεκεηηθή πνμδηάζεζε Πνόπμξ δςήξ ΔΖΑΒΕΠΕΟ

19 Ηαηεγμνίεξ θανμάθςκ, αιθμόι μπμνμύκ κα μδεγήζμοκ ζε έιιεηρε μηθνμζνεπηηθώκ ζοζηαηηθώκ Φάνμαθα Τπαθηηθά Αθαηνμύμεκα μηθνμζνεπηηθά ζοζηαηηθά Βηηαμίκε Α, D, E, K, θάιημ, θςζθόνμξ Ακηηβημηηθά Βηηαμίκεξ ζομπιέγμαημξ Β, Βηηαμίκε C, θάιημ Ακηηθαηαζιηπηηθά Βηηαμίκε Β12, ζοκέκδομμ Q10 Ακηηζηαμηκηθά Βηηαμίκε C Αθεηοιμζαιηθοιηθό μλύ Βηηαμίκε Α, Β, C, θάιημ, αζβέζηημ Δημονεηηθά Κάιημ, βηηαμίκεξ ζομπιέγμαημξ Β, μαγκήζημ, ρεοδάνγονμξ, ζοκέκδομμ Q10 Ακηηζοιιεπηηθά ηαηίκεξ Φοιιηθό μλύ, βηηαμίκε Β6, Β12, Γ οκέκδομμ Q10 μεηθμνμηκε Β12, θοιιηθμ μλύ Κμνηηθμζηενμεηδή Αζβέζηημ, Βηηαμίκε D, θάιημ, ζειήκημ, ρεοδάνγονμξ

20 Ηαηά ηεκ οπενγιοθαημία, από ηα μηημπόκδνηα ηςκ εκδμζειηαθώκ θοηηάνςκ πανάγεηαη ημ ακηόκ ημο ζμοπενμλεηδίμο(μ - 2 ) πμο εοζύκεηαη θονίςξ γηα ηηξ δηαβεηηθέξ επηπιμθέξ Brownlee θαη ζπλ.

21 To μλεηδςηηθό ζηνεξ δηαδναμαηίδεη ημκ ζπμοδαηόηενμ νόιμ ζηηξ μηθνμ θαη μαθνμαγγεηαθέξ επηπιμθέξ ζεςνείηαη πνώημμξ δείθηεξ ακάπηολεξ ηεξ εκδμζειηαθήξ δοζιεηημονγίαξ

22

23 ΠΞΜΝΜΖ ΑΚΠΖΙΓΠΩΝΖΟΕΟ ΜΛΓΖΔΩΠΖΗΜΡ STRESS ΑΝΜΦΡΓΕ ΓΝΖΒΑΞΡΚΠΖΗΩΚ ΝΑΞΑΓΜΚΠΩΚ Οη θπζηθνί παξάγνληεο όπσο νη αθηηλνβνιίεο UV, X Οη ρεκηθνί παξάγνληεο όπσο ε κόιπλζε ηεο αηκόζθαηξαο θαη ηνπ πεξηβάιινληνο ηα θάξκαθα Οη θιεγκνλέο Λήςε δηαθόξσλ νξκνλώλ Άγρνο θαη ην ςπρνινγηθό stress Ο ηξόπνο δσήο ( θαθέο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο, ε παρπζαξθία, ην θάπληζκα θαη ε ππεξβνιηθή θαηαλάισζε ηνπ αιθνόι, ππεξβνιηθή,ή αλεπαξθήο άζθεζε)

24 ΜΦΓΘΕ ΑΝΜ ΑΚΠΖΙΓΠΩΝΖΟΕ ΠΜΡ ΜΛΓΖΔΩΠΖΗΜΡ ΟΠΞΓΟ Αολάκμοκ δςηηθόηεηα Ακηημεηώπηζε πνόκηαξ θόπςζεξ Απμημλίκςζε ήπαημξ Ιεηώκμοκ επηπηώζεηξ έκημκμο ζηνεξ Ννόιερε μεηαβμιηθμύ ζοκδνόμμο Ιεηώκμοκ θίκδοκμ θανθίκςκ Γπηδνμύκ εοενγεηηθά ζηηξ ανζνώζεηξ Γκηζπύμοκ ειαζηηθόηεηα δένμαημξ Ακαπαηηίδμοκ πνόςνε γήνακζε Ννμιαμβάκμοκ ηηξ επηπιμθέξ ημο Δηαβήηε

25 ΑΝΣΙΟΞΕΙΔΩΣΙΚΗ ΙΚΑΝΟΣΗΣΑ ΣΑ ΣΡΟΦΙΜΑ ORAC : θιίκαθα θαηάηαμεο ηξνθίκσλ αλάινγα κε ηελ αληηνμεηδσηηθή ηνπο ηθαλόηεηα Καζεκεξηλά πξέπεη λα παίξλνπκε κνλάδεο ORAC

26 ORAC Ξενά δαµάζθεκα 5770 ηαθίδεξ 2830 Μύνηηια 2400 Βαηόµμονα 2036 Λαπακίδεξ 1770 Φνάμοιεξ 1540 πακάθη 1260 Λαπακάθηα Βνολειιώκ 980 Μπνόθμιμ 890 Πμνημθάιη 750

27 Κόθθηκεξ γιοθέξ πηπενηέξ 710 Κόθθηκα ζηαθύιηa 739 Κενάζηα 670 Αθηηκίδηα 602 Γθνέηπ θνμύη 483 Κνεµµύδηα 450 Καιαµπόθη 400 Μειηηδάκεξ 390

28 ΓΑΡΤΦΑΛΟ Νημ πιμύζηα ζε ακηημλεηδςηηθά 3144 Κακέιια 2674 Ρίγακε 2001 Κμονθμομε 1593 Κύμηκμ 768 Μασκηακόξ 743 Βαζηιηθόξ 676 Φαζθόμειμ 320 Μακηδμονάκα 273 μπαπανηθά (ORAC/γν)

29 Garrow JS Human nutrition and dietetics Churrchil Livingstone 10 Edition 2000 Πεγέο αληηνμεηδσηηθώλ ζηα ηξόθηκα Βηηαμίκε Α Αογό, βμύηονμ, γάια θαη γαιαθημθμμηθά πνμσόκηα, βμύηονμ, ζοθώηη, ηπζοέιαηα Βηηαμίκε C Φνμύηα, θονίςξ εζπενηδμεηδή, θνάμοιεξ, πνάζηκε πηπενηά, πνάζηκα θοιιώδε ιαπακηθά (μανμύιη, ζπακάθη) θαη ακζμθναμβμεηδή (μπνόθμιμ, θμοκμοπίδη) Β-θανμηέκημ Φνμύηα (θονίςξ εζπενηδμεηδή, πμνημθάιηα, μακηανίκηα, θίηνα) ιαπακηθά, ηδηαίηενα ηα θίηνηκα θαη πμνημθαιί

30 Garrow JS Human nutrition and dietetics Churrchil Livingstone 10 Edition 2000 Πεγέο αληηνμεηδσηηθώλ ζηα ηξόθηκα Βηηαμίκε Γ Φοηηθά έιαηα, θονίςξ ειαηόιαδμ, ζόγηα, θανύδηα, αογά Οειήκημ Κνέαξ, ζοθώηη, ζαιαζζηκά Φιαβμκμεηδή Κόθθηκμ θναζί, θνμύηα, ιαπακηθά Σεοδάνγονμξ Δεμεηνηαθά, ζοθώηη, ζπόνμη ζηηανημύ, μαγηά μπύναξ, αογά

31 Πεγέο αληηνμεηδσηηθώλ βηηακηλώλ ζηα ηξόθηκα Bηηακίλε E: Χξεηάδεζηε mg ηελ εκέξα θαη απηή ηελ πνζόηεηα κπνξείηε λα ηε βξείηε: ζε έλα πηάην κε κπξόθνια ζε 4 ζπαλαθόπηηεο, ζε 15 ηνκάηεο ή ζηε ζάιηζα γηα 3 καθαξνλάδεο (πεξίπνπ κηζή θνύπα ζάιηζα), ζε 7 θνπηαιηέο ειαηόιαδνπ, ζε 5 κεγάια ξνδάθηλα.

32 Πεγέο αληηνμεηδσηηθώλ βηηακηλώλ ζηα ηξόθηκα Bηηακίλε C: Χξεηάδεζηε πεξίπνπ 75 mg (γπλαίθεο) έσο 90 mg (άλδξεο) /εκέξα απηή ηελ πνζόηεηα κπνξείηε λα ηε βξείηε: ζε έλα κεγάιν πνξηνθάιη (έλα κέηξην πνξηνθάιη έρεη πεξίπνπ 50 mg βηηακίλεο C), ζε 3 ηνκάηεο, ζε κία κεξίδα κπξόθνια, ζε κηζή θόθθηλε πηπεξηά, ζε έλα ιεκόλη, ζε 2 καγεηξεκέλεο πξάζηλεο πηπεξηέο

33 Δομανηθά Μιηθήξ Άιεζεξ 3πλαςια ποςότητα αντιοξειδωτικών ουςιών ςε ςχέςη με τα εμπλουτιςμένα ή επεξεργαςμένα ζυμαρικά Η ςυγκέντρωςη αντιοξειδωτικών ουςιών ςτο ολικήσ αλέςεωσ αλεύρι είναι ςτην ουςία παρόμοια με αυτή που βρίςκεται ςτα φρούτα και λαχανικά

34 πνςηεΐκεξ

35 Αολάκμοκ ηεκ ΚΑΛΗ ΥΟΛΗΣΓΡΟΛΗ Μεηώκμοκ ηεκ θαθή πμιεζηενόιε Γίκαη πιμύζηα ζε αζβέζηημ θαη θςζθόνμ

36 ω3 ΓΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΣΗΣΑ ΓΙΑ ΚΑΛΗ ΤΓΓΙΑ Σμ 60% ημο εγθεθάιμο είκαη ιίπμξ ημ 1/3 ς3 θαη ς6 ζε ακαιμγία 1:1 Απόιοηα απαναίηεηα γηα ηεκ μμαιή ιεηημονγία ηεξ θανδηαξ, ημο εκηένμο, ημο δένμαημξ ηςκ ανζνώζεςκ, ηςκ μοώκ, ημο ακμζμπμηεηηθμύ ζοζηήμαημξ, ηεκ μμαιή θύεζε Ιεηώκμοκ ηα ηνηγιοθενίδηα Δεκ ηα θηηάπκμομε πνέπεη κα ηα ηνώμε Βειηίςζε ηεξ ζθιήνοκζεξ θαηά πιάθαξ θαη πάνθηκζμκ Έπμοκ ειαθνά ακηηπεθηηθή δνάζε, πνμιαμβάκμοκ αννοζμίεξ Καη πμιιά άιια Πα ηειεοηαία μάιηζηα πνόκηα μειεηάηαη έκημκα μ νόιμξ ηςκ ς-3 ιηπανώκ ζηεκ ακηημεηώπηζε ημο θανθίκμο ημο παγθνέαημξ

37

38 Που βρίσκονται; Ηανύδηα, ιηκανόζπμνμξ, ιηκέιαημ Ιμονμοκέιαημ Έιαηα ρανηώκ ζοζθεοαζμέκα ζε caps Ομιμμόξ, πέζηνμθα, ηόκμξ, ζανδέιεξ θιπ. Πνόθημα εμπιμοηηζμέκα (ππ αογά,ηονηά)

39 Γηαμύνηη Όιμη λένμομε όηη ημ γηαμύνηη είκαη ογηεηκό, αθμύ είκαη άνηζηε πεγή αζβεζηίμο, πνςηεΐκεξ θαη πνμβημηηθώκ μοζηώκ Έκα θεζεδάθη γηαμύνηη πνμζθένεη ημ 25% ηςκ εμενεζίςκ ακαγθώκ ζμο ζε νηβμθιαβίκε( B2) πμζόηεηα πμο βνίζθεηαη ζε 1 θι. βναζμέκμ ζπακάθη Ακ θαη ε νηβμθιαβίκε δεκ είκαη ε ίδηα ακηημλεηδςηηθή μοζία, είκαη ζεμακηηθή γηα κα ιεηημονγήζεη ε γιμοηαζεηόκε Ννόθεηηαη γηα έκα ακηημλεηδςηηθό πμο βνίζθεηαη ζηα θύηηανά μαξ πμο θαηαπμιεμά ηηξ ειεύζενεξ νίδεξ Γπεηδή όμςξ ε νηβμθιαβίκε είκαη βηηαμίκε πμο παναμέκεη ζημκ μνγακηζμό μόκμ μενηθέξ ώνεξ πνέπεη κα ακαπιενώκεηαη θαζεμενηκά Αοηό γίκεηαη εύθμια με ηεκ θαηακάιςζε εκόξ γηαμονηημύ

40 Ηόθθηκμ θνέαξ Κάπνηεο έξεπλεο έρνπλ ζπζρεηίζεη ηελ ππεξθαηαλάισζε θόθθηλνπ θξέαηνο κε θαξθίλν ηνπ καζηνύ,ηνπ νξζνύ, ηνπ ζηνκάρνπ, ηεο ρνιεδόρνπ θύζηεο θαη ηνπ πξνζηάηε Τν ςεκέλν θόθθηλν θξέαο (ζηα θάξβνπλα, ζην θνύξλν ή ην ηεγάλη) απμάλεη ηελ πηζαλόηεηα εκθάληζεο θαξθίλνπ δηόηη θαηά ηε δηαδηθαζία ςεζίκαηνο δεκηνπξγνύληαη θαξθηλνγόλεο νπζίεο πνπ απνθαινύληαη εηεξνθπθιηθέο ακίλεο Επηπξόζζεηα, ην επεμεξγαζκέλν θξέαο (ζπζθεπαζκέλν κπηθηέθη) θαη ην δακπόλ πεξηέρνπλ ληηξώδε θαη ληηξηθά άιαηα σο ζπληεξεηηθά, ηα νπνία κπνξεί λα κεηαηξαπνύλ ζην ζηνκάρη ζε θαξθηλνγόλεο ληηξνδακίλεο, πνπ ελδερνκέλσο ζα κπνξνύζε λα απμήζεη ηνλ θίλδπλν γηα θαξθίλν ηνπ ζηνκάρνπ Κπέαηα πος διαηηπούνηαι ζηο αλάηι, ηο ξύδι ή πος είναι καπνιζηά, πεπιέσοςν οςζίερ πος μποπεί να αςξάνοςν ηον κίνδςνο για καπκίνο.

41 ΓΘΑΖΜΘΑΔΜ θαζεμενηκά... ΠΜ ΘΑΔΖ ΠΕΟ ΗΑΞΔΖΑΟ... Αολάκεη ηεκ θαιή πμιεζηενόιε Ιεηώκεη ηεκ «θαθή» πμιεζηενίκε (LDL) Βμεζά ζηεκ πνόιερε ηεξ θναγήξ ηςκ ανηενηώκ θαη ζηε μείςζε ημο θηκδύκμο θανδημπαζεηώκ Νανέπεη πνμζηαζία έκακηη μνηζμέκςκ μμνθώκ θανθίκμο. Νενηέπεη θοζηθά ακηημλεηδςηηθά θαη βηηαμίκε Γ Ννμιαμβάκεη μνηζμέκεξ αζζέκεηεξ ημο ήπαημξ θαη δνα εοενγεηηθά ζηε ζεναπεία ημο δηαβήηε. (FDA) εμενήζηα θαηακάιςζε 2 θμοηαιηώκ ηεξ ζμύπαξ ειαηόιαδμ μπμνεί κα ζομβάιιεη ζηε μείςζε ηςκ πηζακμηήηςκ γηα εμθάκηζε ζηεθακηαίαξ κόζμο Όμενμξ απμθαιμύζε ημ ειαηόιαδμ νοζό Ργνό θαη μ Ζππμθνάηεξ μεγάιμ

42 (European Union promotion programme for olive oil Martin-Moreno JM, Willett WC, Gorgojo L, Banegas JR, Rodriguez- Artalejo F, et al: "Dietary fat, olive oil intake and breast cancer risk", Int J Cancer 1994, 58: Trichopoulou A, Katsouyanni K, Stuver S, Tzala L, Gnardellis C, Rimm E, Trichopoulos D: "Consumption of olive oil and specific food groups in relation to breast cancer risk in Greece", J Natl Cancer Inst 1995, 87: Trichopoulou A: "Olive oil and breast cancer", Cancer Causes Control 1995, 6: Newmark HL: "Squalene, olive oil, and cancer risk. Review and hypothesis", Ann N Y Acad Sci 1999, 889: Owen RW, Giacosa A, Bull WE, et al: "The antioxidant/anticancer potential of phenolic compounds isolated from olive oil", Eur J Cancer 2000, 36: La Vecchia C, Negri E, Franceschi S, Decarli A, Giacosa A, Lipworth L: "Olive oil, other dietary fats, and the risk of breast cancer (Italy)", Cancer Causes Control 1995, 6: Gerber M: "Olive oil, monounsaturated fatty acids and cancer. Review", Cancer Lett 1997, 114: Lipworth L, Martinez ME, Angell J, Hsieh CC, Trichopoulos D: "Olive oil and human cancer: an assessment of evidence", Prev Med 1997, 26: Tzonou A, Hsieh C, Polychronopoulou A, et al: "Diet and ovarian cancer: A case-control study in Greece", Int J Cancer 1993, 55: [PubMed] 31. Tzonou A, Lipworth L, Kalandidi A, Trichopoulou A, Gamatsi I, et al: "Dietary factors and the risk of endometrial cancer: A casecontrol study in Greece", Br J Cancer 1996, 73: [PubMed] 32. Valavanidis A, Zinieris N, Zygalaki E: "Pharmacological properties of olive oil constituents as antioxidants and antitumorogenic agents. Can olive oil be used for medical purposes?", Pharmakeftiki 2000, 13: Οπέζε θαηακάιςζεξ ειαημιάδμο θαη ειηώκ με ηε μείςζε ηεξ πηζακόηεηαξ θαθμήζςκ κεμπιαζηώκ (θανθίκςκ) Ε εονςπαηθή μειέηε EUROLIVE (The effect of olive oil consumption on oxidative damage in European populations) 2006

43 ηα ηνόθημα πμο είκαη πιμύζηα ζε ακηημλεηδςηηθά είκαη μ θαιύηενμξ ηνόπμξ γηα κα ελαζθαιίζμομε επανθή πνόζιερε ακηημλεηδςηηθώκ μοζηώκ είκαη κα ηνώμε πμηθηιίεξ θνμύηςκ θαη ιαπακηθώκ θάζε μένα πενίπμο 3 έςξ 5 μενίδεξ

44 θμοθηά θαζόιηα θαθέξ θνηζάνη θεπνί βνώμε

45 ΜΟΝΞΖΑ 2-3 θμνέξ ηε βδμμάδα Φοηηθέξ πνςηεΐκεξ (πςνίξ πμιεζηενόιε) Πιμύζηα ζε θοηηθέξ ίκεξ Πιμύζηα ζε πνςηεΐκεξ, θάιημ, θμιηθό μλύ, ζίδενμ θαη μαγκήζημ. Υαμειή πενηεθηηθόηεηα ζε ιηπανέξ μοζίεξ. Φειή πενηεθηηθόηεηα ζε θοημπεμηθέξ μοζίεξ πμο ζομβάιιμοκ ζηεκ πνόιερε πνόκηςκ αζζεκεηώκ όπςξ μη θανδηαγγεηαθέξ παζήζεηξ, μ δηαβήηεξ θαη μ θανθίκμξ.

46 θνμύηα με μεγάιεξ πμζόηεηεξ ακηημλεηδςηηθώκ πμνημθάιηα ιεμόκηα νόδη δαμάζθεκα θνάμοια βαηόμμονα μμύνα θενάζηα μαύνε ζηαθίδα πεπόκη μύνηηιια ακακάξ αθηηκίδημ γθνέηπθνμοη μήια βενίθμθα ζηαθύιηα βενίθμθα δαμάζθεκα

47 ιαπακηθά πμο πενηέπμοκ μεγάιεξ πμζόηεηεξ ακηημλεηδςηηθώκ πηπενηέξ θαοηενέξ μπνόθμιμ παηάηεξ θανόηα θόθθηκμ ιάπακμ πνάζηκεξ πηπενηέξ μασκηακόξ αγθηκάνεξ ιαπακάθηα Βνολειιώκ ιαπακίδεξ πακηδάνηα ζπακάθη αγνημνάδηθμ

48 ηα θανύδηα αμύγδαια θμοκημύθηα θηζηίθηα ειηόζπμνμη

49 "Γαιιηθό πανάδμλμ" μη Γάιιμη δηέηνεπακ μηθνόηενμ θίκδοκμ γηα θανδηαγγεηαθά κμζήμαηα ζε ζπέζε με άιιμοξ Βμνεημεονςπαίμοξ, ακ θαη θαηακάιςκακ πενηζζόηενμ θνέαξ θαη ιηπανέξ ύιεξ θαηά θεθαιήκ Ε μείςζε ημο θηκδύκμο μθείιμκηακ βαζηθά ζηεκ αιθμόιε, ε μπμία ζε μηθνέξ πμζόηεηεξ δνα ςξ αημμζηαηηθόξ πανάγμκηαξ, εμπμδίδεη ηεκ μλείδςζε ηςκ ιηπμπνςηεσκώκ θαη αολάκεη ηεκ θοθιμθμνία ηεξ ορειήξ ποθκόηεηαξ ιηπμπνςηεσκώκ ςζηόζμ μη πμιοθαηκόιεξ ημο ιεοθμύ θαη θόθθηκμο θναζημύ παίδμοκ επίζεξ ζεμακηηθό ακηημλεηδςηηθό νόιμ Σμ 1992 Renaud θαη De Lorgeril

50 Πη είκαη Ξεζβεναηνόιε; νεζβεναηνόιε είκαη μηα θοζηθή μοζία ηεξ θαηεγμνίαξ ηςκ θοημαιεληκώκ Η RVT βνίζθεηαη θονίςξ ζε ορειέξ ζογθεκηνώζεηξ ζηε θιμύδα ηςκ ζηαθοιηώκ θαη ηδηαίηενα ηςκ θόθθηκςκ ζηαθοιηώκ, ζηα θύιια εοθαιύπημο θαη ειάημο, ζημοξ λενμύξ θανπμύξ, ζηα μμύνα θαη ζε μηθνόηενεξ πμζόηεηεξ έπεη βνεζεί ζε 70 αθόμε θοηηθά πνμσόκηα. θιμύδα ηςκ θόθθηκςκ ζηαθοιηώκ ζε RVT είκαη μg/g, εκώ ζημ θόθθηκμ θναζί μπμνεί κα βνεζεί ζε ζογκεντρώσεις 1,5-3 mg/l A Resveratrol and Polyphenol Preparation Suppresses Oxidative and Inflammatory Stress Response to a High- Fat, High-Carbohydrate Meal Endocrine Research Husam Ghanim, May 2011

51 ΚΟΚΚΙΝΟ ΚΡΑΙ Γεκηθά, ηα θόθθηκα θναζηά πενηέπμοκ 7-10 θμνέξ πενηζζόηενεξ πμιοθαηκόιεξ ζε ζπέζε με ηα ιεοθά, εκώ πμιύ μεγάιεξ δηαθμνέξ παναηενμύκηαη ακάιμγα με ημ μηθνμθιίμα θαη ημ έδαθμξ θαιιηένγεηαξ Γκα πμηήνη θόθθηκμο θναζημύ ηζμδοκαμεί με 7 πμηήνηα πομό πμνημθαιημύ 2 πμηήνηα ηζαγημύ 5 μήια 100 γν. θνεμμοδηώκ

52 Πμ ζεζάμη Στο ςηςάμι και ςτα προΰόντα του υπάρχει ένα ιςχυρό αντιοξειδωτικό ςύςτημα αποτελούμενο κυρίωσ από τισ λιγνάνεσ (τη ςεςαμίνη και τη ςεςαμινόλη) και τη βιταμίνη Ε ( με μορφή γ-τοκοφερόλησ) παρουςιάζουν ιςχυρότατη αντιοξειδωτική δράςη εμποδίζοντασ την οξείδωςη των λιπαρών οξέων ςτον οργανιςμό και δημιουργία αθηρωματικών πλακών μειώνει τη χοληςτερόλη και την πίεςη του αίματοσ ζεζάμη(1θζ=180 ζενμ) Παπηκη (500 ζενμ/100γν) Το ςηςάμι και τα προΰόντα του (χαλβάσ, ταχίνι, ςηςαμέλαιο) έχουν αντιγηραντικέσ ιδιότητεσ

53 Πζάη έπεη θαηεπίκεξ (μκμμάδμκηαη θαη πμιοθαηκόιεξ) απμηειμύκ ηζπονά ακηημλεηδςηηθά θαηά ηεξ ακάπηολεξ θανθίκμο Οη θαηεπίκεξ δνμοκ πνμιαμβάκμκηαξ ηε δηπμηόμεζε ηςκ θανθηκηθώκ θοηηάνςκ θαη μπμνμύκ κα ειαηηώζμοκ ημκ θίκδοκμ γηα θανθίκμ ημο ήπαημξ, ημο δένμαημξ, ημο ζημμάπμο, ημο πκεύμμκα, ημο παπέμξ εκηένμο θαη ημο παγθνέαημξ Σμ πνάζηκμ ηζάη θεμίδεηαη γηα ημ ηζπονόηαημ ακηημλεηδςηηθό ημο, ηεκ επηγαιιμθαηεπίκε (EGCG), αιιά θαη ημ μαύνμ ηζάη έπεη ημ δηθό ημο μπιμζηάζημ με ακηηθανθηκηθά ζοζηαηηθά. Οη ακηημλεηδςηηθέξ ημο ηδηόηεηεξ θαηέπμοκ ηδηαίηενε ζέζε ζηεκ πνόιερε θαη δηαπείνηζε ημο δηαβήηε ηύπμο 1, θονίςξ, ή θαη ημο ηύπμο 2, αθμύ μπμνμύκ κα πνμζηαηεύζμοκ ηα β θύηηανα ημο παγθνέαημξ από ηηξ μλεηδώζεηξ. Μηα ζεμακηηθή παναηήνεζε ζπεηηθά με ηεκ πενηεθηηθόηεηά ημο ζε βηηαμίκε Κ αθμνά άημμα πμο θάκμοκ πνήζε ακηηπεθηηθώκ θανμάθςκ πμο πενηέπμοκ ηεκ μοζία βακβανθίκε. ' αοηή ηεκ πενίπηςζε πνεηάδεηαη πνμζμπή ζηεκ θαηακάιςζή ημο δηόηη εκηζπύεη ηε δνάζε ηεξ βακβανθίκεξ αολάκμκηαξ ηε νεοζηόηεηα ημο αίμαημξ.

54 Ιήπςξ ημ λεπκάμε;

55 Νςξ ημ μαγείνεμα επενεάδεη ηε ζνεπηηθή αλία ηςκ ηνμθώκ Οη βηηακίλεο ησλ ηξνθώλ ράλνληαη ζηα πγξά ηνπ βξαζκνύ Η πςειή ζεξκνθξαζία θαηαζηξέθεη νξηζκέλεο βηηακίλεο. Δεκηνπξγία Αθξηιακίδηνπ* κε ην παξαηεηακέλν ςήζηκν ζε πςειή ζεξκνθξαζία κε λεπξνηνμηθά θαη νξκνλνινγηθά απνηειέζκαηα Οη ηξνθέο πνπ ηεγαλίδνληαη απνξξνθνύλ κεγάιε πνζόηεηα ιηπαξώλ

56 ΠΡΟΟΧΗ Δεκ μπμνμύμε κα βαζηζημύμε μόκμ ζε μενηθέξ ζογθεθνημέκεξ ηνμθέξ κα θάκμοκ ηε δμοιεηά Γηα πανάδεηγμα θαηακαιώκμκηαξ εκκέα μενίδεξ μπνόθμιμ ηεκ εμένα θαη κα πενημέκμομε κα ηα θάκεη όια Ννέπεη κα θαηακαιώκμομε πμιιέξ δηαθμνεηηθέξ ηνμθέξ Ηάζε ηύπμξ ιεηημονγεί ζε δηαθμνεηηθμύξ ηζημύξ ημο ζώμαημξ, ζε δηάθμνα μένε ηςκ θοηηάνςκ

57 ΠΡΟΟΧΗ Ε ακελέιεγθηε πμνήγεζε ακηημλεηδςηηθώκ επηβανύκεη ηεκ ογεία όζμ θαη ε έιιεηρε

58 Δέθα ηνόπμη με ημοξ μπμίμοξ μπμνείηε κα αολήζεηε ηεκ πνόζιερε ηςκ ακηημλεηδςηηθώκ είκαη μη ελήξ: 1 1. Καηακαιώκεηε όζμ ημ δοκαηόκ μεγαιύηενε πμζόηεηα θαη πμηθηιία θνμύηςκ θαη ιαπακηθώκ 2. Γπηιέληε μία δηαηνμθή με πμιιά πνμσόκηα μιηθήξ αιέζεςξ θαη γεκηθά ηνόθημα πιμύζηα ζε θοηηθέξ ίκεξ 3. Φνμκηίζηε γηα ηεκ επανθή εκοδάηςζε ημο μνγακηζμμύ ζαξ θαη ηεκ πνόζιερε ημοιάπηζημκ 6-8 πμηενηώκ κενμύ εμενεζίςξ 4. Γπηιέληε έκακ ειαθνύ ηνόπμ μαγεηνέμαημξ ηςκ γεομάηςκ ζαξ, ελαζθαιίδμκηαξ έηζη ηε δηαηήνεζε ηςκ ζνεπηηθώκ ημοξ ζοζηαηηθώκ 5. Πεηναμαηηζηείηε γεοζηηθά, πνμζζέημκηαξ λενμύξ θανπμύξ ζε ζαιάηεξ, ζμύπεξ, ζάιηζεξ, θιπ.

59 Δέθα ηνόπμη με ημοξ μπμίμοξ μπμνείηε κα αολήζεηε ηεκ πνόζιερε ηςκ ακηημλεηδςηηθώκ είκαη μη ελήξ: 2 6. Πνμζζέζηε ζημ θαγεηό ζαξ θνέζθα ανςμαηηθά βόηακα, μπαπανηθά θαη θανοθεύμαηα, πμο αολάκμοκ ηεκ ακηημλεηδςηηθή πνμζηαζία. 7. Καηακαιώκεηε μεγάιεξ πμζόηεηεξ ζθόνδμο θαη θνεμμοδημύ με ημ θαγεηό, αθμύ πενηέπμοκ πμιύηημα ζοζηαηηθά θαη ιεηημονγμύκ ςξ ηζπονά ακηημλεηδςηηθά πμο επηβναδύκμοκ ηε θζμνά ημο πνόκμο. 8. Υνεζημμπμηείηε ιεμόκη ακηί λύδη ζηηξ ζαιάηεξ ζαξ, ιόγς ημο όηη έπεη έκημκε ακηημλεηδςηηθή δνάζε, πενηέπεη βηηαμίκε C θαη βμεζάεη ζηεκ απμννόθεζε ακόνγακςκ ζημηπείςκ πμο βνίζθμκηαη ζε ιαπακηθά, όπςξ ημ αζβέζηημ θαη μ ζίδενμξ. 9. Δμθημάζηε κα εκηάλεηε ζηε δηαηνμθή ζαξ ημκ ιηκανόζπμνμ, ηα λενά δαμάζθεκα, ημ αβμθάκημ, ηα πνάζα, ημ μπνόθμιμ, ημ ζμιςμό, ημ νόδη, ηα θανύδηα 10. Απμθύγεηε ημκ θαθέ -μέπνη 2 δόζεηξ ηεκ εμένα- (πνμηημήζηε ημ ηζάη), ημ αιθμόι (πνμηημήζηε ημ θναζί), ηα ακζναθμύπα πμηά, ηε δάπανε θαη ημοξ απιμύξ οδαηάκζναθεξ.

60 Ιεγάιε θαηακάιςζε ύκζεημη οδαηάκζναθεξ Φνμύηα θαη ιαπακηθά Φάνη Όζπνηα Γιαηόιαδμ Ιηθνή θαηακάιςζε Κμνεζμέκα δςηθά ιίπε Κόθθηκμ θνέαξ

61 Αιιαγή ηνόπμο δςήξ γηα ηεκ θαηαπμιέμεζε ημο μλεηδςηηθμύ stress Ιεηώζηε ημ ηζηγάνμ Οςμαηηθή άζθεζε Αολεμέκε πνόζιερε ιαπακηθώκ θαη θνμύηςκ Ιεηώζηε ηα ιηπανά Πίλεηε κέηξηα πνζόηεηα θόθθηλνπ θξαζηνύ

62

63 «ΠΜ ΦΑΞΙΑΗΜ ΟΜΡ ΓΖΚΑΖ Ε ΠΞΜΦΕ ΟΜΡ ΗΑΖ Ε ΠΞΜΦΕ ΟΜΡ ΠΜ ΦΑΞΙΑΗΜ ΟΜΡ» «Ζππμθνάηεξ» 460 π π.