ADLN Perpustakaan Universitas Airlangga. Misalkan terdapat N buah besaran A µ dalam sistem koordinat {x µ } dan N

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ADLN Perpustakaan Universitas Airlangga. Misalkan terdapat N buah besaran A µ dalam sistem koordinat {x µ } dan N"

Transcript

1 Lampiran 1 Tensor dan Operasinya Skalar,Vektor dan Tensor Misalkan terdapat N buah besaran A µ dalam sistem koordinat {x µ } dan N buah besaran A µ dalam sistem koordinat lain {x µ } dengan µ = 1, 2, 3..., N. Jikan kedua besaran itu memenuhi hubungan A µ = N ν=1 x µ x ν Aν (1) maka A ν disebut sebagai komponen vektor kontravarian atau vektor kontravarian saja. jika (µν, 1, 2, 3) maka dapat digunakan sumasi Einstein untuk menyederhanakan persamaan tersebut menjadi A µ = x µ x ν Aν (2) Misalkan terdapat N buah besaran A µ dalam sistem koordinat {x µ } dan N buah besaran {A µ} dalam sistem koordinat lain {x µ } dengan µ, 1, 2, 3. Jikan kedua besaran itu memenuhi hubungan maka A ν disebut sebagai vektor kovarian. A µ = x ν x µ A ν (3) Perbedaan antara vektor kovarian dan kontravarian diberikan oleh Gambar(1). dari gambar tampak bahwa A = A µ e µ (4) dan A µ = A e µ (5) maka untuk koordinat kartesian berlaku A µ = A µ (6) Artinya, tidak relevan berbicara vektor kovarian dan kontravarian dalam sis-

2 tem koordinat ortoghonal Cartesian.[Purwanto, 2009] Gambar 1: Koordinat Tidak Ortogonal Tensor rank dua kontravarian A µν, kovarian A µν dan campuran A µ ν didefinisikan oleh sifat transformasi komponennya A µν A µν = x µ x α x ν x β Aαβ (7) A µν A µν = xα x, µ x β x ν A αβ (8) A µ ν A µ ν = x µ x β x α x ν Aα β (9) Terlihat bahwa rank menunjuk pada turunan parsial dalam definisi, nol untuk skalar, satu untuk vektor dan dua untuk tensor rank kedua. [Purwanto, 2009] Operasi Tensor Operasi yang berlaku pada tensor antara lain 1. Penjumlahan dan Pengurangan Jumlah dari dua buah atau lebih tensor yang rank dan jumlah indeks kontravarian serta kovariannya sama adalah juga sebuah tensor dengan rank dan jumlah indeks kontravarian serta kovarian yang sama dengan tensor-tensor yang dijumlahkan. Hal yang serupa berlaku juga untuk pengurangan tensor.

3 2. Perkalian Luar Perkalian luar dua buah tensor menghasilkan sebuah tensor yang ranknya sama dengan jumlah rank dari kedua buah tensor yang dioperasikan. Perkalian luar dari tensor A m n dan B ij akan memberikan tensor Cnij m = A m n B ij yang merupakan tensor campuran rank empat. 3. Kontraksi Kontraksi adalah operasi menyamakan sepasang atau lebih indeks kontravarian dan kovarian sehingga hasil yang diperoleh adalah penjumlahan yang sesuai dengan kaidah penjumlahan Einstein. Hasil penjumlahan ini adalah suatu tensor yang ranknya dua lebih rendah daripada rank tensor semula. Misalkan diketahui tensor campuran rank empat A l mnp. Dengan mengambil l = m maka akan diperoleh tensor kovarian rank kedua A np. 4. Perkalian Dalam Perkalian dalam merupakan operasi perkalian luar yang diikuti oleh operasi kontraksi. Misalkan diketahui tensor-tensor A mn l tensor ini dinyatakan oleh C mns lk = A mn l Bk s dan Bk s, hasil perkalian kedua. Dengan mengambil l = s maka akan diperoleh hasil perkalian dalam yang dinyatakan sebagai C mn k 5. Hukum Hasil Bagi = A mn s B s k. Andaikan tidak diketahui apakah sebuah besaran X adalah sebuah tensor atau tidak. Apabila hasil-kali dalam dari X dengan sembarang tensor adalah sebuah tensor, maka X adalah juga sebuah tensor. Aturan ini disebut hukum hasilbagi.

4 Lampiran 2 Tensor Simetri dan Antisimetri Tensor kovarian rank dua A µ ν disebut tensor simetri jika komponennya memenuhi A µν = A νµ (10) dan disebut antisimetri jika A µν = A νµ (11) analog dengan persamaan tersebut, tensor kontravarian A µν jika disebut simetri A µν = A νµ (12) dan disebut anti simetri jika [Dalarson, 2005] A µν = A νµ (13)

5 Lampiran 3 Turunan Kovarian Turunan kovarian suatu tensor kontravarian A µν diberikan oleh DA µν Dx β = Aµν x β + Γν αβa µα + Γ µ αβ Aαν (14) atau bisa ditulis D β A µν = β A µν + Γ ν αβa µα + Γ µ αβ Aαν (15) dan A µν ;β = Aµν,β + Γν αβa µα + Γ µ αβ Aαν (16) dan turunan kovarian untuk A µν A µν;β = A µν,β Γ α µβa αν Γ α νβa µβ (17) sedangkan turunan kovarian untuk tensor campuran A µ ν A µ ν;β = Aµ ν,β + Γµ αβ Aβ ν Γ β νβ Aµ ν (18)

6 Lampiran 4 Analisis Vektor Hukum Aljabar Vektor Jika A, B dan C adalah vektor dan m,n adalah skalar serta θ adalah sudut yang dibentuk oleh A dan B, maka (1) A + B = B + A (2) A + (B + C) = (A + B) + A (3) (m + n)a = ma + na (4) m(a + B) = ma + mb (5) A B = AB cos θ (6) A B = AB sin θ (7) A B = B A (8) A B = B A (19) Gradien, Divergensi dan Curl Operator vektor yang disefinisikan sebagai berikut = i x + j y + k z (20) Kemudian jika φ(x, y, z) dan A(x, y, z) mempunyai turunan pertama yang kontinu pada suatu daerah, maka dapat didefinisikan hal berikut φ = φ x i + φ y j + φ z k (21) A = A 1 x + A 2 y + A 3 z (22) A = ( A3 y A ) 2 i + z ( A2 + x A 1 y ( A1 z A ) 3 j x ) k (23)

7 dengan φ adalah gradien dari φ, A adalah Divergensi dari A dan A adalah Curl dari A. Rumus-Rumus yang Mengandung Jika turunan parsial dari A, B, U dan V ada maka: (U + V ) = U + V (A + B) = A + B (A + B) = A + B (UA) = ( U) A + U( A) (UA) = ( U) A + U( A) (A B) = B ( A) A ( B) ( U) = 2 U 2 U x + 2 U 2 y + 2 U 2 z 2 ( U) ( A) = ( A) 2 A (24) dengan 2 dinamakan operator Laplace.

8 Lampiran 5 Solusi Schwarzchild Didekat obyek masif M ruang-waktu yang melengkung, garis dunia ds dari partikel dan berkas cahaya adalah geodesik, untuk mendapatkannya perlu diketahui tensor metrik g µν di dalam koordinat yang dipilih. dalam koordinat bola x 0 = t, x 1 = r, x 2 = θ, x 3 = φ dengan M sebagai titik pusatnya. jika M nol maka rumus jarak ds 2 = c 2 dt 2 + dr 2 + (r 2 dθ 2 + r 2 sin 2 θdφ 2 ) (25) Jika massa M dinyalakan maka akan terjadi dua hal, ruang posisi akan melengkung sehingga lingkaran r tidak secara tepat berada pada jarak r dari pusat lingkaran, dan jam pada setiap permukaan r tidak teramati dari permukaan r yang lain. Efek ini dapat dituliskan dalam elemen jarak ds 2 = e 2ν c 2 dt 2 + e 2λ dr 2 + (r 2 dθ 2 + r 2 sin 2 θdφ 2 ) (26) dengan ν = ν(r), λ = λ(r). Persamaan 26 memberi elemen tensor metrik g 00 = e 2ν, g 11 = e 2λ, g 22 = r 2, g 33 = r 2 sin 2 θ (27) atau dapat ditulis g µν = e 2ν e 2λ r r 2 sin 2 θ (28)

9 inversnya g µν = e 2ν e 2 λ r r 2 sin 2 θ (29) Selanjutnya untuk semua komponen simbol Cristoffelnya akan berlaku Γ µ,υρ = 1 2 ( gµυ x + g ρµ ρ x g ) υρ υ x µ (30) Γ 0,00 = 1 2 ( 0g g 00 0 g 00 ) Γ 0,01 = Γ 0,10 = 1 2 ( 1g g 00 0 g 00 ) = 1 ( ) ( e 2ν ) 2 r = ν e 2ν Γ 0,02 = Γ 0,20 = 1 2 ( 2g g 00 0 g 00 ) Γ 0,03 = Γ 0,30 = 1 2 ( 3g g 00 0 g 00 ) Γ 0,11 = 1 2 ( 1g g 10 0 g 11 ) = 1 ( ) 2 Γ 0,12 = Γ 0,21 = 1 2 ( 2g g 20 0 g 12 ) = 1 ( ) 2 Γ 0,13 = Γ 0,31 = 1 2 ( 3g g 30 0 g 13 ) = 1 ( ) 2

10 Γ 0,22 = 1 2 ( 2g g 20 0 g 22 ) Γ 0,23 = Γ 0,32 = 1 2 ( 3g g 03 0 g 23 ) Γ 0,33 = 1 2 ( 3g g 30 0 g 33 ) Γ 1,00 = 1 2 ( 0g g 01 1 g 00 ) = 1 ( ) ( e2ν ) 2 r = ν e 2ν Γ 1,01 = Γ 1,10 = 1 2 ( 1g g 11 1 g 01 ) Γ 1,02 = Γ 1,20 = 1 2 ( 2g g 21 1 g 02 ) Γ 1,03 = Γ 1,30 = 1 2 ( 3g g 31 1 g 03 ) Γ 1,11 = 1 2 ( 1g g 11 1 g 11 ) = 1 ( 2λ e 2λ) 2 = λ e 2λ Γ 1,12 = Γ 1,21 = 1 2 ( 2g g 21 1 g 12 ) Γ 1,13 = Γ 1,31 = 1 2 ( 3g g 31 1 g 13 )

11 Γ 1,22 = 1 2 ( 2g g 21 1 g 22 ) = 1 (0 + 0 (2r)) 2 = r Γ 1,23 = Γ 1,32 = 1 2 ( 3g g 31 1 g 23 ) Γ 1,33 = 1 2 ( 3g g 31 1 g 33 ) = 1 ( ( r sin 2 θ )) 2 = r sin 2 θ Γ 2,00 = 1 2 ( 0g g 02 2 g 00 ) = 1 ( ) 2 Γ 2,01 = Γ 2,10 = 1 2 ( 1g g 12 2 g 01 ) Γ 2,02 = Γ 2,20 = 1 2 ( 2g g 22 2 g 02 ) = 1 ( ) 2 Γ 2,12 = Γ 2,21 = 1 2 ( 2g g 22 2 g 12 ) = 1 (0 + (2r) 0) 2 = r Γ 2,13 = Γ 2,31 = 1 2 ( 3g g 32 2 g 13 ) Γ 2,22 = Γ 2,21 = 1 2 ( 2g g 22 2 g 22 ) = 1 2 (0) Γ 2,23 = Γ 2,32 = 1 2 ( 3g g 32 2 g 23 )

12 Γ 2,33 = 1 2 ( 3g g 32 2 g 33 ) = 1 ( ( r 2. sin θ. cos θ )) 2 = r 2. sin θ. cos θ Γ 3,00 = 1 2 ( 0g g 03 3 g 00 ) Γ 3,01 = Γ 3,10 = 1 2 ( 1g g 13 3 g 01 ) Γ 3,02 = Γ 3,20 = 1 2 ( 2g g 23 3 g 02 ) Γ 3,03 = Γ 3,30 = 1 2 ( 3g g 33 3 g 03 ) Γ 3,11 = 1 2 ( 1g g 13 3 g 11 ) Γ 3,12 = Γ 3,21 = 1 2 ( 2g g 23 3 g 12 ) Γ 3,13 = Γ 3,31 = 1 2 ( 3g g 33 3 g 13 ) = 1 ( ( 0 + 2r sin 2 θ ) 0 ) 2 = r sin 2 θ Γ 3,22 = 1 2 ( 2g g 23 3 g 22 ) Γ 3,23 = Γ 3,32 = 1 2 ( 3g g 33 3 g 23 ) = 1 ( ( 0 + r 2. sin θ cos θ ) 0 ) 2 = r 2 sin θ cos θ Γ 3,33 = 1 2 ( 3g g 33 3 g 33 ) Γ µ υρ = g µτ Γ τ,υρ

13 Γ 0 00 = g 00 Γ 0,00 Γ 0 01 = Γ 0 10 = g 0τ Γ τ,01 = g 00 Γ 0,01 = e ( 2ν). ( ν e (2ν)) = ν = g 01 Γ 1,01 = g 02 Γ 2,01 = g 03 Γ 3,01 Γ 0 02 = Γ 0 20 = g 0τ Γ τ,20 = g 00 Γ 0,20 Γ 0 03 = Γ 0 30 = g 0τ Γ τ,30 = g 00 Γ 0,30 Γ 0 11 = g 0τ Γ τ,11 = g 00 Γ 0,11 Γ 0 12 = Γ 0 21 = g 0τ Γ τ,12 = g 00 Γ 0,12 Γ 0 13 = Γ 0 31 = g 0τ Γ τ,13 = g 00 Γ 0,13 Γ 0 22 = g 0τ Γ τ,22 = g 00 Γ 0,22 Γ 0 23 = Γ 0 32 = g 0τ Γ τ,23 = g 00 Γ 0,23 Γ 0 33 = g 0τ Γ τ,33 = g 00 Γ 0,33

14 Γ 1 00 = g 1τ Γ τ,00 = g 11 Γ 1,00 = e ( 2λ). ( ν e (2ν)) = ν e (2ν 2λ) Γ 1 01 = Γ 1 10 = g 1τ Γ τ,01 = g 11 Γ 1,01 Γ 1 02 = Γ 1 20 = g 1τ Γ τ,02 = g 11 Γ 1,02 Γ 1 03 = Γ 1 30 = g 1τ Γ τ,03 = g 11 Γ 1,03 Γ 1 11 = g 1τ Γ τ,11 = g 11 Γ 1,11 = e ( 2λ). ( λ e (2λ)) = λ Γ 1 12 = Γ 1 21 = g 1τ Γ τ,12 = g 11 Γ 1,12 Γ 1 13 = Γ 1 31 = g 1τ Γ τ,13 = g 11 Γ 1,13 Γ 1 22 = g 1τ Γ τ,22 = g 11 Γ 1,22 = e ( 2λ). ( r) = re ( 2λ) Γ 1 23 = Γ 1 32 = g 1τ Γ τ,23 = g 11 Γ 1,23

15 Γ 1 33 = g 1τ Γ τ,33 = g 11 Γ 1,33 = e ( 2λ). ( r sin 2 θ ) = r sin 2 θe ( 2λ) Γ 2 00 = g 1τ Γ τ,00 = g 22 Γ 2,00 Γ 2 01 = Γ 2 10 = g 2τ Γ τ,01 = g 22 Γ 2,01 Γ 2 02 = Γ 2 20 = g 2τ Γ τ,02 = g 22 Γ 2,02 Γ 2 03 = Γ 2 30 = g 2τ Γ τ,03 = g 22 Γ 2,03 Γ 2 11 = g 22 Γ 2,11 Γ 2 12 = Γ 2 21 = g 2τ Γ τ,12 = g 22 Γ 2,12 = (r) 2. (r) = 1 r Γ 2 13 = Γ 2 31 = g 22 Γ 2,13 Γ 2 22 = Γ 2 22 = g 22 Γ 2,22 Γ 2 23 = Γ 2 32 = g 22 Γ 2,23 Γ 2 33 = Γ 2 33 = g 22 Γ 2,33 = (r) 2. ( r 2 sin θ cos θ ) = sin θ cos θ Γ 3 00 = g 33 Γ 3,00

16 Γ 3 01 = Γ 3 10 = g 33 Γ 3,01 Γ 3 02 = Γ 3 20 = g 33 Γ 3,02 Γ 3 03 = Γ 3 10 = g 33 Γ 3,03 Γ 3 11 = g 33 Γ 3,11 Γ 3 12 = Γ 3 21 = g 33 Γ 3,12 Γ 3 13 = Γ 3 31 = g 33 Γ 3,13 = r 2 sin 2 θ. ( r sin 2 θ ) = 1 r Γ 3 23 = Γ 3 32 = g 33 Γ 3,23 = r 2 sin 2 θ. ( r 2 sin θ. cos θ ) = sin θ cos θ = cot θ Γ 3 33 = g 33 Γ 3,33 Tensor Riccinya R τυ = υγ γ τγ γγ γ τυ + Γ ρ τγγ γ ρυ Γ ρ τυγ γ ργ (31) maka untuk komponen Ricci diagonalnya R ττ = τγ γ τγ γγ γ ττ + Γ ρ τγγ γ ρτ Γ ρ ττγ γ ργ

17 R 00 = 0 Γ γ 0γ γγ γ 00 + Γ ρ 0γΓ γ ρ0 Γ ρ 00Γ γ ργ 1 Γ ( Γ 0 0γΓ γ 00 + Γ 1 0γΓ01) γ Γ 1 00 Γ γ 1γ = 1 Γ ( ( ) Γ 0 0γΓ γ 00 + Γ 1 0γΓ γ 01 Γ 1 00 ν + λ + 2 ) r ( = r ν e (2ν 2λ) + 2ν 2 e (2ν 2λ)) ( ν e (2ν 2λ) ν + λ + 1 ) r = ν e (2ν 2λ) ν (2ν 2λ ) e (2ν 2λ) + 2ν e (2ν 2λ) ( ν + λ + 2 ) ν e (2ν 2λ) r } = { ν ν.2ν + ν.2λ + 2ν 2 ν 2 + ν λ + 2ν e (2ν 2λ) r } = { ν + ν λ ν 2 2ν e (2ν 2λ) r R 11 = 1 Γ γ 1γ γ Γ γ 11 + Γ ρ 1γΓ γ ρ1 Γ ρ 11Γ γ ργ ( ( ) = 1 Γ Γ Γ Γ13) 3 0 Γ Γ Γ Γ { } Γ 0 1γΓ γ 01 + Γ 1 1γΓ γ 11 + Γ 2 1γ + Γ γ 21 + Γ 3 1γΓ γ 31 ( ( ) Γ 1 11 Γ Γ Γ13) 3 Γ 2 11 Γ Γ Γ 3 23 ( ( ) Γ 3 11 Γ Γ Γ33) 3 Γ 0 11 Γ Γ Γ 3 03 ( ( ) = 1 Γ Γ Γ Γ13) 3 0 Γ Γ Γ Γ 3 11 Γ 0 11Γ Γ 0 12Γ Γ 0 13Γ Γ 0 10Γ 0 01 Γ 1 10Γ Γ 1 11Γ Γ 1 12Γ Γ 1 13Γ 3 11 Γ 2 10Γ Γ 2 11Γ Γ 2 12Γ Γ 3 13Γ 3 21 Γ 3 10Γ Γ 3 11Γ Γ 3 12Γ Γ 3 13Γ 3 31 ( ( ) Γ 1 11 Γ Γ Γ Γ10) 0 Γ 2 11 Γ Γ Γ 3 23 ( ( ) Γ 3 11 Γ Γ Γ33) 3 Γ 0 11 Γ Γ Γ 3 03

18 R 11 = 1 ( Γ Γ Γ Γ 3 13) 1 Γ ( ( Γ 0 10Γ Γ 1 11Γ Γ 2 12Γ Γ13) 3 Γ 1 11 Γ Γ Γ Γ 0 0 ( = ν + λ + ( 1r ) + ( 1r )) λ [ 2 2 ( ) 2 ( ) ] 2 ( + (ν ) 2 + (λ ) λ ν + λ + 1 r r r + 1 ) r = ν + λ 2 r 2 λ + (ν ) 2 + (λ ) ( r 2 λ ν + λ + 2 ) r ) R 11 = ν + (ν ) 2 λ ν 2λ r (32) R 22 = 2 Γ γ 2γ γ Γ γ 22 + Γ ρ 2γΓ γ ρ2 Γ ρ 22Γ γ ργ ( ( ) = 2 Γ Γ Γ Γ23) 3 1 Γ Γ Γ Γ { } Γ 0 2γΓ γ 02 + Γ 1 2γΓ γ 12 + Γ 2 2γΓ γ 22 + Γ 3 2γΓ γ 32 { } Γ 0 22Γ γ 0γ + Γ 1 22Γ γ 1γ + Γ 2 22Γ γ 2γ + Γ 3 22Γ γ 3γ ( ( ) = 2 Γ Γ Γ Γ23) 3 1 Γ Γ Γ Γ 0 22 Γ 0 20Γ Γ 0 21Γ Γ 0 22Γ Γ 0 23Γ 3 02 Γ 1 20Γ 0γ 12 + Γ 1 21Γ Γ 1 22Γ Γ 1 23Γ 3 12 Γ 2 20Γ Γ 2 21Γ Γ 2 22Γ Γ 2 23Γ 3 22 Γ 3 20Γ Γ 3 21Γ Γ 3 22Γ Γ 3 23Γ 3 23 [ ( )] Γ 1 22 Γ Γ Γ Γ 3 13 R 22 = csc 2 θ + e ( 2λ) 2rλ e ( 2λ) 2e ( ( 2λ) +re ( 2λ) ν + λ + 2 ) + cot 2 θ r = (1 2rλ 2 + rν + rλ + 2) e ( 2λ) csc 2 θ + cot 2 θ = (1 + rν rλ ) e ( 2λ) 1 (33)

19 R 33 = 3 Γ γ 3γ γ Γ γ 33 + Γ ρ 3γΓ γ ρ3 Γ ρ 33Γ γ ργ ( ( = 3 Γ Γ Γ Γ33) 3 0 Γ Γ Γ Γ { } Γ 0 3γΓ γ 03 + Γ 1 3γΓ γ 13 + Γ 2 3γΓ γ 23 + Γ 3 3γΓ γ 33 { } Γ 0 33Γ γ 0γ + Γ 1 33Γ γ 1γ + Γ 2 33Γ γ 2γ + Γ 3 33Γ γ 3γ = 1 Γ Γ 2 33 Γ 0 30Γ Γ 0 31Γ Γ 0 32Γ Γ 0 33Γ 3 03 Γ 1 30Γ Γ 1 31Γ Γ 1 32Γ Γ 1 33Γ 3 13 Γ 2 30Γ Γ 2 31Γ Γ 2 32Γ Γ 2 33Γ 3 23 Γ 3 30Γ Γ 3 31Γ Γ 3 32Γ Γ 3 33Γ 3 33 ( ) Γ 1 33 Γ Γ Γ Γ 3 13 ( ) Γ 2 33 Γ Γ Γ Γ 3 23 = sin 2 θe ( 2λ) 2rλ sin 2 θe ( 2λ) ( cos 2 θ + sin 2 θ ) ( +2 r sin 2 θe ( 2λ) 1 ) ( + 2 sin θ cos θ. cos θ ) r sin θ ( ( r sin 2 θe ( 2λ) ν + λ + 2 )) { sin θ cos θ. cos θ } r sin θ = sin 2 θ (1 2rλ 2 + rν + rλ + 2) e ( 2λ) + ( cos 2 θ sin 2 θ 2 cos 2 θ + cos 2 θ ) R 33 = sin 2 θ [ (1 + rν rλ ) e ( 2λ) 1 ] ) Untuk komponen-komponen non-diagonalnya R 10 = R 01 = 0 Γ γ 1γ γ Γ γ 01 + Γ ρ 0γΓ γ ρ1 Γ ρ 01Γ γ ργ = 0 Γ γ 1γ ( ) 0 Γ Γ Γ Γ 3 01 Γ ρ 00Γ 0 ρ1 + Γ ρ 01Γ 1 ρ1 + Γ ρ 02Γ 2 ρ1 + Γ ρ 03Γ 3 ρ1 ( ) Γ 0 01Γ γ 0γ + Γ 1 01Γ γ 1γ + Γ 2 01Γ γ 2γ + Γ 3 01Γ γ 3γ = ( ) Γ 0 00Γ Γ 1 00Γ Γ 2 00Γ Γ 3 00Γ 0 31 Γ 0 01Γ Γ 1 01Γ Γ 2 01Γ Γ 3 01Γ 1 31 Γ 0 02Γ Γ 1 02Γ Γ 2 02Γ Γ 3 02Γ 2 31 Γ 0 03Γ Γ 1 03Γ Γ 2 03Γ Γ 3 03Γ 3 31 ( ) Γ 0 01 Γ Γ Γ Γ 3 03

20 R 20 = R 02 = 0 Γ γ 2γ γ Γ γ 02 + Γ ρ 0γΓ γ ρ2 Γ ρ 02Γ γ ργ = 0 Γ γ 2γ ( ) 0 Γ Γ Γ Γ 3 02 Γ ρ 00Γ 0 ρ2 + Γ ρ 01Γ 1 ρ2 + Γ ρ 02Γ 2 ρ2 + Γ ρ 03Γ 3 ρ2 ( ) Γ 0 02Γ γ 0γ + Γ 1 02Γ γ 1γ + Γ 2 02Γ γ 2γ + Γ 3 02Γ γ 3γ = ( ) Γ 0 00Γ Γ 1 00Γ Γ 2 00Γ Γ 3 00Γ 0 32 Γ 0 01Γ Γ 1 01Γ Γ 2 01Γ Γ 3 01Γ 1 32 Γ 0 02Γ Γ 1 02Γ Γ 2 02Γ Γ 3 02Γ 2 32 Γ 0 03Γ Γ 1 03Γ Γ 2 03Γ Γ 3 03Γ 3 32 R 30 = R 03 = 0 Γ γ 3γ γ Γ γ 03 + Γ ρ 0γΓ γ ρ3 Γ ρ 03Γ γ ργ = 0 Γ γ 3γ ( ) 0 Γ Γ Γ Γ 3 03 Γ ρ 00Γ 0 ρ3 + Γ ρ 01Γ 1 ρ3 + Γ ρ 02Γ 2 ρ3 + Γ ρ 03Γ 3 ρ3 ( ) Γ 0 03Γ γ 0γ + Γ 1 03Γ γ 1γ + Γ 2 03Γ γ 2γ + Γ 3 03Γ γ 3γ = ( ) Γ 0 00Γ Γ 1 00Γ Γ 2 00Γ Γ 3 00Γ 0 33 Γ 0 01Γ Γ 1 01Γ Γ 2 01Γ Γ 3 01Γ 1 33 Γ 0 02Γ Γ 1 02Γ Γ 2 02Γ Γ 3 02Γ 2 33 Γ 0 03Γ Γ 1 03Γ Γ 2 03Γ Γ 3 03Γ 3 33

21 R a0 = R 0a dengan a = 1, 2, 3 R 12 = R 21 = 1 Γ γ 2γ γ Γ γ 12 + Γ ρ 1γΓ γ ρ2 Γ ρ 12Γ γ ργ = ( ) 1 Γ Γ Γ Γ 3 23 ( ) 0 Γ Γ Γ Γ 3 12 Γ 0 1γΓ γ 02 + Γ 1 1γΓ γ 12 + Γ 2 1γΓ γ 22 + Γ 3 1γΓ γ 32 ( ) Γ 0 12Γ γ 0γ + Γ 1 12Γ γ 1γ + Γ 2 12Γ γ 2γ + Γ 3 12Γ γ 3γ = ( ) Γ 0 10Γ Γ 0 11Γ Γ 0 12Γ Γ 0 13Γ 3 02 Γ 1 10Γ Γ 1 11Γ Γ 1 12Γ Γ 1 13Γ 3 12 Γ 2 10Γ Γ 2 11Γ Γ 2 12Γ Γ 2 13Γ 3 22 Γ 3 10Γ Γ 3 11Γ Γ 3 12Γ Γ 3 13Γ 3 32 ( ) Γ 2 12 Γ Γ Γ Γ 3 23 = Γ 3 13Γ 3 32 Γ 2 12Γ 3 23 = 1 r cot θ 1 r cot θ R 13 = R 31 = 1 Γ γ 3γ γ Γ γ 13 + Γ ρ 1γΓ γ ρ3 Γ ρ 13Γ γ ργ = ( ) 1 Γ Γ Γ Γ 3 33 ( ) 0 Γ Γ Γ Γ 3 13 Γ 0 1γΓ γ 03 + Γ 1 1γΓ γ 13 + Γ 2 1γΓ γ 23 + Γ 3 1γΓ γ 33 ( ) Γ 0 13Γ γ 0γ + Γ 1 13Γ γ 1γ + Γ 2 13Γ γ 2γ + Γ 3 13Γ γ 3γ = ( ) Γ 0 10Γ Γ 0 11Γ Γ 0 12Γ Γ 0 13Γ 3 03 Γ 1 10Γ Γ 1 11Γ Γ 1 12Γ Γ 1 13Γ 3 13 Γ 2 10Γ Γ 2 11Γ Γ 2 12Γ Γ 2 13Γ 3 23 Γ 3 10Γ Γ 3 11Γ Γ 3 12Γ Γ 3 13Γ 3 33 ( ) Γ 3 13 Γ Γ Γ Γ 3 33

22 R 23 = R 32 = 2 Γ γ 3γ γ Γ γ 23 + Γ ρ 2γΓ γ ρ3 Γ ρ 23Γ γ ργ = ( ) 2 Γ Γ Γ Γ 3 33 ( ) 0 Γ Γ Γ Γ 3 23 Γ 0 2γΓ γ 03 + Γ 1 2γΓ γ 13 + Γ 2 2γΓ γ 23 + Γ 3 2γΓ γ 33 ( ) Γ 0 23Γ γ 0γ + Γ 1 23Γ γ 1γ + Γ 2 23Γ γ 2γ + Γ 3 23Γ γ 3γ = ( ) Γ 0 20Γ Γ 0 21Γ Γ 0 22Γ Γ 0 23Γ 3 03 Γ 1 20Γ Γ 1 21Γ Γ 1 22Γ Γ 1 23Γ 3 13 Γ 2 20Γ Γ 2 21Γ Γ 2 22Γ Γ 2 23Γ 3 23 Γ 3 20Γ Γ 3 21Γ Γ 3 22Γ Γ 3 23Γ 3 33 ( ) Γ 3 23 Γ Γ Γ Γ 3 33 R 23 = R 32 R ab = R ba 0, dengan a, b = 1, 2, 3 Pada medan gravitasi yang vakum, R τυ. Maka persamaan (8) dan (9) menjadi ν + ν λ ν 2 2 r ν (34) ν ν λ + ν 2 2 r λ (35) (1 + rν rλ ) e ( 2λ) = 1 (36) dengan menjumlahkan (10) dan (11) atau 2 r (ν + λ ) (ν + λ ) Sehingga ν + λ =konstan, dengan batas r, ν dan λ 0. maka ν + λ ν = λ (37)

23 dengan memasukkan (13) ke (12) (1 + 2rν ) e (2ν) = d dr [ re (2ν) ] = 1 dengan mengintegralkan persamaan sebelumnya d [ re (2ν)] = dr re (2ν) = r 2m (38) 2m merupakan konstanta integrasi radius gravitasi g 00 = e ( (2ν) = 1 2m r ) (39) g 11 = e (2λ) = e ( ( 2ν) = 1 2m r ) 1 (40) g 00 = η 00 + h GM = c 2 r c Φ 2 Φ = GM r 2m = 2GM c 2 (41) Persamaan (2) menjadi ( ds 2 = 1 2m r ) ( c 2 (dt) m r ) 1 (dr) 2 + r 2 { (dθ) 2 + sin 2 θ (dϕ) 2} Persamaan tersebut merupakan metrik Schwarzschild.

24 Lampiran 6 Metrik Kerr Bentuk Edington dari Solusi Schwarzchild Solusi Schwarzchild diubah menjadi bentuk Edington dengan memakai transformasi koordinat waktu baru ( ) r 2m x 0 = x 0 + 2m ln (42) 2m maka akan didapatkan bentuk elemen garis baru ds 2 = (d x) 2 + (dr) 2 + r 2 (dθ 2 + sin 2 θdϕ 2 ) + 2m r (d x2 + dr) 2 (43) bentuk Edington ini bila diubah ke koordinat kartesian ds 2 = (d x 0 ) 2 + (dx) 2 + 2m r ( d x 0 + x dx ) r (44) (dx) 2 = dx 2 + dy 2 + dz 2, r = (x x) = (x 2 + y 2 + z 2 ) bentuk metrik dari persamaan tersebut g µν = η µν + 2ml µ l ν, l µ = 1 ( 1, x ) r r (45) dimana η µν adalah matrik Minkowski η µν = dan l µ l ν η µν.

25 Bentuk-Bentuk Metrik dari g µν l µ l ν η µν = η µν + 2ml µ l ν, dengan Dengan mendefinisikan l µ = η µν l ν (46) maka invers dari g µν adalah g µν = η µν 2ml µ l ν (47) ini bisa dibuktikan sebagai berikut g µσ g σν = (η µσ 2ml µ l σ )(η σν + 2ml σ l ν ) = η µσ η σν 2mη µσ l σ l ν + 2mη σν l µ l σ (2m) 2 l µ l σ l σ l ν = δ ν µ 2mη µσ η σµ l µ l ν + 2mη σν η σν l ν l µ = δ ν µ 2mδ µl µ µ l ν + 2mδνl ν µ l ν = δ ν µ 2ml µ l ν + 2ml µ l ν = δ ν µ. (48) jika l σ l σ = η ασ l α l σ = η 00 l 0 l 0 + η 11 l 1 l 1 + η 22 l 2 l 2 η 33 l 3 l 3 = 2m r + 2m x 2 r r + 2m y 2 2 r r + 2m z 2 ( 2 ) r r 2 x 2 + y 2 + z 2 = 2m r + 2m r = 2m r + 2m r r 2 ( x x r 2 ) = 2m r + 2m r (49) maka g µν l ν = (η µν 2ml µ l ν ) l ν = η µν l ν 2ml µ l ν l ν = η µν l ν = l µ (50)

26 l µ l µ,ν = l µ ν lµ = η µσ l σ ν l µ = l σ ν l σ = l σ l σ,ν (51) l µ l µ,ν = 1 2 (ηµν l µ l ν ),τ (52) l µ l ν Γ σ µν = l µ l ν { 1 2 α ν(l σ l µ ) + µ (l σ l µ ) η στ τ (l µ l ν ) α2 l σ l τ τ (l µ l ν )} = l µ l ν { 1 2 α[lσ ν l µ + l µ ν l σ + l σ µ l ν + l ν µ l σ η στ (l µ τ l ν + l ν τ l µ )] α2 l σ l τ (l µ τ l ν + l ν τ l µ )} = l µ l ν { 1 2 αlσ ν l µ }. (53) Karena determinan (g µν ) = 1, maka Γ ν νµ = x ln g µ = x ln 1 µ. (54) Tensor Riccinya R µν = R σ µσν = Γ σ µν,σ Γ σ µσ,ν + Γ σ στγ τ νµ Γ σ ντγ τ σµ = Γ σ µν,σ Γ σ ντγ τ σµ (55) jika kita menuliskan ulang l µ menulisnya g µν = η µν + α2ml µ l ν, g µν = η µν α2ml µ l ν, (56) dengan α adalah konstanta sembarang lalu dengan memisalkan 2m = 1, maka Γ µνσ = 1 2 α[(l µl ν ),σ + (l µ l σ ),ν (l ν l σ ),µ ] (57)

27 Γ µ νσ = 1 2 α(ηµτ αl µ l ν )[(l τ l ν ),σ + (l τ l σ ),ν (l ν l σ ),τ ] = 1 2 α{ηµτ (l τ l ν ),σ + η µτ (l τ l σ ),ν η µτ (l ν l σ ),τ αl µ l ν (l τ l ν ),σ αl µ l τ (l τ l σ ),ν + αl µ l τ (l ν l σ ),τ } = 1 2 α{(lµ l ν ),σ + (l µ l σ ),ν η µτ (l ν l σ ),τ +αl µ l τ (l ν l σ ),τ } = 1 2 α[(lµ l ν ),σ + (l µ l σ ),ν η µτ (l ν l σ ),τ ] α2 l µ l τ (l ν l σ ),τ (58) R µν = Γ σ µν,σ Γ σ ντγ τ σµ = 1 2 α{[(lσ l µ ),ν + (l σ l ν ),µ η στ (l µ l ν ),τ ] αlσ l τ (l ν l µ ),τ },σ { 1 2 α[(lσ l τ ),µ + (l σ l µ ),τ η σρ (l τ l µ ),ρ ] α2 l σ l ρ (l ν l σ ),τ }{ 1 2 α[(lτ l σ ),ν + (l τ l ν ),σ η τλ (l σ l ν ),λ ] α2 l τ l λ (l σ l ν ),λ } = 1 2 α{(lσ l µ ),σν + (l σ l ν ),σµ η στ (l µ l ν ),στ } α2 {(l σ l τ ),σ (l ν l µ ),τ + l µ l τ (l ν l σ ),στ 1 2 (lσ l τ ),µ (l τ l σ ),ν 1 2 (lσ l τ ),µ (l τ l ν ),σ ητλ (l σ l τ ),µ (l σ l ν ),λ 1 2 (lσ l µ ),τ (l τ l σ ),ν 1 2 (lσ ),τ (l τ l ν ),σ ητλ (l σ l µ ),τ (l σ l ν ),λ ησρ (l τ l σ ),ν (l τ l µ ),ρ ησρ (l τ l µ ),ρ (l τ l ν ),σ 1 2 ησρ η τλ (l τ l µ ),ρ (l σ l ν ),λ } 1 4 α3 {l τ l λ (l σ l τ ),µ (l σ l ν ),λ +l τ l λ (l σ l µ ),τ (l σ l ν ),λ η σρ l τ l λ (l τ l µ ) ρ (l σ l ν ),λ +l σ l ρ (l τ l µ ),ρ (l τ l σ ),ν + l σ l ρ (l τ l µ ),ρ (l τ l ν ),σ η τλ l σ l ρ (l τ l µ ),ρ (l σ l ν ),λ } 1 4 α4 {l σ l ρ l τ l λ (l τ l µ ),ρ (l σ l λ ),λ }

28 = 1 2 α{(lσ l µ ),σν + (l σ l ν ),σµ η στ (l µ l ν ),στ } α2 {(l σ l τ ),σ (l ν l µ ),τ + l µ l τ (l ν l σ ),στ 1 2 (lσ l τ,µ + l τ l σ,µ)(l τ l σ,ν + l σ l τ,ν) 1 2 (lσ l τ,µ + l τ l σ,µ)(l τ l ν,σ + l ν l τ,σ) ητλ (l σ l τ,µ + l τ l σ,µ)(l σ l ν,λ + l ν l σ,λ ) 1 2 (lσ l µ,τ + l µ l σ,τ)(l τ l σ,ν + l σ l τ,ν) 1 2 (lσ l µ,τ + l µ l σ,τ)(l τ l ν,σ + l ν l τ,σ) ητλ (l σ l µ,τ + l µ l σ,τ)(l σ l ν,λ + l ν l σ,λ ) ησρ (l τ l σ,ν + l σ l τ,ν)(l τ l µ,ρ + l µ l τ,ρ ) ησρ (l τ l µ,ρ + l µ l τ,ρ )(l τ l ν,σ + l ν l τ,σ) 1 2 ησρ η τσ (l τ l µ,ρ + l µ l τ,ρ )(l σ l ν,λ + l ν l σ,λ )} 1 4 α3 {l τ l λ (l τ l σ,µ + l σ l τ,µ )(l σ l ν,λ + l ν l σ,λ ) +l τ l λ (l σ l µ,τ + l µ l σ,τ)(l σ l ν,λ + l ν l σ,λ ) η σρ l τ l λ (l τ l µ,ρ + l µ l τ,ρ )(l σ l ν,λ + l ν l σ,λ ) +l σ l ρ (l τ l µ,ρ + l µ l τ,ρ )(l τ l σ,ν + l σ l τ,ν) +l σ l ρ (l τ l µ,ρ + l µ l τ,ρ )(l τ l ν,σ + l ν l τ,σ) η τλ l σ l ρ (l τ l µ,ρ + l µ l τ,ρ )(l σ l ν,λ + l ν l σ,λ )} 1 2 α4 {l σ l ρ l τ l λ (l τ l µ,ρ + l µ l τ,ρ )(l σ l λ,λ + l λ l σ,λ )}

29 = 1 2 α{(lσ l µ ),σν + (l σ l ν ),σµ η στ (l µ l ν ),στ } α2 {(l σ l τ ),σ (l ν l µ ),τ + l µ l τ (l ν l σ ),στ 1 2 lσ l ν l τ,µ l τ,σ ητλ l τ l ν l σ,µl σ,λ 1 2 l µl τ l σ,τl σ,ν 1 2 (lσ l µ,τ + l µ l σ,τ)(l τ l ν,σ + l ν l τ,σ) ητλ l µ l ν l σ,τl σ,λ ησρ l σ l µ l τ,νl τ,ρ ησρ l µ l ν l τ,ρ l τ,σ 1 2 (lρ l λ l µ,ρ l ν,λ + l λ l ν l µ,ρ l ρ,λ + lρ l µ l λ,ρl ν,λ + l µ l ν l λ,ρl ρ,λ )} 1 4 α3 {l τλ l µ l σ,τl ν l σ,λ + l σ l ρ l µ l τ,ρ l ν l τ,σ} = 1 2 α{(lσ l µ ),σν + (l σ l ν ),σµ η στ (l µ l ν ),στ } α2 {(l σ l τ ),σ (l ν l µ ),τ + l µ l τ (l ν l σ ),στ 1 2 lσ l ν l τ,µ l τ,σ lλ l ν l σ,µl σ,λ 1 2 l µl τ l σ,τl σ,ν 1 2 (lσ l µ ),τ (l τ l ν ),σ ητλ l µ l ν l σ,τl σ,λ lρ l µ l τ,νl τ,ρ ησρ l µ l ν l τ,ρ l τ,σ 1 2 (lλ l µ ),ρ (l ρ l ν ),λ } 1 4 α3 {l τλ l µ l σ,τl ν l σ,λ + l σ l ρ l µ l τ,ρ l ν l τ,σ} (59) Pada ruang waktu kosong, R µν, dan selama α adalah konstanta sembarang maka setiap suku dari ketiga suku α haruslah bernilai nol. Jika l µ 0, maka suku ketiga memberikan a 2, (60) dimana a µ = l ν l µ,ν (61) akan didapatkan juga a l,maka dapat dituliskan untuk sebuah operator skalar A a µ = Al µ (62)

30 lalu untuk a µ a µ = g µν a ν = η µν l β l ν,β = l β l µ,β. (63) Bila didefinisikan B = l µ,µ, maka suku pertama η στ (l µ l ν ),στ = (l σ l µ ),σν + (l σ l ν ),σµ = (l σ,σl µ + l σ l µ,σ ),ν + (l σ,σl ν + l σ l ν,σ ),µ = (Bl µ + Al µ ),ν + (Bl ν + Al ν ),µ (l µ l ν ) = [(A + B)l µ ],ν + [(A + B)l ν ],µ (64) dimana η µν 2 x µ x ν (Persamaan D Alembert) (65) kemudian dengan mengkontraksikan persamaan (64) denagn η µν dan membaginya dengan 2 η µν (l µ l ν ) = η µν {(Bl µ + Al µ ),ν + (Bl ν + Al ν ),µ } (l ν l ν ) = [(A + B)l ν ],ν + [(A + B)l µ ],µ 0 = 2[(A + B)l µ ],µ 0 = [(A + B)l µ ],µ (66) lalu untuk bagian suku keduanya akan bernilai nol jika pada suku pertama dan ketiga berlaku (l σ l τ ),σ (l µ l ν ),τ = (l σ,σl τ + l σ l τ,σ)(l µ,τ l ν + l µ l ν,τ ) = (Bl τ + Al τ )(l µ,τ l ν + l µ l ν,τ ) = (A + B)(Al µ l ν + Al µ l ν ) = (A + B)2Al µ l ν (67)

31 l σ l τ (l µ l ν ),στ = l σ l τ (l µ l ν,στ + l ν l µ,στ + l µ,σ l ν,τ + l µ,τ l ν,σ ) = l σ l µ l τ l ν,στ + l ν l σ l τ l µ,στ + l σ l µ,σ l τ l ν,τ +l τ l µ,τ l σ l ν,σ = l σ [l τ (l µ l ν ),τ ],σ l σ l τ,σ(l µ l ν ),τ +l σ [l τ (l ν l µ ),τ ],σ l σ l τ,σ(l ν l µ ),τ +l σ l µ,σ l τ l ν,τ + l τ l µ,τ l σ l ν,σ = l σ [A(l µ l ν )],σ Al τ (l µ l ν ),τ +l σ [A(l ν l µ )],σ Al τ (l ν l µ ),τ + 2A 2 (l µ l ν ) = l σ A,σ l µ l ν + l σ A(l µ l ν ),σ Al τ (l µ l ν ),τ l σ A,σ l ν l µ + l σ A(l ν l µ ),σ Al τ (l ν l µ ),τ +2A 2 (l µ l ν ) = l σ A,σ l µ l ν + A 2 (l µ l ν ) A 2 (l µ l ν ) +l σ A,σ l ν l µ + A 2 (l µ l ν ) A 2 (l µ l ν ) +2A 2 (l µ l ν ) = 2(l σ A,σ + A 2 )l µ l ν (68) (l σ l µ ),τ (l τ l ν ),σ = (l µ l σ,τ + l σ l µ,τ )(l ν l τ,σ + l τ l ν,σ ) = l µ l σ,τl ν l τ,σ + l µ l σ,τl τ l ν,σ +l σ l µ,τ l ν l τ,σ + l σ l µ,τ l τ l ν,σ = l µ l ν [(l σ,τl τ ),σ l σ,τσl τ ] + 3A 2 l µ l ν = l µ l ν [(Al σ ),σ B,τ l τ + 3A 2 ] (69) kembali mengambil persamaan (64) (l µ l ν ) = [(A + B)l µ ],ν + [(A + B)l ν ],µ l µ l ν + l ν l µ + 2η στ l µ,σ l ν,τ = l µ (A + B),ν + l ν (A + B),µ +(A + B)(l µ,ν + l ν,µ ) kemudian dengan mengalikan persamaan tersebut dengan l µ lalu membaginya

32 dengan l ν akan didapat l µ l µ = l µ (A + B),µ + A(A + B) = [l µ (A + B)],µ B(A + B) + A(A + B) = B(A + B) + A(A + B) = A 2 B 2 (70) tapi 0 = (l µ l ν ) = l µ l µ + l µ l µ + η στ l µ,σl µ,τ +η στ l µ,τl µ,σ = 2(l µ l µ + η στ l µ,τl µ,σ ) = 2(A 2 B 2 + η στ l µ,τl µ,σ ) B 2 A 2 = η στ l µ,τl µ,σ (71) maka η τσ l σ,τl µ l σ,λ l ν = l µ l ν (B 2 A 2 ) (72) dengan menghapus faktor α 2 /2 dari suku α 2 akan didapat = 2A(A + B)l µ l ν + 2(l σ A,σ + A 2 )l µ l ν 1 2 l µl ν [(Al σ ),σ B,τ l τ + 3A 2 ] l µl ν (B 2 A 2 ) l νl µ (B 2 A 2 )2A(A + B)l µ l ν + 2(l σ A,σ + A 2 )l µ l ν 1 2 Alτ l ν l τ.µ Al σl σ,µl ν 1 2 Alσ l µ l σ,ν 1 2 l µl ν [(Al σ ),σ B,τ l τ + 3A 2 ] l µl ν (B 2 A 2 ) Al τl τ,νl µ l νl µ (B 2 A 2 ) 1 2 l µl ν [(Al σ ),σ B,τ l τ + 3A 2 ] 1 2 l µl ν [(Al σ ),σ B,τ l τ + 3A 2 ]

33 = 2A(A + B)l µ l ν + 2(l σ A,σ + A 2 )l µ l ν 1 2 l µl ν [(Al σ ),σ B,τ l τ + 3A 2 ] l µl ν (B 2 A 2 ) l νl µ (B 2 A 2 ) 1 2 l µl ν [(Al σ ),σ B,τ l τ + 3A 2 ] = 2A(A + B) + 2(l σ A,σ + A 2 ) 1 2 [(Alσ ),σ B,τ l τ + 3A 2 ] (B2 A 2 ) (B2 A 2 ) 1 2 [(Alσ ),σ B,τ l τ + 3A 2 ] = 2A(A + B) + 2(l σ A,σ + A 2 ) (Al σ ),σ + B,σ l σ 3A 2 +B 2 A 2 = 2A 2 + 2AB + 2l σ A,σ + 2A 2 (Al σ ),σ + B,σ l σ 4A 2 + B 2 = 2l σ A,σ (Al σ ),σ + 2AB + B 2 + B,σ l σ = 2l σ A,σ (Al σ ),σ + 2A,σ l σ + Bl σ,σ + B,σ l σ = 2(Al σ ),σ (Al σ ),σ + (Bl σ ),σ = (Al σ ),σ + (Bl σ ),σ 0 = [(A + B)l σ ],σ (73) Seperti halnya pernyataan diawal. selanjutnya kita set α = 1. Keadaan Stasioner Sekarang diasumsikan l µ takbergantung terhadap koordinat x 0. Dapat ditulis l µ = l(1, λ 1, λ 2, λ 3 ), dengan l µ adalah null λ j adalah vektor-tiga, maka persamaan (l µ l ν ) = [(A + B)l µ ],ν + [(A + B)l ν ],µ dapat dibentuk ulang 2 (l 0 l 0 ) = [(A + B)l 0 ],0 + [(A + B)l 0 ],0 2 (l 2 ) (74) 2 (l 2 λ i ) = [(A + B)l 0 ],0 + [(A + B)l 0 ],i = [(A + B)l],i (75) 2 (l 2 λ i λ j ) = [(A + B)lλ i ],j + [(A + B)lλ j ],i (76)

34 persamaan-persamaan tersebut akan memberikan 2 l 2 λ i = (l 2 λ i ),kk = (l 2,kλ i + l 2 λ i,k ),k = l 2,kkλ i + l 2,kλ i,k + l 2 λ i,kk + λ i,k l 2,k l 2 λ i,kk + 2(l 2 ),k λ i,k = [(A + B)l],i 2 (l 2 λ i λ j ) = (l 2 λ i λ j ),kk = (l 2 λ i,k λ j + l 2 λ j,k λ i + l 2 kλ i λ j ),k = l 2,kλ i,k λ j + l 2 λ i,kk λ j + l 2 λ i,k λ j,k +l 2,kλ j,k λ i + l 2 λ j,kk λ i + l 2 λ j,k λ i,k +l 2,kkλ i λ j + l 2,kλ i,k λ j + l 2,kλ i λ j,k [(A + B)lλ i ],j + [(A + B)lλ j ],i = l 2 λ i,kk λ j + l 2 λ i λ j,kk +2l 2 λ i,k λ j,k + 2l 2,kλ i,k λ j +2l 2,kλ i λ j,k 0 = l 2 λ i,kk λ j + l 2 λ i λ j,kk + 2l 2 λ i,k λ j,k + 2l 2,kλ i,k λ j +2l 2,kλ i λ j,k [(A + B)lλ i ],j [(A + B)lλ j ],i = l 2 λ i,kk λ j + l 2 λ i λ j,kk + 2l 2 λ i,k λ j,k + 2l 2,kλ i,k λ j +2l 2,kλ i λ j,k [(A + B)l],j λ i [(A + B)l],i λ i,j [(A + B)l] i λ j [(A + B)l]λ j,i = l 2 λ i,kk λ j + l 2 λ i λ j,kk + 2l 2 λ i,k λ j,k + 2l 2,kλ i,k λ j +2l 2,kλ i λ j,k [(A + B)l],j λ i [(A + B)l],i λ i,j (A + B)l(λ i,j + λ j,i ) = 2l 2 λ i,k λ j,k (A + B)l(λ i,j λ j,i ) 2l 2 λ i,k λ j,k = (A + B)l(λ i,j λ j,i ) atau bisa ditulis λ i,k λ j,k = (A + B) (λ i,j + λ j,i ) (77) 2l

35 jika kita definisikan (A + B) 2l = p (78) λ i,k = M maka persamaan (77) bisa ditulis M + M T 1 p MMT. (79) denagn λ 2 = 1, maka (λ j λ j ),i = λ j,i λ j + λ j λ j,i = 2λ j λ j,i λ j λ j,i = 1 2 (λ jλ j ),i M T λ (80) disini λ berada dalam ruang null dari M T. Bila pada persamaan (61) µ maka Al µ = l ν l µ,ν Al = l n ul,ν = lλ i l,i Alλ i = l ν (lλ i ),ν = lλ j l,j λ i + lλ j l i,j = Alλ i + l 2 λ j λ i,j l 2 λ j λ i,j λ j λ i,j Mλ (81)

36 maka λ juga berada dalam ruang null dari M. Dengan memakai suatu matrik orthogonal baru R yang bila dioperasikan pada λ akan menghasilkan Rλ = λ (82) λ = 1 0 (83) 0 jika λ berada dalam ruang null dari M dan M T, maka λ juga berada dalam ruang null dari M dan M T, dimana M = RMR T (84) M T = RM T R T (85) Dari bentuk λ dan karena ia merupakan ruang null dari M dan M T bentuk M haruslah M = 0 N 11 N 12 maka (86) 0 N 21 N 22 Selama matrik tersebut tidak berubah terhadap perotasian, maka bentuk metrik N dan M juga memenuhi bentuk persamaan (79) N + N T 1 p N N T (87) (I 1p N ) (I 1p N T ) (N + N T 1p NNT ) = I 1 p = I (88) yang mengimplikasikan bahwa I N /p adalah matrik orthogonal 2 2, oleh karenanya I N p = cos θ sin θ sin θ cos θ

37 atau I N p = cos θ sin θ sin θ cos θ untuk sembarang θ. Dengan memilih kemungkinan pertama akan didapat N = p 1 cos θ sin θ (89) sin θ 1 cos θ maka kita dapatkan untuk nilai M M = p 0 1 cos θ sin θ 0 sin θ 1 cos θ (90) Kemudian untuk mengembalikan kebentuk M dapat kita pakai M = R T M R M ik = R T ilm ljr jk M ik = R li M ljr jk = R 2i M 22R 2k + R 2i M 23R 3k + R 3i M 32R 2k + R 3i M 33R 3k = p(1 cos θ)r 2i R 2k + p sin θr 2i R 3k p sin θr 3i R 2k +p(1 cos θ)r 3i R 3k = p(1 cos θ)(r 2i R 2k + R 3i R 3k ) +p sin θ(r 2i R 3k R 3i R 2k ) (91) Karena R adalah matrik rotasi orthogonal kolom dan baris, maka matrik R akan memenuhi R 1i R 1k + R 2i R 2k + R 3i R 3k = δ ik R 2i R 3k R 3i R 2k = ɛ ikl R 1l jika R 1i R i maka persamaan (A.46) akan menjadi M ik = p(1 cos θ)(δ ik R i R k ) + P sin θɛ ikl R l (92)

38 dengan kembali melihat bentuk λ maka akan kita dapatkan R λ = 1 (93) dimana R disini menunjukkan vektor R 1i = R i. Disini akan didapat bahwa R i = λ i. Maka akan kita dapatkan bentuk M ik = λ i,k = p(1 cos θ)(δ ik λ i λ k ) + p sin θɛ ikl λ l = α(δ ik λ i λ k ) + βɛ ikl λ l (94) dengan α = p(1 cos θ), β = p sin θ. Dengan memakai i = k pada persamaan (94) dan menjumlahkannya λ 1,1 + λ 2,2 + λ 3,3 = α(δ 11 λ 1 λ 1 + δ 22 λ 2 λ 2 + δ 33 λ 3 λ 3 ) = α(3 1) λ = 2α. (95) Dengan mengalikan persamaan (A.49) dengan ɛ jki lalu menjumlakannya di i dan k ɛ 312 λ 2,1 + ɛ 321 λ 1,2 + ɛ 213 λ 3,1 + ɛ 231 λ 1,3 + ɛ 123 λ 3,2 + ɛ 132 λ 2,3 = α{ɛ 312 λ 2 λ 1 + ɛ 321 λ 1 λ 2 + ɛ 213 λ 3 λ 1 + ɛ 231 λ 1 λ 3 + ɛ 123 λ 3 λ 2 +ɛ 132 λ 2 λ 3 } + β{ɛ 312 ɛ 213 λ 3 + ɛ 321 ɛ 123 λ 3 + ɛ 213 ɛ 321 λ 2 +ɛ 231 ɛ 132 λ 2 + ɛ 123 ɛ 321 λ 1 + ɛ 132 ɛ 231 λ 1 } λ 2,1 λ 1,2 λ 3,1 + λ 1,3 + λ 3,2 λ 2,3 = α{λ 1 λ 2 λ 2 λ 1 λ 3 λ 1 + λ 1 λ 3 + λ 3 λ 2 λ 2 λ 3 } β2{λ 1 + λ 2 + λ 3 } λ = 2βλ (96)

39 Laplasian dari λ dapat diperoleh dengan dua cara. Pertama dengan menurunkan persamaan (94) terhadap x k λ i,kk = [α(δ ik λ i λ k )],k + (βɛ ikl λ l ),k = α,k (δ ik λ i λ k ) αλ i,k λ k αλ i λ k,k + ɛ ikl (βλ l ),k = α,k δ ik α,k λ i λ k α[α(δ ik λ i λ k ) + βɛ ikl λ l ]λ k αλ λ + ɛ ikl β,k λ l + ɛ ikl βλ l,k = α λ( α λ) α(2αλ 2αλ) 2α 2 λ + β λ + β λ = α λ( α λ) 2α 2 λ + β λ + ( 2βλ) 2 λ = α λ( α λ) 2(α 2 + β 2 )λ + β λ (97) Dan cara kedua dengan identitas vektor ( λ) = ( λ) 2 λ 2 (βλ) = 2 λ 2 λ 2 λ = 2λα + 2 (βλ) = 2λα + 2 β λ + 2β λ = 2λα 2λ β + 2β( 2βλ) = 2λα 2λ β 4β 2 λ (98) dengan menjumlahkan persamaan (97) dengan persamaan (98) akan didapat α = λ β λ(λ α) 2(α 2 β 2 )λ (99) dari bentuk tersebut akan didapat α = λ β λ(β 2 α 2 ) 2(α 2 β 2 )λ = λ β λ(α 2 β 2 ) = λ(β 2 α 2 ) β λ (100)

40 dengan α λ = (λ β) λ (λ α) 2(α 2 β 2 ) = (λ α) 2(α 2 β 2 ) 2 α λ = 2(α 2 β 2 ) α λ = β 2 α 2 (101) ( β λ) λ = (β,2 λ 3 β,3 λ 2 + β,3 λ 1 β,1 λ 3 + β,1 λ 2 β,2 λ 1 ) λ = β,2 λ 3 λ 1 β,3 λ 2 λ 1 + β,3 λ 1 λ 1 β,1 λ 3 λ 1 +β,1 λ 2 λ 1 β,2 λ 1 λ 1 (102) dari persamaan (96), divergensi dari βλ adalah nol, maka βλ = β( λ) + β λ ( λ ) = β( λ) + β λ 2 0 = β( λ) + β λ β λ = β( λ) = 2αβ (103) mengalikan silang λ dengan persamaan (100) akan menghasilkan λ α = λ (β 2 α 2 )λ λ ( β λ) = λ ( β λ) = λ (λ β) = λ(λ β) λ 2 β β = λ(λ β) + ( α λ) = 2αβλ + ( α λ) (104)

41 dengan memakai simbol baru γ α + iβ: γ λ = ( α + i β) = λ α + iλ β = β 2 α 2 2iαβ = γ 2 (105) γ = α + i β = (β 2 α 2 )λ + λ β 2iαβλ i(λ α) = (β 2 α 2 2iαβ)λ + λ ( β i α) = γ 2 λ i(λ γ) (106) dan akan didapat, ( γ) = (γ 2 λ) (iλ γ) 2 γ = 2γ( γ λ) γ 2 ( λ) i{ γ ( λ) + λ ( γ)} = 2γ( γ λ) γ 2 ( λ) i{ γ ( λ)} = 2γ( γ 2 ) γ(2α) 2iβγ 2 = 2γ 2 (γ α iβ) (107) ( γ) 2 = [ γ 2 λ i(λ γ)] 2 = γ 4 + 2iγλ (λ γ) (λ γ) 2 = γ 4 (λ γ) 2 = γ 4 {( γ) 2 (λ γ) 2 } = γ 4 {( γ) 2 γ 4 } = γ 4 (108)

42 jika kita definisikan konstanta baru ω = 1/γ, maka ω = γ γ 2 = γ2 λ + iλ γ γ 2 = γ 2 λ + iλ γ γ 2 = γ 2 λ + iλ ω (109) λ ω = λ γ γ 2 = 1 (110) ( ω) 2 = ( γ)2 γ 4 = 1 (111) ω ω = (λ iλ ω) (λ + iλ ω ) = λ λ + λ (iλ ω ) + λ (iλ ω) +(λ ω) = iλ ( ω λ) iλ 2 ω + iλ ( ω λ) iλ 2 ω +λ λ + (λ ω) (λ ω ) = i ω i ω +Hλ = i( ω + ω ) + Hλ (112) dengan H adalah representasi dari semua fungsi yang berhubungan dengan λ. Untuk menyelesaikan persamaan tersebut, persamaan tersebut dilakukan perkalian titik dengan ω ω ( ω ω ) = i ω ( ω + ω ) + ω Hλ 0 = i(1 + ω ω ) + H H = i(1 + ω ω ) (113)

43 sehingga akan diadaptkan ω ω = i( ω + ω ) + i(1 + ω ω )λ i ω ω = ( ω + ω ) (1 + ω ω )λ (1 + ω ω )λ = i ω ω +( ω + ω ) λ = ω + ω i ω ω 1 + ω ω (114) Persamaan tersebut dapat memberikan l hanya dalam fungsi γ. Karena l haruslah memenuhi pers.(74),(75), maka l 2 = α. Persamaan (107) menunjukkan bahwa α harmonik sehingga pers.(74) haruslah lenyap. Untuk menunjukkan bahwa l 2 = α adalah solusi dari pers.(75), maka 2 (αλ j ) = (αλ j ) kk = (α,k λ j + αλ j,k ),k = α kk λ j + α,k λ j,k + α,k λ j,k + αλ j,kk = 2 αλ j + 2α,k λ j,k + α 2 λ j = α 2 λ j + 2α,k λ j,k (115) dengan memakai pers.(94),(98),(100),dan (104) akan didapat 2 (αλ j ) = 2α α + 2α( β λ) 4αβ 2 λ +2α,k (α(δ jk λ j λ k ) + βε jkl λ l ) = 2α α + 2α( β λ) 4αβ 2 λ + 2α α 2α( β λ) + 2β( α λ) = 4α α 4αβ 2 λ + 2β( α λ) = 4α α 4αβ 2 λ + 2β( 2αβλ + β) = 2α α + 2β β = (α 2 + β 2 ) (116) dari definisi α dan β akan didapat α 2 + β 2 = (p[1 cos θ]) 2 + (p sin θ) 2 = p 2 2p 2 cos θ + p 2 cos 2 θ + p 2 sin 2 θ = 2p 2 (1 cosθ) = 2αp (117)

44 dari definisi pers.(78) akan didapat A + B = l α (α2 + β 2 ) (118) lalu jika l 2 = α, sisi kanan pers.(75) menjadi [(A + B)l],j = (α 2 + β 2 ),j. (119) Persamaan t sesuai dengan pers.(116), maka terbukti bahwa l 2 = α. Pada kasus ini γ = 1 (x + ia) 2 (120) atau untuk ω ω = (x + ia) 2 (121) dengan memisahkan bagian real dan imajinernya ω = ρ + iσ, ω 2 = ρ 2 σ 2 + 2iρσ = x 2 a 2 + 2ia x dengan r = x 2, a = a 2 maka ρ 2 σ 2 = r 2 a 2, ρσ = a x, ρ 2 + σ 2 = ρ 2 + (a x)2 ρ 2 = ρ4 + (a x) 2 ρ 2 (122)

45 α = ρ ρ 2 + σ 2 = ρ 3 ρ 4 + (a x) 2 β = σ ρ 2 + σ 2 = (a x)ρ ρ 2 + (a x) 2 ω = 1 ω (x + ia), ω = 1 (x ia) ω (x + ia) (x + ia) 1 + ω ω = 1 + ωω = 1 + r2 + a 2 ρ 2 + σ 2 = 2(ρ2 + α 2 ) ρ 2 + σ 2 (123) ω + ω i ω ω = = = = = = ( 1 ω + 1 ) ( 1 x + ω ω 1 ) a ω i (x + ia) (x ia) ( ωω ) ( ) ω + ω ω ω x + i a ωω ωω + 1 2(a x) ωω 1 [(ω + ω )x i(ω ω )a + 2(a x)] ωω 1 [2ρx i(2iσ)a + 2(a x)] ρ 2 + σ2 2 [ρx + σa + (a x)] ρ 2 σ2 2ρ (a x)a [x (a x)] (124) ρ 2 + σ2 ρ 2 ρ sehingga akan didapatkan λ = = ω + ω i ω ω 1 + ω ω ρ [x + 1ρ ρ 2 + α (a x)a + 1ρ ] (a x) 2 2 (125)

46 Dengan memilih a = (0, 0, a) dan x = (x, y, z). Lalu a x = az, a x = ( ay, ax, 0), (126) λ = = ( x ay ρ ρ 2 + α ( 2 ρx ay ρy + ax, ρ 2 + a2 ρ 2 + a, z 2 ρ ρ, y + ax ) ρ, z + a2 z ρ ) 2 (127) (l µ dx µ ) 2 = l 2 (dx 0 + λ dx) 2 ( = α dx 0 ρx ay ρy + ax + dx + ρ 2 + a2 ( = dx 0 + ρ 3 ρ 4 + a 2 z 2 dari pers.(56), didapatkan ds 2 = g µν dx µ dx ν = η µν dx µ dx ν + 2m(l µ dx µ ) 2 = (dx 0 ) 2 + (dx) 2 + 2mρ3 ρ 4 + a 2 z 2 ( dx 0 + ρ 2 + a dy + z ) 2 2 ρ dz ρx ay ρy + ax dx + ρ 2 + a2 ρ 2 + a dy + z 2 ρ dz ρx ay ρy + ax dx + ρ 2 + a2 ρ 2 + a dy + z 2 ρ dz ) 2 ) 2 (128) Metrik tersebut adalah metrik Kerr. Metrik tersebut akan kembali menjadi metrik Schwarzschild dalam bentuk Edington jika a. Dengan memilih koordinat lain yaitu t, ρ, θ dan φ sebagaimana cos θ = z ρ, (ρ + ia)eiφ sin θ = x + iy (129) dz = d(ρ cos θ) = cos θdρ ρ sin θdθ, 1 ρ zdz = cos2 θdρ ρ sin θ cos θdθ, dz 2 = cos 2 θdρ 2 + ρ 2 sin 2 θdθ 2 2ρ sin θ cos θdρdρ,

47 dx 2 + dy 2 = d(x + iy) 2 = d[(ρ + ia)e iφ sin θ] 2 = e iφ sin θdρ + (ρ + ia)e iφ cos θdθ + i(ρ + ia)e iφ sin θdφ 2 = sin θ cos φdρ + ρ cos θ cos φdθ a cos θ sin φdθ ρ sin θ sin φdφ a cos φ sin θdφ + i(sin θ sin φdρ +ρ sin φ cos θdθ + a cos φ cos θdθ + ρ cos φ sin θdφ a sin φ sin θdφ) 2 = (sinθ cos φdρ + ρ cos θ cos φdθ a cos θ sin φdθ ρ sin θ sin φdφ a cos φ sin θdφ) 2 + (sin θ sin φdρ +ρ sin φ cos θdθ + a cos φ cos θdθ + ρ cos φ sin θdφ) 2 = sin 2 θdρ 2 + 2ρ sin θ cos θdρdθ 2a sin 2 θdρdφ +ρ 2 cos 2 θdθ 2 2aρ sin θ cos θdθdφ + a 2 cos 2 θdθ 2 +2aρ sin θ cos θdθdφ + ρ 2 sin 2 dφ 2 + a 2 sin 2 θdφ 2 dx 2 = dz 2 + dx 2 + dy 2 = cos 2 θdρ 2 + ρ 2 sin 2 θdθ 2 2ρ sin θ cos θdρdρ + sin 2 θdρ 2 + 2ρ sin θ cos θdρdθ 2a sin 2 θdρdφ +ρ 2 cos 2 θdθ 2 + a 2 cos 2 θdθ 2 + ρ 2 sin 2 dφ 2 + a 2 sin 2 θdφ 2 = (cos 2 θ + sin 2 θ)dρ 2 + ρ 2 (sin 2 θ + cos 2 θ)dθ 2 +a 2 cos 2 θdθ 2 2a sin 2 θdρdφ + ρ 2 sin 2 θdφ 2 +a 2 sin 2 θdφ 2 = dρ 2 + (ρ 2 + a 2 cos 2 θ)dθ 2 + (ρ 2 + a 2 ) sin 2 θdφ 2 2a sin 2 θdρdφ. d x + iy 2 = d(x 2 + y 2 ) = 2(xdx + ydy) xdx + ydy = 1 d x + iy 2 2 = 1 2 d[(ρ2 + a 2 ) sin 2 θ] = ρ sin 2 θdρ + sin θ(ρ 2 + a 2 ) cos θdθ

48 xdy ydx = I[(x iy)d(x + iy)] = I{(ρ ia)e iφ sin θ[e iφ sin θdρ + (ρ + ia)e iφ cos θdθ +i(ρ + ia)e iφ sin θdφ]} = I[(ρ ia) sin 2 θdρ + (ρ 2 + a 2 ) sin θ cos θdθ + i(ρ 2 + a 2 ) sin 2 θdφ] = a sin 2 θdρ + (ρ 2 + a 2 ) sin 2 θdφ maka elemen garis pers.(128) dapat menjadi ds 2 = d(x 0 ) 2 + ρ 2 + (ρ 2 + a 2 cos 2 θ)dθ 2 + (ρ 2 + a 2 ) sin 2 θdφ 2 [ 2a sin 2 θdρdφ + dx 0 ρ + 2mρ ρ 2 + a 2 cos 2 θ ρ 2 + a 2 (ρ sin 2 θdρ + sin θ(ρ 2 + a 2 a ) cos θdθ) + ρ 2 + a 2 ( a sin 2 θdρ + (ρ 2 + a 2 ) sin 2 θdφ) + cos 2 θdρ ρ sin θ cos θdθ ] 2 = d(x 0 ) 2 + ρ 2 + (ρ 2 + a 2 cos 2 θ)dθ 2 + (ρ 2 + a 2 ) sin 2 θdφ 2 2a sin 2 2mρ θdρdφ + [dx 0 + ρ2 ρ 2 + a 2 cos 2 θ ρ 2 + a 2 sin2 θdρ +ρ sin θ cos θdθ a2 ρ 2 + a 2 sin2 θdρ + a sin 2 θdφ +a sin 2 θdφ + cos 2 θdρ ρ sin θ cos θdθ = d(x 0 ) 2 + +ρ 2 + (ρ 2 + a 2 cos 2 θ)dθ 2 + (ρ 2 + a 2 ) sin 2 θdφ 2 [ 2a sin 2 2mρ θdρdφ + dx 0 + a sin 2 θdφ ρ 2 + a 2 cos 2 θ ] + ρ2 + a 2 cos 2 2 θ dρ + a sin 2 θdφ (130) ρ 2 + a 2 dengan mengenalkan suatu bentuk variabel baru x 0 = x 0 2mρ + ρ 2 + a 2 2mρ dρ, ( ) 2a φ = φ + ρ 2 + a a dρ 2 ρ 2 + a 2 2mρ ] 2

49 maka pers.(130) menjadi ( ) 2 ds 2 = dx 0 2mρ + + dρ 2 + (ρ 2 + a 2 cos 2 θ)dθ 2 ρ 2 + a 2 2mρ [ ( ) ] 2 2a +(ρ 2 + a 2 ) sin 2 θ dφ + ρ 2 + a a dρ 2 ρ 2 + a 2 2mρ [ ( ) ] 2a 2a sin 2 θdρ dφ + ρ 2 + a a dρ 2 ρ 2 + a 2 2mρ [ ( 2mρ + dx 0 2mρ + ρ 2 + a 2 cos 2 θ ρ 2 + a 2 2mρ + ρ2 a 2 ρ 2 + a 2 sin2 θ ) + cos 2 θ + 2a2 a 2 ρ 2 + a 2 sin2 θ ρ 2 + a 2 2mρ sin2 θ dρ ] 2 +a sin 2 θdφ ( ) 2mρ = 1 (dx 0 ) 2 + ρ2 + a 2 cos 2 θ ρ 2 + a 2 cos 2 θ ρ 2 + a 2 2mρ dρ2 ( ) +(ρ 2 + a 2 cos 2 θ)dθ 2 + ρ 2 + a 2 + 2a2 mρ sin 2 θ ρ 2 + a 2 cos 2 θ sin2 θ dφ 2 + 4amρ sin2 θ ρ 2 + a 2 cos 2 θ dx0 dφ. (131)

Sistem Koordinat dan Fungsi. Matematika Dasar. untuk Fakultas Pertanian. Uha Isnaini. Uhaisnaini.com. Matematika Dasar

Sistem Koordinat dan Fungsi. Matematika Dasar. untuk Fakultas Pertanian. Uha Isnaini. Uhaisnaini.com. Matematika Dasar untuk Fakultas Pertanian Uhaisnaini.com Contents 1 Sistem Koordinat dan Fungsi Sistem Koordinat dan Fungsi Sistem koordinat adalah suatu cara/metode untuk menentukan letak suatu titik. Ada beberapa macam

Διαβάστε περισσότερα

Kalkulus Multivariabel I

Kalkulus Multivariabel I Fungsi Dua Peubah atau Lebih dan Statistika FMIPA Universitas Islam Indonesia 2015 dengan Dua Peubah Real dengan Dua Peubah Real Pada fungsi satu peubah f : D R R D adalah daerah asal (domain) suatu fungsi

Διαβάστε περισσότερα

TINJAUAN PUSTAKA. Sekumpulan bilangan (rasional dan tak-rasional) yang dapat mengukur. bilangan riil (Purcell dan Varberg, 1987).

TINJAUAN PUSTAKA. Sekumpulan bilangan (rasional dan tak-rasional) yang dapat mengukur. bilangan riil (Purcell dan Varberg, 1987). II. TINJAUAN PUSTAKA 2.1 Sistem Bilangan Riil Definisi Bilangan Riil Sekumpulan bilangan (rasional dan tak-rasional) yang dapat mengukur panjang, bersama-sama dengan negatifnya dan nol dinamakan bilangan

Διαβάστε περισσότερα

Kalkulus 1. Sistem Koordinat. Atina Ahdika, S.Si, M.Si. Statistika FMIPA Universitas Islam Indonesia. Sistem Koordinat

Kalkulus 1. Sistem Koordinat. Atina Ahdika, S.Si, M.Si. Statistika FMIPA Universitas Islam Indonesia. Sistem Koordinat Kalkulus 1 Atina Ahdika, S.Si, M.Si Statistika FMIPA Universitas Islam Indonesia Sistem koordinat adalah suatu cara/metode untuk menentukan letak suatu titik. Ada beberapa macam sistem koordinat, yaitu:

Διαβάστε περισσότερα

Kalkulus Multivariabel I

Kalkulus Multivariabel I Limit dan Statistika FMIPA Universitas Islam Indonesia Operasi Aljabar pada Pembahasan pada limit untuk fungsi dua peubah adalah memberikan pengertian mengenai lim f (x, y) = L (x,y) (a,b) Masalahnya adalah

Διαβάστε περισσότερα

Persamaan Diferensial Parsial

Persamaan Diferensial Parsial Persamaan Diferensial Parsial Turunan Parsial f (, ) Jika berubah ubah sedangkan tetap, adalah fungsi dari dan turunanna terhadap adalah f (, ) f (, ) f (, ) lim 0 disebut turunan parsialpertama dari f

Διαβάστε περισσότερα

Kalkulus 1. Sistem Bilangan Real. Atina Ahdika, S.Si, M.Si. Statistika FMIPA Universitas Islam Indonesia

Kalkulus 1. Sistem Bilangan Real. Atina Ahdika, S.Si, M.Si. Statistika FMIPA Universitas Islam Indonesia Kalkulus 1 Sistem Bilangan Real Atina Ahdika, S.Si, M.Si Statistika FMIPA Universitas Islam Indonesia Sistem Bilangan Real Himpunan: sekumpulan obyek/unsur dengan kriteria/syarat tertentu. 1 Himpunan mahasiswa

Διαβάστε περισσότερα

PERSAMAAN KUADRAT. 06. EBT-SMP Hasil dari

PERSAMAAN KUADRAT. 06. EBT-SMP Hasil dari PERSAMAAN KUADRAT 0. EBT-SMP-00-8 Pada pola bilangan segi tiga Pascal, jumlah bilangan pada garis ke- a. 8 b. 6 c. d. 6 0. EBT-SMP-0-6 (a + b) = a + pa b + qa b + ra b + sab + b Nilai p q = 0 6 70 0. MA-77-

Διαβάστε περισσότερα

Matematika

Matematika Sistem Bilangan Real D3 Analis Kimia FMIPA Universitas Islam Indonesia Sistem Bilangan Real Himpunan: sekumpulan obyek/unsur dengan kriteria/syarat tertentu. 1 Himpunan mahasiswa D3 Analis Kimia angkatan

Διαβάστε περισσότερα

Sebaran Peluang Gabungan

Sebaran Peluang Gabungan Sebaran Peluang Gabungan Peubah acak dan sebaran peluangnya terbatas pada ruang sampel berdimensi satu. Dengan kata lain, hasil percobaan berasal dari peubah acak yan tunggal. Tetapi, pada banyak keadaan,

Διαβάστε περισσότερα

Kalkulus Elementer. Nanda Arista Rizki, M.Si. Fakultas Matematika dan Ilmu Pengetahuan Alam Universitas Mulawarman 2018

Kalkulus Elementer. Nanda Arista Rizki, M.Si. Fakultas Matematika dan Ilmu Pengetahuan Alam Universitas Mulawarman 2018 Kalkulus Elementer Nanda Arista Rizki, M.Si. Fakultas Matematika dan Ilmu Pengetahuan Alam Universitas Mulawarman 2018 Nanda Arista Rizki, M.Si. Kalkulus Elementer 1/83 Referensi: 1 Dale Varberg, Edwin

Διαβάστε περισσότερα

Pengantar Proses Stokastik

Pengantar Proses Stokastik Bab 6: Rantai Markov Waktu Kontinu Statistika FMIPA Universitas Islam Indonesia Rantai Markov Waktu Kontinu Peluang Kesetimbangan Pada bab ini, kita akan belajar mengenai rantai markov waktu kontinu yang

Διαβάστε περισσότερα

A. Distribusi Gabungan

A. Distribusi Gabungan HANDOUT PERKULIAHAN Mata Kuliah Pokok Bahasan : Statistika Matematika : Distibusi Dua peubah Acak URAIAN POKOK PERKULIAHAN A. Distribusi Gabungan Definisi 1: Peubah Acak Berdimensi Dua Jika S merupakan

Διαβάστε περισσότερα

Pengantar Proses Stokastik

Pengantar Proses Stokastik Bab 6: Rantai Markov Waktu Kontinu Statistika FMIPA Universitas Islam Indonesia Rantai Markov Waktu Kontinu Peluang Kesetimbangan Pada bab ini, kita akan belajar mengenai rantai markov waktu kontinu yang

Διαβάστε περισσότερα

Transformasi Koordinat 2 Dimensi

Transformasi Koordinat 2 Dimensi Transformasi Koordinat 2 Dimensi RG141227 - Sistem Koordinat dan Transformasi Semester Gasal 2016/2017 Ira M Anjasmara PhD Jurusan Teknik Geomatika Sistem Koordinat 2 Dimensi Digunakan untuk mempresentasikan

Διαβάστε περισσότερα

Hendra Gunawan. 16 April 2014

Hendra Gunawan. 16 April 2014 MA101 MATEMATIKA A Hendra Gunawan Semester II, 013/014 16 April 014 Kuliah yang Lalu 13.11 Integral Lipat Dua atas Persegi Panjang 13. Integral Berulang 13.3 33Integral Lipat Dua atas Daerah Bukan Persegi

Διαβάστε περισσότερα

artinya vektor nilai rata-rata dari kelompok ternak pertama sama dengan kelompok ternak kedua artinya kedua vektor nilai-rata berbeda

artinya vektor nilai rata-rata dari kelompok ternak pertama sama dengan kelompok ternak kedua artinya kedua vektor nilai-rata berbeda LAMPIRAN 48 Lampiran 1. Perhitungan Manual Statistik T 2 -Hotelling pada Garut Jantan dan Ekor Tipis Jantan Hipotesis: H 0 : U 1 = U 2 H 1 : U 1 U 2 Rumus T 2 -Hotelling: artinya vektor nilai rata-rata

Διαβάστε περισσότερα

KALKULUS LANJUT. Integral Lipat. Resmawan. 7 November Universitas Negeri Gorontalo. Resmawan (Math UNG) Integral Lipat 7 November / 57

KALKULUS LANJUT. Integral Lipat. Resmawan. 7 November Universitas Negeri Gorontalo. Resmawan (Math UNG) Integral Lipat 7 November / 57 KALKULUS LANJUT Integral Lipat Resmawan Universitas Negeri Gorontalo 7 November 218 Resmawan (Math UNG) Integral Lipat 7 November 218 1 / 57 13.3. Integral Lipat Dua pada Daerah Bukan Persegipanjang 3.5

Διαβάστε περισσότερα

TH3813 Realiti Maya. Transformasi kompaun. Transformasi kompaun. Transformasi kompaun. Transformasi kompaun

TH3813 Realiti Maya. Transformasi kompaun. Transformasi kompaun. Transformasi kompaun. Transformasi kompaun TH383 Realiti Maa Transformasi 3D menggunakan multiplikasi matriks untuk hasilkan kompaun transformasi menggunakan kompaun transformasi - hasilkan sebarang transformasi dan ungkapkan sebagai satu transformasi

Διαβάστε περισσότερα

Konvergen dalam Peluang dan Distribusi

Konvergen dalam Peluang dan Distribusi limiting distribution Andi Kresna Jaya andikresna@yahoo.com Jurusan Matematika July 5, 2014 Outline 1 Review 2 Motivasi 3 Konvergen dalam peluang 4 Konvergen dalam distribusi Back Outline 1 Review 2 Motivasi

Διαβάστε περισσότερα

Transformasi Koordinat 3 Dimensi

Transformasi Koordinat 3 Dimensi Transformasi Koordinat 3 Dimensi RG141227 - Sistem Koordinat dan Transformasi Semester Gasal 2016/2017 Ira M Anjasmara PhD Jurusan Teknik Geomatika Sistem Koordinat Tiga Dimensi (3D) Digunakan untuk mendeskripsikan

Διαβάστε περισσότερα

LABORATORIUM STATISTIK DAN OPTIMASI INDUSTRI FAKULTAS TEKNIK PROGRAM STUDI TEKNIK INDUSTRI UNIVERSITAS PEMBANGUNAN NASIONAL VETERAN JAWA TIMUR

LABORATORIUM STATISTIK DAN OPTIMASI INDUSTRI FAKULTAS TEKNIK PROGRAM STUDI TEKNIK INDUSTRI UNIVERSITAS PEMBANGUNAN NASIONAL VETERAN JAWA TIMUR TNR 1 space 1.15 LABORATORIUM STATISTIK DAN OPTIMASI INDUSTRI FAKULTAS TEKNIK PROGRAM STUDI TEKNIK INDUSTRI UNIVERSITAS PEMBANGUNAN NASIONAL VETERAN JAWA TIMUR LAPORAN RESMI MODUL III TNR 1 Space.0 STATISTIK

Διαβάστε περισσότερα

Sebaran Kontinu HAZMIRA YOZZA IZZATI RAHMI HG JURUSAN MATEMATIKA FMIPA UNAND LOGO

Sebaran Kontinu HAZMIRA YOZZA IZZATI RAHMI HG JURUSAN MATEMATIKA FMIPA UNAND LOGO Sebaran Kontinu HAZMIRA YOZZA IZZATI RAHMI HG JURUSAN MATEMATIKA FMIPA UNAND Kompetensi menguraikan ciri-ciri suatu kurva normal menentukan luas daerah dibawah kurva normal menerapkan sebaran normal dalam

Διαβάστε περισσότερα

TEORI PELUANG* TKS 6112 Keandalan Struktur. Pendahuluan

TEORI PELUANG* TKS 6112 Keandalan Struktur. Pendahuluan TKS 6112 Keandalan Struktur TEORI PELUANG* * www.zacoeb.lecture.ub.ac.id Pendahuluan Sebuah bangunan dirancang melalui serangkaian perhitungan yang cermat terhadap beban-beban rencana dan bangunan tersebut

Διαβάστε περισσότερα

( 2 ( 1 2 )2 3 3 ) MODEL PT3 MATEMATIK A PUSAT TUISYEN IHSAN JAYA = + ( 3) ( 4 9 ) 2 (4 3 4 ) 3 ( 8 3 ) ( 3.25 )

( 2 ( 1 2 )2 3 3 ) MODEL PT3 MATEMATIK A PUSAT TUISYEN IHSAN JAYA = + ( 3) ( 4 9 ) 2 (4 3 4 ) 3 ( 8 3 ) ( 3.25 ) (1) Tentukan nilai bagi P, Q, dan R MODEL PT MATEMATIK A PUSAT TUISYEN IHSAN JAYA 1 P 0 Q 1 R 2 (4) Lengkapkan operasi di bawah dengan mengisi petak petak kosong berikut dengan nombor yang sesuai. ( 1

Διαβάστε περισσότερα

SOALMANDIRITINGKATSMA/MA/Sederajat ASAHTERAMPILMATEMATIKA(ASTRAMATIKA)XX I

SOALMANDIRITINGKATSMA/MA/Sederajat ASAHTERAMPILMATEMATIKA(ASTRAMATIKA)XX I SOALMANDIRITINGKATSMA/MA/Sederajat ASAHTERAMPILMATEMATIKA(ASTRAMATIKA)XX I 1-cos(x-a) 1.Hasildari lim =. x a (x-a)sin3(x-a) 2.Jumlahnsukupertamaderetaritmetikaadalah Sn =5 n 2-7n. Jikaasukupertamadanbbedaderettersebut,maka13a+3b=.

Διαβάστε περισσότερα

2 m. Air. 5 m. Rajah S1

2 m. Air. 5 m. Rajah S1 FAKULI KEJURUERAAN AL 1. Jika pintu A adalah segi empat tepat dan berukuran 2 m lebar (normal terhadap kertas), tentukan nilai daya hidrostatik yang bertindak pada pusat tekanan jika pintu ini tenggelam

Διαβάστε περισσότερα

Pumping Lemma. Semester Ganjil 2013 Jum at, Dosen pengasuh: Kurnia Saputra ST, M.Sc

Pumping Lemma. Semester Ganjil 2013 Jum at, Dosen pengasuh: Kurnia Saputra ST, M.Sc Semester Ganjil 2013 Jum at, 08.11.2013 Dosen pengasuh: Kurnia Saputra ST, M.Sc Email: kurnia.saputra@gmail.com Jurusan Informatika Fakultas Matematika dan Ilmu Pengetahuan Alam Universitas Syiah Kuala

Διαβάστε περισσότερα

S T A T I S T I K A OLEH : WIJAYA

S T A T I S T I K A OLEH : WIJAYA S T A T I S T I K A OLEH : WIJAYA email : zeamays_hibrida@yahoo.com FAKULTAS PERTANIAN UNIVERSITAS SWADAYA GUNUNG JATI CIREBON 2009 II. SEBARAN PELUANG Ruang Contoh (S) adalah Himpunan semua kemungkinan

Διαβάστε περισσότερα

S T A T I S T I K A OLEH : WIJAYA FAKULTAS PERTANIAN UNIVERSITAS SWADAYA GUNUNG JATI CIREBON

S T A T I S T I K A OLEH : WIJAYA FAKULTAS PERTANIAN UNIVERSITAS SWADAYA GUNUNG JATI CIREBON S T A T I S T I K A OLEH : WIJAYA FAKULTAS PERTANIAN UNIVERSITAS SWADAYA GUNUNG JATI CIREBON 2010 SEBARAN PELUANG II. SEBARAN PELUANG Ruang Contoh (S) adalah Himpunan semua kemungkinan hasil suatu percobaan.

Διαβάστε περισσότερα

ANALISIS LITAR ELEKTRIK OBJEKTIF AM

ANALISIS LITAR ELEKTRIK OBJEKTIF AM ANALSS LTA ELEKTK ANALSS LTA ELEKTK OBJEKTF AM Unit Memahami konsep-konsep asas Litar Sesiri, Litar Selari, Litar Gabungan dan Hukum Kirchoff. OBJEKTF KHUSUS Di akhir unit ini anda dapat : Menerangkan

Διαβάστε περισσότερα

S T A T I S T I K A OLEH : WIJAYA FAKULTAS PERTANIAN UNIVERSITAS SWADAYA GUNUNG JATI CIREBON

S T A T I S T I K A OLEH : WIJAYA FAKULTAS PERTANIAN UNIVERSITAS SWADAYA GUNUNG JATI CIREBON S T A T I S T I K A OLEH : WIJAYA FAKULTAS PERTANIAN UNIVERSITAS SWADAYA GUNUNG JATI CIREBON 2011 SEBARAN PELUANG II. SEBARAN PELUANG Ruang Contoh (S) adalah Himpunan semua kemungkinan hasil suatu percobaan.

Διαβάστε περισσότερα

Bab 1 Mekanik Struktur

Bab 1 Mekanik Struktur Bab 1 Mekanik Struktur P E N S Y A R A H : D R. Y E E M E I H E O N G M O H D. N O R H A F I D Z B I N M O H D. J I M A S ( D B 1 4 0 0 1 1 ) R E X Y N I R O AK P E T E R ( D B 1 4 0 2 5 9 ) J O H A N

Διαβάστε περισσότερα

RUMUS AM LINGKARAN KUBIK BEZIER SATAHAN

RUMUS AM LINGKARAN KUBIK BEZIER SATAHAN Jurnal Teknologi, 38(C) Jun 003: 5 8 Universiti Teknologi Malaysia RUMUS AM LINGKARAN KUBIK BEZIER SATAHAN 5 RUMUS AM LINGKARAN KUBIK BEZIER SATAHAN YEOH WENG KANG & JAMALUDIN MD. ALI Abstrak. Rumus untuk

Διαβάστε περισσότερα

LOGIKA MATEMATIKA. MODUL 1 Himpunan. Zuhair Jurusan Teknik Informatika Universitas Mercu Buana Jakarta 2012 年 04 月 08 日 ( 日 )

LOGIKA MATEMATIKA. MODUL 1 Himpunan. Zuhair Jurusan Teknik Informatika Universitas Mercu Buana Jakarta 2012 年 04 月 08 日 ( 日 ) LOGIKA MATEMATIKA MODUL 1 Himpunan Zuhair Jurusan Teknik Informatika Universitas Mercu Buana Jakarta 2012 年 04 月 08 日 ( 日 ) Himpunan I. Definisi dan Notasi Himpunan adalah kumpulan sesuatu yang didefinisikan

Διαβάστε περισσότερα

(a) Nyatakan julat hubungan itu (b) Dengan menggunakan tatatanda fungsi, tulis satu hubungan antara set A dan set B. [2 markah] Jawapan:

(a) Nyatakan julat hubungan itu (b) Dengan menggunakan tatatanda fungsi, tulis satu hubungan antara set A dan set B. [2 markah] Jawapan: MODUL 3 [Kertas 1]: MATEMATIK TAMBAHAN JPNK 015 Muka Surat: 1 Jawab SEMUA soalan. 1 Rajah 1 menunjukkan hubungan antara set A dan set B. 6 1 Set A Rajah 1 4 5 Set B (a) Nyatakan julat hubungan itu (b)

Διαβάστε περισσότερα

Bilangan Euler(e) Rukmono Budi Utomo Pengampu: Prof. Taufiq Hidayat. March 5, 2016

Bilangan Euler(e) Rukmono Budi Utomo Pengampu: Prof. Taufiq Hidayat. March 5, 2016 Bilangan Euler(e) Rukmono Budi Utomo 30115301 Pengampu: Prof. Taufiq Hidayat March 5, 2016 Asal Usul Bilangan Euler e 1 1. Bilangan Euler 2 3 4 Asal Usul Bilangan Euler e Bilangan Euler atau e = 2, 7182818284...

Διαβάστε περισσότερα

Jika X ialah satu pembolehubah rawak diskret yang mewakili bilangan hari hujan dalam seminggu, senaraikan semua nilai yang mungkin bagi X.

Jika X ialah satu pembolehubah rawak diskret yang mewakili bilangan hari hujan dalam seminggu, senaraikan semua nilai yang mungkin bagi X. BAB 8 : TABURAN KEBARANGKALIAN Sesi 1 Taburan Binomial A. Pembolehubah rawak diskret Contoh Jika X ialah satu pembolehubah rawak diskret yang mewakili bilangan hari hujan dalam seminggu, senaraikan semua

Διαβάστε περισσότερα

Jika X ialah satu pembolehubah rawak diskret yang mewakili bilangan hari hujan dalam seminggu, senaraikan semua nilai yang mungkin bagi X.

Jika X ialah satu pembolehubah rawak diskret yang mewakili bilangan hari hujan dalam seminggu, senaraikan semua nilai yang mungkin bagi X. BAB 8 : TABURAN KEBARANGKALIAN Sesi 1 Taburan Binomial A. Pembolehubah rawak diskret Contoh Jika X ialah satu pembolehubah rawak diskret yang mewakili bilangan hari hujan dalam seminggu, senaraikan semua

Διαβάστε περισσότερα

PENGEMBANGAN INSTRUMEN

PENGEMBANGAN INSTRUMEN PENGEMBANGAN INSTRUMEN OLEH : IRFAN (A1CI 08 007) PEND. MATEMATIKA FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN UNIVERSITAS HALUOLEO KENDARI 2012 A. Definisi Konseptual Keterampilan sosial merupakan kemampuan

Διαβάστε περισσότερα

Peta Konsep. 5.1 Sudut Positif dan Sudut Negatif Fungsi Trigonometri Bagi Sebarang Sudut FUNGSI TRIGONOMETRI

Peta Konsep. 5.1 Sudut Positif dan Sudut Negatif Fungsi Trigonometri Bagi Sebarang Sudut FUNGSI TRIGONOMETRI Bab 5 FUNGSI TRIGONOMETRI Peta Konsep 5.1 Sudut Positif dan Sudut Negatif 5. 6 Fungsi Trigonometri Bagi Sebarang Sudut FUNGSI TRIGONOMETRI 5. Graf Fungsi Sinus, Kosinus dan Tangen 5.4 Identiti Asas 5.5

Διαβάστε περισσότερα

Pengantar Proses Stokastik

Pengantar Proses Stokastik Bab 3: Diskrit Statistika FMIPA Universitas Islam Indonesia Ilustrasi 1 Perilaku bunuh diri kini kian menjadi-jadi. Hesti (nama sebenarnya) adalah sebuah contoh. Dia pernah melakukan percobaan bunuh diri,

Διαβάστε περισσότερα

Tegangan Permukaan. Kerja

Tegangan Permukaan. Kerja Tegangan Permukaan Kerja Cecair lebih cenderung menyesuaikan bentuknya ke arah yang luas permukaan yang minimum. Titisan cecair berbentuk sfera kerana nisbah luas permukaan terhadap isipadu adalah kecil.

Διαβάστε περισσότερα

BAB 4 PERENCANAAN TANGGA

BAB 4 PERENCANAAN TANGGA BAB 4 PERENCANAAN TANGGA 4. Uraian Umum Tangga merupakan bagian dari struktur bangunan bertingkat yang penting sebagai penunjang antara struktur bangunan lantai dasar dengan struktur bangunan tingkat atasnya.

Διαβάστε περισσότερα

MA4181 PENGANTAR PROSES STOKASTIK Bab 2 Peluang dan Eks

MA4181 PENGANTAR PROSES STOKASTIK Bab 2 Peluang dan Eks MA4181 PENGANTAR PROSES STOKASTIK Bab 2 Peluang dan SMART AND STOCHASTIC MA4181 PENGANTAR PROSES STOKASTIK Bab 2 Peluang dan SMART AND STOCHASTIC Ilustrasi Fungsi Peluang Bersama Peluang Bersama - Diskrit

Διαβάστε περισσότερα

Pengantar Proses Stokastik

Pengantar Proses Stokastik Bab 3: Diskrit Statistika FMIPA Universitas Islam Indonesia Ilustrasi 1 Matriks Peluang Transisi Matriks Stokastik Chapman-Komogorov Equations Peluang Transisi Tak Bersyarat Perilaku bunuh diri kini kian

Διαβάστε περισσότερα

Rajah S1 menunjukkan talisawat dari jenis rata dengan dua sistem pacuan, digunakan untuk

Rajah S1 menunjukkan talisawat dari jenis rata dengan dua sistem pacuan, digunakan untuk SOALAN 1 Rajah S1 menunjukkan talisawat dari jenis rata dengan dua sistem pacuan, digunakan untuk menyambungkan dua takal yang terpasang kepada dua aci selari. Garispusat takal pemacu, pada motor adalah

Διαβάστε περισσότερα

Ukur Kejuruteraan DDPQ 1162 Ukur Tekimetri. Sakdiah Basiron

Ukur Kejuruteraan DDPQ 1162 Ukur Tekimetri. Sakdiah Basiron Ukur Kejuruteraan DDPQ 1162 Ukur Tekimetri Sakdiah Basiron TEKIMETRI PENGENALAN TAKIMETRI ADALAH SATU KAEDAH PENGUKURAN JARAK SECARA TIDAK LANGSUNG BAGI MENGHASILKAN JARAK UFUK DAN JARAK TEGAK KEGUNAAN

Διαβάστε περισσότερα

SMJ minyak seperti yang dilakarkan dalam Rajah S2. Minyak tersebut mempunyai. bahagian hujung cakera. Dengan data dan anggapan yang dibuat:

SMJ minyak seperti yang dilakarkan dalam Rajah S2. Minyak tersebut mempunyai. bahagian hujung cakera. Dengan data dan anggapan yang dibuat: SOALAN 1 Cakera dengan garis pusat d berputar pada halaju sudut ω di dalam bekas mengandungi minyak seperti yang dilakarkan dalam Rajah S2. Minyak tersebut mempunyai kelikatan µ. Anggap bahawa susuk halaju

Διαβάστε περισσότερα

KONSEP ASAS & PENGUJIAN HIPOTESIS

KONSEP ASAS & PENGUJIAN HIPOTESIS KONSEP ASAS & PENGUJIAN HIPOTESIS HIPOTESIS Hipotesis = Tekaan atau jangkaan terhadap penyelesaian atau jawapan kepada masalah kajian Contoh: Mengapakah suhu bilik kuliah panas? Tekaan atau Hipotesis???

Διαβάστε περισσότερα

SEE 3533 PRINSIP PERHUBUNGAN Bab III Pemodulatan Sudut. Universiti Teknologi Malaysia

SEE 3533 PRINSIP PERHUBUNGAN Bab III Pemodulatan Sudut. Universiti Teknologi Malaysia SEE 3533 PRINSIP PERHUBUNGAN Bab III Universiti Teknologi Malaysia 1 Pengenalan Selain daripada teknik pemodulatan amplitud, terdapat juga teknik lain yang menggunakan isyarat memodulat untuk mengubah

Διαβάστε περισσότερα

BAB 4 PERENCANAAN TANGGA

BAB 4 PERENCANAAN TANGGA BAB 4 PERENCANAAN TANGGA 4.1. Uraian Umum Tangga merupakan bagian dari struktur bangunan bertingkat yang penting sebagai penunjang antara struktur bangunan lantai dasar dengan struktur bangunan tingkat

Διαβάστε περισσότερα

BAB 5 : FUNGSI TRIGONOMETRI (Jangka waktu : 9 sesi) Sesi 1. Sudut Positif dan Sudut Negatif. Contoh

BAB 5 : FUNGSI TRIGONOMETRI (Jangka waktu : 9 sesi) Sesi 1. Sudut Positif dan Sudut Negatif. Contoh BAB 5 : FUNGSI TRIGONOMETRI (Jangka waktu : 9 sesi) Sesi 1 Sudut Positif dan Sudut Negatif Contoh Lukiskan setiap sudut berikut dengan menggunakan rajah serta tentukan sukuan mana sudut itu berada. (a)

Διαβάστε περισσότερα

BAB 5 : FUNGSI TRIGONOMETRI (Jangka waktu : 9 sesi) Sesi 1. Sudut Positif dan Sudut Negatif. Contoh

BAB 5 : FUNGSI TRIGONOMETRI (Jangka waktu : 9 sesi) Sesi 1. Sudut Positif dan Sudut Negatif. Contoh BAB 5 : FUNGSI TRIGONOMETRI (Jangka waktu : 9 sesi) Sesi 1 Sudut Positif dan Sudut Negatif Contoh Lukiskan setiap sudut berikut dengan menggunakan rajah serta tentukan sukuan mana sudut itu berada. (a)

Διαβάστε περισσότερα

EEU104 - Teknologi Elektrik - Tutorial 11; Sessi 2000/2001 Litar magnet

EEU104 - Teknologi Elektrik - Tutorial 11; Sessi 2000/2001 Litar magnet UNIVERSITI SAINS MALAYSIA PUSAT PENGAJIAN KEJURUTERAAN ELEKTRIK DAN ELEKTRONIK EEU104 - Teknologi Elektrik - Tutorial 11; Sessi 2000/2001 Litar magnet 1. Satu litar magnet mempunyai keengganan S = 4 x

Διαβάστε περισσότερα

Ciri-ciri Taburan Normal

Ciri-ciri Taburan Normal 1 Taburan Normal Ciri-ciri Taburan Normal Ia adalah taburan selanjar Ia adalah taburan simetri Ia adalah asimtot kepada paksi Ia adalah uni-modal Ia adalah keluarga kepada keluk Keluasan di bawah keluk

Διαβάστε περισσότερα

BAB 3 PERENCANAAN TANGGA

BAB 3 PERENCANAAN TANGGA BAB 3 PERENCANAAN TANGGA 3.1. Uraian Umum Semakin sedikit tersedianya luas lahan yang digunakan untuk membangun suatu bangunan menjadikan perencana lebih inovatif dalam perencanaan, maka pembangunan tidak

Διαβάστε περισσότερα

Pembinaan Homeomorfisma dari Sfera ke Elipsoid

Pembinaan Homeomorfisma dari Sfera ke Elipsoid Matematika, 003, Jilid 19, bil., hlm. 11 138 c Jabatan Matematik, UTM. Pembinaan Homeomorfisma dari Sfera ke Elipsoid Liau Lin Yun & Tahir Ahmad Jabatan Matematik, Fakulti Sains Universiti Teknologi Malasia

Διαβάστε περισσότερα

Keterusan dan Keabadian Jisim

Keterusan dan Keabadian Jisim Pelajaran 8 Keterusan dan Keabadian Jisim OBJEKTIF Setelah selesai mempelajari Pelajaran ini anda sepatutnya dapat Mentakrifkan konsep kadar aliran jisim Mentakrifkan konsep kadar aliran Menerangkan konsep

Διαβάστε περισσότερα

INVESTIGASI EMPIRIS KEKUATAN UJI KPSS. Oleh MUHAMMAD FAJAR

INVESTIGASI EMPIRIS KEKUATAN UJI KPSS. Oleh MUHAMMAD FAJAR INVESTIGASI EMPIRIS KEKUATAN UJI KPSS Oleh MUHAMMAD FAJAR 2016 ABSTRAK Judul Penelitian : Investigasi Empirik Kekuatan Uji KPSS Kata Kunci : Uji KPSS, Data Generating Process, Persentase Keputusan Salah

Διαβάστε περισσότερα

Teorem Titik Tetap Pemetaan 2 Mengecut Pada Ruang 2 Metrik

Teorem Titik Tetap Pemetaan 2 Mengecut Pada Ruang 2 Metrik Matematika, 1999, Jilid 15, bil. 2, hlm. 135 141 c Jabatan Matematik, UTM. Teorem Titik Tetap Pemetaan 2 Mengecut Pada Ruang 2 Metrik Mashadi Jurusan Matematika Universitas Riau Kampus Bina Widya Panam

Διαβάστε περισσότερα

STRUKTUR BAJA 2 TKS 1514 / 3 SKS PROGRAM STUDI TEKNIK SIPIL UNIVERSITAS JEMBER

STRUKTUR BAJA 2 TKS 1514 / 3 SKS PROGRAM STUDI TEKNIK SIPIL UNIVERSITAS JEMBER STRUKTUR BAJA 2 TKS 1514 / 3 SKS PROGRAM STUDI TEKNIK SIPIL UNIVERSITAS JEMBER Winda Tri Wahyuningtyas Gati Annisa Hayu Plate Girder Plate girder adalah balok besar yang dibuat dari susunan yang disatukan

Διαβάστε περισσότερα

Perubahan dalam kuantiti diminta bagi barang itu bergerak disepanjang keluk permintaan itu.

Perubahan dalam kuantiti diminta bagi barang itu bergerak disepanjang keluk permintaan itu. BAB 3 : ISI RUMAH SEBAGAI PENGGUNA SPM2004/A/S3 (a) Rajah tersebut menunjukkan keluk permintaan yang mencerun ke bawah dari kiri ke kanan. Ia menunjukkan hubungan negatif antara harga dengan kuantiti diminta.

Διαβάστε περισσότερα

TOPIK 1 : KUANTITI DAN UNIT ASAS

TOPIK 1 : KUANTITI DAN UNIT ASAS 1.1 KUANTITI DAN UNIT ASAS Fizik adalah berdasarkan kuantiti-kuantiti yang disebut kuantiti fizik. Secara am suatu kuantiti fizik ialah kuantiti yang boleh diukur. Untuk mengukur kuantiti fizik, suatu

Διαβάστε περισσότερα

PERENCANAAN JALAN ALTERNATIF & PERKERASAN LENTUR TANJUNG SERDANG KOTABARU,KALIMANTAN SELATAN KM KM 7+000

PERENCANAAN JALAN ALTERNATIF & PERKERASAN LENTUR TANJUNG SERDANG KOTABARU,KALIMANTAN SELATAN KM KM 7+000 PERENCANAAN JALAN ALTERNATIF & PERKERASAN LENTUR TANJUNG SERDANG KOTABARU,KALIMANTAN SELATAN KM 4+000 KM 7+000 LATAR BELAKANG TUJUAN DAN BATASAN MASALAH METODOLOGI PERENCANAAN HASIL Semakin meningkatnya

Διαβάστε περισσότερα

Kuliah 4 Rekabentuk untuk kekuatan statik

Kuliah 4 Rekabentuk untuk kekuatan statik 4-1 Kuliah 4 Rekabentuk untuk kekuatan statik 4.1 KEKUATAN STATIK Beban statik merupakan beban pegun atau momen pegun yang bertindak ke atas sesuatu objek. Sesuatu beban itu dikatakan beban statik sekiranya

Διαβάστε περισσότερα

BAB 2 PEMODULATAN AMPLITUD

BAB 2 PEMODULATAN AMPLITUD BAB MODULATAN LITUD enghantaran iyarat yang engandungi akluat elalui atu aluran perhubungan eerlukan anjakan frekueni iyarat akluat kepada julat frekueni yang euai untuk penghantaran - roe ini diapai elalui

Διαβάστε περισσότερα

MODUL 3 : KERTAS 2 Bahagian A [40 markah] (Jawab semua soalan dalam bahagian ini)

MODUL 3 : KERTAS 2 Bahagian A [40 markah] (Jawab semua soalan dalam bahagian ini) MODUL 3 [Kertas 2]: MATEMATIK TAMBAHAN JPNK 2015 Muka Surat: 1 1. Selesaikan persamaan serentak yang berikut: MODUL 3 : KERTAS 2 Bahagian A [40 markah] (Jawab semua soalan dalam bahagian ini) 2x y = 1,

Διαβάστε περισσότερα

Unit PENGENALAN KEPADA LITAR ELEKTRIK OBJEKTIF AM OBJEKTIF KHUSUS

Unit PENGENALAN KEPADA LITAR ELEKTRIK OBJEKTIF AM OBJEKTIF KHUSUS PENGENALAN KEPADA LITAR ELEKTRIK OBJEKTIF AM Memahami konsep-konsep asas litar elektrik, arus, voltan, rintangan, kuasa dan tenaga elektrik. Unit OBJEKTIF KHUSUS Di akhir unit ini anda dapat : Mentakrifkan

Διαβάστε περισσότερα

BAB III METODOLOGI PERENCANAAN. Bagan alir (flow chart) adalah urutan proses penyelesaian masalah.

BAB III METODOLOGI PERENCANAAN. Bagan alir (flow chart) adalah urutan proses penyelesaian masalah. BAB III METODOLOGI PERENCANAAN 3.1 Bagan Alir Perencanaan Ulang Bagan alir (flow chart) adalah urutan proses penyelesaian masalah. MULAI Data struktur atas perencanaan awal, As Plan Drawing Penentuan beban

Διαβάστε περισσότερα

PEPERIKSAAN PERCUBAAN SIJIL PELAJARAN MALAYSIA 2005

PEPERIKSAAN PERCUBAAN SIJIL PELAJARAN MALAYSIA 2005 3472/2 Matematik Tambahan Kertas 2 September 2005 2½ jam MAKTAB RENDAH SAINS MARA 3472/2 PEPERIKSAAN PERCUBAAN SIJIL PELAJARAN MALAYSIA 2005 MATEMATIK TAMBAHAN Kertas 2 Dua jam tiga puluh minit 3 4 7 2

Διαβάστε περισσότερα

Lampiran 1. Perhitungan Dasar Penentuan Kandungan Pupuk Organik Granul

Lampiran 1. Perhitungan Dasar Penentuan Kandungan Pupuk Organik Granul LAMPIRAN Lampiran 1. Perhitungan Dasar Penentuan Kandungan Pupuk Organik Granul Asumsi: a. Pengaplikasian POG pada budidaya tebu lahan kering dengan sistem tanam Double Row b. Luas lahan = 1 ha = 10000

Διαβάστε περισσότερα

ALIRAN LAPISAN SEMPADAN

ALIRAN LAPISAN SEMPADAN Bab 1 ALIRAN LAPISAN SEMPADAN 1.1 Kelikatan Kelikatan adalah sifat bendalir yang mengawal kadar alirannya. Ia terjadi disebabkan oleh cohesion yang wujud di antara zarah-zarah bendalir yang boleh diperhatikan

Διαβάστε περισσότερα

KURIKULUM STANDARD SEKOLAH RENDAH DUNIA MUZIK

KURIKULUM STANDARD SEKOLAH RENDAH DUNIA MUZIK KEMENTERIAN PELAJARAN MALAYSIA KURIKULUM STANDARD SEKOLAH RENDAH DUNIA MUZIK TAHUN TIGA DOKUMEN STANDARD KURIKULUM STANDARD SEKOLAH RENDAH (KSSR) MODUL TERAS TEMA DUNIA MUZIK TAHUN TIGA BAHAGIAN PEMBANGUNAN

Διαβάστε περισσότερα

Klasifikasi bagi Kumpulan-Dua dengan Dua Penjana yang Mempunyai Kelas Nilpoten Dua

Klasifikasi bagi Kumpulan-Dua dengan Dua Penjana yang Mempunyai Kelas Nilpoten Dua Matematika, 1999, Jilid 15, bil. 1, hlm. 37 43 c Jabatan Matematik, UTM. Klasifikasi bagi Kumpulan-Dua dengan Dua Penjana yang Mempunyai Kelas Nilpoten Dua Nor Haniza Sarmin Jabatan Matematik, Fakulti

Διαβάστε περισσότερα

KEKUATAN KELULI KARBON SEDERHANA

KEKUATAN KELULI KARBON SEDERHANA Makmal Mekanik Pepejal KEKUATAN KELULI KARBON SEDERHANA 1.0 PENGENALAN Dalam rekabentuk sesuatu anggota struktur yang akan mengalami tegasan, pertimbangan utama ialah supaya anggota tersebut selamat dari

Διαβάστε περισσότερα

SIJIL VOKASIONAL MALAYSIA A03101 PENILAIAN AKHIR SEMESTER 1 SESI 1/2015 Matematik Bahagian A Mei

SIJIL VOKASIONAL MALAYSIA A03101 PENILAIAN AKHIR SEMESTER 1 SESI 1/2015 Matematik Bahagian A Mei A00 LEMBAGA PEPERIKSAAN KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA SIJIL VOKASIONAL MALAYSIA A00 PENILAIAN AKHIR SEMESTER SESI /205 Matematik Bahagian A Mei 2 jam Satu jam tiga puluh minit JANGAN BUKA KERTAS SOALAN

Διαβάστε περισσότερα

Nama Mahasiswa: Retno Palupi Dosen Pembimbing: Prof. Dr. Ir. I Gusti Putu Raka, DEA Ir. Heppy Kristijanto, MS

Nama Mahasiswa: Retno Palupi Dosen Pembimbing: Prof. Dr. Ir. I Gusti Putu Raka, DEA Ir. Heppy Kristijanto, MS Nama Mahasiswa: Retno Palupi 3110100130 Dosen Pembimbing: Prof. Dr. Ir. I Gusti Putu Raka, DEA Ir. Heppy Kristijanto, MS Pendahuluan Metodologi Preliminary Desain Perencanaan Struktur Sekunder Perencanaan

Διαβάστε περισσότερα

Jawab semua soalan. P -1 Q 0 1 R 2

Jawab semua soalan. P -1 Q 0 1 R 2 Tunjukkan langkah langkah penting dalam kerja mengira anda. Ini boleh membantu anda untuk mendapatkan markah. Anda dibenarkan menggunakan kalkulator saintifik. 1. (a) Tentukan nilai P, Q dan R Jawab semua

Διαβάστε περισσότερα

UNTUK EDARAN DI DALAM JABATAN FARMASI SAHAJA

UNTUK EDARAN DI DALAM JABATAN FARMASI SAHAJA UNTUK EDARAN DI DALAM JABATAN FARMASI SAHAJA KEPUTUSAN MESYUARAT KALI KE 63 JAWATANKUASA FARMASI DAN TERAPEUTIK HOSPITAL USM PADA 24 SEPTEMBER 2007 (BAHAGIAN 1) DAN 30 OKTOBER 2007 (BAHAGIAN 2) A. Ubat

Διαβάστε περισσότερα

BAB V DESAIN TULANGAN STRUKTUR

BAB V DESAIN TULANGAN STRUKTUR BAB V DESAIN TULANGAN STRUKTUR 5.1 Output Penulangan Kolom Dari Program Etabs ( gedung A ) Setelah syarat syarat dalam pemodelan struktur sudah memenuhi syarat yang di tentukan dalam peraturan SNI, maka

Διαβάστε περισσότερα

Model Mangsa Pemangsa dengan Pengaruh Musim

Model Mangsa Pemangsa dengan Pengaruh Musim Model Mangsa Pemangsa dengan Pengaruh Musim Yudi Arpa #1, Muhammad Subhan #, Riry Sriningsih # #Jurusan Matematika, Universitas Negeri Padang Jl. Prof. Dr. Hamka Air Tawar Padang, 25131, Telp. (0751) 444648,

Διαβάστε περισσότερα

Tabel 1 Kombinasi perlakuan kompos, unsur kelumit, dan waktu penyemprotan

Tabel 1 Kombinasi perlakuan kompos, unsur kelumit, dan waktu penyemprotan Rumus kandungan gula : Bks + K - Bk ------------------ x % Bs Keterangan : Bks = kertas saring. K = Kristal. Bk = kosong. Bs = sampel. Tabel Kombinasi perlakuan kompos, unsur kelumit, dan waktu penyemprotan

Διαβάστε περισσότερα

BAB 4 PERENCANAAN TANGGA

BAB 4 PERENCANAAN TANGGA BAB 4 PERENCANAAN TANGGA 4.1. Dasar Perencanaan 4.1.1. Gambaran Umum Gambar 4.1. Tampak Atas Rencana Tangga Gambar 4.. Detail Rencana Tangga 8 9 4.1.. Identifikasi Data dari perencanaan tangga yakni :

Διαβάστε περισσότερα

SMK SERI MUARA, BAGAN DATOH, PERAK. PEPERIKSAAN PERCUBAAN SPM. MATEMATIK TAMBAHAN TINGKATAN 5 KERTAS 1 Dua jam JUMLAH

SMK SERI MUARA, BAGAN DATOH, PERAK. PEPERIKSAAN PERCUBAAN SPM. MATEMATIK TAMBAHAN TINGKATAN 5 KERTAS 1 Dua jam JUMLAH 72/1 NAMA :. TINGKATAN : MATEMATIK TAMBAHAN Kertas 1 September 201 2 Jam SMK SERI MUARA, 6100 BAGAN DATOH, PERAK. PEPERIKSAAN PERCUBAAN SPM MATEMATIK TAMBAHAN TINGKATAN 5 KERTAS 1 Dua jam JANGAN BUKA KERTAS

Διαβάστε περισσότερα

HMT 221 FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MALAYSIA

HMT 221 FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MALAYSIA UNIVERSITI SAINS MALAYSIA Peperiksaan Semester Kedua Sidang Akademik 2006/2007 April 2007 HMT 221 FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MALAYSIA Masa : 3 jam Sila pastikan bahawa kertas peperiksaan ini mengandungi

Διαβάστε περισσότερα

DETERMINATION OF CFRP PLATE SHEAR MODULUS BY ARCAN TEST METHOD SHUKUR HJ. ABU HASSAN

DETERMINATION OF CFRP PLATE SHEAR MODULUS BY ARCAN TEST METHOD SHUKUR HJ. ABU HASSAN DETERMINATION OF CFRP PLATE SHEAR MODULUS BY ARCAN TEST METHOD SHUKUR HJ. ABU HASSAN OBJEKTIF KAJIAN Mendapatkan dan membandingkan nilai tegasan ricih, τ, dan modulus ricih, G, bagi plat CFRP yang berorientasi

Διαβάστε περισσότερα

TOPIK 2 : MENGGAMBARKAN OBJEK

TOPIK 2 : MENGGAMBARKAN OBJEK 2.1 SIMETRI Definisi paksi simetri : Satu garis lipatan pada suatu bentuk geometri supaya bentuk itu dapat bertindih tepat apabila dilipat. Sesuatu bentuk geometri mungkin mempunyai lebih daripada satu

Διαβάστε περισσότερα

Sudut positif. Sudut negatif. Rajah 7.1: Sudut

Sudut positif. Sudut negatif. Rajah 7.1: Sudut Bab 7 FUNGSI TRIGONOMETRI Dalam bab ini kita akan belajar secara ringkas satu kelas fungsi penting untuk penggunaan dipanggil fungsi trigonometri Fungsi trigonometri pada mulana timbul dalam pengajian

Διαβάστε περισσότερα

Landasan Teori Kenisbian Am (Bahagian Jurnal Terjemahan Akhir) Alam & Tamadun Melayu 4:1 (2012)

Landasan Teori Kenisbian Am (Bahagian Jurnal Terjemahan Akhir) Alam & Tamadun Melayu 4:1 (2012) Landasan Teori Kenisbian Am (Bahagian Jurnal Terjemahan Akhir) Alam & Tamadun Melayu 4:1 (2012) 89-100 89 Landasan Teori Kenisbian Am (Bahagian Akhir) ALBERT. EINSTEIN C. TEORI MEDAN GRAVITI 13. PERSAMAAN

Διαβάστε περισσότερα

ALGORITMA DEUTSCH-JOZSA PADA KUANTUM KOMPUTER SISTEM NMR (Nuclear Magnetic Resonance) 4 QUBIT

ALGORITMA DEUTSCH-JOZSA PADA KUANTUM KOMPUTER SISTEM NMR (Nuclear Magnetic Resonance) 4 QUBIT TUGAS AKHIR - SF 141501 ALGORITMA DEUTSCH-JOZSA PADA KUANTUM KOMPUTER SISTEM NMR (Nuclear Magnetic Resonance) 4 QUBIT Bayu Dwi Hatmoko NRP 111 100 060 Dosen Pembimbing Agus Purwanto, D.Sc Jurusan Fisika

Διαβάστε περισσότερα

Kuasa Dua Tensor Yang Tak Abelan bagi Kumpulan-Dua dengan Dua Penjana yang Mempunyai Kelas Nilpoten Dua

Kuasa Dua Tensor Yang Tak Abelan bagi Kumpulan-Dua dengan Dua Penjana yang Mempunyai Kelas Nilpoten Dua Matematika, 1999, Jilid 15, bil., hlm. 143 156 c Jabatan Matematik, UTM. Kuasa Dua Tensor Yang Tak Abelan bagi Kumpulan-Dua dengan Dua Penjana yang Mempunyai Kelas Nilpoten Dua Nor Haniza Sarmin Jabatan

Διαβάστε περισσότερα

DAFTAR LAMPIRAN. Lampiran 1 Gambar Editor Input Specimen DN_SP50_R0_230 dengan Cumbia

DAFTAR LAMPIRAN. Lampiran 1 Gambar Editor Input Specimen DN_SP50_R0_230 dengan Cumbia DAFTAR LAMPIRAN Lampiran 1 Gambar Editor Input Speimen DN_SP50_R0_230 dengan Cumbia Lampiran 2 Gambar Hasil Moment-Curvature Speimen DN_SP50_R0_230 dengan Cumbia 107 Lampiran 3 Gambar Hasil Momen Axial

Διαβάστε περισσότερα

LITAR ARUS ULANG ALIK (AU)

LITAR ARUS ULANG ALIK (AU) TA AUS UANG AK (AU) TA AUS UANG AK (AU) OBJEKTF AM Memahami litar asas arus Ulang alik dan litar sesiri yang mengandungi, dan. Unit OBJEKTF KHUSUS Di akhir unit ini anda dapat : Menjelaskan bahawa dalam

Διαβάστε περισσότερα

FAKULTI KEJURUTERAAN ELEKTRIK UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA MAKMAL ELEKTROTEKNIK : LENGKUK KEMAGNETAN ATAU CIRI B - H

FAKULTI KEJURUTERAAN ELEKTRIK UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA MAKMAL ELEKTROTEKNIK : LENGKUK KEMAGNETAN ATAU CIRI B - H FAKULTI KEJURUTERAAN ELEKTRIK UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA MAKMAL ELEKTROTEKNIK UJIKAJI TAJUK : E : LENGKUK KEMAGNETAN ATAU CIRI B - H 1. Tujuan : 2. Teori : i. Mendapatkan lengkuk kemagnetan untuk satu

Διαβάστε περισσότερα

LATIHAN. PENYUSUN: MOHD. ZUBIL BAHAK Sign. : FAKULTI KEJURUTERAAN MEKANIKAL UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA SKUDAI JOHOR

LATIHAN. PENYUSUN: MOHD. ZUBIL BAHAK Sign. : FAKULTI KEJURUTERAAN MEKANIKAL UNIVERSITI TEKNOLOGI MALAYSIA SKUDAI JOHOR 1. a) Nyatakan dengan jelas Prinsip Archimedes tentang keapungan. b) Nyatakan tiga (3) syarat keseimbangan STABIL jasad terapung. c) Sebuah silinder bergaris pusat 15 cm dan tinggi 50 cm diperbuat daripada

Διαβάστε περισσότερα

LITAR ELEKTRIK 1 EET101/4. Pn. Samila Mat Zali

LITAR ELEKTRIK 1 EET101/4. Pn. Samila Mat Zali LITAR ELEKTRIK 1 EET101/4 Pn. Samila Mat Zali STRUKTUR KURSUS Peperiksaan Akhir : 50% Ujian teori : 10% Mini projek : 10% Amali/praktikal : 30% 100% OBJEKTIF KURSUS Mempelajari komponen-komponen utama

Διαβάστε περισσότερα

DAFTAR LAMPIRAN. Lampiran 2. Penetapan derajat infeksi mikoriza arbuskular

DAFTAR LAMPIRAN. Lampiran 2. Penetapan derajat infeksi mikoriza arbuskular DAFTAR LAMPIRAN Lampiran 1. Data analisis awal tanah Jenis Analisis Satuan Nilai Kriteria ph H 2 O - 4,56 Masam C-Organik % 1,75 Rendah N-Total % 0,22 Sedang C/N Ratio - 7,95 Rendah P-tersedia (ppm) ppm

Διαβάστε περισσότερα

BAB III PERENCANAAN DAN GAMBAR

BAB III PERENCANAAN DAN GAMBAR digilib.uns.ac.id 7 BAB III PERENCANAAN DAN GAMBAR 3.1. Skema dan Prinsip Kerja Alat Gambar 3.1. Meja kerja portabel. Prinsip kerja dari meja kerja portabel ini adalah meja kerja yang mempunyai massa yang

Διαβάστε περισσότερα

BAB 2 PEMACU ELEKTRIK

BAB 2 PEMACU ELEKTRIK BAB 2 PEMACU ELEKTRIK PENGENALAN Kebanyakan perindustrian moden dan komersial menggunakan pemacu elektrik berbanding dengan pemacu mekanikal kerana terdapat banyak kelebihan. Di antaranya ialah : a) binaannya

Διαβάστε περισσότερα