Κ φϊζαδκ 10. Μκλφκζκΰέα

Transcript

1 Κ φϊζαδκ 10 Μκλφκζκΰέα Π λέζβοβ Η ηκλφκζκΰέα κλέα αδ πμ κ εζϊ κμ βμ ΰζπ κζκΰέαμ πκυ λ υθϊ δμ ηδελσ λ μ ηκθϊ μ βηα έαμ, ηκλφάηα α/ηκλφϋμ, εαδ κυμ εαθσθ μ η κυμ κπκέκυμ κδ ηκθϊ μ αυ Ϋμ απαλ έακυθ δμ αηϋ πμ η ΰαζτ λ μ, δμ ζϋι δμ. θαφϋλ αδ β ηφϊθδ β κυ σλκυ ηκλφκζκΰέα εαδ κδ βηα έ μ κυ, σππμ εαδ β δϊελδ β βμ ηκλφκζκΰέαμ δαξλκθδεά/δ κλδεά εαδ υΰξλκθδεά. ι Ϊακθ αδ κδ ηκθϊ μ βμ ηκλφκζκΰδεάμ αθϊζυ βμ εαδ α ελδ άλδα η α κπκέα ηπκλ έ θα ΰέθ δ δϊελδ β βμ εζέ βμ απσ βθ παλαΰπΰά. Π λαδ Ϋλπ, παλκυ δϊα αδ β ηκλφκζκΰδεά κηά πθ ζϋι πθ, β τθγ β ε.ϊ. θαφϋλκθ αδ θ σ λ μ Ϊ δμ βμ ηκλφκζκΰδεάμ γ πλέαμ, σππμ β lexical(ist) morphology, υαβ έ αδ κ βηαθ δεσ γϋηα βμ ηκλφκζκΰδεάμ υπκζκΰέαμ ( βμ κηα κπκέβ βμ πθ ΰζπ υθ τηφπθα η β ηκλφκζκΰδεά κυμ κηά) εαδ ΰέθ αδ ζσΰκμ ΰδα α ηκλφκζκΰδεϊ εαγκζδεϊ. εκζκυγ έ παλκυ έα β βμ «φυ δεάμ ηκλφκζκΰέαμ» κυ W. Dressler (. Ν λϋ ζ λ) εαδ υαβ κτθ αδ π λδπ υ δμ σπκυ υΰελκτκθ αδ ηκλφκζκΰδεσ εαδ φπθκζκΰδεσ «φυ δεσ». Σκ ε φϊζαδκ εζ έθ δ η βθ παλκυ έα β κλδ ηϋθπθ γ πλδυθ ΰδα δμ π υ δμ βμ Ιθ κ υλππαρεάμ εαδ βμ λξαέαμ ζζβθδεάμ, β κηά βμ πλπ κρθ κ υλππαρεάμ λέααμ εαδ κθ ξβηα δ ησ πθ κθκηϊ πθ σππμ εαδ βθ αλξδεά αεζδ έα εαδ β η Ϋπ δ α εζέ β κυμ, θυ πδ βηαέθ αδ β παθ ηφϊθδ β βμ αεζδ έαμ πκζζϋμ δθ κ υλππαρεϋμ ΰζυ μ, π.ξ. θ κζα δθδεϋμ, ΰΰζδεά εαδ κυζΰαλδεά, αζζϊ εαδ β απκυ έα ΰ θδεάμ κλδ ηϋθα κθσηα α βμ ΝΫαμ ζζβθδεάμ δ αΰπΰά ηκλφκζκΰέα κλέα αδ πμ κ εζϊ κμ βμ ΰζπ κζκΰέαμ πκυ λ υθϊ δμ ηδελσ λ μ ηκθϊ μ βηα έαμ (meaningful), α ζϊξδ α βηαδθση θα βμ α Ϊλγλπ βμ, σππμ εαδ κυμ εαθσθ μ η κυμ κπκέκυμ κδ παλα δΰηα δεϋμ εαδ κδ υθ αΰηα δεϋμ ξϋ δμ πθ ηκθϊ πθ αυ υθ απαλ έακυθ δμ αηϋ πμ η ΰαζτ λ μ ηκθϊ μ, δμ ζϋι δμ (εζέ β παλαΰπΰά, τθγ β), πδπζϋκθ, πλκ δκλέακυθ δμ πδγαθϋμ ζϋι δμ πκυ ηπκλκτθ θα ξβηα δ κτθ (πί. ΡΪζζβ, 2008: 141). δ, κθ τπκ ΰλΪφ δ β ηκλφκζκΰδεά αθϊζυ β αθαΰθπλέα δ πμ ηδελσ λα βηαδθση θα β ζ ιδεά βηα έα ΰλαφ- εαδ β ΰλαηηα δεά - δ, κδ κπκέ μ αθαζτκθ αδ π λαδ Ϋλπ κδξ έα ξπλέμ βηα έα (ί Ϊλγλπ β), υζζαίϋμ, φγσΰΰκυμ-φπθάηα α ά ΰλΪηηα α-ΰλαφάηα α: ΰλΪ-φ δ, ΰ-rá-f-i, ΰ-λ-Ϊ-φ- δ. Κα αθκκτη κ Ϋλΰκ εαδ β ξλβ δησ β α βμ ηκλφκζκΰέαμ, γϋ κθ αμ δϊφκλα λπ άηα α. Μ αιτ Ϊζζπθ, πκδ μ έθαδ κδ ία δεϋμ ηκθϊ μ βμ ηκλφκζκΰδεάμ κηάμ; Μπκλ έ θα κλδ έ η αελέί δα β ζϋιβ; Πσ μ ζϋι δμ Ϋξ δ Ϋθα υΰε ελδηϋθκ ε έη θκ πκυ η ζ κτη ; Μ πκδκυμ λσπκυμ ξβηα έακθ αδ θϋ μ ζϋι δμ; Πυμ ληβθ τ αδ κ φαδθση θκ κυ υΰελβ δ ηκτ/ βμ υΰξυθ υ βμ πθ π υ πθ; ΤπΪλξκυθ ηκλφκζκΰδεϊ εαγκζδεϊ; ηκλφκζκΰέα δαελέθ αδ δαξλκθδεά (δ κλδεά, δ κλδεκ υΰελδ δεά) εαδ υΰξλκθδεά. πλυ β λ υθϊ βθ πλκϋζ υ β εαδ βθ ιϋζδιβ πθ τππθ ηδαμ ά π λδ σ λπθ ΰζπ υθ έ πδξ δλ έ βθ αθα τθγ β (reconstruction) πθ ηκλφκζκΰδευθ κδξ έπθ πκυ πδ λϋπκυθ κθ πλκ δκλδ ησ ξϋ πθ εαδ ίαγηυθ υΰΰϋθ δαμ η αιτ ΰζπ υθ, υδκγ υθ αμ αλξϋμ βμ θ σ λβμ ΰζπ κζκΰέαμ ΰδα βθ εα αθσβ β βμ ηκλφκζκΰδεάμ η αίκζάμ (ίζ. Fisiak, 1980 Mπαηπδθδυ β, 1982 ΜαΰκυζΪ, 1985). τ λβ ι Ϊα δ β ζ δ κυλΰέα πθ ηκλφκζκΰδευθ κδξ έπθ κλδ ηϋθβ π λέκ κ ( υΰξλκθέα αζζϊ εαδ δ δκ υΰξλκθέα 1 ), σξδ ησθκ α δεϊ, σππμ γα άγ ζ κ Saussure, αζζϊ εαδ υθαηδεϊ ηφϊθδ β εαδ βηα έ μ κυ σλκυ ηκλφκζκΰέα βθ ζζβθδεά σππμ εαδ πκζζϋμ Ϊζζ μ ΰζυ μ κδ ζϋι δμ ηφαθέακθ αδ υξθϊ η δαφκλ δεϋμ ηκλφϋμ, η δαφκλ δεκτμ τπκυμ, ζ.ξ. ΰλΪφ-π, ΰλΪφ- δμ, ηά βλ, ηβ λ-σμ ά ηβ Ϋλα, ηβ Ϋλα-μ ηβθτ-π, ηβθυ- άμ, βηκελα έα, βηκ-φδζάμ. ΚΪγ τθκζκ τππθ υθδ Ϊ κλδ ηϋθκ «παλϊ δΰηα» (paradigm) εζέ βμ, παλαΰπΰάμ, 1 ζ., π.ξ., ΡΪζζβ (2005), β κπκέα αθαφϋλ αδ εαδ ηκλφκζκΰδεϊ φαδθση θα θ κ ζζβθδευθ δαζϋε πθ πκυ, σππμ εαδ αυ Ϊ βμ Ν κ ζζβθδεάμ Κκδθάμ, αθάεκυθ δϊφκλ μ εαδ δαφκλ δεϋμ δ δκ υΰξλκθέ μ, εα Ϊ βθ κλκζκΰἰα κυ Saussure. 1

2 τθγ βμ. Ο August Schleicher ΰδα β η ζϋ β πθ τππθ δ άΰαΰ, κ 1859, κθ σλκ Morphologie (αθ έ Formenlehre), πκυ αθϊΰ αδ κθ Goethe εαδ έξ ά β ξλβ δηκπκδβγ έ β ίδκζκΰέα εαδ β ΰ πΰλαφέα. Τπ θγυηέα αδ σ δ β ΰζπ κζκΰέα έξ υπκ έ κθ 19κ αδ. βθ πέ λα β βμ αθα κηέαμ, βμ ίδκζκΰέαμ αζζϊ εαδ βμ γ πλέαμ κυ αλίέθκυ, πί., η αιτ Ϊζζπθ, δμ Ϋθθκδ μ λέαα (πλκϋλξ αδ εαδ απσ β ΰλαηηα δεά πθ βηδ δευθ ΰζπ υθ), αθκηκέπ β, αφκηκέπ β, Ϋζ ξκμ (Ϋ δ Ϋζ ΰαθ σ κ γϋηα), αΰΰζ. stem, ΰαζζ. radical. πέ βμ, ηκλφκζκΰέα κθκηϊ βε κ τθκζκ πθ η αίαζζση θπθ τππθ ηδαμ ΰζυ αμ (inflection, ΰαζζ. flexion) εαδ ΰδ αυ σ ζϋΰ αδ, π.ξ., σ δ β ηκλφκζκΰέα βμ ζζβθδεάμ έθαδ πδκ πκζτπζκεβ απσ αυ άθ βμ ΰΰζδεάμ. Μκλφκζκΰέα έθαδ εαδ κδ εαθσθ μ η κυμ κπκέκυμ ληβθ τκθ αδ κδ η αίκζϋμ πθ τππθ εαδ κ πυμ υθ υϊακθ αδ α κδξ έα πκυ απαλ έακυθ δμ ζϋι δμ. θ έγ α, τθ αιβ έθαδ κδ εαθσθ μ πκυ ληβθ τκυθ κυμ λσπκυμ υθ υα ηκτ πθ ζϋι πθ ά, αζζδυμ, β ζ δ κυλΰέα πθ ζϋι πθ βθ πλσ α β. Σα κδξ έα ηϊζδ α πκυ απκ ζκτθ δμ ζϋι δμ παλκηκδϊ βεαθ η κτίζα δαφσλπθ η ΰ γυθ εαδ ξβηϊ πθ, η α κπκέα ξ έακθ αδ κέξκδ δαφσλπθ τππθ, κδ πλκ Ϊ δμ! Καγυμ κδ παλα κ δαεϋμ ΰλαηηα δεϋμ υθάγπμ θ αθαφϋλκθ αδ β τθ αιβ, κδ ηβ δ δεκέ θκηέακυθ σ δ ΰζυ μ σππμ β ΰΰζδεά εαδ β Κδθ αδεά Ϋξκυθ πκζτ απζά ΰλαηηα δεά κηά ( ατ δ β βμ ΰλαηηα δεάμ η β ηκλφκζκΰέα εαδ δ δεσ λα βθ εζέ β). παλα κ δαεά ΰλαηηα δεά δϋελδθ φγκΰΰκζκΰδεσ, υπ(κζκΰ)δεσ εαδ υηκζκΰδεσ. Σκ υπδεσ ιϋ αα κδξ έα πκυ άη λα αθάεκυθ: 1) β ηκλφκζκΰέα, ζ.ξ. κδ εα αζάι δμ, 2) β ηκλφκφπθκζκΰέα, πκυ λ υθϊ β ξλά β πθ φπθκζκΰδευθ ηϋ πθ β ηκλφκζκΰέα, π.ξ. βθ θαζζαΰά πθ γ ηϊ πθ tréx-o, trék-so, 3) β τθ αιβ, ζ.ξ. κδ ξλσθκδ εαδ κδ ΰεζέ δμ. Σκ υηκζκΰδεσ ιϋ αα ευλέπμ δμ παλαΰπΰδεϋμ εα αζάι δμ, πκυ αθάεκυθ β ηκλφκζκΰέα εαδ β βηα δκζκΰέα Μκλφκζκΰδεά αθϊζυ β Οδ π λδ σ λ μ η ζϋ μ απσ α ηϋ α κυ αδυθα ηαμ αθαφϋλκθ αδ β τθ αιβ, ζσΰπ βμ βηα έαμ πκυ βμ Ϋ π β ΰ θ δεά-η α ξβηα δ δεά ΰλαηηα δεά (ΓΜΓ). Θ πλάγβε σ δ β ηκλφκζκΰέα έξ η ζ βγ έ υλτ α α εαδ έξ ΰέθ δ εα αθκβ ά, θυ β ηκλφκζκΰδεά π λδΰλαφά πθ ΰζπ υθ έξ κ βΰά δ κ υηπϋλα ηα σ δ θ ηφαθέακθ αδ ηκλφκζκΰδεϊ εαγκζδεϊ. β κ Leonard Bloomfield (1933: 207) έξ πδ βηϊθ δ σ δ «κδ ΰζυ μ δαφϋλκυθ π λδ σ λκ β ηκλφκζκΰέα παλϊ β τθ αιβ», πδ άηαθ β πκυ θδ ξτ δ β ία δεά γϋ β βμ ΓΜΓ, σ δ β υθ αε δεά κηά πθ ΰζπ υθ δϋπκυθ α ζ ΰση θα εαγκζδεϊ. Ω σ κ, εαγυμ αθαπ υ σ αθ β υθ αε δεά γ πλέα, φϊθβε σ δ δϊφκλα πλκίζάηα α θ έθκθ αθ δεαθκπκδβ δεϋμ απαθ ά δμ (κ έ δκμ κ Chomsky κ παλα Ϋξ βε κ 1970) εαδ σ δ γα Ϋπλ π θα «απκεα α αγ έ» β παλαΰεπθδ ηϋθβ ηκλφκζκΰέα πμ αθ ιϊλ β κμ ΰλαηηα δεσμ κηϋαμ (πί. Scalise, 1984 ΡΪζζβ, ). H ΡΪζζβ (2005: 20) βη δυθ δ σ δ «β ηκλφκζκΰέα ξαλαε βλέα αδ υξθϊ πμ β Πκζπθέα βμ ΰζπ κζκΰέαμ, εαγυμ β δ ε δεκτθ κδ Ϊζζκδ κη έμ». ΠΪθ πμ, σ αθ π λδΰλϊφ αδ ηδα ΰζυ α, ξλ δϊα αδ θα έθ αδ πλκ κξά εαγ έ πκυ ξ έα αδ η αυ άθ, δσ δ σζ μ κδ πζ υλϋμ βμ αεσηβ εαδ β ΰλαφά έθαδ, εα Ϊ κθ Ϋθα ά κθ Ϊζζκ λσπκ, βηαθ δεϋμ. Όππμ έξ π δ κ Roman Jakobson παλαφλϊακθ αμ κθ πκδβ ά Σ λϋθ δκ, «linguista sum, linguistici nihil a me alienum puto» (= έηαδ ΰζπ κζσΰκμ, έπκ κ ΰζπ δεσ θ γ πλυ ιϋθκ πλκμ ηϋθα). Σκ γ πλβ δεσ υπσίαγλκ βμ τΰξλκθβμ ηκλφκζκΰδεάμ Ϋλ υθαμ θ έθαδ ησθκ ΰ θ δεση α ξβηα δ δεσ, αζζϊ πλκϋλξ αδ εαδ απσ παζαδσ λ μ Ϋλ υθ μ, 1) πθ πλκ- κηδ υθ ΰζπ κζσΰπθ κυ 19κυ εαδ πθ αλξυθ κυ 20κυ αδ., 2) πθ κηδ υθ ΰζπ κζσΰπθ, δ έπμ πθ η λδεαθυθ, πί. κ εζα δεσ Ϋλΰκ κυ Eugene Nida Morphology (Arbor, 1949). ηκλφκζκΰέα ίϋίαδα, βη έπθ κ Matthews βθ α Ϋε. κυ ίδίζέκυ κυ (1974: 8), θ γ η ζδυθ αδ γ πλβ δεϊ π δ ά κλδ ηϋθα ίδίζέα εα αζαηίϊθ δ πκζζϋμ ζέ μ πϊθ πμ, ελέθ αδ απαλαέ β β εαδ β ηκλφκζκΰδεά αθϊζυ β, ΰδα έ πλκβΰ έ αδ, πμ ηκλφκζκΰδεά Ϋλ υθα, β αθ τλ β εαδ εα βΰκλδκπκέβ β πθ κδξ έπθ πκυ κ λσζκμ εαδ β εα αθκηά θ δαφϋλκυθ β τθ αιβ. θ σηπμ β ηκλφκζκΰέα υΰε ελδηϋθβμ ΰζυ αμ Ϋξ δ λ υθβγ έ δ ικ δεϊ εαδ έθαδ απζά, ηπκλ έ κ αλξϊλδκμ θα α ξκζβγ έ απ υγ έαμ η β τθ αιβ 2. πσ βθ Ϊζζβ πζ υλϊ, π δ ά σζ μ κδ ΰζυ μ Ϋξκυθ ηκλφκζκΰέα (εαγκζδεσ β α βμ ηκλφκζκΰέαμ, πδ βηαέθ δ β ΡΪζζβ, 2005: 18, 56), γα δαπδ υ δ σ δ β Κδθ αδεά θ ΰθπλέα δ εζέ β εαδ παλαΰπΰά, αζζϊ εϊθ δ ξλά β ηδαμ λέ βμ ηκλφκζκΰδεάμ δα δεα έαμ, βμ τθγ βμ. 2 πέ βμ β ΡΪζζβ (2005: 56) Ϋξ αδ σ δ «ηδα υθ αε δεά αθϊζυ β βμ εζέ βμ υ αγ έ ΰζυ μ η φ πξά ηκλφκζκΰέα», πί. ΰΰζδεά, αζζδυμ Ϊ αδ υπϋλ βμ ηκλφκζκΰδεάμ πλκ Ϋΰΰδ βμ βμ εζέ βμ (ίζ. ΡΪζζβ, 2005: ). 2

3 10.4 ΜκθΪ μ βμ ηκλφκζκΰδεάμ αθϊζυ βμ H ζϋιβ ζϋιβ εα Ϊ κθ λδ κ Ϋζβ απκ ζ έ β ία δεά ηκθϊ α κυ ζσΰκυ. βθ ζζβθδεά, β Λα δθδεά εαδ Ϊζζ μ ΰζυ μ κδ ζϋι δμ Ϋξκυθ ξ δεά αγ λσ β α πμ πλκμ β ηκλφά δμ δϊφκλ μ γϋ δμ κυμ ηϋ α βθ πλσ α β, θυ β αθ ελδ δεά ξαλαε βλέα δ β η ΰΪζβ υξθσ β α πθ φαδθκηϋθπθ υθ εφκλϊμ/ υηπλκφκλϊμ (φαδθση θα sandhi, σππμ έθαδ κ δθ δεσμ σλκμ), πκυ αζζκδυθκυθ β ηκλφά πθ ζϋι πθ: aśvaḥasti «(ὁ) ῐππκμ ἐ έ» aśvosti. υ σ κ άΰβ κυμ Ιθ κτμ ΰλαηηα δεκτμ θα αθαζτ κυθ βθ ζϋιβ λέαα («ίϊ β»), πέγβηα ε.ϊ., θυ κδ ζζβθ μ εαδ κδ Λα έθκδ βθ αθϋζυ αθ υζζαίϋμ εαδ ΰλΪηηα α, εαγυμ κυμ θ δϋφ λ β ΰλαπ ά ηκλφά βμ ΰζυ αμ. Ό αθ έγ αδ κ λυ βηα πσ μ ζϋι δμ υπϊλξκυθ υΰε ελδηϋθκ ε έη θκ, β απϊθ β β θ έθαδ σ κ απζά. Γδα παλϊ δΰηα, α ζϋΰπ, ἔζ ΰκθ, ζϋΰκδηδ, ζϋΰ δθ, ζϋΰκυ α, ζϋιπ, ζϋΰκθ κ, ζϋξγβ ά α ηδζυ, ηέζβ α, ηδζκτ α, ηδζάγβεα απκ ζκτθ δαφκλ δεϋμ ζϋι δμ, σππμ γα πέ υ κ Bloomfield, ά δαφκλ δεϋμ ηκλφϋμ βμ έ δαμ ζϋιβμ, δαφκλ δεκτμ τπκυμ (word-forms); δαπδ υθ αδ σ δ κ σλκμ ζϋιβ ξλβ δηκπκδ έ αδ η λ δμ βηα έ μ, σππμ πδ βηαέθκυθ κδ Bauer (1988: 7-9) 3 εαδ Spencer (1991: 45, πί. Matthews, 1974/ : 24-31). 1) βζυθ δ κθ τπκ, β φπθκζκΰδεά ά βθ κλγκΰλαφδεά ζϋιβ η αιτ δα βηϊ πθ ηδα ζέ α: κδ θσηκδ κυ ελϊ κυμ. 2) βηαέθ δ εϊ δ πδκ αφβλβηϋθκ, ζ.ξ. σ αθ ζϋη σ δ α ΰλΪφ, ΰλΪφκθ αμ έθαδ τπκδ βμ ζϋιβμ ΰλΪφπ, θυ α ΰλαφΫαμ εαδ ΰλαφ σ απκ ζκτθ Ϊζζ μ ζϋι δμ, εαγυμ αθάεκυθ δαφκλ δεϊ εζδ δεϊ παλα έΰηα α. Ι έπμ β α δ δεά ΰζπ κζκΰέα κ ΰλΪφπ γ πλ έ αδ πλσ υπκ (type), θυ εϊγ ηφϊθδ β κυ τπκυ αυ κτ ά πθ Ϊζζπθ (ΰλΪφ, ΰλΪφκθ αμ...) κθκηϊα αδ έΰηα (token). Πκζζκέ ξλβ δηκπκδκτθ κθ σλκ ζϋιβηα ΰδα θα βζυ κυθ δμ αφβλβηϋθ μ ηκθϊ μ πκυ ηφαθέακθ αδ η δαφκλ δεκτμ εζδ δεκτμ τπκυμ, αθϊζκΰα η β υθ αε δεά κυμ ζ δ κυλΰέα (Ϊζζβ έθαδ β βηα έα κυ σλκυ αυ κτ κθ Martinet, ίζ. πδκ εϊ π). Σκ ζϋιβηα π λδζαηίϊθ δ σζκυμ κυμ τπκυμ πκυ κ πλαΰηα υθκυθ (πί. ησλφβηα, φυθβηα), βζα ά έθαδ σ, δ εκδθσ Ϋξκυθ κδ τπκδ η αιτ κυμ, εαδ υξθϊ ΰλΪφ αδ η ε φαζαέα: ΓΡ ΦΩ. α ζ ιδεϊ ε.α. βζυθ αδ η κθ ία δεσ τπκ (citation-form), πκυ θ Ϋξ αδ θα δαφϋλ δ απσ ΰζυ α ΰζυ α: ΰλΪφπ ζα. scribere, ΰαζζ. écrire, ΰ λη. schreiben ε.ϊ. (απαλϋηφ.) αλαί. kátaba (= (αυ σμ) Ϋΰλαο ). 3) βηαέθ δ β ΰλαηηα δεά/ηκλφκ υθ αε δεά ζϋιβ κ έ δκμ τπκμ ηπκλ έ θα ηβθ έθαδ πϊθ κ κ έ δκ κδξ έκ, ηκζκθσ δ βζυθ δ, πλαΰηα υθ δ, κ έ δκ ζϋιβηα: Ϋ δθ = Σ ΙΝΩ + παλα. ά Σ ΙΝΩ + ασλ., cut = CUT + θ. ά CUT + παλπξ. ά CUT + παγ. η. Σκ έ δκ δ ξτ δ σ αθ ζϋη σ δ κ τπκμ Ϋφυΰα έθαδ «ασλδ κμ κυ Φ ΤΓΩ» («ασλδ κμ» έθαδ ΰλαηηα δεά ζϋιβ, σλκμ βμ «η αΰζυ αμ», βμ δ δεάμ ΰζυ αμ, κλκζκΰέαμ, πκυ π λδΰλϊφ δ β ΰζυ α) Η ζϋιβ β ΰ θδεά ΰζπ κζκΰέα Όππμ Ϋξ δ δαπδ πγ έ, αεσηβ εαδ αθαζφϊίβ κδ κηδζβ Ϋμ αθ δζαηίϊθκθ αδ σ δ α εφπθάηα α απαλ έακθ αδ απσ ζϋι δμ. Ο αε ζζαλδϊ βμ (1997: 63, υπκ βη. 117) παλα βλ έ: «β ΰζυ α ηαμ [...] θ υπϊλξ δ υ εκζέα θ απκηκθυ κυη δμ ζϋι δμ [...]. Χαλαε βλδ δεά έθαδ β υεκζέα, η βθ κπκέα κ υπϊζζβζκμ κυ ΟΣ η λϊ δ δμ ζϋι δμ θσμ βζ ΰλαφάηα κμ». ΠΪθ πμ, έθαδ τ εκζκ θα κλδ έ η αελέί δα β Ϋθθκδα ζϋιβ β ΰ θδεά ΰζπ κζκΰέα, βζ. πμ ΰζπ δεά ηκθϊ α (πί. αθ εαδ ηκζκθσ δ: βθ πλυ β π λέπ π β ηφαθέακθ αδ τκ κλγκΰλαφδεϋμ ζϋι δμ). Κα Ϊ κθ Martinet ( : 128): «έθαδ υθα σ θα κ πδξ δλά κυη α πζαέ δα ηδαμ υΰε ελδηϋθβμ ΰζυ αμ. εσηβ εαδ αυ ά βθ π λέπ π β σηπμ β φαληκΰά αυ βλυθ ελδ βλέπθ κ βΰ έ υξθϊ αθαζτ δμ πκυ ζϊξδ α υηφπθκτθ η βθ λϋξκυ α ξλά β κυ σλκυ». πέ βμ, κδ Bergenholtz - Mugdan (1979) αφδϋλπ αθ 18 ζέ μ β υαά β β πθ πκδεέζπθ ελδ βλέπθ πκυ Ϋξκυθ πλκ αγ έ ΰδα κθ κλδ ησ βμ Ϋθθκδαμ αυ άμ. θυ υθάγπμ κδ ΰζπ κζσΰκδ, πλπ έ πμ κδ κηδ Ϋμ, απκφ τΰκυθ θα ξλβ δηκπκδά κυθ β ζϋιβ πμ ηκθϊ α βμ ΰλαηηα δεάμ αθϊζυ βμ, κ Pergnier (1986), αθ εαδ 3 Μ δκθϋε βηα κυ ΰξ δλέ δκυ κυ Bauer έθαδ σ δ, θυ εα α κπέα δ κ τθκζκ πθ γ ηϊ πθ πκυ ι Ϊα δ β ηκλφκζκΰέα, θ αθαφϋλ δ ζζβθδεϊ παλα έΰηα α. 3

4 κηδ άμ, υπκ άλδι βθ αθϊΰεβ θα απκεα α αγ έ β ζϋιβ πμ β εα ικξάθ ΰλαηηα δεά ηκθϊ α (αλΰσ λα, γα αθαφ λγκτθ κδ απσο δμ η α ξβηα δ δευθ ΰζπ κζσΰπθ πέ κυ γϋηα κμ) Σ κδξ έα ηδελσ λα απσ β ζϋιβ: ησλφβηα ΚΪγ εφυθβηα π λδζαηίϊθ δ ηκθϊ μ βηα έαμ, ζϋι δμ, πκυ υθδ κτθ βθ α Ϊλγλπ β. Οδ ηδελσ λ μ ηκθϊ μ βηα έαμ πκυ πλκετπ κυθ απσ π λαδ Ϋλπ αθϊζυ β α πζβλάηα α (plérèmes), εα Ϊ κθ Louis Hjelmslev, πκυ κθσηαα ε θάηα α (cénèmes) κυμ φγσΰΰκυμ εαδ α φπθάηα α κθκηϊακθ αδ υθάγπμ ηκλφάηα α (morphèmes) ά ηκλφϋμ (morphs), θυ απσ κθ Martinet ε.ϊ. ηκθάηα α (monèmes): λϋξ-π, σπκυ κ λϋξ- απκ ζ έ ζ ιδεσ ησλφβηα (ζϋιβηα, εα Ϊ Martinet) εαδ κ -π έθαδ ΰλαηηα δεσ ησλφβηα (απζυμ ησλφβηα, εα Ϊ βθ κλκζκΰέα κυ Martinet). Ο σλκμ ησλφβηα πζϊ βε ΰτλπ κ 1880, ΰδα θα βζυ δ α δϊφκλα ηκλφκζκΰδεϊ κδξ έα (λέα μ, εα αζάι δμ ε.ϊ.), θυ βθ έ δα πκξά ξλβ δηκπκδάγβε εαδ κ σλκμ «ξβηα δ δεσ» (ΰ λη. Formans, αΰΰζ. formant, -ative) ΰδα κ πλσ φυηα ( ffix) εαδ κ «πλκ δκλδ δεσ βμ λέααμ» (Wurzeldeterminativ). Ο Γ υλΰδκμ Χα αδ Ϊεδμ ( /1992: 28) Ϋεαθ βθ ιάμ δϊελδ β: «Καδ κυμ η θ απζκτμ φγσΰΰκυμ κυμ παλα βλκυηϋθκυμ πκζζϊεδμ η αιτ βμ λέαβμ εαδ πθ εα αζάι πθ πθσηα αθ πλκ πκζζκτ πλκ δκλδ δεϊ πθ λδαυθ [ελαΰ-δ-π > ελϊαπ], αμ υζζαίϊμ πδγάηα α [ π- ῆλ-δ]»). Ο ntoine Meillet δϋελδθ κ ΰλαηηα δεσ κδξ έκ ά ησλφβηα (απσ, ΰλΪφ- δθ, ΰλαπ- σμ) απσ κ ζ ιδεσ κδξ έκ ά βηϊθ βηα (sémantème: ΰλΪφ- δθ, ΰλαπ- σμ). δϊελδ β αυ ά κυ Μ ΰΫ αθϊΰ αδ, εα κυ έαθ, κυμ ΚδθΫακυμ ΰλαηηα δεκτμ, πκυ δαδλκτθ δμ ζϋι δμ πζάλ δμ εαδ ε θϋμ (full words - empty words). Γλαηηα δεϊ κδξ έα γ πλκτθ αθ πέ βμ β γϋ β κυ σθκυ, κδ ηκυ δεκέ σθκδ, β δλϊ πθ ζϋι πθ ε.ϊ. λΰσ λα, κ Martinet, π δ ά β δϊελδ β ηκθϊ μ η βηα έα εαδ ηκθϊ μ η ηκλφά αζζϊ ξπλέμ βηα έα ελέγβε αθ πδ υξάμ, αθ δεα Ϋ β κ βηϊθ βηα η κ ζϋιβηα ( έθκθ αμ κθ τ λκ σλκ δαφκλ δεά βηα έα απσ αυ άθ πκυ αθαφϋλγβε πλκβΰκυηϋθπμ) εαδ ξλβ δηκπκέβ πμ ΰ θδεσ σλκ κ ησθβηα = ζϋιβηα + ησλφβηα: υα+π, υ+ηα. φ Ϋλκυ, κ loomfield σλδ κ ησλφβηα πμ απζσ τπκ (simple form), πμ φπθβηα δεά δλϊ η αγ λά βηα έα, ζ ιδεά ά ΰλαηηα δεά (bird, play, -y, -ing ε.ϊ.). εαθ, πέ βμ, πλυ κμ αυ σμ ζσΰκ ΰδα θαζζα ση θκυμ τπκυμ (altenants) κυ έ δκυ ηκλφάηα κμ (/s/, /z/, /iz/, ΰδα κθ αΰΰζδεσ πζβγυθ δεσ: books, rooms, dishes), αθ έγ α απσ αυ σ πκυ αθαφϋλ δ β ΦδζδππΪεβ-Warburton (1992: 76): «Κα Ϊ κθ Bloomfield, κ ησλφβηα έθαδ κ ΰζπ δεσμ τπκμ πκυ Ϋξ δ αγ λά ηκλφά εαδ αγ λά Ϋθθκδα σζα α π λδίϊζζκθ α α κπκέα ηφαθέα αδ. Άζζκδ σηπμ [...], σππμ κ Ch. Hockett, Ϋ διαθ σ δ [...] β ηκλφά κυ ηπκλ έ θα παλκυ δϊ δ εϊπκδα πκδεδζέα». Πκζζκέ, δ έπμ υλππαέκδ, εϊθκυθ ξλά β κυ σλκυ ηκλφά αθ έ κυ σλκυ ησλφβηα, κθ κπκέκ έθκυθ αφβλβηϋθβ βηα έα, σππμ γα ζ ξγ έ β υθϋξ δα ΜκλφΫμ εαδ έ β ηκλφυθ Μδα ζϋιβ ηπκλ έ θα απκ ζ έ αδ ησθκ απσ ηέα ηκλφά ( τηπ π β ζϋιβμ εαδ ηκλφάμ) ά π λδ σ λ μ: θϋε αλ, θαδ, σξδ, πκυ, υθ, υλα, αζζϊ ξυλ-α, ΰλΪφ- δμ, έθ- ε.κ.ε. Ολδ ηϋθ μ ηκλφϋμ έθαδ υθϊη δ αθ ιϊλ β μ (potentially free «ζ υγ λυ δηα ηκλφάηα α», εα Ϊ β ΦδζδππΪεβ-Warburton 1992: 75), ΰδα έ ηπκλκτθ θα ηφαθέακθ αδ εαδ πμ αθ ιϊλ β μ ζϋι δμ: απκίζϋππ (απσ κ ίδίζέκ, ίζϋππ), πλσ α β (πλκ βη λυθ, Ϊ β). Άζζ μ έθαδ πλϊΰηα δ αθ ιϊλ β μ («ζ τγ λα ηκλφάηα α», εα Ϊ δμ ΦδζδππΪεβ-Warburton εαδ ΡΪζζβ): θαδ, σξδ, πκυ, άη λα ε.ζπ. Οδ ηκλφϋμ πκυ υθϊπ κθ αδ υπκξλ π δεϊ η Ϊζζ μ κθκηϊακθ αδ υπκξλ π δεϊ ιαλ βηϋθ μ ηκλφϋμ (obligatorily bound morphs «η υηϋθα ηκλφάηα α», εα Ϊ βθ κλκζκΰέα πθ ΦδζδππΪεβ-Warburton εαδ ΡΪζζβ): ΰλΪφ- δμ, πκέβ-ηα. βθ ζζβθδεά εαδ β Λα δθδεά πδελα κτθ κδ υπκξλ π δεϊ ιαλ βηϋθ μ, βθ ΰΰζδεά κδ υθϊη δ αθ ιϊλ β μ: infix, outgo... αζζϊ εαδ tak-ing. ΚΪγ ηκλφά β κπκέα ηπκλ έ θα αθ δπλκ ππ τ δ Ϋθα ζϋιβηα (η βθ αφβλβηϋθβ Ϋθθκδα κυ σλκυ) εαδ αθαζτ αδ π λαδ Ϋλπ ησθκ πμ δλϊ φγσΰΰπθ-φπθβηϊ πθ (ά ΰλαφβηΪ πθ) κθκηϊα αδ λέαα 4 (root, ΰαζζ. racine). έθαδ κ ηάηα κυ ζ ιδεκτ τπκυ (word-form) πκυ παλαηϋθ δ σ αθ Ϋξκυθ αφαδλ γ έ α εζδ δεϊ εαδ παλαΰπΰδεϊ κδξ έα. Μ β δα τππ β βμ ΦδζδππΪεβ-Warburton (1992: 75): «Σκ ησλφβηα πκυ έθαδ κ 4 Κα Ϊ β ΡΪζζβ (2005: 41), β λέαα Ϋξ δ ησθκ υηκζκΰδεά, δ κλδεά αιέα β ΝΫα ζζβθδεά, αφκτ κ δαξπλδ ησμ λέααμ εαδ γϋηα κμ «θ Ϋξ δ θσβηα»: α σλδα έθαδ υ δϊελδ α εαδ κ γ ηα δεσ φπθά θ θ παλϊΰ δ πζϋκθ γϋηα α: π.ξ. αλξ. εσπ-κ-μ, θ κ ζζ. εσπκ-μ. 4

5 φκλϋαμ βμ ζ ιδεάμ Ϋθθκδαμ ηδαμ πκζυηκλφβηα δεάμ ζϋιβμ ζϋΰ αδ λέαα βμ ζϋιβμ αυ άμ». Τπκξλ π δεϊ ιαλ βηϋθ μ ηκλφϋμ πκυ υθϊπ κθ αδ η λέα μ, ΰδα θα ξβηα έ κυθ ζϋι δμ, εαζκτθ αδ πλκ φτηα α (affixes κ σλκμ Ϋξ δ απκ κγ έ α ζζβθδεϊ εαδ πμ παλαγάηα α/παλαγϋηα α, πί. πδκ εϊ π κυμ σλκυμ θγάηα α, πδγάηα α, πλκγάηα α): ΰβ ΰά-δθκ-μ, ΰυ ΰπ-δ ά-μ. υ σ κ κπκέκ πλκ έγ θ αδ πλκ φτηα α κθκηϊα αδ ίϊ β (base/operand), η σλκ πκυ αθϊΰ αδ βθ δθ δεά ΰλαηηα δεά, θυ παλα κ δαεϊ εαζ έ αδ γϋηα (stem, ΰαζζ. radical): ΰβ, ΰυ ( υ αυ έακθ αδ λέαα, ίϊ β, γϋηα), φλέε-β (λέαα/ίϊ β/γϋηα), ΰάδθκ-μ ά φλδε σ-μ (ίϊ β/γϋηα). Όππμ βη δυθ δ β ΦδζδππΪεβ-Warburton, «ηϋ α ηδα πκζυηκλφβηα δεά ζϋιβ ηπκλκτθ θα υθ υα κτθ π λδ σ λ μ απσ ηδα λέα μ», ζ.ξ. κ τθγ κ αΰλδκίζϋππ, σπκυ Ϋξκυη τκ λέα μ αζζϊ Ϋθα γϋηα, κ αΰλδκίζϋπ-. Οδ Bauer εαδ Spencer κθκηϊακυθ γϋηα β ίϊ β βθ κπκέα πλκ έγ θ αδ εζδ δεϊ πλκ φτηα α: ΰλΪφκ-η θ εαδ ΰλΪφκυ-η (γϋηα) αζζϊ -παΰ-μ (ίϊ β, πί. πϊΰ-κμ) Ϊ-παε-μ, βζ. Ϊπαι. Σκ πλσ φυηα πκυ πλκβΰ έ αδ βμ ίϊ βμ κθκηϊα αδ πλσγβηα 5 (prefix), ζ.ξ. πλσ-ζκΰκμ, πδ- έθπ (κδ πλκγϋ δμ πκυ υθ έγ θ αδ η λάηα α εαζκτθ αδ εαδ πλκλλβηα δεϊ, preverbs), αυ σ πκυ Ϋπ αδ, πέγβηα (suffix), π.ξ. πλκ- έθ-π, φλδε- σ-μ εαδ σ, δ πλκ έγ αδ κ ηϋ κ βμ ίϊ βμ, Ϋθγβηα ( πϋθγβηα, infix), σππμ α λξαέα ζζβθδεϊ κ -η-: πλκ-ζα-η-ί-ϊθ-π (ίζ. πδκ εϊ π) ζζσηκλφα εαδ ηκλφάηα α εα αθκηά ηφϊθδ βμ ηκλφυθ η έ δα βηα έα θ Ϋξ αδ θα εαγκλέα αδ, βζ. θα υπϊλξ δ ξϋ β υηπζβλπηα δεάμ εα αθκηάμ: β βθ, a an ε.ζπ. εα αθκηά α παλα έΰηα α αυ Ϊ εαγκλέα αδ φπθβ δεϊ: β (εαδ βθ) ΰθυηβ βθ πσλ α, a man an old man. Ϊζζ μ π λδπ υ δμ β εα αθκηά εαγκλέα αδ ζ ιδζκΰδεϊ: κιυ-ηηϋθκμ (κιτθπ) αζζϊ υθυφα- ηϋθκμ ( υθυφαέθπ), box-es, infix-es... αζζϊ oxen. πέ βμ, ηπκλ έ β ηφϊθδ β βμ ηδαμ ά βμ Ϊζζβμ ηκλφάμ θα εαγκλέα αδ ΰλαηηα δεϊ, εαζ-σμ, εαζ-ά, εαζσ(θ) αζζϊ good, ξπλέμ δαφκλκπκδβ δεϋμ εα αζάι δμ. Άζζκ υπϊλξ δ υθα σ β α θαζζαΰάμ, πδζκΰάμ: β ΰθυηβ αζζϊ εαδ βθ ΰθυηβ, ζϋΰ-κθ αθ, ζ ΰ-σθ αθ ( παθ. ζ ΰ-σθ αθ), ζ ΰ-σθ κυ αθ, δ δπη. (Π ζκπσθ.) ζ ΰσ αθ ε.ϊ. ( ζ τγ λα θαζζα ση θ μ ηκλφϋμ). Σα β/ βθ, -ηηαδ/- ηαδ έθαδ τθκζα δαφκλ δευθ ηκλφυθ, Ϋξκυθ σηπμ εκδθϊ βη έα: «κλδ. Ϊλγ., γβζ., αδ. θ.», «α θ. παγβ. παλαε.». ΚαγΫθα απσ α τθκζα αυ Ϊ αθ δπλκ ππ τ δ κ έ δκ ησλφβηα ά, σππμ κ δα υπυθκυθ κδ Bergenholtz-Mugdan (1979: 50-51), Ϋθα ησλφβηα έθαδ τθκζκ υθυθυηπθ πζβλβηϊ πθ. π δ ά σηπμ κλδ ηϋθ μ π λδπ υ δμ α ηκλφάηα α υηπέπ κυθ η δμ ηκλφϋμ, Ϋξκθ αμ ηέα ηκλφά, ζ.ξ. πκυ, σ αθ, έ θ αθ υλέ εκθ αδ η βθ εα Ϊ ηβ β (segmentation), πί. κ υΰελδ δεσ worse, σπκυ δαελέθ αδ κ ζ ιδεσ απσ κ ΰλαηηα δεσ ησλφβηα ( κ αθ έγ κ υηίαέθ δ κ tall-er), κδ ΰζπ κζσΰκδ κθκηϊακυθ υξθϊ β ηδελσ λβ ηκθϊ α βηα έαμ (πζάλβηα) ηκλφά αθ έ ησλφβηα. Σκ ησλφβηα βζυθ αδ η ξαλαε βλδ δεσ πκυ π λδΰλϊφ δ β βηα έα κυ, ζ.ξ. «κλδ. Ϊλγ....», «ασλ. Ϊλγ.» ά η βθ υθβγϋ λβ ηκλφά κυ: «β», «a». Γδα θα βζπγ έ η η ΰαζτ λβ αελέί δα κ ηκλφβηα δεσμ ξαλαε άλαμ ηδαμ ηκθϊ αμ, ξλβ δηκπκδκτθ αδ αΰετζ μ: {κλδ.. Ϊλγ....} ά { β}, {ασλ. Ϊλγ.} ά {a}. Σκ ησλφβηα, σππμ κ ζϋιβηα εαδ κ φυθβηα, απκ ζ έ αφβλβηϋθβ ηκθϊ α. δ, κ ησλφβηα [υπκεκλδ ησμ] έθαδ σ, δ εκδθσ Ϋξκυθ κδ ηκλφϋμ -Ϊεδ, -Ϊεκμ, -έ α ε.ζπ., πκυ κ πλαΰηα υθκυθ (πλσ υπκ, type έΰηα α, tokens). Οδ ηκλφϋμ θσμ ηκλφάηα κμ εαζκτθ αδ υθάγπμ αζζσηκλφα ( υηπζβλπηα δεά εα αθκηά, ζ τγ λα αζζϊ εαδ κλγκΰλαφδεϊ), π.ξ. σ-γβεα αζζϊ Ϋ- π- α, ί -ίαλβ-ηϋθκμ (< αλξ. ίαλῶ «πδϋαπ η κ ίϊλκμ ηκυ, εα απδϋαπ») αζζϊ εαδ ί -ίαλυη-ηϋθκμ 6 (ίαλτθπ), give αζζϊ giv-ing. κλδ ηϋθ μ π λδπ υ δμ ηδα ηκλφά αθ δπλκ ππ τ δ π λδ σ λα κυ θσμ ηκλφάηα α. Σκ ἦ(θ), ζ.ξ., αθ δπλκ ππ τ δ σξδ ησθκ κ ζϋιβηα ΙΜΙ, πκυ π λδζαηίϊθ δ κ ησλφβηα { ἰηέ}, αζζϊ εαδ α ηκλφάηα α {α πλσ ππκ}, { θδεσμ} εαδ {παλα α δεσμ}. Μδα Ϋ κδα ηκλφά κθκηϊα αδ υξθϊ portmanteau morph (portmanteau morpheme), βζ. «ηκλφά-(ησλφβηα-) ελ ηϊ λα» ά, απσ κθ Martinet, amalgame: κθ, αηϊζΰαηα πθ { } εαδ { κθ}, πί. ΰαζζ. au, αηϊζΰαηα πθ {à} εαδ {le}, (ΰλΪφ)-π {α πλσ.}+{ θ. αλδγ}, (ζτ)-γβε-(α) { υθκπ./«ακλ». πέγ.}+{παγ. φπθά}. λε Ϊ υξθϊ α σλδα πθ ζϋι πθ αζζϊ εαδ πθ ηκλφυθ βζυθκθ αδ η κ τηίκζκ #: #Ϋζυθα#, Ϋ#ζυθ#α, giv#ing. 5 κυμ ΰζπ κζκΰδεκτμ σλκυμ η ί υθγ. κ γϋηα ξλβ δηκπκδ έ αδ υθάγπμ κ τπκμ -γβηα ( κθ Μπαηπδθδυ β ( : Π55, ΰζπ Ϊλδκ σλπθ, ζάηηα πλσ φυηα, ΰλΪφ αδ πλσγ ηα, ζ ιδεσ πλσγ ηα). Πλσγ ηα/πλκγ ηα δεσ φπθά θ ζϋΰ αδ εαδ κ φπθά θ ( υθάγπμ α) πκυ έγ αδ βθ αλξά πθ ζϋι πθ ξπλέμ θα η αίϊζζ δ β βηα έα κυμ, π.ξ. αζ έφπ, αθάλ, κί ζσμ-κίκζσμ (;), θ κ ζζ. (α)ί Ϋζζα. 6 ξκζδεά κλγκΰλαφέα πλκ έθ δ κθ τπκ ί ίαλυηϋθκμ. 5

6 θαΰθυλδ β ηκλφβηϊ πθ έθ αδ β θ τππ β σ δ έθαδ απζσ θα δαπδ πγ έ πσ κδ ηκλφϋμ υθδ κτθ πλαΰηα υ δμ κυ έ δκυ ηκλφάηα κμ εαδ πσ σξδ. Ο τπκμ ζασμ, π.ξ., βζυθ δ κ {ζασμ} εαδ κ τπκμ ελϊ κμ κ {ελϊ κμ}, πκυ έθαδ δαφκλ δεσ ησλφβηα. Θα ζϋΰαη σ δ κδ τκ ηκλφϋμ δαφϋλκυθ κθ τπκ εαδ β βηα έα, πλϊΰηα πκυ σηπμ θ αλε έ. Μ ίϊ β ησθκ κθ τπκ γα ηπκλκτ αη θα υθ Ϋ κυη κ cargo η α car εαδ go, κ πυλαηέμ η α πυλ εαδ αηέμ «κξ έκ θυε σμ» ά κ αζαηϊθ λα η α Ϊζα εαδ ηϊθ λα (!) σππμ εαδ θα αλθβγκτη σ δ κδ τπκδ Ϋλΰα, ζσΰκδ, ηβ Ϋλ μ, θϋφβ εαδ υΰΰλαφ έμ ηκδλϊακθ αδ εϊπκδκ ησλφβηα, κ ησλφβηα {πζβγυθ δεσμ}. Μ ίϊ β ησθκ β βηα έα γα ά αθ υθα σθ θα υπκ βλδξ έ σ δ κδ τπκδ α τθα β, δ ξθά, ζ π ά εαδ «Ϋεα» ηκδλϊακθ αδ εϊπκδκ ησλφβηα. θ έθαδ αφϋμ πσ β κηκδσ β α πμ πλκμ κθ τπκ ά β βηα έα πλϋπ δ θα ηκδλϊακθ αδ κδ ηκλφϋμ, υ θα γ πλκτθ αδ πλαΰηα υ δμ κυ έ δκυ ηκλφάηα κμ. Καγυμ κδ τπκδ ηβ Ϋλα, ηαηϊ, ηϊθα, ηβ λδεσμ Ϋξκυθ εκδθσ ευλέπμ κ η-, έθαδ αυ σ αλε σ, ΰδα θα υπκ βλδξ έ σ δ υ υπϊλξ δ Ϋθα ησλφβηα; θ σξδ, πσ α έθαδ α ηκλφάηα α; Οδ απαθ ά δμ πκυ γα κγκτθ ιαλ υθ αδ απσ β γ πλβ δεά πλκ Ϋΰΰδ β εϊγ λ υθβ ά Κζέ β εαδ παλαΰπΰά Σα πλκ φτηα α ηπκλ έ θα έθαδ παλαΰπΰδεϊ, κπσ παλϊΰκυθ θϋα ζ ιάηα α απσ ίϊ δμ, εαδ εζδ δεϊ, πκυ παλϊΰκυθ θϋκυμ τπκυμ ζ ιβηϊ πθ απσ ίϊ δμ. δ, κ πλσγβηα/πλκλλβηα δεσ πλκ βηδκυλΰ έ κ θϋκ ζϋιβηα ΠΡΟ ΛΛΩ απσ β ίϊ β ίϊζζ-π, θυ η κ πέγβηα/ βθ εα Ϊζβιβ - δ κ πλκίϊζζ- δ βηδκυλΰ έ αδ Ϊζζκμ τπκμ κυ ζ ιάηα κμ. βθ ζζβθδεά εαδ β Λα δθδεά α πλκγάηα α εαδ α πδγάηα α έθαδ Ϊζζκ παλαΰπΰδεϊ εαδ Ϊζζκ εζδ δεϊ: αθα-φϋλπ, re-fero (παλαΰ.), αλξ. ἔ-ζαίκθ, cu-curri «Ϋ λ ια» (εζδ.) αλξ. υ- πλ «σ βμ», do-tor (παλαΰ.), cucurr-i (εζδ.). βθ ΰΰζδεά α πλκγάηα α έθαδ παλαΰπΰδεϊ: re-call. δϊελδ β βμ εζέ βμ απσ βθ παλαΰπΰά αθϊΰ αδ κθ Λα έθκ ΰλαηηα δεσ Varro (2oμ-1κμ αδ. π.χ.), κ κπκέκμ ηέζβ ΰδα declinatio naturalis «φυ δεά εζέ β», βζ. εζέ β, εαδ declinatio voluntaria «πδζ ε δεά εζέ β», βζ. παλαΰπΰά. α δεϊ ελδ άλδα πκυ ίκβγκτθ βθ σξδ πϊθ κ τεκζβ δϊελδ β η αιτ παλαΰπΰδευθ εαδ εζδ δευθ πλκ φυηϊ πθ έθαδ α ιάμ: 1) θ κ πλσ φυηα η αίϊζζ δ κ ηϋλκμ κυ ζσΰκυ, β ΰλαηηα δεά/ υθ αε δεά εα βΰκλέα, πκυ αθάε δ β ίϊ β, έθαδ υξθσ α α παλαΰπΰδεσ, αθ σξδ, έθαδ υθάγπμ εζδ δεσ: Ϋαλ αλ-δθσμ (παλαΰ.), ΰλΪφ-π ΰλαφ-δεσμ (παλαΰ.), ζσΰκμ ζκΰ-δεσμ (παλαΰ.) αζζϊ ΰλΪφ-π ΰλΪφ-πθ (εζδ., αφκτ β η κξά γ πλ έ αδ δαφκλ δεσ ηϋλκμ κυ ζσΰκυ), αλξ. ζτπ - ζϋ-ζυ-εα (εζδ.), ζτθπ Ϋ-ζυ- α (εζδ.) αζζϊ ίζϋππ πλκ -ίζϋππ (παλαΰ.), παδ έ παδ -Ϊεδ (παλαΰ.), λσηκμ λκη-ϊλα (παλαΰ.), πί. αλξ. ΰα άλ ΰΪ λ-πθ «εκδζαλϊμ» (παλαΰ.). 2) Σα εζδ δεϊ πλκ φτηα α Ϋξκυθ εαθκθδεά, αγ λά βηα έα, α παλαΰπΰδεϊ σξδ πϊθ κ. Σκ -κδ, ζ.ξ., βζυθ δ «π λδ σ λκ απσ Ϋθα»: ζσΰ-κδ, κ -κέ ε.ζπ. η αίκζά σηπμ βηα έαμ πκυ πϋλξ αδ η βθ πλκ γάεβ θσμ πδγάηα κμ σππμ κ -κ τθβ θ έθαδ αγ λά εαδ πλκίζϋοδηβ: ξλδ δαθκ τθβ δ λκ τθβ παλαφλκ τθβ, πί. κ αΰΰζ. -age σππμ εαδ κ -able κ readable «πκυ δαίϊα αδ υξϊλδ α». 3) πλκ γάεβ εζδ δεκτ πλκ φτηα κμ αφκλϊ σζα ξ σθ α ηϋζβ ηδαμ ΰλαηηα δεάμ εα βΰκλέαμ, πί. κ ί θ. πθ θ λΰβ δευθ λβηϊ πθ βμ ζζβθδεάμ, κ κπκέκ ζάΰ δ -μ. Σα εζδ δεϊ πλκ φτηα α ξαλαε βλέακθ αδ, ΰ θδεϊ, απσ πζάλβ «παλαΰπΰδεσ β α», α παλαΰπΰδεϊ, εα Ϊ εαθσθα, σξδ, αφκτ υπσε δθ αδ π λδκλδ ηκτμ. Γδα παλϊ δΰηα, κ - δηκ θ ξλβ δηκπκδ έ αδ η κ πέθπ ( κ πσ δηκ έθαδ πέγ κ) κτ κ -ησμ η εϊγ λάηα -θπ (πί. ζτθπ εαδ πέθπ) κτ κ -ation η α λάηα α come, produce, walk ε.ζπ. 4) Σα εζδ δεϊ πλκ φτηα α ίλέ εκθ αδ, εαθκθδεϊ, πδκ ηαελδϊ απσ κ γϋηα, αθ έγ β η α παλαΰπΰδεϊ (ίζ. ΡΪζζβ, 2005: 54-55, παλϊΰλ. ( ), πί. υ, 10.12), ΰδα έ β εζέ β Ϋξ δ υθ αε δεά αιέα, αφκτ 7 ζ. ΰδα κ γϋηα αυ σ Bauer (1988: ) εαδ ΦδζδππΪεβ-Warburton (1992: 79), β κπκέα εϊθ δ ζσΰκ ΰδα «ζτ δμ αθϊΰεβμ [...] σ αθ ίλ γκτη ηπλκ Ϊ π λδπ υ δμ ιαδλϋ πθ», σππμ πθ δαφκλ δευθ γ ηϊ πθ ίζϋπ- εαδ δ - κυ Λ ΠΩ, κπσ «έγ αδ κ λυ βηα αθ κδ υκ τπκδ [...] απκ ζκτθ αζζσηκλφα [...] ά αθ [...] απκ ζκτθ υκ δαφκλ δεϊ ηκλφάηα α». Κα α κπδ δεά έθαδ β αθϊζυ β ζζβθδευθ παλα δΰηϊ πθ απσ β ΡΪζζβ (2005: 36-40). 6

7 υηη Ϋξ δ β υθ αε δεά δα δεα έα, π.ξ. β υηφπθέα πθ σλπθ δμ πλκ Ϊ δμ: (αυ σμ/αυ ά/αυ σ) ζτγβε- αζζϊ (αυ κέ/αυ Ϋμ/αυ Ϊ) ζτ-γβε-αθ Η ηκλφκζκΰδεά κηά πθ ζϋι πθ Θα αθαφ λγκτθ κλδ ηϋθ μ δα δεα έ μ ξβηα δ ηκτ πθ ζϋι πθ δμ δϊφκλ μ ΰζυ μ εαδ η λδεϋμ υ εκζέ μ πκυ πλκετπ κυθ εα Ϊ β ηκλφκζκΰδεά π λδΰλαφά. ξ δ ζ ξγ έ (Bauer, 1988: 19), ξ δεϊ η β ηκλφκζκΰέα, αζζϊ δ ξτ δ α φαζυμ ΰ θδεσ λα, σ δ θ εα αθκκτη σζα σ α ΰθπλέακυη, ικτ κ η ΰΪζκ θ δαφϋλκθ πκυ παλκυ δϊα δ β ηκλφκζκΰδεά αθϊζυ β Πλκ φτηα α ΝΫ μ ζϋι δμ ξβηα έακθ αδ υξθσ α α η πλκ φτηα α εαδ ηϊζδ α η πδγάηα α, α κπκέα ξλβ δηκπκδκτθ αδ σ κ παλαΰπΰδεϊ σ κ εαδ εζδ δεϊ: εαζ-κ τθ-β, πκ -σ β -α. Ό αθ υθυπϊλξκυθ εζδ δεϊ εαδ παλαΰπΰδεϊ πδγάηα α κθ έ δκ τπκ, α παλαΰπΰδεϊ πλκβΰκτθ αδ εα Ϊ εαθσθα: σ-γβε-αθ ( κ -γβε- βηδκυλΰ έ λβηα δεσ τπκ, Ϊλα έθαδ παλαΰπΰδεσ), παδ -Ϊε-δ, untouch-able-s «αθϋΰΰδξ κδ α δϊφγκλκδ παλέ μ», ΰαζζ. égal-is-a (ΰ θ. ακλ.)= ιέ -π -. Ω σ κ: accord-ing-ly, ΰ λη. Kind-er (πζβγ.) -chen (υπκεκλδ δεσ πέγβηα) «παδ Ϊεδα» (παλϊζζβζα η κθ εαθκθδεσ πζβγ. Kind-chen, ξπλέμ πζβγυθ. πέγ.). Σα αηαζΰϊηα α υθβγέακθ αδ πμ πδγάηα α εζδ Ϋμ ΰζυ μ: ζσΰ-κμ (παλα κ δαεά αθϊζυ β)/ζσΰκ-μ ( κηδεά αθϊζυ β), ζσΰ-κυ, ζσΰ-κδ, ζσΰ-πθ ( κηδεά αζζϊ εαδ παλα κ δαεά αθϊζυ β). έθαδ πλκφαθϋμ σ δ θ υφέ α αδ αγ λά πλαΰηϊ π β βμ θδεσ β αμ εαδ βμ πζβγυθ δεσ β αμ, αφκτ β ζβε δεά ηκλφά πλϋπ δ θα γ πλβγ έ αηϊζΰαηα, εαγυμ πλαΰηα υθ δ κθ αλδγησ εαδ βθ π υ β. Σα πλκγάηα α ζ δ κυλΰκτθ π λέπκυ σππμ α πδγάηα α, ζ.ξ. Ϊ-εαεκμ, πέ-ΰθπ β, πλκ-ίζϋππ 8, ι ίϊφπ (παλαΰ.) αλξ. ἔ-ζυ α 9 εαδ ζϋ-ζυεα (εζδ.), αζζϊ α παλαΰπΰδεϊ πλκγάηα α Ϋπκθ αδ πθ εζδ δευθ πλκγβηϊ πθ, ηκζκθσ δ β δαπέ π β αυ ά κυ Bauer (1988: 20) θ δ ξτ δ, εα Ϊ εαθσθα, βθ ζζβθδεά: π-ϋ-ζυ α, υθ-ϋ-πλαια, αλξ. πδ-ζϋ-ζυεα. ΠΪθ πμ, αλξ. - υ - τξκυθ, -εϊγ- υ κθ (παλϊζζβζα η κ εαγβῥ κθ) ε.ϊ. Πλκγάηα α εαδ πδγάηα α έθαδ υθα σθ θα υθυπϊλξκυθ: Ϊθ-α λ-κμ, ε-ίϊζζ-π, δα- κξ-δε-σμ. κ βη έκ αυ σ πλϋπ δ θα ΰέθ δ ζσΰκμ ΰδα α παλαΰπΰδεϊ υηφτηα α (Κζαέλβμ & Μπαηπδθδυ βμ, 2005: 77-81, Μπαηπδθδυ βμ, 2011: Π55, ΰζπ Ϊλδκ σλπθ, ζάηηα πλσ φυηα), πκυ δαελέθκθ αδ ζ ιδεϊ πλκγϋηα α/-γάηα α εαδ ζ ιδεϊ πδγάηα α. Πλσε δ αδ ΰδα ζ ιδεϊ κδξ έα πκυ θ απαθ κτθ αυ κ ζυμ βθ ζζβθδεά: αλξ-έα λκμ, ΰ π- λτπαθκ, υ λκ-πζϊθκ, ΰζπ κ-ζκΰέα, υαυΰκ-ε σθκμ. Μ λδεϋμ φκλϋμ αυ έακθ αδ η ζϋι δμ πκυ υφέ αθ αδ αυ κ ζυμ, πί. ΰζπ κ-ζσΰκμ, γ κ-πκέβ β, αζζϊ δαφϋλκυθ πμ πλκμ β βηα έα: π.ξ. ΰζπ κζσΰκμ θ βηαέθ δ «κ ζσΰκμ ΰδα β ΰζυ α αζζϊ κ πλσ ππκ πκυ ηδζϊ δ (ζϋΰ δ) ΰδα β ΰζυ α, πκυ Ϋξ δ πϊΰΰ ζηα βθ Ϋλ υθα βμ ΰζυ αμ. Σα ζ ιδεϊ αυ Ϊ κδξ έα β ΡΪζζβ (2005: 56-60) ξαλαε βλέα δ η υηϋθα γϋηα α (bound stems). κλδ ηϋθ μ π λδπ υ δμ πλσγβηα εαδ πέγβηα π λδίϊζζκυθ β ίϊ β Ϊθ βζυθκυθ Ϋθα ησλφβηα, κθκηϊακθ αδ κλδ ηϋθ μ φκλϋμ circumfix «π λέγβηα» («υπϋλγβηα», εα Ϊ β ΡΪζζβ, 2005: 63), θυ κ Spencer (1991: 13) αθαφϋλ δ εαδ κθ σλκ parasynthesis: αλξ. έ-ζυ- α, ΰ λη. ge-frag-t «λπ βηϋθκμ, - βγ έμ», π.ξ. ich habe gefragt (= Ϋξπ λπ ά δ). Ϊθ α π λδγάηα α γ πλβγκτθ ηκθα δεϊ πλκ φτηα α, απκ ζκτθ α υθ ξ έμ/ δαεκπ ση θ μ ηκλφϋμ (discontinuous morphs), παθδσ λκ έ κμ ηκλφάμ. Κα Ϊ κθ Bauer (1988: , ζάηηα discontinuous morph) Ϋ κδκ ησλφβηα γα ηπκλκτ θα απκ ζ έ κ have η παγ. η ξ., π.ξ. I have seen (have + -n βμ παγ. η ξ., ΰδα κ ησλφβηα «παλαε έη θκμ» κυ λ. see). Ο Κλτ αζ (2003/2006: 61, ζάηηα α υθ ξάμ 1 ) αθαφϋλ δ πμ παλα έΰηα α ευλέπμ α switch the light on (λάηα ξπλδ Ϊ απσ κ ησλδκ), is he coming? εαδ ΰαζζ. δπζά Ϊλθβ β ne pas, πί. ne dis pas (= ηβθ π δμ). ξ δεϊ η βθ τπαλιβ α υθ ξυθ ηκλφυθ/α υθ ξυθ ηκλφβηϊ πθ βθ ζζβθδεά, β ΡΪζζβ (2005: 45, 63-64) υδκγ έ βθ Ϊπκοβ κυ Μπαηπδθδυ β (1972, πί. Κζαέλβ & Μπαηπδθδυ β, 2005) σ δ β Ν κ ζζβθδεά Κκδθά β ατιβ β - θ απκ ζ έ εζδ δεσ πλσγβηα, αφκτ ηφαθέα αδ πμ φκλϋαμ κυ σθκυ (ηκλφκφπθκζκΰδεσμ λσζκμ). Πλκ γϋ δ, σηπμ, σ δ δ δυηα α σπκυ ηφαθέα αδ υπκξλ π δεϊ (Ϋζυ α αζζϊ 8 Παλα κ δαεϊ, κθσηα α εαδ λάηα α η α υ α δεσ αλξαέα πλσγ β εα α Ϊ κθ αδ α τθγ α. ΡΪζζβ (2007/2011: ) υπκ βλέα δ σ δ κδ πλκγϋ δμ αυ Ϋμ απκ ζκτθ άη λα πλκγάηα α Ϋ δ, κδ ζϋι δμ δμ κπκέ μ ηφαθέακθ αδ αθάεκυθ βθ παλαΰπΰά, σξδ β τθγ β (πί. Κζαέλβ & Μπαηπδθδυ β, 2005: 78-79, ). 9 ατιβ β Ϋξ δ εζδ δεά ζ δ κυλΰέα α λξαέα ζζβθδεϊ εαδ θ κ ζζζβθδεϊ δ δυηα α (πί. πδκ εϊ π). 7

8 εαδ ζτ αη ) ηπκλ έ θα γ πλβγ έ α υθ ξϋμ πλσ φυηα/ησλφβηα, εαγυμ ηααέ η δμ εα αζάι δμ εφλϊα δ κ παλ ζγσθ (πί. πδκ πϊθπ, 7.1, τΰξυ β υΰξλκθδεάμ εαδ δαξλκθδεάμ πλκ Ϋΰΰδ βμ). παθέακυθ πέ βμ α θγάηα α, εαγυμ βηδκυλΰκτθ α υθ ξ έμ ίϊ δμ, πί. ζα. ru-m-po (= πϊαπ) Ϋθαθ δ ruptus (= πα ηϋθκμ). Μπκλκτθ θα έθαδ παλαΰπΰδεϊ ά εζδ δεϊ: τξ-β υ-ΰ-ξ-ϊθπ (παλαΰ.), ἔ- υξ-κθ υ-ΰ-ξ-ϊθπ 10 (εζδ.). βθ ζζβθδεά, πκζζϋμ ΰ ληαθδεϋμ εαδ Ϊζζ μ ΰζυ μ ηφαθέα αδ ηδα ηκλφά θγάηα κμ, κ interfix (= δϋθγβηα) (ΡΪζζβ, 2007/2011: 31, πί. σηπμ πδκ εϊ π). έθαδ κδξ έκ πκυ υθ Ϋ δ α υ α δεϊ θσμ υθγϋ κυ: λαπ ακεσηκμ, γαζα κελα έα, ΰ λη. ugenarzt (= κφγαζηέα λκμ), Tagereise (= βη λά δκ αιέ δ), Tageslicht (= φπμ βμ βηϋλαμ), κζζαθ. schaapenvlees (αλθέ δκ ελϋαμ), vogeltjesmarkt (= αΰκλϊ πκυζδυθ) ε.ζπ. θϊζκΰκ έθαδ κ -κ- ζϋι πθ ζζβθδεάμ ά ζα δθδεάμ πλκϋζ υ βμ («θ κεζα δεϊ τθγ α», Bauer, ΡΪζζβ ε.ϊ.): biometry, geology ε.ζπ. κ Augenarzt κ -n- ηφαθέα αδ πμ αζζσηκλφκ κυ ηκλφάηα κμ {πζβγυθ δεσμ}, κ Tageslicht κ -es- έθαδ έ δκ η κ αζζσηκλφκ κυ ηκλφάηα κμ {ε β δεσ/ΰ θδεά} εαδ κ Tagereise κ -e- γυηέα δ πζβγυθ δεσ, αζζϊ κ Geburtsjahr (= Ϋ κμ ΰ θθά πμ) κ - s- θ έθαδ αζζσηκλφκ κυ ηκλφάηα κμ {ε β δεσ/ΰ θδεά}, αφκτ β ΰ θδεά πθ γβζυευθ θ Ϋξ δ -s. πέ βμ, κ -en κ schaapenvlees γυηέα δ πζβγυθ δεσ, θυ κ -s κ vogeltjesmarkt ΰ θδεά θδεκτ. Ω σ κ, α θγάηα α αυ Ϊ θ φαέθ αδ, απσ υΰξλκθδεάμ πζ υλϊμ, θα αθ δπλκ ππ τκυθ α ηκλφάηα α {πζβγυθ δεσμ} εαδ {ε β δεσ/ΰ θδεά}. ηφαθέακθ αδ πμ ηκλφϋμ ξπλέμ βηα έα, πμ ε θϋμ ηκλφϋμ (empty morphs). Ο Bauer (1988: 24) πλκ έθ δ κθ σλκ formative «ξβηα δ δεσ» ΰδα εϊγ έ κμ ηκλφάμ. Άζζκ έ κμ θγάηα κμ υθ πϊΰ αδ σξδ ησθκ α υθ ξά πλκ φτηα α αζζϊ εαδ α υθ ξ έμ ίϊ δμ έθαδ πλσ φυηα πκυ ηφαθέα αδ δϊ ηϋ κυ βμ ίϊ βμ εαδ κθκηϊ βε transfix (= δϊγβηα) (β ΡΪζζβ, 2005: 62, 103 κ η Ϋφλα «δϋθγβηα», πί. ΡΪζζβ, 2008: 144, υπκ βη.1, αζζϊ η κθ έ δκ σλκ απϋ π κ interfix κ ΡΪζζβ 2007/2011: 31). Χλβ δηκπκδ έ αδ δμ βηδ δεϋμ ΰζυ μ, σπκυ κδ λέα μ υθέ αθ αδ απσ τηφπθα, α κπκέα ί ίαέπμ θ παλεκτθ ΰδα κθ ξβηα δ ησ πθ ζϋι πθ: απσ λέαα ktb- «ΰλαφ-» ξβηα έακθ αδ η βθ πλκ γάεβ φπθβϋθ πθ, α κπκέα υθάγπμ θ βζυθκθ αδ β ΰλαφά, αλαί. kátaba (= (αυ σμ) Ϋΰλαο ), maktū b (= ΰλαηηΫθκμ), kitā b (= ίδίζέκ) ε.κ.ε. Ο Spencer (1991: 16) βθ θαζζαΰά πθ φπθβϋθ πθ βθ λαίδεά κθκηϊα δ ablaut/apophony (= η Ϊπ π β), η σλκ πκυ αθαφϋλ αδ α φπθά θ α πθ Ι ΰζπ υθ (ίζ. πδo εϊ π). δμ δθ κ υλππαρεϋμ ΰζυ μ, σππμ ΰ θδεσ λα, θ θκ έ αδ λέαα ξπλέμ άζπ β πθ φπθβϋθ πθ ΰλαφά ΰλφ γα ά αθ κυ δα δεϊ Ϊξλβ β, αφκτ γα άζπθ πζάγκμ ζϋι πθ εαδ τππθ: ΰλφ = Ϊΰλαφα, Ϊΰλαφβ, Ϊΰλαφκ, ΰλαφά, ΰλΪφπ, Ϋΰλαφα, Ϋΰλαφ, ΰλΪφ. Σα θγάηα α αυ Ϊ, πκυ ηφαθέακθ αδ δμ βηδ δεϋμ ΰζυ μ, απκ ζκτθ κθ πκζυπζκεσ λκ τπκ πλκ φτηα κμ, βηδκυλΰυθ αμ κίαλϊ πλκίζάηα α ηκλφκζκΰδεάμ π λδΰλαφάμ θα δπζα δα ησμ Άζζκμ λσπκμ παλαΰπΰάμ ζϋι πθ έθαδ κ αθα δπζα δα ησμ (reduplication, ΰαζζ. réduplication/redoublement) σζβμ βμ ίϊ βμ ά ηάηα σμ βμ: ίϊλίαλ-κμ, ησληυλ-κμ, θ κ ζζ. ηκυληκυλ-έαπ. βθ πλυ β π λέπ π β κ αθα δπζα δα ησμ ηκδϊα δ η τθγ β ( αθ ελ. āmreḍita «παθϊζβοβ»): bye-bye, ηέαθ ηέαθ (ά β απσ πα ηα κυ κφκεζά!), λέα λέα, ξκθ λσμ ξκθ λσμ = driedrie, dikdik (Afrikaans, Οζζαθ δεά Ν. φλδεάμ). α παλα έΰηα α αυ Ϊ ξλβ δηκπκδ έ αδ απ δεκθδ δεϊ (iconically), βζυθκθ αμ πέ α β εαδ παθϊζβοβ, Ϊζζκ σηπμ βζυθ δ πζβγυθ δεσ β α ε.ζπ. πσ βθ Ϊζζβ πζ υλϊ, η κθ αθα δπζα δα ησ ηάηα κμ βμ ίϊ βμ ηπκλ έ θα ηφαθέακθ αδ πλκ φτηα α, πκυ βθ ζζβθδεά έθαδ πλκγάηα α: ΰΫ-ΰκθ, - κηϋθκμ Φπθκζκΰδεά η αίκζά κλδ ηϋθ μ π λδπ υ δμ η αίϊζζ αδ β ίϊ β φπθκζκΰδεϊ, η βθ υπκεα Ϊ α β/αθ δεα Ϊ α β (substitution): mouth [-γ] «σηα» mouth [-ð] «λβ κλ τπ», house houses [-ziz]. Ο αθ πλσε δ αδ ΰδα φπθβ θ δεά η αίκζά κφ δζση θβ πση θκ φπθά θ, πκυ υξθϊ Ϋξ δ δΰβγ έ η Ϊ β η αίκζά, ξλβ δηκπκδ έ αδ κ ΰ λη. σλκμ Umlaut (= η αφπθέα): man men, mouse mice, δ ζαθ. mús mýs εαδ sonur 10 Ο Μπαηπδθδυ βμ (1972) εαδ κδ Κζαέλβμ-Μπαηπδθδυ βμ (2005) θ εϊθκυθ ζσΰκ ΰδα θγάηα α, θυ β ΡΪζζβ (2005: 61) ελέθ δ σ δ θ έθαδ α φαζϋμ θα ΰέθ αδ ζσΰκμ ΰδα θγάηα α «ηδα τΰξλκθβ ηκλφκζκΰδεά αθϊζυ β», θθκ έ βμ ΝΫαμ ζζβθδεάμ (πί. πδκ εϊ π κυμ σλκυμ ε θϋμ ηκλφϋμ εαδ ξβηα δ δεσ κθ τ λκ ξλβ δηκπκέβ, η β βηα έα κυ πλυ κυ, εαδ κ Γ. Χα αδ Ϊεδμ). 8

9 «ΰδκμ» synir, ΰ λη. Vater «πα Ϋλαμ» Väter. θ β η αίκζά θ κφ έζ αδ πση θκ φπθά θ, ΰέθ αδ ζσΰκμ ΰδα Ablaut (= η Ϊπ π β), apophony/vowel gradation, ΰαζζ. alternance vocalique/apophonie: ζϋΰπ αζζϊ ζσΰκμ, speak αζζϊ spoke. ΤπΪλξ δ εαδ κ σλκμ vowel mutation, εκδθσμ ΰδα α τκ φαδθση θα. Καδ α transfixes (ίζ. αθπ Ϋλπ) γ πλκτθ αδ απσ κλδ ηϋθκυμ π λδεά η αίκζά. η αίκζά ηπκλ έ θα υθ Ϋ αδ η βθ υπ λ ηαξδαεά κηά, ζ.ξ. κ έ κμ ά β γϋ β κυ σθκυ. δμ π λδπ υ δμ αυ Ϋμ ΰέθ αδ ζσΰκμ ΰδα suprafixes/superfixes/simulfixes «υπ λγάηα α»: θσηκμ - θκησμ, ímport (= δ αΰπΰά) - impórt (= δ Ϊΰπ). Γδα βθ π λδεά η αίκζά ξλβ δηκπκδ έ αδ εαδ κ σλκμ αθ δεα α α δεϋμ ηκλφϋμ (replacive morphs), θυ Ϊζζκδ ηδζκτθ ΰδα π λδπ υ δμ θγβηα κπκέβ βμ (infixation). δϊελδ β η αιτ, ζ.ξ., mouse εαδ mice, βζυθ αδ η αθ δεα α α δεά ηκλφά «/au/ /ai/», πκυ έθαδ π λδ σ λκ δα δεα έα (process) παλϊ τπκμ (form). ΠΪθ πμ, o auer (1988: 29) θ υδκγ έ κθ σλκ θγβηα κπκέβ β, π δ ά θ υπϊλξ δ ΰ θδεϊ Ϊζζβ π λέπ π β πκυ θα ηφαθέα αδ Ϋθγβηα δμ ΰ ληαθδεϋμ ΰζυ μ ΣξΫ δμ ξπλέμ η αίκζά α κθ κ κθ, έθαδ κ έθαδ, sheep πζβγ. sheep, clean to clean, ΰαζζ. savoir (= ΰθπλέαπ) le savoir «β ΰθυ β» κδ τπκδ παλαηϋθκυθ αη Ϊίζβ κδ. Ολδ ηϋθκδ Ϋ κδ μ π λδπ υ δμ ξλβ δηκπκδκτθ κθ σλκ ηβ θδεά ηκλφά (zero morph): σππμ απσ κ legal ξβηα έα αδ κ legalize, Ϋ δ απσ κ clean ξβηα έα αδ κ clean-. Οδ ηβ θδεϋμ ηκλφϋμ υθβγέακθ αδ δμ εζδ Ϋμ ΰζυ μ, ζ.ξ. π- άλ- αζζϊ π- ῆλ-κμ. Γδα παλα έΰηα α σππμ he walked round the car, he was looking round, she sat at the round table ξλβ δηκπκδκτθ αδ κδ σλκδ functional shift, zero-derivation, conversion (= η Ϊπζα β) Στθ ηβ β ίϊ πθ η λδεϋμ π λδπ υ δμ β ίϊ β υφέ α αδ τθ ηβ β (shortening): ΰαζζ. grand (= η ΰΪζκμ) γβζ. grande [- ᾶ ~ - ᾶd], long (= ηαελτμ) γβζ. longue [-õ~ -õg]. θ ηπκλκτη θα πλκίζϋοκυη κ γβζ. απσ κ αλ., σππμ γα άγ ζ β παλα κ δαεά ΰλαηηα δεά 12, αζζϊ κ αθ έ λκφκ. Σκ αφαδλκτη θκ τηφπθκ ξαλαε βλέα αδ αφαδλ Ϋα ηκλφά (subtractive morph). Ό αθ Ϋθα κδξ έκ, η Ϊ βθ αφαέλ β πδγάηα κμ, ηφαθέα αδ πμ ηκλφά αυγτπαλε β β ΰζυ α, γ πλ έ αδ υπκξπλβ δεσμ/αθα λκηδεσμ ξβηα δ ησμ (backformation), ζ.ξ. α λάηα α backform, baby-sit εαδ edit απσ α κυ δα δεϊ backformation, baby-sitter, editor. β ηκλφκζκΰέα βμ λξαέαμ ζζβθδεάμ κυ δα δεϊ -ᾰ απσ λάηα α -π, π.ξ. ἔλ υθα, ηϋλδηθα ε..σ., γ πλκτθ αδ υπκξπλβ δεκέ ξβηα δ ηκέ, δσ δ εαθκθδεϊ κ λάηα παλϊΰ αδ απσ κ κυ δα δεσ (Μπαηπδθδυ βμ, 1977: 61): δηϊ δηϊπ (η ίλϊξυθ β κυ α πλσ Ϊζζκυ φπθά θ κμ). πέ βμ, αλ. απσ γβζ.: αηέαμ απσ αηέα/β, ῖλκμ απσ ῖλα ε.ϊ. έ κμ τθ ηβ βμ έθαδ εαδ β απκεκπά (clipping): hi(gh) fi(delity), pop(ular music), ΰαζζ. (chemin de fer) métro(politain) η λσ. θ ηπκλ έ θα πλκίζ φγ έ πκδκ ηϋλκμ βμ ζϋιβμ γα απκεκπ έ, ζ.ξ. (de)tec(tive). ξ δεϊ η β τθ ηβ β εαδ βθ απκεκπά ίζ. θα α δϊ β-υη πθέ β (1986: ) Άζζκδ ηκλφκζκΰδεκέ ξβηα δ ηκέ ξβηα δ ηκέ η ίϊ β κ αζφϊίβ κ Οδ ξβηα δ ηκέ αυ κέ θ αθάεκυθ αφυμ β ηκλφκζκΰέα, δσ δ βηδκυλΰκτθ θϋα ζ ιάηα α αζζϊ σξδ θϋκυμ τπκυμ πθ ζ ιβηϊ πθ (ίζ. Bauer 1988: 39). δαελέθκθ αδ υηφυληκτμ (blends/portmanteau words, ΰαζζ. mots porte-manteaux/mots-valises πί. Κα κτ α & ΝΪεα, 2013), αλε δεσζ ια (ΰαζζ. sigles) εαδ αελυθυηα/αελπθτηδα: ζδεσπ λκ + α λκ λσηδκ > ζδεκ λσηδκ, δ λαηηϋθκμ+ λδηηϋθκμ > δ λδηηϋθκμ (πδγαθσμ υηφυλησμ!), motor + hotel > motel ( υηφ.) -, ΟΣ, AIDS, laser, radar (αλε δεσζ.) - ίέπ λ (< ίδίζέκ π λδπ Ϋλκυ), πλκπσ/πλκ-πσ, πλδζϊ (ΩΡΛ), κτεαμ < ΰ λη. Stukas (πζβγ.) < Stu(rz)ka(mpfflugzeug) (= πκζ ηδεσ α λκπζϊθκ εϊγ βμ φσληβ βμ) (αελυθυηα). Σα αλε δεσζ ια 11 Γδα π λδ σ λα ξ δεϊ η β η Ϊπζα β εαδ κ ηβ θδεσ πλσ φυηα ίζ. ΡΪζζβ (2005: ). 12 Ο Hall (1964: 136) ξκζδϊα δ η ζ π ά δλπθ έα βθ παλα κ δαεά Ϊπκοβ: «κ Κτλδκμ θ βηδκτλΰβ κ γβζυεσ ΰλαηηα δεσ ΰΫθκμ η Ϊ κ αλ θδεσ κθ εάπκ βμ Ϋη κτ κ Άΰδκμ Πατζκμ δαεάλυι σ δ κ γβζυεσ ΰλαηηα δεσ ΰΫθκμ έθαδ α γ θϋ λκθ ε τκμ». 9

10 ξβηα έακθ αδ απσ α αλξδεϊ ΰλΪηηα α πθ ζϋι πθ (π.ξ. AIDS < Acquired Immune Deficiency Syndrome «τθ λκηκ πέε β βμ θκ κπκδβ δεάμ θ πϊλε δαμ»), θυ α αελυθυηα απσ κ πλυ κ ηϊξδκ εϊγ υ α δεκτ κυμ κδξ έκυ ( βθ ΰΰζδεά κ σλκμ acronym εαζτπ δ εαδ δμ τκ π λδπ υ δμ πί. κ π-λδ-ζϊ, πκυ έθαδ αλε δεσζ ικ εαδ αελυθυηκ). Σα αλε δεσζ ια εαδ αελυθυηα θ εζέθκθ αδ (η λδεκέ, γ πλυθ αμ α εαθκθδεϋμ ζϋι δμ, ξλβ δηκπκδκτθ τπκυμ σππμ κ ΟΣ μ, βμ Ημ, κ πλδζϊμ), αζζϊ ηπκλκτθ θα ξβηα έ κυθ παλϊΰπΰα: Κ αάμ, Μδεσμ, ΚΝέ βμ, πλκπκ αάμ, ε.ζπ. Μκθα δεϋμ ηκλφϋμ Οδ ηκθα δεϋμ ηκλφϋμ (unique morphs) απαθ κτθ πϊΰδα Ϋεφλα β ά ζϋιβ. Μ λδεϋμ φκλϋμ ηκδϊακυθ η υθϊη δ αθ ιϊλ β μ ηκλφϋμ: δ εϊθ δ (εαδ δ) λϊθ δ; kith and kin «φέζκδ εαδ υΰΰ θ έμ». υθάγπμ ηκδϊακυθ η υπκξλ π δεϊ ιαλ βηϋθ μ ηκλφϋμ: αλξ. εβγάμ (= αίζαίάμ), πί. (απαλξ.) scathe (= ίζϊίβ ίζϊπ π) εαδ ΰ λη. Schade(n) (= αβηέα, ίζϊίβ), laughter, inert, cranberry (= ία σηκυλκ), ικτ κ παλϊζζβζκμ ξαλαε βλδ ησμ πθ ηκλφυθ αυ υθ πμ cranberry morphs (Bauer 1988: 40). Ο M. Aronoff α κθσηα berry morphs ε σμ απσ κ cran Ϋ κδα ηκλφά έθαδ εαδ κ straw κ strawberry (= φλϊκυζα). ΡΪζζβ (2005: 38-40) πλκ γϋ δ σ δ Ϊθ δ μ ζϋι δμ σππμ αλδίϊλπ, πζκυλαζδ ησμ/-δ άμ, λ αζδ ησμ/-δ άμ ε.ϊ. κδ ίϊ δμ απσ δμ κπκέ μ πλκάζγαθ (αλδί-, πζκυλαζ-, λ αζ-) Ϋξκυθ ηκλφά, αζζϊ λκτθ αδ βηα έαμ. δ, εαγυμ κδ ίϊ δμ αυ Ϋμ θ απκ ζκτθ ζϊξδ μ ηκθϊ μ βηα έαμ, κ λ υθβ άμ πλϋπ δ θα γ πλά δ σ δ α γϋηα α πθ υΰε ελδηϋθπθ ζϋι πθ, π.ξ. αλδίαλ-, πζκυλαζδ η-, Ϋξκυθ ηκθκηκλφβηα δεσ εαδ σξδ πκζυηκλφβηα δεσ ξαλαε άλα (πί. ΡΪζζβ, 2005: 161). θαπζάλπ β θαπζάλπ β (suppletion) έθαδ κ φαδθση θκ εα Ϊ κ κπκέκ κδ ζζ έπκθ μ τπκδ εζδ δεκτ παλα έΰηα κμ αθαπζβλυθκθ αδ υξθϊ η τπκυμ Ϊζζβμ υθυθυηβμ λέααμ/ίϊ βμ β ΡΪζζβ (2005: 50-51) ξλβ δηκπκδ έ κυμ σλκυμ υπκεα Ϊ α β εαδ υπκεα α α δεϋμ ηκλφϋμ (suppletive forms): ίζϋππ - έ α, αλξ. ὁλῶ - ἶ κθ, ΰαγσμ - η έθπθ - λδ κμ, εαεσμ - ξ δλσ λκμ/αλξ. ξ έλπθ - ξ έλδ κμ, Ι am - I was, good - better - best ε.ζπ. Τπκεα Ϊ α β γα ηπκλκτ θα ηφαθέα αδ εαδ α εζδ δεϊ πδγάηα α (ΡΪζζβ, 2005: 51), π.ξ. κ ησλφβηα «Ϋζ δκ/ υθκπ δεσ πκδσθ, ασλ.».: - - (Ϋζυ- -α), -Ø- (Ϋίαζ-Ø-α), θυ τπκυμ σππμ Ϋη δθα η αίϊζζ αδ κ φπθά θ βμ λέααμ, πί. I walk-ed (= π λπϊ β α), I put-ø (= Ϋίαζα), I drove (= κ άΰβ α), < drive Στθγ β Μ βθ Ϋθπ β τκ ά π λδ σ λπθ ζ ιβηϊ πθ ά/εαδ γ ηϊ πθ, αθϊζκΰα η β ΰζυ α, πλκετπ κυθ θϋα ζ ιάηα α. δα δεα έα αυ ά ζϋΰ αδ τθγ β (composition/compounding). Όζ μ κδ ΰθπ Ϋμ ΰζυ μ Ϋξκυθ τθγ α (compounds), θυ πκζζϋμ έθαδ κ ετλδκμ τπκμ θϋπθ ζ ιβηϊ πθ (πί. Γ ληαθδεά). β ΝΫα ζζβθδεά β τθγ β έθαδ πκζτ παλαΰπΰδεά, δ έπμ σ κθ αφκλϊ θ κζκΰδ ηκτμ (ίζ. ΡΪζζβ, 2005: 164). Σα τθγ α Ϋξκυθ α ξαλαε βλδ δεϊ κυ ζ ιάηα κμ, βμ ζϋιβμ (ΡΪζζβ, 2005: ΡΪζζβ, 2007/2011: 22-30), α κπκέα έθαδ: 1) Έθαμ σθκμ, πκυ εαγδ Ϊ κ τθγ κ ηέα φπθκζκΰδεά ζϋιβ (phonological word) εαδ ηπκλ έ θα έθαδ έ δκμ η κθ σθκ θσμ απσ α υ α δεϊ: η ΰαζκΰδα λσμ, πί. ΰδα λσμ εκυφσίλα β, πί. εκυφσμ, αζζϊ ζα πσζκυ λκ, πί. ζϊ πβ εαδ ζκυ λσ. 2) βηα έα πκυ υξθϊ δαφϋλ δ απσ δμ βηα έ μ πθ πδηϋλκυμ υ α δευθ ( βηα δκζκΰδεά α δαφϊθ δα, semantic opacity), αθ έγ α η δμ φλϊ δμ, πκυ δμ ξαλαε βλέα δ βηα δκζκΰδεά δαφϊθ δα (semantic transparency): παΰεκλαηηϋθκμ «δΰεκτθβμ». πσ δμ πδκ ξαλαε βλδ δεϋμ π λδπ υ δμ α δαφϊθ δαμ έθαδ κ ΰθπ σ φαΰβ σ δηαη-ηπαρζθ έ, πκυ α υθγ δεϊ κυ βθ Σκυλεδεά βηαέθκυθ «κ δηϊηβμ ζδπκγτηβ (απσ β ΰ τ β εαδ β ηυλπ δϊ;)»! 3) Γλαφδεά θσ β α, κυζϊξδ κθ βθ ζζβθδεά: λυγλσ ληκμ, πί. redskin, ζ ηκθσ θ λκ αζζϊ lemon tree, πδελσΰζυεκμ αζζϊ δ αζ. dolce amaro. βθ ζζβθδεά, Ϊθ δα σππμ β ζϋιβ δηαη- 10

11 ηπαρζθ έ ( κυλε. imambayıldı) ΰλΪφκθ αδ πμ τκ ζϋι δμ, ζσΰπ κλγκΰλαφδεάμ υθάγ δαμ, κπσ ηπκλκτθ θα Ϋξκυθ εαδ τκ σθκυμ: δηϊη-ηπαρζθ έ. α παλα αε δεϊ τθγ α (ίζ. πδκ εϊ π) ξλβ δηκπκδ έ αδ υξθϊ θπ δεσ: ζζβθκ-δ αζδεσμ. 4) υ α δεϊ πκυ πκζζϋμ ΰζυ μ έθαδ ζϋι δμ ( ε σμ αθ πλσε δ αδ ΰδα θ κεζα δεϊ τθγ α, π.ξ. logotherapy) θυ βθ ζζβθδεά έθαδ υθάγπμ γϋηα α, π.ξ. ΰλαηηα -σ- βη-κ αζζϊ post stamp, λυγλ-σ- λη-κμ αζζϊ redskin, εζδθ-κ- εϋπα ηα αζζϊ ΰαζζ. couvre-lit. πδπζϋκθ, κ φπθά θ -κ- απκ ζ έ κθ έε β βμ τθγ βμ (ΡΪζζβ, 2005: /2011: 31-77), ξπλέμ θα αθάε δ υΰξλκθδεϊ α γϋηα α πθ υ α δευθ εαδ ηϊζδ α κ πλυ κ, π.ξ. ίλκξ-σ-θ λκ, ίκυθκ-εκλφά ( β τ λβ ζϋιβ κ -κ- θ αυ έα αδ η κ εζδ δεσ πέγβηα, ΰδα έ παλαηϋθ δ αγ λσ εα Ϊ βθ εζέ β: ίκυθκεκλφάμ, ίκυθκεκλφϋμ, σξδ ίκυθκυεκλφάμ, ίκυθκυεκλφϋμ). α λξαέα ζζβθδεϊ κ -κ-, γ ηα δεσ φπθά θ (σππμ κ -β-, π.ξ. κ γαθα -β-φσλκμ) υθ υαασ αθ η β λέαα ΰδα θα ξβηα έ δ κ γϋηα πθ ζϋι πθ, αζζϊ εα Ϊ βθ ζζβθδ δεά π λέκ κ κζκεζβλυγβε β ζ δ κυλΰέα κυ πμ υθ δεκτ φπθά θ κμ. Σκ υθ δεσ Ϊζζκ ηφαθέα αδ εαδ Ϊζζκ σξδ (πί. Κζαέλβ & Μπαηπδθδυ β, 2005: 95-96): αιδαΰϊπβ κμ, ιαθα δαίϊαπ αζζϊ ελυφκεκδ Ϊαπ. παλκυ έα κυ έθαδ απαλαέ β β α παλα αε δεϊ τθγ α, π.ξ. πβΰαδθκϋλξκηαδ εαδ ηαυλσα πλκμ ( α παλα αε δεϊ έθαδ ξαζαλϊ τθγ α, η ξαζαλά τθ β, πκυ απκ ζ έ ξαλαε βλδ δεσ ηδελσ λβμ βηα δκζκΰδεάμ α δαφϊθ δαμ, πί. α ηβ παλα αε δεϊ τθγ α θ καλδ λσμ, οδζκϊ ξ κμ). θ έγ α, απκυ δϊα δ κ αΰΰ ζδαφσλκμ (θ σ λκ αΰΰ ζδκφσλκμ) εαδ Ϊζζα αλξαδκπλ πά, ζ.ξ. θκυθ ξάμ (αδ.) εαδ Ν Ϊπκζβ (κθκη.), ζαδηβ σηκμ, υγτΰλαηηκμ. ΡΪζζβ (2005: ) πδξ δλ έ θα ιβΰά δ κυμ ζσΰκυμ ΰδα κυμ κπκέκυμ παλα βλ έ αδ, εα Ϊ β τθγ β, παλκυ έα ά, αθ έγ α, απκυ έα κυ υθ δεκτ φπθά θ κμ εαδ ι Ϊα δ δ ικ δεϊ (ΡΪζζβ, 2007/2011: 39-77) κ υθ δεσ ά έε β τθγ βμ βθ ζζβθδεά εαδ Ϊζζ μ ΰζυ μ Κα βΰκλέ μ υθγϋ πθ β υθϋξ δα β ιϋ α β πθ υθγϋ πθ γα ΰέθ δ τηφπθα η βθ πλκ Ϋΰΰδ β πκυ Ϋξ δ υδκγ ά δ β παλα κ δαεά ΰλαηηα δεά, πλκ Ϋΰΰδ β πκυ, αθ εαδ θ αεκζκυγ έ αδ πϊθ κ απσ θ σ λα ΰζπ κζκΰδεϊ λ τηα α, πϊθ πμ δα βλ έ βθ αιέα βμ. Μδα πλυ β εα βΰκλέα υθγϋ πθ απκ ζκτθ α παλα τθγ α, βζ. α ζ ιάηα α πκυ παλϊΰκθ αδ απσ τθγ α ζ ιάηα α: υΰ θάμ υΰϋθ δα, εαζπ κλέαπ εαζπ σλδ ηα, Άΰδκ Όλκμ, Άλ δκμ ΠΪΰκμ, λ Ϊ EζζΪ α ε.ϊ. (κδ τκ ζϋι δμ απκ ζκτθ, η υθ εφκλϊ, ηέα Ϋθθκδα) ΰδκλ έ βμ, αλ κπαΰέ βμ λ κ ζζα έ βμ. Άζζβ δϊελδ β έθαδ ΰθά δα εαδ θσγα/εα αξλβ δεϊ. Σα πλυ α ξβηα έακθ αδ απσ ΰυηθΪ γϋηα α, ξπλέμ εα αζάι δμ: αλξ. φ λϋεαεκμ «εαλ λδεσμ», ξαδλϋεαεκμ, ξ δλκθκηυ, απζκξϋλβμ, γαζα κπκτζδ (πί. sea-bird), dish-washer. Σα τ λα ξβηα έακθ αδ απσ ΰθά δκυμ ά ηφαθδαση θκυμ πμ ΰθά δκυμ π π δεκτμ/ εζδ δεκτμ τπκυμ. Μ β δα τππ β κυ Παπαΰ πλΰέκυ (ξ.ξ.: 213), έθαδ θσγα α τθγ α σ αθ α υθγ δεϊ κυμ ηϋθκυθ αη Ϊίζβ α ( θ υπκζκΰέακθ αδ θ ξση θ μ η αίκζϋμ κθ κθδ ησ). α τθγ α αυ Ϊ αλξαδκπλ πά ά αλξαέα κ πλυ κ υ α δεσ έθαδ εζδ ά ζϋιβ, κπσ α σλδα πθ υ α δευθ έθαδ υ δϊελδ α (πί. ΡΪζζβ, 2007/2011: 41): Ν Ϊπκζβ, πυλέηαξκμ, αζέπα κμ «υθ βλβηϋθκμ η αζϊ δ, πα σμ» ( κ ζέ έθαδ κ. κυ ζμ «αζϊ δ γϊζα α»), παθ πδ βηδκτπκζβ ( κ παθ πδ βηδσπκζβ έθαδ ΰθά δκ τθγ κ, πί. ελσπκζβ), ΰ λη. Jahreszeit (= πκξά) (πί. πδκ πϊθπ κθ σλκ ε θά ηκλφά), αθ. nytår (= θϋκ Ϋ κμ) ( κ -t- βζυθ δ κ κυ Ϋ λκ ΰΫθκμ), κυλε. eliaçık (= αθκδξ κξϋλβμ, el «ξϋλδ» + i «ε β δεσ» + açık «αθκδε σμ»). ΠκζζΪ τθγ α έθαδ υε θ λα (Χα αδ Ϊεδμ) ά θ κε θ λδεϊ (ΡΪζζβ ε.ϊ., endocentric), απκ ζυθ αμ υπκεα βΰκλέα πθ θθκδυθ δμ κπκέ μ βζυθ δ Ϋθα απσ α κδξ έα βζ. έθαδ υπυθυηα κυ ετλδκυ κδξ έκυ, βμ ε φαζάμ (head), εαγυμ κ ε θ λδεσ κδξ έκ έθαδ π λδεσ υ α δεσ κυ υθγϋ κυ: ελσπκζβ, α δεκξαηϋθκμ, αε υζκΰλαφυ εαδ typewrite, γαζα κπκτζδ εαδ sea-bird. Άζζα έθαδ ιυε θ λα (Χα αδ Ϊεδμ) ά ιπε θ λδεϊ/ε β δεϊ (exocedntric, αθ ελ. bahuvrīhi «[πκυ Ϋξ δ] πκζτ λταδ»): αθκδξ σεαλ κμ, πκζυη ζάμ, η ΰΪγυηκμ, λυγλσ ληκμ εαδ redskin, υοβζσηδ γκμ. Μ Ϋ κδα τθγ α κθκηϊακθ αδ υξθϊ ζακέ, αυα εαδ φυ Ϊ. Σα τθγ α αυ Ϊ βζυθκυθ εϊπκδκ ξαλαε βλδ δεσ βμ κθκηααση θβμ Ϋθθκδαμ ά, αζζδυμ, β Ϋθθκδα κυ 13 Γδα τθγ μ ζϋι δμ βμ Γ ληαθδεάμ εαδ βμ Οζζαθ δεάμ σπκυ δϊφκλα υθ δεϊ κδξ έα εζδ δεάμ πλκϋζ υ βμ Ϋξκυθ πατ δ θα ζ δ κυλΰκτθ υΰξλκθδεϊ πμ εζδ δεϊ ηκλφάηα α πί. εαδ πδκ πϊθπ,

12 υθγϋ κυ απκ έ αδ εϊ δ πκυ ίλέ ε αδ Ϋιπ απσ α υθγ δεϊ ηϋλβ κ ε θ λδεσ κδξ έκ θ ίλέ ε αδ βθ π λδεά κηά (ΡΪζζβ, 2007/2011: 92). Ο λυγλσ ληκμ, π.ξ., κθκηϊ βε Ϋ δ ζσΰπ κυ ξλυηα κμ κυ Ϋληα κμ, αζζϊ κ ζϋιβηα ΡΤΘΡΟ ΡΜΟ βζυθ δ πλσ ππκ η εσεεδθκ Ϋληα, σξδ εσεεδθκ Ϋληα. πέ βμ, β ζϋιβ υοβζσηδ γκμ βζυθ δ κ πλσ ππκ πκυ αη έί αδ η υοβζσ ηδ γσ, σξδ κθ υοβζσ ηδ γσ. Κα Ϊζζβ αιδθσηβ β, πκζζϊ τθγ α βζυθκυθ Ϋθθκδα απκ ζκτη θβ απσ α κδξ έα πκυ υθ ηφαθέακθ αδ κ τθγ κ: παλα αε δεϊ/ υθ δεϊ (copulative, co-ordinative, αθ ελ. dvandva «α τΰκμ»), ζ.ξ. αλξ. πζκυγυΰέ δα «πζκτ κμ εαδ υΰ έα» εαδ θυξγάη λκθ «βη λκθτε δκ» ( κ θ κζζ. θυξγβη λσθ έθαδ πέλλβηα, «θτξ α εαδ ηϋλα», πί. αυγβη λσθ), ληαφλσ δ κμ, αίία κετλδαεκ, ΰζυετπδελκμ εαδ bittersweet, Ϋθ εα. Σα ηβ παλα αε δεϊ υθδ κτθ βθ εα βΰκλέα πθ υπκ αε δευθ, α υθγ δεϊ ηϋλβ πθ κπκέπθ θ υθ Ϋκθ αδ η α εαδ, and ε..σ.: αε υζκΰλαφυ, λυγλσ ληκμ ε.ζπ. τθγ α σππμ α πλκβΰκτη θα απκ ζκτθ βθ εα βΰκλέα πθ λδαδευθ/πλπ κΰ θυθ υθγϋ πθ (root/primary compounds). ΤπΪλξκυθ εαδ α υθγ δεϊ/λβηα δεϊ τθγ α (synthetic/verbal/nexus compounds), σπκυ κ ετλδκ κδξ έκ έθαδ υξθϊ λάηα ά σθκηα παλϊΰπΰκ απσ λάηα εαδ κ πλκ δκλέακθ κδξ έκ γα ζ δ κυλΰκτ υθάγπμ, αθ ά αθ πλσ α β, πμ υπκε έη θκ ά πμ αθ δε έη θκ: βζδκία έζ ηα, θ υλα γϋθ δα, υ λκ κ υ, υ λκξσκμ (πί., πμ πλκμ β κηά, θ λκξτ βμ), λβιδεϋζ υγκμ, α πδ κφσλκμ/αλξ. φϋλα πδμ, ζπδ κφσλκμ/φϋλ ζπδμ, βηκελα έα, πυλέεαυ κμ, κ κδπσλκμ, forget-me-not (= ηβ-η -ζβ ησθ δ, σθκηα Ϊθγκυμ), dish-washer, home-made, house-painting. Ο αθ κ τθγ κ έθαδ λάηα, ΰέθ αδ ζσΰκμ ΰδα θ πηϊ π β/ υΰξυθ υ β (incorporation). Γθυλδ ηϊ βμ, σππμ ΰ θδεσ λα βμ τθγ βμ, έθαδ σ δ βζυθ δ υξθσ α α λα βλδσ β α πκυ γ πλ έ αδ ΰ θδεά ά ξαλαε βλδ δεά, π.ξ. υ λκ κ υ, αξυλϊθγλππκμ (αλξδεϊ «εδϊξ λκ απσ Ϊξυλα», η αφλ. Ϊθ δκ απσ ΰαζζ. home de paille, αΰΰζ. strawman), ιυζκεκπυ, «Ϋλθπ» (σξδ πζϋκθ «εσίπ ιτζα») ε.ζπ. Σα τθγ α αυ Ϊ έθαδ πλκ δκλδ δεϊ (determinative, αθ ελ. tatpuruṣa «κ υπβλϋ βμ κυ»). Όππμ βη έπθ κ Γ υλΰδκμ Σ λϋπβμ κ κΰευ μ Ϋλΰκ κυ ΰδα α τθγ α βμ λξαέαμ ζζβθδεάμ (1902: 628), «κ τ λκθ υθγ δεσθ [...] κλέα αδ δ δευ λκθ υπσ κυ πλυ κυ [...]. Πλίζ. ελσ-πκζδμ, ἡηέ-κθκμ, παηπκέεδζκμ, πκζτ-πζαΰε κμ εζπ.». ηδα ηκλφά κυμ ( αθ ελ. karmadhārayā) α τκ ηϋλβ ίλέ εκθ αδ Ϊη β ξϋ β: ηβ Ϋλα(-)ΰζυ α, θσηκμ(-)πζαέ δκ, εκλέ δ(-) δαηϊθ δ, girl(-)friend ε.ζπ. ΟθκηΪ βεαθ παλαγ δεϊ/ξαζαλϊ τθγ α (composés apposés/lâches) απσ βθ θα α δϊ β-υη πθέ β (1986: ). Κα Ϊ β ΡΪζζβ (2007/2011: ), δαελέθκθ αδ αυ Ϊ η ξϋ β ιϊλ β βμ πθ υ α δευθ κυμ, σππμ α αηϋ πμ πλκβΰκτη θα, εαδ αυ Ϊ η ξϋ β παλϊ αιβμ, π.ξ. αλξδ Ϋε κθαμ αλξαδκζσΰκμ, δεβΰσλκμ πκζδ δεσμ, παλαΰπΰσμ εβθκγϋ βμ. Πλκ δηϊ θα γ πλά δ Ϋ κδα τθγ α δ δεϋμ κθκηα δεϋμ φλϊ δμ εαδ θα ηβθ α θ Ϊι δ αυ Ϊ πκυ απκεαζ έ ξαζαλϊ πκζυζ ε δεϊ τθγ α εαδ ι Ϊα δ δ ικ δεϊ (ΡΪζζβ 2007/2011: ). Σα τθγ α αυ Ϊ κθκηϊακθ αδ εαδ ζ ιδεϋμ φλϊ δμ ά πκζυζ ε δεϊ τθγ α, έθαδ κθκηα δεϋμ φλϊ δμ η βηα δκζκΰδεϊ εαδ υθ αε δεϊ ξαλαε βλδ δεϊ πκυ γυηέακυθ τθγ μ ζϋι δμ. δ, β βηα έα κυμ δαφϋλ δ απσ δμ βηα έ μ πθ υ α δευθ κυμ, θ δα πϊ αδ β υθκξά κυμ εαδ θ η αίϊζζ αδ β δλϊ κυμ: ουξλσμ πσζ ηκμ, λέ κμ εσ ηκμ, ηατλβ αΰκλϊ, Ϊληα ηϊξβμ, φαεκέ παφάμ ε.ζπ. θ πλϋπ δ θα υΰξϋκθ αδ η δ δπηα δεϋμ εαδ αλξαδκπλ π έμ εφλϊ δμ, ζ.ξ. βθ Ϋίαοα, η κ εαζσ, θ Ϋξπ ηκτ λα θα, έηαδ Ϋιπ φλ θυθ, θ αΰθκέα ηκυ, ΰδα έ έθαδ ησθκ κθκηα δεϊ, (πέγ κ) Ο(θκηα) εαδ Ο Ο ( ΰ θδεά). ΡΪζζβ, απκεαζ έ ο υ κ τθγ α α τθγ α α κπκέα κ α υ α δεσ έθαδ γϋηα η ξαλαε βλδ δεϊ πλκ φτηα κμ ( τηφυηα, confix, ά πλκ φυηα κ δ Ϋμ), εαγυμ ίλέ ε αδ Ϊ δκ ΰλαηηα δεκπκέβ βμ, βζ. απσε β βμ ζ δ κυλΰδεκτ ξαλαε άλα: γ κ- (πί. θα α δϊ β-υη πθέ β, 2008: ), ηδελκ-, θ κ-, παζαδκ-, ο υ κ-. Ολδ ηϋθα τθγ α, σππμ έξ πδ βηϊθ δ εαδ κ Σ λϋπβμ, αθϊΰκθ αδ τκ εα βΰκλέ μ: Ϋξκυθ δαφκλ δεά βηα έα αθϊζκΰα η β ζϋιβ βθ κπκέα αθαφϋλκθ αδ, π.ξ., κ αλξαέκ πέγ κ εαζζέπαδμ κ εαζζέπαδμ Π λ φσθβ = εαζά (πλαέα) παδμ Π λ φσθβ ( κ εαζζέπαδμ έθαδ πλκ δκλδ δεσ) αζζϊ εαζζέπαδμ βηά βλ = βηά βλ β εαζάθ παέ α Ϋξκυ α ( κ πέγ κ έθαδ ε β δεσ). λε Ϊ τθγ α, πλπ έ πμ θ κεζα δεϊ, Ϋξκυθ υ α δεϊ πκυ πλκϋλξκθ αδ απσ δαφκλ δεϋμ ΰζυ μ. ΛΫΰκθ αδ υίλέ δα (hybrids) ά θσγ μ/ηδΰϊ μ ζϋι δμ: sociology (ζα.+ ζζ.), genocide ( ζζ.+ζα.), ηδελκεκηπδκτ λ ( ζζ.+αΰΰζ.), αΰΰζ. εαδ ΰαζζ. automobile ( ζζ.+ζα.), πδεκΰλαηηϊλδκ (Ϋθα λδ εα κηηυλδκ σ κυ ΰλαηηαλέκυ απσ δ αζ. pico < piccolo «ηδελσμ» + ζζ.) ε.ζπ. Οδ Ιθ κέ ΰλαηηα δεκέ πλσ γ αθ α bahuvrīhi ε.ϊ. α π λδζβπ δεϊ (collective, αθ ελ. dvigu «(αιέα δ) τκ ίσ δα»), σππμ έπκυμ, Ϋγλδππκθ «Ϊληα πκυ Ϋ υλαθ Ϋ λα Ϊζκΰα», λδβη λέα, εαδ α πδλλβηα δεϊ (adverbial, αθ ελ. avyayībhāva «πκυ ΰέθ αδ Ϊεζδ κ»), ζ.ξ. αλξ. θ έίδκθ/ θ δίέβθ «εα Ϊ πλσ ππκ» ά εα αφυζα σθ «εα Ϊ φυζϋμ», πί. κηα σθ. π δ ά α π λδζβπ δεϊ αθάεκυθ α ε β δεϊ εαδ α 12

13 πδλλβηα δεϊ έθαδ ευλέπμ πδλλάηα α υθγϋ πθ πκυ αθάεκυθ δμ Ϊζζ μ εα βΰκλέ μ, υθάγπμ θ αθαφϋλκθ αδ πμ δ δαέ λ μ εα βΰκλέ μ Ν σ λ μ Ϊ δμ β ηκλφκζκΰέα α δεσμ ζσΰκμ ΰδα βθ «απκεα Ϊ α β» βμ ηκλφκζκΰέαμ ά αθ κ θ δαφϋλκθ πκυ Ϋ διαθ επλσ ππκδ βμ ΓΜΓ ΰδα β ηκλφκζκΰέα, δ έπμ βθ παλαΰπΰδεά. Κτλδα γϋ β βμ Ϊ βμ αυ άμ, πκυ κθκηϊ βε Lexical(ist) Morphology, έθαδ σ δ κυζϊξδ κθ αυ σμ κ κηϋαμ βμ ηκλφκζκΰέαμ πλϋπ δ θα ι Ϊα αδ κ ζ ιδεσ (lexicon: κ ηϋλκμ βμ ίϊ βμ κυ υθ αε δεκτ κηϋα πκυ «π λδϋξ δ εα Ϊζκΰκ πθ ηκλφβηϊ πθ ηδαμ ΰζυ αμ α κπκέα παλδ Ϊθκθ αδ πμ δα κξϋμ βζυθ δαφκλκπκδβ δευθ ξαλαε βλδ δευθ», Θ κφαθκπκτζκυ-κκθ κτ 1989: 26). Κα Ϊ β δα τππ β βμ ΡΪζζβ (2005: 22), β ζ ιδεά ηκλφκζκΰέα πλκ ΰΰέα δ βθ αθϊζυ β εαδ κθ ξβηα δ ησ πθ ζϋι πθ πμ δα δεα έ μ κυ ζ ιδεκτ εαδ αζζβζκ πδ λϊ η β ζ ιδεά φπθκζκΰέα, β κπκέα ι Ϊα δ δμ φπθκζκΰδεϋμ η αίκζϋμ πκυ πλκετπ κυθ εα Ϊ κθ ξβηα δ ησ πθ ζϋι πθ. υ σμ κ λσπκμ Ϋλ υθαμ κ άΰβ β δαησλφπ β βμ ΰ θ δεάμ ηκλφκζκΰέαμ (generative morphology), β κπκέα γ πλ έ σ δ «β ηκλφκζκΰέα απκ ζ έ αθ ιϊλ β κ κηϋα βμ ΰλαηηα δεάμ εαδ ζ δ κυλΰ έ παλϊζζβζα η β τθ αιβ», εαγυμ «δαφκλκπκδ έ αδ πβλ ααση θβ βηαθ δεϊ απσ παλαηϋ λκυμ εαδ δ δαδ λσ β μ υΰε ελδηϋθπθ ΰζπ υθ». λξά βμ ΓΜΓ ά αθ σ δ κδ η α ξβηα δ ηκέ θ η αίϊζζκυθ β βηα έα. Ω σ κ, δαπδ υγβε σ δ κλδ ηϋθα λάηα α Ϋξκυθ τκ κθκηα κπκδά δμ η δαφκλ δεά βηα έα (approve: approval - approbation, join: junction - juncture, πί. αεκτπ: αεκά - Ϊεκυ ηα, κεδηϊαπ: κεδηά - κεδηα έα, γ πλυ: γ πλέα - γ υλβ β), σ δ κλδ ηϋθα λάηα α λκτθ αδ κθκηα κπκέβ βμ (come, see, πί. Ϋξπ, εϊθπ), σ δ κλδ ηϋθ μ ζϋι δμ πκυ ηφαθέακθ αδ πμ κθκηα κπκδά δμ λκτθ αδ αθ έ κδξκυ λάηα κμ (exigency, notion) ε.ζπ. Όζα αυ Ϊ εζκθέακυθ β γ πλέα ΰδα η α ξβηα δ ηκτμ η ΰ θδεά φαληκΰά κδ πλκβΰκτη θ μ κθκηα κπκδά δμ θ παλϊΰκθ αδ η κυμ υθάγ δμ υθ αε δεκτμ η α ξβηα δ ηκτμ (Bauer, 1988 πί. ΡΪζζβ, 2005: 20-21). πέ βμ, πκζζκέ ηκλφκζκΰδεκέ εαθσθ μ απαδ κτθ φπθκζκΰδεά πζβλκφσλβ β πλδθ φαληκ κτθ, σππμ κ υπκεκλδ δεσ πέγ. -chen βμ Γ ληαθδεάμ, πκυ αθ δεαγέ α αδ απσ κ -lein ε.ϊ. ίϊ δμ πκυ ζ δυθκυθ υπ λπδεσ /ŋ/ ά /x/ (Dinglein «πλαΰηα Ϊεδ», Büchlein «ίδίζδαλϊεδ»), εαδ κ υπκεκλ. πέγ. -κτζα, πκυ υθβγέα αδ ίϊ δμ κδ κπκέ μ ζάΰκυθ -ζ: ζέ α, εκπ ζέ α ( α ζκτζα, εκπ ζκτζα έθαδ δ δπηα δεϊ, ζ.ξ. ααευθγδθϊ εαδ ε φαζζκθέ δεα κ Γλβΰσλδκμ Ξ θσπκυζκμ, πκυ εα αΰσ αθ απσ β Ϊευθγκ, Ϋΰλαο «κδ θ λκπαζκτζ μ λκ αεδθδϋμ» αθ έ «κδ θ λκπαζκτ δε μ λκ αεδθδϋμ»). υηπ λα ηα δεϊ, ΰέθ αδ ε σ σ δ κδ ηκλφκζκΰδεκέ εαθσθ μ δαφϋλκυθ απσ κυμ υθ αε δεκτμ εα Ϊ κθ Chomsky, κδ ξϋ δμ η αιτ πθ λβηϊ πθ εαδ πθ κθκηα κπκδά υθ κυμ πλϋπ δ θα αθ υλέ εκθ αδ κ ζ ιδεσ, εα Ϊ κθ Bauer, έθαδ απκζτ πμ υθα σθ κ ηκλφκζκΰδεσμ κηϋαμ θα θ Ϊ αδ κ ζ ιδεσ. ιϊζζκυ, κ απζκτ λκμ σξκμ βμ ηκλφκζκΰέαμ έθαδ β απαλέγηβ β πθ υθα υθ ζϋι πθ ηδαμ ΰζυ αμ κθ απζκτ λκ σξκ βμ τθ αιβμ απκ ζ έ β απαλέγηβ β πθ υθα υθ πλκ Ϊ πθ ά, αζζδυμ, θα π δ έθκμ έ κυμ θϋ μ ζϋι δμ ηπκλ έ θα ξβηα έ δ κ κηδζβ άμ (Mark Aronoff, κθ Bauer, 1988: 129) Μκλφκζκΰδεά υπκζκΰέα Μκζκθσ δ δαγϋ κυη ηκλφκζκΰδεϋμ π λδΰλαφϋμ πκζυϊλδγηπθ ΰζπ υθ, ΰθπλέακυη ζέΰα ΰδα β ηκλφκζκΰδεά υπκζκΰέα, εαγυμ β ηϋξλδ υλα Ϋλ υθα πβλ Ϊα αδ απσ δμ υπκγϋ δμ πθ ΰζπ κζσΰπθ κυ 19κυ αδ. υπκζκΰέα ι Ϊα δ δμ κηκδσ β μ η αιτ ΰζπ υθ, Ϊ ξ α η βθ εκδθά ά σξδ πλκϋζ υ ά κυμ. Μδα υπκζκΰδεά αθϊζυ β γα π λδσλδα πδγαθυμ βθ πκδεδζέα πθ ΰζπ δευθ κηυθ. έθαδ ΰθπ ά, ζ.ξ., β ΰζπ δεά υπκζκΰέα βμ τθ αιβμ η ίϊ β β δλϊ πθ σλπθ θ δε έη θκ, Ράηα, Τπκε έη θκ ( ΡΤ): ΤΡ, Τ Ρ ε.ζπ. υ γα πδ βηαθγκτθ ία δεϊ βη έα βμ ηκλφκζκΰδεάμ υπκζκΰέαμ. Σκ πζάγκμ πθ ξϋ πθ πκυ ξαλαε βλέακυθ α ΰζπ δεϊ κδξ έα βζυθ αδ εϊγ ΰζυ α η δϊφκλα ηκλφκζκΰδεϊ ηϋ α. β δμ αλξϋμ κυ 19κυ αδ. ΰζπ κζσΰκδ εαδ δαθκκτη θκδ πλσ δθαθ κλδ ηϋθκυμ τπκυμ ΰζπ υθ, κυμ κπκέκυμ υθάγπμ απκ Ϋξκθ αδ κδ τΰξλκθκδ ΰζπ κζσΰκδ, παλσζκ πκυ β κλκζκΰέα ηφαθέα αδ υΰε ξυηϋθβ εαδ α ελδ άλδα έθαδ θ πκζζκέμ δ κζκΰδεϊ εαδ αδ γβ δεϊ ΰδ αυ σ κ Bauer (1988: 166) εϊθ δ ζσΰκ ΰδα ΰζπ δεκτμ δηπ λδαζδ Ϋμ (linguistic imperialists). αθααά β β πθ εα Ϊζζβζπθ ελδ βλέπθ ΰδα βθ υπκζκΰδεά αιδθσηβ β ΰζπ υθ θ έθαδ εϊ δ τεκζκ. Σκ εα α δεθτ δ, η αιτ Ϊζζπθ, β π λέπ π β βμ Ι. Κα Ϊ κθ Benveniste, α ξαλαε βλδ δεϊ πκυ έξ πλκ έθ δ κ Trubetzkoy 13