14ο Λύκειο Περιστερίου

Transcript

1 4ο Λύκειο Περιστερίου Μαθηματικά Κατεύθυνσης Γ Λυκείου

2

3 Το βιβλίο αυτό δημιουργήθηκε για να χρησιμοποιηθεί συμπληρωματικά στο σχολικό βιβλίο Α Καραγιαννίδου Σ Μιχαήλογλου Δ Πατσιμάς

4

5 4ο Λύκειο Περιστερίου Συναρτήσεις Η έννοια της συνάρτησης, ως έκφραση μιας εξάρτησης ανάμεσα σε δύο συγκεκριμένες ποσότητες, εμφανίζεται μ έναν υπονοούμενο τρόπο ήδη από την αρχαιότητα Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι πίνακες χορδών της Αλμαγέστης, του Έλληνα μαθηματικού και αστρονόμου της αλεξανδρινής περιόδου Κλαύδιου Πτολεμαίου Στη μια στήλη αυτών των πινάκων υπάρχουν τα μήκη των τόξων ενός κύκλου και στην άλλη τα μήκη των αντίστοιχων χορδών Χρησιμοποιώντας την έννοια του ημιτόνου στον μοναδιαίο κύκλο μπορούμε να εκφράσουμε αναλυτικά τη συνάρτη-ση των πινάκων του Πτολεμαίου ως εξής: χορδή τόξου () AB AM ημ Με τον ίδιο υπονοούμενο τρόπο η έννοια της συνάρτησης εμφανίζεται στους λογαριθμικούς πίνακες που κατασκευάστηκαν στις αρχές του 7υ αιώνα Τα γεγονότα που έδωσαν αποφασιστική ώθηση στην ανάπτυξη της έννοιας της συνάρτησης ήταν η δημιουργία της Άλγεβρας (χρήση γραμμάτων και ειδικών συμβόλων για την αναπαράσταση μαθηματικών πράξεων, σχέσεων, αγνώστων κλπ) και της αναλυτικής γεωμετρίας (χρήση του αλγεβρικού συμβολισμού σε γεωμετρικά προβλήματα) Ο Descartes, στο έργο του La Geometrie (67), παρουσιάζοντας τη μέθοδο προσδιορισμού μιας καμπύλης από μια εξίσωση ως προς και y (τα οποία εκφράζουν τα ευθύγραμμα τμήματα-συντεταγμένες των σημείων της καμπύλης), περιέγραψε για πρώτη φορά τη δυνατότητα αναλυτικής αναπαράστασης μιας σχέσης εξάρτησης ανάμεσα σε μεταβλητές ποσότητες: Αν λοιπόν πάρουμε διαδοχικά ένα άπειρο πλήθος διαφορετικών τιμών για το τμήμα y τότε θα προκύψει ένα άπειρο πλήθος τιμών για το τμήμα και επομένως μια απειρία διαφορετικών σημείων, με τη βοήθεια των οποίων μπορεί να σχεδιαστεί η ζητούμενη καμπύλη Ο όρος συνάρτηση (από το λατινικό ρήμα fungor, που σημαίνει εκτελώ, λειτουργώ) εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 67 σ ένα χειρόγραφο του Leibniz με τίτλο Η αντίστροφη μέθοδος των εφαπτομένων ή περί συναρτήσεων (Methodus tangentium inversa, seu de functionibus), στο οποίο εξετάζεται ο υπολογισμός των τεταγμένων y των σημείων μιας καμπύλης όταν είναι γνωστή κάποια ιδιότητα των αντίστοιχων εφαπτομένων Ο όρος αυτός άρχισε να αποκτά από εκείνη την εποχή μια ιδιαίτερη σημασία για την αναπαράσταση ποσοτήτων που εξαρτώνται από άλλες μεταβλητές ποσότητες, ιδιαίτερα όταν η εξάρτηση αυτή μπορεί να πάρει τη y

6 4ο Λύκειο Περιστερίου μορφή μιας αναλυτικής έκφρασης Ο J Bernoulli έδωσε το 78 τον επόμενο γενικό ορισμό: Ονομάζω συνάρτηση ενός μεταβλητού μεγέθους μια ποσότητα που σχηματίζεται με οποιοδήποτε τρόπο από αυτό το μεταβλητό μέγεθος και από σταθερές Η παραπέρα εξέλιξη της έννοιας της συνάρτησης προήλθε κυρίως από την προσπάθεια μαθηματικής ερμηνείας φυσικών προβλημάτων, όπως πχ το πρόβλημα μιας παλλόμενης χορδής, στερεωμένης στα δυο άκρα της Σ αυτό το πρόβλημα, που απασχόλησε ιδιαίτερα τους επιστήμονες στη διάρκεια του 8ου αιώνα, ζητείται να προσδιοριστεί μια συνάρτηση της μορφής y f (, t ) που περιγράφει το σχήμα της χορδής σε μια δεδομένη χρονική στιγμή t Το είδος όμως των συναρτήσεων που υπεισέρχονται σ αυτό το ζήτημα είναι τόσο γενικό, που ανάγκασε τους μαθηματικούς να αναθεωρήσουν την καθιερωμένη αντίληψη ότι κάθε συνάρτηση ταυτίζεται με μια αναλυτική έκφραση και να αναζητήσουν γενικότερους ορισμούς Ο L Euler, ήδη από το 755 διατύπωσε ένα τέτοιο ορισμό, απαλλαγμένο από την άμεση αναφορά στην έννοια της αναλυτικής έκφρασης Αν κάποιες ποσότητες εξαρτώνται από άλλες ποσότητες με τέτοιο τρόπο ώστε, όταν οι τελευταίες αλλάζουν συμβαίνει το ίδιο και με τις πρώτες, τότε οι πρώτες ονομάζονται συναρτήσεις των τελευταίων Αυτός ο ορισμός είναι πολύ ευρύς και περιλαμβάνει κάθε μέθοδο με την οποία μια ποσότητα θα μπορούσε να προσδιοριστεί από άλλες Αν λοιπόν το υποδηλώνει μια μεταβλητή ποσότητα, τότε όλες οι ποσότητες που εξαρτώνται από το με οποιοδήποτε τρόπο ή προσδιορίζονται από αυτό, ονομάζονται συναρτήσεις του Οι νέες αυτές αντιλήψεις οδήγησαν βαθμιαία στην έννοια της συνάρτησης ως αυθαίρετης αντιστοιχίας ανάμεσα στα στοιχεία δυο συνόλων, που δεν ακολουθεί υποχρεωτικά κάποιο νόμο Ο J Fourier, το 8, επισήμανε ρητά αυτό το σημείο με την εξής παρατήρηση: Γενικά, η συνάρτηση f() παριστάνει μια διαδοχή τιμών ή τεταγμένων, καθεμιά από τις οποίες είναι αυθαίρετη Αν δοθεί μια απειρία τιμών στην τετμημένη, θα υπάρχουν ίσου πλήθους τεταγμένες f() Όλες έχουν πραγματικές αριθμητικές τιμές, θετικές ή αρνητικές ή μηδέν Δεν προϋποθέτουμε ότι αυτές οι τεταγμένες υπόκεινται σ ένα κοινό νόμο διαδέχονται η μια την άλλη με οποιοδήποτε τρόπο και καθεμιά από αυτές δίνεται σαν να ήταν μια μοναδική ποσότητα

7 4ο Λύκειο Περιστερίου Leonard Euler (Βασιλεία 77 Αγία Πετρούπολη 78) Ο Ελβετός μαθηματικός Leonard Euler είναι ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς όλων των εποχών Δεν υπάρχει τομέας των μαθηματικών στον οποίο να μην εμφανίζεται το όνομά του Θεωρείται θεμελιωτής των καθαρών μαθηματικών Ασχολήθηκε κυρίως με την Ανάλυση, την Αναλυτική Γεωμετρία, τη Θεωρία Αριθμών, το Διαφορικό Λογισμό, τη Μηχανική και την Ευκλείδεια Γεωμετρία Yπήρξε μαθητής του JBernoulli στο Πανεπιστήμιο της Βασιλείας και ως νέος εργάστηκε στην Αγία Πετρούπολη μαζί με τους Nicola και Daniel, γιους του J Bernoulli Στα 74 ο Frederic II της Πρωσίας τον προσκαλεί στην Ακαδημία των Επιστημών του Βερολίνου όπου ο Euler παρουσιάζει συνεχώς διάφορες δημοσιεύσεις όπως επίσης και στην Ακαδημία του Παρισιού Στη Λοζάνη το 748 δημοσιεύει την Eισαγωγή στην Ανάλυση (Introductio in analysin infinitorum) και τo 755 δημοσιεύει τις Αρχές του Διαφορικού Λογισμού Στα 766 ο Euler επιστρέφει στην Αγία Πετρούπολη και τοποθετείται ως καθηγητής στην Ακαδημία Παρά τα μεγάλα προβλήματα όρασης που είχε δεν σταματά να εργάζεται και παρουσιάζει τη μεγάλη μελέτη του για τον ολοκληρωτικό λογισμό το 769 Κατά τη διάρκεια του 8ου αιώνα, η ανάλυση επεκτάθηκε πολύ και χρησιμοποιείτο κυρίως για τη πρόβλεψη της μηχανικής συμπεριφοράς των αντικειμένων Ο Euler ανέπτυξε πολλές τεχνικές που θα χρησιμοποιούσε αργότερα ο Cauchy και ο Lagrange Ηταν η κρίσιμη μεταβατική προσωπικότητα ανάμεσα στις απόψεις του 8 ου και 9 ου αιώνα Ήταν αυτός που πρώτος έθεσε δημόσια το ζήτημα της θεμελίωσης των μαθηματικών και πολλές τεχνικές του χρησιμοποιήθηκαν αποτελεσματικά από τον Cauchy «Η ανάλυση του απείρου» ένας κλάδος των μαθηματικών που ονομάστηκε έτσι από τον Euler εμπεριείχε την εύρεση αθροισμάτων άπειρων σειρών και την μετατροπή τους από μία μορφή σε μία άλλη καθώς επίσης και την εύρεση των ορίων άπειρων γινομένων και συνεχών κλασμάτων Ο Euler έγραψε ένα τεράστιο αριθμό βιβλίων και άρθρων προωθώντας τη νέα ανάλυση, οργανώνοντας την, θέτοντας την σε τυπική βάση Οι περισσότεροι από τους προκατόχους του θεωρούσαν τον διαφορικό λογισμό δεμένο πολύ με την γεωμετρία αλλά ο Euler μετέτρεψε το αντικείμενο σε τυπική θεωρία συναρτήσεων η οποία δεν είχε καμία ανάγκη να ανατρέχει σε διαγράμματα ή σε γεωμετρικές αντιλήψεις Ήταν ο πρώτος που έθεσε σε εξέχουσα θέση την έννοια της συνάρτησης και μελέτησε συστηματικά και κατηγοριοποίησε όλες τις στοιχειώδεις συναρτήσεις μαζί με τις παραγώγους και τα ολοκληρώματα τους

8 4ο Λύκειο Περιστερίου iz Στον Euler οφείλεται ο τύπος e συνz iημz, για κάθε μιγαδικό z, που συνδέει τις τριγωνομετρικές συν και ημ, με την εκθετική συνάρτηση και τον φανταστικό αριθμό i Στον Εuler άλλωστε οφείλεται και το ίδιο το σύμβολο I (από την γαλλική λέξη imaginaire) καθώς και το σύμβολο e (από το αρχικό γράμμα του ονόματος του) Πεδίο ορισμού Να βρείτε τα πεδία ορισμού των συναρτήσεων : α) f ( ) β) g( ) 5 5 γ) h ( ) δ) c ( ) 5 ε) d( ) στ) k( ) ln( ln ) ζ) l( ) η) m( ) ln( ), 5 Δίνεται η σχέση f( ) Να βρείτε τις τιμές του ακεραίου ln( ), λ, για τις οποίες η f είναι συνάρτηση e Δίνεται η συνάρτηση f( ) Να βρείτε τις τιμές του, για τις 4 4 οποίες η f έχει πεδίο ορισμού το Γραφική παράσταση 4 Να σχεδιάσετε τη γραφική παράσταση της συνάρτησης :, f ( ),, 5 Να σχεδιάσετε τις γραφικές παραστάσεις των συναρτήσεων : α) f ( ) β) g( ) γ) h( ) 4

9 4ο Λύκειο Περιστερίου Σημεία τομής με τους άξονες,σχετική θέση με τον χ χ 6 Να προσδιορίσετε τα σημεία τομής των γραφικών παραστάσεων με τους άξονες για τις συναρτήσεις 56 α) f( ) β) f - γ) f( ) δ) f ( ) 7 Αν οι συναρτήσεις f, g είναι τέτοιες ώστε g( ) f ( ) f ( ) για κάθε, να δείξετε ότι η γραφική παράσταση της g τέμνει τον θετικό ημιάξονα Oy 8 Δίνεται η συνάρτηση f : για την οποία ισχύει: f ( ) f ( ) 5 f ( ) e e, για κάθε Να αποδείξετε ότι η C f βρίσκεται κάτω από τον άξονα f ( ) f ( ) 9 Έστω η συνάρτηση f : και η συνάρτηση g ( ) 4 κάθε R Να δείξετε ότι η C g είναι πάνω από τον άξονα χ'χ για Σημεία τομής,σχετική θέση γραφικών παραστάσεων συναρτήσεων Να βρείτε το διάστημα στο οποίο η γραφική παράσταση της συνάρτησης f 4, βρίσκεται πάνω από τη γραφική παράσταση της g συνάρτησης Να βρείτε το πεδίο ορισμού Α της συνάρτησης f ( ) n( ) n( ) καθώς επίσης και τα Α για τα οποία η καμπύλη y=f() βρίσκεται πάνω από την ευθεία y ln5 Δίνονται οι συναρτήσεις f, g:, για τις οποίες ισχύει: f ( ) g( ) e, Να βρείτε τη σχετική θέση των γραφικών παραστάσεων των συναρτήσεων f,g Δίνονται οι συναρτήσεις f ( ) 4 4, g( ) 5 α) Να βρείτε διαστήματα στα οποία η C f είναι «πάνω» από τη C g ; β) Να βρείτε τα κοινά σημεία των C f και C g και να αποδείξετε ότι είναι κορυφές τριγώνου με εμβαδόν Ε = 6τμ 5

10 4ο Λύκειο Περιστερίου Ισότητα Συναρτήσεων 4 Να εξετάσετε σε ποιες από τις παρακάτω περιπτώσεις είναι f = gστις περιπτώσεις που είναι f g να προσδιορίσετε το ευρύτερο δυνατό υποσύνολο του R στο οποίο ισχύει f () = g() α) e e e f( ) και g ( ) e β) 4 f( ) και g γ) f( ) 9 και g( ) δ) f( ) και g( ) 5 Να βρείτε τα διαστήματα στα οποία είναι ίσες οι παρακάτω συναρτήσεις α) f ( ) ln( ) ln( ) g ( ) ln(4 ) β) f ( ) ln( ) ln( ) g ( ) ln γ) f ( ) ln( ) g ln( ) 6 Να βρείτε τα, g ( ), ώστε οι συναρτήσεις f( ) ( ) να είναι ίσες και Πράξεις συναρτήσεων 7 Δίνονται οι συναρτήσεις 9 f( ) συναρτήσεις : f g f g, f g και g ( ) Να βρείτε τις 6 8 Δίνονται οι συναρτήσεις f () και g() 6 Να ορίσετε τις f g συναρτήσεις f+ g,f- g,f g,, g f, [,] 9 Έστω f( ) και, (,4] Να οριστούν οι συναρτήσεις : α) f, [,] g ( ) 4, (,] g β) f g 6

11 4ο Λύκειο Περιστερίου, [,], [, ] Έστω f( ) και g ( ), (,], (,] Να οριστούν οι συναρτήσεις : α) f g β) f g Έστω οι συναρτήσεις f, g με πεδίο ορισμού ένα σύνολο A για τις οποίες ( ) ( ) ( ) 4 ( ) ( ) ( ) 4 8 για κάθε A Να ισχύει: f f g g f g αποδειχθεί ότι: f g Αν οι συναρτήσεις f και g έχουν πεδίο ορισμού το και ισχύει: 4 f () f ()g() g () 4 f () f ( ) να αποδειχθεί ότι f g Σύνθεση συναρτήσεων Να βρεθεί η σύνθεση fog, gof των συναρτήσεων : α) f, g - - β) f( ), g() γ) f (), g -, δ) f( ),, g ε) f ( ), g 4 Αν f( ) να υπολογισθεί η fof 5 Έστω f τη συνάρτηση fog, και, g, 4 Να βρείτε, 4 7 Αποσύνθεση συναρτήσεων 6 Να βρείτε συνάρτηση f τέτοια ώστε να ισχύει: α) (f og)() = -4, για κάθε και g() 4 β) (f og)() = γ) (fog)() = 5, για κάθε και 7 g( ), για κάθε και g() = n ( ) 5

12 4ο Λύκειο Περιστερίου 7 Να βρείτε συνάρτηση g για την οποία ισχύει: α) f g και f β) f g e και f γ) f g και f ln, δ) f g 8 και f e Πεδίο ορισμού σύνθετων συναρτήσεων 8 Δίνεται η συνάρτηση f με πεδίο ορισμού το διάστημα, Ποιο είναι το πεδίο ορισμού των συναρτήσεων: α) f β) f γ) f ln 9 Έστω f συνάρτηση με πεδίο ορισμού το διάστημα 5,8 Να βρείτε το πεδίο ορισμού της συνάρτησης g f f Αν το πεδίο ορισμού της συνάρτησης f() είναι το,4,τότε να βρείτε το πεδίο ορισμού της συνάρτησης : h( ) f ( ) f ( ) Συναρτησιακές σχέσεις Δίνεται συνάρτηση : για κάθε y, f, για την οποία ισχύει: f y f f y Να αποδείξετε ότι:, α) f β) f άρτια γ),, δ) η f είναι σταθερή συνάρτηση f y f f y y Δίνεται η συνάρτηση f : f ( y) f ( ) f ( y) y για κάθε y, α) f () β) f, f ( ), για την οποία ισχύει: Να αποδείξετε ότι: γ) f ( ) f, y y f ( y) y Να βρείτε συνάρτηση f : στις παρακάτω περιπτώσεις: 4 α) f ( ) f ( ) β) f ( ) f, 8

13 4ο Λύκειο Περιστερίου 4 Να βρείτε συνάρτηση f : στις παρακάτω περιπτώσεις: α) f ( ) 4 f ( ), β) 6 f ( ) f, 5 Δίνεται συνάρτηση f :, για την οποία ισχύει: f ( ) e ef ( ), για κάθε α) Να βρείτε τον τύπο της f β) Να γίνει η γραφική παράσταση της f 6 Δίνεται περιττή συνάρτηση f :, για την οποία ισχύει 4 f ( ), Να βρείτε τον τύπο της f 7 Έστω συνάρτηση : κάθε α) Να βρείτε την f ln για e f,για την οποία ισχύει ότι f f β) Να βρείτε τα σημεία τομής της C f με τους άξονες γ) Να γίνει η γραφική παράσταση της f Μονοτονία Συναρτήσεων Μονοτονία συνάρτησης με γνωστό τύπο 8 Να μελετήσετε ως προς τη μονοτονία τις παρακάτω συναρτήσεις α) f ( ) ln β) f ( ) γ) f ( ) e e δ) f e ε) f ( ) στ) f ( ) 6 8 ζ) f( ) η) f( ) 9 Να αποδείξετε ότι οι παρακάτω συναρτήσεις είναι γνησίως αύξουσες στο, α) f( ) β) f( ), e 9

14 4ο Λύκειο Περιστερίου Θεωρητικές 4 Δίνονται οι συναρτήσεις f, g ορισμένες στο R, οι οποίες είναι γνησίως μονότονες και έχουν το ίδιο είδος μονοτονίας (είναι και οι δύο γνησίως αύξουσες ή και οι δύο γνησίως φθίνουσες) α) Να δείξετε ότι η συνάρτηση gof είναι γνησίως αύξουσα β) Να εξετάσετε τη μονοτονία των συναρτήσεων fof και gog γ) Να εξετάσετε τη μονοτονία της συνάρτησης f ( ) lnln, 4 Έστω f γνησίως αύξουσα συνάρτηση Να αποδείξετε ότι : α) Η συνάρτηση f είναι γνησίως φθίνουσα β) Η συνάρτηση kf είναι γνησίως αύξουσα αν k και γνησίως φθίνουσα αν k γ) Η συνάρτηση f k είναι γνησίως αύξουσα,όπου k δ) Αν f() τότε η συνάρτηση f είναι γνησίως αύξουσα 4 Έστω συνάρτηση f : για την οποία ισχύει ότι: f ( ) f ( ) για κάθε, με Να αποδείξετε ότι : α) η συνάρτηση g f είναι γνησίως φθίνουσα στο β) η συνάρτηση g f είναι γνησίως αύξουσα στο 4 Δίνεται συνάρτηση f με πεδίο ορισμού το, για την οποία ισχύει : f f e για κάθε, Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα 44 Να αποδείξετε ότι δεν υπάρχει στο γνησίως αύξουσα συνάρτηση f για την f οποία να ισχύει ότι: e, για κάθε 45 Να αποδείξετε ότι δεν υπάρχει γνησίως φθίνουσα συνάρτηση f :, για την οποία να ισχύει ότι: ln f 4 για κάθε, Απόδειξη ανισοτήτων με μονοτονία 46 α) Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση f ( ) e είναι γνησίως φθίνουσα στο (,π),, με ισχύει ότι: β) Να αποδείξετε ότι για κάθε e e

15 4ο Λύκειο Περιστερίου 47 α) Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση f ( ) ln e είναι γνησίως αύξουσα στο, β) Να αποδείξετε ότι για κάθε > ισχύει ότι: e 48 Δίνεται η συνάρτηση f ( ),,, e ln α) Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα στο β) Να δείξετε ότι για κάθε, ισχύει Λύση ανισώσεων με μονοτονία 49 Έστω συνάρτηση : f για την οποία ισχύει α) Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα f f β) Να λύσετε την ανίσωση f f για κάθε 5 Δίνεται συνάρτηση f : για την οποία ισχύει ότι f f 5 για κάθε α) Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα στο f f β) Να λύσετε την ανίσωση 5 Έστω συνάρτηση : f για την οποία ισχύει α) Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα f β) Να αποδείξετε ότι f και γ) Να λύσετε τις παρακάτω ανισώσεις: i f f f f iii ii f f f για κάθε f iv 5 Δίνεται η συνάρτηση f ( ) 5, α) Να μελετήσετε την f ως προς την μονοτονία f f ( ) 7 β) Να λύσετε την ανίσωση 5 Δίνεται η συνάρτηση f ( ) ln, > και, α) Να δείξετε ότι η f είναι γνησίως φθίνουσα στο, f f 4

16 4ο Λύκειο Περιστερίου β) Να λύσετε την ανίσωση : 4 9 ln( 4) ln( 9) 54 Δίνεται γνησίως φθίνουσα συνάρτηση f : Να λύσετε την ανίσωση fof fof 55 Δίνεται η συνάρτηση f ln α) Να βρείτε το πεδίο ορισμού της β) Να εξετάσετε την f ως προς τη μονοτονία γ) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση f έχει μοναδική ρίζα δ) Να λύσετε την ανίσωση f 56 Δίνεται η συνάρτηση f γνησίως αύξουσα στο R και για την οποία ισχύει f ( ) f ( y) f ( y) για κάθε,yr Να λύσετε την ανίσωση f ( 4) f ( ) f (6 4) f ( ) 57 Η f είναι ορισμένη στο για την οποία ισχύει f ( ) f ( 7) για κάθε Aν η f είναι γνησίως φθίνουσα να λύσετε α) την εξίσωση f()= β) την ανίσωση f( ) Ακρότατα 58 Να βρείτε το ακρότατο των παρακάτω συναρτήσεων: α) f ( ) β) f ( ) γ) f ( ) 4 δ) f e e ( ) 59 Να βρεθεί σημείο της ευθείας : y του οποίου το άθροισμα των τετραγώνων των αποστάσεών του από τους άξονες είναι ελάχιστο 6 Δίνεται η συνάρτηση f ( ),, έχει ελάχιστο το Να βρείτε το λ, ώστε η f να

17 4ο Λύκειο Περιστερίου - Συνάρτηση με γνωστό τύπο Συναρτήσεις- 6 Να εξετάσετε αν είναι - οι παρακάτω συναρτήσεις : α) f () β) f() γ) f () δ) f () ε) f () στ) f () e 4 ζ) f() e η) f () ln 6 Να εξετάσετε αν είναι - οι παρακάτω συναρτήσεις : α) f ( ) β) f ( ) γ) f ( ) e δ) f ( ) ε) f - και σύνθετη συνάρτηση 6 α) Aν f : και g : είναι συναρτήσεις -, να δειχθεί ότι και η g f είναι - β) Αν η f είναι - τότε και η 64 Δίνεται συνάρτηση f : για την οποία ισχύει: f f f ( ) f f ( ) για κάθε i) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται ii) Η C διέρχεται από την αρχή των αξόνων f ( ) [ f ( )] f ( ) είναι - 65 Δίνεται συνάρτηση f : για την οποία ισχύει: κάθε Να αποδείξετε ότι: α) η f είναι -, β) η f f ( ) 4 f ( ) για C διέρχεται από το σημείο, A

18 4ο Λύκειο Περιστερίου - και λύση εξίσωσης 66 Aν f : ώστε f(f())+f ()=+, α) Να δείξετε ότι η f είναι - β) Να λυθεί η εξίσωση f( +)=f(4-) 67 Δίνεται η συνάρτηση f : R R για την οποία ισχύει f (f ()) = f () + e - για κάθε R α) Να δείξετε ότι η f είναι - β) Να λύσετε την εξίσωση f( 5) = f( -6) 68 Δίνεται η συνάρτηση f : R R η οποία είναι - και για την οποία ισχύει f ( f ( )) f ( ln) ln για κάθε α) Να δείξετε ότι η γραφική παράσταση της f τέμνει τον άξονα χ χ στο σημείο, β) Να βρεθεί η ακέραια ρίζα της εξίσωσης f ( ) 69 Δίνεται η γνησίως μονότονη συνάρτηση f : R R της οποίας η γραφική παράσταση διέρχεται από τα σημεία Α(,) και Β(,4) α) Να λύσετε τις εξισώσεις : f 4 ii) f ( ) i) β) Να λύσετε τις ανισώσεις : i) f( ) ii) f( ) 4 Αντίστροφη συνάρτηση Εύρεση αντίστροφης 7 Να βρείτε τις αντίστροφες των παρακάτω συναρτήσεων: - α) f β) f - e γ) f e - δ) f ( ) ln( ) 7 Να αποδείξετε ότι καθεμία από τις παρακάτω συναρτήσεις είναι - και στη συνέχεια να βρείτε την αντίστροφη της α) f ( ) β) f ( ) e 4 γ) f( ) δ) h( ) 9, 6 ε) a ( ) 5 4

19 4ο Λύκειο Περιστερίου 5, 6 7 Δίνεται η συνάρτηση f( ), 6 α) Να σχεδιάσετε τη γραφική παράσταση της f β) Αν υπάρχει η αντίστροφη συνάρτηση της f τότε να τη σχεδιάσετε στο ίδιο σχήμα και να βρείτε τον τύπο της 4, 7 Δίνεται η συνάρτηση f με f( ), α) Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση f είναι - β) Να προσδιορίσετε τη συνάρτηση f - γ) Να σχεδιάσετε στους ίδιου άξονες τις γραφικές παραστάσεις των συναρτήσεων f και f 74 Δίνεται συνάρτηση f : με f ( ) f ( ), να αποδείξετε ότι : α) η f αντιστρέφεται β) να βρείτε την f 75 Δίνεται συνάρτηση : f για την οποία ισχύει: κάθε α) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται β) Να βρείτε την f f ( ) f ( ) για f 76 Δίνεται συνάρτηση f : για την οποία ισχύουν οι σχέσεις: f f 4 5 και ( f f f )( ) 8 5 για κάθε α) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται β) Να βρείτε τον τύπο της f Θεωρητικές 77 Δίνεται συνάρτηση f : για την οποία ισχύει: f f ( ) f ( ) για κάθε Να αποδείξετε ότι: α) η f αντιστρέφεται,β) η C f διέρχεται από το σημείο A, 78 Δίνεται συνάρτηση f : με ( f f )( ) f ( ), να δείξετε ότι : α) η f αντιστρέφεται β) η C f διέρχεται από την αρχή των αξόνων 79 Δίνεται η συνάρτηση : f για την οποία ισχύει: f f ( ) e κάθε Να αποδείξετε ότι: α) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται β) Η f 5 για C διέρχεται από το σημείο A,

20 4ο Λύκειο Περιστερίου γ) Η f δεν είναι γνησίως μονότονη Εξισώσεις-Ανισώσεις-Απόδειξη ανισοτήτων 8 Να λύσετε τις παρακάτω εξισώσεις: α) ln β) e e γ) 5 5 δ) e e ε) ln 7e 7e Δίνεται η συνάρτηση f : για την οποία ισχύει: f f ( ) για κάθε α) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται β) Να αποδείξετε ότι η f γ) Να λύσετε την εξίσωση f () 8 Δίνεται συνάρτηση : C διέρχεται από το σημείο, A f για την οποία ισχύει: α) Να αποδείξετε ότι η f είναι αντιστρέψιμη, f f 4, β) Να λύσετε την εξίσωση f f ( ) f ( ), 8 Δίνεται συνάρτηση f : για την οποία ισχύει α) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται e β) Να λύσετε την εξίσωση f ln f γ) Να βρείτε την f δ) Να λύσετε την ανίσωση 8e f 84 Δίνονται οι συναρτήσεις f 6 f e και () ln e g α) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρεθεί η f β) Να βρείτε τη συνάρτηση f og μονοτονία γ) Αν e, να αποδείξετε ότι: e f για κάθε και να τη μελετήσετε ως προς τη ln ln ln ln

21 4ο Λύκειο Περιστερίου 85 Δίνεται συνάρτηση f : γνησίως μονότονη που η γραφική της παράσταση,, διέρχεται από τα σημεία και α) Να λύσετε την εξίσωση f f ( ) β) Να λύσετε την ανίσωση f ( ) 86 Δίνεται η γνησίως μονότονη συνάρτηση f :R R της οποίας η γραφική παράσταση διέρχεται από τα σημεία Α(-,5) και Β(,4) α) Να αποδειχθεί ότι η f αντιστρέφεται β) Να λυθεί η εξίσωση f f γ) Να λυθεί η ανίσωση f f e 87 Δίνεται η συνάρτηση 5 5 f ( ) e e, α) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται β) Να λύσετε την εξίσωση f ( f ( e ) ) γ) Να λύσετε την ανίσωση f ( f ( ) e ) 88 Δίνεται η συνάρτηση 5 f ( ), α) Να αποδείξετε ότι η f είναι αντιστρέψιμη f f 4 4 β) Να λύσετε την εξίσωση γ) Να λύσετε την ανίσωση f f 89 Δίνεται συνάρτηση : α) Να αποδείξετε ότι: 5 5 f για την οποία ισχύει: fof 5 i η f αντιστρέφεταιii f f 5 για κάθε β) i Να λύσετε την εξίσωση f ii Να αποδείξετε ότι: f 5 f 5 f iii Αν f 4,να υπολογίσετε το f για κάθε Σημεία τομής C και C όταν f γνησίως αύξουσα f f 9 Δίνεται η συνάρτηση f ( ) e α) Να λύσετε την εξίσωση f ( ) f ( ) β) Να λύσετε την ανίσωση f ( ) 7

22 4ο Λύκειο Περιστερίου 9 Δίνεται η συνάρτηση f ( ) α) Να λύσετε την εξίσωση f f ( ) ( ) β) Να λύσετε την εξίσωση f ( f ( )) f ( ) γ) Να λύσετε την ανίσωση f ( ) 9 Έστω f ( ) 4 α) Να δείξετε ότι η f είναι αντιστρέψιμη και να βρείτε το f β) Να βρείτε τα κοινά σημεία των C f και C f 9 Δίνεται η συνάρτηση f ( ) 9, α) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρείτε το β) Να λύσετε την εξίσωση f ( ) f ( ) γ) Να λύσετε την ανίσωση f ( f (ln ) ) f ( 5) 94 Δίνεται η συνάρτηση 5 f ( ) 4 8, α) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται β) Να βρείτε τα f ( 8), f () γ) Να βρείτε τα κοινά σημεία των C, C f f 95 Δίνεται συνάρτηση f : για την οποία ισχύει: κάθε α) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρείτε την β) Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα στο γ) Να λύσετε την εξίσωση f ( ) f ( ) f ( ) f ( ) για f 8

23 4ο Λύκειο Περιστερίου Η έννοια του ορίου Όρια Συναρτήσεων Η έννοια της συνέχειας καθώς και ορισμένες άλλες βασικές έννοιες της ανάλυσης που θα γνωρίσουμε στα επόμενα κεφάλαια (όπως πχ η παράγωγος και το ολοκλήρωμα) περιείχαν, στα πρώτα στάδια της εξέλιξής τους, ορισμένες ασάφειες, που οφείλονταν κυρίως στην αδυναμία των μαθηματικών να διαπραγματευθούν με λογική αυστηρότητα την έννοια του απείρως μικρού και του απείρως μεγάλου Αυτή η αδυναμία οδηγούσε πολλούς να αμφισβητούν τα θεμέλια πάνω στα οποία στηρίζονταν το οικοδόμημα της μαθηματικής ανάλυσης και να συνδέουν τα εντυπωσιακά αποτελέσματά της με ορισμένες μεταφυσικές ερμηνείες Οι μαθηματικοί προσπάθησαν να ξεπεράσουν αυτές τις δυσκολίες εισάγοντας την ιδέα του ορίου, με την οποία, αρχικά, εκφράζονταν η δυνατότητα μιας μεταβαλλόμενης ποσότητας να προσεγγίζει επ άπειρον μια σταθερή ποσότητα χωρίς στην πραγματικότητα να τη φτάνει ποτέ Ο d Alembert όρισε το 765 αυτήν την έννοια στην Εγκυκλοπαίδεια του Diderot ως εξής: Ενα μέγεθος ονομάζεται όριο ενός άλλου όταν το δεύτε ρο μπορεί να προσεγγίζει το πρώτο σε μια απόσταση οσοδήποτε μικρή, αν και ένα μέγεθος δεν μπορεί να ξεπερνά ποτέ το μέγεθος που προσεγγίζει έτσι ώστε η διαφορά μιας τέτοιας ποσότητας από το όριό της να είναι εντελώς αμελητέα Σύμφωνα λοιπόν μ αυτόν τον ορισμό, που περικλείει την έννοια της κίνησης ως μια διαδικασία προσέγγισης, ο αριθμός είναι το όριο της ακολουθίας,9,99,999,9999, αλλά όχι όριο ακολουθίας,9,99 (γιατί αυτή φτάνει το ), ούτε όριο της ακολουθίας,9,,9999, (γιατί αυτή ξεπερνά το ) Ο τρόπος με τον οποίο οι μαθηματικοί χρησιμοποιούσαν την έννοια αυτή του ορίου φαίνεται χαρακτηριστικά στο επόμενο παράδειγμα, στο οποίο ο SF Lacroi αποδεικνύει το 8 ότι lim : Έστω ότι δίνεται η συνάρτηση, στην οποία υποθέτουμε ότι το αυξάνεται θετικά χωρίς τέλος Διαιρώντας αριθμητή και παρονομαστή με το, βρίσκουμε, ένα αποτέλεσμα που δείχνει καθαρά ότι η συνάρτηση θα παραμένει πάντοτε μικρότερη από το α αλλά θα προσεγγίζει συνέχεια αυτήν την τιμή, αφού το μέρος του παρονομαστή μειώνεται όλο και περισσότερο και μπορεί να μειωθεί όσο θέλουμε Η διαφορά ανάμεσα στο δοσμένο κλάσμα και την τιμή α εκφράζεται ως 9

24 4ο Λύκειο Περιστερίου και επομένως γίνεται ολοένα και πιο μικρή, όσο το γίνεται μεγαλύτερο, και μπορεί να γίνει μικρότερη από οποιαδήποτε ποσότητα, οσοδήποτε μικρή Συνεπώς, το δοσμένο κλάσμα μπορεί να προσεγγίζει το α όσο κοντά θέλουμε: άρα το α είναι το όριο της συνάρτησης ως προς την αόριστη αύξηση του Για να τυποποιήσουμε αυτήν την μακροσκελή διαδικασία, οι μαθηματικοί προσπάθησαν να αποσυνδέσουν την έννοια του ορίου από την έννοια της κίνησης και να την ορίσουν με καθαρά αριθμητικούς όρους, έτσι ώστε να γίνει ένα αντικείμενο μαθηματικού λογισμού Το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας υπήρξε ο σημερινός στατικός ορισμός με τη βοήθεια των ανισοτήτων και της απόλυσης τιμής, που διατυπώθηκε από τον Weierstrass στα μέσα του 9ου αιώνα Με αυτόν τον ορισμό, η έννοια του ορίου απογυμνώθηκε από κάθε στοιχείο εποπτείας αλλά έγινε έτσι δυνατό να αποδειχθούν με λογική αυστηρότητα οι ιδιότητες των ορίων και να τυποποιηθεί η διαδικασία υπολογισμού τους Γραφικές Παραστάσεις Πεπερασμένα όρια 96 Η γραφική παράσταση της συνάρτησης f είναι αυτή που φαίνεται στο διπλανό σχήμα Να βρεθούν τα παρακάτω όρια: α) lim f( ) β) lim f( ) γ) lim f( ) δ) lim f( ) Η γραφική παράσταση της συνάρτησης f είναι αυτή που φαίνεται στο διπλανό σχήμα Να βρεθούν τα παρακάτω όρια: α) lim f( ) β) lim f( ) γ) lim f( ) δ) lim f( ) - ε) lim f( ) στ) lim f( ) ζ) lim f( ) 5

25 4ο Λύκειο Περιστερίου Ρητές Συναρτήσεις 98 Να υπολογίσετε τα παρακάτω όρια : α) lim β) γ) lim δ) 4 4 lim lim, 99 Να υπολογίσετε τα παρακάτω όρια : v α) lim, v β) lim γ) 4 lim Δίνεται συνάρτηση f :, για την οποία ισχύει: f ( ) f ( ) f ( ) 9 Να βρείτε το όριο Άρρητες συναρτήσεις lim f ( ) 5 6 Να υπολογίσετε τα παρακάτω όρια : α) lim β) lim 5 δ) lim 5 5 ε) lim 4 ζ) lim η) 5 85 lim 68 ι ) lim κ) lim γ) lim 5 6 στ) lim 4 4 θ) lim Συναρτήσεις με απόλυτα Να υπολογιστεί τα παρακάτω όρια: 6 α) lim β) lim δ) lim ε) lim γ) lim 4 9 στ) lim 4 ζ) lim

26 4ο Λύκειο Περιστερίου Να υπολογίσετε τα όρια: 4 α) lim Συναρτήσεις πολλαπλού τύπου 4 Να υπολογίσετε τα παρακάτω όρια :, α) lim f( ), αν f( ), β) lim f( ), αν, f( ) 6, β) 4 lim Αν f( ), lim f( ) 5,, να βρείτε εφόσον υπάρχουν τα lim f( ), 6 Αν 4, f ( ),, να βρείτε εφόσον υπάρχουν τα όρια της f στα, =, =- και =- Εύρεση παραμέτρων a 9, 7 Δίνεται η συνάρτηση f με τύπο f( ) Να βρείτε 5a a, τον πραγματικό αριθμό α ώστε να υπάρχει το lim f( ) a, 8 Δίνεται η συνάρτηση f με f ( ) a, a, Να προσδιορίσετε τις σταθερές α,β R ώστε να υπάρχουν τα όρια lim f( ), lim f( )

27 4ο Λύκειο Περιστερίου 6 9 Δίνονται οι συναρτήσεις: f( ) και g ( ) Να υπολογίσετε τα, για τα οποία υπάρχουν τα όρια lim f( ) και lim g ( ) Αν για τους πραγματικούς αριθμούς α,β,γ ισχύει ότι 9, να υπολογίσετε το όριο Τριγωνομετρικά όρια lim Να βρείτε τα όρια α) lim δ) lim β) lim ε) lim γ) lim στ) lim Να υπολογίσετε τα παρακάτω όρια : α) lim β) lim δ) lim ε) lim γ) lim 4 στ) lim Να υπολογίσετε τα παρακάτω όρια : α) lim γ) lim 4 4 β) lim δ) lim Κριτήριο παρεμβολής 4 Έστω συνάρτηση f : 4 f( ) lim f( ) 4 4 για την οποία ισχύει ότι για κάθε (,4) (4,5) Να υπολογίσετε το Αν για κάθε ισχύει g( ), να υπολογίσετε το lim g ( )

28 4ο Λύκειο Περιστερίου 6 Έστω συνάρτηση f : ( ), για την οποία ισχύει f, για κάθε Να υπολογίσετε το lim f( ) 7 Έστω συνάρτηση f :, για την οποία ισχύει f ( ) για κάθε Να υπολογίσετε τα όρια: 8 Αν f( ) 4 α) lim f( ) β) lim f( ) 5 γ) lim 4 4 f ( ) για κάθε f( ) 5 α) lim f( ) β) lim Βοηθητική συνάρτηση γ) lim f( ) δ) lim 56 να υπολογίσετε τα όρια: f( ) 4 f( ) 4 δ) lim f ( ) 6 f ( ) 5 9 Έστω συνάρτηση f : για την οποία ισχύει ότι lim Να 56 αποδείξετε ότι lim f( ) Έστω συνάρτηση f : για την οποία ισχύει ότι αποδείξετε ότι lim f( ) 6 Έστω συνάρτηση f : για την οποία ισχύει ότι: ( ) f ( ) Να υπολογίσετε το lim f ( ) lim Να f ( ) lim Δίνονται συναρτήσεις f, g : για τις οποίες ισχύουν οι σχέσεις : f( ) lim και lim ( )( 4) g Να υπολογίσετε το lim f ( ) g( ) Αλλαγή μεταβλητής Να υπολογίσετε τα παρακάτω όρια : α) lim β) lim γ) lim ( ) 4 5 δ) lim ε) lim 7 4 α) Αν lim f( ), να βρείτε το lim f(5 ) 4

29 4ο Λύκειο Περιστερίου β) Αν f( ) lim 6, να βρείτε το ( ) f lim 5 Δίνεται συνάρτηση f : για την οποία ισχύει : f ( ) f ( ) για κάθε και lim f ( ) 4 Να υπολογίσετε το lim f( ) 6 Έστω συνάρτηση f : για την οποία ισχύει ότι f (4 ) f ( ) υπολογίσετε το όριο: lim 4 f( ) lim, να 7 Αν για R ισχύει f (5 ) f ( ) και lim f( ) lim f( ) 6, να βρείτε το 8 Έστω συνάρτηση f : για την οποία ισχύουν οι σχέσεις: f ( ) f ( ) για κάθε και lim ( ) f Να υπολογίσετε το lim f( ) f( ) 9 Δίνεται συνάρτηση f : για την οποία ισχύει ότι: lim Να f ( ) υπολογίσετε το lim f( ) Δίνεται συνάρτηση f : για την οποία ισχύει ότι: lim 4 Να f( ) f(7 ) υπολογίσετε το lim f ( ) Ανισότητες και όρια Έστω συνάρτηση : αποδείξετε ότι και lim f Να f, για την οποία ισχύει ότι Έστω συνάρτηση f : lim f Να υπολογίσετε το lim f( ), για την οποία ισχύει ότι lim 4 f ( ) f ( ) 4 Έστω συνάρτηση f : f ( ) f ( ) για κάθε, για την οποία ισχύει ότι Να αποδείξετε ότι lim f( ) 5

30 4ο Λύκειο Περιστερίου 4 Έστω συνάρτηση f :, για την οποία ισχύει ότι για κάθε Να αποδείξετε ότι: lim f( ) 5 Δίνονται οι συναρτήσεις f, g: για τις οποίες ισχύει ότι f ( ) 4 f ( ) 4, f g Να αποδείξετε ότι και lim 6 Δίνεται η συνάρτηση f :,, lim f lim g, για την οποία ισχύει ότι f ( ) f ( ) για κάθε Αν υπάρχει το lim υπολογίσετε k Μη πεπερασμένα όρια 7 Η γραφική παράσταση της συνάρτησης f είναι αυτή που φαίνεται στο διπλανό σχήμα Να βρεθούν τα παρακάτω όρια: α) lim f( ) β) lim f( ) γ) lim f( ) δ) lim f( ) 4 4 f( ), να το 8 Η γραφική παράσταση της συνάρτησης f είναι αυτή που φαίνεται στο διπλανό σχήμα Να βρεθούν τα παρακάτω όρια: α) lim f( ) β) lim f( ) γ) lim f( ) δ) lim f ( ) Να υπολογίσετε, αν υπάρχουν, τα παρακάτω όρια : 7 4 α) lim β) lim γ) lim ( ) ε) lim στ) lim ζ) lim ( ) θ) lim 4 ι) lim δ) lim η) lim κ) lim 7 6

31 4ο Λύκειο Περιστερίου ( ) λ ) lim ξ) lim Παραμετρικά όρια μ) lim ο) lim ν) lim 7 π) lim 4 Να υπολογίσετε τα παρακάτω όρια για τις διάφορες τιμές του λ : α) lim β) lim ( ) 4 Έστω η συνάρτηση f( ) διάφορες τιμές των α, β Να βρείτε το lim f( ) για τις 4 Αν το όριο, lim είναι πραγματικός αριθμός, να υπολογίσετε τα 4 Αν f( ) lim f( ) 4 Βοηθητική συνάρτηση 8, να βρείτε τις τιμές των α, β, ώστε 4 44 Δίνεται η συνάρτηση f: για την οποία ισχύει 7 lim f ( ) 4 f ( ) 5 f ( ) 7 Να υπολογίσετε τα όρια: α) lim f( ) β) lim f ( ) 45 Αν lim4 f ( ) g( ) και lim ( ) ( ) τα όρια lim f( ) και lim g ( ) f g να υπολογίσετε 46 Έστω συνάρτηση f ορισμένη στο Αν η f είναι άρτια και αποδείξετε ότι lim f 47 Δίνεται συνάρτηση : α) Να βρείτε το όριο lim f( ) lim f, να f για την οποία ισχύει: lim f

32 4ο Λύκειο Περιστερίου β) Να βρείτε το όριο lim ( ) f g f για κάθε γ) Αν ( ) f, να υπολογίσετε το lim g ( ) 48 Έστω συνάρτηση f : για την οποία ισχύει ότι: 8 f y f f y 4y y για κάθε y, α) Να αποδείξετε ότι, f β) Να υπολογίσετε τα παρακάτω όρια: i lim f ii f lim f γ) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να υπολογίσετε το όριο lim f f Μηδενική επί φραγμένη 49 Να υπολογίσετε τα παρακάτω όρια : 5 5 α) lim β) lim ( ) γ) lim δ) lim 8 ε) lim στ) lim ( ) Όριο στο άπειρο Γραφικές παραστάσεις 5 Η γραφική παράσταση της συνάρτησης f είναι αυτή που φαίνεται στο διπλανό σχήμα Να βρεθούν τα παρακάτω όρια: α) lim f( ) β) lim f( ) γ) lim δ) f ( lim ) f ( ) 8

33 4ο Λύκειο Περιστερίου 5 Η γραφική παράσταση της συνάρτησης f είναι αυτή που φαίνεται στο διπλανό σχήμα Να βρεθούν τα παρακάτω όρια (αν υπάρχουν): α) lim f( ) β) lim f( ) γ) lim f ( ) δ) lim f ( ) Όριο πολυωνυμικής-ρητής συνάρτησης 5 Να βρείτε τα όρια α) lim β) lim γ) lim - 7 n δ) lim Να βρείτε τα όρια 4 α) lim 5 γ) lim β) lim 5 δ) lim Όριο συναρτήσεων πολλαπλού τύπου 54 Να υπολογίσετε τα όρια των παρακάτω συναρτήσεων στο 4 5, a, 5 α) f( ) 7 β) g ( ), a 4, a 5 8, - - (, ) 55 Δίνεται η συνάρτηση f με τύπο f()= 4 - Να βρείτε : α) lim f( ) β) lim f( ) γ) lim f( ) δ) lim f( ) Όριο άρρητων συναρτήσεων 56 Να βρείτε τα όρια : 9 α) lim 4 β) lim 5 5

34 4ο Λύκειο Περιστερίου γ) lim 9 δ) lim 57 Να υπολογίσετε τα παρακάτω όρια : α) lim γ) lim 4 β) δ) lim lim Να υπολογίσετε τα όρια: α) lim 4 5 β) lim 9 4 γ) lim Όρια με απόλυτα 59 Να βρείτε τα όρια : α) lim Όρια και παράμετροι β) lim γ) lim 4 6 Για τις διάφορες πραγματικές τιμές του μ να υπολογίσετε τα παρακάτω όρια : ( ) ( ) α) lim β) 5 lim ( ) 6 Να υπολογίσετε τα παρακάτω όρια για τις διάφορες τιμές του λ : α) lim ( ) 4 β) lim ( 9) 4 Τριγωνομετρικά όρια 6 Να υπολογίσετε τα παρακάτω όρια: α) lim β) lim δ) lim γ) lim 4 ε) lim στ) lim

35 4ο Λύκειο Περιστερίου ζ) lim ι) lim η) lim 4 μ) lim κ) lim ν) lim θ) lim λ) lim ξ) lim 6 Να υπολογίσετε τα παρακάτω όρια: 5 α) lim β) lim 4 9 ( ) γ) lim δ) lim 4 5 ε) lim στ) lim 4 4 Όριο εκθετικών λογαριθμικών συναρτήσεων 64 Να υπολογίσετε τα όρια 4 α) lim 4e 6 δ) lim e 4 ζ) lim 4 5 β) lim 4 5 ε) lim 5 γ) lim e στ) lim e 5 65 Δίνεται η συνάρτηση f ( ) 8, Να βρείτε το λ για το οποίο ισχύει ότι: lim f( ) 64 Όριο σύνθετης συνάρτησης στο άπειρο 66 Να υπολογίσετε τα παρακάτω όρια: 5 α) lim e β) lim e γ) lim e δ) lim e ln ε) lim lim ln ln ln ln ζ) lim ln e η) lim ln( ) ln( ) στ)

36 4ο Λύκειο Περιστερίου Διάφορες 67 α) Αν για κάθε : lim f ( ), lim f ( ) f ( ), να βρεθούν τα β) Αν για κάθε είναι f ( ), να βρεθεί το lim f( ) γ) i) Aν lim ( ) f, να δειχθεί lim f( ) ii) Έστω η συνάρτηση g για την οποία υπολογίσετε το lim g ( ) 68 α) Να βρείτε το lim f( ) όταν β) Να βρείτε το lim f( ) όταν lim [ ( ) 4 ( )] 4 f( ) g g Να, < - 4 ( ) f, > 69 Δίνεται άρτια συνάρτηση f : με Να βρείτε τα lim f( ) και lim f( ) f lim ( ) 4 f( ) 7 Αν lim και lim f ( ) 6,να υπολογιστεί το όριο lim f ( ) 6 ( ) 6 f Δίνεται συνάρτηση f : για την οποία ισχύει : κάθε Να βρείτε το lim f( ) 7 Να βρείτε πολυώνυμο για το οποίο να ισχύει ότι: lim 7 Έστω η συνάρτηση f α) Να αποδείξετε ότι lim y y y y y f, 74 Δίνεται η συνάρτηση ln ln f e e ( ) ( ) f για lim, και β) Να βρείτε το lim α) Να βρείτε το πεδίο ορισμού της β) Να βρείτε το πρόσημο της f f

37 4ο Λύκειο Περιστερίου γ) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρείτε την αντίστροφή της δ) Να υπολογίσετε τα όρια: f f i lim ii lim f e e Έστω συνάρτηση : f f 4 για κάθε α) Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα β) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρείτε την αντίστροφή της 4 γ) Να λύσετε την ανίσωση lim f 4 f για την οποία ισχύει ότι: f δ) Να υπολογίσετε το όριο Συνέχεια συνάρτησης Την περίοδο που η έννοια της συνάρτησης ταυτίζονταν με αυτήν της αναλυτικής έκφρασης, υπήρχαν δυο διαφορετικές αντιλήψεις για την έννοια της συνέχειας Η μία από αυτές, με καθαρά γεωμετρική προέλευση, εξέφραζε την ιδιότητα μιας καμπύλης να μη παρουσιάζει διακοπές η άλλη, με προέλευση κυρίως από τη φυσική, εξέφραζε την ιδιότητα ενός φαινομένου να ακολουθεί τον ίδιο νόμο, την ιδιότητα μιας συνάρτησης να διατηρεί την ίδια αναλυτική έκφραση σ ολόκληρο το πεδίο ορισμού της Σ αυτήν την τελευταία αντίληψη περί συνέχειας άσκησε έντονη κριτική ο A L Cauchy το 844, σημειώνοντας τα εξής: Στα έργα των Euler και Lagrange, μια συνάρτηση ονομάζεται συνεχής ή ασυνεχής ανάλογα με το αν οι διαφορετικές τιμές αυτής της συνάρτησης υπόκεινται ή όχι στον ίδιο νόμο, προκύπτουν ή όχι από μια μοναδική εξίσωση Όμως αυτός ο ορισμός πολύ απέχει από το να θεωρηθεί μαθηματικά ακριβής γιατί αν οι διαφορετικές τιμές μιας συνάρτησης εξαρτώνται από δυο ή περισσότερες διαφορετικές εξισώσεις, τίποτα δεν μας εμποδίζει να μειώσουμε τον αριθμό αυτών των εξισώσεων ή ακόμη και να τις αντικαταστήσουμε από μια απλή εξίσωση, της οποίας η ανάλυση θα μας έδινε όλες τις υπόλοιπες Επομένως, αν κανείς θεωρήσει τον ορισμό των Euler και Langrange εφαρμόσιμο σε όλα τα είδη των συναρτήσεων, τότε μια απλή αλλαγή του συμβολισμού είναι συχνά αρκετή για να μετασχηματίσει μια συνεχή συνάρτηση σε ασυνεχή και αντίστροφα Έτσι πχ, αν το συμβολίζει μια πραγματική μεταβλητή, τότε η συνάρτηση που ισούται με ή, ανάλογα με το αν η μεταβλητή

38 4ο Λύκειο Περιστερίου είναι θετική ή αρνητική, πρέπει για το λόγο αυτό να τοποθετηθεί στην κλάση των ασυνεχών συναρτήσεων όμως η ίδια συνάρτηση θα μπορούσε να θεωρηθεί ως συνεχής όταν γραφεί στη μορφή () Έτσι, ο χαρακτήρας της συνέχειας των συναρτήσεων, θεωρούμενος από το σημείο όπου οι γεωμέτρες σταμάτησαν για πρώτη φορά, είναι ασαφής και αβέβαιος Η αβεβαιότητα όμως θα εξαφανιστεί, αν στη θέση του ορισμού του Euler αντικαταστήσουμε αυτόν που έχω δώσει στο κεφάλαιο ΙΙ του έργου μου Αλγεβρική ανάλυση Ο ορισμός, στον οποίο αναφέρεται εδώ ο Cauchy, αποτελεί ουσιαστικά την πρώτη απόπειρα μελέτης της έννοιας της συνέχειας με λογική αυστηρότητα Αποσυνδέοντας αυτήν την έννοια από κάθε γεωμετρική εποπτεία και εξάρτηση από την έννοια της αναλυτικής έκφρασης, τη μετασχημάτισε σε μια καθαρά αριθμητική ιδιότητα των συναρτήσεων, που μπορεί να γίνει αντικείμενο λογισμού Ο ορισμός αυτός του Cauchy, που δόθηκε το 8, έχει ως εξής: (έναν παρόμοιο ορισμό είχε δώσει και ο B Bolzano το 87) Έστω μια συνάρτηση της μεταβλητής και ας υποθέσουμε ότι για κάθε τιμή του σ ένα δοσμένο διάστημα η συνάρτηση αυτή έχει πάντοτε μια μοναδική και πεπερασμένη τιμή Αν δώσουμε στην μεταβλητή μια απειροελάχιστη αύξηση α, η συνάρτηση θα αυξηθεί κατά τη διαφορά, η οποία εξαρτάται από τη νέα μεταβλητή α και την τιμή που είχε το Σ αυτήν την περίπτωση, η συνάρτηση θα ονομάζεται συνεχής στο διάστημα της μεταβλητής, αν για κάθε τιμή του σ αυτό το διάστημα, η απόλυτη τιμή της διαφοράς μικραίνει επ άπειρον μαζί μ αυτήν του α Με άλλα λόγια, η θα παραμένει συνεχής ως προς, αν μια απειροελάχιστη αύξηση της μεταβλητής παράγει πάντοτε μια απειροελάχιστη αύξηση της ίδιας της συνάρτησης Γραφικές παραστάσεις 76 Η γραφική παράσταση της συνάρτησης f είναι αυτή που φαίνεται στο διπλανό σχήμα Να βρείτε : α) το πεδίο ορισμού της συνάρτησης f β) το σύνολο τιμών της συνάρτησης f f, f 4 γ) τις τιμές δ) τα σημεία στα οποία αυτή δεν είναι συνεχής 77 Η γραφική παράσταση της συνάρτησης f είναι αυτή που φαίνεται στο διπλανό σχήμα Να βρείτε : α) το πεδίο ορισμού της συνάρτησης f β) το σύνολο τιμών της συνάρτησης f f, f γ) τις τιμές δ) τα σημεία στα οποία αυτή δεν είναι συνεχής 4

39 4ο Λύκειο Περιστερίου Συνέχεια της f στο 78 Να εξετάσετε ως προς τη συνέχεια στο τις παρακάτω συναρτήσεις: α) e, g ( ),, γ) f ( ), ( ) β) ( ) δ), f( ),, f ( ),, ( ) ( ) Συνέχεια της f στο D f 79 Να μελετήσετε ως προς την συνέχεια τις παρακάτω συναρτήσεις : 6 6 e, 4 6, α) f( ) 4 β) f( ) 8, 4, 8 Nα εξετάσετε ως προς την συνέχεια τη συνάρτηση:, 5 4, a f( ) 4, a 4,,, α) Να βρείτε το lim f β) Να μελετήσετε ως προς τη συνέχεια τη συνάρτηση lim f g 8 Δίνεται η συνάρτηση f 5

40 4ο Λύκειο Περιστερίου Εύρεση παραμέτρων 8 Να προσδιορίσετε τα α,β,γ R ώστε η συνάρτηση f με :, a f ( ), να είναι συνεχής,, 8 Δίνεται η συνάρτηση f με f ( ) a,, Να προσδιορίσετε τους πραγματικούς αριθμούς α, β ώστε η f να είναι συνεχής στο R -, 84 Να βρεθούν οι τιμές των α, β ώστε η συνάρτηση f( ) -, να είναι συνεχής στο Εύρεση τιμής της συνάρτησης μέσω συνέχειας 85 Δίνεται συνάρτηση f : συνεχής στο για την οποία ισχύει: f ( ) lim Να υπολογίσετε το f () 86 Αν η f είναι συνεχής στο = και για κάθε R ισχύει : f ( ) να βρείτε το f () 87 Δίνεται η συνάρτηση f συνεχής στο, για την οποία ισχύει: f ( ) για κάθε Να υπολογίσετε το f () 88 Δίνεται συνάρτηση f : συνεχής στο με για κάθε Να υπολογίσετε το f () f ( )( ) 6 4 6

41 4ο Λύκειο Περιστερίου Εύρεση τύπου συνάρτησης μέσω συνέχειας και απόδειξη συνέχειας(μέσω σχέσης) 89 Δίνεται συνάρτηση f : συνεχής στο με f ( ) f ( ) 6 9 για κάθε η f είναι συνεχής στο και f () 5Να αποδείξετε ότι 9 Δίνεται συνάρτηση f : συνεχής στο για την οποία ισχύει: f( ) lim και f ( ) f ( ), α) Να βρείτε το f () β) Να αποδείξετε ότι η f είναι συνεχής στο f ( ) 9 Δίνεται συνάρτηση f : για την οποία ισχύει: lim Αν η C διέρχεται από το σημείο, στο f A να αποδείξετε ότι η f είναι συνεχής 9 Δίνονται οι συναρτήσεις f, g : για τις οποίες ισχύει: f ( ) g ( ) f ( ) g( ), για κάθε Αν η g είναι συνεχής στο, να αποδείξετε ότι και η f είναι συνεχής στο 9 Δίνονται οι συναρτήσεις f, g : για τις οποίες ισχύει f ( ) 4 g ( ) 4 f ( ) g( ) για κάθε Αν η g είναι συνεχής στο, να αποδείξετε ότι και η f είναι συνεχής στο 94 Δίνεται συνάρτηση f : για την οποία ισχύει: f ( ) f ( ) για κάθε Να αποδείξετε ότι η f είναι συνεχής στο 95 Δίνεται η f ορισμένη στο R με f 5 () + f () + = e Να δείξετε ότι η f είναι συνεχής στο = Συνέχεια και βοηθητική συνάρτηση-αλλαγή μεταβλητής 96 Δίνεται συνάρτηση f :, συνεχής στο, για την οποία ισχύει ότι f f ( ) f () lim, Να υπολογίσετε το όριο lim 7

42 4ο Λύκειο Περιστερίου f( ) 97 Δίνεται συνάρτηση f :, συνεχής στο με lim 4 Να f ( ) f () υπολογίσετε το όριο lim 98 Δίνεται συνάρτηση f : συνεχής στο 6 για την οποία ισχύει: f( ) f ( ) f (6) lim Να υπολογίσετε το όριο lim Δίνεται συνάρτηση f : συνεχής στο με f ( ) f ( ) για κάθε είναι συνεχής στο και f () Να αποδείξετε ότι f Αν η f είναι συνεχής στο και f()= και f(5-)=f() για κάθε, τότε: α) Να βρείτε το f() β) Να δείξετε ότι η f είναι συνεχής στο = Δίνεται συνάρτηση f : για την οποία ισχύει : f ( ) για κάθε f β) Να αποδείξετε ότι η f είναι συνεχής στο α) Να βρείτε το γ) Να υπολογίσετε το όριο Συναρτησιακές σχέσεις lim / f Δίνεται συνάρτηση f : για την οποία ισχύει ότι: f ( y) f ( ) f ( y ) για κάθε y, Αν η f είναι συνεχής στο αποδείξετε ότι η fείναι συνεχής στο Δίνεται συνάρτηση : f για την οποία ισχύει: ( ) ( ), να f y f f y για κάθε, y Αν η f είναι συνεχής στο, να αποδείξετε ότι η f είναι συνεχής στο 4 Δίνεται συνάρτηση f :, συνεχής στο, για την οποία ισχύει: ( ) ( ) f y f f y y για κάθε, y Να αποδείξετε ότι η f είναι συνεχής στο 8

43 4ο Λύκειο Περιστερίου 5 Δίνεται η συνάρτηση f : συνεχής στο για την οποία ισχύει: f ( y) f ( ) f ( y) για κάθε, y Να αποδείξετε ότι η f είναι συνεχής στο 6 Αν για τη συνάρτηση f : ισχύει f ( ) f ( y) 6 y,, y, να αποδείξετε ότι η f είναι συνεχής στο Θεωρήματα συνέχειας Bernard BOLZANO Ο Bolzano (78-848) ήταν καθηγητής της Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πράγας από το 87 μέχρι την απομάκρυνση του το 89 (παρόλο που είχε σπουδάσει και μαθηματικά και είχε διεκδικήσει την αντίστοιχη έδρα) Τα Μαθηματικά και η Φιλοσοφία ήταν τα πρωταρχικά του ενδιαφέροντα από νωρίς, παρόλο που μελέτησε και είχε συνεισφορά και σε άλλα αντικείμενα μεταξύ των οποίων ηθική και λογική Το μεγαλύτερο έργο του Θεωρία της Επιστήμης [Wissenschaftslehre], δημοσιευμένο το 87, είναι πρωταρχικά ένα εγχειρίδιο λογικής Το θεώρημα που φέρει το όνομα του, εμφανίζεται στο έργο του Καθαρά αναλυτική απόδειξη του θεωρήματος ότι μεταξύ όποιων δύο τιμών που δίνουν αποτελέσματα διαφορετικών πρόσημων βρίσκεται τουλάχιστον μία πραγματική ρίζα της εξίσωσης [Rein analytischer Beweis des Lehrsatzes, dass zwischen je zwei Werthen, die ein entgegengsetztes Resultat gewähren, wenigstens eine reelle Wurzel der Gleichung liege] το οποίο έγραψε το 87 Σε αυτό, ο Bolzano έδωσε ένα ορισμό της συνεχούς συνάρτησης, ο οποίος για πρώτη φορά έδειχνε καθαρά ότι η βάση της ιδέας της συνέχειας θα βρισκόταν στην έννοια του ορίου Όρισε μία συνάρτηση f() ως συνεχή σε ένα διάστημα αν για όποια τιμή του σε αυτό το διάστημα, η διαφορά f(+δ) - f() γίνεται και παραμένει μικρότερη από όποια δοθείσα ποσότητα για Δ επαρκώς μικρό, είτε θετικό είτε αρνητικό Ο Bolzano δεν επηρέασε τους σύγχρονους του Εργαζόταν σε σχετική απομόνωση στην Πράγα, δεν είχε σημαντική καθηγητική θέση και ήταν περισσότερο γνωστός ως φιλόσοφος και θεολόγος και όχι ως μαθηματικός Η απομάκρυνση του από το Πανεπιστήμιο ήταν αποτέλεσμα των μάλλον ριζοσπαστικών (για την εποχή) απόψεων του για την πολιτική και τη θεολογία Ασκούσε κριτική στην πολιτική των διακρίσεων (οι Προτεστάντες Τσέχοι ήταν συχνά θύματα διακρίσεων των Γερμανών καθολικών που είχαν κατακτήσει τη χώρα τους) και επιπλέον κάποια μέλη της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας δυσανασχετούσαν με το γεγονός ότι ο Bolzano χρησιμοποιούσε στις διαλέξεις του στοιχεία ορθολογισμού Χαρακτηριστική είναι η φράση του: 9

44 4ο Λύκειο Περιστερίου Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον μου για τα μαθηματικά οφείλεται κυρίως στα καθαρά υποθετικά (εικαζόμενα) μέρη του, με άλλα λόγια, εκτιμώ μόνο το μέρος των μαθηματικών που είναι ταυτόχρονα και φιλοσοφία Θεώρημα Βolzano και ύπαρξη ρίζας 4 7 Δίνεται η συνάρτηση f( ) Να εξετάσετε αν εφαρμόζεται για την f το θεώρημα Bolzano στο διάστημα,4 και να βρείτε,4 τέτοιο, ώστε f ( ), 8 Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση f( ) 4 5, 6 ρίζες στο διάστημα,6 χωρίς να πληροί τις προϋποθέσεις του θεωρήματος Bolzano έχει Ύπαρξη ρίζας με βοηθητική συνάρτηση 9 Να αποδείξετε ότι υπάρχει,, τέτοιο, ώστε: 4 5 Να αποδείξετε ότι η εξίσωση e 4 έχει τουλάχιστον μία ρίζα στο, Δίνονται οι συναρτήσεις f, g συνεχείς στο, για τις οποίες ισχύει: f ( ) g ( ) 5 και f ( ) g( ) για κάθε Να αποδείξετε ότι η εξίσωση f ( ) g( ) έχει τουλάχιστον μία ρίζα σε οποιοδήποτε διάστημα, με και Δίνεται συνεχής συνάρτηση f :, για την οποία ισχύει: ln ( ) ln f για κάθε Να αποδείξετε ότι η εξίσωση f ( ) e ln έχει τουλάχιστον μια λύση στο, e Δίνεται συνεχής συνάρτηση f : για την οποία ισχύει: f ( ) e για κάθε Να αποδείξετε ότι η εξίσωση έχει τουλάχιστον μια ρίζα στο, f ( ) e 4

45 4ο Λύκειο Περιστερίου 4 Έστω συνάρτηση f συνεχής στο με σύνολο τιμών το Αν η εξίσωση f f έχει τουλάχιστον μία ρίζα, να αποδείξετε ότι και η εξίσωση f έχει τουλάχιστον μία ρίζα 5 Δίνεται συνάρτηση f συνεχής στο για την οποία ισχύει f f f f για κάθε f και α) Να αποδειχθεί ότι η εξίσωση f έχει τουλάχιστον μια ρίζα στο β) Αν υπάρχει τέτοιο, ώστε f, να αποδείξετε ότι υπάρχει τέτοιο, ώστε f, 6 Δίνεται συνάρτηση f συνεχής στο αποδείξετε ότι υπάρχει, τέτοιο, ώστε, με ( ) f για κάθε, f ( ) f ( ) 7 Δίνονται οι συνεχείς συναρτήσεις f, g με πεδίο ορισμού και σύνολο τιμών το διάστημα, Αν η f είναι γνησίως αύξουσα και η g γνησίως φθίνουσα στο,, να αποδείξετε ότι υπάρχει, f g g f 8 Να αποδείξετε ότι η εξίσωση θετική ρίζα που δεν υπερβαίνει το Ύπαρξη τουλάχιστον ριζών τέτοιο, ώστε:, έχει μία τουλάχιστον Να 9 Να αποδείξετε ότι η εξίσωση, 5 4 έχει τουλάχιστον δύο ρίζες στο Να αποδείξετε ότι οι παρακάτω εξισώσεις έχουν τουλάχιστον δύο ρίζες στο, : α) β) 4 γ) Έστω οι πραγματικοί αριθμοί α,β,γ,δ με, και Να αποδείξετε ότι η εξίσωση έχει τουλάχιστον δύο ρίζες στο διάστημα, Δίνεται f : [,6] R και συνεχής στο [,6] Να δείξετε ότι η εξίσωση: f( ) 4 6, έχει δυο τουλάχιστον ρίζες στο (,6)

46 4ο Λύκειο Περιστερίου Ύπαρξη μοναδικών ριζών Να αποδείξετε ότι οι παρακάτω εξισώσεις έχουν μοναδική ρίζα στα αντίστοιχα διαστήματα 4 α) 4 στο (,) β) 8, στο 4 Να αποδείξετε ότι η εξίσωση ln έχει ακριβώς μία ρίζα στο, Ύπαρξη ρίζας σε κλειστό διάστημα 5 Δίνεται συνάρτηση :, εξίσωση ( ) f με f() f () Να αποδειχθεί ότι η f έχει τουλάχιστον μία ρίζα στο 6 Δίνεται συνεχής συνάρτηση τουλάχιστον μια ρίζα στο, f :, για την οποία ισχύει: e f e f Να αποδείξετε ότι η εξίσωση f( ) έχει 7 Δίνεται συνεχής συνάρτηση f :,, τέτοιο ώστε f Να αποδείξετε ότι υπάρχει 8 Δίνεται συνεχής συνάρτηση f : με f() f (5) Να αποδείξετε ότι υπάρχει, τέτοιο ώστε f f 9 Δίνεται συνεχής συνάρτηση f :,,, τέτοιο ώστε f f Δίνεται συνεχής συνάρτηση f :,, τέτοιο, ώστε:, f f Να αποδείξετε ότι υπάρχει Να αποδείξετε ότι υπάρχει Ύπαρξη σημείων τομής γραφικών παραστάσεων συναρτήσεων Έστω f συνεχής στο, με f και f 4 Να δείξετε ότι η γραφική παράσταση της f έχει τουλάχιστον ένα κοινό σημείο με την ευθεία y= 4

47 4ο Λύκειο Περιστερίου Έστω f, g συναρτήσεις συνεχείς στο, και τέτοιες ώστε f g f g Να αποδείξετε ότι οι καμπύλες, τουλάχιστον σε ένα σημείο με τετμημένη, y f y g τέμνονται, Θεωρούμε την συνάρτηση f συνεχής στο,, για την οποία ισχύει f ( ) για έχει ένα τουλάχιστον κοινό σημείο με την ευθεία y4 στο Πρόσημο συνάρτησης-εύρεση τύπου της f, Να δείξετε ότι η γραφική παράσταση της f 4 Δίνονται οι συναρτήσεις f, g συνεχείς στο, f ( ) 5 6 g( ) για κάθε Αν οι αριθμοί, είναι διαδοχικές ρίζες της f να αποδείξετε ότι g() g () 5 Δίνεται συνάρτηση : g για την οποία ισχύει: με και g για κάθε είναι ασυνεχής στο 6 Έστω συνεχής συνάρτηση f :, f f 4 για κάθε και g g g, Να αποδείξετε ότι η g για την οποία ισχύει ότι: f 4 α) Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση g f διατηρεί σταθερό πρόσημο, το οποίο και να βρείτε β) Να βρείτε τον τύπο της f γ) Να βρείτε το πλήθος των λύσεων της εξίσωσης f k, k 7 Δίνεται συνάρτηση f συνεχής στο, για την οποία ισχύει : f ( ) 5 f ( ) f ( ) 7 για κάθε διατηρεί σταθερό πρόσημο στο [-,] Να αποδείξετε ότι η f 8 Δίνεται συνάρτηση f συνεχής στο για την οποία ισχύει 4 f ( ) f ( ) e Να αποδείξετε ότι η f διατηρεί πρόσημο στο 9 Έστω συνεχής συνάρτηση f : για την οποία ισχύει ότι: 4 f ( ) 4 f ( ) για κάθε της f Να βρείτε: α) το f () β) το τύπο 4

48 4ο Λύκειο Περιστερίου 4 Να βρείτε τη συνεχή στο συνάρτηση f για την οποία ισχύει: κάθε και f 44 f e για 4 Να βρείτε τις συναρτήσεις f που είναι ορισμένες και συνεχείς στο και για τις f f () για κάθε οποίες ισχύει ότι 4 Έστω συνάρτηση f συνεχής στο διάστημα, για την οποία ισχύει f ( ) 9 για κάθε, α) Να βρείτε τις ρίζες της εξίσωσης f( ) β) Να δείξετε ότι η συνάρτηση f διατηρεί σταθερό πρόσημο στο, γ) Να βρείτε τον τύπο της f αν f () 4 Να βρείτε όλες τις συνεχείς συναρτήσεις f για τις οποίες ισχύει f f Ύπαρξη τιμής της f μεταξύ δύο τιμών της Θεώρημα ενδιάμεσων τιμών 4 44 Αν f ( ) 4, να αποδείξετε ότι η f παίρνει την τιμή, όταν,4 45 Έστω η συνάρτηση f συνεχής στο, Να αποδείξετε ότι υπάρχει, τέτοιο ώστε f f f f και γνησίως φθίνουσα στο, 46 Η συνάρτηση f είναι συνεχής στο,8 και γνησίως αύξουσα στο δείξετε ότι υπάρχει,4 τέτοιο, ώστε 4 8 f f f f f 47 Έστω συνάρτηση :, f ( ) f ( ) για κάθε, συνεχής 48 Έστω μια συνάρτηση : 8 f, τέτοια ώστε: f (), f () και,8, να Να αποδείξετε ότι η f δεν είναι f τέτοια ώστε f και f 5 Αν η εξίσωση f 4 είναι αδύνατη στο, να αποδείξετε ότι η συνάρτηση f δεν είναι συνεχής

49 4ο Λύκειο Περιστερίου Ύπαρξη μέγιστης και ελάχιστης τιμής της f 49 Δίνεται συνάρτηση f συνεχής στο, Αν,, και κ, λ, μ θετικοί αριθμοί με, να αποδείξετε ότι υπάρχει,,τέτοιο ώστε : f ( ) f ( ) f ( ) 4 f ( ) 5 Η συνάρτηση f είναι συνεχής στο,4, να δείξετε ότι υπάρχει,4 5 4 τέτοιο, ώστε f f f f f 5 Δίνεται συνάρτηση f συνεχής στο, με f( ) για κάθε,,,,,, να δείξετε ότι υπάρχει, τέτοιο, ώστε : f ( ) f ( ) f ( ) f ( ) Σύνολο τιμών - Ύπαρξη ρίζας της f- Πρόσημο τιμής της f από όριο Αν 5 Να αποδείξετε ότι η εξίσωση, ln e έχει τουλάχιστον μία ρίζα στο 5 Δίνεται συνάρτηση f συνεχής στο με lim εξίσωση f f Να αποδείξετε ότι η έχει τουλάχιστον μία θετική ρίζα 54 Να αποδείξετε ότι η εξίσωση e 8 έχει ακριβώς μία πραγματική ρίζα 55 Έστω η συνάρτηση f e ln α) Να βρείτε το σύνολο τιμών της f e ln β) Να λύσετε την εξίσωση 56 Έστω συνάρτηση f :[,],5, να δείξετε ότι η f δεν είναι συνεχής Αν το σύνολο τιμών της είναι το διάστημα 57 Να αποδείξετε ότι η εξίσωση, όπου και έχει τρεις πραγματικές ρίζες 45

50 4ο Λύκειο Περιστερίου 58 Έστω f : συνεχής συνάρτηση με f( ) για κάθε και f () 5 Να υπολογίσετε το όριο lim f (4) 5 59 Έστω f : συνεχής συνάρτηση με f () 5 και, 4 δύο διαδοχικές ρίζες της εξίσωσης f( ) Να υπολογίσετε το Συνδυαστικές 6 Δίνεται η συνάρτηση lim 5 f ( ) με, α) Να δείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα β) Να βρείτε το σύνολο τιμών της γ) Να δείξετε ότι η εξίσωση f ( ) f ( ) είναι αδύνατη 6 Δίνεται η συνάρτηση f που είναι συνεχής στο, Αν f 4 () 5 f( ) lim 6 ( ) και η γραφική παράσταση της f διέρχεται από την αρχή των αξόνων, τότε : α) Να δείξετε ότι η C f τέμνει τουλάχιστον σε ένα σημείο την C g, όπου g( ) f( ) β) Να βρείτε το lim 56 6 Δίνεται η συνάρτηση g( ) ln e α) Να βρείτε το σύνολο τιμών της β) Να δείξετε ότι για κάθε, η εξίσωση f () έχει μοναδική ρίζα γ) Να λύσετε την εξίσωση f() e δ) Να βρείτε το για το οποίο ισχύει: 4 4 e e ln(4 ) ln( 4) Δίνεται συνεχής συνάρτηση f :, για την οποία ισχύει: για κάθε α) Να αποδείξετε ότι η f διατηρεί σταθερό πρόσημο f, τότε: β) Αν i) να βρείτε τον τύπο της f f( ) 4 ii) να υπολογίσετε το όριο lim 4 f ( ) 4 e e 46

51 4ο Λύκειο Περιστερίου ΑΠΕΙΡΟΣΤΙΚΟΣ ΛΟΓΙΣΜΟΣ Η μελέτη του Λογισμού συνήθως αρχίζει με την μελέτη των ορίων και συνεχίζει με τον ορισμό της παραγώγου και του ολοκληρώματος, οι οποίοι ορισμοί δίνονται με την βοήθεια των ορίων Στην συνέχεια βλέπουμε πως η παράγωγος και το ολοκλήρωμα βοηθούν στην επίλυση προβλημάτων Αυτή η σειρά είναι αντίστροφη από την ιστορική πορεία ανάπτυξης των εννοιών αυτών Η έννοια της εφαπτόμενης ευθείας είναι από πολύ παλιά, γνωστή στους Αρχαίους Έλληνες γεωμέτρες όπως ο Ευκλείδης (5 πχ- 7 πχ), ο Αρχιμήδης (περ 87 πχ - περ πχ) και Απολλώνιος ο Περγαίος (περ 6 πχ - περ 9 πχ) Πρώτοι οι Εύδοξος και Αρχιμήδης ασχολήθηκαν με τον υπολογισμό όγκων στερεών και εμβαδών καμπύλων επιφανειών (όπως παραβολή) ανάγοντας τα σε αθροίσματα σειρών Ο Αρχιμήδης εισήγαγε επίσης τη χρήση των απειροελάχιστων ποσοτήτων ή απειροστών για τη μελέτη επιφανειών και όγκων Τη χρήση των απειροστών για τη μελέτη των ρυθμών μεταβολής μπορούμε να τη βρούμε στα Ινδικά μαθηματικά, ίσως από το 5 μχ, όταν ο αστρονόμος και μαθηματικός Aryabhata (476 μχ - 55μΧ) χρησιμοποίησε απειροστά για να μελετήσει την τροχιά της Σελήνης Η χρήση των απειροστών για τον υπολογισμό ρυθμών μεταβολής αναπτύχθηκε σημαντικά από τον Bhāskara II (4 μχ - 85 μχ) Πράγματι, υποστηρίζεται ότι στα έργα του μπορούν να βρεθούν πολλές από τις κύριες έννοιες του διαφορικού λογισμού, όπως για παράδειγμα το Θεώρημα του Rolle Ο Πέρσης μαθηματικός Sharaf al-dīn al-tūsī (5 μχ - μχ) ήταν ο πρώτος που ανακάλυψε την παράγωγο των πολυώνυμων τρίτου βαθμού (κυβικών πολυωνύμων), ένα σημαντικό αποτέλεσμα στο διαφορικό λογισμό Στο έργο του "Πραγματεία στις εξισώσεις" ανέπτυξε έννοιες που σχετίζονται με το διαφορικό λογισμό, όπως η παράγωγος συνάρτηση και τα μέγιστα και ελάχιστα καμπυλών, με σκοπό να λύσει κυβικές εξισώσεις με ενδεχομένως μη θετικές λύσεις Η συστηματική ενασχόληση με προβλήματα που οδήγησαν στην διαμόρφωση του απειροστικού λογισμού άρχισε κατά τον 7ο αιώνα 47

52 4ο Λύκειο Περιστερίου Τα μεγάλα προβλήματα της εποχής που έπρεπε να επιλυθούν ήταν: Ο υπολογισμός της κλίσης της εφαπτομένης σε σημείο καμπύλης Ο καθορισμός της ταχύτητας και της επιτάχυνσης ενός αντικειμένου αν γνωρίζουμε την συνάρτηση θέσης του και η εύρεση της συνάρτησης θέσης του αντικειμένου εάν γνωρίζουμε την ταχύτητα ή την επιτάχυνση του Ο υπολογισμός μηκών τόξων και όγκων και επιφανειών στερεών Ο υπολογισμός των ακροτάτων των τροχιών αντικειμένων, ειδικά των βλημάτων Ο Barrow (6 677) έδωσε μία μέθοδο υπολογισμού εφαπτομένων σε καμπύλη, όπου η εφαπτομένη είναι το όριο (με σημερινή ορολογία) μιας χορδής, καθώς τα άκρα της χορδής πλησιάζουν μεταξύ τους Αυτή η διαδικασία είναι γνωστή ως το Διαφορικό τρίγωνο του Barrow Το διαφορικό τρίγωνο του Barrow Και ο Torricelli (68 647) και ο Barrow ασχολήθηκαν με το πρόβλημα της κίνησης με μεταβαλλόμενη ταχύτητα Η παράγωγος της απόστασης είναι η ταχύτητα και η αντίστροφη διαδικασία μας πάει από την ταχύτητα στην απόσταση Με αυτόν τον τρόπο άρχισε να διαφαίνεται η επίγνωση της αντίστροφης διαδικασίας της παραγώγισης και παρόλο που ο Barrow δεν διατύπωσε ποτέ ρητά το Θεμελιώδες Θεώρημα του Λογισμού, εργαζόταν για αυτό και το έργο του ολοκλήρωσε ο μαθητής του Newton Πολλοί μαθηματικοί συνέβαλαν στην σταδιακή ανάπτυξη του λογισμού, οι Fermat (6-665), Descartes (596 65), Pascal (6 66), Huygens (69 695) για να αναφέρουμε μόνο μερικούς Αυτοί που θεωρούνται θεμελιωτές του Λογισμού είναι οι Leibnitz (646-76) και Newton (64-77) Οι Newton και Leibniz αντιμετώπισαν τις θεμελιώδεις έννοιες του απειροστικού με πολύ διαφορετικούς τρόπους Ο Newton θεωρούσε τις μεταβλητές ως μεταβαλλόμενες συναρτήσει του χρόνου, ενώ ο Leibniz θεωρούσε τα και y ως μεταβαλλόμενα μεταξύ άπειρα κοντινών τιμών Εισήγαγε τα d και dy ως διαφορές διαδοχικών τιμών Ο Leibniz ήξερε ότι το dy/d δίνει την εφαπτομένη αλλά δεν 48

53 4ο Λύκειο Περιστερίου θεώρησε αυτή την ιδιότητα καθοριστική Από την άλλη, ο Newton χρησιμοποίησε τις ποσότητες ' και y', οι οποίες ήταν πεπερασμένες ταχύτητες, για να υπολογίσει την εφαπτομένη Φυσικά ούτε ο ένας ούτε ο άλλος σκεφτόντουσαν με όρους συναρτήσεων αλλά με όρους γραφικών παραστάσεων Είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε ότι ο Leibniz είχε πλήρη επίγνωση της σημασίας ενός καλού συμβολισμού και σκεφτόταν πολύ πια σύμβολα να χρησιμοποιήσει Ο συμβολισμός του ταίριαζε καλύτερα στην γενίκευση του λογισμού πολλαπλών μεταβλητών και τόνιζε τον αλγοριθμικό χαρακτήρα της παραγώγου και του ολοκληρώματος Ο Newton από την άλλη, έγραφε περισσότερο για τον εαυτό του, παρά για οποιονδήποτε άλλομπορούμε να θεωρήσουμε χοντρικά τρεις περιόδους στην εξέλιξη του Λογισμού: Την περίοδο κατά την οποία οι μαθηματικοί χρησιμοποιούσαν τεχνικές που περιλάμβαναν άπειρες διαδικασίες για την εύρεση εμβαδών καμπύλων ή μέγιστων διαφόρων ποσοτήτων Την περίοδο κατά την οποία οι Newton, Leibniz έθεσαν τα θεμέλια και ενοποίησαν όλες τις τεχνικές υπό την στέγη της παραγώγου και του ολοκληρώματος Την περίοδο της αυστηρής θεμελίωσης του Λογισμού από τους Cauchy ( ), Weierstrass (85 887) και Riemann (86 866), οι οποίοι επαναδιατύπωσαν τον Λογισμό με όρους Ορίων αντί των απειροστών που χρησιμοποιούνταν και στα οποία οφείλεται και ο χαρακτηρισμός Απειροστικός (Λογισμός) και το σύμβολο d Η διαφόριση έχει εφαρμογές σε όλες σχεδόν τις επιστήμες Για παράδειγμα, στη φυσική η παράγωγος της μετατόπισης ενός κινούμενου σώματος σε σχέση με το χρόνο είναι η ταχύτητα του σώματος, και η παράγωγος της ταχύτητας ως προς το χρόνο είναι η επιτάχυνση του Η παράγωγος της ορμής ενός σώματος ισούται με τη δύναμη που ασκείται στο σώμα, αναδιατάσσοντας αυτή την παράγωγο οδηγεί στην περίφημη εξίσωση F = ma που σχετίζεται με το δεύτερο νόμο του Νεύτωνα Ο βαθμός αντίδρασης μιας χημικής αντίδρασης είναι μια παράγωγος Στην επιχειρησιακή έρευνα, οι παράγωγοι καθορίζουν τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους για την μεταφορά υλικών και για την σχεδίαση εργοστασίων Οι παράγωγοι χρησιμοποιούνται συχνά για να υπολογισθούν το μέγιστο και το ελάχιστο μιας συνάρτησης Οι εξισώσεις που περιέχουν παραγώγους ονομάζονται διαφορικές εξισώσεις και είναι θεμελιώδεις για την περιγραφή των φυσικών φαινομένων Οι παράγωγοι και οι γενικεύσεις τους εμφανίζονται σε πολλούς τομείς των μαθηματικών, όπως η μιγαδική ανάλυση, η συναρτησιακή ανάλυση, η διαφορική γεωμετρία, η θεωρία μέτρου και η αφηρημένη άλγεβρα 49

54 4ο Λύκειο Περιστερίου Παράγωγοι Joseph Louis LAGRANGE (Τορίνο 76 Παρίσι 8) Γάλλος μαθηματικός και αστρονόμος, ειδικευμένος στη μηχανική Παρόλο που Ήταν αυτοδίδακτος στα μαθηματικά, σε ηλικία 9 ετών (755) διορίστηκε καθηγητής στη στρατιωτική σχολή του Τορίνο Το 756 ο Lagrange εντυπωσίασε τον Euler με τα αποτελέσματα που είχε παράγει από την εφαρμογή του λογισμού των μεταβολών στην μηχανική Το 759 ίδρυσε με τους μαθητές του μια επιστημονική εταιρία που αργότερα μετεξελίχθηκε στην Ακαδημία Επιστημών του Τορίνο Υπήρξε πρόεδρος της Ακαδημίας Επιστημών του Βερολίνου (766-87) και ο πρώτος καθηγητής της Ανάλυσης στην περίφημη Πολυτεχνική Σχολή του Παρισιού (École Polytechnique) η οποία ιδρύθηκε το 794 (έργο της Γαλλικής Επανάστασης) Το σπουδαιότερο έργο του, «Αναλυτική Μηχανική» (Mécanique analytique ) δημοσιεύτηκε το 788 και είναι αξιοσημείωτο ότι χρησιμοποίησe την θεωρία των διαφορικών εξισώσεων Με το έργο του αυτό μεταμόρφωσε την Μηχανική σε κλάδο της Μαθηματικής Ανάλυσης Ο ίδιος έγραψε στην εισαγωγή: Δεν θα βρει κανείς σχήματα σε αυτό το έργο Οι μέθοδοι που έχω αναπτύξει δεν χρειάζονται ούτε κατασκευές ούτε γεωμετρικά ή μηχανικά επιχειρήματα, αλλά μόνο αλγεβρικές πράξεις H προσπάθεια του Lagrange να καθιερώσει απλές και καθολικές αρχές για τη Μηχανική συνετέλεσε στην εξέλιξη της μαθηματικής ανάλυσης Οι έρευνες του συνέβαλαν στην ανάπτυξη της θεωρίας αριθμών, της άλγεβρας, της μαθηματικής χαρτογραφίας και της αστρονομίας Στο έργο του στηρίχτηκε ο Cauchy προκειμένου να δώσει αυστηρούς ορισμούς για το όριο, την παράγωγο και το ολοκλήρωμα Ένα θεώρημα του Lagrange Ένα από τα ωραιότερα και κομψότερα θεωρήματα της θεωρίας αριθμών είναι το λεγόμενο θεώρημα των τεσσάρων τετραγώνων του Lagrange, σύμφωνα με το οποίο: Κάθε θετικός ακέραιος αριθμός μπορεί να γραφεί σαν άθροισμα τεσσάρων τετραγώνων ακεραίων Η απόδειξη του θεωρήματος, την οποία έδωσε το 77 ο Lagrange, είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, καθώς χρησιμοποιεί τη μέθοδο της καθόδου, ένα ισχυρό εργαλείο της θεωρίας αριθμών Η απόδειξη του θεωρήματος διευκολύνεται ιδιαίτερα από μια ταυτότητα του Euler, που λέει ότι αν i, y i (i=4) τυχόντες ακέραιοι αριθμοί, τότε υπάρχουν ακέραιοι z,,z 4 (που εκφράζονται με απλό τρόπο από τα i, y i ) τέτοιοι ώστε: y y y y z z z z Δηλαδή το γινόμενο δύο αριθμών, που γράφονται σαν αθροίσματα τεσσάρων τετραγώνων, γράφεται επίσης σαν άθροισμα τεσσάρων τετραγώνων Αυτό σημαίνει ότι για να δείξουμε το θεώρημα, αρκεί να το δείξουμε για πρώτους αριθμούς Βέβαια δεν γνωρίζουμε (τουλάχιστον όχι ακόμα) αν το θεώρημα ισχύει για τους πρώτους 5

55 4ο Λύκειο Περιστερίου Γραφικές παραστάσεις 64Στο διπλανό σχήμα δίνεται η γραφική παράσταση μίας συνάρτησης f και η εφαπτομένη της ε, στο σημείο A,f () Η ε σχηματίζει με τον άξονα o γωνία Να υπολογίσετε τα f () και f() 65Στο διπλανό σχήμα, δίνεται η γραφική παράσταση μίας συνάρτησης f και ε, ε είναι οι εφαπτομένες στα σημεία Α, Β αντίστοιχα Να υπολογίσετε τη τιμή της παράστασης: f f 4 f 4f f f 4 66Στο διπλανό σχήμα δίνονται οι γραφικές παραστάσεις των συναρτήσεων f,g και ευθεία ε, που εφάπτεται της,f και της C g στο C f στο,g α) Να υπολογίσετε τα f, g β) Να αποδείξετε ότι: 8f g g f Εύρεση f( ) Ορισμός παραγώγου 67Να εξετάσετε αν είναι παραγωγίσιμες στο οι παρακάτω συναρτήσεις : i) 4,, f( ) στο ii) f( ) 4,, 8 5, iii) f( ), στο iv) στο 5, f( ) 6, 5

56 4ο Λύκειο Περιστερίου 68Να αποδείξετε ότι οι παρακάτω συναρτήσεις είναι παραγωγίσιμες στο α) f, ln Εύρεση f ( ) από ανισοτική σχέση 69Δίνονται οι συναρτήσεις f,g: f ( ) g( ) f ( ) ( e ) για κάθε, f β), για τις οποίες ισχύει: Αν η f είναι παραγωγίσιμη στο e με f ( e ), να δείξετε ότι g ( e ) 7Δίνονται οι συναρτήσεις f,g παραγωγίσιμες στο για τις οποίες ισχύει: f g για κάθε f g Αν f g, να αποδείξετε ότι: 7Δίνεται συνάρτηση f :, παραγωγίσιμη στο, για την οποία ισχύει: f ( ) για κάθε α) Να αποδείξετε ότι f (9 ) f ( ) f β) lim 4 f( ) 7Δίνεται η συνάρτηση f, παραγωγίσιμη στο = για την οποία ισχύει 4 f ( ) f ( ) f ( ) για κάθε R f Να υπολογίσετε την f Εύρεση f ) από σχέση ισότητας 7Δίνεται συνάρτηση f : παραγωγίσιμη στο με ( ) ( ) ( ) f f f Να αποδείξετε ότι () 74Δίνονται οι συναρτήσεις, :,5 για κάθε,5 5 f f g, για τις οποίες ισχύει: g( ) f ( ) Αν οι f,g είναι παραγωγίσιμες στο και f (), να αποδείξετε ότι g() f () 75Δίνεται συνάρτηση f : παραγωγίσιμη στο με f ( ) f ( ) Να βρείτε το f

57 4ο Λύκειο Περιστερίου Εύρεση παραμέτρων 76Δίνεται συνάρτηση f Να βρείτε τα α,β για τα οποία η f είναι παραγωγίσιμη στο 77Να υπολογίσετε τις τιμές των πραγματικών αριθμών λ,μ, για τις οποίες η συνάρτηση f είναι παραγωγίσιμη στο, 4, 78Αν f( ), να βρείτε τα,, είναι παραγωγίσιμη στο,έτσι ώστε η f να Παράγωγος και συνέχεια 79Αν f συνεχής στο και για κάθε ισχύει : g( ) ( ) f ( ),να αποδείξετε ότι η g είναι παραγωγίσιμη στο με g() f () 8Δίνονται οι συναρτήσεις f, g : ισχύει f ( ) g, για κάθε, όπου η g είναι συνεχής στο και Να αποδείξετε ότι η f είναι παραγωγίσιμη στο, αν και μόνο αν, το ρ είναι ρίζα της εξίσωσης g ( ) f ( ), 8Έστω η συνάρτηση f με f(l) = και f '(l) = και η g ( ) a, Να βρείτε τα α, β ώστε η g να είναι παραγωγίσιμη στο Παράγωγος και όρια 8Δίνεται συνάρτηση f : συνεχής στο γα την οποία ισχύει : f( h) lim 5 h h α) Να αποδείξετε ότι η f είναι παραγωγίσιμη στο f ( ) 4 β) Να υπολογίσετε το όριο lim 5

58 4ο Λύκειο Περιστερίου 8Δίνεται συνάρτηση f συνεχής στο, για την οποία ισχύει: f lim Να αποδείξετε ότι: α) f β) Παράγωγος και αλλαγή μεταβλητής f f γ) lim 4 f( h) 84Δίνεται συνάρτηση f συνεχής στο με lim h h Να αποδείξετε ότι : α) f () β) η f είναι παραγωγίσιμη στο 85Δίνεται συνάρτηση f συνεχής στο με ότι η f είναι παραγωγίσιμη στο f( ) lim 6 Να αποδείξετε και να βρείτε την f ( ) 86Δίνεται συνάρτηση f : παραγωγίσιμη στο f h f h f α) lim h h f h f h f β) lim h h f h f h γ) lim f f h h f h f h δ) lim f h h Να αποδείξετε ότι: 87Να αποδείξετε ότι αν μια συνάρτηση f είναι παραγωγίσιμη στο, τότε : lim f ( 5 h) f ( ) α) h f ( 5 h) f ( 5h) β) lim f( ) h h f ( 5 h) f ( ) γ) lim 5 f ( ) f ( ) h h 54

59 4ο Λύκειο Περιστερίου Θεωρητικές 88Δίνεται συνάρτηση f :, παραγωγίσιμη στο 4 αποδείξετε ότι η συνάρτηση με g 89Δίνεται συνάρτηση f : ισχύει: f f Αν g g είναι αραγωγίσιμη στο Παράγωγος και συναρτησιακές σχέσεις 9Δίνεται συνάρτηση f :, με f Να f ( ), g ( ) είναι παραγωγίσιμη στο f (6 ), παραγωγίσιμη στο και στο για την οποία f f αν και μόνο αν f f για την οποία ισχύει: f y f f y y για κάθε y,, να δείξετε ότι είναι παραγωγίσιμη στο να αποδείξετε ότι η Αν η f είναι παραγωγίσιμη στο 9Δίνεται συνάρτηση f, παραγωγίσιμη στο, με f () 5 και f ( y) f ( ) y f y, για κάθε y, Να αποδείξετε ότι η f είναι παραγωγίσιμη στο 9Δίνεται συνάρτηση και f για κάθε y, α) f f, για την οποία ισχύει ότι: f y f f y Να αποδείξετε ότι: β) Αν η f είναι συνεχής στο, τότε είναι συνεχής στο και ισχύει f παραγωγίσιμη στο με f f για κάθε γ) Αν η f είναι παραγωγίσιμη στο,τότε η f είναι 55

60 4ο Λύκειο Περιστερίου Παράγωγος συνάρτηση Κανόνες παραγώγισης Κανόνες παραγώγισης 9Να βρείτε τις παραγώγους των συναρτήσεων 4 α) f ( ) 5 β) f ( ) k ln γ) f ( ) e δ) f ( ) 5ln t ε) f ( t) t στ) f 94Να βρείτε τη παράγωγο των παρακάτω συναρτήσεων: α) f () ln β) f () e δ) f ε) f Παράγωγος σύνθετης συνάρτησης γ) ln στ) f t e f 95Να βρείτε, όπου ορίζονται, την παράγωγο των παρακάτω συναρτήσεων: α) f β) f γ), f δ) f( ), 96Να βρείτε τη παράγωγο των παρακάτω συναρτήσεων: α) f () ( ) β) f() e γ) f () ln δ) f () ( ) ε) () ( ) ζ) () f στ) f η) f () θ) ι) f ( ) ια) 97Να βρείτε τις παραγώγους των συναρτήσεων α) f ιβ) f ( ) β) f ( ) 4 f () (e ) f () 5 f( ) ln γ) f ( ), δ) f ( ), ε) 5 ( ) ( ) f, στ) f ( ), 56

61 4ο Λύκειο Περιστερίου 98Έστω η παραγωγίσιμη συνάρτηση f : R R Να βρείτε την παράγωγο της συνάρτησης g όταν: α) g f 5 β) g f f γ) ( ) ( ) g( ) ln f ( ) g f δ) f ( ) ε) g f e στ) g( ) f ( e ) 99Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο για την οποία ισχύει για κάθε Να υπολογίσετε τα f και f f 6 4 Δίνονται οι παραγωγίσιμες συναρτήσεις f,g:, για τις οποίες ισχύει: ( ) f() e g Να αποδείξετε ότι: Παράγωγοι ανωτέρας τάξης f f g Να βρείτε τη δεύτερη παράγωγο των παρακάτω συναρτήσεων: 4 α) f ( ) β) f ( ) ln 4 γ) f ( ) δ) f( ), Δίνεται η συνάρτηση f() = f( ) Να δείξετε ότι η f είναι δύο, φορές παραγωγίσιμη Θεωρητικές Έστω η παραγωγίσιμη f : Να δείξετε ότι : α) Αν η f είναι άρτια, τότε η f είναι περιττή β) Αν η f είναι περιττή, τότε η f είναι άρτια 4Να βρείτε πολυώνυμο () P, για το οποίο ισχύει P( ) 8 P( ), για κάθε 5Δίνεται η συνάρτηση ( ) αποδείξετε ότι: f,, *,, f( ) για κάθε και f ( ) Να 57

62 4ο Λύκειο Περιστερίου 6Να υπολογίσετε τα παρακάτω όρια: e e e α) lim β) lim γ) e lim e e δ) ln lim e e Παράγωγος και συναρτησιακές σχέσεις-παράγωγος αντίστροφης 7Δίνεται παραγωγίσιμη συνάρτηση f, για την οποία ισχύει: f ( y) f ( ) f ( y ), για κάθε y Να αποδείξετε ότι f ( ) f ( y ) 8Δίνεται παραγωγίσιμη συνάρτηση, f :(, ) για την οποία ισχύει f ( y) f ( ) f ( y ), για κάθε y,, Να αποδείξετε ότι f ( ) yf ( y ), για κάθε y, 9Δίνεται συνάρτηση : για κάθε 5 f για την οποία ισχύει ότι f f f () α) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται β) Να υπολογίσετε το 5 Έστω η συνάρτηση f ( ) ln α)να βρείτε το σύνολο τιμών της f και να δείξετε ότι υπάρχει η συνάρτηση f - β) Αν θεωρήσουμε γνωστό ότι η f είναι παραγωγίσιμη, να βρείτε την f () Έστω η συνάρτηση f ( ) e ln 5 4,, α)να δείξετε ότι υπάρχει η συνάρτηση β)αν θεωρήσουμε γνωστό ότι η f (5) Δίνεται η συνάρτηση f ( ) e, f f και να βρείτε το πεδίο ορισμού της είναι παραγωγίσιμη, να βρείτε την α) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται β) Να υπολογίσετε το f () 58

63 4ο Λύκειο Περιστερίου Εφαπτομένη Gottfried Wilhelm LEIBNIZ (646 76) Γεννήθηκε στη Λειψία, μπήκε στο Πανεπιστήμιο 5 χρόνων και πήρε το πτυχίο του στα 7 Συνέχισε τις σπουδές του στην Λογική, την Φιλοσοφία και την Νομική και στα τελείωσε την διδακτορική διατριβή του στη Νομική και αργότερα και στην Φιλοσοφία Η ενασχόληση του με τα Μαθηματικά άρχισε στην ηλικία των 6 ετών υπό την καθοδήγηση του Christiaan Huygens, ενώ βρισκόταν σε διπλωματική αποστολή στο Παρίσι στο οποίο και έμεινε για τέσσερα χρόνια Το 676 επέστρεψε στην Γερμανία όπου και εργάστηκε για σαράντα χρόνια ως σύμβουλος για τον Εκλέκτορα του Αννόβερου Παρόλο που η καριέρα του ήταν αφιερωμένη στην Νομική και τη Διπλωματία, η συνεισφορά του στα Μαθηματικά ήταν ανεκτίμητη Το όνειρο της ζωής του ήταν η δημιουργία μιας «παγκόσμιας γλώσσας» ή μιας «συμβολικής λογικής» η οποία θα παρείχε πρότυπα και θα αυτοματοποιούσε όχι μόνο αριθμητικούς υπολογισμούς αλλά όλες τις διαδικασίες της ανθρώπινης λογικής σκέψης και θα ελαχιστοποιούσε τον πνευματικό μόχθο της ρουτίνας και των επαναλαμβανόμενων βημάτων Έγραψε διάφορα φιλοσοφικά δοκίμια, όπως «Διάλογος περί μεταφυσικής» (685), «Δοκίμια περί ανθρώπινης νόησης», «Δοκίμιο περί Θεοδικίας» (7), όπου προσπαθεί να συμφιλιώσει την ύπαρξη του κακού με την ύπαρξη του καλού Θεού (υποστηρίζοντας ότι ο κόσμος δεν μπορεί να είναι τέλειος επειδή τότε δεν θα διέφερε από τον ίδιο τον Θεό και ότι ένας κόσμος χωρίς φυσικές καταστροφές, θα ερχόταν σε αντίθεση με τους νόμους της φύσης και θα γινόταν ακόμα χειρότερος) Το όνομα του Leibnitz είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένο με τη δημιουργία του διαφορικού Λογισμού Ο Leibniz ανέπτυξε τα βασικά χαρακτηριστικά του λογισμού του στο Παρίσι Τον Νοέμβριο του 675 χρησιμοποίησε για πρώτη φορά σε ένα χειρόγραφο, τον συμβολισμό f () d Στο ίδιο χειρόγραφο εμφάνισε και τον κανόνα της παραγώγισης γινομένου: d(y) = yd + dy Μέχρι το 676 είχε ανακαλύψει τον τύπο: d( n ) = n n- d και για ακέραιο αλλά και για κλασματικό n Στην περίφημη πραγματεία του «Νέα μέθοδος περί καθορισμού μεγίστων και ελαχίστων» το 684, εισήγαγε τις βασικές έννοιες του απειροστικού λογισμού Έγραφε: «Από τη γνώση αυτού του λογισμού που εγώ ονομάζω διαφορικό μπορεί ν επιτευχθούν τα μέγιστα και τα ελάχιστα καθώς και οι εφαπτόμενες» Ο Leibnitz επίσης κατέχει εξέχουσα θέση στο χώρο των Μαθηματικών και για την απλότητα των συμβολισμών του Το 678 έγραφε τα εξής: «Τα σύμβολα πρέπει να επιδιώκουμε να εκφράζουν με συνοπτικό τρόπο και σχεδόν να εικονίζουν την εσώτατη φύση των πραγμάτων, γιατί τότε βοηθούν θαυμάσια την προσπάθεια του πνεύματος» 59

64 4ο Λύκειο Περιστερίου Οι μέχρι και σήμερα χρησιμοποιούμενοι συμβολισμοί του Leibnitz για το διαφορικό d, dy, για το ολοκλήρωμα ως άθροισμα απειροστών ορθογωνίων με ύψος y και βάση d, yd, καταδεικνύουν το πόσο πολύ ο συμβολισμός και η ορολογία του ταιριάζουν απόλυτα με το επιστημονικό αντικείμενο του Ο λογισμός του Leibnitz καθιστά τους μαθητές ικανούς να αντιμετωπίζουν προβλήματα του λογισμού τα οποία παλιότερα απαιτούσαν την ιδιοφυΐα ενός Αρχιμήδη ή ενός Νεύτωνα Εξίσωση εφαπτομένης σε γνωστό σημείο Αν f ( ) 6, να βρείτε τις εξισώσεις των εφαπτομένων της C f στα σημεία τομής της με τον άξονα 4Δίνεται η συνάρτηση f ( ) ln( e ) Να βρείτε την εφαπτομένη της C f στο σημείο της με τεταγμένη y l n 5Έστω η συνάρτηση f, > Να αποδείξετε ότι η εφαπτομένη της C f στο σχηματίζει τους άξονες τρίγωνο με εμβαδό E 4 6Δίνεται παραγωγίσιμη συνάρτηση f :, με ( ) f e e, για κάθε Να βρείτε το εμβαδόν του τριγώνου που σχηματίζει η εφαπτομένη της A, f () με τους άξονες C στο σημείο f Εξισώσεις εφαπτομένων με άγνωστο το σημείο επαφής 7Δίνεται η συνάρτηση f ( ) Να βρείτε την εξίσωση της εφαπτομένης της C f, ώστε να : α) Σχηματίζει με τον άξονα ' γωνία ω = 5 β) Είναι παράλληλη στην ευθεία ε : y γ) Είναι κάθετη στην διχοτόμο της γωνίας Oy δ) Είναι παράλληλη στον άξονα χ'χ 8Να βρείτε την εξίσωση της εφαπτομένης της C f που είναι: α) παράλληλη στην ευθεία y=, αν f()=+ ln ln β) κάθετη στην ευθεία +y+=, αν f()=- 6

65 4ο Λύκειο Περιστερίου Εύρεση παραμέτρων 9Δίνεται η συνάρτηση f() = α +β +9- Να βρείτε τα α, β R ώστε η εφαπτομένη της C f στο σημείο της Μ(, -) να είναι κάθετη στην ευθεία : y a, Έστω η συνάρτηση f( ) Να βρείτε τις τιμές των α,β, γ R, ώστε να ορίζεται εφαπτομένη στη γραφική παράσταση ( c ) της f στο σημείο της, f,η οποία να είναι παράλληλη στην ευθεία y Δίνονται οι συναρτήσεις 8 f( ) και, ώστε η εφαπτομένη της f στη C g Εφαπτομένη που διέρχεται από γνωστό σημείο g( ) 4 Να βρείτε το C στο σημείο, () M f να εφάπτεται και Να βρείτε την εξίσωση της εφαπτόμενης της C f της διέρχεται από τo σημείο (,) f ( ) που Να βρείτε σημείο Α στη γραφική παράσταση (c) της συνάρτησης f ( ) e τέτοιο ώστε η εφαπτομένη της (c) στο Α να διέρχεται από την αρχή των αξόνων 4Δίνεται η συνάρτηση f,, Αν από το Α άγονται δύο εφαπτομένες προς την, και το σημείο C f, να αποδείξετε ότι Η ευθεία ε εφάπτεται στη C f 5Δίνεται η συνάρτηση εφάπτεται της C f f ( ) Να δείξετε ότι η ευθεία η: y 6Να αποδείξετε ότι η ευθεία συνάρτησης y εφάπτεται στη γραφική παράσταση της f ( ) 6 8 Στη συνέχεια, να βρείτε το σημείο επαφής και να εξετάσετε αν η ευθεία επανατέμνει την C f 6

66 4ο Λύκειο Περιστερίου 7Δίνεται η συνάρτηση ( ) ln f, Να αποδείξετε ότι ο άξονας δεν εφάπτεται στη γραφική παράσταση της f Κοινές εφαπτομένες 8Δίνονται οι συναρτήσεις f ( ) 5 και g( ) Να βρείτε τις εφαπτομένες των C, C, στα κοινά τους σημεία f 9Να αποδείξετε ότι οι γραφικές παραστάσεις των συναρτήσεων f( ) και g ( ) έχουν κοινή εφαπτομένη σε ένα σημείο, ενώ οι εφαπτομένες σε ένα άλλο σημείο είναι κάθετες Έστω f και δέχονται κοινή εφαπτόμενη g g Να εξετάσετε αν οι C, C Δίνονται οι συναρτήσεις f ( ) ln και g( ) e Αν Α είναι το σημείο τομής της C f με τον και Β το σημείο τομής της C g με τον yy, να αποδείξετε ότι η ευθεία ΑΒ είναι κοινή εφαπτομένη των C, C Μη κοινές εφαπτομένες Έστω οι συναρτήσεις f, g με f() = g Αν η ευθεία η : y = εφάπτεται της C g στο = - να βρείτε την εφαπτομένη της C f στο = Έστω f μια παραγωγίσιμη στο R συνάρτηση για την οποία ισχύει f '() = και g η συνάρτηση που ορίζεται από την ισότητα g() = f(e +) -, R Να δείξετε ότι η εφαπτομένη της C f στο Α(, f ()) εφάπτεται της C g στο B(,g()) 4Δίνονται οι συναρτήσεις f, g :, όπου η g είναι παραγωγίσιμη στο, για τις οποίες ισχύει ότι: f g και g g για κάθε α) Να αποδείξετε ότι η f είναι παραγωγίσιμη στο β) Αν, είναι εφαπτόμενες των γραφικών παραστάσεων των f,g στα σημεία Ak, f k και, B k g k αντίστοιχα, οι οποίες τέμνουν τον άξονα χ χ στα σημεία Μ και Ν αντίστοιχα, να αποδείξετε ότι: ii MN σταθερό i f g f g 6

67 4ο Λύκειο Περιστερίου Ρυθμός μεταβολής 5Δύο υλικά σημεία Α και Β κινούνται πάνω στους άξονες και yy αντίστοιχα Αν οι θέσεις τους κάθε χρονική στιγμή t (sec) δίνονται από τις συναρτήσεις () t t t και y( t) 4 t, να βρείτε το ρυθμό μεταβολής της μεταξύ τους απόστασης τη χρονική στιγμή t sec 6Σημείο Μ κινείται στην παραβολή y = ( > ) Αν ο ρυθμός μεταβολής της τετμημένης είναι cm/sec τη στιγμή που η απόσταση Ο Μ του σημείου από την αρχή των αξόνων είναι 68 cm να βρεθεί: α) ο ρυθμός μεταβολής της τεταγμένης β) ο ρυθμός μεταβολής του εμβαδού του ορθογωνίου που έχει τις δύο πλευρές του στους άξονες και διαγώνιο ΟΜ γ) ο ρυθμός μεταβολής της γωνίας θ = MO δ) το σημείο όπου οι ρυθμοί μεταβολής των συντεταγμένων του Μ είναι ίσοι 7Δίνεται ορθή γωνία Oy και το ευθύγραμμο τμήμα ΑΒ μήκους m του οποίου τα άκρα Α και Β ολισθαίνουν πάνω στις πλευρές Oy και O αντίστοιχα Το σημείο Β κινείται με σταθερή ταχύτητα m / sec και η θέση του πάνω στον άξονα Ο δίνεται από τη συνάρτηση () t,5, όπου t ο χρόνος σε S t u t, sec α) Να βρείτε το εμβαδόν Et () του τριγώνου ΑΟΒ ως συνάρτηση του χρόνου t β) Να βρείτε το ρυθμό μεταβολής του εμβαδού Et (), τη στιγμή κατά την οποία το μήκος του ΟΑ είναι 6cm 8Υλικό σημείο κινείται επί της καμπύλης y ln, Να βρείτε τη θέση του, τη χρονική στιγμή κατά την οποία ο ρυθμός μεταβολής της τεταγμένης του, είναι διπλάσιος από το ρυθμό μεταβολής της τετμημένης του, αν γνωρίζουμε ότι ο ρυθμός μεταβολής της τετμημένης του σημείου είναι θετικός 9Δίνεται συνεχής συνάρτηση f : για την οποία ισχύει f 5 lim α) Να αποδείξετε ότι: i f ii f 6 4 β) Έστω (ε) η εφαπτομένη της γραφικής παράστασης της f στο σημείο A, f Έστω σημείο Σ που κινείται στην (ε),με τετμημένη μεγαλύτερη από, της οποίας η ταχύτητα είναι cm / sec Να βρείτε: 4 i) το ρυθμό μεταβολής της τεταγμένης του Σ ii) το ρυθμό μεταβολής του εμβαδού του τριγώνου ΟΑΣ

68 4ο Λύκειο Περιστερίου 4Έστω η συνάρτηση f ( ) Ένα σημείο M ( a, f ( a)) με a κινείται στη C f έτσι ώστε η τετμημένη α να μεταβάλλεται με ρυθμό 4 cm sec Αν O OM όπου C f και Ο η αρχή των αξόνων, να βρεθούν : α) οι συντεταγμένες του Λ β) το εμβαδόν του τριγώνου ΜΟΛ γ) ο ρυθμός μεταβολής του εμβαδού του τριγώνου ΜΟΛ, τη χρονική στιγμή κατά την οποία είναι α = cm 4Σε ορθογώνιο σύστημα αναφοράς Οy δίνεται ότι το σημείο Μ(,y) κινείται σε τμήμα της ευθείας (ε) : y με 4 Η προβολή του σημείου Μ στον άξονα κινείται με ρυθμό κατά την οποία ( OM) cm : α) ο ρυθμός μεταβολής της απόστασης (ΟΜ) β) ο ρυθμός μεταβολής της γωνίας O cm sec Να βρεθούν τη χρονική στιγμή t M 4Δυο αυτοκίνητα Α και Β κινούνται σε παράλληλους δρόμους των οποίων η απόσταση h είναι 4m Οι ταχύτητες τους είναι u 4 m A και sec u m B Τη χρονική στιγμή t που το Β βρίσκεται δεξιότερα του Α κατά sec d=m, να βρεθεί ο ρυθμός μεταβολής της μεταξύ τους απόστασης S όταν : α) το Α κινείται αριστερά και το Β δεξιά β) και τα δυο δεξιά γ) στην περίπτωση που κινούνται και τα δυο προς τα δεξιά σε πόσο χρόνο το Α θα βρίσκεται ακριβώς απέναντι από το Β ; 4Ένα κινητό διανύει την τροχιά που έχει εξίσωση y y και η ταχύτητα του ως προς τον άξονα των είναι m Να βρεθεί η ταχύτητα sec του ως προς τον άξονα των y τη στιγμή που διέρχεται από το σημείο της τροχιάς του (,) 64

69 4ο Λύκειο Περιστερίου 44Δυο ομόκεντρες σφαίρες μεταβάλλουν τον όγκο τους έτσι ώστε το στερεό σχήμα που βρίσκεται ανάμεσά τους (κοίλη σφαίρα) να διατηρεί σταθερό το πάχος του d Να αποδειχθεί ότι ο λόγος του ρυθμού μεταβολής του όγκου της κοίλης σφαίρας προς το ρυθμό μεταβολής της συνολικής της επιφάνειας (εσωτερικής και εξωτερικής) ισούται με το μισό του πάχους της d 45Αν ο ρυθμός αύξησης της περιμέτρου ενός ισόπλευρου τριγώνου είναι m sec να βρεθεί ο ρυθμός αύξησης του ύψους του και του εμβαδού του τη στιγμή που η περίμετρος του είναι m 46Σχοινί μήκους l m είναι περασμένο από τροχαλία Α που βρίσκεται σε ύψος h 6m από το έδαφος Άνθρωπος στο σημείο Κ κρατώντας το σχοινί απομακρύνεται με ταχύτητα u, m έτσι ώστε να υψώνεται το βάρος Β sec Να βρεθεί η ταχύτητα ανύψωσης του βάρους Β όταν αυτό βρίσκεται σε ύψος m 65

70 4ο Λύκειο Περιστερίου 47Σημείο Α κινείται πάνω στην παραβολή y, Να βρεθεί ο ρυθμός μεταβολής του εμβαδού του ορθογωνίου ΟΒΑΓ τη στιγμή που η προβολή Β του Α στον Ο κινείται με ταχύτητα u m sec 48Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ με βάση ΒΓ= και ύψος ΑΔ=6 Ένα σημείο Μ κινείται από το Β προς το Δ με ταχύτητα,5 cm sec Αν ΚΛΜΝ είναι το εγγεγραμμένο στο τρίγωνο ορθογώνιο, να βρεθεί ο ρυθμός μεταβολής του εμβαδού του όταν το σημείο Μ βρίσκεται στη μέση του ΒΔ Θεώρημα Rolle Υποθέσεις - Συμπέρασμα του Θ Rolle 49Να εξετάσετε αν ισχύει το θεώρημα Rolle στις παρακάτω συναρτήσεις, στα,, για τα οποία αντίστοιχα διαστήματα Στη συνέχεια να βρείτε όλα τα ισχύει f ( ) α) f ( ),, 4, γ) f( ) 4, β),, δ) f ( ) 6 8,,4 f( ) 8,,,, 66

71 4ο Λύκειο Περιστερίου 5Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο ότι:, με α) Εφαρμόζεται το Θεώρημα Rolle στο, για την συνάρτηση β) Υπάρχει, τέτοιο, ώστε f f f f, να αποδείξετε ( ) g ( ) f Εύρεση παραμέτρων, 5Να βρείτε τα α, β, γ R ώστε για τη συνάρτηση f( ) 9, να ισχύουν οι υποθέσεις του Θ Rolle στο [,] 4,, 5Δίνεται η συνάρτηση, f( ),,, Να βρείτε,, τα α, β, γ, ώστε να εφαρμόζεται για την f το θ Rolle στο διάστημα, 4 5Αν η εξίσωση έχει τέσσερις πραγματικές ρίζες, να βρεθεί η τιμή της παραμέτρου α Γεωμετρική ερμηνεία θεωρήματος Rolle 54Δίνεται η συνάρτηση ( ) αποδείξετε ότι υπάρχει τουλάχιστον ένα σημείο, ( ) f,,, M f της f Να C με,, τέτοιο, ώστε η εφαπτομένη της C f στο Μ, να είναι παράλληλη στον άξονα g Να δειχτεί ότι υπάρχει γ του διαστήματος, τέτοιο ώστε η εφαπτομένη (ε) της γραφικής παράστασης C 55Δίνεται η συνάρτηση g με της g στο σημείο, g είναι παράλληλη με την ευθεία που περνάει από τα σημεία Α(, g()) και Β(, g())να βρεθεί η εξίσωση της (ε) 56Δίνεται παραγωγίσιμη συνάρτηση f : για την οποία ισχύει ότι f f για κάθε Να αποδείξετε ότι υπάρχει σημείο Μ της 4 γραφικής παράστασης της f με τετμημένη που ανήκει στο,,στο οποίο η εφαπτομένη είναι παράλληλη στον άξονα χ χ 67

72 4ο Λύκειο Περιστερίου Αντιπαραγώγιση- Ύπαρξη ρίζας της f με εφαρμογή του Θ Rolle για την F 57Να δείξετε ότι η εξίσωση τουλάχιστον ρίζα στο (, ) , a a a έχει μια 58Αν για τους αριθμούς,,, ισχύει, να αποδείξετε ότι η εξίσωση,, έχει τουλάχιστον μία ρίζα στο διάστημα 59Δίνεται συνάρτηση f, άρτια και παραγωγίσιμη στο υπάρχει,, τέτοιο, ώστε, Να αποδείξετε ότι α) f 8 β) f e γ) f 6Έστω συνάρτηση f με τις ιδιότητες : είναι συνεχής στο διάστημα [α, β] και παραγωγίσιμη στο (α, β) f( ) f ( ) Να αποδείξετε ότι υπάρχει ξ (α, β) τέτοιος, ώστε να ισχύει f ( ) 6Έστω η συνάρτηση f η οποία είναι συνεχής στο, και παραγωγίσιμη στο, με f 4f (l) Να δείξετε ότι η εξίσωση f f έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο,, f( ) f () Να δείξετε ότι υπάρχει, ώστε 6Δίνονται οι συναρτήσεις f,g παραγωγίσιμες στο [,] με 6Αν μια συνάρτηση f είναι συνεχής στο ισχύει f () f (ξ) f (ξ) ξ -ξ g( ) g και f (g ) g,, παραγωγίσιμη στο για κάθε,, να δείξετε ότι υπάρχει ξ, 64Δίνεται μία συνάρτηση f συνεχής στο, και, και παραγωγίσιμη στο f f Να δείξετε ότι υπάρχει ένα τουλάχιστον, - f ( ) τέτοιο ώστε, με τέτοιο ώστε 68

73 4ο Λύκειο Περιστερίου 65Δίνεται παραγωγίσιμη συνάρτηση f :,, για την οποία ισχύει: f f Να αποδείξετε ότι υπάρχει, τέτοιο, ώστε f f 66Δίνονται οι συναρτήσεις f,g, συνεχείς στο,, παραγωγίσιμες στο, και f ( ) f g) g( ) Αν ( ) g για κάθε, και ( ) να αποδείξετε ότι υπάρχει, τέτοιο, ώστε: g για κάθε, f ( ) f g) g( ) 67Δίνεται μία συνάρτηση f συνεχής στο, και παραγωγίσιμη στο, Αν η γραφική παράσταση της f τέμνει την ευθεία y στα σημεία Α,f και, τέτοιο ώστε f f Β,f,να δείξετε ότι υπάρχει ένα τουλάχιστον ( ) Εύρεση αρχικής με πολλαπλασιασμό της e F(), με ότι η εξίσωση f f έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο 68Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο 69Δίνονται οι παραγωγίσιμες συναρτήσεις f,g στο ρίζα της εξίσωσης e e και 4 g ρίζα της, f ef Να αποδείξετε,,4 με f f 4, g Να αποδείξετε ότι η εξίσωση f g f έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο, 7Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο Να αποδείξετε ότι η εξίσωση f f έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο 7Δίνεται συνάρτηση f ορισμένη και συνεχής στο [α,β], παραγωγίσιμη στο (α,β) με f e f,, Να αποδείξετε ότι υπάρχει ξ(α, β) τέτοιο ώστε f f 69

74 4ο Λύκειο Περιστερίου 7Δίνονται οι συναρτήσεις f,g,h, όπου η f είναι παραγωγίσιμη στο, g f e, goh hog για κάθε Nα αποδείξετε ότι υπάρχει τέτοιο, ώστε f f 7Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο h f e,, για τις οποίες ισχύει ότι, με α) Να αποδειχθεί ότι υπάρχει, τέτοιο, ώστε: f f f β) Να αποδειχθεί ότι υπάρχει, τέτοιο, ώστε: f Ύπαρξη ρίζας της f( ) 74Δίνεται συνάρτηση f, δύο φορές παραγωγίσιμη στο,,, με f ( ) f ( ) f () Να αποδείξετε ότι υπάρχει,, τέτοιο, ώστε f ( ) 75Έστω f f f :[,6] μια συνάρτηση φορές παραγωγίσιμη στο, με f() f (6) και () (6) ώστε : f ( ) f f Να αποδείξετε ότι υπάρχει,, τέτοιο 76Δίνεται συνάρτηση f δύο φορές παραγωγίσιμη στο με f, και f e 8Να αποδείξετε ότι υπάρχει, τέτοιο, ώστε f 6 e 77Δίνεται συνάρτηση f δύο φορές παραγωγίσιμη στο με f, f 4 ln και f e e Να αποδείξετε ότι υπάρχει, f ώστε f e e τέτοιο, 7

75 4ο Λύκειο Περιστερίου Το πολύ ν ρίζες-εις άτοπον απαγωγή-μοναδικότητα ριζών 78Δίνεται συνάρτηση f, συνεχής στο,, παραγωγίσιμη στο,, με f( ) για κάθε, Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται 79Να αποδείξετε ότι η εξίσωση ρίζες e, έχει το πολύ πραγματικές 8Να αποδείξετε ότι η εξίσωση e e, *, πραγματικές, έχει το πολύ δύο 8Δίνεται η δύο φορές παραγωγίσιμη συνάρτηση f :, για την οποία ισχύει: f f για κάθε, Να αποδείξετε ότι η εξίσωση f έχει το πολύ μία ρίζα στο, 8Να αποδείξετε ότι οι παρακάτω εξισώσεις έχουν ακριβώς μία ρίζα στο, α) ln β) 4 8Να αποδείξετε ότι οι παρακάτω εξισώσεις έχουν ακριβώς μία ρίζα: α) β) e e 5e γ) e e 84Δίνεται συνάρτηση f, παραγωγίσιμη στο,, για την οποία ισχύει: f f, για κάθε, 6 Να αποδείξετε ότι: α) f f β) Η f έχει μία τουλάχιστον ρίζα στο, 85Δίνονται οι συναρτήσεις f,g παραγωγίσιμες στο, για τις οποίες ισχύει: f g f g για κάθε Να αποδειχθεί ότι μεταξύ δύο διαδοχικών ριζών της εξίσωσης f υπάρχει ακριβώς μία ρίζα της εξίσωσης f και αντιστρόφως 86Δίνεται παραγωγίσιμη συνάρτηση f : Να αποδείξετε ότι: α) Μεταξύ δύο διαδοχικών ριζών της εξίσωσης f( ), υπάρχει τουλάχιστον μία ρίζα της εξίσωσης f( ) β) Μεταξύ δύο διαδοχικών ριζών της εξίσωσης f( ), υπάρχει το πολύ μία ρίζα της εξίσωσης f( ) 7

76 4ο Λύκειο Περιστερίου Συνδυασμός θεωρημάτων 87Έστω συνάρτηση f, παραγωγίσιμη στο, για την οποία ισχύει ότι: 4 f 5 f 4 Να αποδείξτε ότι η C f έχει μία τουλάχιστον f f και εφαπτομένη παράλληλη προς τον άξονα 88Έστω συνάρτηση f, παραγωγίσιμη στο,4, για την οποία ισχύει ότι: f f f f 4 Να αποδείξετε ότι υπάρχει,4 f,τέτοιο ώστε: 89Έστω παραγωγίσιμη συνάρτηση f :,, με f f f f Να αποδείξετε ότι η γραφική παράσταση της f δέχεται οριζόντια εφαπτομένη Ύπαρξη σημείου της C f που η εφαπτόμενη διέρχεται από σημείο 9Έστω μια συνάρτηση f, συνεχής στο [α, β], παραγωγίσιμη στο (α, β) με f f και c [α, β] Να δείξετε ότι : f( ) α) για την G ( ), όπου c [α, β] εφαρμόζεται το θεώρημα Rolle στο c, β) αν c [α, β], τότε υπάρχει, c, f co ) να διέρχεται από το (c, ) ( 9Δίνεται συνάρτηση f, συνεχής στο c τέτοιο ώστε η εφαπτομένη της C f στο,, παραγωγίσιμη στο f f Να αποδείξετε ότι υπάρχει, C στο σημείο, ( ) () () της f,, με, τέτοιο, ώστε η εφαπτομένη M f να διέρχεται από την αρχή των αξόνων 9Δίνεται η συνάρτηση f ( ),, η οποία έχει τρεις πραγματικές και άνισες ρίζες Να αποδείξετε ότι: α) Η εξίσωση f( ) έχει δύο ρίζες,, με β) γ) f f 7

77 4ο Λύκειο Περιστερίου ΘΜΤ Εφαρμογές ΘΜΤ σε γνωστή f- Σχέσεις για τιμές της f '- Γεωμετρική ερμηνεία 9Να αποδείξετε ότι ισχύει το ΘΜΤ για τις επόμενες συναρτήσεις στο αντίστοιχο διάστημα και στη συνέχεια να βρείτε τα ξ για τα οποία ισχύει το θεώρημα α) ( ), β) ( ), γ) f, f( ),,,, n 94Δίνεται η συνάρτηση f( ) Να δείξετε ότι: α) ισχύουν οι υποθέσεις του ΘΜΤ για την f στο διάστημα [ ee, ] β) υπάρχει τουλάχιστον ένα γ) f ( ee, ) τέτοιο ώστε f f e, 95Δίνεται συνάρτηση f, παραγωγίσιμη στο,, για την οποία ισχύει f () και f () 4 Να αποδείξετε ότι υπάρχει σημείο της γραφικής παράστασης της f, στο οποίο η εφαπτομένη είναι παράλληλη στην ευθεία y4 96Η συνάρτηση f είναι παραγωγίσιμη στο R και, 7 f f με Να δειχτεί ότι υπάρχει εφαπτομένη της καμπύλης y = f() κάθετη στην ευθεία y 97Έστω συνάρτηση f συνεχής στο διάστημα [, ], παραγωγίσιμη στο, και f f 4 Να αποδείξετε ότι υπάρχει ξ (, ) τέτοιος, ώστε να ισχύει f ( ) 98Έστω συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο διάστημα, με, Να αποδείξετε ότι υπάρχει, 99Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο τέτοιο ώστε : f, για κάθε f ( ) e f ( ), με f, και f για κάθε, Να αποδείξετε ότι f για κάθε, 4Δίνεται συνάρτηση f συνεχής στο f ( ) ( ) f ( ), με f, f και f για κάθε, Να αποδείξετε ότι f για κάθε,

78 4ο Λύκειο Περιστερίου 4Δίνεται η συνάρτηση f e,,,,, τέτοια, ώστε: Εύρεση Παραμέτρων 4Δίνεται η συνάρτηση f( ) 74 Να αποδείξετε ότι υπάρχουν f e,, α) Να βρείτε τα α, β R ώστε να ισχύει το ΘΜΤ στο διάστημα, β) Να βρείτε τά, ώστε f f f a, 4Δίνεται η συνάρτηση f( ) Να βρείτε τα α, β ώστε να ισχύουν, οι υποθέσεις του ΘΜΤ για την f στο [,] και μετά να λύσετε την εξίσωση f ( ) f f στο (,) 44Δίνεται συνάρτηση f που είναι συνεχής στο [α,β] και παραγωγίσιμη στο (α,β), και ισχύει ( ) 5, Αν f 5 5 και f για κάθε f 9, να δείξετε ότι 5 και Διαίρεση διαστήματος, με f και f αποδείξετε ότι υπάρχουν,,, τέτοια ώστε: 45Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο 46Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο Να f f 6,9, με 9 ότι υπάρχουν,,,9 τέτοια, ώστε: 47Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο f f Να αποδείξετε f f f,, με f 4και f αποδείξετε ότι υπάρχουν,,, τέτοια, ώστε: f f 4 f 5 48Δίνεται συνάρτηση f, συνεχής στο,,, f και 5 5 f f ώστε: 9 Να, παραγωγίσιμη στο, f Να αποδείξετε ότι υπάρχουν,,, με τέτοια,

79 4ο Λύκειο Περιστερίου Θ Bolzano ή Ε,Τ και ΘΜΤ 49Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο, με f γνησίως φθίνουσα στο,, f και f α) Υπάρχει, 5 Να αποδείξετε ότι: τέτοιο, ώστε β) Υπάρχουν,, τέτοια, ώστε f 4Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο, Να αποδείξετε ότι: α) Υπάρχει, τέτοιο, ώστε: f f, με γ) f για κάθε f f f f 5 f f β) Υπάρχουν,, τέτοια, ώστε: γ) Υπάρχει, τέτοιο, ώστε: 4Δίνεται συνάρτηση f, παραγωγίσιμη στο και f Να αποδείξετε ότι: 5 f f f,, για την οποία ισχύει f α) Υπάρχει, τέτοιο, ώστε, f β) Υπάρχουν,, τέτοια, ώστε: f f Ρίζα της f" 9 4 4Δίνεται συνάρτηση f, δύο φορές παραγωγίσιμη στο,6 για την οποία ισχύει: f f f Να αποδείξετε ότι υπάρχει,6 4 6 f 4Δίνεται συνάρτηση f, δύο φορές παραγωγίσιμη στο τέτοιο, ώστε, για την οποία ισχύει f, έχει f f f f Να αποδείξετε ότι η εξίσωση τουλάχιστον μία ρίζα, με f f Να αποδείξετε ότι η εξίσωση ρίζες στο, 44Έστω συνάρτηση f δύο φορές παραγωγίσιμη στο f f και f έχει τουλάχιστον δύο 75

80 4ο Λύκειο Περιστερίου 45Δίνεται συνάρτηση f δύο φορές παραγωγίσιμη στο συνευθειακά σημεία της τουλάχιστον μια ρίζα f Αν υπάρχουν τρία f έχει C, να αποδείξετε ότι η εξίσωση 46Δίνεται συνάρτηση f, δύο φορές παραγωγίσιμη στο, για την οποία ισχύει f για κάθε Να αποδείξετε ότι τρία οποιαδήποτε σημεία της γραφικής παράστασης της f, δεν μπορούν να είναι συνευθειακά Πρόσημο τιμής των f, f", με f και f f Να αποδείξετε ότι υπάρχει, τέτοιο, ώστε 47Δίνεται συνάρτηση f δυο φορές παραγωγίσιμη στο 48Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο αποδειχθεί ότι υπάρχουν,, f f Απόδειξη ανισοτήτων με μία μεταβλητή 49Να αποδείξετε ότι για κάθε,, α), με f f Να με τέτοια, ώστε: με, ισχύει: β) e e 4Να αποδείξετε ότι: α) ln β) e e e f, 4Να αποδείξετε ότι α) ln, β) ln, 4Να αποδείξετε ότι e e, για κάθε 4Να συγκρίνετε τους αριθμούς: α) 7 και 6 4 β) Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο με f γνησίως αύξουσα Να αποδείξετε ότι: f f f f, 45Δίνεται συνάρτηση f είναι παραγωγίσιμη στο, με f γνησίως αύξουσα στο Να αποδείξετε ότι f f f για κάθε 76

81 4ο Λύκειο Περιστερίου 46Έστω συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο, είναι γνησίως αύξουσα στο,, να αποδείξετε ότι f( ) f ( ) με f,, Αν η f Σύνθετα θέματα 47Δίνεται συνάρτηση f, παραγωγίσιμη στο f 4, για κάθε 77, για την οποία ισχύει: lim f Να αποδείξετε ότι 48Δίνεται συνάρτηση f, παραγωγίσιμη στο, για την οποία ισχύει: f e, για κάθε Να αποδείξετε ότι lim f 49Έστω συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο με f γνησίως αύξουσα και f 5 Να αποδείξετε ότι lim f 4Έστω συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο με lim f( ) Να αποδείξετε ότι lim f f f f για 4Δίνεται η συνάρτηση f, η οποία είναι παραγωγίσιμη στο με κάθε C διέρχεται από τα σημεία,5 και,, τότε: Αν η f α) να αποδείξετε ότι η f είναι - β) να λύσετε την εξίσωση f 4 f 8 γ) να αποδείξετε ότι υπάρχει τουλάχιστον ένα σημείο Μ της C f, στο οποίο η εφαπτομένη είναι κάθετη στην ευθεία ε: Σταθερή συνάρτηση Εύρεση συνάρτησης y 4 4Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο με και f Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση και να βρείτε τη τιμή της 4Δίνεται συνάρτηση f δύο φορές παραγωγίσιμη στο για κάθε Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση 44Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο με κάθε και f Να αποδείξετε ότι f f για κάθε g f f είναι σταθερή,με f f, f είναι σταθερή στο f e f e για f e,

82 4ο Λύκειο Περιστερίου 45Να βρείτε τη συνάρτηση f, για την οποία ισχύει: α) f, f β) f, f γ) f e,, f e δ) f f ε), f στ) 46Να βρείτε συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο, με e e α) f e ln και f β) f ln γ) f, f () δ) 47Να βρείτε συνάρτηση f δύο παραγωγίσιμη στο, με ln,, f f, f, f f e e, f e α) f 6, f f β) f 9, f f 48Να βρείτε συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο f 4 για κάθε α) f 8 για κάθε β) για την οποία ισχύει ότι: f 6 και και f Να βρείτε τον τύπο συνάρτησης f παραγωγίσιμης στο, για την οποία ισχύει ότι: f α) f f και β) f f e και f e γ) f f e και f e δ) f f και f 4 44Να βρείτε παραγωγίσιμη συνάρτηση f για την οποία ισχύει ότι: f e, α) f f και β) f f και f e, 44Να βρείτε συνάρτηση f, δύο φορές παραγωγίσιμη στο f f f για κάθε, f και, για την οποία ισχύει: f 44Να βρείτε συνάρτηση f, δύο φορές παραγωγίσιμη στο, για την οποία ισχύει: f f f, f f και 78

83 4ο Λύκειο Περιστερίου Εύρεση της f όταν f gf 44Να βρείτε τον τύπο συνάρτησης f παραγωγίσιμης στο, για την οποία ισχύει ότι: f α) f f και β) f f e και f e γ) f f e και f e δ) f f και Εύρεση της f σε ένωση διαστημάτων f 4 444Να βρείτε συνάρτηση f, παραγωγίσιμη στο για την οποία,για κάθε, ισχύει : 6 4 f 6 f 5 α) f f β) γ) f f e, f e δ) f f, f 445Να βρείτε συνάρτηση f, παραγωγίσιμη στο, για την οποία ισχύει: f α) f f e, f β) f f, γ) f 4 f, f δ) f f, f e f 446Έστω μια συνάρτηση f με, Αν, f () να βρείτε την f 447Δίνεται η παραγωγίσιμη συνάρτηση f με Να βρείτε τον τύπο της f 6, f( ) και f 6, Εύρεση της f με βοηθητική συνάρτηση 448Έστω f : R R μια συνάρτηση με f, η οποία είναι παραγωγίσιμη και ικανοποιεί τις σχέσεις : f ( e ), για κάθε και ( ) f ( ) e f,για κάθε R Να βρείτε τη συνάρτηση f f ( ) e 79

84 4ο Λύκειο Περιστερίου 449Έστω f : R R μια συνάρτηση με f, η οποία είναι παραγωγίσιμη και f ( ) ( ) ln f e f ( ) 45Να βρείτε συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο e α) f f, f f β) f e f, f 4 γ) f f, f (),,για κάθε R Να βρείτε τη συνάρτηση f, f 45Να βρείτε συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο f α) f f e και β) f f και f f 99 γ) f f και f f 8 για την οποία ισχύει: για την οποία ισχύει: 45Να βρείτε συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο για την οποία ισχύει: f f f για κάθε f και 45 Να βρείτε συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο για την οποία ισχύει: f f f f f και Εύρεση τύπου συνάρτησης δύο μεταβλητών 454Να βρείτε συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο, για την οποία ισχύει : f y f f y y για κάθε, f y και 455Να βρείτε συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο, για την οποία ισχύει ότι f y f y yf για κάθε y,, και f και Σύνθετες ασκήσεις 456Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο ln f f για κάθε α) Να αποδείξετε ότι f για κάθε β) Να βρείτε τον τύπο της f γ) Να αποδείξετε ότι ln, με f e και για κάθε, f

85 4ο Λύκειο Περιστερίου 457Δίνεται συνάρτηση f δύο φορές παραγωγίσιμη στο f f f, f και α) Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση στο β) Να αποδείξετε ότι, για την οποία ισχύουν: g f f e είναι σταθερή f f e γ) Να βρεθεί ο τύπος της f δ) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρεθεί η αντίστροφή της 458Δίνεται οι συναρτήσεις f, g: όπου η f είναι παραγωγίσιμη στο με f f, f () και g f f για κάθε, για κάθε α) Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση g είναι σταθερή β) Να αποδείξετε ότι: f lim f γ) Να υπολογίσετε το όριο 459Δίνεται πραγματική συνάρτηση f :, για την οποία ισχύουν : f f e, f α) Να δειχτεί ότι ο τύπος της συνάρτησης f είναι f ln e για β) i) Να γίνει μελέτη της f ως προς τη μονοτονία και την κυρτότητα γ) ii) Να αποδειχτεί ότι για κάθε, ισχύει f f 4 δ) i) Να βρεθεί η εξίσωση της εφαπτομένης της f στο σημείο ii) Να δείξετε ότι f iii) Να βρεθεί το lim f 8

86 4ο Λύκειο Περιστερίου Μονοτονία συνάρτησης Εύρεση μονοτονίας συνάρτησης με χρήση ης παραγώγου 46Να μελετήσετε ως προς την μονοτονία τις παρακάτω συναρτήσεις : 4 α) f 5 β) f γ) δ) f f ln ζ) f 6 8 ε) f e στ) ln η) f e f θ) f ln 46Να μελετήσετε ως προς την μονοτονία τις παρακάτω συναρτήσεις :,, α) f β) f 5 5,, γ) f 4 4, 4, ή 4 Εύρεση μονοτονίας συνάρτησης με χρήση των f,f,f (), δ) f 46Να μελετήσετε ως προς την μονοτονία τις παρακάτω συναρτήσεις : f e 4 β) f ln α) γ) f 4e 4 46Δίνεται συνάρτηση f, δύο φορές παραγωγίσιμη στο,,, για την οποία ισχύει f για κάθε, και f συνάρτηση h f 464Δίνεται παραγωγίσιμη συνάρτηση f με Να αποδείξετε ότι η είναι γνησίως φθίνουσα στο, f να αποδείξετε ότι η συνάρτηση g γνησίως αύξουσα, στο, Εύρεση τιμών παραμέτρων f γνησίως αύξουσα στο, Aν f e ln,είναι 465Να βρείτε τις τιμές της παραμέτρου, για τις οποίες η συνάρτηση: α) f 7 είναι γνησίως αύξουσα στο f ln, β) είναι γνησίως φθίνουσα στο 8

87 4ο Λύκειο Περιστερίου Εύρεση πρόσημου της f και σύνολο τιμών 466Να βρείτε το πρόσημο των παρακάτω συναρτήσεων: f ln 5, α) β) f e, γ) f e, 6 δ) f e 467Δίνεται η συνάρτηση f ( ) e, με α) Να μελετήσετε την μονοτονία της f β) Να βρείτε το σύνολο τιμών της γ) Να βρείτε την f 468Δίνεται η συνάρτηση f e e, α) Να μελετήσετε την f ως προς τη μονοτονία β) Να βρείτε το πρόσημο των αριθμών f και γ) Να συγκρίνετε τους αριθμούς 5 f f, f και 5 f 469Δίνεται συνάρτηση f δύο φορές παραγωγίσιμη στο,, για την οποία ισχύει ότι: f f και f για κάθε, ότι f για κάθε, 47Δίνεται συνάρτηση f δύο φορές παραγωγίσιμη στο Να αποδείξετε, με, και f f Να αποδείξετε ότι f f Απόδειξη ανισοτήτων με παράγουσα βοηθητική συνάρτηση f για κάθε 47Δίνεται συνάρτηση f δύο φορές παραγωγίσιμη στο, τέτοια ώστε να ισχύει : f f, για κάθε Να μελετήσετε την f ως προς τη μονοτονία 47Να αποδείξετε ότι: ln, α) β) e, γ),, δ) e, ε) e, στ) ln e, 4 ζ), η),, 4 8

88 4ο Λύκειο Περιστερίου 47Δίνονται οι παραγωγίσιμες συναρτήσεις f, g :, ότι f g για κάθε, και, για τις οποίες ισχύει f g Να αποδείξετε ότι η γραφική παράσταση της f βρίσκεται πάνω από το γραφική παράσταση της g στο διάστημα, 474Δίνεται δύο φορές παραγωγίσιμη συνάρτηση f :, με για κάθε, f και f Να αποδείξετε ότι: f για κάθε f 6 475Δίνεται συνάρτηση f δύο φορές παραγωγίσιμη στο, για την οποία ισχύει: f e για κάθε, και f α) Να αποδείξετε ότι f f β) Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα στο, Επίλυση εξισώσεων και ανισώσεων Απόδειξη ισοτήτων και ανισοτήτων 476Να λύσετε τις παρακάτω εξισώσεις: α) ln β) δ) 4 4 ln ε) e e γ) ln 6 στ) ln e α) Να μελετήσετε τη συνάρτηση f ως προς τη μονοτονία β) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση 5 έχει μοναδική ρίζα το 478Να λύσετε τις ανισώσεις: α) l β) eln, e γ) e, 479Να λύσετε την ανίσωση: ln 7 ln 7, 48Δίνεται η συνάρτηση f ( ) e α) Να μελετήσετε την f ως προς τη μονοτονία β) Να λύσετε τις εξισώσεις i) e e ii) γ) Να λύσετε την ανίσωση: e e e 84

89 4ο Λύκειο Περιστερίου Πλήθος ριζών 48Δίνεται παραγωγίσιμη συνάρτηση f :, e,, με, e Να αποδείξετε ότι η εξίσωση ln στο διάστημα, e 48α)Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση γνησίως αύξουσα β) Η εξίσωση f, για κάθε f έχει ακριβώς μία ρίζα f,, είναι έχει μία μόνο ρίζα στο διάστημα, 48Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο για την οποία ισχύει: f για κάθε Να αποδείξετε ότι η γραφική παράσταση της 5 g ln 5, το f τέμνει τη γραφική παράσταση της συνάρτησης πολύ σε ένα σημείο 484Δίνεται συνάρτηση f, παραγωγίσιμη στο, για την οποία ισχύει: f f f 6,, Να αποδείξετε ότι η εξίσωση f, έχει μοναδική ρίζα στο διάστημα 485Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο,, Αν f και 4 κάθε,, να αποδείξετε ότι η εξίσωση, f για f έχει μοναδική ρίζα στο 486Να λύσετε τις παρακάτω εξισώσεις: α) ln β) e e γ) δ) Να βρείτε το πλήθος των ριζών των εξισώσεων: α) 7 4 β) γ) 6 488Να αποδείξετε ότι οι παρακάτω εξισώσεις έχουν ακριβώς μία ρίζα στο διάστημα, 4 α) e β) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση αρνητική έχει δύο θετικές ρίζες και μία 85

90 4ο Λύκειο Περιστερίου 49Δίνεται η παραγωγίσιμη στο συνάρτηση f, για την οποία είναι f e για κάθε και f Να αποδείξετε ότι η εξίσωση f, έχει ακριβώς μία ρίζα για κάθε Θεωρητικές 49Δίνεται συνάρτηση f με συνεχή δεύτερη παράγωγο στο, για κάθε,, Αν f,να αποδείξετε ότι η συνάρτηση f είναι γνησίως μονότονη 49Έστω συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο, με f 4 και f α) Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση g f ( ) f ( ), για κάθε β) Υπάρχει, τέτοιο ώστε: e f f f είναι γνησίως αύξουσα όταν 49Δίνεται παραγωγίσιμη συνάρτηση f : για την οποία ισχύει: f για κάθε 494Δίνεται συνάρτηση f, δύο φορές παραγωγίσιμη στο f για κάθε B f f 495Δίνεται συνάρτηση f, ορισμένη στο Να υπολογίσετε το όριο f lim, για την οποία ισχύει A f f και Να συγκρίνετε τους αριθμούς, με συνεχή πρώτη παράγωγο, για την f, για κάθε οποία ισχύουν οι σχέσεις: f f και α) Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως μονότονη β) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση f έχει μοναδική ρίζα γ) Να αποδείξετε ότι η εφαπτομένη της γραφικής παράστασης της συνάρτησης f g f, στο σημείο που τέμνει τον άξονα, σχηματίζει με αυτόν, γωνία 45 o 86

91 4ο Λύκειο Περιστερίου Ακρότατα συνάρτησης Εύρεση τοπικών ακροτάτων 496Να μελετήσετε ως προς τη μονοτονία και τα ακρότατα τις παρακάτω συναρτήσεις; ln α) f 6 β) f γ) f δ) f, [, ] ε) f ln ln στ) f ln 497Να μελετήσετε ως προς τη μονοτονία και τα ακρότατα τις παρακάτω συναρτήσεις:,, α) f β) f 5, 6,, γ) f Κρίσιμα σημεία 4, 6 6, 498Δίνεται παραγωγίσιμη συνάρτηση g :,, με και g e e Να βρείτε τα κρίσιμα σημεία της συνάρτησης f ln g g 499Δίνεται συνάρτηση f, παραγωγίσιμη στο, για την οποία ισχύει: f 6 f f 6, α) Να βρείτε τα κρίσιμα σημεία της f β) Να μελετήσετε την f ως προς τη μονοτονία και τα ακρότατα g για κάθε Ακρότατα και Ρίζες - Πρόσημο της f-επίλυση εξισώσεων και ανισώσεων 5Να αποδείξετε ότι: α),, β),, γ) e e για κάθε δ) ln, 87

92 4ο Λύκειο Περιστερίου ε),, στ) 6 6 6e ln f α) Να βρείτε τα ακρότατα της f 5Δίνεται η συνάρτηση, β) Να αποδείξετε ότι για κάθε ισχύει e e γ) Αν υπάρχει για τον οποίο για κάθε ισχύει αποδείξετε ότι e e, να e 5Να αποδείξετε ότι: e για κάθε, Εύρεση πλήθους ριζών της εξίσωσης f() = 5Έστω μια συνάρτηση f:rr με f '() για κάθε R Αν η f είναι συνεχής να βρείτε το πλήθος των ριζών της εξίσωσης f ( e ) f ( a ) 54Να βρείτε τις τιμές του αr, ώστε η εξίσωση - + α = να έχει τρεις ρίζες πραγματικές και άνισες Ύπαρξη ακρότατου 55Να δείξετε ότι υπάρχει μοναδικό (,l) τέτοιο ώστε η συνάρτηση f ( ) e να παρουσιάζει ελάχιστο 56Δίνεται η συνάρτηση f () = - - ln Να δείξετε ότι η f παρουσιάζει μοναδικό ακρότατο στο πεδίο ορισμού της Πρόσημο ολικού ακρότατου και τιμών της f 57Δίνεται η συνάρτηση f e,, α) Να μελετήσετε την f ως προς τη μονοτονία και τα ακρότατα β) Να βρείτε το πρόσημο του ακρότατου 58Δίνεται η συνάρτηση f e,, Να βρείτε το λ, ώστε το μέγιστο της f να είναι όσο το δυνατόν μεγαλύτερο f 6 8, 59Δίνεται η συνάρτηση Να βρείτε την τιμή του, για την οποία ο ρυθμός μεταβολής της f ως προς, γίνεται ελάχιστος 88

93 4ο Λύκειο Περιστερίου Θεωρητικές -Σύνθετα θέματα 4 5Δίνεται η συνάρτηση f 7, με, *,, 4 Αν η f έχει τρία διαφορετικά τοπικά ακρότατα, να αποδείξετε ότι 5Δίνεται παραγωγίσιμη συνάρτηση f : για την οποία ισχύει ότι: f f Να βρείτε τα ακρότατα της f 5Δίνεται δύο φορές παραγωγίσιμη συνάρτηση f : με f για κάθε Αν η συνάρτηση f δεν είναι " ", να αποδείξετε ότι η f έχει μέγιστο, με αποδείξετε ότι υπάρχει, τέτοιο, ώστε f 5Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο f f f Να 54α) Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο διάστημα,8 με 8 6 f f f f, να αποδείξετε ότι η f έχει τουλάχιστον δύο κρίσιμα σημεία β) Αν η f είναι συνεχής στο,8 και f 8 f f 6 f,να αποδείξετε ότι η f έχει τουλάχιστον δύο κρίσιμα σημεία 55Δίνεται συνάρτηση f, δύο φορές παραγωγίσιμη στο διάστημα,4 με 4 f f f f, να αποδείξετε ότι η f έχει τουλάχιστον ένα κρίσιμο σημείο 56Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο,, με f f και Αν το είναι η μοναδική ρίζα της εξίσωσης α) η f δεν έχει ακρότατα στο διάστημα, β) να βρείτε το σύνολο τιμών της f 57Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο,, και f Αν το να αποδείξετε ότι: α) η f δεν έχει ακρότατα στο διάστημα β) να βρείτε τα ακρότατα της f f 4 f,να αποδείξετε ότι: με f f f τότε είναι η μοναδική ρίζα της εξίσωσης, γ) να αποδείξετε ότι υπάρχουν,, τέτοια, ώστε f f 89

94 4ο Λύκειο Περιστερίου δ) να αποδείξετε ότι υπάρχει f f f τέτοιο, ώστε, 58Δίνεται συνάρτηση f δύο φορές παραγωγίσιμη στο και σύνολο τιμών το,6 Να αποδείξετε ότι: α) υπάρχουν τουλάχιστον δύο τιμές,,5 f f β) υπάρχει,5 τέτοιο, ώστε f γ) υπάρχει,5,5 με f, f τέτοιες ώστε τέτοιο, ώστε δ) η ευθεία y 6 τέμνει τη f,5 5 4 f f f C τουλάχιστον σε ένα σημείο με τετμημένη 9

95 4ο Λύκειο Περιστερίου Θεώρημα Fermat Pierre de FERMAT (Γαλλία, 6-665) Γάλλος μαθηματικός και νομομαθής, διετέλεσε δικαστής στην Τουλούζη Στα περιθώρια των καθηκόντων του ασχολήθηκε με τη λογοτεχνία και τα μαθηματικά Ο Fermat υπήρξε ένας από τους ιδρυτές των νεότερων μαθηματικών, πρόδρομος του Απειροστικού Λογισμού, της Θεωρίας Πιθανοτήτων κα Διατηρούσε αλληλογραφία με τους μεγαλύτερους μαθηματικούς και φυσικούς της εποχής του (Pascal, Roberval, Huygens, Descartes) και είχε εδραιώσει την φήμη του ως ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς Ο Fermat σπανίως δημοσίευε τις ανακαλύψεις του με αποτέλεσμα μεγάλος αριθμός εργασιών του να χαθεί Είχε στείλει πάντως αντίγραφα των χειρόγραφων του, «Μέθοδος για τον καθορισμό Μέγιστων και Ελάχιστων καθώς και Εφαπτομένων σε Καμπύλες» (Method for determining Maima and Minima and Tangents to Curved Lines), το κείμενο του Απολλώνιου για τους Γεωμετρικούς τόπους (Plane loci ) το οποίο είχε αποκαταστήσει, καθώς και την αλγεβρική του προσέγγιση στην γεωμετρία με τίτλο Εισαγωγή σε Επίπεδους και Στερεούς Τόπους (Introduction to Plane and Solid Loci) στους μαθηματικούς στο Παρίσι (ο ίδιος έμενε στην Τουλούζη) Μετά τον Διόφαντο που έζησε τον ο αι μχ ο Fermat υπήρξε ο πρώτος μεγάλος μελετητής της θεωρίας αριθμών Aν και η Θεωρία Αριθμών δεν θεωρείτο σπουδαίος κλάδος στην εποχή του, ο Fermat έδωσε εξαιρετικά θεωρήματα μεταξύ των οποίων και το περίφημο «Τελευταίο Θεώρημα του Fermat» σύμφωνα με το οποίο η εξίσωση n + y n = z n δεν έχει μη μηδενικές ακέραιες ρίζες για, y και z ακέραιους όταν n > Ο Fermat είχε γράψει στο περιθώριο ενός βιβλίου: Έχω ανακαλύψει μια πραγματικά σπουδαία απόδειξη η οποία δεν χωράει σε αυτό το μικρό περιθώριο 9

96 4ο Λύκειο Περιστερίου Αυτή η σημείωση βρέθηκε μετά τον θάνατο του Για χρόνια μαθηματικοί από όλον τον κόσμο προσπάθησαν να αποδείξουν το θεώρημα, το οποίο απέδειξε τελικά ο βρετανός μαθηματικός Andrew Wiles, το 994! Τα κυριότερα των έργων του Fermat δημοσιεύθηκαν από το γιο του Σαμουήλ το 679 με τίτλο «Varia opera Mathematica» Ακρότατα 59Να βρείτε τα ολικά ακρότατα των συναρτήσεων ( ) 4,, i) f ii) f ( ) ( ) e,, 5Να βρεθούν τα ολικά ακρότατα της συνάρτησης 5 4 9, [,] f( ) 8, (,] Εύρεση τιμών παραμέτρων ώστε η f να παρουσιάζει τοπικό ακρότατο f,,, 5Δίνεται η συνάρτηση Να βρείτε τα,, αν γνωρίζετε ότι η f παρουσιάζει ακρότατο στα και 5Να βρείτε τις τιμές των,, ώστε η συνάρτηση f ( ) l να παρουσιάζει ακρότατα στα = και = Να καθορίσετε το είδος των ακρότατων 5Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο, για την οποία ισχύει: f f για κάθε Αν η f παρουσιάζει ακρότατο στο, 4 τότε να βρείτε το 9

97 4ο Λύκειο Περιστερίου Οι μέθοδοι των «Ψευδοισοτήτων» του Fermat O Fermat ήταν ο πρώτος που έλυσε προβλήματα μεγίστου ελαχίστου παίρνοντας υπόψη του την χαρακτηριστική συμπεριφορά της συνάρτησης, κοντά στις ακρότατες τιμές της Για παράδειγμα, προκειμένου να καθορίσει πως θα έπρεπε να διαιρέσει ένα τμήμα μήκους b σε δύο τμήματα με μήκη αντίστοιχα και b προκειμένου το γινόμενο τους να είναι μέγιστο δηλαδή το (b ) = b (το οποίο πρόβλημα είναι ισοδύναμο με την εύρεση του για το οποίο το εμβαδόν ορθογωνίου σταθερής περιμέτρου b γίνεται μέγιστο) ακολούθησε την εξής διαδικασία: Αρχικά αντικατέστησε το με το + e (ο ίδιος χρησιμοποίησε τα γράμματα Α και Ε αντί για και e) και προκειμένου να συγκρίνει την σχέση που προέκυψε με την αρχική σχέση, θεώρησε την «ψευδοισότητα» : b( + e) ( + e) = b + be e e b Μετά την αναγωγή όμοιων όρων διαιρεί με το e και έχει: + e b Tέλος, διώχνει το e και καταλήγει στην ισότητα: = b Δυστυχώς ο Fermat δεν εξήγησε ποτέ με αρκετή σαφήνεια την λογική βάση της μεθόδου του, και οι ιστορικοί έχουν αρκετές διαφωνίες ως προς το τι εννοούσε τελικά Μία ερμηνεία η οποία είναι πιο κοντά στις σύγχρονες αντιλήψεις, είναι η παρακάτω: Αν f() είναι ένα μέγιστο της συνάρτησης f από την γραφική παράσταση φαίνεται ότι η τιμή της f αλλάζει πολύ αργά κοντά στο Αν το e είναι αρκετά μικρό τότε τα f() και f(+e) είναι κατά προσέγγιση ίσα, f f e δηλαδή f f e Αν f() είναι πολυώνυμο τότε το f() - f(+e) θα διαιρείται με το e και θα έχουμε f f e e και το όριο αυτού του λόγου όταν το e είναι ο σύγχρονος ορισμός της παραγώγου δηλαδή ισοδυναμεί με το να γράψουμε f () = Πρέπει να τονίσουμε ότι ο Fermat δεν απαίτησε το e να είναι «μικρό» ούτε και αναφέρθηκε στον υπολογισμό του ορίου καθώς το e Σε μία τουλάχιστον περίπτωση χειρίστηκε τα και + e με ένα καθαρά αλγεβρικό τρόπο, ως διακριτές ρίζες της εξίσωσης f() = c 9

98 4ο Λύκειο Περιστερίου Έγραψε f() = f(+e), έκανε αναγωγή όμοιων όρων, διαίρεσε με το e και στο τέλος παρέλειψε τους εναπομείναντες όρους στους οποίους υπήρχε το e, στηριζόμενος στο γεγονός ότι όταν c= =f() είναι η μέγιστη τιμή της f, οι δύο ρίζες είναι ίσες, άρα e = Ανισοϊσότητα Fermat Ισότητα 54Δίνεται παραγωγίσιμη συνάρτηση g : g e για κάθε, για την οποία ισχύει: g Να αποδείξετε ότι 55Αν ln για κάθε, να αποδείξετε ότι 56Δίνεται συνάρτηση f, παραγωγίσιμη στο, για την οποία ισχύουν οι σχέσεις : e f ( ), και f () Να βρείτε την εξίσωση της εφαπτομένης της C στο σημείο A (,) f 57Δίνεται η τρεις φορές παραγωγίσιμη συνάρτηση f : f f f 4, Να αποδείξετε ότι: ισχύει: α) f f 4, για την οποία β) υπάρχει τουλάχιστον ένα,4 τέτοιο, ώστε η εφαπτομένη της γραφικής παράστασης της f στο σημείο M, f να είναι παράλληλη στον άξονα Πλήθος ακροτάτων 4 58Δίνεται η συνάρτηση f 7, με, *,, 4 Αν η f έχει τρία διαφορετικά τοπικά ακρότατα, να αποδείξετε ότι 94

99 4ο Λύκειο Περιστερίου 59Δίνεται παραγωγίσιμη συνάρτηση f : για την οποία ισχύει ότι: f f Να βρείτε τα ακρότατα της f 5Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση τρία τοπικά ελάχιστα και δύο τοπικά μέγιστα θετικούς ημιάξονες, τρίγωνο με ελάχιστο εμβαδόν 95 f, έχει 5Να αποδείξετε ότι, αν για μια συνάρτηση f, που είναι παραγωγίσιμη στο R, ισχύει f ( ) f ( ) τότε η f δεν έχει ακρότατα Αποκλεισμός ακρότατου στα άκρα του [α, β] 5Δίνεται παραγωγίσιμη συνάρτηση :, f, με f f για κάθε, Να αποδείξετε ότι η f είναι η μηδενική συνάρτηση 5Έστω η συνεχής συνάρτηση f :, με παρουσιάζει ελάχιστο στο 54Έστω :,4 f Να δείξετε ότι η f δεν f μια παραγωγίσιμη συνάρτηση με f ( a), f ( ) Να δείξετε ότι υπάρχει ξ (α,β) τέτοιο ώστε f ( ) Προβλήματα 55Έστω M, y σημείο της ευθείας : y 6 με τετμημένη, Αν Κ,Λ οι προβολές του Μ στους άξονες, yy αντίστοιχα και Ο η αρχή των αξόνων, να βρείτε το Μ, ώστε το ορθογώνιο ΟΚΜΛ να έχει μέγιστο εμβαδόν 56Να βρείτε την ελάχιστη κατακόρυφη απόσταση μεταξύ των γραφικών παραστάσεων των συναρτήσεων f 5 και g Να βρείτε σημείο της γραφικής παράστασης της συνάρτησης απέχει τη μικρότερη απόσταση από το σημείο A, f e 58Έστω M, y σημείο της ευθείας : y 6 με τετμημένη, που Αν Κ,Λ οι προβολές του Μ στους άξονες, yy αντίστοιχα και Ο η αρχή των αξόνων, να βρείτε το Μ, ώστε το ορθογώνιο ΟΚΜΛ να έχει μέγιστο εμβαδόν 59 Να βρείτε ευθεία που διέρχεται από το σημείο A,4 και σχηματίζει με τους

100 4ο Λύκειο Περιστερίου ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΜΕΓΙΣΤΑ ΚΑΙ ΕΛΑΧΙΣΤΑ Ι Στο βιβλίο του Nova Stereometria doliorum vinorum ( Νέα στερεομετρία των οινοβάρελων) ο Kepler περιγράφει ένα επεισόδιο της ζωής του που διαδραματίστηκε το φθινόπωρο του 6: Πέρυσι τον Δεκέμβριο [] έφερα στο σπίτι τη νέα σύζυγο όταν η Αυστρία, που ευτύχησε να έχει μια πλούσια σοδειά εκλεκτών σταφυλιών, μοίραζε τα πλούτη της [] Στο Λίντς η όχθη ήταν κατάμεστη από οινοβάρελα που πουλιόνταν σε λογική τιμή [] Γι αυτό το λόγο, άλλωστε, πολλά βαρέλια πήραν την άγουσα προς το σπίτι μου, όπου και τοποθετήθηκαν στη σειρά Τέσσερις μέρες αργότερα κατέφθασε ο πωλητής και ογκομέτρησε όλα τα βαρέλια, χωρίς να τα διακρίνει, αδιαφορώντας για το σχήμα τους, χωρίς σκέψη ή κάποιον υπολογισμό Συγκεκριμένα, έχω νε την χάλκινη άκρη ενός κανόνα διαμέσου του στομίου από το οποίο γεμίζει το βαρέλι, ώσπου να φθάσει στην απέναντι άκρη καθενός από τους ξύλινους δίσκους που τους αναφέρουμε απλά ως πυθμένες Και μόλις το μήκος μέχρι την άκρη του δίσκου στη κορυφή ήταν ίσο με το μήκος μέχρι την άκρη του άλλου δίσκου στο έδαφος, ο πωλητής δήλωνε τον αριθμό των αμφορέων που περιέχονται στο βαρέλι, έχοντας απλώς σημειώσει τον αριθμό που έγραφε ο κανόνας στο σημείο που έληγε το συγκεκριμένο μήκος Έμεινα κατάπληκτος Οντας νεόνυμφος, θεώρησα πρέπον να εγκύψω σε ένα νέο αντικείμενο μαθηματικών σπουδών και να διερευνήσω τους γεωμετρικούς νόμους μιας μέτρησης τόσο χρήσιμης στη διαχείριση της οικιακής οικονομίας, με σκοπό να διασαφηνίσω τη βάση της, αν υπάρχει τέτοια Το κύριο αποτέλεσμα που περιέχει το βιβλίο του είναι το Θεώρημα V (μέρος δεύτερο): «Από όλους τους κυλίνδρους με την ίδια διαγώνιο, ο μεγαλύτερος και με τη μέγιστη χωρητικότητα είναι εκείνος στον οποίο ο λόγος της διαμέτρου της βάσης προς το ύψος ισούται με» Με άλλα λόγια το συγκεκριμμένο θεώρημα παρέχει την λύση του προβλήματος: Σε δεδομένη σφαίρα να εγγράψετε ένα κύλινδρο μέγιστου όγκου Μπορείτε να το λύσετε; Αφού απέδειξε το θεώρημα (με γεωμετρικό τρόπο) ο Kepler έγραψε: Από αυτό γίνεται φανερό ότι, όταν κατασκευάζουν ένα βαρέλι, οι αυστριακοί βαρελοποιοί, λες και καθοδηγούνται από τη κοινή και τη γεωμετρική λογική, 96

101 4ο Λύκειο Περιστερίου λαμβάνουν ως ακτίνα της βάσης του το ένα τρίτο του ύψους της βαρελοσανίδας Όταν γίνει αυτό, ο κύλινδρος που κατασκευάζεται νοητά μεταξύ των δύο βάσεων θα αποτελείται από δύο ημίσεα, καθένα από τα οποία θα ικανοποιεί με καλή προσέγγιση τις συνθήκες του θεωρήματος και, έτσι, θα έχει μέγιστη χωρητικότητα, ακόμα και αν σημειώθηκαν κάποιες μικρές παρεκκλίσεις από τους ακριβείς κανόνες κατά την κατασκευή του βαρελιού, διότι η χωρητικότητα των σχημάτων που προσεγγίζουν πολύ το βέλτιστο μεταβάλλεται ελάχιστα [] Και τούτο επειδή πλησίον ενός μεγίστου οι μειώσεις εκατέρωθέν του είναι στην αρχή ανεπαίσθητες Κυρτότητα Σημεία Καμπής Mελέτη συνάρτησης ως προς την κυρτότητα-σημεία καμπής 54Στο διπλανό σχήμα δίνεται η γραφική παράσταση της παραγώγου f μίας συνάρτησης f α) Να βρείτε το πεδίο ορισμού και το σύνολο τιμών της συνάρτησης f β) Να προσδιορίσετε τα διαστήματα μονοτονίας και τα ακρότατα της f γ) Να προσδιορίσετε τα διαστήματα κυρτότητας της f,και τις θέσεις των σημείων καμπής της 54Στο διπλανό σχήμα δίνεται η γραφική παράσταση της παραγώγου f μίας συνάρτησης f α) Να βρείτε το πεδίο ορισμού και το σύνολο τιμών της συνάρτησης f β) Να προσδιορίσετε τα διαστήματα μονοτονίας και τις θέσεις τοπικών ακροτάτων της f γ) Να προσδιορίσετε τα διαστήματα κυρτότητας της f, και τις θέσεις των σημείων καμπής της 54Στο διπλανό σχήμα δίνεται η γραφική παράσταση της παραγώγου f μίας συνάρτησης f α) Να βρείτε το πεδίο ορισμού και το σύνολο τιμών της συνάρτησης f 97

102 4ο Λύκειο Περιστερίου β) Να προσδιορίσετε τα διαστήματα μονοτονίας και τις θέσεις τοπικών ακροτάτων της f γ) Να προσδιορίσετε τα διαστήματα κυρτότητας της f και τις θέσεις των σημείων καμπής της 54Να βρείτε τα διαστήματα στα οποία οι παρακάτω συναρτήσεις είναι κυρτές ή κοίλες και να προσδιορίσετε τα σημεία καμπής τους (αν υπάρχουν) 4 f 6 7 β) f α) 4 γ) f e e δ) f ( ) ln 544Να μελετήσετε ως προς τη μονοτονία και τα σημεία καμπής τις συναρτήσεις :, 4 6, α) f β) f 4, 6 4 6, Κυρτότητα και εφαπτομένη 545Δίνεται η συνάρτηση 4 f e, α) Να αποδείξετε ότι η f είναι κυρτή στο β) Να βρείτε την εφαπτομένη της C f στο γ) Να αποδείξετε ότι 4 546Δίνεται η συνάρτηση e για κάθε f ln e, α) Να αποδείξετε ότι η f είναι κοίλη στο, β) Να αποδείξετε ότι f για κάθε 547Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο για την οποία ισχύει: f lim 4 α) Να βρείτε την εξίσωση της εφαπτομένης της C f στο σημείο A, f β) Aν η f είναι κοίλη στο, να αποδείξετε ότι f 7 4 για κάθε Εύρεση παραμέτρων 4 a 548Αν α <, να δείξετε ότι η συνάρτηση f() = είναι κοίλη στο R 549Να βρείτε τις τιμές του α ώστε η συνάρτηση f () = 4 -α + - να είναι κυρτή στο R 98

103 4ο Λύκειο Περιστερίου 55Δίνεται η συνάρτηση f ( ) aln,, a Να βρείτε τη τιμή της παραμέτρου α,ώστε η εφαπτομένη της C f στο σημείο καμπής της να διέρχεται 4 από το σημείο M, a 55Δίνεται η συνάρτηση f 5, Να βρείτε το, ώστε η f να παρουσιάζει καμπή στο 4 55Δίνεται η συνάρτηση f,, Αν η C f έχει δύο σημεία καμπής, να αποδείξετε ότι Κυρτότητα από συνθήκη Απόδειξη ανισοτήτων με κυρτότητα και ΘΜΤ 55Δίνεται η συνάρτηση ln f, α) Να αποδείξετε ότι η f είναι κυρτή 8 β) Αν, να αποδείξετε ότι 554Δίνεται συνάρτηση f, παραγωγίσιμη και κοίλη στο αποδείξετε ότι f f 5,5 με f Να 555Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη και κυρτή στο f f f f, Η f δεν παρουσιάζει καμπή Να αποδείξετε ότι: 556Έστω μια συνάρτηση f : R R για την οποία ισχύει f ( ) 4 f ( ) 4 f ( ) για κάθε Να δείξετε ότι η συνάρτηση σημεία καμπής g( ) e f ( ),, δεν έχει 557Δίνεται συνάρτηση g, δύο φορές παραγωγίσιμη στο, για την οποία ισχύει: g 4 g για κάθε Να αποδείξετε ότι η γραφική παράσταση της g δεν έχει σημεία καμπής 99

104 4ο Λύκειο Περιστερίου Γεωμετρικός τόπος σημείων καμπής 558Έστω η συνάρτηση f Να αποδείξετε ότι για οποιαδήποτε τιμή του α η γραφική παράσταση της f έχει μόνο ένα σημείο καμπής, το οποίο για τις διάφορες τιμές του α ανήκει σε παραβολή 559Δίνεται η συνάρτηση τόπο του σημείου καμπής της Θεωρητικές ασκήσεις f 6e,, C f, καθώς το α διατρέχει το Να βρείτε το γεωμετρικό 56Έστω συνάρτηση f παραγωγίσιμη και κοίλη στο με κάθε f f για Να μελετήσετε την f ως προς τη μονοτονία και τα ακρότατα 56Έστω συνάρτηση f δύο φορές παραγωγίσιμη με f κυρτή στο Αν f, να μελετήσετε την f ως προς τη κυρτότητα και να βρείτε τα σημεία καμπής της 56Έστω παραγωγίσιμη και κυρτή στο συνάρτηση f Aν η f παρουσιάζει μέγιστο στο να αποδείξετε ότι η f είναι σταθερή συνάρτηση 56Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη και κυρτή στο Αν f (), να αποδείξετε ότι lim f( ) Σύνθετες ασκήσεις 564Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο α) Να αποδείξετε ότι f 6 β) Να βρείτε την εφαπτομένη της C f στο σημείο f, με lim και A, f γ) Να αποδείξετε ότι η ευθεία y τέμνει τη C f σε ένα τουλάχιστον f 4 6 σημείο με τετμημένη,4 δ) Αν η f είναι κοίλη, να αποδείξετε ότι υπάρχει ακριβώς ένα,4 στο οποίο η f παρουσιάζει τοπικό μέγιστο 565Δίνεται συνάρτηση f δύο φορές παραγωγίσιμη στο,4 για την οποία ισχύει: f f f και f για κάθε,4 4 f f α) β) f Να αποδείξετε ότι:

105 4ο Λύκειο Περιστερίου γ) Η f έχει στο διάστημα,4 τουλάχιστον δύο κρίσιμα σημεία και τουλάχιστον μία πιθανή θέση σημείου καμπής f 4 δ) 566Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο, για την οποία ισχύει: f, α) Να μελετήσετε ως προς την μονοτονία η συνάρτηση g() f() β) Να αποδείξετε ότι η γραφική παράσταση της f τέμνει την ευθεία y = το πολύ σε ένα σημείο γ) Να αποδείξετε ότι η f είναι κυρτή στο δ) Να υπολογίσετε το όριο lim f f De L Hospital Guillaume-François-Antoine Marquis de l'hôpital 66 Παρίσι 74 Παρίσι Το όνομα του ακολουθείται από αρκετούς τίτλους ακόμα δεδομένου ότι προερχόταν από αριστοκρατική οικογένεια Το πάθος του για τα μαθηματικά εκδηλώθηκε από παιδί και παρόλο που ακολούθησε στρατιωτική καριέρα, δεν εγκατέλειψε ποτέ τα μαθηματικά Καθοριστική για την ζωή του αποδείχθηκε η συνάντηση του με τον σπουδαίο Ελβετό μαθηματικό Johann Bernoulli τα τέλη του 69 ( Ο Bernoulli τότε 4 ετών, είχε πάει στο Παρίσι και έδινε διαλέξεις σχετικά με τις τελευταίες εξελίξεις στα μαθηματικά, δηλαδή, σχετικά με τον διαφορικό λογισμό του Leibniz) Ο l Hôpital όχι μόνο παρακολούθησε τις διαλέξεις του αλλά το προσέλαβε και για ιδιαίτερα μαθήματα Το 696 ο l Hôpital δημοσίευσε το πρώτο διδακτικό εγχειρίδιο για τον διαφορικό λογισμό, Ανάλυση των άπειρα μικρών για την κατανόηση των καμπύλων γραμμών (Analyse des infiniment petits pour l intélligence des lignes courbes) βασισμένο στις διαλέξεις του Johann Bernoulli το οποίο είχε μία τεράστια επιτυχία και για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα (έως το 78) αποτελούσε το μόνο προσβάσιμο δρόμο στο διαφορικό λογισμό Το εγχειρίδιο αρχίζει με δύο ορισμούς: Ορισμός Μεταβλητές ποσότητες είναι αυτές που αυξάνονται ή μειώνονται συνεχώς ενώ μία σταθερή ποσότητα παραμένει η ίδια καθώς άλλες διαφέρουν Ορισμός Το άπειρα μικρό τμήμα κατά το οποίο μια μεταβλητή ποσότητα αυξάνεται ή μειώνεται συνεχώς ονομάζεται διαφορικό αυτής της ποσότητας Στο ίδιο εγχειρίδιο εμφανίζεται και ο ορισμός της εφαπτομένης Δεδομένου ότι έχει ορίσει την καμπύλη ως ένα πολύγωνο με άπειρο πλήθος πλευρών, η κάθε μία άπειρα μικρού μήκους, ορίζει την εφαπτομένη σε σημείο καμπύλης ως την ευθεία γραμμή που παράγεται από την άπειρα μικρή ευθεία γραμμή σε αυτό το σημείο

106 4ο Λύκειο Περιστερίου Σε αυτό το εγχειρίδιο εμφανίζεται επίσης ο γνωστός ως «Κανόνας του l Hôpital» ο οποίος όμως έχει ήδη εμφανιστεί το 694 σε γραπτό του Johann Bernoulli (όπως και τα περισσότερα από όσα περιέχει το βιβλίο του) Απροσδιόριστη μορφή 567Να υπολογίσετε τα παρακάτω όρια : e ln α) lim β) lim 4 e e ln( ) γ) lim ln( e e ) Απροσδιόριστη μορφή 568Να βρείτε τα παρακάτω όρια : α) lim β) lim e n e γ) lim n( e ) Απροσδιόριστη μορφή ή 569Να υπολογίσετε τα παρακάτω όρια: α) lim e β) lim ln γ) lim lne 57Να βρείτε τα παρακάτω όρια: α) lim ( n ) β) lim ( ) e γ) lim ( n ) δ) lim ( e ) ε) lim ( e ) στ) lim ζ) lim ( n e ) η) lim n( e ) θ) lim ( e ln ) Απροσδιόριστη μορφή 57Να βρείτε τα παρακάτω όρια: α) lim( ) n β) n δ) lim ε) e ζ) lim ( e ) ln η) lim ( ) e γ) lim ( e ) στ) lim ( ) lim n lim n e θ) lim ln

107 4ο Λύκειο Περιστερίου Απροσδιόριστες μορφές,, 57Να υπολογίσετε τα παρακάτω όρια: α) lim,> β) lim δ) ε) lim lim Ανάλυση ορίου σε βασικά όρια γ) lim ln στ) lim e 57Να υπολογίσετε τα όρια: α) lim( e ) n β) lim e γ) lim( e ) n ) Εύρεση ορίου από κανόνα De L Hospital και ορισμό παραγώγου e 9 574Αν lim 575Δίνεται η συνάρτηση f ln, να βρείτε τα, α) Να μελετήσετε την f ως προς τη μονοτονία και τα ακρότατα β) Να αποδείξετε ότι ln για κάθε γ) Να βρείτε το σύνολο τιμών της f 576Δίνεται συνάρτηση f, με συνεχή δεύτερη παράγωγο στο f h f h f ( ) α) lim f h 4h f h f f h β) lim 4 f h h Να αποδείξετε ότι Σύνθετες 577Δίνεται παραγωγίσιμη συνάρτηση : υπάρχει στο το όριο lim f με lim f f Αν f, να αποδείξετε ότι: α) lim f β) f 578Δίνεται παραγωγίσιμη συνάρτηση : υπάρχει στο lim * το όριο lim f με lim f f Αν f, να αποδείξετε ότι: α) lim f β) f lim

108 4ο Λύκειο Περιστερίου 579Να αποδείξετε ότι η εξίσωση, ln ln έχει ακριβώς μια ρίζα στο Ασύμπτωτες Εύρεση ασυμπτώτων με γνωστή f 58Να βρείτε τις ασύμπτωτες των γραφικών παραστάσεων των παρακάτω συναρτήσεων: 4 α) f β) f γ) f 5 ln δ) f 4 ε) f στ) f ln e ζ) f η) f θ) f e e Απόδειξη πλάγιας ασύμπτωτης με ορισμό 58Να αποδείξετε ότι η γραφική παράσταση της συνάρτησης έχει ασύμπτωτη στο την ευθεία y=- f 5 e 58Δίνεται η συνάρτηση f ( ) Να δείξετε ότι: e α) Η ευθεία y = + είναι ασύμπτωτη της C f στο - β) Η ευθεία y = - είναι ασύμπτωτη της C f στο + 58Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο, Αν η ευθεία y, είναι ασύμπτωτη της C f στο, να αποδείξετε ότι: α) lim f β) lim f f Εύρεση ασύμπτωτων από συνθήκη 584Έστω οι συναρτήσεις : f, g : RR με g() = f() + + ημ για κάθε Αν η ευθεία y = + είναι ασύμπτωτη της C f στο +, να βρείτε την ασύμπτωτη της C g στο + 4

109 4ο Λύκειο Περιστερίου 585Έστω οι παραγωγίσιμες συναρτήσεις : f, g : με g( ) f ( e ), Αν η ευθεία y = + εφάπτεται της C f στο =, να βρείτε την ασύμπτωτη της C g στο + 586Δίνεται συνάρτηση f : 7 f πλάγια ασύμπτωτη Εύρεση παραμέτρων, για την οποία ισχύει ότι για κάθε Να εξετάσετε αν η C f έχει 587Έστω η συνάρτηση f,, Αν η ευθεία : y είναι ασύμπτωτη της γραφικής παράστασης της f στο, να βρείτε τα α,β Να βρείτε τα,, ώστε η γραφική παράσταση της f, να έχει κατακόρυφες ασύμπτωτες τις ευθείες και 4 588Δίνεται η συνάρτηση f 589Δίνεται η συνάρτηση f οι ευθείες και y να είναι ασύμπτωτες της C f Να βρείτε τα,,, ώστε 59Η ευθεία y 7 είναι ασύμπτωτη της γραφικής παράστασης μίας συνάρτησης f στο f α) Να βρείτε τα όρια lim και lim f f 4 β) Να βρείτε το για το οποίο lim f 5 Εύρεση ορίων από το θεώρημα της πλάγιας ασύμπτωτης 59Αν η ευθεία y = 4 - είναι ασύμπτωτη στη γραφική παράσταση μιας ( ) f ( ) 5 συνάρτησης f στο -, να βρείτε το όριο lim 59Δίνονται οι συνεχείς συναρτήσεις f, g : f g 4, f C στο α) Να υπολογίσετε τα όρια:, για τις οποίες ισχύει: Έστω ότι η ευθεία y 7 είναι ασύμπτωτη της

110 4ο Λύκειο Περιστερίου i) lim g ii) g lim f β) Να αποδείξετε ότι η ευθεία y είναι ασύμπτωτη της C g στο Σύνθετα θέματα 59Δίνονται οι συναρτήσεις f,g :, για τις οποίες ισχύει g f ln για κάθε Αν οι γραφικές παραστάσεις των f,g δέχονται πλάγιες ασύμπτωτες στο τις ευθείες, αντίστοιχα, να δείξετε ότι 594Δίνονται οι παραγωγίσιμες στο συναρτήσεις f,g για τις οποίες ισχύει: g( ) f ( ) για κάθε Αν οι γραφικές παραστάσεις των συναρτήσεων f,g τέμνονται επί της ευθείας = και η έχει ασύμπτωτη στο την ευθεία y, να βρείτε την ασύμπτωτη της στο Ασκήσεις στη μελέτη συνάρτησης 595Να μελετήσετε και να παραστήσετε γραφικά τις συναρτήσεις α) f( ) β) f ( ) 596Ομοίως τις συναρτήσεις : α) 4 f e β) f e f e γ) 597Έστω η συνάρτηση f ( ) n α) Να δείξετε ότι ln < για κάθε > β) Να δείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα γ) Να βρείτε τα διαστήματα που η f είναι κυρτή ή κοίλη και τα σημεία καμπής της C f δ) Να βρείτε τη σχετική θέση της C f και της ευθείας ε: y = ε) Να βρείτε σημείο της C f, στο οποίο η εφαπτόμενη της, να είναι παράλληλη στην ευθεία y = + C g C f 6

111 4ο Λύκειο Περιστερίου 598Δίνεται η συνάρτηση f, α) Να βρείτε τα διαστήματα στα οποία η f είναι γνησίως αύξουσα,τα διαστήματα στα οποία f η είναι γνησίως φθίνουσα και τα ακρότατα της f β) Να βρείτε τα διαστήματα στα οποία η f είναι κυρτή, τα διαστήματα στα οποία f η είναι κοίλη και να προσδιορίσετε τα σημεία καμπής της γραφικής της παράστασης γ) Να βρεθούν οι ασύμπτωτες της γραφικής παράστασης της f δ) Με βάση τις απαντήσεις σας στα ερωτήματα α, β, γ να σχεδιάσετε τη γραφική παράσταση της συνάρτησης f Augustin Luis CAUCHY (Παρίσι 789 Sceau 857) To Παρίσι ήταν μια πόλη που συγκλονιζόταν από διάφορα πολιτικά γεγονότα στον απόηχο της Γαλλικής Επανάστασης όταν γεννήθηκε ο Cauchy Ταυτόχρονα ήταν μια πόλη στην οποία δίδασκαν οι μεγαλύτεροι μαθηματικοί και φυσικοί της εποχής Ο Cauchy εισήλθε στην Πολυτεχνική Σχολή στο Παρίσι το 85, όπου αργότερα έγινε καθηγητής το 84 Είχε ήδη διατελέσει μηχανικός στις κατασκευές Γεφυριών στο Παρίσι, αντικείμενο για το οποίο δεν έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον Οι διαλέξεις του για τον Απειροστικό και τον Ολοκληρωτικό Λογισμό στο Πολυτεχνείο, ήταν παραδείγματα αυστηρής θεμελίωσης των Μαθηματικών και κατατάσσονται στα ιστορικά βιβλία των μαθηματικών Η μελέτη του στην Ανάλυση παρουσίασε τις βαθύτερες ερμηνείες των ορίων και της συνέχειας Ενόσω ήταν στην Πράγα, το 84 συναντήθηκε μια φορά με τον Bolzano μετά από πρόσκληση του τελευταίου Ο ορισμός της συνέχειας του Cauchy είναι παρόμοιος με αυτόν του Bolzano, γεγονός που οδήγησε κάποιους ιστορικούς των μαθηματικών να αναρωτηθούν κατά πόσο πράγματι οφειλόταν στον Bolzano (κάτι το οποίο δεν αποδείχθηκε) Karl WΕΙRSTRASS (85-887) Φοίτησε στην Βόννη και στη συνέχεια βρέθηκε στο Münster, όπου για δεκατρία χρόνια δίδασκε σε διάφορα γυμνάσια της επαρχίας, βοτανολογία, γεωγραφία, ακόμα και γυμναστική Το 864 έγινε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου Οι εργασίες του στην ανάλυση σημάδεψαν βαθιά την εξέλιξη των μαθηματικών του 9 ου αιώνα Οι πολύ επιτυχείς διαλέξεις του, προσέλκυσαν φοιτητές από όλο τον κόσμο Μεταξύ των θεμάτων του ήταν η εφαρμογή των Σειρών Fourier και των ολοκληρωμάτων, στη Μαθηματική Φυσική (856/7), η εισαγωγή στην θεωρία των Αναλυτικών Συναρτήσεων, η θεωρία για τις Ελλειπτικές συναρτήσεις, καθώς και εφαρμογές σε προβλήματα γεωμετρίας και μηχανικής 7

112 4ο Λύκειο Περιστερίου Στις διαλέξεις του κατά τα έτη 859/6 με τον τίτλο Εισαγωγή στην Ανάλυση, διερεύνησε τα θεμέλια του Λογισμού Τα έτη 86/6, οι διαλέξεις του αφορούσαν τον Ολοκληρωτικό Λογισμό Η εμμονή του με την αυστηρότητα των οδήγησε μεταξύ άλλων, στην ανακάλυψη συνάρτησης που αν και συνεχής παντού, δεν είναι πουθενά παραγωγίσιμη Η συνεισφορά του είναι ανεκτίμητη και όσον αφορά στην αυστηρή θεμελίωση των μαθηματικών όσο και στο γεγονός ότι πολλοί μαθητές του υπήρξαν επίσης διάσημοι μαθηματικοί 8

113 ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΟΣ ΛΟΓΙΣΜΟΣ Μια μακραίωνη ιστορία Ο ολοκληρωτικός λογισμός γεννήθηκε με αφορμή τα ακόλουθα προβλήματα: πώς μπορεί να υπολογιστεί το εμβαδόν του χωρίου που ορίζεται από μια καμπύλη, και ο όγκος που ορίζεται από μια επιφάνεια κατά την περιστροφή της γύρω από ένα νοητό άξονα Η μέθοδος της εξάντλησης που χρησιμοποιήθηκε από τους Έλληνες γεωμέτρες, Εύδοξο (περί το πχ) και Αρχιμήδη (περί τα 87 πχ) προϋποθέτει να γνωρίζει κανείς το αποτέλεσμα πριν προβεί στην απόδειξή του Οι πρωτεργάτες του απειροστικού λογισμού Newton, Leibniz, Cauchy οδηγήθηκαν από την ανάγκη υπολογισμού στιγμιαίων ρυθμών μεταβολής και διερεύνησης κλίσεων εφαπτομένων ευθειών, στην έννοια της παραγώγου, στην οποία σήμερα στηρίζεται ο Διαφορικός λογισμός Όμως πέρα από το πώς μεταβάλλονται οι συναρτήσεις μια δεδομένη στιγμή είναι απαραίτητη μια μέθοδος περιγραφής για το πώς αθροίζονται οι στιγμιαίες αυτές μεταβολές σ ένα πεπερασμένο χρονικό διάστημα για να μας δοθεί τελικά το συνολικό αποτέλεσμα (η συνάρτηση) Οι τότε επιστήμονες εξετάζοντας πώς μια συμπεριφορά μεταβάλλεται προσπαθούσαν να μάθουν και για την ίδια τη συμπεριφορά Για παράδειγμα επιθυμούσαν η γνώση της ταχύτητας ενός κινούμενου σώματος να τους δώσει τη δυνατότητα να προσδιορίσουν τη θέση του σώματος συναρτήσει του χρόνου Έτσι άρχισαν να μελετούν εμβαδά επιφανειών που ορίζονται από καμπύλες και άρχισε να δημιουργείται ο δεύτερος κλάδος του λογισμού, ο ολοκληρωτικός λογισμός Μέθοδος της εξαντλήσεως, προάγγελος των ολοκληρωμάτων Οι Βαβυλώνιοι και οι Αιγύπτιοι έδωσαν σωστούς και ακριβείς κανόνες για την εύρεση εμβαδών γεωμετρικών σχημάτων, όπως του τριγώνου, του τραπεζίου, του κύκλου Για τους Βαβυλώνιους ο αριθμός π ήταν ίσος προς (η ίδια τιμή αναφέρεται επίσης και στην Παλαιά Διαθήκη) 9

114 Για τους Αιγυπτίους ο π ήταν ίσος με,6494 Οι παραπάνω είχαν επίσης σωστούς κανόνες για τους υπολογισμούς των όγκων του παραλληλεπιπέδου, του πρίσματος, της πυραμίδας και του κυκλικού κυλίνδρου Τα γεωμετρικά αυτά σχήματα ήταν συγκεκριμένα στερεά που τα χρησιμοποιούσαν ως δοχεία αποθήκευσης σιτηρών Οι Αρχαίοι Αιγύπτιοι είχαν επίσης βρει ένα σωστό κανόνα για την εύρεση του όγκου κόλουρης τετραγωνικής πυραμίδας, δηλαδή του στερεού που απομένει αν αποκοπεί η κορυφή μιας τετραγωνικής πυραμίδας μ ένα επίπεδο παράλληλο προς τη βάση Οι κανόνες αυτοί είχαν προκύψει εμπειρικά και έπρεπε να περιμένουν τους Έλληνες για να μετατραπούν σε αποδεδειγμένες μαθηματικές προτάσεις, που συνάγονταν από ένα σύνολο ορισμών και αξιωμάτων Οι πρώτες αποδείξεις των κανόνων για την εύρεση μερικών εμβαδών και όγκων αναπτύχθηκαν από τον Εύδοξο τον Κνίδιο περίπου στα 67 πχ Έναν αιώνα περίπου αργότερα ο Αρχιμήδης ανέπτυξε και εκμεταλλεύτηκε τη μέθοδο προσεγγίσεως του Ευδόξου Η μέθοδος αυτή, που τον 7ο μχ αιώνα ονομάστηκε μέθοδος της εξαντλήσεως, αποτέλεσε τη βάση κάθε μετέπειτα ανάπτυξης του ολοκληρωτικού λογισμού Το διάγραμμα σκιαγραφεί την μέθοδο εξάντλησης που χρησιμοποίησε ο Αρχιμήδης για τον υπολογισμό του εμβαδού κυκλικού δίσκου Με τον τρόπο αυτό ο Αρχιμήδης μεταξύ υπολόγισε τον όγκο και την επιφάνεια σφαίρας, τον όγκο και την επιφάνεια κώνου, την επιφάνεια της έλλειψης, τον όποιας τομής παραβολής από περιστροφή και όποια τομής υπερβολής περιστροφή της άλλων όγκο από

115 Η μέθοδος της εξαντλήσεως, όταν εφαρμόζεται για παράδειγμα στις επίπεδες επιφάνειες, μπορεί να διατυπωθεί με σύγχρονο τρόπο ως εξής: «Όταν δοθεί μια φραγμένη συνάρτηση f () ορισμένη για α β το διάστημα [α, β] μπορεί να διαιρεθεί σε ν υποδιαστήματα μέσω των σημείων b και να σχηματισθούν τα αθροίσματα Ευδόξου-Αρχιμήδη, με άθροιση ν όρων κάθε ένας από τους οποίους είναι γινόμενο μιας τιμής της f σ ένα ενδιάμεσο σημείο του υποδιαστήματος επί το μήκος του υποδιαστήματος αυτού Το όριο των αθροισμάτων αυτών καθώς το πλήθος των υποδιαστημάτων γίνεται πολύ μεγάλο και άρα το μήκος κάθε υποδιαστήματος τείνει στο μηδέν είναι εξ ορισμού το ολοκλήρωμα της f πάνω στο [α,β] O Johanes Kepler (57 6) στην εργασία του για την κίνηση των πλανητών υποχρεώθηκε να υπολογίσει το εμβαδόν τομέων έλλειψης Η μέθοδος του συνίστατο στην θεώρηση των εμβαδών ως αθροίσματα γραμμών, που ήταν μία άλλη χονδροειδής μορφή ολοκλήρωσης ( O Kepler δεν ασχολείτο με την αυστηρότητα των Ελλήνων και ήταν μάλλον τυχερός που έφτασε στην σωστή απάντηση μέσα από λάθη) Οι Fermat (6-665), Cavalieri ( ) και Roberval (6 675) ήταν οι επόμενοι που συνεισφέραν στον ολοκληρωτικό λογισμό Ο Cavalieri οδηγήθηκε στην «μέθοδο των αδιαιρέτων» από τις προσπάθειες ολοκλήρωσης του Kepler Δεν ήταν αυστηρός στην προσέγγιση του και δεν είναι εύκολο να κατανοήσουμε πως σκεφτόταν την μέθοδο του Φαίνεται πως θεωρούσε την επιφάνεια ως αποτελούμενη από άπειρες γραμμές και μετά άθροιζε το άπειρο πλήθος των «αδιαιρέτων» του Με αυτή τη μέθοδο έδειξε ότι το ολοκλήρωμα του n από το έως το α ήταν ίσο με αn+ n+ το γενικό κανόνα) (το έδειξε για διάφορες τιμές του n και μετά συνήγαγε

116 Ο Roberval αντιμετώπισε παρόμοια προβλήματα αλλά ήταν πολύ πιο αυστηρός από τον Cavalieri Θεώρησε ότι το εμβαδόν μεταξύ μιας καμπύλης και μιας ευθείας αποτελείτο από άπειρο πλήθος άπειρα μικρών ορθογωνίων Με αυτή την θεώρηση υπολόγισε το ολοκλήρωμα του m από έως και έδειξε ότι η τιμή του ήταν κατά προσέγγιση m + m + m + + (n-) m )/n m+, στην συνέχεια υποστήριξε ότι καθώς το n τείνει στο άπειρο, ο προηγούμενος λόγος τείνει στο /(m + ) Ο Fermat ήταν ακόμα πιο αυστηρός στην προσέγγιση του, αλλά δεν έδωσε αποδείξεις Γενίκευσε για την παραβολή και την παραβολή: Παραβολή: y / a = ( / b ) σε ( y / a ) n = ( / b ) m Υπερβολή : y / a = b / σε ( y / a ) n = ( b / ) m Ο Newton (64 77) έγραψε ένα εγχειρίδιο για τις ροές (fluions) το 666 Παρόλο που η εργασία του δεν δημοσιεύθηκε αμέσως, έγινε γνωστή σε πολλούς μαθηματικούς και άσκησε μεγάλη επίδραση στην κατεύθυνση που ακολούθησε ο λογισμός Ο Newton σκέφτηκε ένα σωματίδιο να σκιαγραφεί μια καμπύλη μέσω δύο κινούμενων γραμμών που ήταν οι συντεταγμένες Η οριζόντια ταχύτητα και η κατακόρυφη ταχύτητα y ήταν οι ροές του και y που συνδέονται με τη ροή (flu) του χρόνου Τα ρέοντα ή ρέουσες ποσότητες (fluents) ήταν τα ίδια τα και y Με αυτόν τον συμβολισμό, το y =f() ήταν η εφαπτομένη στο f(,y) = Στο ίδιο εγχειρίδιο ο Newton συζητά το αντίστροφο πρόβλημα: με δεδομένη τη σχέση μεταξύ και y, να βρεθεί το y, πρόβλημα το οποίο λύνει με αντιδιαφόριση Επίσης με αντιδιαφόριση υπολόγισε εμβαδά και αυτή η εργασία περιέχει την πρώτη ρητή διατύπωση του Θεμελιώδους Θεωρήματος του Λογισμού Για τον Newton η ολοκλήρωση συνίστατο στην εύρεση των ρεουσών ποσοτήτων για μία δεδομένη ροή, και έτσι, το γεγονός ότι η ολοκλήρωση και η διαφόριση ήταν αντίστροφες, υπονοείτο

117 Ο Leibniz χρησιμοποιεί την ολοκλήρωση ως άθροισμα, με ένα τρόπο παρόμοιο με αυτόν του Cavalieri Είναι ικανοποιημένος που χρησιμοποιεί τα «απειροστά» d, dy εκεί που ο Newton χρησιμοποιεί και y που είναι πεπερασμένες ταχύτητες Προφανώς κανείς από τους δύο δεν σκέφτεται με όρους συνάρτησης αλλά με όρους γραφικών παραστάσεων Για τον Newton ο λογισμός ήταν γεωμετρικός, ενώ ο Leibniz τον πήγε προς την ανάλυση Μέχρι τα 675 ο Leibniz είχε καταλήξει στον συμβολισμό y dy = y / γραμμένο ακριβώς όπως είναι σήμερα Τα αποτελέσματα του για τον ολοκληρωτικό λογισμό δημοσιεύτηκαν το 684 και το 686 με τον τίτλο calculus summatorius Η ονομασία ολοκληρωτικός λογισμός προτάθηκε από τον Jacob Bernoulli το 69 Το επιστέγασμα ήταν το 9ο αιώνα η απομόνωση της έννοιας της ολοκλήρωσης κατά Riemann (86 866) που ορίζεται μέσω των προσεγγιζόντων αθροισμάτων Παράγουσες 599 Να βρείτε τις παράγουσες των παρακάτω συναρτήσεων: α) f β) f 4, γ) f δ) f 6 Να βρείτε τις παράγουσες των παρακάτω συναρτήσεων: α) f e, β) f,, γ) f,, 6 Να βρείτε τις παράγουσες των παρακάτω συναρτήσεων: α) f ln e β) f

118 f e γ) ε) f e, f ln δ) στ) f 6 Να βρείτε την συνάρτηση f για την οποία ισχύει : α) f 5 και f () β) f, με και f γ) f, με (, ) και f 4 e δ) f,με f ln 6 Να βρείτε συνάρτηση f :, ( ) e σημείο της M(, f ( )) με κλίση M,e e,,όταν η C f δέχεται εφαπτομένη σε κάθε και διέρχεται από το σημείο 64 Να βρείτε συνάρτηση f, παραγωγίσιμη στο, για την οποία ισχύει: 5 f 8 M, και γραφική του παράσταση διέρχεται από το σημείο 65 Δίνεται άρτια και συνεχής συνάρτηση f : Να αποδείξετε ότι η παράγουσα F της f, είναι περιττή συνάρτηση με δεδομένο ότι F 66 Δίνεται συνεχής συνάρτηση f : Να βρείτε την αρχική συνάρτηση F της f στο, για την οποία ισχύουν: F () και F( ) f() e,για κάθε Στη συνέχεια, να βρείτε τη συνάρτηση f 4

119 67 Δίνεται συνεχής συνάρτηση f : Να βρείτε την παράγουσα F της f στο,για την οποία ισχύουν: F () και ( ) f ( ) F( ),για κάθε Ορισμένο ολοκλήρωμα Υπολογισμός ολοκληρωμάτων 68 Αν α) 5 f ( ) d, 5 f ( ) d β) 5 f ( ) d και f d f ( ) d γ) ( ) 5,να βρείτε τα ολοκληρώματα: f ( ) d δ) f ( ) d 69 Να υπολογίσετε τα ολοκληρώματα : α) ( e ) d β) d γ) 5 ( ) d 6 Να υπολογίσετε τα ολοκληρώματα : α) ( ) d β) γ) ( ) d δ) ( ) d δ) (e - ( ))d ( ) d 7 6 Αν ισχύει: d d d, να βρείτε το 4 4 Εύρεση ολοκληρώματος με παραγοντική ολοκλήρωση 6 Να υπολογίσετε τα παρακάτω ολοκληρώματα: α) d β) δ) ζ) e d ε) ln d η) ( )ln d θ) d γ) d στ) e ln d, ln d e d, 5

120 6 Έστω μια συνάρτηση g με συνεχή δεύτερη παράγωγο στο [, π]αν g(π) = και ισχύει g()+ g () d =, να βρείτε την g() 64 Αν η συνάρτηση f έχει " f συνεχή στο [, ] και είναι f f ( ) f ' f '( ) να υπολογίσετε το ολοκλήρωμα Εύρεση ολοκληρώματος με τη μέθοδο αντικατάστασης 65 Να υπολογίσετε τα παρακάτω ολοκληρώματα: α) d 6 δ) 7 β) 4 e d d ε), I f () f ( ) = d e d γ) 4 d στ) 66 Να υπολογίσετε τα παρακάτω ολοκληρώματα: e α) d β) d γ) d e δ) d ε) 4 4 d στ) d e d 67 Να υπολογίσετε τα ολοκληρώματα: α) d β) d γ) e n d n Ολοκληρώματα ρητών συναρτήσεων λ P() Ι = d κ Q() 68 Να υπολογίσετε τα ολοκληρώματα : α) 8 d β) d γ) d 69 Να υπολογίσετε τα παρακάτω ολοκληρώματα: α) d β) 4 d 5 δ) d ε) d γ) d 4 5 στ) d 6

121 6 Να υπολογίσετε τα ολοκληρώματα: e α) d e ln e γ) d e e β) δ) ln e d e d Ολοκληρώματα τριγωνομετρικών συναρτήσεων 6 Να υπολογίσετε τα ολοκληρώματα: 6 6 α) d β) d γ) d δ) d ε) 5 d στ) ) d 6 Να υπολογίσετε τα παρακάτω ολοκληρώματα: α) d β) d γ) 5 δ) d ε) d στ) ζ) d η) 4 d θ) d 5 d 4 d 6 Με την βοήθεια των τύπων : να υπολογίσετε τα ολοκληρώματα: 4 6 α) 4d β) d γ) d δ) d 64 Να υπολογίσετε τα ολοκληρώματα: α) d β) d 6 4 γ) d 7

122 Ολοκληρώματα συνάρτησης πολλαπλού τύπου 65 Να υπολογίσετε τα παρακάτω ολοκληρώματα: 4, α) f d, αν f e e β) f d, αν f ln - γ) f d, αν f 4, 66 Να υπολογίσετε τα παρακάτω ολοκληρώματα: α) 8 d β) Ολοκλήρωμα αντίστροφης d γ) 4 d 67 Δίνεται η συνάρτηση f ( ), ln α) Να δείξετε ότι ορίζεται η f - και να την βρείτε e β) Να υπολογίσετε το ολοκλήρωμα I d e ln e d 68 Δίνεται η συνάρτηση f ( ) ln e, α) Να δείξετε ότι ορίζεται η f - και να βρείτε το πεδίο ορισμού της ( ) β) Να υπολογίσετε το ολοκλήρωμα I f e f ( ) d 69 Έστω f ( ) e 5, α) Να δείξετε ότι η f αντιστρέφεται f () e β) Να υπολογίσετε το ολοκλήρωμα : 6 Δίνεται η συνάρτηση 5 I f d 4 f, α) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται f d β) Να υπολογίσετε το ολοκλήρωμα 8

123 6 Δίνεται συνάρτηση f γνησίως αύξουσα στο [,] της οποίας η γραφική παράσταση διέρχεται από τα σημεία Α(,8) και Β(,) Να δείξετε ότι : f d f d 8 Το ορισμένο ολοκλήρωμα ως αριθμός 6 Δίνεται συνεχής συνάρτηση f :,, για την οποία ισχύει: f f d d f d Να υπολογίσετε το ολοκλήρωμα I f d 6 Να βρείτε συνεχή συνάρτηση f : e f d f e, 64 Να βρείτε συνεχή συνάρτηση f : f d f,, για την οποία ισχύει:, για την οποία ισχύει: Εύρεση συνάρτησης άκρων ολοκληρώματος 65 α) Έστω :, f μια συνεχής συνάρτηση για την οποία ισχύει f ( ) d Να δείξετε ότι f ( ),, β) Έστω g : μια συνεχής συνάρτηση με g(), Αν g ( ) d,να δείξετε ότι 66 Έστω f : μια παραγωγίσιμη συνάρτηση με συνεχή παράγωγο Αν f και ( f ( )) d f ( ) d f (),να δείξετε ότι f ( ) e 67 Έστω f : μία συνάρτηση η οποία είναι συνεχής και ικανοποιεί τις σχέσεις : f ( ), για κάθε R f ( ) d Να βρείτε το α 9

124 Συναρτησιακή σχέση και ολοκλήρωμα 68 Αν η συνάρτηση f είναι συνεχής στο R και ισχύει: α) f ( ) f ( ),, να υπολογίσετε το ολοκλήρωμα : β) f ( ) f ( ),, να υπολογίσετε το ολοκλήρωμα : 69 Δίνεται συνάρτηση f περιττή και συνεχής στο διάστημα, αποδείξετε ότι: α) f d β) 45 8 vd Δίνεται συνάρτηση f άρτια και συνεχής στο διάστημα, αποδείξετε ότι: α) f d f d β) 8 8 f ( ) d f ( ) d, Να, Να vd vd 64 Δίνεται συνάρτηση f συνεχής στο,, για την οποία ισχύει: f f c, c,, Να αποδείξετε ότι: f d f f f 64 Δίνονται οι συνεχείς συναρτήσεις f, g :, f f g g για κάθε, f d g d 64 Δίνεται συνάρτηση f συνεχής στο για την οποία ισχύει ότι f f για κάθε α) Να αποδείξετε ότι β) Να βρείτε τη συνάρτηση f Ανισότητες 9 f d f d 644 Δίνεται η συνάρτηση f ( ) ln α) Να βρείτε το σύνολο τιμών της β) Να δείξετε ότι d e, για τις οποίες ισχύει: Να αποδείξετε ότι:

125 645 α) Να αποδείξετε ότι: β) Να αποδείξετε ότι: 646 Να δείξετε ότι: ln για κάθε 4 ln d 4 9 d 647 Έστω f : [,] R μια συνεχής συνάρτηση με ελάχιστη τιμή το και μέγιστη τιμή το 4 Να δείξετε ότι : f( )d d 8 f( ) 648 Έστω f : [,] R μια συνεχής συνάρτηση με ελάχιστη τιμή το - και μέγιστη τιμή το Αν α) f ( ) d Να δείξετε ότι : f ( )d 4 β) 4 f ( ) d 649 Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη και κοίλη στο, Να αποδείξετε ότι: α) f f f για κάθε, f d f f β) 65 Έστω συνάρτηση f συνεχής και γνησίως αύξουσα στο, Να αποδείξετε ότι: f f d 65 Δίνεται παραγωγίσιμη συνάρτηση f :, με, Να αποδείξετε ότι Εύρεση συνάρτησης άκρων ολοκληρώματος f d f d 65 Να βρείτε τον τύπο της συνεχούς συνάρτησης f : α) f ( ) e f ( ) d β) γ) f ( ) e e f ( ) d f για κάθε f ( ) e f ( ) d

126 Συνδυαστικές 65 Έστω f : [,] R μια συνεχής συνάρτηση,για την οποία ισχύει f ( ) d e f ( ) d Να υπολογίσετε το f ( ) d 654 Δίνεται συνάρτηση f παραγωγίσιμη στο με f () και ισχύει f ( lnf e ), α) Να μελετήσετε την f ως προς την μονοτονία, β) Να δείξετε ότι η f αντιστρέφεται γ) Να λύσετε τις εξισώσεις f () = και f() = e δ) Να υπολογίσετε το e e e I f d e f d ( ) ( ) 655 Δίνεται η συνάρτηση Εμβαδά f ln α) Να αποδείξετε ότι η f είναι περιττή β) Να βρείτε την f γ) Να υπολογίσετε το ολοκλήρωμα Υπολογισμός Εμβαδού χωρίου μεταξύ C f και χ χ d 656 Να υπολογίσετε το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται από τη γραφική παράσταση της συνάρτησης: α) f, τον άξονα και τις ευθείες και β) f 8, τον άξονα yy και την ευθεία 4 γ) f και τον άξονα f, τους άξονες και την ευθεία δ) 657 Να υπολογίσετε το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται από τον άξονα ', τη γραφική παράσταση της συνάρτησης: α) ( ) f e και την β) f ( ) και την 658 Δίνεται η συνεχής συνάρτηση α) Να βρείτε το α a n, f( ),

127 β) Να βρείτε το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται από τη C f, τον άξονα ' και τις ευθείες =, = Υπολογισμός Εμβαδού χωρίου μεταξύ C f και C g 659 Να υπολογίσετε το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται από τις γραφικές παραστάσεις των συναρτήσεων: α) f, g και τις ευθείες και β) f ln, g και τις ευθείες και e γ) f ln, g και την ευθεία δ) f e, ε) f e, g g e και τις ευθείες και και τις ευθείες και 66 Δίνονται οι συναρτήσεις f, g δύο φορές παραγωγίσιμες στο για τις οποίες f g Να ισχύει: f g e, f g και υπολογίσετε το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται από τις ευθεία C f, C g και την Υπολογισμός Εμβαδού χωρίου μεταξύ C f,c g και C h 66 Να βρείτε το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται από τις γραφικές παραστάσεις των συναρτήσεων: α) f, g και την ευθεία ε: y =, β) f () = e e,g()= f e, g και την ευθεία ε: y = 66 Να υπολογίσετε το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται από τη γραφική παράσταση της συνάρτησης f ln, τον άξονα yy και τις ευθείες y και y 66 Δίνεται η συνάρτηση f() = ημ α) Να βρείτε την εφαπτόμενη ε της C f στο β) Να βρείτε το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται από τη C f, την ε και τον άξονα y'y

128 Εμβαδόν αντίστροφης-παράμετροι 664 Δίνεται η συνάρτηση 7 f, α) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται β) Να υπολογίσετε το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται από τις γραφικές παραστάσεις των συναρτήσεων f και f και τις ευθείες και 665 Δίνεται η συνάρτηση f, α) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται β) Να βρείτε τα κοινά σημεία της C f με τη διχοτόμο της πρώτης γωνίας των αξόνων γ) Να υπολογίσετε το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται από τις γραφικές παραστάσεις των συναρτήσεων f και f 666 Δίνεται συνεχής στο συνάρτηση f με α) Να αποδείξετε ότι f f, f dt f β) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρείτε την t f γ) Να υπολογίσετε το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται από τη C f, τους άξονες χ χ, y y και την ευθεία 667 Αν το χωρίο που περικλείεται από τη γραφική παράσταση της συνάρτησης f, τον άξονα y'y και την ευθεία y 4, χωρίζεται από την ευθεία y, σε δύο χωρία ισοδύναμα, να βρείτε την τιμή του α 668 α) Να υπολογίσετε το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται από τη γραφική παράσταση της συνάρτησης f 4 και του άξονα χ χ β) Να βρείτε ευθεία που διέρχεται από την αρχή των αξόνων και ορίζει στο E προηγούμενο χωρίο δύο άλλα χωρία με λόγο εμβαδών E 4

129 Συναρτήσεις Επαναληπτικά θέματα 669Έστω η συνάρτηση f ln, α) Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα β) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρείτε τα κοινά σημεία των γραφικών παραστάσεων των f και f γ) Να δείξετε ότι για κάθε ισχύει ότι ln δ) Να λύσετε την εξίσωση ln ln ln 67Δίνεται συνάρτηση f ορισμένη στο, με σύνολο τιμών το, οποία ισχύει ότι: f f e για κάθε για την α) Να δείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα β) Να βρείτε τις ρίζες και το πρόσημο της f γ) Να δείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρείτε την αντίστροφή της f f f f δ) Να λύσετε την εξίσωση 67Έστω συνάρτηση f ορισμένη στο για την οποία ισχύει ότι για κάθε α) Να δείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα στο, f e f β) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρείτε την αντίστροφή της g f γ) Έστω συνάρτηση g ορισμένη στο για την οποία ισχύει ότι για κάθε Να δείξετε ότι g g f f για κάθε δ) Να λύσετε στο 4, την ανίσωση: f f f f 67Δίνονται οι αντιστρέψιμες στο συναρτήσεις f,g με σύνολο τιμών το, για τις οποίες ισχύει ότι: f g 4 g 8 f 4 για κάθε α) Να αποδείξετε ότι και f και Έστω η συνάρτηση h f g g,, β) Να αποδείξετε ότι η h αντιστρέφεται και να βρείτε την αντίστροφή της γ) Να βρείτε τα ακρότατα της h δ) Να βρείτε τις τιμές του για τις οποίες η γραφική παράσταση της h βρίσκεται πάνω από τη γραφική παράσταση της f 5

130 f,, για την οποία ισχύει ότι: f f για κάθε α) Να δείξετε ότι β) Να δείξετε ότι η f αντιστρέφεται και στη συνέχεια να αποδείξετε ότι f f για κάθε 67Έστω η συνάρτηση e f f f γ) Να λύσετε την εξίσωση: e δ) Δίνεται συνάρτηση g ορισμένη στο με σύνολο τιμών το οποία ισχύει ότι f g g e για κάθε i η g αντιστρέφεται g ln ln ii Να δείξετε ότι 674Δίνεται συνάρτηση f ορισμένη στο για την οποία ισχύει ότι f e f για κάθε, για την α) Να δείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα β) Να βρείτε τις ρίζες και το πρόσημο της f γ) Αν η f έχει σύνολο τιμών το, να δείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρείτε την αντίστροφή της, για την οποία ισχύει ότι δ) Να βρείτε συνάρτηση g ορισμένη στο f ge e f g e για κάθε 675Δίνονται οι συναρτήσεις f 9 και α) Να βρείτε τη συνάρτηση g f g 8 β) Να κάνετε τη γραφική παράσταση της h gof γ) Να βρείτε το πεδίο ορισμού της συνάρτησης h δ) Αν F f, να βρείτε τη συνάρτηση F ε) Να βρείτε συνάρτηση t ορισμένη στο για την οποία ισχύει ότι g t 676Δίνεται συνάρτηση f γνησίως μονότονη στο της οποίας η γραφική παράσταση A, B, διέρχεται από τα σημεία και α) Να δείξετε ότι η f είναι γνησίως φθίνουσα β) Να δείξετε ότι η f f είναι γνησίως αύξουσα γ) Να δείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να λύσετε την ανίσωση f f 6

131 δ) Έστω ότι η f είναι περιττή Να δείξετε ότι: i Η C f διέρχεται από το σημείο, ii f iii f e για κάθε 677Δίνεται συνάρτηση f ορισμένη στο με σύνολο τιμών το για την οποία f ισχύει ότι e f για κάθε α) Να δείξετε ότι η f είναι γνησίως φθίνουσα f e β) Να δείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να αποδείξετε ότι C διέρχεται από τα σημεία A, και B e, γ) Να αποδείξετε ότι η f δ) Να λύσετε την εξίσωση f ln e ε) Να δείξετε ότι για κάθε είναι e e 678Δίνονται οι συναρτήσεις f: για την οποία ισχύει ότι: για κάθε α) Να δείξετε ότι f 7 f f 4 β) Αν η f έχει σύνολο τιμών το, να δείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να εκφράσετε την f συναρτήσει της f f,,, να βρείτε τα α,β γ) Αν γνωρίζετε ότι δ) Έστω συνάρτηση g ορισμένη στο για την οποία ισχύει ότι f f g 4e 4 7 για κάθε i Να δείξετε ότι g e, ii Να βρείτε τις ρίζες και το πρόσημο της g 679Δίνεται συνάρτηση f :, για την οποία ισχύει ότι: για κάθε α) Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση, β) Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα f γ) Να δείξετε ότι f ln f g ln είναι γνησίως αύξουσα στο δ) Να δείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρείτε την αντίστροφή της ε) Να λύσετε την ανίσωση f f ln f f 68Δίνεται συνάρτηση f ορισμένη στο με σύνολο τιμών το για την οποία f f για κάθε ισχύει ότι α) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρείτε την f

132 β) Να αποδείξετε ότι η γραφική παράσταση της f διέρχεται από τα σημεία A, O, και γ) Να λύσετε την εξίσωση f f e δ) Να βρείτε τα διαστήματα στα οποία η γραφική παράσταση της f βρίσκεται πάνω από τη γραφική παράσταση της f ε) Αν υπάρχει αντιστρέψιμη στο συνάρτηση g για την οποία ισχύει ότι f g g f για κάθε, να δείξετε ότι: g f f g 68Δίνεται συνάρτηση f: για την οποία ισχύει ότι: f f y y για κάθε,y α) Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση g f είναι γνησίως αύξουσα β) Να δείξετε ότι η g g είναι γνησίως αύξουσα γ) Να λύσετε την ανίσωση δ) Να λύσετε την εξίσωση f f g g 4 g f Έστω συνάρτηση f: για την οποία ισχύει ότι: f y f f y για κάθε,y α) Να αποδείξετε ότι f β) η f είναι περιττή f για κάθε,να δείξετε ότι η f είναι γνησίως φθίνουσα στο γ) Αν δ) Αν η εξίσωση f έχει μοναδική ρίζα, να λύσετε την εξίσωση: f e f f 68Δίνεται περιττή και γνησίως μονότονη συνάρτηση f: με fa οποίας η γραφική παράσταση διέρχεται από το σημείο A, α) Να δείξετε ότι η f είναι γνησίως φθίνουσα g f f f f είναι γνησίως β) Να δείξετε ότι η συνάρτηση φθίνουσα γ) Να δείξετε ότι οι συναρτήσεις f,g αντιστρέφονται και ισχύει: f g f f δ) Να λύσετε την ανίσωση f f f f g g 6, της 8

133 684Δίνεται αντιστρέψιμη συνάρτηση f: για την οποία ισχύει ότι f f y f y α) Να δείξετε ότι f β) Να δείξετε ότι f f γ) Να λύσετε την εξίσωση για κάθε,y για κάθε f f e f e ln δ) Αν η f είναι γνησίως αύξουσα,να δείξετε ότι f 9 685Δίνεται συνάρτηση f: για την οποία ισχύει ότι f y f f y για κάθε,y α) Να αποδείξετε ότι f f f y f y β) f f, γ) Έστω ότι επιπλέον για την f ισχύει ότι δ) Να δείξετε ότι f ln ε) Να ορίσετε τη συνάρτηση f f 686Δίνεται συνάρτηση f :, f y f f y για κάθε,y α) Να αποδείξετε ότι f, f f f ln για κάθε για την οποία ισχύει ότι β) f f γ) f y fy Έστω ότι επιπλέον για την f ισχύει ότι f e e f δ) Να δείξετε ότι f e 4 ε) Να λύσετε την ανίσωση e e e e 687Δίνονται οι συναρτήσεις f,g: για τις οποίες ισχύει ότι για κάθε f f g για κάθε α) Να αποδείξετε ότι οι γραφικές παραστάσεις των f,g έχουν τουλάχιστον ένα κοινό σημείο

134 Έστω ότι για τη συνάρτηση f επιπλέον ισχύει: f f για κάθε 9 9 β) Να δείξετε ότι f και g 6, γ) Να δείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα δ) Να λύσετε την εξίσωση ε) Αν h e e h για κάθε, να δείξετε ότι h e 688Δίνεται συνάρτηση f γνησίως αύξουσα στο f f για κάθε α) Να αποδείξετε ότι δεν υπάρχει β) Να αποδείξετε ότι f για την οποία ισχύει ότι: τέτοιο, ώστε f γ) Έστω g Να βρείτε τις τιμές του για τις οποίες g g f δ) Να δείξετε ότι f g g f για κάθε Όρια-συνέχεια 689Δίνεται η συνάρτηση f, α) Να αποδείξετε ότι lim lim β) Να υπολογίσετε τα όρια: i lim f ii lim ln f γ) Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα στο, δ) Να αποδείξετε ότι υπάρχει μοναδικό 69Έστω συνάρτηση f με σύνολο τιμών το f e f για κάθε α) Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα iii lim f f, τέτοιο, ώστε,για την οποία ισχύει ότι β) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να αποδείξετε ότι f e γ) Να αποδείξετε ότι η γραφική παράσταση της f βρίσκεται κάτω από τη γραφική παράσταση της f

135 δ) Να υπολογίσετε τα όρια: i lim f ii f, αν είναι γνωστό ότι lim ln f ln 5 ε) Να υπολογίσετε το όριο lim e f 69Δίνεται συνάρτηση f συνεχής στο για την οποία ισχύει ότι f f για κάθε Να αποδείξετε ότι: α) Η f αντιστρέφεται β) Η εξίσωση υπάρχει μοναδικός, τέτοιος, ώστε limf f γ) Να βρείτε τα διαστήματα στα οποία η γραφική παράσταση της f βρίσκεται πάνω από τη γραφική παράσταση της f, τέτοιο, ώστε δ) Να αποδείξετε ότι υπάρχει μοναδικό f f f f f ε) Να υπολογίσετε το όριο: lim f f 4 στ) Να αποδείξετε ότι η f έχει σύνολο τιμών το 69Δίνεται η συνάρτηση f, α) Να δείξετε ότι η f είναι γνησίως φθίνουσα β) Να βρείτε το σύνολο τιμών της f γ) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση μοναδική ρίζα έχει δ) Να δείξετε ότι υπάρχει, τέτοιο, ώστε f f f y f y, για κάθε,y Έστω ότι η εξίσωση f () έχει μοναδική ρίζα α) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται f β) Να αποδείξετε ότι f για κάθε κ,λ f 69Δίνεται συνάρτηση f :, με την ιδιότητα γ) Να λύσετε την εξίσωση f e f f f

136 δ) Έστω ότι επιπλέον για τη συνάρτηση f ισχύει η σχέση f ln y f y ln για κάθε,y i Να αποδείξετε ότι f ii Να υπολογίσετε τα όρια: f lim f ln 694Δίνεται η συνάρτηση ln και lim f f f e, α) Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα β) Να δείξετε ότι υπάρχει μοναδικός τέτοιος ώστε e, γ) Να υπολογίσετε τα όρια: i f lim f ii lim f e f e 4 δ) Να λύσετε την ανίσωση f f f f 695Δίνεται συνάρτηση f :, για την οποία ισχύει ότι f e f e ln για κάθε α) Να δείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα στο, β) Να δείξετε ότι f ln ln γ) Να δείξετε ότι για κάθε δ) Να βρείτε τα διαστήματα στα οποία η γραφική παράσταση της f βρίσκεται πάνω από τη γραφική παράσταση της f ε) Να δείξετε ότι υπάρχει μοναδικός θετικός αριθμός για τον οποίο ισχύει ln, 696Δίνεται η συνάρτηση f α) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρείτε την αντίστροφή της β) Να βρείτε τα κοινά σημεία των γραφικών παραστάσεων των f και f γ) Σε ένα πρόχειρο σχήμα να σχεδιάσετε τις γραφικές παραστάσεις των f και f δ) Να υπολογίσετε το όριο lim f f 6 f ε) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση f 4 4 μια ρίζα στο διάστημα, έχει τουλάχιστον

137 697Δίνεται η συνάρτηση f α) Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα β) Να βρείτε το σύνολο τιμών της f γ) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρείτε την αντίστροφή της δ) Να αποδείξετε ότι για κάθε ισχύει: ε) Να υπολογίσετε το όριο lim f f 698Δίνεται συνάρτηση f :, συνεχής στο f y f f y για κάθε,y α) Να δείξετε ότι f, f β) Να δείξετε ότι η f είναι συνεχής στο γ) Αν η f είναι -, να λύσετε την εξίσωση Έστω ότι για την f επιπλέον ισχύει ότι δ) Να δείξετε ότι f e ε) Να υπολογίσετε το όριο 699Δίνεται η συνάρτηση f f 4 lim f f 8 f e y e fy f f f για την οποία ισχύει ότι f f για κάθε,y e e α) Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα β) Να βρείτε το σύνολο τιμών της γ) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρείτε την αντίστροφή της δ) Να εξετάσετε αν υπάρχει το f f ε) Έστω g ln i Να ορίσετε τη συνάρτηση f g μονοτονία ii Αν e, να αποδείξετε ότι: και να τη μελετήσετε ως προς τη ln ln ln ln 7Έστω συνάρτηση f: για την οποία ισχύει ότι α) Να δείξετε ότι limf Έστω ότι f f για κάθε lim f f

138 β) Να δείξετε ότι f γ) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να λύσετε την ανίσωση f f δ) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση f e ε) Να υπολογίσετε τα όρια: i lim f f 7Δίνεται η συνάρτηση f έχει ακριβώς μία πραγματική ρίζα f ii lim, α) Να βρείτε τη τιμή του για την οποία f f για κάθε β) Έστω i Να βρείτε τα διαστήματα μονοτονίας της f ii Nα βρείτε το σύνολο τιμών της f iii Να δείξετε ότι η f αντιστρέφεται f f f f f f f 4 iv Να λύσετε την εξίσωση 7Έστω συνάρτηση f: συνεχής στο, για την οποία ισχύει ότι: f y f f y για κάθε,y α) Να αποδείξετε ότι f β) Να αποδείξετε ότι η f είναι περιττή γ) Να αποδείξετε ότι είναι συνεχής στο f έχει μοναδική ρίζα Έστω ότι η εξίσωση δ) Να αποδείξετε ότι η f είναι - f να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα ε) Αν στ) Να λύσετε την ανίσωση f f 4 f 4 f 5 7Δίνεται η συνάρτηση f ln, α) Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα β) Να λύσετε τις ανισώσεις: f i ii ln e ln f f e iii γ) Δίνεται συνάρτηση g :, για την οποία ισχύει ότι g g e f για κάθε Να δείξετε ότι δ) Να αποδείξετε ότι υπάρχει,e g ln, τέτοιο, ώστε g 4

139 74Δίνεται η συνάρτηση f, α) Να αποδείξετε ότι f, β) Να μελετήσετε την f ως προς τη μονοτονία γ) Να βρείτε το σύνολο τιμών της f f f δ) Να υπολογίσετε το όριο lim,5 τέτοιο, ώστε: ε) Να αποδείξετε ότι υπάρχει f f f 75Δίνεται συνεχής συνάρτηση f: για την οποία ισχύει ότι f για κάθε και f e e f f ln, α) Να δείξετε ότι β) Να δείξετε ότι η f είναι περιττή γ) Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως φθίνουσα δ) Να βρείτε το σύνολο τιμών της f 76Δίνεται συνάρτηση f συνεχής στο, για την οποία ισχύει ότι e f ln f για κάθε και fe e α) Να δείξετε ότι f ln,, το πλήθος των ριζών της εξίσωσης ln β) Να βρείτε στο ln ln e, ln γ) Να λύσετε την ανίσωση δ) Να δείξετε ότι e ε) Να υπολογίσετε το όριο lim e για κάθε, με 5 ln f ln 77Δίνεται η συνάρτηση f, α) Να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα στο 4 4 β) Να λύσετε την εξίσωση γ) Να βρείτε το σύνολο τιμών της f δ) Να βρείτε το πλήθος των ριζών της εξίσωσης f(), ε) Να υπολογίσετε το όριο f lim f

140 78Δίνεται συνάρτηση f: για την οποία ισχύει f f για κάθε f α) Να αποδείξετε ότι lim f β) Να υπολογίσετε το όριο lim γ) Έστω ότι η f είναι συνεχής στο i Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση h f διατηρεί σταθερό πρόσημο σε καθένα από τα διαστήματα,και, ii Να βρείτε όλους τους δυνατούς τύπους της 79Δίνεται συνάρτηση f συνεχής και γνησίως φθίνουσα στο, για την οποία f 5 ισχύουν οι σχέσεις: lim 4 και f για κάθε, α) Να υπολογίσετε τα όρια lim f και lim f 6 β) Να βρείτε το σύνολο τιμών της συνάρτησης h f ln 4,, f 4 γ) Να αποδείξετε ότι η γραφική παράσταση της συνάρτησης g e τέμνει την y σε ένα μόνο σημείο με τετμημένη, 4 f δ) Να βρείτε το πλήθος των ριζών της εξίσωσης e e στο διάστημα, για κάθε 7Έστω συνάρτηση f:, η οποία ικανοποιεί τη σχέση f f ( ημ ) () για κάθε Να αποδείξετε ότι: f ημ για κάθε α) β) Η συνάρτηση f είναι συνεχής στο f γ) lim Παράγωγοι f για κάθε 7Δίνεται συνάρτηση f δύο φορές παραγωγίσιμη στο με και f f α) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται β) Η γραφική παράσταση της f δέχεται ακριβώς μία οριζόντια εφαπτομένη γ) Η εξίσωση f έχει το πολύ ρίζες

141 f f δ) Υπάρχει, τέτοιο, ώστε ε) Υπάρχει τέτοιο, ώστε, f f, f e f, 7Δίνεται η συνάρτηση f,, α) Να βρείτε τις τιμές των παραμέτρων, για τις οποίες η f είναι παραγωγίσιμη στο Έστω με f β) Να δείξετε ότι δεν εφαρμόζεται για την f το θεώρημα Rolle στο,, όμως υπάρχει σημείο της θεωρήματος αυτού C f στο διάστημα αυτό που ικανοποιεί το συμπέρασμα του γ) Να δείξετε ότι υπάρχει, τέτοιο, ώστε f δ) Να βρείτε διάστημα,, στο οποίο να εφαρμόζεται το θεώρημα Rolle για την f ε) Να βρείτε το σύνολο τιμών της f στ) Να αποδείξετε ότι υπάρχει μοναδικός τέτοιο, ώστε 7 ln 7Δίνεται η συνάρτηση f( ) e,, α) Να εξετάσετε αν η συνάρτηση f είναι συνεχής στο σημείο = β) Να βρείτε το σύνολο τιμών της συνάρτησης f γ) i) Να αποδείξετε ότι, για >, ισχύει η ισοδυναμία f() = f(4) 4 = 4 ii) Nα αποδείξετε ότι η εξίσωση 4 = 4, >,έχει ακριβώς δύο ρίζες, τις = και = 4 δ) Να αποδείξετε ότι υπάρχει ένα, τουλάχιστον, ξ (,4) τέτοιο, ώστε f () 74Δίνεται συνάρτηση f δύο φορές παραγωγίσιμη στο,4 για την οποία ισχύει: f f f και f για κάθε,4 4 f f α) β) f Να αποδείξετε ότι: 7

142 γ) Η f έχει στο διάστημα,4 τουλάχιστον δύο κρίσιμα σημεία και τουλάχιστον μία πιθανή θέση σημείου καμπής f 4 δ) 75Δίνεται συνεχής συνάρτηση f : 8, για την οποία ισχύει: f ( ) 5 lim α) Να αποδείξετε ότι η f είναι παραγωγίσιμη στο β) Να βρείτε την εξίσωση εφαπτομένης της C f στο 6 και f f 4 για κάθε γ) Να βρείτε τη τιμή του πραγματικού αριθμού λ για την οποία η εφαπτομένη ε της C στο εφάπτεται και στη γραφική παράσταση της συνάρτησης f g δ) Δίνεται ορθή γωνία Oy και το ευθύγραμμο τμήμα ΑΒ του οποίου τα άκρα Α και Β ολισθαίνουν πάνω στις πλευρές O και Oy αντίστοιχα Ένα δοκάρι είναι τοποθετημένος κατά μήκος του ευθυγράμμου τμήματος ΑΒ Το κάτω μέρος του δοκαριού ολισθαίνει πάνω στον ημιάξονα Οχ με ρυθμό m/secτη χρονική στιγμή t που η κορυφή του δοκαριού απέχει από την αρχή των αξόνων m, να βρείτε το ρυθμό μεταβολής i) της οξείας γωνίας θ που σχηματίζει το δοκάρι με τον ii) την ταχύτητα που πέφτει το πάνω μέρος του δοκαριού (Δίνεται ότι το μήκος του ευθυγράμμου τμήματος ΑΒ είναι ίσο με το μήκος του ευθυγράμμου τμήματος ΓΔ όπου Γ,Δ τα σημεία τομής της εφαπτομένης ε του προηγούμενου ερωτήματος με τους άξονες) 76Έστω η συνάρτηση f () = 4 - κ + κ - Να δείξετε ότι : α) Υπάρχει ένα τουλάχιστον o (,) τέτοιο ώστε f( o ) = n β) Η εξίσωση f( ) έχει μια τουλάχιστον ρίζα στο (, ) γ) Αν κ >, τότε υπάρχει ξ (, ) τέτοιο ώστε f δ) Να δείξετε ότι υπάρχει (,) τέτοιο ώστε f 8 77Έστω μια συνάρτηση f η οποία είναι συνεχής στο [α, β] και παραγωγίσιμη στο (α, β) με f(α) = α και f(β) = β Να δείξετε ότι: α) υπάρχει ξ (α, β) τέτοιο ώστε f '(ξ) = f f β) υπάρχουν ξ,ξ (α, β) τέτοια ώστε γ) υπάρχει o (α, β) τέτοιο ώστε f( ) a

143 δ) αν f( ) για κάθε (α, β), τότε υπάρχουν, (α, β) τέτοια ώστε f ( ) f ( ) 78Έστω συνάρτηση f, παραγωγίσιμη στο, α) Έστω ότι 6 i f f, για κάθε, f f ii Η f έχει μία τουλάχιστον ρίζα στο, β) Έστω ότι Να αποδείξετε ότι: f 6f 7 για κάθε, και f 48 Να αποδείξετε ότι: 5 i f 84 48,, ii η εξίσωση f έχει τουλάχιστον μία ρίζα στο, 79Δίνονται οι συναρτήσεις f e και ln g α) Να μελετήσετε ως προς τη μονοτονία τις συναρτήσεις f,g β) Να λύσετε την εξίσωση e ln γ) Να αποδείξετε ότι οι γραφικές παραστάσεις των f,g έχουν κοινή εφαπτομένη τον άξονα δ) Να λύσετε την εξίσωση e ln 4 7Έστω η συνεχής συνάρτηση f :,, η οποία για κάθε > ικανοποιεί τις σχέσεις: f() f - e ln ln f f f α)να βρείτε τον τύπο της συνάρτησης f f e ln,, >, τότε: Αν είναι β) Να υπολογίσετε το όριο: lim f() ημ - f() f() γ) Με τη βοήθεια της ανισότητας ln -, που ισχύει για κάθε >, να αποδείξετε ότι i) η συνάρτηση f είναι γνησίως αύξουσα ii) η συνάρτηση f είναι κοίλη στο (,), Στη συνέχεια να αποδείξετε ότι: f f f, για κάθε 9

144 δ) Δίνεται ο σταθερός πραγματικός αριθμός, υπάρχει μοναδικός ξ (β,β) τέτοιο ώστε: f f f 7Δίνεται η συνάρτηση 7 f, α) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση f έχει μοναδική ρίζα Να αποδείξετε ότι β) Να αποδείξετε ότι η γραφική παράσταση της f τέμνει την ευθεία y5 τουλάχιστον σε ένα σημείο με τετμημένη, γ) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρείτε το πεδίο ορισμού της 5 δ) Αν η f είναι παραγωγίσιμη, να δείξετε ότι η ευθεία ε: y είναι 8 8 εφαπτομένη της γραφικής παράστασης της f στο ε) Υλικό σημείο Μ κινείται επί της ε και η τετμημένη του αυξάνεται με ρυθμό 8cm/sec Να βρείτε: i Την ταχύτητα με την οποία απομακρύνεται από την αρχή των αξόνων τη K, χρονική στιγμή κατά την οποία διέρχεται από το σημείο f ii Το ρυθμό μεταβολής του εμβαδού του ορθογωνίου που σχηματίζεται από το σημείο Μ, τις προβολές του σημείου Μ στους άξονες και την αρχή των αξόνων, τη χρονική στιγμή κατά την οποία το Μ διέρχεται από το σημείο Κ 7Έστω παραγωγίσιμη συνάρτηση f: με f, για την οποία ισχύουν: f, για κάθε () f y f y - y f y y α) Να αποδείξετε ότι για κάθε f f i) ii) f e, για κάθε,y () ισχύουν: β) Να βρείτε τη μέγιστη τιμή του α, ώστε να ισχύει: f α για κάθε, όπου α 7Έστω συνάρτηση f ορισμένη και δύο φορές παραγωγίσιμη στο R, η οποία f για κάθε και η συνάρτηση g : με ικανοποιεί τη σχέση: g lnf Αν οι πραγματικοί αριθμοί α, β, γ είναι διαδοχικοί όροι αριθμητικής προόδου με α β γ και οι f α,f β,f γ με τη σειρά που δίνονται είναι διαδοχικοί όροι γεωμετρικής προόδου, τότε να αποδείξετε ότι: α) υπάρχουν,, ώστε να ισχύει: f f f f β) Υπάρχει ξ R, ώστε να ισχύει: f ξ f ξ f ξ 4

145 74 Έστω η συνάρτηση f: με ( ) f α α, α α) Να βρείτε το πρόσημο της συνάρτησης f, για τις διάφορες τιμές του β) Να μελετήσετε τη συνάρτηση f ως προς τη μονοτονία και τα κοίλα στο διάστημα, γ) Να βρείτε τις ασύμπτωτες της γραφικής παράστασης της συνάρτησης f y y δ) Να λύσετε το σύστημα 9 75 Έστω μια συνάρτηση f συνεχής στο διάστημα (,] και παραγωγίσιμη στο διάστημα (,), η οποία ικανοποιεί τις σχέσεις: f και f ln,, f για κάθε, α) Να αποδείξετε ότι β) Να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρείτε: i) το πεδίο ορισμού της συνάρτησης f ii) το όριο lim f γ) Να αποδείξετε ότι η γραφική παράσταση C f της συνάρτησης f έχει ένα, ακριβώς σημείο καμπής Μ,f με δ) Να σχεδιάσετε τις γραφικές παραστάσεις C f και C των συναρτήσεων f και f αντιστοίχως στο ίδιο σύστημα αξόνων 76 Έστω η παραγωγίσιμη συνάρτηση f :(,), η οποία ικανοποιεί τις σχέσεις: f α,α και α f f f y α αy y y f ln α, α) Να αποδείξετε ότι β) Να αποδείξετε ότι η εφαπτομένη της γραφικής παράστασης C f της συνάρτησης f στο σημείο της A e,f e διέρχεται από την αρχή των αξόνων f, για κάθε (, ) g f ( e α ),,α να βρείτε τη τιμή του α ώστε η ελάχιστη τιμή της g να γίνεται μέγιστη γ) Να βρείτε την ελάχιστη τιμή του α για την οποία ισχύει δ) Αν α f 4

146 77Έστω οι συναρτήσεις f αln α και α) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση f ln g, α α έχει μοναδική πραγματική ρίζα ρ ρ β) Να αποδείξετε ότι g για κάθε α γ) Να αποδείξετε ότι η γραφική παράσταση C g της συνάρτησης g έχει ένα μόνο σημείο καμπής δ) Να βρείτε το πλήθος των ριζών της εξίσωσης α( ln λ) λ, για τις διάφορες τιμές του λ Ολοκληρώματα 78Έστω f :[, ] R μια συνάρτηση δυο φορές παραγωγίσιμη για την οποία ισχύουν: f f f Θεωρούμε επίσης τη συνάρτηση g f α) Αν οι εφαπτόμενες της γραφικής παράστασης C g της συνάρτησης g στα σημεία της με τετμημένες και τέμνονται στο σημείο με τετμημένη τότε να αποδείξετε ότι: i) g ii) Υπάρχει ξ, ώστε β) Να αποδείξετε ότι: i) f d f d g ξ ξ ii) Υπάρχει, ], ώστε f f d 79Θεωρούμε τη συνάρτηση f:, η οποία ικανοποιεί τη σχέση: f ( y ) f ( f y) f f y για κάθε,y Να αποδείξετε ότι: 4 f, α) και ( ) β) f, f γ) d e f f, 7Έστω η συνάρτηση ln ln f, α) Να μελετήσετε την f ως προς τη μονοτονία και τα ακρότατα 4

147 β) Να αποδείξετε ότι υπάρχει τέτοιο, ώστε γ) Να αποδείξετε ότι 6, f e d δ) Να αποδείξετε ότι ο άξονας είναι ασύμπτωτη της C f ε) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση ln 4 στο, 6 f ln 6 5 f έχει τουλάχιστον μια ρίζα 7Δίνεται η συνάρτηση a f( ) α) Να βρείτε τα α, β ώστε η C f να έχει πλάγια ασύμπτωτη στο + την ευθεία ε: y = Για α = και β = - β) Να βρείτε τα διαστήματα μονοτονίας της f, τα ακρότατα και τα διαστήματα που η f είναι κυρτή ή κοίλη 4 γ) Να λύσετε την εξίσωση f ( ) f ( ) 6 δ) Να βρείτε το εμβαδόν του χωρίου Ω που περικλείεται από τη C f,την ε τον άξονα y'y και την ευθεία = - 7Δίνεται συνεχής συνάρτηση f :, για την οποία ισχύει: 5 f 4f 5 για κάθε, Να αποδείξετε ότι: α) η f αντιστρέφεται και να βρείτε την β) f και f γ) f f d δ) f για κάθε, f d ε) 7Δίνεται η συνάρτηση, f e f α) Να μελετήσετε την f ως προς τη μονοτονία και να αποδείξετε ότι το σύνολο τιμών της είναι το διάστημα, β) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση e f e έχει στο σύνολο των 5 πραγματικών αριθμών μία ακριβώς ρίζα 4 4 e f t dt, για κάθε 7 γ) Να αποδείξετε ότι 4

148 e ln f ln d δ) Να υπολογίσετε το 74Έστω η παραγωγίσιμη συνάρτηση f : για την οποία ισχύουν: f f f e e για κάθε f f ln, R α) Να αποδείξετε ότι β) i) Να βρείτε τα διαστήματα στα οποία η συνάρτηση f είναι κυρτή ή κοίλη και να προσδιορίσετε το σημείο καμπής της γραφικής παράστασης της f ii) Να υπολογίσετε το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται από τη γραφική παράσταση της συνάρτησης f, την ευθεία y και τις ευθείες και γ) Να υπολογίσετε το όριο: lim f ( ) e ln f f t dt 6 f t dt δ) Να αποδείξετε ότι η εξίσωση έχει μία τουλάχιστον ρίζα στο, 75Δίνεται η συνάρτηση f ln,, α) Να βρείτε την εξίσωση της εφαπτομένης της γραφικής παράστασης της f στο σημείο A, f β) Να μελετήσετε την f ως προς τη μονοτονία και τα ακρότατα και να f για κάθε αποδείξετε ότι γ) Να αποδείξετε ότι η f είναι κοίλη στο, δ) Να αποδείξετε ότι f για κάθε > ε) Έστω E το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται από την γραφική παράσταση της f, την εφαπτομένη της στο Α και την ευθεία i) Να αποδείξετε ότι E ln ii) Να υπολογίσετε το lim E 76Δίνεται η συνάρτηση f ( ) n α) Να μελετήσετε την f ως προς τη μονοτονία και τα ακρότατα β) Να βρείτε το α,ώστε f ( a ) f ( e a ) 44

149 γ) Να βρείτε το εμβαδόν Ε(λ) του χωρίου Ω που περικλείεται μεταξύ της C f, του άξονα χ χ και των ευθειών =, = λ, λ> δ) Να βρείτε τα όρια : lim ( ) και lim ( ) 77Δίνεται η συνάρτηση f( ) e α) Να δείξετε ότι: f( ) για κάθε R β) Να δείξετε ότι για όλα τα α, β R ισχύει : f ( ) f ( a ) γ) Να βρείτε το εμβαδόν Ε(λ) του χωρίου Ω που περικλείεται από την C f τους άξονες χ χ, y'y και την ευθεία χ = λ, λ > δ) Να βρείτε το lim E ( ) 78Δίνεται συνεχής συνάρτηση f :, για την οποία ισχύει ότι f για κάθε, και f α) Να λύσετε την εξίσωση f β) Να αποδείξετε ότι η f διατηρεί σταθερό πρόσημο στο (,) γ) Να βρείτε την f δ) Να υπολογίσετε το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται από τη γραφική παράσταση της συνάρτησης f, τους άξονες χ χ, y y και τη ευθεία,, να αποδείξετε ότι η f αντιστρέφεται και να βρείτε την ε) Για κάθε αντίστροφή της ln, 79Δίνεται η συνάρτηση f, α) Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση f είναι συνεχής στο β) Να μελετήσετε ως προς τη μονοτονία τη συνάρτηση f και να βρείτε το σύνολο τιμών της γ) Να βρείτε το πλήθος των διαφορετικών θετικών ριζών της εξίσωσης e για όλες τις πραγματικές τιμές του α f f f για κάθε δ) Να αποδείξετε ότι ισχύει: ε) Να υπολογίσετε το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται από τη γραφική παράσταση της f, τους άξονες χ χ, y y και την ευθεία 45

150 74Δίνεται η παραγωγίσιμη συνάρτηση f : η οποία για κάθε ικανοποιεί τις σχέσεις f, f f f f f t tdt α) Να δείξετε ότι f β) Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση σταθερή γ) Να αποδείξετε ότι δ) Να αποδείξετε ότι i) g f f, είναι f 9, 9 f f για κάθε ii) Να υπολογίσετε το εμβαδόν του χωρίου που περικλείεται από τη γραφική παράσταση της συνάρτησης 9,τον άξονα χ χ και τις ευθείες = και = 74Δίνονται οι παραγωγίσιμες συναρτήσεις f, g :, οι οποίες για κάθε ικανοποιούν τις σχέσεις: f και g f g g f e g e f t f t g t e dt α) Να αποδείξετε ότι f g για κάθε f β) Αν lim g γ) Να υπολογίσετε το όριο:, να αποδείξετε ότι: f e, ln f lim f δ) Αν f h f t h t dt 44 να βρείτε τον τύπο της συνεχούς συνάρτησης h 46

151

152