Prof. dr. sc. Frane Božić Zavod za farmakologiju i toksikologiju Veterinarskog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu
Lokalni anestetik je tvar koja prekida prijenos podražaja boli u određenom području tijela bez utjecaja na svijest pacijenta Proces je r e v e r z i b i l a n lokalni anestetik ne polučuje nikakav rezidualni učinak na živčano vlakno
Kokain prvi lokalni anestetik izdvojen iz lišća koke 1860-ih u Njemačkoj (A. Niemann) Sigmund Freud prvi uporabio kokain klinički 1884. kod pacijenta ovisnog o morfiju S. Freud i njegov prijatelj Karl Kollar prvi su uočili anestetski učinak kokaina
K. Kollar prvi primjenio kokain u svrhu anestezije oka (prva klinička primjena kokaina kao lokalnog anestetika) Dr William Stewart Hasted prvi opisao anesteziju debla osjetnog živca kokainom u svrhu izvođenja operacijskog zahvata (prva kirurška anestezija kokainom)
Slabe baze Razvrstani u skupnu tercijarnih amina
Razvrstavanje lokalnih anestetika: Esteri i Amidi Esteri: 1. Kokain 2. Prokain 3. Tetrakain 4. Kloroprokain Amidi: 1. Lidokain 2. Mepivakain 3. Prilokain 4. Bupivakain
Esteri: 1. Kokain 2. Prokain 3. Tetrakain 4. Kloroprokain U plazmi ih hidroliziraju pseudokolinesteraze Paraaminobenzojeva kiselina jedan od metabolita Paraaminobenzojeva kiselina može uzrokovati alergijsku reakciju kod preosjetljivih jedinki
Amidi: 1. Lidokain 2. Mepivakain 3. Prilokain 4. Bupivakain Metaboliziraju se u jetri Metaboliti su neaktivni Veoma rijetko uzrokuju razvoj alergijskih reakcija (poglavito lidokain)
Mehanizam djelovanja: Koče provodljivost živaca smanjujući ulazak Na + u citoplazmu živca Posljedično K + ne može izaći iz citoplazme Konačni ishod: onemogućena depolarizacija živca
Mehanizam djelovanja: Molekula lokalnog anestetika i z r a v n o se veže na i n t r a c e l u l a r n e naponske kanale za Na Blokira otvorene i inaktivirane Na-kanale specifično se vežući na određena mjesta unutar kanala
Mehanizam djelovanja: Kada je zakočeno samo nekoliko Ranvierovih čvorova, živčani impulsi nastali distalno od blokade ne mogu dospjeti do ganglija
Mehanizam djelovanja: 1) usporavaju depolarizaciju 2) smanjuju visinu akcijskog potencijala 3) smanjuju opseg porasta akcijskog potencijala 4) usporavaju aksonsku provodljivost 5) sprječavaju širenje akcijskog potencijala 6) ne mijenjaju potencijal membrane u mirovanju 7) povisuju prag potencijala
Blokiraju akcijski potencijal blokirajući ionske kanale za Na + Amfoterni su: aromatska skupina je hidrofobna, a amino skupina bazična Vjerojatno djeluju u obliku kationa, ali prolaze ovojnicu živca i aksonsku membranu u neioniziranom obliku Mnogi pokazuju tzv. uporabnu ovisnost jačina anestezije ovisi o frekvenciji akcijskog potencijala (proporcionalno)
Razlozi pojave tzv. uporabne ovisnosti : molekula lokalnog anestetika lakše blokira otvorene ionske kanale molekula lokalnog anestetika ima veći afinitet za inaktivirane nego za mirujuće ionske kanale Uporabna ovisnost je važna zbog antiaritmijske i antikonvulzijske aktivnosti lokalnih anestetika
Lokalni anestetici blokiraju provodljivost, redom: a) u malim mijelinskim aksonima b) u nemijelinskim aksonima c) u velikim mijelinskim aksonima... stoga najprije blokiraju nocicepciju i simpatsku neurotransmisiju!!!
Nocicepcija procesiranje informacije koja nastaje na periferiji djelovanjem potencijalno štetnih podražaja δ živčana vlakna: promjer 2-5um (najtanja) 12-30m/s bol temperatura signaliziraju oštećenje enje tkiva
Činitelji koji utječu na djelovanje lokalnih anestetika: 1. ph 2. perfuzija tkiva 3. lipofilnost
1. ph neionizirana molekula prolazi membranu, a kationski oblik blokira ionski kanal 2. perfuzija tkiva vazokonstriktori (adrenalin) usporavaju resorpciju lokalnog anestetika i produžuju mu djelovanje 3. lipofilnost proporcionalna učinkovitosti lokalnog anestetika (lakše prolazi membranu živca)
Tipovi lokalne anestezije: Lokalna infiltracija (lokalna anestezija) Površinska anestezija Provodna anestezija Epiduralna (spinalna) anestezija
Tipovi lokalne anestezije: 1. Lokalna infiltracija (lokalna anestezija) anestezija živčanih okončina u koži i potkožnom tkivu operacija male površine
Tipovi lokalne anestezije: 2. Površinska anestezija primjena lokalnog anestetika na sluznice i kožu sluznica dišnog sustava sluznica usta rožnica oka koža (bez adrenalina) Anestetik se veoma brzo resorbira
Tipovi lokalne anestezije: 3. Provodna anestezija primjena lokalnog anestetika u područje živca koji inervira operacijsko područje koncentracija lokalnog anestetika je u pravilu viša nego kod ostalih tipova lokalne anestezije
Tipovi lokalne anestezije: 4. Spinalna anestezija primjena lokalnog anestetika u subarahnoidni prostor kralježnične moždine primjenjuje se u porodništvu prijelaz u opću anesteziju anestezija velikog područja
TOKSIČNOST: posljedica predoziranosti lokalnim anesteticima povećana koncentracija u krvi što se više lokalnog anestetika veže na proteine plazme, to je djelovanje dugotrajnije
TOKSIČNOST: 1. Preosjetljivost (alergija) premda se razvija rijetko, valja biti oprezan Esterski oblici češće uzrokuju alergijske reakcije nego amidi Može i ne mora postojati križna alergijska reakcija na esterske i amidne lokalne anestetike
TOKSIČNOST: 2. Toksično djelovanje na SŽS ekscitacija i/ili depresija Posljedica je opsežne sistemne resorpcije lokalnog anestetika Ekscitacija: drhtanje, tresenje, konvulzije Depresija: depresija disanja ili respiracijski arest (ovisno o koncentraciji resorbiranog lokalnog anestetika)
TOKSIČNOST: 3. Kardiovaskularna toksičnost a) depesija kardiovaskularnog sustava b) dilatacija arteriola (osim kokaina koji je vazokonstriktor) c) hipotenzija d) atrioventrikularni blok