CITOLOXÍA INTRODUCCIÓN Á CÉLULA
|
|
|
- Ἀπολλωνία Αλεξιάδης
- 6 χρόνια πριν
- Προβολές:
Transcript
1 CITOLOXÍA INTRODUCCIÓN Á CÉLULA Carmen Cid Manzano. Departamento Bioloxía e Xeoloxía.
2 MOMENTOS HISTÓRICOS NA BIOLOXÍA CELULAR 1833 Brown descubre el núcleo
3 Microscopio utilizado por Robert Hooke (1665) descubre no corcho pequenas celdiñas ás que chamou células
4 Agulla para colocar o obxecto a observar En 1674 Leuwenhoek observou hematías, espermatozoides, protozoos e mesmo describiu unha bacteria. Esquemas dos microorganismos obsevados por Leuwenhoek Van Leeuwenhoek e os microbios
5 Durante o século XVIII o microscopio sufriu diversos adiantos mecánicos que aumentaron a súa estabilidade e facilidade de uso aínda que non desenvolveron grandes melloras ópticas.
6 As melloras máis importantes da óptica xurdiron en 1877 cando Abbe publica a teoría do microscopio e por encargo de Carl Zeiss mellora a microscopía de inmersión substituíndo a auga por aceite de cedro o que permite obter maiores aumentos.
7 A TEORÍA A CELULAR A teoría celular está ligada á invención das lentes e á construcción dos microscopios que permitiron ter unha visión moi ampliada destas estructuras, podendo observar características totalmente imperceptibles ó ollo humano Schleiden y Schwann enuncian a primeira teoría celular segundo a cal, a célula é a unidade estructural e funcional dos seres vivos, capaz de manter unha existencia propia e independente.
8 1858 Virchow completa o postulado anterior afirmando que todas as células orixínanse a partir dunha preexistente. Actualmente, a teoría celular postula os seguintes principios: - Todos os seres vivos están compostos por unha ou varias células vivas (unidade anatómica). - As células son capaces de manterse de forma independente (unidade fisiolóxica). - Cada célula procede doutra xa existente, o que permite a transmisión de caracteres dunha xeración á seguinte (unidade reproducción). - A célula é a unidade de vida máis pequena que existe.
9 Durante case 50 anos a aplicación da teoría celular a todos os tecidos animais e vexetais aínda mantivo un punto de dúbida: o tecido nervioso, polo seu aparente aspecto de rede continua. O español Ramón n y Cajal demostrou a individualidade da célula nerviosa e polo tanto a xeneralización da Teoría celular a todos os tecidos. Un artista o microscopio actividades_alumnado.htm
10 Unha excepción da teoría celular Son os virus xa que se tratan de organismos acelulares. Bacteriófago (virus que parasita a bacterias)
11 Como se estudian as células? Microscopia óptica Microscopio óptico Células eucariontes tratadas con colchicina Gram negativo Gram positivo
12 Calidade da imaxe Aumentos 1. Aumentos 2. Contraste 3. Resolución Aumento dun microscopio é a relación entre o tamaño da imaxe que vemos e o tamaño real Obxectivos (normalmente 10x, 40x, 100x) Ocular (normalmente 10x) Número total de aumentos: 100, 400, 1000
13 Aínda que o AUMENTO é moi importante, non sempre é suficiente para que apreciemos os detalles dun obxecto. Os outros dous factores que afectan a nosa capacidade para ver unha imaxe de calidade son o CONTRASTE e A RESOLUCIÓN O CONTRASTE permítenos *diferenciar o obxecto do fondo *apreciar distintas partes do mesmo Para para obter unha imaxe útil é necesario aumentar o contraste tinguindo a célula.
14 Microorganismos tinguidos. Microscopio óptico composto. Mestura de bacterias e levaduras
15 Outra estratexia: Tinción negativa Microorganismo (Levadura) sen tinguir. Tinguido do fondo
16 Algúns tipos de microscopios ópticos teñen dispositivos para aumentar o contraste sen necesidade de tinguir. Microscopio de contraste de fases Microscopio de campo escuro Microscopio de contraste de fases Microscopio de campo escuro
17 RESOLUCIÓN O límite de resolución dun microscopio é a mínima distancia á que ten que estar dous puntos para que na imaxe se perciban separados un doutro. O poder de resolución é a capacidade que pose un microscopio de separar dous puntos moi preto no campo visual como entidades diferentes. É o inverso do límite de resolución. É maior canto menor é o límite de resolución
18 Algúns tipos de microscópios Microscopio óptico campo claro Microscopio óptico campo escuro Microscopio óptico contraste de fases Microscopio de Interferencia (DIC) Microscopio de fluorescencia Microscopio electrónico
19 Microscopio de campo claro É o microscopio óptico composto utilizado na maioría dos laboratorios. Para formar unha imaxe a partir dun corte histolóxico usa luz visible, por isto a mostra debe ser o bastante fina como para que os feixe de luz podan atravesala. Tamén se usan métodos de tinguir, segundo as necesidades, co fin de aumentar os detalles na imaxe. Células sanguíneas, Células da Traquea e micorrizas
20 O microscopio óptico O microscopio óptico ten un limite resolución de cerca de 200 nm (0.2 µm, o poder de resolución do ollo umano é de 100 µm). As células observadas baixo o microscopio óptico poden estar vivas ou fixadas e tinguidas.
21 O Microscopio Óptico Sistema óptico OCULAR: Lente situada cerca do ollo do observador. Amplía a imaxe do obxectivo. OBXECTIVO: Lente situada cerca da preparación que amplía a súa imaxe. CONDENSADOR: Lente que concentra os raios luminosos sobre a preparación. DIAFRAGMA: Regula a cantidade de luz que entra no condensador. FOCO: Dirixe os raios luminosos ó condensador. Sistema mecánico SOPORTE: Mantén a parte óptica. Ten dúas partes: o pe ou base e o brazo. PLATINA: Lugar onde se deposita a preparación. CABEZAL: Contén os sistemas de lentes oculares. Pode ser monocular, binocular... REVÓLVER: Contén os sistemas de lentes obxectivos. Permite, ó xirar, cambiar os obxectivos. TORNILLOS DE ENFOQUE: Macrométrico que aproxima o enfoque e micrométrico que consigue o enfoque correcto.
22 O microscopio monocular Consta dun tubo ocular e chámase así porque a observación se fai cun só ollo. O microscopio estereoscópico Ten dous obxectivos e dous oculares, isto presenta vantaxes tales como mellor percepción da imaxe, máis cómoda a observación e percíbense con maior nitidez os detalles. Fai posible a visión tridimensional. Este microscopio ten a vantaxe que non inverte a imaxe, é fácil de enfocar e pode usarse para obxectos opacos que non vaian montados sobre portaobxectos.
23 Microscopio de campo escuro
24 Microscopio de contraste de fases Permite observar células sen colorear e resulta especialmente útil para células vivas Microscopio de contraste diferencial de interferencia (DIC) é unha modificación do anterior que permite apreciar unha imaxe tridimensional.
25 Microscopio de Fluorescencia Pódense realizar observacións de estructuras fluorescentes, xa sexan naturais ou artificiais. Utilízanse colorante fluorescente para marcar moléculas específicas dentro das células. Con este micoscopio obsérvanse as moléculas marcadas, brillantes sobre fondo escuro.
26 Microscopía de fluorescencia. Fibroblastos tinguidos co fluorocromo FITC Endosperma sendo colonizada por bacterias Bacterias en fumarolas mariñas adheridas a un cristal de sulfuro Bacillus subtilis esporulando tinguidos con FITC, DAPI e βgalactosidasa.
27 O Microscopio Electrónico de Transmisión(MET) O Microscopio Electrónico de Barrido (MEB) O MET e o MEB ten un limite de resolución de cerca de 2 nm. Obsérvanse células mortas despois de fixadas e tinguidas con ións de metais pesados. Utilízase para observar ultraestructuras celulares chegando ós aumentos.
28 Microscopio Electrónico de Transmisión(MET) Os e- atravesan a mostra
29 Microscopia electrónica de transmisión. Microscopia dun alga roxa antes de formar a súa parede
30 Microscopio electrónico de Barrido (MEB) Los e- recorren a mostra Imaxe en tres dimensións
31 Microscopia electrónica de barrido. Óvulo de hamster sen zona pelucida con espermatozoides Criofractura de epitelio gástrico vista polo MEB
32 Célula vexetal ó microscopio electrónico Célula animal ó microscopio electrónico
33 E.coli M. óptico MET MEB
34 Comparación entre un Microscopio Óptico e Electrónico
35 MICROSCOPIO ÓPTICO Aumentos de ata 2500 veces A preparación é atravesada polos raios de luz As lentes son de cristal A imaxe é captada directamente polo ollo As mostras deben ter un grosor medio de 5 a 15 µm Poden observarse células vivas Permite unha visión de conxunto. On poden observarse moitos dos orgánulos e estructuras subcelulares Poden utilizarse colorantes ou observarse a coloración real MICROSCOPIO ELECTRÓNICO Aumentos de ata veces A preparación é atravesada polos electróns As lentes son campos magnéticos A imaxe é recollida nunha pantalla As mostras deben ter un grosor medio de 0,5 µm Non poden observarse células vivas Pode observarse a estructura fina das células A intensa manipulación a que se somete as células fai más frecuente a aparición de estructuras artificiais (artefactos)
36
37
38
39
40 Virus da gripe: non se pode visualizar con microscopio óptico Linfocito: microscopio óptico con obxectivos de x4, x10, x40, x100 Gran de pole: a partir de 10x Moho do pan pódese ver a partir de 4x Mitocondria: con obxectivo de 100x A grana cloroplasto: non se podería ver co microscopio óptico Cromosoma: poderíase ver con obxectivo a partir de 40x Bacteria intestinal: a partir do obxectivo de 40x Ribosoma: non se pode observar co microscopio óptico Núcleo: a partir de 10x
41 CENTRIFUGACIÓN Consiste en someter a unha mezcla homoxeneizada dun tecido a unha elevada velocidade angular, conseguindo as partículas sedimenten en tempos distintos. Ultracentrífugas: velocidade máxima : rpm
42 Existen varios tipos de centrifugación, no esquema da dereita atópase a centrifugación diferencial O coeficiente de sedimentación é unha constante característica de cada orgánulo ou macromolécula e as súas unidades danse en Svedbergs, tomando o nome do seu descubridor 1 Svedberg (S) = segundos Así, "ARN r 18S" identifica á molécula de RNA ribosómico no que o seu coeficiente de sedimentación é de 18 Svedbergs. Centrifugación
43
44
45 TÉCNICA DE RADIOISÓTOPOS Certas substancias coñecidas como trazadores, poden manifestar a súa presencia e permitir seguir o seu percorrido durante un experimento. Frecuentemente estes trazadores márcanse con isótopos radiactivos (átomos que conteñen unha combinación inestable de neutróns e protóns). A inestabilidade do isótopo radiactivo confire ó átomo unha tendencia a fragmentarse para alcanzar a configuración máis estable. A desintegración dun isótopo radioactivo dá como resultado a liberación de enerxía, contida nalgunha partícula, ou de radiación electromagnética, que poden detectarse por métodos apropiados. Durante a desintegración dos átomos, a radiactividade emitida pode ser de tres tipos: partículas alfa, partículas beta e radiación gamma.
46 As emisións de partículas pódense detectar mediante dúas técnicas: A espectometría de centelleo líquido que se basea na propiedade que teñen certas moléculas, denominadas fosforescentes, para absorber parte da enerxía de unha partícula emitida e liberar enerxía en forma de luz.
47 Autorradiografía: aproveitase a capacidade que teñen as partículas emitidas por un átomo radiactivo para impresionar una emulsión fotográfica. Autorradiografía de ADN
48 Separación dos fragmentos de ADN por electroforese en xel de agarosa (sen marcar) 32 P Autorradiografía de ADN Desnaturalizar o ADN e transferir a papel de nitrocelulosa Incubar coa sonda e posterior lavado Expoñer o papel a unha película de raios X
49 MÉTODOS MÁiS FRECUENTES DE ESTUDIO DOS CONSTITUINTES CELULARES Cultivo celular: permite estudiar in vitro actividades celulares como a endocitose, movemento celular, reproducción celular, transporte ó través da membrana, etc. Análise químico: permite a identificación de biomoléculas, por exemplo identificación de glícidos co reactivo de Fheling, proteínas mediante a reacción de Biuret, etc.
50 Métodos físicos: -Filtración -Decantación -Destilación -Cromatografía -Electroforese -Centrifugación -Técnica de radioisótopos -...
51 CROMATOGRAFÍA Conxunto de técnicas destinadas a fraccionar unha mezcla de compoñentes disoltos a medida que se desprazan ó través dunha matriz porosa. A técnica en xeral baséase na diferente afinidade que teñen as moléculas por un disolvente e pola trama porosa da matriz a través da que flúen. Cromatografía
52 ELECTROFORESE É a técnica pola que mezclas complexas de moléculas como proteínas, ADN ou ARN sepáranse nun campo eléctrico de acordo ó tamaño e a súa carga eléctrica. A electricidade empuxa as moléculas ó través dos poros dun xel, que é unha substancia firme como a xelatina. As moléculas máis pequenas migran máis rápido que as máis grandes.
53 Gel de poliacrilamida tinguido con azul de Coomassie Por exemplo as proteínas poden visualizarse sobre o xel tinguidas coa prata ou cun colorante como o azul de Coomassie que revela unha serie de bandas.
54 Rotura do del ADN por encimas enzimas de restricción restriccción Electroforese dos fragmentos de ADN en xel de agarosa As bandas poden visualizarse ó tinguir o xel con bromuro de etidio, que presenta unha intensa fluorescencia laranxa Fragmentos de ADN grandes Fragmentos de ADN pequenos Electroforese
55 TIPOS DE ORGANIZACIÓN N CELULAR Célula procariótica Célula eucariótica
56 Célula procariótica Archaeas. Bacterias extremófilas Lactobacillus bulgaricus
57 Células eucarióticas Organismo unicelular ameba Organismo unicelular ciliado Tecido animal (cartilaxinoso) Tecidos vexetais
58
59
60
61
62 Parede celular Membrana plasmática ESTRUCTURA CÉLULA EUCARIÓTICA Núcleo Núcleo interfásico Envoltura nuclear Nucleoplasma Nucleolo Cromatina Citoplasma Núcleo mitótico Cromosomas Hialoplasma ou citosol. Citoesqueleto Orgánulos celulares Sen membrana Membrana sinxela Membrana doble Ribosomas Centriolos Inclusións Retículo Endoplasmático Aparato de Golgi Lisosomas Peroxisomas Vacuolas Mitocondrias Cloroplastos
63 FORMA E TAMAÑO DAS CÉLULAS C EUCARIÓTICAS
64
65
66
67
68
69
70
71
72 Departamento Bioloxía e Xeoloxía.
CITOLOXÍA INTRODUCCIÓN Á CÉLULA. Carmen Cid Manzano I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense. Departamento Bioloxía e Xeoloxía.
CITOLOXÍA INTRODUCCIÓN Á CÉLULA Carmen Cid Manzano I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense. Departamento Bioloxía e Xeoloxía. MOMENTOS HISTÓRICOS NA BIOLOXÍA CELULAR 1833 Brown descubre el núcleo Microscopio utilizado
EXERCICIOS AUTOAVALIABLES: RECTAS E PLANOS. 3. Cal é o vector de posición da orixe de coordenadas O? Cales son as coordenadas do punto O?
EXERCICIOS AUTOAVALIABLES: RECTAS E PLANOS Representa en R os puntos S(2, 2, 2) e T(,, ) 2 Debuxa os puntos M (, 0, 0), M 2 (0,, 0) e M (0, 0, ) e logo traza o vector OM sendo M(,, ) Cal é o vector de
Curso A TEORÍA CELULAR. Tema 7. Bioloxía 2º Bacharelato
Curso 2012-2013 A TEORÍA CELULAR Bioloxía 2º Bacharelato Temario CIUGA Niveis de organización dos seres vivos. Antes de empezar a falar da auga e sales minerais e das biomoléculas, é interesante explicar
Tema 3. Espazos métricos. Topoloxía Xeral,
Tema 3. Espazos métricos Topoloxía Xeral, 2017-18 Índice Métricas en R n Métricas no espazo de funcións Bólas e relacións métricas Definición Unha métrica nun conxunto M é unha aplicación d con valores
EXERCICIOS DE REFORZO: RECTAS E PLANOS
EXERCICIOS DE REFORZO RECTAS E PLANOS Dada a recta r z a) Determna a ecuacón mplícta do plano π que pasa polo punto P(,, ) e é perpendcular a r Calcula o punto de nterseccón de r a π b) Calcula o punto
Tema: Enerxía 01/02/06 DEPARTAMENTO DE FÍSICA E QUÍMICA
Tema: Enerxía 01/0/06 DEPARTAMENTO DE FÍSICA E QUÍMICA Nome: 1. Unha caixa de 150 kg descende dende o repouso por un plano inclinado por acción do seu peso. Se a compoñente tanxencial do peso é de 735
Procedementos operatorios de unións non soldadas
Procedementos operatorios de unións non soldadas Técnicas de montaxe de instalacións Ciclo medio de montaxe e mantemento de instalacións frigoríficas 1 de 28 Técnicas de roscado Unha rosca é unha hélice
S1301005 A REACCIÓN EN CADEA DA POLIMERASA (PCR) NA INDUSTRIA ALIMENTARIA EXTRACCIÓN DO ADN EXTRACCIÓN DO ADN CUANTIFICACIÓN. 260 280 260/280 ng/µl
CUANTIFICACIÖN 26/VI/2013 S1301005 A REACCIÓN EN CADEA DA POLIMERASA (PCR) NA INDUSTRIA ALIMENTARIA - ESPECTROFOTÓMETRO: Cuantificación da concentración do ADN extraido. Medimos a absorbancia a dúas lonxitudes
Física P.A.U. ÓPTICA 1 ÓPTICA
Física P.A.U. ÓPTICA 1 ÓPTICA PROBLEMAS DIOPTRIO PLANO 1. Un raio de luz de frecuencia 5 10¹⁴ Hz incide cun ángulo de incidencia de 30 sobre unha lámina de vidro de caras plano-paralelas de espesor 10
Física P.A.U. ÓPTICA 1 ÓPTICA
Física P.A.U. ÓPTICA 1 ÓPTICA PROBLEMAS DIOPTRIO PLANO 1. Un raio de luz de frecuencia 5 10 14 Hz incide, cun ángulo de incidencia de 30, sobre unha lámina de vidro de caras plano-paralelas de espesor
Tema 1. Espazos topolóxicos. Topoloxía Xeral, 2016
Tema 1. Espazos topolóxicos Topoloxía Xeral, 2016 Topoloxía e Espazo topolóxico Índice Topoloxía e Espazo topolóxico Exemplos de topoloxías Conxuntos pechados Topoloxías definidas por conxuntos pechados:
CARACTERÍSTICAS DOS SERES VIVOS
CARACTERÍSTICAS DOS SERES VIVOS Carmen Cid Manzano. Departamento Bioloxía e Xeoloxía. A BIOLOXÍA (do grego «βιος» bios, vida, e «λóγος» logos, razoamento, estudo, ciencia) ten como obxecto de estudo aos
PAU XUÑO 2011 MATEMÁTICAS II
PAU XUÑO 2011 MATEMÁTICAS II Código: 26 (O alumno/a debe responder só os exercicios dunha das opcións. Puntuación máxima dos exercicios de cada opción: exercicio 1= 3 puntos, exercicio 2= 3 puntos, exercicio
Física P.A.U. VIBRACIÓNS E ONDAS 1 VIBRACIÓNS E ONDAS
Física P.A.U. VIBRACIÓNS E ONDAS 1 VIBRACIÓNS E ONDAS PROBLEMAS M.H.S.. 1. Dun resorte elástico de constante k = 500 N m -1 colga unha masa puntual de 5 kg. Estando o conxunto en equilibrio, desprázase
Física P.A.U. ELECTROMAGNETISMO 1 ELECTROMAGNETISMO. F = m a
Física P.A.U. ELECTOMAGNETISMO 1 ELECTOMAGNETISMO INTODUCIÓN MÉTODO 1. En xeral: Debúxanse as forzas que actúan sobre o sistema. Calcúlase a resultante polo principio de superposición. Aplícase a 2ª lei
Ano 2018 FÍSICA. SOL:a...máx. 1,00 Un son grave ten baixa frecuencia, polo que a súa lonxitude de onda é maior.
ABAU CONVOCAT ORIA DE SET EMBRO Ano 2018 CRIT ERIOS DE AVALI ACIÓN FÍSICA (Cód. 23) Elixir e desenvolver unha das dúas opcións. As solución numéricas non acompañadas de unidades ou con unidades incorrectas...
ÓPTICA- A LUZ Problemas PAAU
ÓPTICA- A LUZ Problemas PAAU XUÑO-96 CUESTION 2. opa Disponse de luz monocromática capaz de extraer electróns dun metal. A medida que medra a lonxitude de onda da luz incidente, a) os electróns emitidos
METABOLISMO. É a síntese de glicosa a partir de precursores non glicídicos (piruvato, lactato, aminoácidos, glicerol).
1.- a) Que é a gliconeoxénese? É a síntese de glicosa a partir de precursores non glicídicos (piruvato, lactato, aminoácidos, glicerol). b) Indica brevemente en que consiste a glicólise, o lugar da célula
Exercicios de Física 04. Óptica
Exercicios de Física 04. Óptica Problemas 1. Unha lente converxente ten unha distancia focal de 50 cm. Calcula a posición do obxecto para que a imaxe sexa: a) real e tres veces maior que o obxecto, b)
PAAU (LOXSE) Xuño 2002
PAAU (LOXSE) Xuño 00 Código: FÍSICA Elixir e desenvolver unha das dúas opcións propostas. Puntuación máxima: Problemas 6 puntos (1,5 cada apartado). Cuestións 4 puntos (1 cada cuestión, teórica ou práctica).
PAU Setembro 2010 FÍSICA
PAU Setembro 010 Código: 5 FÍSICA Puntuación máxima: Cuestións 4 puntos (1 cada cuestión, teórica ou práctica). Problemas 6 puntos (1 cada apartado). Non se valorará a simple anotación dun ítem como solución
ESTRUTURA ATÓMICA E CLASIFICACIÓN PERIÓDICA DOS ELEMENTOS
Química P.A.U. ESTRUTURA ATÓMICA E CLASIFICACIÓN PERIÓDICA DOS ELEMENTOS ESTRUTURA ATÓMICA E CLASIFICACIÓN PERIÓDICA DOS ELEMENTOS CUESTIÓNS NÚMEROS CUÁNTICOS. a) Indique o significado dos números cuánticos
A proba constará de vinte cuestións tipo test. As cuestións tipo test teñen tres posibles respostas, das que soamente unha é correcta.
Páxina 1 de 9 1. Formato da proba Formato proba constará de vinte cuestións tipo test. s cuestións tipo test teñen tres posibles respostas, das que soamente unha é correcta. Puntuación Puntuación: 0.5
Lógica Proposicional. Justificación de la validez del razonamiento?
Proposicional educción Natural Proposicional - 1 Justificación de la validez del razonamiento? os maneras diferentes de justificar Justificar que la veracidad de las hipótesis implica la veracidad de la
FÍSICA OPCIÓN 1. ; calcula: a) o período de rotación do satélite, b) o peso do satélite na órbita. (Datos R T. = 9,80 m/s 2 ).
22 Elixir e desenrolar unha das dúas opcións propostas. FÍSICA Puntuación máxima: Problemas 6 puntos (1,5 cada apartado). Cuestións 4 puntos (1 cada cuestión, teórica ou práctica). Non se valorará a simple
Manual de técnicas experimentais en bioloxía molecular e celular
Manual de técnicas experimentais en bioloxía molecular e celular Alejandro de Carlos Villamarín Jose Manuel Faro Rivas África González Fernández Vicenta Soledad Martínez Zorzano Manuel Megías Pacheco Pilar
TRIGONOMETRIA. hipotenusa L 2. hipotenusa
TRIGONOMETRIA. Calcular las razones trigonométricas de 0º, º y 60º. Para calcular las razones trigonométricas de º, nos ayudamos de un triángulo rectángulo isósceles como el de la figura. cateto opuesto
CUESTIÓNS DE SELECTIVIDADE RELACIONADOS CO TEMA 4
CUESTIÓNS DE SELECTIVIDADE RELACIONADOS CO TEMA 4 2013 C.2. Se se desexa obter unha imaxe virtual, dereita e menor que o obxecto, úsase: a) un espello convexo; b)unha lente converxente; c) un espello cóncavo.
την..., επειδή... Se usa cuando se cree que el punto de vista del otro es válido, pero no se concuerda completamente
- Concordar En términos generales, coincido con X por Se usa cuando se concuerda con el punto de vista de otro Uno tiende a concordar con X ya Se usa cuando se concuerda con el punto de vista de otro Comprendo
FISICA 2º BAC 27/01/2007
POBLEMAS 1.- Un corpo de 10 g de masa desprázase cun movemento harmónico simple de 80 Hz de frecuencia e de 1 m de amplitude. Acha: a) A enerxía potencial cando a elongación é igual a 70 cm. b) O módulo
FÍSICA. = 4π 10-7 (S.I.)).
22 FÍSICA Elixir e desenvolver un problema e/ou cuestión de cada un dos bloques. O bloque de prácticas só ten unha opción. Puntuación máxima: Problemas, 6 puntos (1 cada apartado). Cuestións, 4 puntos
PAU Xuño Código: 25 FÍSICA OPCIÓN A OPCIÓN B
PAU Xuño 00 Código: 5 FÍSICA Puntuación máxima: Cuestións 4 puntos ( cada cuestión, teórica ou práctica). Problemas 6 puntos ( cada apartado). Non se valorará a simple anotación dun ítem como solución
Lógica Proposicional
Proposicional educción Natural Proposicional - 1 Justificación de la validez del razonamiento os maneras diferentes de justificar Justificar que la veracidad de las hipótesis implica la veracidad de la
PAAU (LOXSE) Setembro 2009
PAAU (LOXSE) Setembro 2009 Código: 22 FÍSICA Elixir e desenvolver un problema e/ou cuestión de cada un dos bloques. O bloque de prácticas só ten unha opción. Puntuación máxima: Problemas 6 puntos ( cada
PAU XUÑO 2010 MATEMÁTICAS II
PAU XUÑO 010 MATEMÁTICAS II Código: 6 (O alumno/a deber responder só aos eercicios dunha das opcións. Punuación máima dos eercicios de cada opción: eercicio 1= 3 punos, eercicio = 3 punos, eercicio 3 =
Exame tipo. C. Problemas (Valoración: 5 puntos, 2,5 puntos cada problema)
Exame tipo A. Proba obxectiva (Valoración: 3 puntos) 1. - Un disco de 10 cm de raio xira cunha velocidade angular de 45 revolucións por minuto. A velocidade lineal dos puntos da periferia do disco será:
Física P.A.U. VIBRACIÓNS E ONDAS 1 VIBRACIÓNS E ONDAS
Física P.A.U. VIBRACIÓNS E ONDAS 1 VIBRACIÓNS E ONDAS INTRODUCIÓN MÉTODO 1. En xeral: a) Debúxanse as forzas que actúan sobre o sistema. b) Calcúlase cada forza. c) Calcúlase a resultante polo principio
METABOLISMO DEFINICIÓN :
1 METABOLISMO DEFINICIÓN : É o conxunto de reaccións químicas que se producen no interior das células e que conducen á transformación dunhas moléculas noutras. As distintas reaccións químicas do metabolismo
PAU XUÑO 2011 FÍSICA
PAU XUÑO 2011 Código: 25 FÍSICA Puntuación máxima: Cuestións 4 puntos (1 cada cuestión, teórica ou práctica). Problemas 6 puntos (1 cada apartado). Non se valorará a simple anotación dun ítem como solución
b) Segundo os datos do problema, en tres anos queda a metade de átomos, logo ese é o tempo de semidesintegración.
FÍSICA MODERNA FÍSICA NUCLEAR. PROBLEMAS 1. Un detector de radioactividade mide unha velocidade de desintegración de 15 núcleos min -1. Sabemos que o tempo de semidesintegración é de 0 min. Calcula: a)
Código: 25 PAU XUÑO 2014 FÍSICA OPCIÓN A OPCIÓN B
PAU XUÑO 2014 Código: 25 FÍSICA Puntuación máxima: Cuestións 4 puntos (1 cada cuestión, teórica ou práctica). Problemas 6 puntos (1 cada apartado). Non se valorará a simple anotación dun ítem como solución
RADIACTIVIDADE. PROBLEMAS
RADIACTIVIDADE. PROBLEMAS 1. Un detector de radiactividade mide unha velocidade de desintegración de 15 núcleos/minuto. Sabemos que o tempo de semidesintegración é de 0 min. Calcula: a) A constante de
Estrutura atómica. Táboa periódica.
Estrutura atómica. Táboa periódica. Estrutura atómica. Táboa periódica. 1 1. EVOUCIÓN HISTÓRICA SOBRE A ESTRUTURA DA MATERIA. Foron os gregos os primeiros en profundar no coñecemento da estrutura íntima
EJERCICIOS DE VIBRACIONES Y ONDAS
EJERCICIOS DE VIBRACIONES Y ONDAS 1.- Cando un movemento ondulatorio se atopa na súa propagación cunha fenda de dimensións pequenas comparables as da súa lonxitude de onda prodúcese: a) polarización; b)
Το παρόν σχέδιο μαθήματος δημιουργήθηκε από την κα. Radost Mazganova, καθηγήτρια Ισπανικών και την κα. Yordanka Yordanova, καθηγήτρια χημείας
Μάθημα (τίτλος) Καθαρές ουσίες και μείγματα Επίπεδο γλωσσικής επάρκειας Α1 Α2 Β1 Β2 C1 Τάξη/βαθμίδα: πέμπτη Αριθμός μαθητών στην τάξη: 15 Θέμα: Άνθρωπος και φύση / Ουσίες και οι ιδιότητές τους Προϋποθέσεις
A circunferencia e o círculo
10 A circunferencia e o círculo Obxectivos Nesta quincena aprenderás a: Identificar os diferentes elementos presentes na circunferencia e o círculo. Coñecer as posicións relativas de puntos, rectas e circunferencias.
1.- Evolución das ideas acerca da natureza da luz! Óptica xeométrica! Principio de Fermat. Camiño óptico! 3
1.- Evolución das ideas acerca da natureza da luz! 2 2.- Óptica xeométrica! 2 2.1.- Principio de Fermat. Camiño óptico! 3 2.2.- Reflexión e refracción. Leis de Snell! 3 2.3.- Laminas plano-paralelas! 4
Volume dos corpos xeométricos
11 Volume dos corpos xeométricos Obxectivos Nesta quincena aprenderás a: Comprender o concepto de medida do volume e coñecer e manexar as unidades de medida do S.M.D. Obter e aplicar expresións para o
XEOMETRÍA NO ESPAZO. - Se dun vector se coñecen a orixe, o módulo, a dirección e o sentido, este está perfectamente determinado no espazo.
XEOMETRÍA NO ESPAZO Vectores fixos Dos puntos do espazo, A e B, determinan o vector fixo AB, sendo o punto A a orixe e o punto B o extremo, é dicir, un vector no espazo é calquera segmento orientado que
Profesor: Guillermo F. Cloos Física e química 1º Bacharelato O enlace químico 3 1
UNIÓNS ENTRE ÁTOMOS, AS MOLÉCULAS E OS CRISTAIS Até agora estudamos os átomos como entidades illadas, pero isto rara vez ocorre na realidade xa que o máis frecuente é que os átomos estea influenciados
As nanopartículas metálicas
As nanopartículas metálicas Manolo R. Bermejo Ana M. González Noya Marcelino Maneiro Rosa Pedrido Departamento de Química Inorgánica Contido Introdución Qué son os NANOMATERIAIS INORGÁNICOS Qué son as
PROBA DE AVALIACIÓN DO BACHARELATO PARA O ACCESO Á UNIVERSIDADE (ABAU) CONVOCATORIA DE XUÑO Curso
PROBA DE AVALIACIÓN DO BACHARELATO PARA O ACCESO Á UNIVERSIDADE (ABAU) CONVOCATORIA DE XUÑO Curso 2017-2018 Elixir e desenvolver unha das dúas opcións. As solución numéricas non acompañadas de unidades
Código: 25 XUÑO 2014 PAU FÍSICA OPCIÓN A OPCIÓN B
PAU Código: 25 XUÑO 204 FÍSICA Puntuación máxima: Cuestións 4 puntos ( cada cuestión, teórica ou práctica). Problemas 6 puntos ( cada apartado). Non se valorará a simple anotación dun ítem como solución
ln x, d) y = (3x 5 5x 2 + 7) 8 x
EXERCICIOS AUTOAVALIABLES: CÁLCULO DIFERENCIAL. Deriva: a) y 7 6 + 5, b) y e, c) y e) y 7 ( 5 ), f) y ln, d) y ( 5 5 + 7) 8 n e ln, g) y, h) y n. Usando a derivada da función inversa, demostra que: a)
Ventiladores helicoidales murales o tubulares, versión PL equipados con hélice de plástico y versión AL equipados con hélice de aluminio.
HCH HCT HCH HCT Ventiladores helicoidales murales o tubulares, de gran robustez Ventiladores helicoidales murales o tubulares, versión PL equipados con hélice de plástico y versión AL equipados con hélice
TEMA 6.- BIOMOLÉCULAS ORGÁNICAS IV: ÁCIDOS NUCLEICOS
TEMA 6.- BIMLÉCULAS RGÁNICAS IV: ÁCIDS NUCLEICS A.- Características generales de los Ácidos Nucleicos B.- Nucleótidos y derivados nucleotídicos El esqueleto covalente de los ácidos nucleicos: el enlace
Código: 25 PAU XUÑO 2012 FÍSICA OPCIÓN A OPCIÓN B
PAU XUÑO 2012 Código: 25 FÍSICA Puntuación máxima: Cuestións 4 puntos (1 cada cuestión, teórica ou práctica). Problemas 6 puntos (1 cada apartado). Non se valorará a simple anotación dun ítem como solución
Código: 25 XUÑO 2012 PAU FÍSICA OPCIÓN A OPCIÓN B
PAU Código: 25 XUÑO 2012 FÍSICA Puntuación máxima: Cuestións 4 puntos (1 cada cuestión, teórica ou práctica). Problemas 6 puntos (1 cada apartado). Non se valorará a simple anotación dun ítem como solución
PAU XUÑO 2012 FÍSICA
PAU XUÑO 2012 Código: 25 FÍSICA Puntuación máxima: Cuestións 4 puntos (1 cada cuestión, teórica ou práctica) Problemas 6 puntos (1 cada apartado) Non se valorará a simple anotación dun ítem como solución
PAAU (LOXSE) Xuño 2006
PAAU (LOXSE) Xuño 006 Código: FÍSICA Elixir e desenvolver unha das dúas opcións propostas. Puntuación máxima: Problemas 6 puntos (1,5 cada apartado). Cuestións 4 puntos (1 cada cuestión, teórica ou práctica).
ENLACE QUÍMICO CUESTIÓNS ENLACE IÓNICO. 1. Considerando o elemento alcalinotérreo do terceiro perquíodo e o segundo elemento do grupo dos halóxenos.
QQuímica P.A.U. ELACE QUÍMICO 1 ELACE QUÍMICO CUESTIÓS ELACE IÓICO 1. Considerando o elemento alcalinotérreo do terceiro perquíodo e o segundo elemento do grupo dos halóxenos. a) Escribe as súas configuracións
Código: 25 MODELO DE EXAME ABAU FÍSICA OPCIÓN A OPCIÓN B
ABAU Código: 25 MODELO DE EXAME FÍSICA Puntuación máxima: Cuestións 4 puntos (1 cada cuestión, teórica ou práctica). Problemas 6 puntos (1 cada apartado). Non se valorará a simple anotación dun ítem como
2.6 Teoría atómica (unha longa historia)
2.6 Teoría atómica (unha longa historia) Milleiros de resultados experimentais avalan a idea de que as partículas que forman os gases, os sólidos e os líquidos, en todo o universo, están constituídas por
Métodos Matemáticos en Física L4F. CONDICIONES de CONTORNO+Fuerzas Externas (Cap. 3, libro APL)
L4F. CONDICIONES de CONTORNO+Fuerzas Externas (Cap. 3, libro Condiciones de contorno. Fuerzas externas aplicadas sobre una cuerda. condición que nos describe un extremo libre en una cuerda tensa. Ecuación
Exercicios de Física 02a. Campo Eléctrico
Exercicios de Física 02a. Campo Eléctrico Problemas 1. Dúas cargas eléctricas de 3 mc están situadas en A(4,0) e B( 4,0) (en metros). Caalcula: a) o campo eléctrico en C(0,5) e en D(0,0) b) o potencial
ÁCIDOS NUCLEICOS. Carmen Cid Manzano. I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense. Departamento Bioloxía e Xeoloxía.
ÁCIDOS NUCLEICOS Carmen Cid Manzano I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense. Departamento Bioloxía e Xeoloxía. Os ácidos nucleicos foron descubertos por Freidrich Miescher en 1869. Este científico traballando con
EXERCICIOS DE ÁLXEBRA. PAU GALICIA
Maemáicas II EXERCICIOS DE ÁLXEBRA PAU GALICIA a) (Xuño ) Propiedades do produo de marices (só enuncialas) b) (Xuño ) Sexan M e N M + I, onde I denoa a mariz idenidade de orde n, calcule N e M 3 Son M
PAU XUÑO 2010 FÍSICA
PAU XUÑO 1 Cóigo: 5 FÍSICA Puntuación máxima: Cuestións 4 puntos (1 caa cuestión, teórica ou practica) Problemas 6 puntos (1 caa apartao) Non se valorará a simple anotación un ítem como solución ás cuestións;
Protección contra axentes
Protección contra axentes mecánicos e químicos Outra función das lentes oftálmicas pode ser a de protexer os ollos de agresións físicas. Os accidentes previsibles máis común son: golpes en actividades
FÍSICA. ) xiran arredor da Terra con órbitas estables de diferente raio sendo r A. > m B
ÍSICA Elixir e desenvolver un problema e/ou cuestión de cada un dos bloques. O bloque de prácticas só ten unha opción. Puntuación máxima: Problemas 6 puntos ( cada apartado). Cuestións 4 puntos ( cada
EXERCICIOS DE REFORZO: SISTEMAS DE ECUACIÓNS LINEAIS
EXERCICIOS DE REFORZO: SISTEMAS DE ECUACIÓNS LINEAIS. ) Clul os posiles vlores de,, pr que triz A verifique relión (A I), sendo I triz identidde de orde e triz nul de orde. ) Cl é soluión dun siste hooéneo
Preguntas V e F (selectividade):
Preguntas V e F (selectividade): 2002 F- As vacinas proporcionan inmunidade artificial pasiva. F- Algúns xenes teñen intróns, exóns e axóns. F- A difusión pasiva non require transportadores. V- Os polisomas
Curso A MATERIA VIVA. Tema 1. Bioloxía 2º Bacharelato
Curso 2014 2015 A MATERA VVA Bioloxía 2º Bacharelato Temario CUGA Clasificación dos compoñentes químicos. Tipos de enlaces químicos presentes na materia viva: covalente, iónico, pontes de hidróxeno, forzas
INTERACCIÓNS GRAVITATORIA E ELECTROSTÁTICA
INTEACCIÓNS GAVITATOIA E ELECTOSTÁTICA AS LEIS DE KEPLE O astrónomo e matemático Johannes Kepler (1571 1630) enunciou tres leis que describen o movemento planetario a partir do estudo dunha gran cantidade
Química 2º Bacharelato Equilibrio químico 11/02/08
Química º Bacharelato Equilibrio químico 11/0/08 DEPARTAMENTO DE FÍSICA E QUÍMICA Nome: PROBLEMAS 1. Nun matraz de,00 litros introdúcense 0,0 10-3 mol de pentacloruro de fósforo sólido. Péchase, faise
PAU Xuño 2011 FÍSICA OPCIÓN A
PAU Xuño 20 Código: 25 FÍSICA Puntuación máxima: Cuestións 4 puntos ( cada cuestión, teórica ou práctica). Problemas 6 puntos ( cada apartado). Non se valorará a simple anotación dun ítem como solución
FÍSICA. 2.- Cando se bombardea nitróxeno 14 7 N con partículas alfa xérase o isótopo 17 8O e outras partículas. A
22 FÍSICA Elixir e desenvolver unha das dúas opcións propostas. Puntuación máxima: Problemas 6 puntos (1,5 cada apartado). Cuestións 4 puntos (1 cada cuestión, teórica ou práctica). Non se valorará a simple
Interferencia por división da fronte
Tema 9 Interferencia por división da fronte No tema anterior vimos que para lograr interferencia debemos superpoñer luz procedente dunha única fonte de luz pero que recorreu camiños diferentes. Unha forma
PAU SETEMBRO 2013 FÍSICA
PAU SETEMBRO 013 Código: 5 FÍSICA Puntuación máxima: Cuestións 4 puntos (1 cada cuestión, teórica ou práctica). Problemas 6 puntos (1 cada apartado). Non se valorará a simple anotación dun ítem como solución
Física P.A.U. ÓPTICA 1 ÓPTICA
íica P.A.U. ÓPTICA ÓPTICA INTRODUCIÓN MÉTODO. En xeral: Debúxae un equema co raio. Compárae o reultado do cálculo co equema. 2. No problema de lente: Trázae un raio paralelo ao eixe óptico que ao chegar
PAU XUÑO 2011 MATEMÁTICAS II
PAU XUÑO 2011 MATEMÁTICAS II Código: 26 (O alumno/a debe responder só os exercicios dunha das opcións. Puntuación máxima dos exercicios de cada opción: exercicio 1= 3 puntos, exercicio 2= 3 puntos, exercicio
PAAU (LOXSE) Setembro 2006
PAAU (LOXSE) Setembro 2006 Código: 22 FÍSICA Elixir e desenvolver unha das dúas opcións propostas. Puntuación máxima: Problemas 6 puntos (,5 cada apartado). Cuestións 4 puntos ( cada cuestión, teórica
ÁCIDOS NUCLEICOS. Carmen Cid Manzano I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense. Departamento Bioloxía e Xeoloxía.
ÁCIDOS NUCLEICOS Carmen Cid Manzano. Departamento Bioloxía e Xeoloxía. Os ácidos nucleicos foron descubertos por Freidrich Miescher en 1869. Este científico traballando con leucocitos e espermatozoides
RADIACIÓNS ÓPTICAS ARTIFICIAIS INCOHERENTES
Nº 33 - www.issga.es FRANCISCO JAVIER COPA RODRÍGUEZ Técnico superior en Prevención de Riscos Laborais Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral Edita: Instituto Galego de Seguridade e Saúde Laboral
Proba de Avaliación do Bacharelato para o Acceso á Universidade XUÑO 2018
Proba de Avaliación do Bacharelato para o Acceso á Universidade Código: 23 XUÑO 2018 FÍSICA Puntuación máxima: Cuestións 4 puntos (1 cada cuestión, teórica ou práctica). Problemas 6 puntos (1 cada apartado).
Eletromagnetismo. Johny Carvalho Silva Universidade Federal do Rio Grande Instituto de Matemática, Física e Estatística. ...:: Solução ::...
Eletromagnetismo Johny Carvalho Silva Universidade Federal do Rio Grande Instituto de Matemática, Física e Estatística Lista -.1 - Mostrar que a seguinte medida é invariante d 3 p p 0 onde: p 0 p + m (1)
CATABOLISMO. Carmen Cid Manzano. I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense. Departamento Bioloxía e Xeoloxía.
CATABOLISMO Carmen Cid Manzano I.E.S. Otero Pedrayo. Ourense. Departamento Bioloxía e Xeoloxía. Nos procesos catabólicos as moléculas orgánicas degrádanse, paso a paso, ata formar outras moléculas máis
TEMA 10: METABOLISMO
TEMA 10: METABOLISMO - Concepto de catabolismo e mecanismo xeral de obtención de enerxía (ATP, respiración, fermentación). Panorama xeral do catabolismo (glícidos, lípidos e aminoácidos). - Glicólise,
Resorte: estudio estático e dinámico.
ESTUDIO DO RESORTE (MÉTODOS ESTÁTICO E DINÁMICO ) 1 Resorte: estudio estático e dinámico. 1. INTRODUCCIÓN TEÓRICA. (No libro).. OBXECTIVOS. (No libro). 3. MATERIAL. (No libro). 4. PROCEDEMENTO. A. MÉTODO
Física P.A.U. ELECTROMAGNETISMO 1 ELECTROMAGNETISMO
Física P.A.U. ELECTROMAGNETISMO 1 ELECTROMAGNETISMO PROBLEMAS CAMPO ELECTROSTÁTICO 1. Dúas cargas eléctricas de 3 mc están situadas en A(4, 0) e B(-4, 0) (en metros). Calcula: a) O campo eléctrico en C(0,
PAU XUÑO Código: 25 FÍSICA OPCIÓN A OPCIÓN B
PAU XUÑO 013 Código: 5 FÍSICA Puntuación máxima: Cuestións 4 puntos (1 cada cuestión, teórica ou práctica). Problemas 6 puntos (1 cada apartado). Non se valorará a simple anotación dun ítem como solución
Profesor: Guillermo F. Cloos Física e química 1º Bacharelato Estrutura atómica 2 1
As leis ponderais e volumétricas, estudadas no anterior tema, analizadas á luz da teoría atómica que hoxe manexamos resultan ser unha consecuencia lóxica da mesma, pero non debemos esquecer que historicamente
Física P.A.U. GRAVITACIÓN 1 GRAVITACIÓN
Física P.A.U. GRAVITACIÓN 1 GRAVITACIÓN PROBLEMAS SATÉLITES 1. O período de rotación da Terra arredor del Sol é un año e o radio da órbita é 1,5 10 11 m. Se Xúpiter ten un período de aproximadamente 12
Inecuacións. Obxectivos
5 Inecuacións Obxectivos Nesta quincena aprenderás a: Resolver inecuacións de primeiro e segundo grao cunha incógnita. Resolver sistemas de ecuacións cunha incógnita. Resolver de forma gráfica inecuacións
Código: 25 SETEMBRO 2013 PAU FÍSICA OPCIÓN A OPCIÓN B
PAU Código: 25 SETEMBRO 2013 FÍSICA Puntuación máxima: Cuestións 4 puntos (1 cada cuestión, teórica ou práctica). Problemas 6 puntos (1 cada apartado). Non se valorará a simple anotación dun ítem como
Teoría cinética e atómica da materia
Educación secundaria para persoas adultas Ámbito científico tecnolóxico Módulo 3 Unidade didáctica 3 Teoría cinética e atómica da materia Páxina 1 de 65 Índice 1. Programación da unidade...4 1.1 Encadramento
Tema 3. Propiedades eléctricas
Tema 3. Propiedades eléctricas 1.Condución eléctrica 1.1 Lei de Ohm Unha das máis importantes características eléctricas dun material sólido é a facilidade coa que transmite unha corrente eléctrica. A
Digestión de los lípidos
Digestión de los lípidos El 90% de los lípidos de la dieta está conformado por triacilglicéridos. El 10% restante está compuesto por fosfolípidos, colesterol, ésteres de colesterol y ácidos grasos libres
FÍSICA. = 9, kg) = -1, C; m e
22 FÍSICA Elixir e desenvolver un problema e/ou cuestión de cada un dos bloques. O bloque de prácticas só ten unha opción. Puntuación máxima: Problemas 6 puntos (1 cada apartado). Cuestións 4 puntos (1
IX. ESPAZO EUCLÍDEO TRIDIMENSIONAL: Aplicacións ao cálculo de distancias, áreas e volumes
IX. ESPAZO EUCLÍDEO TRIDIMENSIONAL: Aplicacións ao cálculo de distancias, áreas e volumes 1.- Distancia entre dous puntos Se A e B son dous puntos do espazo, defínese a distancia entre A e B como o módulo