1. praktika Elikadura-iturria eta polimetroaren maneiua. Oinarrizko neurketak: erresistentzia, tentsioa eta korrontea.

Transcript

1 eman ta zabal zazu Informatika Fakultatea, EHU Konputagailuen Arkitektura eta Teknologia Saila ktl'2001 KONPUTAGAILUEN TEKNOLOGIAKO LABORATEGIA 1. zatia: Instrumentazioa (I) 1. praktika Elikadura-iturria eta polimetroaren maneiua. Oinarrizko neurketak: erresistentzia, tentsioa eta korrontea. HELBURUAK Tentsio-sorgailuaren eta polimetroaren maneiuan esperientzia lortzea, erresistentziak, intentsitateak eta tentsioak neurtuz. JARDUERAK 1. Tentsio-sorgailuaren erabilera. 2. Polimetroaren erabilera. 3. Erresistentzien identifikazioa, kolore-kodearen arabera, eta neurketak. 4. Tentsioen eta korronteen neurketa korronte zuzenean. ERABILI BEHARREKO MATERIALA (egiaztatu baduzuela material hori guztia) Elikadura-iturria (tentsio-sorgailua) Polimetroa (neurgailu digitala) Neurtzeko kableak (2, gorria eta beltza) Krokodiloak (2, gorria eta beltza) Punta bananadun kableak (2, gorria eta beltza) Muntaketa-txartela Konexio-kabletxoak 3 erresistentzia, balio nominalak: 220 Ω 4,7 KΩ 10 KΩ OHARRA: Praktikak egiten hasi baino lehen, komenigarria da praktikari dagokion dokumentazioa eskura izatea, edozein unetan irakurri ahal izateko. KTL'

2 1. TENTSIO-SORGAILUAREN ERABILERA Tentsio-sorgailuaren botoiak eta neurketa-eskalak modu egokian erabiliz, egin itzazu ondoko bi ariketatxoak. A Sortu 10 V-eko tentsioa tentsio-sorgailuaren irteeran; hartu kontuan neurgailu itsatsia. Marraztu orratzaren posizioa ondorengo kasuotan TENTSIOA 0 30V 0 INTENTSITATEA 3A TENTSIOA 0 30V 0 INTENTSITATEA 3A 3V 10V 30V 3A 1A 0.3A 0.1A _ + 3V 10V 30V 3A 1A 0.3A 0.1A _ + B Sortu 20 V-eko tentsioa tentsio-sorgailuaren irteeran; hartu kontuan neurgailu itsatsia. Marraztu orratzaren posizioa ondorengo kasuotan TENTSIOA 0 30V 0 INTENTSITATEA 3A TENTSIOA 0 30V 0 INTENTSITATEA 3A 3V 10V 30V 3A 1A 0.3A 0.1A _ + 3V 10V 30V 3A 1A 0.3A 0.1A _ + KTL'

3 2. POLIMETROAREN ERABILERA Polimetroaren ezaugarri nagusiak kontuan hartuz, egin itzazu ondoko ariketatxoak. Hartu kontuan erabiltzen ari zaren neurketa-eskala. Izan beti ahalik eta zehatzena neurketetan: gogora ezazu polimetro hori 3 digitu t erdikoa dela, hots, beti dela posible neurketa 3 digitu esangarriz ematea (eta zenbait kasutan lau). A Sortu 15 V-eko tentsioa tentsio-sorgailuaren irteeran eta neurtu haren benetako balioa polimetroa erabiliz. Zein teklak sakatu dituzue? Zer ikusten duzue polimetroaren erakusgailuan? Adierazi hori guztia ondorengo irudian. B Errepikatu aurrekoa 0,5 V-eko tentsioarekin. = Ώ A V MΏ KΏ ma V = Ώ A V MΏ KΏ ma V ~ ~ 15 V, korronte zuzenean 0,5 V, korronte zuzenean 3. ERRESISTENTZIEN IDENTIFIKAZIOA ETA NEURKETA A Dauzkazun 3 erresistentziak identifikatu behar dituzu, kolore-kodeak adierazitako balioaren bitartez: txikienetik handienera kolore-kodea balio nominala (Ω) tolerantzia % Ω tolerantzia-tartea (Ω) <minimoa maximoa> R1 R2 R3 KTL'

4 B Ondoren, 3 erresistentzien benetako balioak (3 digitu esangarriz) neurtu behar dira; egiaztatu balio nominalen tolerantzia-tartearen barruan daudela. Prozedura, erresistentzia bakoitzerako: erabil itzazu bi krokodiloak proba-puntetan sartuta erresistentziaren bi muturrak harrapatzeko aukera ezazu neurketa-eskala egoki bat, eta itxaron une bat neurketa egonkorra izan arte idatz ezazu balio hori ondorengo taulan Ω R balio nominalak neurria (Ω) diferentzia balio nominalarekin tolerantzia tartearen barruan? R1 = R2 = R3 = C Erresistentzia-elkarketen erresistentzia baliokidearen neurketa Bi erresistentzia-elkarketen erresistentzia baliokideak neurtu behar dituzue, erresistentzia baliokidea kalkulatzeko metodo teorikoak betetzen direla egiaztatzeko. Beraz, muntatu erresistentzia-elkarketak txartelean eta neurtu muturren arteko erresistentzia. Egiaztatu neurtutako balioak eta aurretik teorikoki kalkulatutakoak berdinak direla (adi egon! kalkuluetan erresistentzien balio nominalak eta neurtutako balioak erabili behar dituzue). Idatzi emaitzak ondorengo taulan. Muntatu behar dituzuen bi erresistentzia-elkarketak hauexek dira: 4,7 KΩ 220 Ω 4,7 KΩ 10 KΩ 220 Ω A B A B 10 KΩ R b R b 1. kasua 2. kasua Prozedura, erresistentzia-elkarketa bakoitzerako: muntatu elkarketa muntaketa-txartelean konektatu neurtzeko kableetako krokodiloak A eta B puntuetan neurtu erresistentzia baliokidea lehen bezala eta idatzi balioa ondorengo taulan egiaztatu balio teorikoaren hurbila dela. Bestela, zer edo zer gaizki egin duzu, kontuz! Rb teorikoa (balio nominalak erabiliz) Rb teorikoa (neurtutako balioak erabiliz) neurtutako Rb diferentzia (%-tan) (1. zutabekoarekin) 1. elkarketa 2. elkarketa KTL'

5 4. TENTSIOEN ETA KORRONTEEN NEURKETA KORRONTE ZUZENEAN Orain arte ikasi duzuna aplikatzeko, irudiko zirkuituetako erresistentzietan erortzen diren tentsioak eta bakoitzetik igarotzen den korrontea neurtu behar dituzu. Konpara itzazu neurtutako balioak kalkulatutakoekin. 220 Ω 220 Ω I1 I2 I3 20 V + _ 4,7 KΩ 10 V + _ 4,7 KΩ 10 KΩ 10 KΩ 1. zirkuitua 2. zirkuitua Prozedura, kasu bakoitzerako: doitu, neurgailu digitala erabiliz, tentsio-sorgailuaren irteera muntatu erresistentziak txartelean eta konektatu tentsio-sorgailuarekin neurtu tentsioak eta korronteak eta idatzi balioak ondorengo taulan egiaztatu balio teorikoen hurbilak direla. Bestela, zer edo zer gaizki dago, kontuz! 1. zirkuitua R = 220 Ω V (volt) I (ma) neurtuta teorikoa dif (%) neurtuta teorikoa dif (%) R = 4,7 KΩ R = 10 KΩ 2. zirkuitua R = 220 Ω V (volt) I (ma) neurtuta teorikoa dif (%) neurtuta teorikoa dif (%) R = 4,7 KΩ R = 10 KΩ KTL'

6 eman ta zabal zazu Informatika Fakultatea, EHU Konputagailuen Arkitektura eta Teknologia Saila ktl'2001 KONPUTAGAILUEN TEKNOLOGIAKO LABORATEGIA 1. zatia: Instrumentazioa (II) 2. praktika Osziloskopioaren eta funtzio-sorgailuaren maneiua. HELBURUAK Bi kanaleko osziloskopio arrunt baten eta funtzio-sorgailu baten maneiuan esperientzia lortu nahi da, elektronikako laborategi batean ohikoak diren ekintzen bidez. JARDUERAK 1. Tentsio konstanteen neurketa eta ikustatzea osziloskopioan 2. Seinale periodikoen ikustatzea eta haien gaineko neurketak ERABILI BEHARREKO MATERIALA (egiaztatu baduzuela material hori guztia) Bi kanaleko osziloskopioa Polimetroa eta kableak 2 ardatzbereko kable Funtzio-sorgailua Tentsio-sorgailua 1. TENTSIO KONSTANTE BATEN NEURKETA OSZILOSKOPIOAREN BIDEZ Osziloskopioak sarrerako tentsioa adierazten du pantailan, grafikoki. Pantaila kalibratuta dagoenez, tentsioak neurtzeko erabil daiteke. Atal honetan balio ezaguneko tentsio konstante bat osziloskopiora eramango dugu, seinalea ikustarazteko eta bere balioa neurtzeko eta egiaztatzeko asmoz. A Prozedura eta adibide bat 1. Egiaztatu denbora-oinarria aktibatuta dagoenentz (EXT X teklak sakatu gabe egon behar du). 2. Kokatu sarrera-konmutadorea GND posizioan, eta jarri zero maila nahi duzun posizioan. Ondoren, kokatu konmutadorea DC posizioan. 3. Sortu 7 volteko tentsioa tentsio-sorgailua erabiliz; erabil ezazu polimetroa tentsio-balioa doitzeko. 4. Konektatu ardatzbereko kablearen mutur bateko bananak tentsio-sorgailuaren irteerekin (gorria = +, beltza = -) eta BNC izeneko muturra osziloskopioaren A kanaleko sarrerarekin (ikus ondorengo irudia). KTL'

7 7 V _ + BN A Banana 5. Tentsioa konektatu ondoren, pantailako marra horizontala bertikalki desplazatuko da. Desplazamendua txikiegia bada modu egokian neurtu ahal izateko, alda ezazu kanalaren eskala, dagokion botoia biratuz, desplazamendu bertikala nahikoa handia izan arte. 6. Neurtu tentsioaren balioa, pantailako desplazamendua (zenbat lauki edo cm) eta dagokion eskala (V/div-etan) biderkatuz. Voltmetroaren bidez neurtutako tentsioa Osziloskopioan neurtutako balioa eskala: desplazamendua (cm): tentsio-balioa: B Ariketa Aurrekoa finkatzeko, eta osziloskopioko eskalak ongi doituta daudela egiaztatzeko asmoz, hiru tentsio hauek neurtu behar dituzu osziloskopioan: 0,2 volt, 3 volt eta 20 volt. Sortu potentzial-diferentzia horiek tentsio-iturrian eta neurtu balioak doitasunez, polimetroa erabiliz. Ondoren, eraman tentsio-iturriko irteera osziloskopiora. Egokitu kasu bakoitzari osziloskopioko zero maila, neurketa doitasun handienaz egin ahal izateko. Marraztu itzazu kasu bakoitzean pantailan ikusten dena; adierazi beti non dagoen kokatuta zero maila eta osziloskopioaren bidez egindako tentsio-neurketa. Kalkulatu polimetroaren eta osziloskopioaren arteko diferentzia %-tan. GOGORATU: neurketak zehatzak izateko, eskala markatzen duen gurpil gaineko beste botoi txikiak, gorria, CAL markatutako posizioan egon behar du, dena ezkerrera biratuta "klik" egin arte. V = 0,2 volt V = 3 volt V = 20 volt Y eskala: S = Tentsioa: V = dif (%): Y eskala: S = Tentsioa: V = dif (%): Y eskala: S = Tentsioa: V = dif (%): KTL'

8 C AC-DC konmutadorea Konmutadore hori DC posizioan dagoenean sarrerako seinale osoa pantailaratzen da, baina AC posizioan kokatzen denean osziloskopioaren sarreran konektatuta dagoen seinalearen korronte zuzeneko osagaia deuseztatzen da. Hau oso interesgarria da seinale baten osagai aldakorra soilik ikusi nahi dugunean. Egiaztapena: Kokatu A kanalaren sarrera-konmutadorea AC posizioan. Zer gertatzen da pantailan? Zergatik? 2. SEINALE PERIODIKOEN IKUSTATZEA ETA HAIEN GAINEKO NEURKETAK Osziloskopioa erabiltzen da, batik bat, seinale periodikoak ikustarazteko eta haien gainean neurketak egiteko. Bigarren atal honetan funtzio-sorgailuak sortutako seinale periodikoak ikusi nahi ditugu, osziloskopioaren bitartez. A Seinale periodiko bat pantailan ikustea (A kanalean) Oro har, ondorengo urratsak eman behar dira: Sortu ikusi nahi den seinalea: 1. Konektatu funtzio-sorgailuaren 600 Ω-eko irteera osziloskopioaren A kanaleko sarrerarekin, ardatzbereko kableak erabiliz (ikus irudia). 2. Piztu funtzio-sorgailua, sakatu nahi den funtzio-tekla eta egokitu seinalearen anplitudea eta maiztasuna. Adibidez, f = 1 KHz-eko eta A = 3 volteko seinale sinusoidala funtzio-tekla = sinusoidala; eskala = 1-10 KHz; gurpila = 1 balioa; anplitudea = erdian (g.g.b.) OHARRA: funtzio-sorgailua ez dago kalibratuta; beraz, gurpilak markatzen duen balioa hurbilpen bat besterik ez da. 1 KHz - 10 KHz 1 f = 1 KHz BNC Bananak BNC A KTL'

9 Doitu osziloskopioa seinalea ondo ikus dadin: 1. Kanalaren zero maila posizio egokian badago, seinalea pantailan azalduko da (agian banda argitsu bat). Ez bada ezer ikusten, biratu posizio bertikalaren botoia zer edo zer azaldu arte. 2. Aukeratu ekortze-abiadura egoki bat ikusi nahi den seinalerako. Erabili horretarako denbora-oinarria kontrolatzen duen botoia. Normalean, pantailan seinalearen periodo bat edo bi ikustea da egokiena. Banda argitsu bat edo etengabe mugitzen den irudia besterik ez bada azaltzen, horrek adierazten du irudia sinkronizatu gabe dagoela. Seinalea sinkronizatzeko, sinkronizaziobotoia emekiro biratu behar da, irudia egonkorra izan arte. 3. Bukatzeko, azaltzen den seinalea bertikalki oso txikia edo oso handia baldin bada, Y ardatzeko eskala bertikala ere egokitu beharko da. Neurketak Osziloskopioaren pantaila kalibratuta dago, bai X ardatzean bai eta Y ardatzean ere. Ekortze-abiadurak, eskuineko gurpilak, X ardatzaren eskala markatzen du. Y ardatzaren eskala, A (edo B) kanaleko sarreraanplifikadoreak kontrolatzen du. Eskalak zuzenak izateko gaineko botoiek, gorriak, CAL markatutako posizioetan egon behar dute. Neurtu, beraz, pantailan agertzen den seinalearen periodoa eta anplitudea. T = F = A = Ikusten duzunez, seinalea ez da zehatz-mehatz 1 KHz-ekoa, lehen aipatu dugun moduan funtziosorgailua ez baitago kalibratuta. Beraz, egokitu funtzio-sorgailuak sortzen duen seinalea zehatz-mehatz 1 KHz-eko eta 3 volteko seinalea izan arte. B Ariketa Aurreko atalean azaldutako metodoa aplikatuz, ondoren adierazten diren seinaleak sortu eta pantailaratu behar dira. EGON ADI: eskatzen diren seinaleak ahalik eta doitasunik handienarekin pantailaratu behar dira; beraz, ez fidatu funtzio-sorgailuko botoiek esaten dutenaz, baizik eta pantailan ikusi eta neur dezakezunaz. Esaterako, 1 KHz-eko seinalea sortzeko, egokia da hasieran 1 KHz eskala aukeratzea uhinsorgailuan; baina pantailan azaldu ondoren, seinalea doitu behar da, benetan nahi dugun maiztasuna/periodoa lortu arte. Gauza bera egin behar da anplitudearekin. Ez ahaztu, osziloskopioaren pantaila kalibratuta dago eta neurketak egin daitezke. Bestaldetik, seinale periodikoari osagai zuzena gehitzeko, V dc, sorgailuaren atzealdean dagoen botoia biratu behar da (klik egin eta gero). Botoia ez dago kalibratua; beraz, osziloskopioa erabili behar da nahi dugun balioa zehatz-mehatz sortzeko. Marraztu eskatzen diren seinaleak pantailan DC moduan (ezinbestekoa da 0 maila non dagoen adieraztea) eta neurtu eskatzen diren parametroak. Marraztu gero, pantailan bertan beste kolore batean, nola geratuko den seinalea AC moduan. KTL'

10 (1) 2 KHz-eko seinale sinusoidala; Vpp = 5 V; VDC = 0 Y eskala: S = Ekortze-abiadura: Ve = Periodoa: T = Maiztasuna: f = VPP = Anplitudea: A = (2) 40 KHz-eko seinale karratua; A = 0,2 V; VDC = 0 V Y eskala: S = Ekortze-abiadura: Ve = Periodoa: T = Maiztasuna: f = VPP = Anplitudea: A = (3) 125 Hz-eko seinale triangeluarra; Vpp = 12 V; VDC = -2 V Y eskala: S = Ekortze-abiadura: Ve = Periodoa: T = Maiztasuna: f = VPP = Anplitudea: A = (4) 18 KHz-eko seinale sinusoidala; A = 2,3 V; VDC = 1,4 V Y eskala: S = Ekortze-abiadura: Ve = Periodoa: T = Maiztasuna: f = VPP = Anplitudea: A = KTL'

11 eman ta zabal zazu Informatika Fakultatea, EHU Konputagailuen Arkitektura eta Teknologia Saila ktl'2001 KONPUTAGAILUEN TEKNOLOGIAKO LABORATEGIA 1. zatia: Zirkuitu Elektriko eta Elektronikoak (I) 3. praktika Zirkuitu elektrikoen analisia. Osagai lineal baten ezaugarri grafikoa. HELBURUAK Berriz ere, oinarrizko neurketak egitea eta, bidenabar, Kirchhoff-en legeak esperimentalki egiaztatzea. Horretarako, zirkuitu sinple baten korronte eta tentsioak neurtuko dira, lortzen diren emaitzak teorikoki kalkulatutakoekin alderatzeko. Bukaeran, osagai lineal baten ezaugarri grafikoa lortuko da, hala polimetroaren bidez nola osziloskopioaren pantailan. JARDUERAK 1. Egoera egonkorra korronte zuzenean: Kirchhoff-en legeak. 2. Osagai linealen ezaugarri grafikoa. ERABILI BEHARREKO MATERIALA (egiaztatu baduzuela material hori guztia) Tentsio-sorgailua Funtzio-sorgailua Bi kanaleko osziloskopioa Polimetroa eta kableak Muntaketa-plaka eta konexio-kabletxoak Ardatzbereko kableak 5 erresistentzia: R1 = 4,7 KΩ; R2 = 56 KΩ; R3 = 10 KΩ; R4 = 2,2 KΩ; R5 = 1 KΩ 1. KIRCHHOFF-EN LEGEEN EGIAZTAPENA KORRONTE ZUZENEAN A Korronte eta tentsioen neurketa Muntatu ondoko irudiko zirkuitua txartelean. Konektatu dagokion potentzial-diferentzia. Ondoren, neurtu erresistentzia guztietako tentsioak eta korronteak, polimetroa erabiliz. EZ AHAZTU: voltmetroa paraleloan eta amperemetroa seriean. Erabil ezazu beti doitasun handiena ematen duen eskala (3 1/2 digitu). KTL'

12 E = 10 V + Bete ezazu ondoko taula lortutako emaitzez. R 1 M _ R 2 R4 R 3 R1 = 4,7 KΩ R2 = 56 KΩ R3 = 10 KΩ R4 = 2,2 KΩ NEURKETAK V (volt) I (ma) TEORIKOAK (aurretik kalkulatuta) V (volt) I (ma) Diferentziak badaude neurtutako eta teorikoki kalkulatutako balioen artean, zein da, zure ustez, diferentzia horien arrazoi nagusia? B KKL Kirchhoff-en korronteen legearen egiaztapena Legearen arabera, korapilo batera heltzen diren korronteen baturak zero izan behar du. Egiaztatu hori M korapilora iristen diren korronteen bidez (oraintxe neurtu dituzunak) (kontuz zeinuekin!) I M korapilo = C KTL Kirchhoff-en tentsioen legearen egiaztapena Tentsioen legearen arabera, bi punturen arteko potentzial-diferentzia bi puntuok lotzen dituzten ibilbideen independentea dela egiaztatu behar da. Horretarako, 1. Neurtu V MN tentsioa zuzenean polimetroaren bitartez. 2. Lehen neurtutako balioak erabiliz, egiaztatu V MN potentzial-diferentzia bide horretan dauden osagaien potentzial-diferentzien batura dela. Hartu bi bide desberdin M-tik N-ra joateko; esateko, irudian markatutakoak. E = 10 V N (b1) + R 1 M R _ R 2 4 R 3 (b2) V MN (neurtua) V MN (b1) V MN (b2) Bukatzean, ez desmuntatu zirkuitua, hurrengo atalean ere erabiliko baita. KTL'

13 2. OSAGAI BATEN EZAUGARRI GRAFIKOA Zirkuitu bateko osagai baten V-ren eta I-ren arteko erlazioari, hots, V = V(I) kurbari, haren ezaugarri grafikoa esaten zaio. Bigarren atal honetan, osagai ezezagun baten ezaugarri grafikoa lortu behar duzu, bai puntuz puntu bai eta osziloskopioaren pantailan ere. Kurba hori puntuz puntu lortzeko hainbat (V, I) neurketak egin behar ditugu; beraz, nahikoa da aztertu nahi den elementua zirkuitu sinple batean muntatzea, osagai horretatik igarotzen den korrontea eta haren borneen arteko tentsioa neurtu ahal izateko, tentsio-sorgailuaren tentsio desberdinetarako. Horrela lorturiko puntuak grafikoki azalduz gero, elementuaren ezaugarri grafikoa lortuko dugu. Modu askotan egin badaiteke ere, ez ditugu V eta I zuzenean neurtuko, zeharkakoan baizik; hots, beste bi parametro neurtuko ditugu, eta bi parametro horietatik ondorioztatuko ditugu interesatzen zaizkigun V eta I balioak. Batetik, iturriko tentsioa neurtuko dugu (1), eta, ondoren, erresistentzia laguntzaile (V R5 ) ezagun baten borneen arteko potentzial-diferentzia (2), irudian ikusten den moduan. E + - Tentsio aldakorreko iturria (A) aztertzen ari den osagaia? I V V R5 =1 KΩ (1) (C) (B) V (2) voltmetroa V tentsioa eta I korrontea lortzeko, kalkulu sinple bat egin behar da: V = E V R5 eta I = I R5 = V R5 /R 5 A Ezaugarri grafikoa puntuz puntu Osagai ezezagun baten (V, I) ezaugarri grafikoa lortu behar duzu. Horretarako: Muntatu aurreko irudiko zirkuitua, R 5 = 1 KΩ izanik. Sortu tentsio-iturrian honako tentsio hauek: E = 1 V, 5 V, 10 V, 15 V eta 20 V; baita ere, -3 V eta -6 V. Kontuz! erabili polimetroa irteera-tentsioak doitzeko. Kasu bakoitzean, neurtu V R5 tentsioa ere. E eta V R5 balioen arabera, kalkula itzazu V eta I balioak. Idatzi emaitzak ondoko taulan. KTL'

14 Neurketak Ezaugarri grafikorako balioak E (volt) V R5 (volt) V (volt) I (ma) V = V(I) kurba, ezaugarri grafikoa, marraztu behar da orain. Erabili horretarako paper milimetratua. Aukeratu eskala egoki bat ardatzetarako, marrazkia ulergarria izan dadin; adibidez, Y ardatzean, 1 cm = 1 V eta X ardatzean 1 cm = 1 ma. Marraztu neurketetatik lortutako (V, I) puntu guztiak eta lotu puntuok, ahal den erarik zehatzenean, kurba baten bitartez. Lortutakoa kontuan hartuz, eman ekuazio bat kurba horretarako: V = V(I). Zure ustez, zer da osagai hori? Zer baliokoa? Osagaia: Balioa: KTL'

15 B Ezaugarri grafikoa osziloskopioan Lortu duzun ezaugarri grafikoa osziloskopioan ere ikus daiteke. Horretarako, osziloskopioaren bi ardatzak erabili behar ditugu; esaterako Y ardatza V-rako eta X ardatza I-rako. Jakina, pantailan kurba osoa ikustea interesatzen zaigu. Kurba hori lortzeko, ezin da puntu bakar bat marraztu, baizik eta "puntu guztiak", eta, gainera, irudia egonkorra izateko, behin eta berriro. Hori dela eta, tentsio finko bat ematen duen tentsio-sorgailua erabili beharrean, tentsio "aldakorrak" ematen duen funtzio-sorgailua erabiliko dugu, horren bidez seinale periodiko triangeluarra sortzeko. Seinale periodiko triangeluarrak tentsio-balio guztiak ematen digu, maximo eta minimo baten artean, noski. Gainera, balio horiek behin eta berriro errepikatzen dira, seinalearen maiztasunaren arabera. Ondorioz, osziloskopioaren pantailan irudia behin eta berriro marraztuko da; azkar egiten bada, irudi finko baten itxura hartuko du. Gogoratu: osziloskopioan tentsioak "ikusten" dira. Beraz, korronte bat (I) pantailaratzeko harekin proportzionala den tentsio bat erabili behar da. Jarraitu hurrengo pauso hauek: Doitu funtzio-sorgailua V pp = 10 V-eko seinale triangeluarra emateko. Erabili horretarako osziloskopioa. Ondoren, deskonekta ezazu erabili duzun zirkuitutik tentsio-iturria eta konektatu haren ordez funtzio-sorgailua; hots, -5 voltetik 5 voltera oszilatzen duen seinale triangeluarra. Eraman osziloskopioaren Y ardatzeko A kanalera osagaiko bi muturren arteko tentsioa, V (borne gorria A puntuan eta borne beltza B puntuan). Eraman X ardatzera R 5 erresistentziako tentsioa; hots, osagaitik igarotzen den I-rekin proportzionala den tentsioa. KONTUZ! osziloskopioaren sarrera guztiek tentsio-erreferentzia, 0a hain zuzen, bera erabiltzen dute. Beraz, ardatzbereko kableen bi banana beltzak puntu berean konektatu behar dira! Horretarako daukagun aukera bakarra hauxe da: erreferentzia-puntu gisa osagai ezezagunaren eta R 5 -en arteko puntu komuna erabiltzea. Beraz, X ardatzeko borne gorria C puntuan eta beltza B puntuan konektatu behar dira Sakatu EXT X tekla, kanpoko X seinalea erabili ahal izateko. Pantailan lortu nahi dugun ezaugarri grafikoa agertu beharko da, lehen puntuz puntu egin duguna. Marraztu pantailan agertzen dena, eta adierazi aldamenean zure ustez beharrezkoa den informazioa irudia modu egokian interpretatu ahal izateko. Agertzen al da pantailan espero zenuena? Ezezkoan, zer aldatu da puntuz puntu lortutako grafikoarekin konparatuta? Zergatik? KTL'

16 eman ta zabal zazu Informatika Fakultatea, EHU Konputagailuen Arkitektura eta Teknologia Saila ktl'2001 KONPUTAGAILUEN TEKNOLOGIAKO LABORATEGIA 1. zatia: Zirkuitu Elektriko eta Elektronikoak (II) 4. praktika Egoera iragankorrak. Osagai ez-lineal baten ezaugarri grafikoa. HELBURUAK Saio honetan RC zirkuituen egoera iragankorrak aztertuko dira, osziloskopioaren bitartez. Halaber, analizatuko dugu maiztasunaren eragina RC zirkuituen erantzunaren gainean. Amaitzeko, osagai ezlineal baten ezaugarri grafikoa lortuko dugu, bai puntuz puntu bai eta osziloskopioaren pantailan ere. EGINKIZUNAK 1. Egoera iragankorrak RC zirkuituetan. 2. Osagai ez-lineal baten ezaugarri grafikoa. ERABILI BEHARREKO MATERIALA (egiaztatu baduzuela material hori guztia) Tentsio-sorgailua Funtzio-sorgailua Bi kanaleko osziloskopioa Polimetroa eta kableak Muntaketa-plaka eta konexio-kabletxoak Ardatzbereko kableak 2 kondentsadore: C 1 = 0,1 µf 2 erresistentzia: 1 K eta 10 K Diodo artezle bat PRAKTIKA HONETARAKO DOKUMENTAZIOA SORTU BEHARKO DUZU. HARTU PRAKTIKAN ZEHAR BEHAR DITUZUN NOTA GUZTIAK. HURRENGO SAIOA BAINO LEHEN ENTREGATU BEHARKO DUZU EGINDAKO LANARI BURUZKO TXOSTENA. TXOSTENA BALORATZEAN ZEHAZTASUNA, ARGITASUNA ETA EUSKARA EGOKIAREN ERABILERA HARTUKO DIRA KONTUAN. KTL'

17 1. EGOERA IRAGANKORRAK RC ZIRKUITUETAN Dakizunez, bi egoera bereizten dira RC zirkuitu baten irteeran sarrerako tentsio-maila konstante mantentzen denean: egoera iragankorra eta egoera egonkorra. Lehenengoa da gaurko saio honen helburua. Egoera iragankor hori osziloskopioaren pantailan azaldu nahi dugu. Horretarako, sarreran tentsio konstante bat jarri beharrean, funtzio-sorgailuarekin sortutako seinale errektangeluarra erabiliko dugu. Gainera, modu horretan aztertu ahal izango dugu, baita ere, sarrera-seinaleren maiztasunaren eragina RC zirkuituaren erantzunaren gainean. Hiru maiztasun erabiliko ditugu: 100 Hz, 1 KHz eta 10 KHz. 100 Hz-eko seinalearen kasua erabiliko da, baita ere, zirkuituaren denbora-konstantea neurtzeko. A Egoera iragankorra osziloskopioan 1. Doitu, osziloskopioa erabiliz, funtzio-sorgailuaren irteera bi ezaugarri hauek lortzeko: (a) V PP = 10 volt, eta (b) seinalea 0 V eta 10 V-en artean. ADI! seinaleari osagai zuzena gehitu beharko diozu 0 V 10 V-en artean oszila dadin. 2. Muntatu txartelean irudiko zirkuitua. S R1 = 10 KΩ I 10 V 0 V + - C1 = 0,1 µf 3. Aztertu nahi dugu nola eboluzionatzen duen kondentsadoreko tentsioak denboran zehar, egoera egonkorra lortu arte. Beraz, osziloskopioko X ardatzerako osziloskopioak berak sortzen duen seinalea, denbora simulatzen duena, interesatzen zaigu. Y ardatzera kondentsadorearen "erantzuna", haren muturreko tentsioa, konektatu behar da (irteera). Gainera, Y ardatzean bi kanal daudenez, irteeraz gain sarrera ere, funtzio-sorgailua, ikus daiteke. Bi seinaleak modu egokian ikusteko, mugi itzazu bi kanalen zero mailak bata bestearen gainean jartzeko (edo, nahi baduzu, erabili pantaila erdia seinale baterako eta beste erdia besterako). Konektatu A kanala zirkuituko sarrerarekin (S puntua) eta B kanala irteerarekin (I puntua). Ez ahaztu: erreferentzia bakarra behar dugu (kasu honetan bi seinaleen puntu komuna zein den oso garbi dago). 4. Doitu osziloskopioaren botoiak pantailan irudi egokiena lortzeko. Marraztu ikusten dena, ahalik eta modu zehatzenean, ondorengo pantailetan.erabili bi kolore desberdin bi seinaleak bereizteko. Adierazi non dagoen seinale bakoitzaren 0 maila. Erabili sarrerako seinalearentzat hiru maiztasun hauek: 100 Hz, 1 KHz eta 10 KHz. Izan zaitez zehatza: sarrera-seinalearen maiztasunek horiek berak izan behar dute, eta ez sorgailuak eman nahi dituenak. KTL'

18 (1) f = 100 Hz, Vpp = 10 volt Eskala bertikala S = Sarrera-seinalearen periodoa T = Ekortze-abiadura Ve = Aurreko irudian oinarrituta, oso erraza da egoera iragankorra definitzen duen parametro nagusia neurtzea, τ, denbora-konstantea hain zuzen. Definizioz, RC zirkuitu batean kondentsadorearen tentsioa (edo karga) 0tik bukaeran lortuko duen balioaren %63ra pasatzen da τ denbora-tartean. Gure adibide honetan, beraz, 0 voltetik 6,3 voltera pasa beharko du kondentsadoreak. Ez ahaztu X ardatzak denbora markatzen duela, denbora-oinarriaren eskalaren arabera (ekortzeabiadura). Beraz, neurtu osziloskopioan zirkuituaren denbora-parametroa. ADI: neurria ahal den zehatzena izan dadin, aukeratu osziloskopioan eskalarik egokiena, neurketa egitean pantailaren zati handiena erabili ahal izateko. Marraztu hurrengo irudian nola egiten duzun neurketa hori (nondik nora eta dagozkion eskalak). f = 100 Hz, Vpp = 10 volt Eskala bertikala S = Ekortze-abiadura Ve = DENBORA-KONSTANTEA neurtua τ = teorikoki kalkulatua τ = Errepikatu aurrekoa (denbora-parametroaren kalkula izan ezik), hurrengo bi kasuetan. KTL'

19 (2) f = 1 KHz, Vpp = 10 volt Eskala bertikala S = Sarrera-seinalearen periodoa T = Ekortze-abiadura Ve = (3) f = 10 KHz, Vpp = 10 volt Eskala bertikala S = Sarrera-seinalearen periodoa T = Ekortze-abiadura Ve = Zer ondorio ateratzen duzu irudi honetatik? zergatik? 2. DIODO BATEN EZAUGARRI GRAFIKOAREN LORPENA Aurreko saioan osagai lineal baten ezaugarri grafikoa lortu zenuen, erresistentzia batena hain zuzen ere. Gaurko saioan, aldiz, osagai ez-lineal baten, diodo baten, (I, V) ezaugarria lortu nahi da. Prozedura bera erabili beharko duzu. Lehendabizi, datuak hartu eta paperera pasa, eta, gero, osziloskopioaren pantailan erakutsi. A Ezaugarri grafikoa puntuz puntu Muntatu aurreko praktikan erabili zenuen zirkuitu bera, ezaugarri grafikoa lortzeko, baina diodoarekin. Orain ere bi tentsio neurtuko ditugu: E eta erresistentzia laguntzaileko (1 K) tentsioa, nondik aterako dituzun diodotik igarotzen den korrontea eta tentsioa. Horretarako, sortu tentsio-sorgailuan honako tentsio-balio hauek: 0,5, 0,7, 1, 2, 4, 6, 8 eta 10 volt; baita ere, -1, -2, -3, -4, -5, -6 eta -8 volt. Neurtu kasu bakoitzean (1) E eta (2) V R tentsioak. Neurtutako balioetan oinarrituta, kalkula itzazu diodoko V eta I. Idatzi emaitzak taulan. KTL'

20 Balioak ezaugarri Balioak ezaugarri Neurtutako balioak Neurtutako balioak grafikorako grafikorako E (volt) V R (volt) V (volt) I (ma) E (volt) V R (volt) V (volt) I (ma) Marraztu aurreko puntuak grafiko batean I = I(V) kurba lortzeko (X ardatzean tentsioa eta Y ardatzean korrontea). Aukera itzazu eskala egokiak ardatzetarako eta etiketatu irudia modu egokian. Lotu puntuok, ahal den erarik zehatzenean, kurba baten bitartez. Zure ustez, zer diodo-mota da hau? B Ezaugarri grafikoa osziloskopioan Orain, ezaugarri grafikoa osziloskopioan lortu behar duzu. Beraz, aurreko saioan egin zenuen bezala, kendu zirkuitutik tentsio-iturria eta konektatu haren ordez funtzio-sorgailua. Doitu haren irteera V pp = 10 V-eko seinale triangeluarra emateko. KONTUZ: seinale triangeluarra soila nahi dugu, osagai zuzenik gabekoa. Beraz, badaezpada ere, egiaztatu osagai zuzena gehitzen duen botoia 0an dagoela. KTL'

21 Ondoren, konektatu osziloskopioaren Y ardatzeko A kanala diodoaren bi muturren artean, V beraz, eta X ardatza R erresistentziarenetan (I-rekin proportzionala den tentsioa). EZ AHAZTU: osziloskopioaren erreferentziak, 0a hain zuzen ere, bakarra behar du izan. Beraz, ardatzbereko kableen bi banana beltzak puntu berean konektatu behar dira! Dudatan bazaude, begiratu nola egin zenuen aurreko saioan. Sakatu EXT X tekla, kanpoko X seinalea erabili ahal izateko. Marraztu pantailan agertzen dena, eta eman zure ustez beharrezkoa den informazio guztia irudia modu egokian interpretatu ahal izateko. Dena agertzen da paperean lortu duzun kurban bezala? Zergatik? KTL'

22 eman ta zabal zazu Informatika Fakultatea, EHU Konputagailuen Arkitektura eta Teknologia Saila ktl'2001 KONPUTAGAILUEN TEKNOLOGIAKO LABORATEGIA 1. zatia: Zirkuitu Elektriko eta Elektronikoak (III) 5. praktika Diodoak: uhin erdiko eta uhin osoko artezketa. HELBURUAK Laborategi-saio honetan diodoaren portaera zirkuitu baten barnean analizatuko dugu, uhin erdiko zein uhin osoko artezketa hain zuzen ere. Bi diodo-mota erabiliko ditugu: diodo artezle arrunta eta led diodoa. EGINKIZUNAK 1. Uhin erdiko artezketa. Iragazketa. 2. Uhin osoko artezketa. Diodo-zubia. ERABILI BEHARREKO MATERIALA (egiaztatu baduzuela material hori guztia) Ohiko laborategi-instrumentazioa Kondentsadoreak: 0,1 µf eta 0,47 µf Erresistentziak: 10 KΩ, 1 KΩ Diodoak: diodo artezle bat (1N4007), 6 LED diodo 1. SEINALE ALTERNO BATEN ARTEZKETA ETA IRAGAZKETA Ondo dakizunez, diodo batek zuzeneko polarizazioan dagoenean bakarrik eroaten du; ondorioz, seinale alterno bat diodo bati ezarriz gero, diodoak deuseztatuko du bere irteeran seinalearen zati negatiboa, alde positiboa bakarrik utziz. Efektu honi seinale alternoaren artezketa deritzo. Sarrerako seinalearen batez besteko tentsioaren balioa 0 bazen ere, diodoaren irteeran kokatutako karga-erresistentzian lortzen denarena ez da 0 izango, diodoak seinalearen zati negatiboa kendu du eta. Horrela, korronte zuzeneko osagaidun seinalea lortuko da (printzipio honetan oinarritzen dira tentsio zuzeneko elikadura-iturriak). Lehenengo atal honetan seinale bat artezteko diodoaren gaitasuna analizatuko dugu; gainera, korronte zuzeneko osagaiaren maila nola igo eta seinalearen kirimiladura nola bigundu ere ikusiko dugu, irteeran kondentsadore bat konektatuz (seinalearen iragazketa). KTL'

23 A Uhin erdiko artezketa Lortu 100 Hz-eko eta 6 volteko (anplitudea) seinale sinusoidala funtzio-sorgailuan. Gogoratu osziloskopioa erabili behar dela seinalea ondo doitzeko. Behin seinalea lortuta, eraiki irudiko zirkuitua 1N4007 diodoa erabiliz, non 10 KΩ-eko erresistentzia zirkuiturako "karga" jakin bat den. + + _ Vs R = 10 KΏ - Eraman osziloskopioaren A kanalera erresistentziaren bi muturren arteko tentsioa, Vr, eta B kanalera sorgailuaren tentsioa, Vs. Beraz, sarrera eta irteera ikusiko ditugu batera. Bi aukera dituzu: bi seinaleak bata bestearen gainean jarri, eskala berean eta zero maila puntu berean jarrita, ala pantailaren erdia erabiltzea seinale bakoitzarentzat. Marraztu lortzen den emaitza (ez ahaztu eskalarik egokiena aukeratzen). Adieraz ezazu behar den informazio guztia irudia ondo interpretatu ahal izateko. Ez baduzu horrela egin, jarri bi seinaleak bata bestearen gainean pantailan eta aukera ezazu eskalarik egokiena seinaleak ondo ikusteko. Zergatik ez da ailegatzen irteera-seinalea sarreraseinaleren balio maximora? Zenbatekoa da desberdintasuna? Egin dugunari uhin erdiko artezketa esaten zaio. Seinale berri horren korronte zuzeneko osagaia 0aren desberdina dela egiaztatzeko, nahikoa da seinalea osziloskopioaren AC eta DC moduan alderatzea (Y ardatzeko etengailu txikia). Gogoratu: AC moduan korronte zuzeneko osagaia iragazten da eta, ondorioz, pantailan ikusten dena jaitsiko da, DC moduan ikusten denarekin konparatuta, seinalearen batez besteko balioa 0 izateko. Neurtu jaitsiera horren balioa. korronte zuzeneko osagaia = KTL'

24 B Seinale baten iragazketa Ondoren, kondentsadore bat konektatuko dugu, irteerarekin paraleloan, irudian agertzen den bezala. Zirkuituan edozein osagai gehitu edo kendu baino lehenago, egokia da sorgailua plakatik deskonektatzea edota itzaltzea. Sorgailuan seinale bera mantenduko dugu (6 V, 100 Hz). + _ + Vs - C R = 10 KΏ Beraz, R-ren eta C-ren borneen arteko potentzial-diferentzia bera izango da. Kondentsadoreak denbora behar duenez deskargatzeko, erresistentzian lortzen den seinaleak ez du denborarik izango 0ra jaisteko; ondorioz, seinale horren korronte zuzeneko osagaiaren maila igoko da. Ikustatu sarrera- eta irteera-seinalea bi kasu hauetan, iragazketa-kondentsadorearen balioa aldatuz: C1 = 0,1 µf, eta C2 = 0,47 µf. Eraman osziloskopioaren bi kanaletara Vs eta Vr tentsioak, aurreko kasuan egin duzun legez. Marraztu kasu bakoitzean lortzen diren emaitzak. Adierazi emaitzak ulertzeko behar diren parametro guztiak. C1 = 0,1 µf C2 = 0,47 µf Neurtu osziloskopioan ondoko balioak kasu bakoitzerako: Tentsioaren balio maximoa (volt) (1) (2) Tentsioaren balio minimoa (volt) Korronte zuzeneko osagaia (volt) KTL'

25 2. UHIN OSOKO ARTEZKETA: ZUBI-ARTEZGAILUA Uhin erdiko artezketa ikusi ondoren, ikus dezagun orain uhin osoko artezketa. Uhin osoko artezketa egiteko ohiko zirkuituari zubi-artezgailu esaten zaio. Hurrengo zirkuituan zubi bat muntatuko dugu, eta horretarako LED diodoak erabiliko ditugu. Artezketa-lanerako egokienak ez badira ere, diodo hauek korrontea pasatzean pizten direnez gero, korrontearen nondik norakoa ikusi ahal izango dugu, sarrerako uhinaren maiztasuna baxua bada. A Zubi-artezgailuaren portaera Eraiki eta aztertu ondoko zirkuitua. Erabil itzazu LED diodoak artezgailua osatzeko eta funtziosorgailua sarrera seinalea sortzeko. R erresistentzia zirkuituaren karga da. LED gorria V s + - LED berdea LED gorria LED berdea R = 1 KΏ Sor ezazu funtzio-sorgailuaz 1 Hz-eko maiztasuna eta anplituderik handiena dituen seinale sinusoidala. Ondoren, erantzun ondoko galderak. 1. Azal ezazu zer ikusten den zirkuituan. 2. Zer gertatzen da sarrera-seinalearen maiztasuna handitzen bada? 3. Zer maiztasunetaraino nabaritzen da LEDen dardara? KTL'

26 B Uhin osoko artezketa: korrontea karga-erresistentzian. Gehitu aurreko zirkuituan karga-erresistentziarekin seriez ondorengo irudikoa: LED gorria LED berdea R = 1 KΩ 4. Irteerako bi LEDak pizten dira? ezezkoan, zergatik? 5. Zer gertatzen zaie irteerako LED diodoei sarrera seinalearen maiztasuna 1 Hz-etik 50 Hzera aldatzean? 3. Zer esan dezakezu irteerako LEDen dardararen maiztasunari buruz? 6. Sor ezazu funtzio-sorgailuaz 3 Hz-eko seinalea. Zer gehitu behar diozu zirkuituari irteerako LEDen dardara desager dadin? Gehitu elementu hori; azal ezazu egindakoa eta arrazoitu zergatia. KTL'

27 eman ta zabal zazu Informatika Fakultatea, EHU Konputagailuen Arkitektura eta Teknologia Saila ktl'2001 KONPUTAGAILUEN TEKNOLOGIAKO LABORATEGIA 1. zatia: Zirkuitu Elektriko eta Elektronikoak (IV) 6. praktika Tentsio konstanteko iturria. Transistore bipolar baten transferentzia-kurba: alderanzgailua. HELBURUAK Lehen parteko azken laborategi-saioak bi parte izango ditu. Lehenengoan tentsio konstanteko iturri bat eraikiko dugu. Bigarrenean transistore baten transferentzia-kurba lortuko da, bai paperean puntuz puntu bai eta osziloskopioaren pantailan ere. Portaera horretan oinarritzen dira alderanzgailu digital guztiak, zeinak zirkuitu digitalen oinarri diren. Zirkuitu digitalen analisia eta eraikuntza da laborategiko bigarren parteko helburua (beste 6 saio). JARDUERAK 1. Tentsio konstanteko iturriaren eraikuntza. 2. Alderanzgailuaren portaera estatikoa. ERABILI BEHARREKO MATERIALA (egiaztatu baduzuela material hori guztia) Ohiko laborategi-instrumentazioa Kondentsadoreak: 100 µf Diodoak: 2 diodo artezle 1N4007 eta 5,6 V-eko zener diodo bat Erresistentziak: 1 KΩ, 2,2 KΩ eta 22 KΩ Transformadorea 220 V AC/ 12 V AC Transistorea: C547 bipolarra 1. ELIKADURA ITURRIA: iragazketa eta erregulazioa Aurreko saioan egindako lanarekin bukatzeko, elikadura-iturri bat eraikiko dugu, adibidez irrati txikietan erabiltzen denaren antzekoa. Sare elektrikotik abiatuta, transformadore bat erabili behar duzu tentsio-maila jaisteko; ondoren diodo artezleek, 1N4007, uhin osoko artezketa egingo dute. Diodo-zubi bat egin beharrean, kasu honetan bi diodo besterik ez dituzu erabiliko, transformadorearen bi irteerei esker. Gero, kondentsadore batek seinale hori iragazten du, korronte zuzeneko osagai altuagoa lortzearren; azkenik, seinalean geratzen den kirimiladura ezabatzen da alderantziz polarizatutako Zener diodo baten bidez. Emaitza: zirkuituko irteeran, karga erresistentzian, tentsio "ia konstantea" izango da, 5,6 volten inguruan. KTL'

28 Uhin osoko artezketa ikusteko, eraiki ezazu ondoko zirkuitua. Erresistentzia zirkuituaren karga da. 6 V 50 Hz Vs Vr 220 V 50 Hz 2,2 KΩ 6 V 50 Hz Ondoren, eraman osziloskopiora Vs eta Vr seinaleak, artezketa-eragiketa ikusteko. Marraztu emaitzak ondoko pantailetan. Adierazi behar den informazioa irudia ondo interpretatu ahal izateko (ez ahaztu eskalarik egokiena aukeratzen). Tentsioa diodoen irteeran, Vr Iragazketa eta erregulazioa ikusteko, osatu tentsio-iturria irudian ikusten den moduan. Ondoren, eraman osziloskopiora honako seinale hauek: -- Tentsioa kondentsadorearen ondoren, iragazketa ikusteko, Vc -- Tentsioa Zener diodoaren ondoren, erregulazioa ikusteko, Vr Marraztu emaitzak ondoko pantailetan. Adierazi behar den informazioa irudia ondo interpretatu ahal izateko (ez ahaztu eskalarik egokiena aukeratzen). 1 KΩ 220 V 50 Hz 6 V 50 Hz 6 V 50 Hz Vs 100 µf Vz = 5,6 v Vr 2,2 KΩ KTL'

29 Tentsioa kondentsadorearen ondoren, Vc Tentsioa Zener diodoaren ondoren, Vr Behar den emaitza lortu ondoren, deskonektatu transformadorea sare elektrikotik, baina ez desmuntatu zirkuitua 2. ALDERANZGAILUAREN TRANSFERENTZIA-KURBA Bigarren atalaren helburua irudian agertzen den zirkuituaren portaera aztertzea eta transferentzia-kurba (Vo-Vi erlazioa) lortzea da. 5 V 2,2 KΩ Vi 22 KΩ Vo Ikusten duzunez, bi tentsio erabili behar dira: Vi, sarrera-tentsioa, eta 5 V-eko tentsio konstantea. Sarrera-tentsiorako tentsio-sorgailua erabiliko dugu; 5 volteko tentsio konstantea sortzeko, aldiz, eraiki berri duzun elikadura-zirkuitua erabiliko dugu. A Transferentzia-kurba puntuz puntu Transferentzia-kurba lortzeko, sarrera desberdinetarako transistoreak ematen dituen erantzunak neurtu behar ditugu. Beraz, KTL'

30 Eraiki ezazu irudiko zirkuitua C547 transistorea erabiliz. Tentsio-iturria sortzeko erabili duzun karga-erresistentziaren beheko muturra deskonektatu eta konektatu, harekin, alderanzgailuaren kolektorea (ikusi irudia). Gogoratu: zirkuitua eraikitzen duzun bitartean, ez izan konektatuta ez transformadorea ez eta tentsio-sorgailua ere. 1 KΩ 220 V 50 Hz 100 µf Vz = 5,6 V 2,2 KΩ + E Vi 22 KΩ Vo Ez ahaztu zein diren transistorearen terminalak (C = kolektorea, B = oinarria, E = igorlea): C B E C B E Zirkuitua egina, eman balio hauek tentsio-sorgailuaren E tentsioari: 0,2-0,4-0,6-0,7-0,8-0,9-1,0-1,1-1,2-1,3-2,0 volt eta neurtu kasu bakoitzean Vi, Vo eta V BE tentsioak. Erabil ezazu beti doitasunik handiena neurketak egiteko. Egindako neurketatan oinarrituta, kalkula ezazu V BC tentsioa eta erabaki zein funtzionamendu-zonatan dagoen transistorea. Bete ezazu ondoko taula. V i (V) V o (V) V BE (V) V BC (V) Funtzionamendu-zona 0,2 KTL'

31 Bukatzeko, marraztu (Vi, Vo) kurba, hots, transferentzia-kurba. B Transferentzia-kurba osziloskopioan Beste saioetan egin duzun bezala, lortu berri duzun transferentzia-kurba osziloskopioan ere lor daiteke. Horretarako Vo tentsioa Y ardatzera (A kanala, esaterako) eta Vi tentsioa X ardatzera eraman behar dira. Gogoratu: pantailan zerbait ikusi ahal izateko, irudia behin eta berriro errepikatu behar da. Horregatik, Vi-rako funtzio-sorgailutik sorturiko uhin triangeluarra erabiliko dugu. Beraz, sortu 0 voltetik 2 voltera (kontuz,. 0tik 2ra, ez 1etik 1era) doan uhin triangeluarra eta konektatu seinale hori tentsio-sorgailuaren ordez. Marraztu lortutako emaitza eta adierazi berau interpretatzeko beharrezkoak diren parametroak. KTL'