REKE I REČNI SLIVOVI

REKE I REČNI SLIVOVI

OSNOVNI ELEMENTI REČNIH SLIVOVA

OSNOVNI ELEMENTI REČNIH SLIVOVA UZROK FORMIRANJA POVRŠINSKIH VODOTOKA voda iz atmosfere i podzemlja, koja se pod uticajem gravitacione sile kreće prema nižim terenima NAČIN FORMIRANJA prvo individualne struje, koje se na svom putu spajaju u manje tokove formirajući manje pritoke, a zatim spajanjem veće tokove odnosno reke površinske vodotoke.

Vodotoci PODELA u zavisnosti od fizičkogeografskih karakteristika područja i načina hranjenja: stalni vodotoci periodični vodoci

Hidrografska i rečna mreža HIDROGRAFSKA MREŽA sistem površinskih vodotoka koji se stalno ili povremeno javljaju. REČNA MREŽA sistem stalnih vodotoka

Rečni sistem RAZVOJ I KARAKTER MREŽE zavisi od: reljefa, geološke strukture, tektonskih poremećaja, klimatskih uslova i vegetacije. REČNI SISTEM skup svih reka koje se ulivaju u glavnu reku. STRUKTURA REČNOG SISTEMA: glavne reke njene neposredne pritoke (pritoke I reda) Pritoke neposrednih pritoka (pritoke II reda)... pritoke n-tog reda

Tipovi rečnih mreža. dendritični, 2. pravougaoini, 3. dijagonalni, 4. rešetkast, 5 radijalni 6. centripetalni

Izvori IZVOR mesto gde počinje rečni tok MESTO POČETKA iz podzemlja, lednika, jezera ili močvara Ukoliko se reka formira od dve manje reke mesto njihovog uliva predstavlja početak nove reke. Izvor nove reke je mesto početka duže reke od koji je formirana.

Izvori

Ušća UŠĆE REKE mesto uliva reke u drugu reku, more ili jezero.

Dužina reke DUŽINA REKE rastojanje između izvora i ušća reke Ukoliko je reka formirana od dve manje reke postoje dve dužine reke: hidrografska dužina reke dužina reke od najudaljenijeg izvora dužina date reke od početka nove reke do njenog ušća Ukoliko se reka formira od dve manje reke približno iste dužine tada se za hidrografsku dužinu uzima dužina leve reke. U slučaju da se reka uliva u reku, more ili jezero preko više rukavaca tada se za ušće uzima mesto ulivanja većeg (osnovnog) rukavca

PROBLEM UŠĆA REKA taloženje nanosa formira se mnoštvo rukavaca (delti). Pod uticajem plime i oseke formiraju se široke delte (estuarije). Lena Nil

KARAKTERISTIČNI SEKTORI REKA godnji, srednji i donji uglavnom kod većih reka. Diferencijacija se vrši imajući u vidu karakter reljefa, brzina tečenja, vodnost reke i dr. karakteristike.

OSNOVNE ZAKONOMERNOSTI STRUKTURE HIDROGRAFSKE MREŽE RAZVOJ REČNE MREŽE ZAVISI OD vrste zemljišta, reljefa, vegetacionog pokrivača, količine atmosferskih padavina,... Lako propustljivo zemljište slabo razvijena rečna mreža (karsta područja) Sa povečanjem visine povečava se gustina rečne mreže U šumskim predelima rečna mreža je slabije razvijena (zbog povećane vodopropustljivosti.

GUSTINA REČNE MREŽE GUSTINA REČNE MREŽE to je odnos dužine svih vodotoka u slivu, izražene u km, i veličine ukupne površine sliva u km 2 L D = F Jedinice za gustinu rečne mreže su km/km 2 Podatak o gustini režne mreže je komparabilna jedino ako je izveden na bazi karata iste razmere

REČNI SLIV SISTEM REČNOG SLIVA Obuhvata teritoriju zemljine površine, uključujući ukupnu dubinu zemljišta, kroz koji se reka hrani. Uključuje u sebe površinske i podzemne slivove POVRŠINSKI SLIV predstavlja zemlju sa koje se voda sliva u rečni sistem ili reku PODZEMNI SLIV formiraju duboka zemljišta iz kojih voda dolazi u rečnu mrežu

Vododelnica POVRŠINSKA VODODELNICA linija koja prelazi preko najviših tačaka zemljine površine izmežu dve susedne reke PODZEMNE VODODELNICE granica između susednih podzemnih slivova. Skoro po pravilu površinski i podzemni slivovi se ne poklapaju. Iz razloga veoma teškog određivanja podzemne vododelnice u praksi se uglavnom operiše sa površinskom (topografskom) a ne aktivnom (podzemnom) površinom sliva. To može imati negativnih reperkusija posebno u karstnim području.

Topografska karta :25.000

Izvlačenje vododelnice

Određivanje površine sliva 0. 0.7 0.7 0.4 0. 0.6 0.9 0.3 0. 0.3 0.7 0.9 0.6 0.3 0.7 0.9 0.9 0.8 0. 0.9 0.7 0.8 0.9 0.7 0. 0.4 0.6 0.3 0.3 0. 0.6 0.5 0.5 0.9 0. 0.7 0.7 0.3 f 8 f 7 f 8 f 6 f 7 f 6 f 5 f 5 f 4 f 4 f 3 f 3 f 2 f 2 f f

Određivanje dužine vododelnice

Oblik rečnog sliva UGLAVNOM PROŠIREN U SREDNJEM A SUŽEN U DONJEM I GORNJEM SEKTORU REKE Postoje i reke sa približno konstantnom širinom ili većom širinom u gornjem, odnosno donjem toku. OBLIK REČNOG SLIVA ODREĐUJE STEPEN ISTOVREMENOG DOTICAJA VODE DO IZLAZNOG PROFILA Sliv -ravnomerno razvijen Sliv - razvijen u gornjem toku Q Q Q Sliv - razvijen u donjem toku

U ravničarskim aridnim terenima, gde se atmosferske padavine troše uglavnom na isparavanje i prihranjivanje podzemnih voda, topografska površina sliva ne može biti merodavna

Dužina sliva - L Meri se koračalom i ide se od ušća ka izvorišnoj tački koja se nalazi na vododelnici

Srednja širina sliva - B B = F L Gde su F površina sliva i L dužina sliva

MORFOLOŠKE KARAKTERISTIKE SLIVA (MKS) MKS su kvantitativni pokazatelji geometrijskih osobina rečnih slivova Osnovne MKS su: dužina reke Površina sliva DUŽINA REKE Meri se od ušća ka izvoru. Na tačnost njenog određivanja utiče: Krivudavost reke Razmera topografskih karata

KOEFICIJENT RAZVOJA DUŽINE VODODELNICE m v To je odnos dužine vododelnice S i dužine kruga S` koji bi se dobio iz površine sliva m v = 2 S π F = 0.28 S F Što je parametar m v veći oblik rečnog sliva se više razlikuje od oblika kruga

Koeficijent asimetrije sliva Ka K a = F 0.5 l ( F + F ) l F d d gde su: F l F d - ukupna površina levih pritoka - ukupna površina desnih pritoka

Hipsometrijska kriva HIPSOMETRIJSKA KRIVA zavisnost koja pokazuje zastupljenost (u % ili po površini) visine sliva iznad određenih kota i površine rečnog sliva.

Hipsometrijska kriva nadmorska visina 2000 950 900 850 800 750 700 650 600 550 500 450 400 350 300 250 200 50 00 050 000 0 0 20 30 40 50 60 70 80 90 00 procenti

F h...f h f h f h f H n n 3 3 2 2 s + + + = gde su: f, f 2,...f n - površina sliva između izohipsi h i - srednja visina između izohipsi i i i+ F - ukupna površina sliva Srednja visina sliva Hsr

Srednji pad sliva F f i... F f i F f i F f i I n n 3 3 2 2 sl + + + + = gde su: f, f 2,...f n - površina sliva između izohipsi I, i 2,...i n padovi između susednih izohipsi, tj. L sr,i - srednja dužina susednih izohipsi i sr i i i i f L h B h i i = = Δ Δ Δh i - razlika visina između susednih izohipsi

Srednji pad sliva odnosno: F l h F l... l... l l 2 l l h I n i 2 n o sl = + + + + + + + = Δ l i - dužina i-te izohipse

FIZIČKO GEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE SLIVA OSNOVNE FGK SU geografski položaj, klima, geološka građa, zemljište, vegetacioni pokrivač i reljef GEOGRAFSKI POLOŽAJ određen je geografskim koordinatama (širinom i dužinom) između kojih se sliv nalazi. Podaci ukazuju na prostorni položaj datog sliva u odnosu na druge slivove, postojeće planinske masive i dr. KLIMATSKI (METEOROLOŠKI) USLOVI su najvažniji faktor koji utiče na vodni režim. Najbitniji su padavine i njihov režim i prostorni raspored, zatim temperatura vazduha, vlažnost vazduha i dr.

FIZIČKO GEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE SLIVA GEOLOŠKA GRAĐA I ZEMLJIŠTE određuju karakter i veličinu podzemnih voda, gubitke na infiltracijum, pojavu močvara i sl. RELJEF utiče na količinu, karakter i raspodelu padavina u rečnom slivu, temperaturu vazduha i uslove oticanja sa slivne površine. VEGETACIONI POKRIVAČ utiče na proces isparavanja i poniranja. Definiše se osnovnim podacima o vidu vegetacije i njenoj pokrivenosti. Važno je znati gde se nalazi šumska vegetacija (gornjem, donjem, srednjem delu sliva, ili u oblasti vododelnice, doline reke i sl.), stepen poljoprivredne obradivosti, urbanizovanosti i dr. Koeficijent pošumljenosti K š je odnos površina sliva pod šumom F š i ukupne površine sliva K š = F š /F(%) (ili u delovima jedinice)

FIZIČKO GEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE SLIVA PRIRODNA I VEŠTAČKA JEZERA I MOČVARE mogu bitno uticati na vodni režim. Kvantitativna karakteristika se naziva koeficijent jezernosti K j i predstavlja odnos površine prekrivene jezerima ili močvarama F j i ukupne površine sliva Koeficijent jezernosti K j je odnos površina sliva pod jezerima ili močvarama F j i ukupne površine sliva K j = F j /F (%) (ili u delovima jedinice)