Ησάλλεο ηακπνπιίδεο Οδνληίαηξνο- Εαηξφο

Transcript

1 Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Οδνληηαηξηθή ρνιή Σνκέαο Πξνζζεηηθήο Βξγαζηήξην Οδνληηθήο θαη Ώλσηέξαο Πξνζζεηηθήο Δηεπζπληήο: Καζεγεηήο Α. Πηζηώηεο Ησάλλεο ηακπνπιίδεο Οδνληίαηξνο- Εαηξφο ΤΜΒΟΛΖ ΣΖΝ ΜΔΛΔΣΖ ΣΟΤ ΒΑΘΜΟΤ ΑΠΟΡΡΟΦΖΖ ΣΖ ΦΑΣΝΗΑΚΖ ΑΠΟΦΤΖ ΣΖ ΑΝΧ ΓΝΑΘΟΤ ΜΔΣΑ ΑΠΟ ΣΖΝ ΣΟΠΟΘΔΣΖΖ ΟΛΗΚΖ ΟΓΟΝΣΟΣΟΗΥΗΑ Γηδαθηνξηθή Γηαηξηβή Θεζζαινλίθε 2010

2 Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Οδνληηαηξηθή ρνιή Σνκέαο Πξνζζεηηθήο Βξγαζηήξην Οδνληηθήο θαη Ώλσηέξαο Πξνζζεηηθήο Δηεπζπληήο: Καζεγεηήο Α. Πηζηώηεο Ησάλλεο ηακπνπιίδεο Οδνληίαηξνο- Εαηξφο ΤΜΒΟΛΖ ΣΖΝ ΜΔΛΔΣΖ ΣΟΤ ΒΑΘΜΟΤ ΑΠΟΡΡΟΦΖΖ ΣΖ ΦΑΣΝΗΑΚΖ ΑΠΟΦΤΖ ΣΖ ΑΝΧ ΓΝΑΘΟΤ ΜΔΣΑ ΑΠΟ ΣΖΝ ΣΟΠΟΘΔΣΖΖ ΟΛΗΚΖ ΟΓΟΝΣΟΣΟΗΥΗΑ Γηδαθηνξηθή Γηαηξηβή Θεζζαινλίθε

3 Ησάλλεο ηακπνπιίδεο Οδνληίαηξνο- Εαηξφο ΤΜΒΟΛΖ ΣΖΝ ΜΔΛΔΣΖ ΣΟΤ ΒΑΘΜΟΤ ΑΠΟΡΡΟΦΖΖ ΣΖ ΦΑΣΝΗΑΚΖ ΑΠΟΦΤΖ ΣΖ ΑΝΧ ΓΝΑΘΟΤ ΜΔΣΑ ΑΠΟ ΣΖΝ ΣΟΠΟΘΔΣΖΖ ΟΛΗΚΖ ΟΓΟΝΣΟΣΟΗΥΗΑ Γηδαθηνξηθή Γηαηξηβή Σξηκειήο πκβνπιεπηηθή Δπηηξνπή Πηζηψηεο Ώξγχξεο, Καζεγεηήο (επηβιέπσλ) Αηαθνγηάλλε Μνξδνράη Βηξήλε, Ώλαπιεξψηξηα Καζεγήηξηα ηέαο Ώληψλεο, Ώλαπιεξσηήο θαζεγεηήο Δπηακειήο Δμεηαζηηθή επηηξνπή Πηζηψηεο Ώξγχξεο, Καζεγεηήο (επηβιέπσλ) Αηαθνγηάλλε Μνξδνράη Βξήλε, Ώλαπιεξψηξηα Καζεγήηξηα ηέαο Ώληψλεο, Ώλαπιεξσηήο θαζεγεηήο Καθαληάξεο Νηθφιανο, Βπίηηκνο Καζεγεηήο ΚνΎδεο Πέηξνο, Καζεγεηήο Υαηδεθπξηάθνο Ώλδξέαο, Καζεγεηήο παηνχιαο Αεκήηξηνο, Βπίθνπξνο Καζεγεηήο 3

4 Ώθηεξψλεηαη ηνπο γνλείο κνπ πνπ ηφζν κφρζεζαλ λα κε ζπνπδάζνπλ, παξφιεο ηηο δχζθνιεο ζπλζήθεο επηβίσζεο πνπ πέξαζαλ, θαη ζηελ νηθνγέλεηά κνπ πνπ πάληα ζηήξηδε ηηο πξνζπάζεηέο κνπ. 4

5 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΠΔΡΗΛΖΦΖ... 7 ΔΗΑΓΧΓΖ... 9 ΓΔΝΗΚΟ ΜΔΡΟ ΣΟΗΥΔΗΑ ΑΝΑΣΟΜΗΑ ΚΑΗ ΦΤΗΟΛΟΓΗΑ ΣΖ ΑΝΧ ΓΝΑΘΟΤ Α. ηνηρεία αλαηνκίαο ηεο ππεξψαο Η. Ζ ζθιεξή ππεξψα Οζηετλν ππφζηξσκα α) Οη ππεξψηεο απνθχζεηο β) Σα νξηδφληηα πέηαια. 17 γ) Δ θαηληαθή απφθπζε Αξρηηεθηνληθή θαη ηζηνινγηθή δνκή ηεο ππεξψαο Δ ζεκέιηα νπζία Σα νζηενθύηηαξα Οη νζηενβιάζηεο Οη νζηενθιάζηεο Ο βιελλνγφλνο α. Μαζεηηθφο βιελλνγφλνο β. Καιππηηθφο βιελλνγφλνο γ. Δμεηδηθεπκέλνο βιελλνγφλνο ΗΗ. Μαιαθή ππεξψα α) Δ ππεξψηα απνλεχξσζε, β) Οη κχεο γ) Ο βιελλνγφλνο δ) Σα αγγεία θαη λεχξα ΑΠΟΡΡΟΦΖΖ ΣΧΝ ΦΑΣΝΗΑΚΧΝ ΑΠΟΦΤΔΧΝ Γενικά Παθολογία ηηρ Αποππόθηζηρ ηηρ Φαηνιακήρ Απόθςζηρ (ΑΦΑ) Μαθξνζθνπηθή Παζνινγία Μηθξνζθνπηθή Παζνινγία Φςζιολογία ηηρ ΑΦΑ Παθογένεζη ηηρ ΑΦΑ Επιδημιολογία ηηρ ΑΦΑ Αιηιολογία ηηρ ΑΦΑ Αλαηνκηθνί παξάγνληεο Μεηαβνιηθνί παξάγνληεο Μεραληθνί παξάγνληεο Θεπαπεία και αποθςγή ηηρ ΑΦΑ ΗΓΗΟΣΖΣΔ ΣΧΝ ΟΛΗΚΧΝ ΟΓΟΝΣΟΣΟΗΥΗΧΝ (ΟΟ) Γενικά Οπιζμόρ ηων ιδιοηήηων Σςγκπάηηζη Οξηζκφο ησλ παξαγφλησλ Σςνάθεια Σςνοσή Επιθανειακή ηάζη Βαπύηηηα «Σηενή» επαθή με ηοςρ ιζηούρ Απόθπαξη οπίων Αημοζθαιπική πίεζη Nεςπομςϊκόρ μησανιζμόρ (Ανηανακλαζηικά) Δξγαζηεξηαθά πξφηππα ζπζηήκαηα Κιηληθέο κειέηεο θαη παξαηεξήζεηο Ο ξφινο ησλ θπζηθψλ παξαγφλησλ

6 Ο ξφινο ηνπ Νεπξνκυηθνχ Μεραληζκνχ Κιηληθέο επηπηψζεηο Σηήπιξη Φχζε ησλ ζηεξηθηηθψλ ηζηψλ θιεξνί ηζηνί Αλαηνκηθέο εθηηκήζεηο ηεο ζηεξηθηηθήο πεξηνρήο ηεο ΟΟ Αναηομικέρ εκηιμήζειρ ηηρ άνω γνάθος Πεπιοσέρ ανακούθιζηρ Ππακηικέρ εκηιμήζειρ Σηαθεπόηηηα )Ζ ζρέζε ηεο βάζεσο ησλ νδνληνζηνηρηψλ κε ηνπο ππνθείκελνπο ηζηνχο )Σν χςνο θαη ζρήκα ησλ ππνιεηκκαηηθψλ απνθχζεσλ )ρέζε ησλ εμσηεξηθψλ επηθαλεηψλ θαη ηεο πεξηθέξεηαο ηεο ΟΟ κε ην πεξηβάιινλ ζηνκαηνπξνζσπηθφ κπτθφ ζχζηεκα Επίδπαζη ηος ζηομαηοπποζωπικού μςϊκού ζςζηήμαηορ Η ζποςδαιόηηηα ηηρ ζςγσειλίαρ και η ζσέζη ηηρ με ηο μςϊκό ζύζηημα Ποικιλία ηεσνικών )Ζ ζρέζε ησλ αληαγσληδνκέλσλ ζπγθιεηζηαθψλ επηθαλεηψλ Θεωπίερ ηηρ ζύγκλειζηρ Η θέζη ηων δονηιών και οδηγό μαζηηικό επίπεδο (ΟΜΕ) Η επίδπαζη ηηρ ζσέζηρ ηων γνάθων-ςπολειμμαηικών ακπολοθιών ΔΗΓΗΚΟ ΜΔΡΟ Ζ ΔΡΔΤΝΑ ΜΑ ΤΛΗΚΑ ΚΑΗ ΜΔΘΟΓΟ Η. ΤΛΗΚΑ Αζζελείο Καηαζθεπή εθκαγείσλ: πζθεπή αλάξηεζεο ησλ εθκαγείσλ πζθεπή θνπήο ησλ εθκαγείσλ Φνξεηφο Τπνινγηζηήο-Scanner ΗΗ. ΜΔΘΟΓΟ Αλάξηεζε θαη παγίσζε ησλ δεπγψλ ησλ εθκαγείσλ Α θαη Β ζηελ ίδηα ζέζε θαη θιίζε ζηνλ ρψξν Σνκέο ησλ εθκαγείσλ Μεηαθνξά ησλ επηθαλεηψλ ησλ ηνκψλ ζηνλ PC, κέηξεζε ηνπ χςνπο θαη ηνπ εχξνπο ησλ πεξηγξακκάησλ ησλ θαηληαθψλ απνθχζεσλ θαη πξνζδηνξηζκφο ησλ δηαθνξψλ ηνπο κεηαμχ ησλ εθκαγείσλ Α θαη Β ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΤΕΖΣΖΖ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ΠΗΝΑΚΧΝ

7 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Δ Ώπνξξφθεζε ηεο Φαηληαθήο Ώπφθπζεο (ΏΦΏ), ζεσξείηαη ζήκεξα, ζνβαξφ ζηνκαηηθφ λφζεκα γηα ηελ Οδνληηαηξηθή επηζηήκε κε νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο πξνεθηάζεηο. Έρεη ρξφληα πξννδεπηηθή πνξεία, ε νπνία είλαη ακεηάζηξεπηε θαη αζξνηζηηθή. Ώθνξά φιεο ηηο θπιέο ηεο γήο, άλδξεο θαη γπλαίθεο, λένπο θαη γέξνπο, πγηείο θαη αζζελείο. Ο ξπζκφο ηεο δηαθέξεη απφ άηνκν ζε άηνκν. Βίλαη ηαρχηαηε ηνπο πξψηνπο κήλεο κεηά ηελ εμαγσγή ησλ δνληηψλ θαη αθνινπζεί κία θζίλνπζα πνξεία ζηελ ππφινηπε δσή. ηελ πξνζπάζεηα λα δνζεί θάπνηα απάληεζε ζε νξηζκέλεο απφ ηηο παξαπάλσ ππνζέζεηο έρεη γίλεη ζχγθξηζε ηνπ κέζνπ φξνπ ησλ δηαζηάζεσλ ηνπ χςνπο θαη ηνπ εχξνπο ζηελ θπλνδνληηθε πξνγνκθηαθε θαη γνκθηαθε πεξηνρή, κεηά ηνλ δηαρσξηζκφ ηνπ δείγκαηνο ησλ αζζελψλ ζηελ θαηεγνξία αλδξψλ θαη γπλαηθψλ, ζηελ θαηεγνξία ησλ αζζελψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ 12 θαη 24 ψξεο ηηο ΟΟ, θαη ζηελ θαηεγνξία ησλ αζζελψλ πνπ δέρηεθαλ γηα πξψηε θνξά ε πεξηζζφηεξεο απφ κία θνξά ΟΟ. θνπφο. Δ έξεπλα είρε ζαλ ζθνπφ λα πξνζδηνξίζεη ηελ ΏΦΏ ζε χςνο θαη ζε εχξνο, ζηελ θπλνδνληηθή, πξνγνκθηαθή θαη γνκθηαθή πεξηνρή ηεο άλσ γλάζνπ κεηά ηελ ηνπνζέηεζε κηαο θαηλνχξγηαο νιηθήο νδνληνζηνηρίαο, χζηεξα απφ ηνπο πξψηνπο 6 κήλεο ιεηηνπξγίαο ηεο. Τιηθά θαη κέζνδνο. ε νιηθά λσδνχο αζζελείο πνπ πξνζήιζαλ ζην ΏΠΘ θαηαζθεπάζηεθαλ Οιηθέο Οδνληνζηνηρίεο θαη ηελ εκέξα ιίγν πξηλ ηελ ηνπνζέηεζή ηνπο, απνηππψζεθε ε άλσ γλάζνο θαη θαηαζθεπάζζεθε ην εθκαγείν Ώ θαη χζηεξα απν 6 κήλεο, αθνινπζψληαο ηελ ίδηα δηαδηθαζία θαηαζθεπάζζεθε ηα εθκαγείν ΐ. Με ηελ βνήζεηα ζπζθεπήο αλάξηεζεο θαη θνπήο εθκαγείσλ δεκηνπξγήζεθαλ ηα πεξηγξάκκαηα ησλ ηνκψλ ζηελ θπλνδνληηθή, πξνγνκθηαθή θαη γνκθηαθή πεξηνρή, ηα νπνία κεηαθέξζεθαλ ζε ππνινγηζηή γηα ηελ κέηξεζε θαη ζχγθξηζε ησλ επξεκάησλ. Απνηειέζκαηα. Ώπν ηελ ζχγθξηζε ησλ εθκαγείσλ Ώ θαη ΐ ζηηο ππφ έιεγρν πεξηνρέο δέλ πξνέθπςαλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθέο δηαθνξέο ζην χςνο θαη ζην εχξνο ησλ ππνιεηκκαηηθψλ θαηληαθψλ απνθχζεσλ. πκπέξαζκα. Οη αζζελείο ηνπ δείγκαηνο πνπ θφξεζαλ θαηλνχξγηεο ΟΟ, δελ εκθάληζαλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά ζηελ θπλνδνληηθή, πξνγνκθηαθή, θαη γνκθηαθή πεξηνρή ησλ ππνιεηκκαηηθψλ θαηληαθψλ απνθχζεσλ. Βμαίξεζε απεηέιεζαλ νη αζζελείο πνπ θφξεζαλ γηα πξψηε θνξά ΟΟ, ζηνπο νπνίνπο ην χςνο θαη ην εχξνο ηεο πξνγνκθηαθήο πεξηνρήο θαη ην αξηζηεξφ εχξνο ηεο γνκθηαθήο πεξηνρήο ήηαλ κηθξφηεξα ζηα εθκαγεία ΐ. 7

8 SUMMARY Introduction: Residual ridge resorption (RRR) is a serious oral disease with both social and financial consequences. Bone resorption is a chronic, progressive, not reversible procedure occurring in all human races, irrespectively of people s sex, age and health status. Although the rate of bone resorption can differ from one person to the other,it has been demonstrated that immediately after teeth extraction proceed faster and it slows down thereafter. A comparison of the mean values of the height and width of the residual ridges in the canine, premolar and molar regions, have been performed in an attempt to answer some of the above mentioned hypotheses. The patients were separated in 3 groups: 1. Males-females, 2. Patients who used the completed dentures for 12 hours - Patients who used the completed dentures for 24 hours, 3. Patients who had a complete denture experience for 1 st, or more fore one time. Purpose: The purpose of this researchp project was to determine the height and the width of the Residual ridge of the maxilla, in the canine, premolar and molar regions after aperiod of 6 months after delivery of complete denture prostheses. Methods and materials: Completely edentulous patients treated in the Removable Prosthodontics Clinic of the Aristotle University s School of Dentistry participated in present study.a maxillary and a mandibular impression were made for each patient and they were poured with dental stone (Cast A). Six months after, a second set of impressions and casts (Cast B) were made for comparison reasons. Each cast was sectioned in the canie,premolar and molar regions and the spesimens were electronically scanned and evaluated to determine if thear were any changes. Results: The comparison between casts A and B (in the above mentioned regions) did not reveal statistically importance changes, in height or width of the residual ridges. Conclusion: Patients to whom a new set of removable complete dentures were delivered, did not present statistically significant differences in the canine, premolar or molar regions. However, patients ho were new complete denture wearers, presented a difference in both height and width in the premolar region and a difference in width in the left side of the molar region. As anticipated, all dimentions were smaller in casts B. 8

9 ΔΗΑΓΧΓΖ Mεηά ηελ εμαγσγή ησλ δνληηψλ θαη ηελ επνχισζε ηνπ κεηεμαθηηθνχ θαηλίνπ αθνινπζεί ε Ώπνξξφθεζε ηεο Φαηληαθήο Ώπφθπζεο (ΑΦΑ). Ώθφκε θαη ζήκεξα ε ΏΦΏ απνηειεί έλα κεγάιν πξφβιεκα ηεο νδνληηαηξηθήο επηζηήκεο πνπ ηαιαλίδεη πνιινχο απφ ηνπο αζζελείο πνπ δέρηεθαλ Οιηθέο Οδνληνζηνηρίεο (ΟΟ). Ώξθεηνί εξεπλεηέο αζρνιήζεθαλ κε απηφ ην ζνβαξφ πξφβιεκα ηεο ΏΦΏ ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα δψζνπλ απαληήζεηο ζηα εξσηήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ην παξάδνμν απηφ θαηλφκελν ζηελ ζηνκαηηθή θνηιφηεηα. ρεηηθά κε ην κέγεζνο ηεο κεηαβνιήο πνπ πθίζηαηαη ε ππνιεηκκαηηθή θαηληαθή αθξνινθία κεηά ηελ ηνπνζέηεζε ΟΟ, νη κεηξήζεηο ζπλήζσο αθνξνχζαλ ην χςνο θαη ην εχξνο ησλ ππνιεηκκαηηθψλ απνθχζεσλ ζε ζπγθεθξηκέλα ρξνληθά δηαζηήκαηα. ινη νη ζπγγξαθείο ζπκθσλνχλ φηη ε απνξξφθεζε ησλ απνθχζεσλ κεηά ηηο εμαγσγέο ησλ δνληηψλ θαη ηελ ηνπνζέηεζε ΟΟ, έρεη ηνλ ηαρχηεξν ξπζκφ ηνπο πξψηνπο 6 κήλεο, ζπλερίδεη αθνινπζψληαο θζίλνπζα πνξεία, κε κία ηάζε ζηαζεξνπνίεζεο. Τπάξρεη εθηεηακέλε αλαθνξά ζηελ βηβιηνγξαθία ζρεηηθά κε ηελ απνξξφθεζε ησλ λσδψλ θαηληαθψλ απνθχζεσλ ηεο άλσ γλάζνπ, κεηά ηηο εμαγσγέο ησλ δνληηψλ θαη ηελ ρξήζε ΟΟ. Οη έξεπλεο πεξηιακβάλνπλ αζζελείο ζηνπο νπνίνπο έγηλαλ απιέο εμαγσγέο ή ρεηξνπξγηθέο εμαγσγέο κε πξνζηνκηαθή ή ππεξψτα θαηληνηνκία θαη ηνπνζέηεζε άκεζεο ή ζπκβαηήο ΟΟ, χζηεξα απφ θάπνηα ρξνληθή πεξίνδν επνχισζεο. Δ απνξξφθεζε ησλ ζηεξηθηηθψλ ηζηψλ ηεο νδνληνζηνηρίαο έρεη θαηαδεηρζεί απφ ζρεηηθέο δηαρξνληθέο κειέηεο ηνπ Thompson [182], Atwood [7,10], Tallgren [178,179] Swerdlow [ 173] θαη Carlsson & Ericson [47] θ.α. Οη Carlsson, Bergman & Hedegard [46], Atwood & Coy [11], Tallgren [177], Likeman & Watt [116] θαη Jackson [84] εξεχλεζαλ ηελ απψιεηα ζε χςνο ησλ απνθχζεσλ θαηά ηε δηάξθεηα δηαθφξσλ πεξηφδσλ κεηά ηηο εμαγσγέο, πνπ θπκαίλνληαλ απφ 2 έσο 30 έηε θαη ηα αλαθεξφκελα πνζνζηά απψιεηαο χςνπο δηέθεξαλ αξθεηά. θνπεχνληαο ζηελ κείσζε ηεο ΏΦΏ, ην ελδηαθέξνλ πνιιψλ εξεπλεηψλ έρεη ζηξαθεί ζηηο δηάθνξεο ρεηξνπξγηθέο κεζφδνπο πνπ ζπλδένληαη κε ηελ εμαγσγή, εηδηθά ε πεξίπησζε ηεο νπηζζνηνκίαο νζηνχ εάλ είλαη ή φρη ελδεδεηγκέλε, ν ρξφλνο ζηνλ νπνίν ε νδνληνζηνηρία πξέπεη λα παξεκβιεζεί, θαη παξαιιαγέο ηεο πξνζζεηηθήο ηερληθήο θαηά ηνλ Carlsson [46]. ζνλ αθνξά ζηηο ρεηξνπξγηθέο κεζφδνπο γηα ηελ εμαγσγή ππάξρεη κηα νκάδα εξεπλεηψλ πνπ ζπζηήλνπλ ηελ αθαίξεζε ησλ κεξψλ ηνπ πξνζηνκηαθνχ θαηληαθνχ ηνηρψκαηνο (alveolectomy) ψζηε λα κεησζεί ε ηειηθή απνξξφθεζε θαη ε αλάγθε γηα επαλεθαξκνγή, θαη γηα λα πξνσζήζεη ηελ αηζζεηηθή πξνζαξκνγή ηεο νδνληνζηνηρίαο (Snoddy & Sherman, [168]. Δ άπνςε φηη ε απνξξφθεζε ζα ήηαλ ιηγφηεξν ραξαθηεξηζηηθή κεηά απφ ηελ θαηληνηνκία έρεη αληηθξνπζηεί απφ ηνλ Lisowski [117] ν νπνίνο ππνζηεξίδεη ηελ αληίζεηε άπνςε. Ώπηήλ ηελ άπνςε, δειαδή ηνπ θηλδχλνπ ηεο απμεκέλεο απνξξφθεζεο κεηά απφ ρεηιηθή θαηληνηνκία θαη ηνπνζέηεζε άκεζσλ ΟΟ, ππεζηήξημαλ ζε κεηαγελέζηεξα άξζξα ηνπο ηo 1965 θαη νη Heartwell & Salisbury [76] θαη ην 1966 νη Anderson & Storer [4]. Σν 1953 ν Dean [55] θαη ην 1964 ν Johnson [92] εθηέιεζαλ ελδνδηαθξαγκαηηθή θαηληνηνκία, ζηελ νπνία ην πξνζηνκηαθφ νζηηθφ πέηαιν θάκθζεθε πξνο ην εζσηεξηθφ κεηά απφ ηελ νπηζζνηνκία ησλ θαηληαθψλ δηαθξαγκάησλ. Οη αιιαγέο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζην πεξίγξακκα ηεο θαηληαθήο αθξνινθίαο εμεηάζηεθαλ ζε δχν κηθξέο ζεηξέο κε ηε βνήζεηα ησλ κεηξήζεσλ ζηα εθκαγεία θαη βξήθαλ ηελ απνξξφθεζε κεηά απφ απηήλ ηελ δηαδηθαζία λα είλαη ζρεδφλ ίδηα κε ηελ απνξξφθεζε κεηά απφ απιέο εμαγσγέο. Σν 1965 νη Gazabatt, Parra & Meissner [70] δηαπίζησζαλ φηη ε ελδνδηαθαηληαθή θαηληνηνκία αθνινπζείηαη απφ ιηγφηεξε απνξξφθεζε απφ ηελ πξνζηνκηαθή θαηληνηνκία. 9

10 Ο Hedegard ην 1962 [77] έδεημε φηη ε απνξξφθεζε ήηαλ ιηγφηεξε γηα ηνπο αζζελείο πνπ θνξνχζαλ άκεζεο νδνληνζηνηρίεο ζε ζχγθξηζε κε εθείλνπο πνπ θνξνχζαλ θαλνληθέο νδνληνζηνηρίεο. Ο Johnson [92] δηεπθξίληζε ην ξφιν ησλ άκεζσλ νδνληνζηνηρηψλ ζηε ζπληήξεζε ηεο άλσ λσδήο θαηληαθήο απφθπζεο φπνπ δηαπίζησζε φηη ππήξμε κηα πεξίνδνο ζρεηηθήο ζηαζεξφηεηαο ηεο αθξνινθίαο πνπ δηαηεξήζεθε γηα πάλσ απφ 3 ρξφληα ή πεξηζζφηεξν, κέζα ζηα νπνία νη αιιαγέο ήηαλ πνιχ κηθξέο, κηα παξαηήξεζε πνπ ζπκθψλεζε κε ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ Hedegard [77], Atwood [10], θαη Wictorin [200]. Ο Johnson βξήθε ηηο κεγαιχηεξεο αιιαγέο ζηνπο αζζελείο ρσξίο νδνληνζηνηρίεο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ πξψησλ εβδνκάδσλ κεηά ηηο εμαγσγέο απφ εθείλνπο πνπ δέρζεθαλ ηηο άκεζεο νδνληνζηνηρίεο. Δ κέηξεζε ησλ λσδψλ εθκαγείσλ ζηε δηακήθε ζεηξά είλαη εμαηξεηηθά ρξνλνβφξα θαη επίπνλε, θαη ε εθηελήο απινπνίεζε θαίλεηαη λα κελ είλαη δπλαηή. Ώιιά ζα θαηλφηαλ λα είλαη ε κφλε κέζνδνο πνπ είλαη απηή ηε ζηηγκή δηαζέζηκε γηα ηε κειέηε ησλ αιιαγψλ πεξηγξάκκαηνο ζηελ ζηεξηθηηθή πεξηνρή ηεο νδνληνζηνηρίαο εθηφο απφ ηηο δηάθνξεο αθηηλνγξαθηθέο κεζφδνπο, νη νπνίεο, εληνχηνηο, πεξηνξίδνληαη ζπλήζσο ζηηο αιιαγέο ζην κεζαίν επίπεδν ησλ γλάζσλ. Τπάξρεη νκνθσλία κεηαμχ ησλ εξεπλεηψλ φηη ε κεγαιχηεξε απνξξφθεζε ηεο λσδήο άλσ γλάζν πξαγκαηνπνηείηαη ζηελ πξφζζηα πεξηνρή ησλ ηνκέσλ, ε νπνία θαηά κέζν φξν εηεζίσο αλέξρεηαη πεξίπνπ ζηα 0,4 ρηι. αιιά απηή ε απνξξφθεζε είλαη πνιχ κηθξφηεξε απν ηελ αληίζηνηρε πεξηνρή ηεο θάησ γλάζνπ, ε νπνία ππνινγίζηεθε φηη είλαη δηπιάζηα γηα ηα δχν πξψηα ρξφληα θαη κε ηελ πάξνδν ησλ ρξφλσλ ηεηξαπιαζηάδεηαη Johnson [92],Tallgren [177], Wictorin [200], Attwood & Coy [11], Kovacic [106], Douglass [57], Klemetti E.[101], Mercier P.[127],Wyatt C.[204]. Ο Jackson [84] ρξεζηκνπνηψληαο κηα ηερληθή κέηξεζεο εθκαγείσλ λσδήο άλσ γλάζνπ γηα ηελ δηεξεχλεζε ησλ αιιαγψλ πνπ επέξρνληαη ζηηο ππνιεηκκαηηθέο απνθχζεηο αζζελψλ πνπ θνξνχζαλ παιηέο νδνληνζηνηρίεο θαη ζηνπο νπνίνπο θαηαζθεπάζηεθαλ θαηλνχξγηεο, επηβεβαίσζε φηη θαη κεηά απφ δηάζηεκα 30 ρξφλσλ ρξήζεο νιηθψλ νδνληνζηνηρηψλ εμαθνινπζεί λα πθίζηαηαη κείσζε ε θαηαθφξπθε δηάζηαζε ησλ λσδψλ απνθχζεσλ θάησ απφ θαηλνχξγηεο νδνληνζηνηρίεο. Βπέιεμε δχν νκάδεο αζζελψλ ηελ Ώ θαη ΐ. Δ νκάδα Ώ είρε 4 αζζελείο πνπ θνξνχζαλ παιηέο νιηθέο νδνληνζηνηρίεο πάλσ απφ 30 ρξφληα θαη νη ηειεπηαίεο νδνληνζηνηρίεο είραλ θαηαζθεπαζζεί πάλσ απφ 16 ρξφληα πξηλ. Δ νκάδα ΐ είρε 3 αζζελείο ζηνπο νπνίνπο είραλ θαηαζθεπαζζεί άκεζεο νδνληνζηνηρίεο πεξηζζφηεξν απφ 3ρξφληα πξηλ θαη ζηνπο νπνίνπο αλάινγα κε ηηο αλάγθεο είραλ γίλεη επαλεθαξκνγέο ή αλαθαηαζθεπέο βάζεσλ κεηαγελέζηεξα. Ώκέζσο κεηά ηελ ηνπνζέηεζε ησλ λέσλ νδνληνζηνηρηψλ πάξζεθαλ απνηππψκαηα κε αιγηληθφ απνηππσηηθφ πιηθφ θαη θαηαζθεπάζηεθαλ εθκαγεία πάλσ ζηα νπνία θαηαζθεπάζζεθαλ αηνκηθά δηζθάξηα κε δηάθελν 2-3 ρηι. θαη δηάηξεηα γηα ηελ ζπγθξάηεζε ηνπ αιγηληθνχ. Ώθνινχζεζαλ απνηππψκαηα ζε κεληαία βάζε απφ ηα νπνία δεκηνπξγήζεθαλ ζεηξέο εθκαγείσλ πνπ κεηξήζεθαλ κε ηελ ζπζθεπή Atkinson, Grant[6]. Δ νκάδα Ώ αθνινχζεζε ην πξφγξακκα γηα 24 κήλεο θαη ε ΐ γηα 18 κήλεο. Οη κεηξήζεηο πνπ πάξζεθαλ κεηά ηνπο 6,12,18 θαη 24 κήλεο ππνινγίζηεθαλ θαηά κέζν φξν θαη απνθηήζεθε κηα κέζε αμία ζην χςνο ηεο θαηληαθήο αθξνινθίαο, ζηελ ηνκηθή, θπλνδνληηθή θαη γνκθηαθή πεξηνρή. Ώξρηθά, ε νκάδα ΐ θάλεθε λα δείρλεη κηα κεγαιχηεξε κέζε κείσζε ηνπ χςνπο ηεο θαηληαθήο απφθπζεο αιιά ζηηο ηνκηθέο θαη γνκθηαθέο πεξηνρέο δελ ππήξμε θακία, θιηληθά, ζεκαληηθή δηαθνξά κεηαμχ ησλ δχν νκάδσλ είηε ζηα 12,είηε 18 κελψλ. Ώλ θαη νη δηαθνξέο κεηαμχ ησλ αζζελψλ ήηαλ ζεκαληηθέο, θαζεκία παξνπζίαζε ζπλερή κείσζε ηνπ χςνπο ηεο θαηληαθήο αθξνινθίαο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο 18κελεο πεξηφδνπ. Οη κέζεο ηηκέο πνπ κειεηήζεθαλ γηα ηηο ηξεηο πεξηνρέο ππνινγίζηεθαλ θαηά κέζν φξν θαη γηα ηηο δχν νκάδεο. 10

11 ηελ νκάδα Ώ ε κέζε κείσζε ήηαλ ζπλνιηθά 0,4 ρηι. ζε 6 κήλεο, 0,7 ρηι. ζε 12 κήλεο θαη 1 ρηι.ζε 18 κήλεο. ηελ νκάδα ΐ ε κέζε ηηκή ήηαλ 0,7 ρηι. ζε 6 κήλεο, 0,8 ρηι. ζε 12 κήλεο θαη 1,1 ρηι. ζε18 κήλεο. Σν γεληθφ πνζνζηφ απψιεηαο θαηληαθήο νπζίαο ζα εκθαληδφηαλ λα είλαη πεξίπνπ ζηαζεξφ αλ θαη ελδερνκέλσο κεησκέλν ειαθξψο κε ηνλ ρξφλν. Πξνθεηκέλνπ λα ειεγρζνχλ νπνηεζδήπνηε πηζαλέο δηαθνξέο ζηα πιηθά θαη ηελ ηερληθή πνπ έρνπλ επηπηψζεηο ζηελ πξνεηνηκαζία ησλ εθκαγείσλ δηαδνρηθά απνηππψκαηα ησλ αζζελψλ ζηηο κεληαίεο επηζθέςεηο, πάξζεθαλ κε ηνπο ίδηνπο θιηληθνχο φξνπο. Καηά ηε δηάξθεηα απηήο ηεο πεξηφδνπ ηεο έξεπλαο ε απψιεηα θαηά κέζν φξν ζε χςνο ηεο θαηληαθήο απφθπζεο εηεζίσο ήηαλ 0,5 ρηι. δειαδή πεξηζζφηεξν απφ φηη βξήθαλ ν Carlsson θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπ [46], ν Atwood & Coy[11] θαη Tallgren [177] γηα κηα πεξίνδν δχν εηψλ. Ώπηή ε δηαθνξά κπνξεί λα νθείιεηαη ζε δχν ιφγνπο. Ο πξψηνο είλαη ε αθξίβεηα θαη ν δεχηεξνο είλαη ε δπλαηφηεηα αλαπαξαγσγήο ηεο ηερληθήο κέηξεζεο πνπ πηνζεηείηαη εδψ. Σν 1974 ν Likeman[116] πξαγκαηνπνίεζε κία δηαρξνληθή κειέηε ησλ κνξθνινγηθψλ αιιαγψλ ζηελ ζηεξηθηηθή πεξηνρή ηεο νιηθήο νδνληνζηνηρίαο ηεο άλσ γλάζνπ ζε 12 αζζελείο κεηαμχ ησλ εηψλ 1956 θαη 1960.Οη αζζελείο εμεηάζηεθαλ 14 έσο 17 έηε κεηά ηελ εμαγσγή ησλ δνληηψλ. ε 7 αζζελείο, 80% ηεο παξαηεξεζείζαο αιιαγήο βξέζεθε λα εκθαλίδεηαη θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ 2 εηψλ ακέζσο κεηά ηελ εμαγσγή ησλ δνληηψλ θαη κφλν ην 20% ηεο αιιαγήο είρε εκθαληζηεί απφ ηφηε. Οη κέζεο πξνζηνκηαθέο θαη θαηαθφξπθεο αιιαγέο κεηά απφ 14 έσο 17 ρξφληα ήηαλ 4,4 θαη 3,9 ρηι.αληίζηνηρα,απφ ηα νπνία κφλν ην 0,8 ρηι. πεξίπνπ είραλ πξαγκαηνπνηεζεί κεηά ηα πξψηα 2 θαη ½ ρξφληα. Αελ ππάξρνπλ αλαθνξέο ή είλαη ειάρηζηεο γηα αζζελείο πνπ δέρζεθαλ ΟΟ πεξηζζφηεξεο απφ κία θνξά αλ ε απνξξφθεζε ησλ λσδψλ θαηληαθψλ απνθχζεσλ, ην πξψην εμάκελν κεηά ηελ ηνπνζέηεζε ησλ θαηλνχξγησλ ΟΟ, είλαη εμ ίζνπ ηαρεία ζε ζρέζε κε ηνπο αζζελείο πνπ θφξεζαλ γηα πξψηε θνξά ΟΟ γηα ην ίδην ρξνληθφ δηάζηεκα,. θνπφο ηεο έξεπλάο καο ήηαλ λα πξνζδηνξίζεη ηελ ΏΦΏ ζε χςνο θαη ζε εχξνο, ζηελ θπλνδνληηθή, πξνγνκθηαθή θαη γνκθηαθή πεξηνρή ηεο άλσ γλάζνπ κεηά ηελ ηνπνζέηεζε κηαο θαηλνχξγηαο νιηθήο νδνληνζηνηρίαο, χζηεξα απν ηνπο πξψηνπο 6 κήλεο ιεηηνπξγίαο ηεο. 11

12 ΓΔΝΗΚΟ ΜΔΡΟ 12

13 ΣΟΗΥΔΗΑ ΑΝΑΣΟΜΗΑ ΚΑΗ ΦΤΗΟΛΟΓΗΑ ΣΖ ΑΝΧ ΓΝΑΘΟΤ ηελ θηλεηή πξνζζεηηθή, φηαλ αλαθεξφκαζηε ζηελ άλσ γλάζν, ελλννχκε θπξίσο, ηελ ππεξψα θαη ηηο θαηληαθέο απνθχζεηο κεξηθψο ή νιηθψο λσδέο. ηελ πξαγκαηηθφηεηα ε άλσ γλάζνο είλαη έλα αξθεηά ζχλζεην νζηφ. Βηθ.1 Δ άλσ γλάζνο ζθειεηηθά απνηειείηαη απφ ηελ δεμηά θαη αξηζηεξή άλσ γλάζν,πνπ ζπλελψλνληαη κεηαμχ ηνπο κε ηελ κεζνγλαζηαία ή κεζνηνκηθή ξαθή [154] Τπνθφγρην ρείινο Γπγσκαηηθή απφθπζε Γλαζηαίν θχξησκα Τπνθφγρηνο πφξνο Κπληθφο βφζξνο Ρηληθή εληνκή Ρηληθή άθαλζα Φαηληαθά επάξκαηα Μεησπηαία απφθπζε Βηθ.1. Δ δεμηά άλσ γλάζνο (απφ ηνλ άηιαληα ηνπ Sobotta). Οη δχν άλσ γλάζνη ινηπφλ ζπλζέηνπλ ην ζεκαληηθφηεξν ηκήκα ηνπ ζθειεηνχ ηνπ πξνζψπνπ θαη ζπκπιεξψλνπλ ηα ηνηρψκαηα ηνπ θνίινπ ηνπ ζηφκαηνο, ηνπ θχηνπο ηεο ξηλφο, ησλ νθζαικηθψλ θφγρσλ θαη επίζεο ζπκβάιινπλ ζηελ δηακφξθσζε ηνπ ππνθξνηάθηνπ θαη πηεξπγνυπεξψηνπ βφζξνπ. Κάζε άλσ γλάζνο (εηθ.1 θαη 2) απνηειείηαη απφ ην ζψκα θαη ηέζζεξηο απνθχζεηο [154,211]: ηελ κεησπηαία, ηελ δπγσκαηηθή ηελ ππεξψηα θαη ηελ θαηληαθή 13

14 Μεησπηαία απφθπζε α. γλάζνπ Ααθξπτθφο πφξνο Μεησπηαίνο θφιπνο Ρηληθή επηθάλεηα Πξφζζηα ξηληθή επηθάλεηα Οπίζζηα ξηληθή άθαλζα Βγθάξζηα ππεξψηα ξαθή Τπεξψηα απφθπζε α. γλάζνπ Σνκηθφο πφξνο Βηθ.2. Δ άλσ γλάζνο ζε ηνκή (απφ ηνλ άηιαληα ηνπ Sobotta) πσο είλαη γλσζηφ, ε νιηθή νδνληνζηνηρία ηεο άλσ γλάζνπ ζηεξίδεηαη θπξίσο ζε νιφθιεξε ηελ ζθιεξή ππεξψα, ζηηο θαηληαθέο απνθχζεηο θαη θαιχπηεη κία κηθξή ισξίδα ηεο καιαθήο ππεξψαο. Βπεηδή ην αληηθείκελν ηεο κειέηεο απηήο αθνξά ηελ δηεξεχλεζε ησλ κεηαβνιψλ ησλ ζηεξηθηηθψλ δνκψλ, επί ησλ νπνίσλ εδξάδεηαη ε νιηθή νδνληνζηνηρία, θξίλεηαη ζθφπηκν λα αλαθεξζνχλ νξηζκέλα ζηνηρεία ηεο αλαηνκίαο θαη θπζηνινγίαο απηψλ ησλ ζηεξηθηηθψλ πεξηνρψλ [211]. Α. ηνηρεία αλαηνκίαο ηεο ππεξψαο Δ ππεξψα απνηειεί ην άλσ ηνίρσκα ηνπ θνίινπ ηνπ ζηφκαηνο θαη ην έδαθνο ηεο ξηληθήο θνηιφηεηαο. Βίλαη έλαο δηακνξθσκέλνο ζφινο, έρνληαο ηελ κέγηζηε θπξηφηεηα εγθάξζηα, θαη δηαθξίλεηαη ζε δχν άληζεο κνίξεο, ηελ πξφζζηα κεγαιχηεξε, ε νπνία θαιείηαη ζθιεξή ππεξψα θαη ηελ νπίζζηα κηθξφηεξε, ε νπνία θαιείηαη καιαθή ππεξψα [165], έρνληαο ε θάζε κηα δηαθνξεηηθή δνκή θαη ιεηηνπξγία. Ώπηέο νη δηαθνξέο είλαη πςεινχ κεγέζνπο ζηνπο πνηθίινπο ξφινπο πνπ παίδνπλ ηα δχν φξγαλα ζηελ ιεηηνπξγία ηεο δηαηξνθήο, ηεο αλαπλνήο, θαη ηεο oκηιίαο [67,125]. Αελ ππάξρεη θπζηθφ φξην κεηαμχ απηψλ ησλ δχν κνηξψλ αιιά θαηά ζπλζήθε νξηνζεηνχληαη κε κία λνεηή γξακκή πνπ ελψλεη ηνπο δχν άλσ ζνθξσληζηήξεο [211 ]. Σν νζηέηλν ππφζηξσκα θαιχπηεηαη κε πεξηφζηεν θαη επηθαλεηαθά κε βιελλνγφλν, ν νπνίνο ζπλίζηαηαη απφ πνιχζηηβν πιαθψδεο επηζήιην, ρφξην θαη ζσιελνθπςεινεηδείο βιελλψδνπο ηχπνπ αδέλεο [208]. Οη αδέλεο απηνί είλαη πεξηζζφηεξνη ζηα νπίζζηα δχν ηξηηεκφξηα ηεο ζθιεξήο ππεξψαο (εηθ.3) ππφ κνξθή ζπλερνχο ζηηβάδαο ε νπνία εμαθαλίδεηαη ζηελ πξφζζηα πεξηνρή ηεο ππεξψαο. Πεξηθεξηθά, ν βιελλνγφλνο πνπ θαιχπηεη ηα δφληηα είλαη γλσζηφο ζαλ ππεξψην νχιν [67]. 14

15 Μέζε ππεξψηα ξαθή Μείδνλα ππεξψηα αγγεία θαη λεχξα Τπεξψηνη αδέλεο ηαθπιή Φαξπγγνυπεξψην ηφμν Γισζζνυπεξψην ηφμν Βηθ.3.Άπνςε ηνπ εζσηεξηθνχ ηεο ζηνκαηηθήο θνηιφηεηαο (απφ ηνλ άηιαληα ηνπ Sobotta). Η. Ζ ζθιεξή ππεξψα 1.Οζηετλν ππφζηξσκα Σν νζηέηλν ππφζηξσκα ηεο ζθιεξήο ππεξψαο είλαη ειαθξψο ππφθνηιν ηφζν νβειηαία φζν θαη εγθάξζηα ζε ζρήκα ζφινπ ηνπ νπνίνπ ην βάζνο θαη ην εχξνο πνηθίινπλ επξέσο απν άηνκν ζε άηνκν κε κεγαιχηεξε θπξηφηεηα ζηελ πεξηνρή ησλ γνκθίσλ [211]. Δ ζθιεξή ππεξψα, δηαρσξίδεη ην θνίιν ηνπ ζηφκαηνο απφ ην θχηνο ηεο ξηλφο, θαη ζρεκαηίδεηαη θαηά ηα κελ ηξία πξφζζηα ηεηαξηεκφξηά ηεο απφ ηηο ππεξψηεο θαη θαηληαθέο απνθχζεηο ησλ δχν άλσ γλάζσλ, θαηά δε ην νπίζζην ηεηαξηεκφξην απφ ηα νξηδφληηα πέηαια ησλ ππεξψησλ νζηψλ θαη ηεο θάησ επηθάλεηαο ησλ ππξακνεηδψλ απνθχζεψλ ησλ. Ώπφ εκπξφο θαη απφ πιάγηα αθνξίδεηαη απφ ηηο θαηληαθέο απνθχζεηο ησλ δχν άλσ γλάζσλ, ελψ ην νπίζζην φξηφ ηεο ζρεκαηίδεηαη απφ ην νπίζζην ππφθνηιν ρείινο ηνπ νξηδφληηνπ πεηάινπ ησλ δχν ππεξψησλ νζηψλ [165]. Πην ζπγθεθξηκέλα ε ζθιεξή ππεξψα (εηθ. 4) δεκηνπξγείηαη απφ ηελ ζπλέλσζε ησλ [67]: α) ππεξψησλ απνθχζεσλ ηεο θάζε άλσ γλάζνπ, β) νξηδφληησλ πεηάισλ ησλ ππεξψησλ νζηψλ θαη γ) θαηληαθψλ απνθχζεσλ. 15

16 Μέζε ππεξψηα ξαθή Σνκηθφο πφξνο Σνκηθφ νζηφ Τπεξψηα απφθπζε Μείδνλεο ππεξψηεο αθξνινθίεο Σνκηθή ξαθή Μείδνλεο ππεξψηεο αχιαθεο Μείδνλ ππεξψην ηξήκα Οξηδφληην πέηαιν ππεξψηνπ νζηνχ Οπίζζηα ξηληθή άθαλζα Βγθάξζηα ππεξψηα ξαθή Βηθ.4. Οζηέηλε ππεξψα φπσο θαίλεηαη απφ θάησ (απφ ηνλ άηιαληα ηνπ Sobotta). α) Οη ππεξψηεο απνθχζεηο Οη ππεξψηεο απνθχζεηο ελψλνληαη ζηελ κέζε γξακκή γηα λα δηακνξθψζνπλ κηα γξακκηθή αθξνινθία ηελ απνθαινχκελε κέζε νβειηαία ξαθή. Οξηζκέλεο θνξέο ε αθξνινθία απηή είλαη αξθεηά πξνεμέρνπζα θαη αλψκαιε, θαη δεκηνπξγεί δπζθνιίεο ζηελ έδξαζε ησλ νδνληνζηνηρηψλ [160,211]. Δ ππεξψηα απφθπζε, αξθεηά παρηά θαη ηζρπξή, μεθηλά απφ ην θάησ φξην ηεο ξηληθήο επηθάλεηαο θαη θεξφκελε νξηδφληηα πξνο ηα έζσ ελψλεηαη κε ηελ αληίζηνηρε ηεο άιιεο πιεπξάο. Έρεη ηξηγσληθφ ζρήκα θαη απνηειεί ηα ηξία ηέηαξηα ηνπ πξφζζηνπ ηκήκαηνο ηεο ζθιεξήο ππεξψαο. Βκθαλίδεη δχν επηθάλεηεο θαη ηξία ρείιε. Δ άλσ επηθάλεηα είλαη ππφθνηιε θαη ζπκβάιιεη ζηελ δεκηνπξγία ηνπ εδάθνπο ηεο ξηλφο θαη ζην πξφζζην φξην βξίζθεηαη ην άλσ ζηφκην ηνπ ηνκηθνχ πφξνπ. Δ θάησ επηθάλεηα είλαη ζνισηή, αλψκαιε θαη δηάηξεηε θαη απνηειεί ηελ νζηέηλε ππεξψα ε νπνία θνληά ζην έμσ ρείινο θαη πίζσ, αληίζηνηρα κε ηνλ πξψην θαη δεχηεξν γνκθίν, εκθαλίδεη κία έσο δχν αχιαθεο, κηθξνχ κήθνπο, ηηο ππεξώηεο αύιαθεο, πνπ ππνδέρνληαη ηα ππεξψηα αγγεία θαη λεχξα θαη αθνξίδνληαη απφ ιεπηέο αθξνινθίεο ηηο ππεξώηεο άθαλζεο. Σν νπίζζην ρείινο ηεο ππεξψηαο απφθπζεο είλαη θακπχιν θαη νδνλησηφ θαη ελψλεηαη κε ην πξφζζην ρείινο ηνπ νξηδφληηνπ πεηάινπ ηνπ ππεξψηνπ νζηνχ, δηα ηεο εγθάξζηαο ξαθήο. Σέινο ην έζσ ρείινο ηεο ππεξψηαο απφθπζεο ελψλεηαη κε ην αληίζηνηρν ηεο αληίζεηεο πιεπξάο κε ηελ κέζε ππεξώηα ξαθή. Σν ρείινο απηφ είλαη παρχηεξν θαηά ην πξφζζην ηκήκα παξά πξνο ηα πίζσ θαη ε κέζε ππεξψηα ξαθή είλαη νξαηή φηαλ παξαηεξνχκε ηελ ζθιεξή ππεξψα απφ ηελ θάησ επηθάλεηα. νζηφ ην πξφζζην άθξν ηεο, ε ξαθή δηαθφπηεηαη απφ έλα επκέγεζεο ηξήκα, κήθνπο πεξίπνπ ελφο εθαηνζηνχ θαη εχξνπο κηζνχ εθαηνζηνχ, ηνλ ηνκηθό πόξν, ν νπνίνο ζρεκαηίδεηαη απφ ηελ ζπλέλσζε δχν εκηαπιάθσλ πνπ βξίζθνληαη ζην έζσ ρείινο ησλ δχν ππεξψησλ απνθχζεσλ. Ο πφξνο απηφο γξήγνξα ρσξίδεηαη ζε δχν κηθξφηεξνπο 16

17 πφξνπο νη νπνίνη εθβάιινπλ ζηνπο ξηληθνχο ζαιάκνπο θαη ππνδέρνληαη ξηλνυπξψηα αγγεία θαη λεχξα. Ώπφ ηελ νπίζζηα κνίξα ηνπ ηνκηθνχ ηξήκαηνο, ζε λεαξά θξαλία, αξρίδεη ε ηνκηθή ξαθή, ε νπνία θέξεηαη πξνο ηα έμσ θαη πξφζζηα, εθαηέξσζελ κέρξη ηνπ κεζνδηαζηήκαηνο ηνπ πιάγηνπ ηνκέα θαη ηνπ θπλφδνληα. Ώπφ ηελ ξαθή απηή νξίδεηαη ηκήκα ηεο άλσ γλάζνπ, ην ηνκηθό νζηό, πνπ θέξεη ηνπο ηνκείο. Σν ηνκηθφ νζηφ ζε θάπνηα δψα δηαηεξεί ηελ αλεμαξηεζία ηνπ, ελψ ζηνλ άλζξσπν ζπλνζηεψλεηαη κε ηελ άλσ γλάζν. β) Σα νξηδφληηα πέηαια Σα νξηδφληηα πέηαια ησλ ππεξψησλ νζηψλ είλαη ιεπηά θαη ηεηξάπιεπξα, κε ηνλ εγθάξζην άμνλα πην επηκήθε, θαη ζπκπιεξψλνπλ ην νπίζζην ηεηαξηεκφξην ηεο ζθιεξήο ππεξψαο. Σν πξφζζην ρείινο θάζε νξηδφληηνπ πεηάινπ, είλαη νδνλησηφ θαη ζπλδέεηαη κε ην πίζσ ρείινο ηεο ππεξψηαο απφθπζεο ηεο άλσ γλάζνπ κε ηελ εγθάξζηα ππεξώηα ξαθή. Σν πίζσ ρείινο είλαη ειεχζεξν, ιεπηφ θαη ππφθνηιν, θαη ρξεζηκεχεη γηα ηελ πξφζθπζε ηεο ππεξψηαο απνλεχξσζεο. Σν έμσ ρείινο ελψλεηαη κε ην θάζεην πέηαιν ηνπ ππεξψηνπ νζηνχ. Σέινο ην έζσ ρείινο, παρχ θαη νδνλησηφ, ζπλδέεηαη κε ην αληίζεην δηα ηεο ππεξώηαο ξαθήο, ε νπνία είλαη νξαηή απν ηελ θάησ επηθάλεηα ηεο ππεξψαο θαη απνιήγεη ζηελ νπίζζηα ξηληθή άθαλζα απν ηελ νπνία εθθχεηαη ν ζηαθπιίηεο κπο. ηα πιάγηα ησλ νξηδφληησλ πεηάισλ ησλ ππεξψησλ νζηψλ, δηαθξίλνληαη ηα αληίζηνηρα κείδνλα θαη ειάζζνλα ππεξψηα ηξήκαηα, απφ φπνπ βγαίλνπλ ηα νκψλπκα αγγεία θαη λεχξα. γ) Δ θαηληαθή απφθπζε Δ θαηληαθή απφθπζε, παρηά θαη ζπνγγψδεο ζηελ ζχζηαζε, δηαπιάζζεηαη παξάιιεια κε ηα δφληηα θαη ε αλάπηπμή ηεο είλαη αλάινγε ηεο αλάπηπμεο ησλ δνληηψλ. Αηεπξχλεηαη βαζκηαία απφ εκπξφο πξνο ηα πίζσ, εκθαλίδεη ζρήκα ηνμνεηδέο θαη ελνχκελε κε ηελ αληίζεηε δηα ηεο κεζνηνκηθήο ή κεζνγλαζίνπ ξαθήο ζρεκαηίδεη ην άλσ θαηληαθφ ηφμν. ηνλ ελφδνληα, ην ειεχζεξν ρείινο ηεο θαηληαθήο απφθπζεο θαηαιακβάλεηαη απφ ηα δφληηα ηεο άλσ γλάζνπ. Ώθαηξνπκέλσλ ησλ δνληηψλ ην ειεχζεξν ρείινο ηεο θαηληαθήο απφθπζεο εκθαλίδεη νθηψ νδνληηθά θαηλία, απφ ηα νπνία ηνπ θπλφδνληα είλαη ην βαζχηεξν ελψ ησλ γνκθίσλ είλαη ηα επξχηεξα. Σα νδνληηθά θαηλία, ππνδέρνληαη ηηο ξίδεο ησλ δνληηψλ θαη ρσξίδνληαη κεηαμχ ηνπο κε ιεπηά νζηέηλα δηαθξάγκαηα, ηα κεζνθάηληα δηαθξάγκαηα, ηα νπνία, ζην κέζνλ ηεο επηθάλεηάο ηνπο, εκθαλίδνπλ θάζεηε αθξνινθία, ηελ ζηειίδα, ε νπνία εηζέξρεηαη ζε αληίζηνηρε αχιαθα ηεο ξίδαο ηνπ δνληηνχ. Σα θαηλία ησλ γνκθίσλ δνληηψλ είλαη πνιπζάιακα θαη ρσξίδνληαη κε ηα ελδνθάηληα δηαθξάγκαηα. Ο ππζκέλαο ησλ θαηλίσλ εκθαλίδεη ιεπηά ηξήκαηα, κέζα απφ ηα νπνία δηέξρνληαη ηα αγγεία θαη ηα λεχξα ησλ δνληηψλ. Δ έμσ επηθάλεηα ηεο θαηληαθήο απφθπζεο εκθαλίδεη ηα θαηληαθά επάξκαηα ή δπγώκαηα, ηα νπνία αληηζηνηρνχλ θπξίσο ζηηο ξίδεο ησλ πέληε πξψησλ πξνζζίσλ δνληηψλ κε εληνλφηεξν θαη επηκεθέζηεξν ηνπ θπλφδνληα. 2.Αξρηηεθηνληθή θαη ηζηνινγηθή δνκή ηεο ππεξψαο Δ αξρηηεθηνληθή δνκή ηεο ππεξψαο αιιά θαη γεληθά ηεο άλσ θαη θάησ γλάζνπ (εηθ.5,6) ζε γεληθέο γξακκέο ζπλίζηαηαη πεξηθεξηθά απφ ζπκπαγέο νζηνχλ θαη θεληξηθά απφ ζπνγγψδεο νζηνχλ. Δ πνζνηηθή ζρέζε απηψλ ησλ δχν ηχπσλ δηαθέξεη απφ ζέζε ζε 17

18 ζέζε. πγθεθξηκέλα ην ζπκπαγέο νζηνχλ είλαη πεξηζζφηεξν αλεπηπγκέλν ζηηο ππεξψηεο απνθχζεηο ηεο άλσ γλάζνπ θαη ηα νξηδφληηα πέηαια ησλ ππεξψησλ νζηψλ θαη ζην θάησ έμσ ρείινο θαη έμσ παξεηαθφ πέηαιν ηεο θάησ γλάζνπ. Σν ζπνγγψδεο νζηνχλ είλαη πεξηζζφηεξν αλεπηπγκέλν ζηελ άλσ γλάζν θαη ζηελ πεξηνρή ησλ θνλδχισλ θαη ησλ γνκθίσλ ηεο θάησ γλάζνπ [208]. Βηθ. 5.ρεκαηηθή παξάζηαζε ηεο πνζνηηθήο ζρέζεο κεηαμχ ζπκπαγνχο θαη ζπνγγψδνπο νζηνχ ζε δηάθνξεο ζέζεηο ηεο άλσ γλάζνπ. α θαη β, ηνκέο ηεο άλσ γλάζνπ ζε αληίζηνηρεο ζέζεηο α θαη β, φπσο θαίλεηαη ζην ζρεδηάγξακκα ηεο άλσ γλάζνπ [208] Βηθ.6.Ώ.Παξεηνγισζζηθή ηνκή θάησ γλάζνπ πνπ δείρλεη δηαγξακκαηηθά ηελ πνζνηηθή ζρέζε κεηαμχ ζπκπαγνχο θαη ζπνγγψδνπο νζηνχ. ΐ. Μεγαιχηεξε ιεπηνκέξεηα ζπκπαγνχο νζηνχ. Γ. Μεγαιχηεξε ιεπηνκέξεηα ζπνγγψδνπο νζηνχ [208]. ] 18

19 Μαθξνζθνπηθά θαη νη δχν γλάζνη εκθαλίδνπλ ζπκπαγέο νζηνχλ ζην έμσ θαη έζσ πέηαιν ησλ γλάζσλ (εηθ.6 Ώθαη ΐ) θαζψο θαη ζην ελδνθάηλην, πνπ πεξηβάιιεη ηηο ξίδεο. Μεηαμχ απηψλ ησλ δχν πεηάισλ πεξηθιείεηαη ην ζπνγγψδεο νζηνχλ απνηεινχκελν απφ νζηηθέο δνθίδεο θαη κπειηθνχο ρψξνπο ή κπεινθπςέιεο,νη νπνίεο πεξηέρνπλ αηκνπνηεηηθφ κπειφ ζηελ παηδηθή ειηθία πνπ αληηθαζίζηαηαη αξγφηεξα απφ ζπλδεηηθφ ή θαη ιηπψδε ηζηφ [208]. Δ πνζνηηθή ζρέζε ησλ νζηηθψλ δνθίδσλ θαη ησλ κπειηθψλ ρψξσλ θαζνξίδεη ηνλ «βαζκφ ππθλφηεηαο» ηνπ ζπνγγψδνπο νζηνχ. Παρηέο νζηηθέο δνθίδεο θαη κηθξνί κπειηθνί ρψξνη ζεκαίλνπλ «ππθλφ» ζπνγγψδεο νζηφ ελψ ιεπηέο νζηηθέο δνθίδεο θαη εθηεηακέλνη κπειηθνί ρψξνη ζεκαίλνπλ «αξαηφ» ζπνγγψδεο νζηνχλ. Ώπηνί νη ηζηνινγηθνί φξνη έρνπλ κεγάιε θιηληθή ζεκαζία ζηελ αμηνιφγεζε ησλ αθηηλνγξαθηθψλ εηθφλσλ ησλ γλάζσλ. Δ ζέζε, ην πάρνο, νη δηαζηάζεηο, ην ζρήκα θαη ε θαηεχζπλζε ησλ νζηηθώλ δνθίδωλ ζην ζπνγγψδεο νζηνχλ δελ είλαη ζηαζεξά, αιιά εθηφο ηνπ φηη δηαθέξνπλ απφ ζέζε ζε ζέζε (αλάινγα κε ηηο δηάθνξεο δπλάκεηο πνπ επηδξνχλ ηνπηθά),βξίζθνληαη ζε έλα ζπλερή αλαζρεκαηηζκφ,θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο αχμεζεο ησλ νζηψλ αιιά θαη ζηελ ππφινηπε δσή ηνπ αλζξψπνπ. Ώπηφο ν βηνινγηθφο αλαζρεκαηηζκφο επεθηείλεηαη θαη ζηηο πεξηπηψζεηο ησλ θηλεηψλ πξνζζέζεσλ φπνπ ε θνξά ησλ νζηηθψλ δνθίδσλ ησλ λσδψλ ππνιεηκκαηηθψλ απνθχζεσλ δηακνξθψλεηαη θαηάιιεια γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ δπζκελψλ πηέζεσλ απφ ηηο βάζεηο ησλ νδνληνζηνηρηψλ. πσο ζε θάζε νζηφ ηνπ αλζξσπίλνπ ζψκαηνο ηα νζηά ηεο ζθιεξήο ππεξψαο απνηεινχληαη απφ : α) ζεκέιηα νπζία β) νζηενθύηηαξα γ) νζηενβιάζηεο δ) νζηενθιάζηεο Δ ζεκέιηα νπζία απνηειείηαη απφ νξγαληθή θαη αλφξγαλε νπζία. Δ νξγαληθή νπζία απνηειείηαη θπξίσο απφ θνιιαγφλεο ίλεο ελψ ε αλφξγαλε νπζία απνηειείηαη θπξίσο απφ αζβέζηην θαη θσζθφξν πνπ ζρεκαηίδνπλ θξπζηάιινπο πδξνμπαπαηίηε. Δ ζρέζε ηνπ πδξνμπαπαηίηε κε ηηο θνιιαγφλεο ίλεο θαζνξίδεη θαη ηνλ βαζκφ ζθιεξφηεηαο θαη αληίζηαζεο ηνπ νζηνχ. Σα νζηενθύηηαξα είλαη αηξαθηνεηδή, απνπιαηπζκέλα θχηηαξα κε απνθπάδεο πνπ βξίζθνληαη ζηελ ζεκέιηα νπζία ηνπ νζηνχ κέζα ζε εηδηθέο θνηιφηεηεο ηηο νζηηθέο θξχπηεο θαη νη απνθπάδεο ηνπο βξίζθνληαη κέζα ζηα νζηηθά ζσιελάξηα πνπ αξρίδνπλ απφ ηηο νζηηθέο θξχπηεο [208]. Οη νζηενβιάζηεο είλαη ηα θχηηαξα πνπ παξάγνπλ ην νζηνχλ. Βίλαη ππεχζπλνη γηα ηελ ζχλζεζε ησλ νξγαληθψλ ζηνηρείσλ ηεο ζεκέιηαο νπζίαο, βξίζθνληαη ζηελ επηθάλεηα ηνπ νζηνχ δηαηεηαγκέλνη ζε ζεηξά ν έλαο δίπια ζηνλ άιιν θαη αθνχ ελαπνζέζνπλ ηελ ζεκέιηα νπζία πεξηθιείνληαη κέζα ζαπηήλ θαη γίλνληαη νζηενθχηηαξα [208].Οη νζηενβιάζηεο πξνέξρνληαη απφ ηα αδηαθνξνπνίεηα κεζεγρπκαηηθά θχηηαξα ηεο πεξηνρήο, δηαθνξνπνηνχληαη δε έηζη ψζηε λα κπνξνχλ λα ελαπνζέηνπλ ηελ ζεκέιηα νπζία ηνπ νζηνχ. Οη νζηενθιάζηεο είλαη θχηηαξα κεγάινπ κεγέζνπο κε δχν, ηξείο ή θαη πεξηζζφηεξνπο ππξήλεο θαη εκθαλίδνληαη ζηελ επηθάλεηα ηνπ νζηνχ πνπ πξφθεηηαη λα γίλεη απνξξφθεζε. Παξάγνπλ πξσηενιπηηθά έλδπκα, πνπ δηαιχνπλ ηα νξγαληθά ζπζηαηηθά θαζψο θαη νπζίεο ρειήζεσο, πνπ δηαιχνπλ ηα άιαηα ηνπ νζηνχ, κε απνηέιεζκα ηελ ηνπηθή νζηηθή απνξξφθεζε θαη ηελ δεκηνπξγία ησλ νζηενξξεθηηθψλ βνζξίσλ ηνπ Howship [208]. 19

20 3.Ο βιελλνγφλνο Ο βιελλνγφλνο ηνπ ζηφκαηνο (εηθ7) εκθαλίδεη πνηθίινπο ηζηνινγηθνχο ραξαθηήξεο ζηηο δηάθνξεο αλαηνκηθέο ζέζεηο αλάινγα κε ηηο ππάξρνπζεο ιεηηνπξγηθέο ζπλζήθεο. Γεληθά φκσο, ν βιελλνγφλνο ηνπ ζηφκαηνο απνηειείηαη απφ ην επιθήλιο,ην σόπιο θαη ζε νξηζκέλεο αλαηνκηθέο πεξηνρέο απφ ηνλ ςποβλεννογόνιο, κε ηνλ νπνίν ζηεξίδεηαη πάλσ ζηα νζηά, ζηνπο κπο ή ζε άιια ζηνηρεία, πνπ βξίζθνληαη θάησ απφ ην βιελλνγφλν [208]. Βηθ.7. ρεκαηηθή παξάζηαζε ηνπ βιελλνγφλνπ ηνπ ζηφκαηνο (επηζήιην, ρφξην, ππνβιελλνγφληνο). 1. Κεξαηίλε ζηηβάβα. 2. Κνθθψδεο ζηηβάδα. 3. Ώθαλζσηή ζηηβάδα. 4. ΐαζηθή ζηηβάδα. 5. ΐαζηθή κεκβξάλε. 6. Σξηρνεηδή αγγεία 7. Υφξην. 8. Τπνβιελλνγφληνο. 9. Ώξηεξία. 10. Φιέβα. 11. Πεξηφζηεν. 12. Οζηφ 13. ηφκην εθθνξεηηθνχ πφξνπ αδέλα. 14. Νεχξν. 15. Ώδέλαο. 16. Λίπνο [208]. Σν επιθήλιο ηνπ ζηφκαηνο ρσξίδεηαη απφ ην ρφξην κε ηελ βαζηθή κεκβξάλε θαη εκθαλίδεη θαηαδχζεηο(επηζειηαθέο θαηαδχζεηο) κέζα ζε αληίζηνηρα βνζξία ηνπ ρνξίνπ. Σν επηζήιην ηνπ ζηφκαηνο είλαη πνιχζηηβν πιαθψδεο θαη δηαθξίλεηαη ζε θεξαηηλνπνηεκέλν θαη κε θεξαηηλνπνηεκέλν. Σν θεξαηηλνπνηεκέλν επηζήιην απνηειείηαη απφ ηέζζεξηο ζηηβάδεο νη νπνίεο απφ ηελ επηθάλεηα πξνο ην βάζνο είλαη: α) Δ θεξαηίλε ή παξαθεξαηίλε ζηηβάδα β) Δ θνθθψδεο ζηηβάδα γ) Δ αθαλζσηή ζηηβάδα δ) Δ βαζηθή ζηηβάδα Πεξηνρέο ηνπ ζηφκαηνο, πνπ δέρνληαη κεραληθέο πηέζεηο, φπσο π.ρ. «ηα νχια», λσδέο απνθχζεηο, ζθιεξή ππεξψα, εκθαλίδνπλ απμεκέλν πάρνο ηεο θεξαηίλεο ζηηβάδαο (εηθ.8) ε νπνία απνηειείηαη είηε απφ απνπιαηπζκέλα απχξελα θχηηαξα, νπφηε ραξαθηεξίδεηαη ζαλ θεξαηίλε ζηηβάδα [208], είηε απφ παξφκνηα θχηηαξα ηα νπνία 20

21 Βηθ.8. Κεξαηηλνπνηεκέλν επηζήιην. 1. Κεξαηίλε ζηηβάδα. 2. Κνθθψδεο. ζηηβάδα. 3. Ώθαλζσηή ζηηβάδα [208]. δηαηεξνχλ ηνπο ππξήλεο ηνπο κέρξη ηελ εμσηάηε ζηηβάδα (εηθ 9) νπφηε ραξαθηεξίδεηαη ζαλ παξαθεξαηίλε. Βηθ.9. Παξαθεξαηηλνπνηκέλν επηζήιην [208]. To σόπιο είλαη ην ζηξψκα ηνπ ζπλδεηηθνχ ηζηνχ πνπ βξίζθεηαη ακέζσο θάησ απφ ην επηζήιην θαη δηαθξίλεηαη ζηελ ζεισκαηψδε ζηηβάδα πνπ αληηζηνηρεί ζηηο ζεισκαηψδεηο πξνζεθβνιέο ηνπ επηζειίνπ, θαη ηελ δηθηπσηή ζηηβάδα θάησ απφ ηελ ζεισκαηψδε ζηηβάδα. Ο ςποβλεννογόνιορ απνηειείηαη απφ ζπλδεηηθφ ηζηφ δηαθφξνπ πάρνπο θαη ππθλφηεηαο θαη ζπλδέεη ηνλ βιελλνγφλν (επηζήιην θαη ρφξην) κε ηα ππνθείκελα αλαηνκηθά ζηνηρεία φπσο κπο, νζηνχλ θ.ιπ. Ώπφ ην είδνο ηνπ ππνβιελλνγφληνπ εμαξηάηαη αλ ε ζχλδεζε απηή είλαη ραιαξή (φπσο ζπκβαίλεη ζηελ παξεηά, ηα ρείιε θαη 21

22 ην έδαθνο ηνπ ζηφκαηνο) ή ζηεξεή (φπσο ζπκβαίλεη ζηα νχια θαη ζηελ ππεξψα). ε νξηζκέλεο πεξηνρέο ηνπ ζηφκαηνο ν ππνβιελλνγφληνο δελ ππάξρεη, νπφηε ν βιελλνγφλνο ζπλδέεηαη απεπζείαο κε ηα νζηά ή ηνπο κπο. Ώπφ ηελ χπαξμε ή κε ηνπ ππνβιελλνγφληνπ θαη αθφκε απφ ηελ ζχζηαζή ηνπ (ππθλφο ή ραιαξφο ζπλδεηηθφο ηζηφο) εμαξηάηαη ε ελδνηηθφηεηα ηνπ βιελλνγφλνπ ζηηο ζέζεηο απηέο. Έηζη ζηελ ζθιεξή ππεξψα θαη ζηα νχια, ν βιελλνγφλνο δελ κπνξεί λα θηλεζεί πάλσ απφ ην νζηνχλ γηαηί αθελφο κελ δελ ππάξρεη ππνβιελλνγφληνο (ζηα νχια) αθεηέξνπ δε εθεί πνπ ππάξρεη (ζηελ ππεξψα) απνηειείηαη απφ ππθλφ ζπλδεηηθφ ηζηφ θαη πξνζθχεηαη ζηεξεά ζην ππνθείκελν νζηνχλ. Ώληίζεηα ζηελ παξεηά ή ζηα ρείιε ν βιελλνγφλνο κπνξεί εχθνια λα θηλεζεί πάλσ απφ ηνπο κπο γηαηί εθεί ππάξρεη παρχο ππνβιελλνγφληνο θαη κάιηζηα απνηειείηαη απφ ραιαξφ ζπλδεηηθφ ηζηφ. Ώπφ αλαηνκηθνιεηηνπξγηθή άπνςε ν βιελλνγφλνο ηνπ ζηφκαηνο δηαθξίλεηαη ζε ηξείο ηχπνπο: α) καζεηηθό βιελλνγόλν β) θαιππηηθό βιελλνγόλν γ) εμεηδηθεπκέλν βιελλνγόλν α. Μαζεηηθφο βιελλνγφλνο ηνλ καζεηηθφ βιελλνγφλν αλήθνπλ: ηα «νχια», ε ππεξψα θαη νη θαηληαθέο απνθχζεηο. Οη δηάθνξεο πεξηνρέο ηεο ζθιεξήο ππεξψαο πνηθίινπλ ιφγσ ηεο δηαθνξεηηθήο δνκήο ηνπ ππνβιελλνγφληνπ [136] Τπάξρεη έλα επδηάθξηην ζηξψκα ππνβιελλνγφληνπ ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηνρέο, εληνχηνηο, ζηελ κέζε ππεξψηα ξαθή ηεο ππεξψαο απηφ ην ζηξψκα απνπζηάδεη απφ ηελ ηνκηθή ζειή θαη πίζσ, ζε φιν ην κήθνο ηεο ζθιεξήο ππεξψαο. Παξά ην θαζνξηζκέλν κε ζαθήλεηα ζηξψκα ηνπ ππνβιελλνγφληνπ ζηηο πεξηνρέο κεηαμχ ηεο ππεξψηαο ξαθήο θαη ησλ ππεξψησλ νχισλ, ν βιελλνγφλνο είλαη ακεηαθίλεηα ζπλδεδεκέλνο κε ην πεξηφζηεν ησλ ππεξψησλ θαη θαηληαθψλ απνθχζεσλ ηεο άλσ γλάζνπ. Ο ππνβιελλνγφληνο ζην πξφζζην θαη πιάγην ηκήκα ηεο ππεξψαο πιεξνχηαη απφ ιηπαξφ ηζηφ, ελψ ην νπίζζην θαη πιάγην ηκήκα ηεο ππεξψαο πιεξνχηαη απφ αδεληθφ ηζηφ. Δ παξνπζία ιίπνπο θαη αδέλσλ ζηνλ ππνβιελλνγφλην ελεξγεί ζαλ «πδξαπιηθφ καμηιάξη» [136]. Σα ζηξψκαηα ηνπ βαζηθνχ πκέλα, ηνπ ππνβιελλνγφληνπ, θαη ηνπ πεξηνζηένπ δελ αλεπξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή ηεο ππεξψηαο ξαθήο [143]. Δ ππεξψηα ξαθή είλαη κία κε πξνζηαηεπφκελε δψλε θαη ζπλήζσο ρξεηάδεηαη αλαθνχθηζε ζηελ βάζε ηεο νδνληνζηνηρίαο. β. Καιππηηθφο βιελλνγφλνο ηνλ θαιππηηθφ βιελλνγφλν αλήθνπλ: ε έζσ επηθάλεηα ησλ ρεηιέσλ θαη παξεηψλ, ε καιζαθή ππεξψα, ε θάησ επηθάλεηα ηεο γιψζζαο, ην έδαθνο ηνπ ζηφκαηνο, νη νπινρεηιηθέο θαη νπινπαξεηαθέο αχιαθεο θαη νη θαηληαθέο απνθχζεηο. γ. Δμεηδηθεπκέλνο βιελλνγφλνο Σέινο ζηνλ εμεηδηθεπκέλν βιελλνγφλν αλήθεη ε άλσ επηθάλεηα ηεο γιψζζαο. Δ ζχλδεζε ηνπ βιελλνγφλνπ κε ην ππνθείκελν νζηηθφ ππφζηξσκα γίλεηαη κε ηελ παξεκβνιή ελφο εμεηδηθεπκέλνπ ζηξψκαηνο ζπλδεηηθφπ ηζηνχ πνπ πεξηβάιιεη φια ηα νζηά ηνπ αλζξσπίλνπ ζψκαηνο πνπ ιέγεηαη πεπιόζηεο. Σν πεπιόζηεο απαξηίδεηαη απφ δχν ζηηβάδεο: ηελ εμσηεξηθή ζηηβάδα πνπ είλαη παρχηεξε θαη απνηειείηαη απφ ππθλφ ηλψδε ζπλδεηηθφ ηζηφ, θαη ηελ εζσηεξηθή πνπ έξρεηαη ζε άκεζε επαθή κε ην νζηνχλ θαη απνηειείηαη απφ κία ζεηξά θπηηάξσλ πνπ κπνξνχλ εχθνια λα δηαθνξνπνηεζνχλ ζε νζηενβιάζηεο θαη έηζη, λα ζπκβάιινπλ ζηελ παξαγσγή ηνπ νζηνχ (απφ ην πεξηφζηεν) θαη επνκέλσο ζηελ αχμεζε θαη αλαγέλλεζή ηνπ. 22

23 Καηά ηνλ Kydd [113]. ππάξρνπλ δχν βαζηθέο θαηεγνξίεο ζηνκαηηθνχ βιελλνγφλνπ: 1) ν καζεηηθφο βιελλνγφλνο, ν νπνίνο πξνζθέξεη ηζρπξή αληίζηαζε ζηελ παξακφξθσζε απφ αζθνχκελεο πηέζεηο θαη 2) ν θαιππηηθφο βιελλνγφλνο, ν νπνίνο είλαη ηδηαίηεξα ειαζηηθφο θαη εχθνια παξακνξθψλεηαη θάησ απφ αζθνχκελεο πηέζεηο. Σν επηζήιηφ ηνπ είλαη ζρεηηθά νκνηφκνξθνπ ραξαθηήξα, κε κία κεηξίνπ πάρνπο θεξαηηλνπνηεκέλε ζηηβάδα [136]. Δ κνξθνινγία απηή πνηθίιεη αξθεηά, αλάινγα κε ηελ χπαξμε ή κε δνληηψλ. Πάλσ ζηνλ βιελλνγφλν ηεο ζθιεξήο ππεξψαο ζα παξαηεξήζνπκε (εηθ. 10,11): Τπεξψηα ζειή Τπεξψηεο πηπρέο Μέζε ππεξψηα ξαθή Τπεξψηα βνζξία Βηθ.10. Τπεξψα φπσο θαίλεηαη απφ θάησ ζε ελφδνληα. 23

24 Σνκηθή ζειή Τπεξψηεο πηπρέο Μέζε ππεξψηα ξαθή Τπεξψηα βνζξία Βηθ.11.Οιηθά λσδή ππεξψα φπσο θαίλεηαη απφ θάησ α) Σελ ππεξψηα ξαθή ε νπνία έρεη νβειηαία πνξεία ζηε κέζε γξακκή ηεο ππεξψαο. β) Σελ ππεξψηα ή ηνκηθή ζειή ε νπνία είλαη έπαξκα ηνπ βιελλνγφλνπ πνπ πεξηθιείεη ππθλφ ζπλδεηηθφ ηζηφ θαη βξίζθεηαη ζην πξφζζην άθξν ηεο ππεξψηαο ξαθήο θαη αθξηβψο πίζσ απφ ηνπο θεληξηθνχο ηνκείο [67,125,211]. Δ ζειή απηή απνθξάζζεη ην ηνκηθφ ηξήκα θαη παξηζηάλεη ιείςαλν ηνπ πληξξηληθνχ νξγάλνπ, αλεπηπγκέλνπ ζηα νμχνζκα δψα [211]. γ) Σηο εγθάξζηεο ππεξψηεο πηπρέο θείκελεο πίζσ απφ ηνπο ηνκείο νδφληεο θαη εθαηέξσζελ ηεο ξαθήο [211]. Βίλαη αλψκαια επάξκαηα ηνπ βιελλνγφλνπ, ηα νπνία επεθηείλνληαη πξνζζηνπιάγηα κε αθεηεξία ηελ ππεξψηα ξαθή. χκθσλα κε ηνλ Lund [119] νη πηπρέο δελ είλαη απιά επάξκαηα ηεο βιελλνγφληαο κεκβξάλεο, άιια πεξηέρνπλ ζαλ βάζε ηνπο έλαλ ππξήλα ζπλδεηηθνχ ηζηνχ απνθαινχκελν «ππξήλα ξαθήο». Δ εμαθάληζε ησλ πηπρψλ κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ νθείιεηαη πξνθαλψο ζηελ κείσζε ηνπ ππνβιελλνγφληνπ ιηπαξνχ ηζηνχ, παξά ζηελ δεκηνπξγία θελνχ ζηνλ ππξήλα ησλ πηπρψλ [119]. δ) Σα ππεξψηα βνζξία. Ώθξηβψο πίζσ απφ ην φξην κεηαμχ ηεο ζθιεξήο θαη καιαθήο ππεξψαο βξίζθεηαη έλα δεπγάξη κηθξψλ θνηισκάησλ εθαηέξσζελ ηεο κέζεο ππεξψηαο γξακκήο ηα ππεξώηα βνζξία ηα νπνία είλαη αξθεηά αζηαζή σο πξνο ηνλ εληνπηζκφ ηνπο θαη ηελ ζέζε ηνπο [105]. 24

25 Υξεζηκεχνπλ ζαλ ζεκεία αλαθνξάο γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ νξίσλ ηεο νιηθήο νδνληνζηνηρίαο ζε απηήλ ηελ πεξηνρή [31,34,112,208]. Λφγσ ηεο δπζρέξεηαο πνπ ελίνηε εκθαλίδνπλ ζηελ εληφπηζή ηνπο ηα ππεξψηα βνζξία είλαη αλαμηφπηζηνη νδεγνί γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ θεληξηθνχ ηκήκαηνο ησλ νπηζζίσλ νξίσλ ηεο νδνληνζηνηρίαο ηεο άλσ γλάζνπ [49]. Κάπνηνη απφ ηνπο αγσγνχο ησλ ππεξψησλ βιελλσδψλ αδέλσλ εθβάιινπλ εδψ [16,67]. Αγγεία θαη λεχξα. Δ ζπνπδαηφηεξε αξηεξία ηεο ζθιεξήο ππεξψαο είλαη ε κείδσλ ππεξψηνο. Πεγάδεη απφ ηελ έζσ γλαζηαία αξηεξία, ε νπνία αλαζηνκψλεηαη πξφζζηα κε θιάδνπο απφ ηελ ζθελνυπεξψηα αξηεξία. Οη θιέβεο, αθνινπζνχλ ηηο γεηηνληθέο αξηεξίεο, θαη εθβάιινπλ νη κελ πξφζζηεο ζηηο θιέβεο ηνπ ξηληθνχ ζαιάκνπ, νη δε νπίζζηεο ζην πηεξπγνεηδέο πιέγκα [211]. Σν κείδσλ ππεξψην λεχξν, κέζα απφ ην κείδσλ ππεξψην ηξήκα, πνξεχεηαη επί ηεο ζθιεξήο ππεξψαο θαηεπζπλφκελν πξνο ηα εκπξφο. Νεπξψλεη ηνπο αδέλεο, ηνπο γεπζηηθνχο θάιπθεο, θαη ηνλ βιελλνγφλν ηεο ππεξψαο αξθεηά κπξνζηά κέρξη ηνπο θπλφδνληεο, ελψ κέζα ζην πηεξπγνυπεξψην θαλάιη, ην κείδσλ ππεξψην λεχξν απειεπζεξψλεη κεξηθά κηθξφηεξα ππεξψηα λεχξα. Ώπηνί νη θιάδνη αλαδχνληαη πάλσ ζηελ ζθιεξή ππεξψα κέζσ ηνπ ειιάζζνλνο ππεξψηνπ ηξήκαηνο γηα λα εθνδηάδνπλ ηνπο αδέλεο,ηνπο γεπζηηθνχ θάιπθεο θαη ηνλ βιελλνγφλν ηεο καιαθήο ππεξψαο[67]. Νσδή θαηληαθή απφθπζε Ο ηχπνο ηνπ νζηνχ πνπ αληηθαζηζηά ηηο ειιείπνπζεο ξίδεο ησλ δνληηψλ δελ έρεη αμηνινγεζεί ζπζηεκαηηθά [151]. Οη παξαηεξήζεηο δείρλνπλ φηη, 8-10 εβδνκάδεο κεηά ηελ εμαγσγή ησλ δνληηψλ, ην νζηφ, πνπ γεκίδεη ην θαηλίν, ηείλεη λα ζπλδπαζζεί κε ην παξαθείκελν νζηφ θαη θακηά ζαθήο δηάθξηζε δελ θαζίζηαηαη εθηθηή κεηαμχ ηνπ πξνυπάξρνληνο νζηνχ θαη ηνπ πξνζθάησο δηακνξθσζέληνο [7]. Τπάξρνπλ ηζηνινγηθέο θαη αθηηλνγξαθηθέο αλαθνξέο πνπ δείρλνπλ θινηψδεο νζηφ λα θαιχπηεη ηελ αθξνινθία ηεο ππνιεηκκαηηθήο θαηληαθήο αθξνινθίαο, εθεί δειαδή φπνπ δελ πξνυπήξρε νζηφ θαη κάιηζηα απηήο ηεο πθήο [8,202]. Βληνχηνηο, άιιεο παξαηεξήζεηο δείρλνπλ φηη ν νζηίηεο ηζηφο πνπ δηακνξθψλεη ην θαηλίν είλαη δνθηδσηνχ ηχπνπ θαη δηαθέξεη αθφκα θαη ζπλνιηθά απφ ην παξαθείκελν θινηψδεο νζηφ [130,141]. Δ δηαδηθαζία ηεο αλαδηάπιαζεο, πνπ αθνινπζεί ηελ εμαγσγή ελφο δνληηνχ, είλαη κνλαδηθφ θαηλφκελν αλ αλαινγηζηεί θαλείο φηη είλαη ε κφλε πεξίπησζε φπνπ ην νζηφ αληηθαζηζηά έλα φξγαλν, πνπ αθαηξείηαη κε ρεηξνπξγηθή επέκβαζε. Σν ζπνγγψδεο νζηφ θαη ην θινηψδεο νζηφ αληαπνθξίλνληαη κε έλαλ δηαθνξεηηθφ ηξφπν θαη ζε δηαθνξεηηθά πνζνζηά ζηηο εμσηεξηθέο επηδξάζεηο φπσο ε πίεζε ή ε ηάζε, πνπ αζθνχληαη ζηελ ππνιεηκκαηηθή αθξνινθία απφ κηα θηλεηή πξφζζεζε [129,203] ε κηα έξεπλα πνπ έγηλε ην 1975 απφ ηνλ Pietrokovski [151], κειεηήζεθαλ 120 μεξά δείγκαηα ελήιηθσλ θξαλίσλ, ζηα νπνία έιεηπαλ έλα ή πεξηζζφηεξα δφληηα. Σα δείγκαηα πνπ εμεηάζζεθαλ καθξνζθνπηθά θαη αθηηλνγξαθηθά έδεημαλ φηη ε εμσηεξηθή νζηηθή επηθάλεηα, ηεο ππνιεηκκαηηθήο αθξνινθίαο θαη ησλ δχν γλάζσλ ήηαλ ζπνγγψδνπο ηχπνπ θαη ζηα δείγκαηα ηεο άλσ γλάζνπ, νη ππνιεηκκαηηθέο αθξνινθίεο ήηαλ εχθνια αλαγλσξίζηκεο απφ ηελ ζθιεξή ππεξψα. Σν εχξεκα απηφ επηβεβαηψζεθε [151] φηαλ κειεηήζεθαλ παξεηνγισζζηθέο ηνκέο, νπφηε ε δηαθνξά κεηαμχ ησλ θινησδψλ πεηάισλ θαη ησλ δνθηδσηψλ πεηάισλ αληηθαηάζηαζεο επηβεβαίσζε ηελ πξνεγεζείζα αθηηλνγξαθηθή θαη καθξνζθνπηθή εθηίκεζε θαη απηή θαηέζηε αλακθηζβήηεηε. Δ επηθάλεηα, ηεο νζηηθήο δνθηδσηήο ππνιεηκκαηηθήο απφθπζεο, ήηαλ πην ππθλή απφ ηελ δνθηδσηή δνκηθή ζχλζεζε ζην θέληξν ηεο ηνκήο ηνπ νζηνχ, αιιά δελ ήηαλ πνηέ ηφζν ππθλή φζν ηα θινηψδε πέηαια 25

26 Πεξηνρέο ζηήξημεο ηεο άλσ νιηθήο νδνληνζηνηρίαο Ο βιελλνγφλνο ηνπ λσδνχ θαηληαθνχ ηφμνπ ηεο άλσ γλάζν, ην «residual attached gingiva» πνπ ζηα ειιεληθά ζα κπνξνχζακε λα ην κεηαθξάζνπκε ζαλ «ππνιεηκκαηηθφ πξνζπεθπθφο νχιν» [136] θαη ν βιελλνγφλνο ηεο ππεξψαο, ρσξίδνληαη ζηηο παξαθάησ πεξηνρέο ζηήξημεο ηεο νιηθήο νδνληνζηνηρίαο: 1) πεξηνρή πξσηνβάζκηαο ζηήξημεο πηέζεσλ 2) πεξηνρή δεπηεξνβάζκηαο ζηήξημεο πηέζεσλ 3)πεξηνρή πεξηθεξηθήο απφθξαμεο θαη 4) πεξηνρή αλαθνχθηζεο [144]. Λεηηνπξγηθά, θάζε πεξηνρή παξνπζηάδεη παξαιιαγή ζηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ηζηνχ ηεο. Οη παξαιιαγέο κπνξνχλ λα εξκελεπηνχλ απφ ηε ζχζηαζε θαη ην ρξψκα ηνπ βιελλνγφλνπ. Δ σρξφηεηα πνηθίιεη αλάινγα κε ηνλ βαζκφ ηεο αγγείσζεο, ηελ θεξαηίλσζε ηνπ επηζειίνπ θαη ηελ ρξψζε [206]. Δ θπθινθνξία ηνπ αίκαηνο είλαη πηζαλψο έλαο θαζνξηζηηθφο παξάγνληαο ζηνλ ζρεκαηηζκφ ηνπ ππθλνχ ζπλδεηηθνχ ηζηνχ ζηελ επηζειηαθή επηθάλεηα πνπ θαιχπηεηαη απφ ηελ βάζε ηεο άλσ νιηθήο νδνληνζηνηρίαο [145] Δ πξσηνβάζκηα ζηεξηθηηθή πεξηνρή παξνπζηάδεη έλα γθξηδσπφ-ξφδηλν ηζηφ, ιφγσ ηνπ ππθλνχ ραξαθηήξα ηεο δνκήο ηεο θαη ηεο ειάρηζηεο αγγείσζήο ηεο. Δ εμσηεξηθή επηθάλεηα απηνχ ηνπ ηζηνχ είλαη ην ζηξψκα ηεο θεξαηίλεο ζηηβάδαο. Δ θεξαηίλε ζηηβάδα είλαη ζπλήζσο κεηξίνπ πάρνπο θαη απνηειείηαη απφ ππθλά δηαηεηαγκέλα θχηηαξα. Η θεξαηίλε είλαη ζθιεξνπξσηείλε, ε νπνία απνηειεί ην θχξην ζπζηαηηθφ ηεο επηδεξκίδνο, ηεο ηξίραο, ησλ λπρηψλ, θαη ηεο νξγαληθήο κήηξαο ηεο αδακαληίλεο ησλ δνληηψλ. Βίλαη κία αδηάιπηε πξσηεύλε, πεξηέρεη ζείν θαη θαηά ηελ απνζχλζεζή ηεο απνδίδεη ηπξνζίλε θαη ιεπθίλε. Δ θεξαηίλε είλαη ην ηειηθφ απνηέιεζκα ηνπ επηζειηαθνχ εθθπιηζκνχ. Μειέηεο ζρεηηθά κε ηελ βηηακίλε Ώ έρνπλ απνθαιχςεη άκεζε ζρέζε κε ηελ πνζφηεηα ηεο βηηακίλεο Ώ θαη ηεο ζηνκαηηθήο θεξαηηλνπνίεζεο. Μία αλεπάξθεηα ηεο βηηακίλεο Ώ κπνξεί λα πξνθαιέζεη εθηεηακέλνπο ηξαπκαηηζκνχο δηα ηεο αλεπαξθνχο παξαγσγήο θεξαηίλεο θαη ηεο δηαηαξαγκέλεο αθνινπζίαο ζηελ δηακφξθσζε, ηελ σξίκαλζε, θαη ηελ θαηαλνκή ηνπ επηζειίνπ. Δ δεπηεξνβάζκηα ζηεξηθηηθή πεξηνρή κπνξεί λα εκθαλίζεη βαζχηεξν ξνδ ρξψκα, ζε ζχγθξηζε κε ηελ πξσηαξρηθή ζηεξηθηηθή πεξηνρή, ιφγσ ηεο κεγαιχηεξεο αγγείσζεο. Βληνχηνηο, ν ηφλνο ηνπ ρξψκαηνο, δελ δηαθέξεη πνιχ απφ απηφλ ηεο πξσηαξρηθήο ζηεξηθηηθήο πεξηνρήο. Σν ζηξψκα ηεο θεξαηίλεο ζηηβάδαο είλαη ζπλήζσο ιεπηφηεξν απφ απηφ ησλ θαηληαθψλ απνθχζεσλ. Ο βιελλνγφλνο ηνπ παξεηνρεηιηθνχ πξνζηνκίνπ κεηαμχ ηεο ππνιεηκκαηηθήο αθξνινθίαο θαη ησλ ρεηιέσλ θαη παξεηψλ νλνκάδεηαη πεξηνρή πεξηθεξηθήο απφθξαμεο. Σν ππεξψην ηκήκα ηεο πεξηθεξηθήο απφθξαμεο εληνπίδεηαη ζην πίζσ φξην ηεο ζθιεξήο ππεξψαο, ζηελ δηαζηαχξσζε κε ηελ καιαθή ππεξψα. Οη ηζηνί ηνπ ζηνκαηηθνχ πξνζαιάκνπ θαη ηεο καιαθήο ππεξψαο είλαη ηδαληθά θαηαζθεπαζκέλνη γηα ηελ επίηεπμε πεξηθεξηθήο απφθξαμεο ησλ νξίσλ ηεο νδνληνζηνηρίαο. Δ επαθή ηνπ νπίζζηνπ ππεξψηνπ νξίνπ ηεο άλσ νδνληνζηνηρίαο δελ δηαθέξεη απφ άιιεο πεξηθεξηθέο επαθέο. Οη ηζηνί ηεο καιαθήο ππεξψαο δηαθέξνπλ πνιχ απφ ηνπο άιινπο ηζηνχο ησλ νξίσλ ζηα νπζηαζηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο. Ο βιελλνγφλνο ηεο πεξηνρήο ηεο νπίζζηαο ππεξψηαο απφθξαμεο είλαη ζπλήζσο ιεπηφο θαη αξθεηά ειαζηηθφο [146]. 26

27 Δ πεξηνρή αλαθνχθηζεο έρεη κηα βιελλνγφληα θάιπςε ζεκαληηθά κεησκέλνπ πάρνπο, ζε ζχγθξηζε κε ηελ πξσηνβάζκηα θαη δεπηεξνβάζκηα ζηεξηθηηθή πεξηνρή. Ώπηφο ν ραξαθηεξηζηηθφο ηζηφο είλαη εκθαλήο θαη ζηα επηζειηαθά θαη ζηα ζπλδεηηθά ζηξψκαηα ηζηψλ. Δ ισξίδα ηεο κέζεο ππεξψηαο ξαθήο παξνπζηάδεη έλα κάιινλ ζθιεξφ θαη άθακπην ζηξψκα βιελλνγφλνπ. Ώπηφ ην ζηξψκα πηζαλφλ λα πεξηθιείεη θηλδχλνπο ζηελ θαηαζθεπή ηεο νδνληνζηνηρίαο δηφηη ιφγσ ηεο ιεπηφηεηαο ησλ ηζηψλ ε πεξηνρή ελεξγεί ζαλ ππνκφριην, κε απνηέιεζκα ε νδνληνζηνηρία φρη κφλνλ λα ηαιαληεχεηαη αιιά λα πθίζηαηαη κηα πνιχπιεπξε θαηαπφλεζε (θάκςεο, δηάηκεζεο). Δ αζηάζεηα νθείιεηαη ζηελ έιιεηςε ελδνηηθφηεηαο ηεο πεξηνρήο, πνπ ζεκαίλεη δηαθνξεηηθή ζηεξηθηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ ππνζηξψκαηνο κε απνηέιεζκα ηα πξναλαθεξζέληα δπζάξεζηα απνηειέζκαηα εθηφο απφ ηελ αζηάζεηα κπνξεί λα νδεγήζνπλ αθφκε θαη ζηελ ζξαχζε ηεο Ο.Ο. Δ βαζηθή δνκή ηνπ ηζηνχ είλαη παξφκνηα κε άιιεο πεξηνρέο ηνπ ζφινπ ηεο ππεξψαο κε εμαίξεζε φηη είλαη ιεπηή. Καηά ζπλέπεηα ε ππθλή νζηηθή δνκή ηεο πεξηνρήο αλαθνχθηζεο, πνπ θαιχπηεηαη κε έλα ιεπηφ βιελλνγφλν δεκηνπξγεί έλα κεραληθφ πξφβιεκα εθηφο αλ ιακβάλνληαη κέηξα αληηξξφπεζεο ησλ αζθνπκέλσλ πηέζεσλ ζε απηήλ ηελ πεξηνρή. Αελ ζπζηήλεηαη ζηηο πεξηπηψζεηο απηέο (φπνπ δειαδή ππάξρεη εθζεζεκαζκέλε θαη αλέλδνηε πεξηνρή ή ππεξψην φγθσκα) κηα απζαίξεηε αλαθνχθηζε «relief chamber» πνπ ζηα ειιεληθά ζα κπνξνχζακε λα ην κεηαθξάζνπκε ζαλ «αίζνπζα αλαθνχθηζεο» αιιά κάιινλ, κηα «ειεγρφκελε» αλαθνχθηζε πνπ ζα πξνέθππηε απφ εηδηθέο ηερληθέο θαη θαηάιιεια πιηθά [187]. Αιιαγέο ησλ ζηεξηθηηθψλ ηζηψλ θάησ απφ ηελ άλσ νιηθή νδνληνζηνηρία Μειέηεο έδεημαλ φηη νη ηζηνί αιιάδνπλ θάησ απφ νδνληνζηνηρίεο [27]. Οη αιιαγέο απηέο πξνθαινχκελεο απνθιεηζηηθά απφ ηελ ζηήξημε ηεο πξνζζεηηθήο ζπζθεπήο [141], παξαηεξνχληαη ηφζν κε ηζηνινγηθή φζν θαη κε απιή θιηληθή παξαηήξεζε. ΐαζηθά, ν ζηνκαηηθφο βιελλνγφλνο δελ πξνβιέπεηαη θαηά ηελ γέλλεζή ηνπ λα απνηειέζεη ηελ βάζε κηαο νιηθήο νδνληνζηνηρίαο. Βπνκέλσο, φηαλ βξίζθεηαη θάησ απφ ηηο νιηθέο νδνληνζηνηρίεο, θαιείηαη λα ιεηηνπξγήζεη ζε έλα λέν πεξηβάιινλ. Βίλαη δχζθνιν λα πξνβιεθζεί ε θχζε ησλ αιιαγψλ ελφο ηζηνχ αθφκε θαη αλ νη πηέζεηο είλαη κέζα ζηα βηνινγηθά φξηα ηεο αληνρήο ηνπ [88]. Οη παξαιιαγέο ησλ ηζηψλ πνπ εκθαλίδνληαη ζηελ ζηεξηθηηθή πεξηνρή ηεο νδνληνζηνηρίαο επη ζεηξά εηψλ απεηέιεζαλ αληηθείκελν κειέηεο θαη ήηαλ ηδηαίηεξνπ ελδηαθέξνληνο [88]. Σα πξνβιήκαηα ηα ζρεηηδφκελα κε ηελ ιεηηνπξγηθή πίεζε, ηνλ κεραληθφ εξεζηζκφ, ηελ πίεζε θαη ηελ ζπγθξάηεζε ηεο νδνληνζηνηρίαο είλαη πάληα ακθηιεγφκελα [41]. Γηα λα γίλνπλ θαηαλνεηέο θαη λα εξκελεπηνχλ πιήξσο νη αιιαγέο πνπ ζπληεινχληαη, πξέπεη λα θαηαιάβνπκε πψο είλαη δνκεκέλνη νη θπζηνινγηθνί παξάγνληεο. Σα ηζηνινγηθά θαη θπζηνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ ζηνκαηηθψλ ηζηψλ είλαη πξσηαξρηθήο ζεκαζίαο ζηελ πιήξε αμηνιφγεζε ησλ αιιαγψλ πνπ κπνξνχλ λα ζπκβνχλ [122]. ηελ πξνζπάζεηα λα ζπζρεηηζηνχλ νη θπζηνινγηθέο αιιαγέο κε ηηο παζνινγηθέο ε γλψζε ησλ κεηαβνιψλ πνπ πξνθαιεί ε γήξαλζε είλαη ζεκαληηθή [181] Μία κειέηε ηνπ Kydd ην 1982 [113] θαηέιεμε ζε έλα ζεκαληηθφ ζπκπέξαζκα. ε έλα ειηθησκέλν λσδφ αζζελή κε νιηθή νδνληνζηνηρία θαη έλα 25 εηψλ αζζελή κε νιηθή νδνληνζηνηρία ε ζπκπεξηθνξά ηνπ βιελλνγφλνπ είλαη ηειείσο δηαθνξεηηθή. 27

28 ηνλ ειηθησκέλν αζζελή ε επάλνδνο ησλ ηζηψλ ζηελ θπζηνινγηθή ηνπο κνξθή κεηά ηελ άξζε ηεο πεηξακαηηθήο πίεζεο ρξεηάδεηαη αξθεηέο ψξεο ελψ γηα ηνλ λεαξφ αζζελή ησλ 25 εηψλ ε επάλνδνο απηή είλαη ζέκα νιίγσλ ιεπηψλ. Ώπηφ ζηελ νδνληηθή πξνζζεηηθή ζεκαίλεη φηη ηα ειηθησκέλα άηνκα πξέπεη λα αληηκεησπηζζνχλ κε ηδηαίηεξε πξνζνρή. Έηζη έλαο ειηθησκέλνο αζζελήο δελ πξέπεη λα θνξάεη νπνηαδήπνηε πξφζζεζε ζην ζηφκα γηα ηνπιάρηζηνλ 4 ψξεο πξηλ ηελ ιήςε ησλ απνηππσκάησλ. Βάλ ε πξφζζεζε ήηαλ ζην ζηφκα ηνπ ειηθησκέλνπ αζζελή γηα θάπνηεο ψξεο ηφηε νη ππνθείκελνη ηζηνί γηα λα αλαθηήζνπλ ηελ αλεπεξέαζηε κνξθή ηνπο ζα πξέπεη λα αθαηξεζεί ε νπνηαδήπνηε πξφζζεζε 24 ή θαη 48 ψξεο λσξίηεξα απφ ηελ ιήςε ηνπ απνηππψκαηνο. Ο Pendleton ην 1940 [147] δήισζε φηη ε ξχζκηζε θαη δηαλνκή ησλ ηζηψλ είλαη νκνηφκνξθα ζηαζεξέο, αλ θαη ν ραξαθηήξαο ηνπο πνηθίιεη ζηα δηαθνξεηηθά πξφζσπα. Μία ζεκαληηθή ιεηηνπξγία ησλ ηζηψλ πνπ θαιχπηνπλ ηελ επηθάλεηα ηνπ αλζξσπίλνπ ζψκαηνο είλαη ε πξνζηαζία απφ ηελ κεραληθή πίεζε θαη ηνλ ηξαπκαηηζκφ [186].Σν επηζήιην ηνπ ζηνκαηηθνχ βιελλνγφλνπ παξέρεη κηα πξνζηαηεπηηθή θάιπςε ελάληηα ζε κεραληθνχο θαη κηθξνβηαθνχο ηξαπκαηηζκνχο [88,187]. Ώπηή είλαη κηα βηνινγηθή πξνζηαζία, παξά κηα απζηεξά κεραληθή. Ο ζπλδεηηθφο ηζηφο δηαηεξεί ηελ αθεξαηφηεηα ησλ ππνθεηκέλσλ δνκψλ κε ηελ αληίζηαζή ηνπ ζηηο κεραληθέο πηέζεηο. O ζηνκαηηθφο βιελλνγφλνο κπνξεί λα ππνκέλεη ηηο κεραληθέο πηέζεηο, πνπ δέρεηαη απφ ηηο Ο.Ο. θαηά ηελ κάζεζε [188], εληνχηνηο, είλαη ζεκαληηθφ λα δηαζέηεη ζηεξηθηηθνχο ηζηνχο πνπ λα πξνζθέξνπλ κηα ηδαληθή βάζε ζηήξημεο νδνληνζηνηρίαο πνπ λα νθείιεηαη ζηα έκθπηα θπζηνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ [64,122]. Οη θπζηνινγηθέο δηεξγαζίεο φισλ ησλ ηζηψλ θαη θπζηθά θαη ησλ ζηνκαηηθψλ, εμαξηψληαη απφ ην κεραληθφ εξέζηζκα ην νπνίν ηθαλνπνηεί ηελ απαίηεζε ηεο ιεηηνπξγίαο κφλν φηαλ νη βάζεηο ησλ νδνληνζηνηρηψλ δηαζέηνπλ επαξθή επηθάλεηα θάιπςεο [148]. Δ θαιή εθαξκνγή ησλ νδνληνζηνηρηψλ ελδερνκέλσο λα απνηειεί ζεηηθφ εξέζηζκα γηα ηελ ππφζηαζε ησλ ηζηψλ [161]. Οη ηξπθεξνί ηζηνί, πνπ αξρηθά θαιχπηνπλ ηηο ππνιεηκκαηηθέο θαηληαθέο απνθχζεηο, αιιάδνπλ θαη βαζκηαία κεηαηξέπνληαη ζε ζθιεξφ ηλψδε ηζηφ, ν νπνίνο κπνξεί λα δερζεί πην άλεηα ηηο πηέζεηο ηεο νδνληνζηνηρίαο [99]. Οη κεραληθέο επηδξάζεηο αλαγλσξίδνληαη απφ ηνλ ξφιν πνπ δηαδξακαηίδνπλ ζηελ δεκηνπξγία ησλ ζηνκαηηθψλ αιιαγψλ ησλ ηζηψλ, φπσο ζπκβαίλεη κε ηελ κεηαβνιή ηνπ πάρνπο ηνπ επηζειίνπ εθηφο απφ ηελ θεξαηηλνπνίεζε θαη ηελ αθάλζσζε [166,192].ζνλ αθνξά ην κέγεζνο ησλ αιιαγψλ ηνπ πάρνπο ηνπ επηζειίνπ θαη ηεο θεξαηηλνπνίεζήο ηνπ ππάξρνπλ αληίζεηεο απφςεηο. Τπάξρνπλ εξεπλεηέο πνπ ππνζηεξίδνπλ ηελ αχμεζε θαη ζην πάρνο αιιά θαη ζηελ θεξαηηλνπνίεζε [88],ελψ άιινη εξεπλεηέο ππνζηεξίδνπλ ην αληίζεην, δειαδή ηελ κείσζε απηψλ ησλ δχν παξακέηξσλ [192]. ηνπο ηζηνχο πνπ εμππεξεηνχλ ηελ θίλεζε θαη ηελ ζηήξημε κηαο ηερλεηήο ζπζθεπήο, ε πξνθαινχζα ηελ αιιαγή ηνπ ηζηνχ αηηία είλαη θπξίσο κεραληθή [142]. Δ κνξθνινγηθή δνκή ηεο ζηνκαηηθήο βιελλνγφληαο κεκβξάλεο δηαθνξνπνηείηαη αλάινγα κε ηελ επίδξαζε θαη ηελ ιεηηνπξγία ησλ εηδηθψλ πεξηνρψλ ζηελ ζηνκαηηθή θνηιφηεηα [136]. Δ παξαιιαγή ζηα θπηηαξηθά ζπζηαηηθά ηνπ επηζειίνπ έρεη πεξηγξαθεί απφ ηνλ Pendleton [141] πνπ αλέθεξε φηη ε δηαθνξά ζηελ πνηφηεηά ηνπο ζα κπνξνχζε λα είρε πξνθχςεη απφ ηηο ιεηηνπξγηθέο ή κεραληθέο επηξξνέο ζηηο νπνίεο ππνβιήζεθαλ. Ώπηφ εξκελεχηεθε ζαλ ζηνηρείν ηεο ιεηηνπξγηθήο πξνζαξκνγήο ζε έλα ζπγθεθξηκέλν ηχπν. Ο παξάγνληαο αλνρήο πξέπεη λα εμεηαζηεί ζηελ αμηνιφγεζε ησλ ζηεξηθηηθψλ αιιαγψλ ηνπ ηζηνχ. 28