Η Παηδεία πεξηκέλεη ηνλ νξακαηηζηή ηεο

Transcript

1 1 Η Παηδεία πεξηκέλεη ηνλ νξακαηηζηή ηεο Ο θαζεγεηήο Γηώξγνο Γξακκαηηθάθεο, ζε κηα εθ βαζέσλ ζπλέληεπμή ηνπ ζηελ «Κ», κηιάεη γηα ηε ρξφληα θξίζε ζηελ Αλψηαηε Παηδεία ΚΑΘΗΜΔΡΙΝΗ Φνηηεηηθέο θηλεηνπνηήζεηο, απνρέο, θαηαιήςεηο ζρνιψλ, απεξγίεο θαζεγεηψλ, δηαδειψζεηο θαη δειψζεηο, αληηδειψζεηο θαη παιηλσδίεο θαη, ηψξα, «ηάηκ άνπη» θαη αλαζηνραζκφο, ελ φςεη ελφο εθπαηδεπηηθνχ θζηλνπψξνπ, πνπ πνιινί πξνεμνθινχλ φηη ζα είλαη ζεξκφ. O πξφζθαηνο παξνμπζκφο ηεο ρξφληαο θξίζεο πνπ καζηίδεη ηελ Ώλψηαηε Παηδεία δελ εμέπιεμε, θαίλεηαη, θαη δελ «έπηαζε αδηάβαζηνπο» παξά κφλν ηνπο ιίγνπο πνπ αθφκα ζπκνχληαη πφζν εχθιεθηνο είλαη ζηελ Βιιάδα, ηνλ ηειεπηαίν κηζφ αηψλα ηνπιάρηζηνλ, ν ρψξνο ηεο Παηδείαο θαη πφζν ζηελά αιιειέλδεηεο είλαη νη ηχρεο θαη νη αηπρίεο ηνπ κε ηηο γεληθφηεξεο θνηλσληθέο θαη πνιηηηθέο ηξνπέο. «Η Παηδεία πεξηκέλεη ηνλ νξακαηηζηή ηεο», ιέεη ζε κία εθ βαζέσλ ζπλέληεπμή ηνπ ζηελ «Κ» ν θαζεγεηήο θ. Γηψξγνο Γξακκαηηθάθεο. Φνηηεηήο ζηελ Ώζήλα ησλ αξρψλ ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1960, ζηα ρξφληα ηνπ «14% γηα ηελ Παηδεία» θαη ηεο εθπαηδεπηηθήο κεηαξξχζκηζεο, «απηήο ηεο αιιαγήο πνπ ζηεξίρζεθε ζε κηα πξαγκαηηθή θηινζνθία Παηδείαο απηήλ ηνπ Eπ. Παπαλνχηζνπ». Καζεγεηήο απφ ην 1982 ζην Σκήκα Φπζηθήο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Κξήηεο, ζπγγξαθέαο, δηεηέιεζε πξχηαλεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ θαη πξφεδξνο ζην Εφλην Παλεπηζηήκην. Μέινο, επίζεο, ηεο «επηηξνπήο ζνθψλ» πνπ ζπζηάζεθε κε πξσηνβνπιία ηνπ Βζληθνχ πκβνπιίνπ Παηδείαο, γηα λα εμεηάζεη θαη λα πξνηείλεη ιχζεηο γηα ηα ζέκαηα ηεο Ώλψηαηεο Παηδείαο απφ ηελ νπνία απνρψξεζε γηα ιφγνπο πνπ δελ θξχβεη. πσο δελ θξχβεη ηελ αλεζπρία ηνπ γηα ην κέιινλ ηεο Παηδείαο, γηα ηελ ηδηνπαζή επηπνιαηφηεηα κε ηελ νπνία, φπσο πη ζηεχεη, πξνζεγγίδνπκε ηα πξνβιήκαηά ηεο. Ίζσο θαη κηα θάπνηα απαηζηνδνμία γηα ηηο «καχξεο ηξχπεο θνκκαηηθέο αλακείμεηο, ειιηπήο ρξεκαηνδφηεζε, λνκηθφ πιαίζην πνπ θαηαπίλνπλ ηελ πνηφηεηα θαη ηηο πξννπηηθέο ηεο ειιεληθήο Παηδείαο». Ο δηάινγνο δελ είλαη παλάθεηα Πψο θξίλεηε, θχξηε Γξακκαηηθάθε, ηηο ηειεπηαίεο εμειίμεηο ζηνλ ρψξν ηεο Παηδείαο; Μία αθφκα πξάμε ηεο ηξαγσδίαο, ελψ ε θάζαξζε δελ δηαθαίλεηαη. Κνξπθαία πάλησο ηνπ ρνξνχ ππήξμε απηή ηε θνξά ε ππνπξγφο Παηδείαο. Φηαίεη πνπ, φπσο ιέγεηαη, έιεηςε ν δηάινγνο; ηε ζχγρξνλε Βιιάδα ην αίηεκα ηνπ «δηαιφγνπ» εκθαλίδεηαη πεξίπνπ σο παλάθεηα. Ώπηφ πνπ ιείπεη ζπλήζσο φπσο θαη ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε είλαη ε έγθαηξε θαη ζπγθξνηεκέλε πνιηηηθή πξφηαζε. Βλψ, ινηπφλ, ην ππνπξγείν έκνηαδε κε θηλνχκελε άκκν, κήηε εθείλνη πνπ δεηνχζαλ δηάινγν απφ ηνπο πάληεο θαη γηα ηα πάληα θαίλεηαη λα επηζπκνχλ αιιαγέο. Φνβνχκαη φηη ην απνηέιεζκα αλ ππάξμεη απνηέιεζκα ζα είλαη κηα αλαγσγή ζηνλ ειάρηζην θνηλφ παξαλνκαζηή. Γηα λα ππάξμεη νπζηαζηηθφ απνηέιεζκα, πνηα ζεκεία αηρκήο ζα έπξεπε λα αιιάμνπλ; Δ επαλάιεςή ηνπο γίλεηαη κνλφηνλε. Οξηζκέλα άιισζηε απφ απηά απνηεινχλ παγθφζκηα πξσηνηππία: Σν ζχζηεκα εθινγήο ησλ παλεπηζηεκηαθψλ αξρψλ. Tα ζπγγξάκκαηα, ε πιήξεο αιιά φρη απνθιεηζηηθή! απαζρφιεζε ησλ θαζεγεηψλ, ην κεηέσξν βήκα ησλ ζπκβαζηνχρσλ δηδαζθφλησλ. Οη ζπκβαζηνχρνη θαιχπηνπλ κεγάιν κέξνο ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλαγθψλ. κσο, ε αζθπθηηθή γξαθεηνθξαηία πνπ ζπλνδεχεη ηελ έγθξηζε ησλ ζπκβάζεσλ ηαπεηλψλεη νηθνλνκηθά θαη αθαδεκατθά ηνπο λένπο θαη αμηφινγνπο απηνχο επηζηήκνλε ο. Σελ ίδηα ζηηγκή, ε εηεξναπαζρφιεζε ησλ κνλίκσλ θαζεγεηψλ δηαηεξείηαη αθιφλεηε. Ώπηά είλαη ιίγα απφ ηα νξαηά. Τπάξρνπλ φκσο θαη ηα αφξαηα, πνπ είλαη θαίξηα, αιιά δελ αθνχγνληαη. πσο, π.ρ., ε πξνζέιθπζε ησλ θαζεγεηψλ θαη ησλ θαιψλ θνηηεηψλ απφ ην αζελατθφ θέληξν, πνπ νδεγεί ζε απνμήξαλζε ηα παλεπηζηήκηα ηεο πεξηθέξεηαο. Βμάιινπ, θάζε πξαγκαηηθή κεηαξξχζκηζε ζα απαηηνχζε ηε ξηδηθή αλαδηάξζξσζε ηνπ ίδηνπ ηνπ ππνπξγείνπ Παηδείαο πνπ ζα ελίζρπε ηνλ επηηειηθφ ηνπ ραξαθηήξα, ζα πεξηφξηδε φζν γίλεηαη ηηο θνκκαηηθέο ηνπ εμαξηήζεηο, ζα έδηλε ζηηο απνθάζεηο ηνπ δηάξθεηα θαη θχξνο. εκεηψλσ φηη ε παξάιεηςε ηεο ιέμεσο «θαη Θξεζθεπκάησλ» απφ ηνλ ηίηιν ηνπ ππνπξγείνπ δελ νθείιεηαη ζε παξαδξνκή, νχηε ζηελ αλάγθε ζπληνκεχζεσο. Οπζηαζηηθή νηθνλνκηθή ελίζρπζε Τπάξρνπλ πξνηάζεηο; Καηά θαηξνχο, πξνηάζεηο ππήξμαλ άθζνλεο θαη έγθπξεο. ζα πξφηεηλε, γηα παξάδεηγκα, ε «επηηξνπή ζνθψλ», φπνπ θαη εγψ ζπκκεηείρα ζηελ πξψηε θάζε, ζα βειηίσλαλ νπζησδψο ηελ θαηάζηαζε ζηα παλεπηζηήκηα. Σα ειιεληθά παλεπηζηήκηα έρνπλ κεγάιεο δπλαηφηεηεο, νη πξνηάζεηο ηεο επηηξνπήο απέβιεπαλ λα εκπνδίζνπλ ηελ ππνβάζκηζή ηνπο. Αίλνπλ ιχζεηο, π.ρ., ζην ζέκα ησλ κεηεγγξαθψλ. Καηνρπξψλνπλ πξαγκαηηθά, θαη πξνζηαηεχνπλ, ην αθαδεκατθφ άζπιν, πνπ, φπσο ιεηηνπξγεί ζήκεξα, παξαβηάδεη επζέσο ηελ έλλνηα ηεο ιέμεσο, αιιά θαη ηηο πξνζέζεηο ηνπ λνκνζέηε: ζπλήζσο θαιχπηεη ηε βία νξηζκέλσλ θνηηεηηθψλ ή θαη κε! ελεξγεηψλ, ελψ απνηειεί θαη κέηξν ηεο ππνθξηζίαο καο. Καηαξγνχλ ζηαδηαθά ην ζθάλδαιν ηνπ ελφο θαη κνλαδηθνχ ζπγγξάκκαηνο. Ώπειεπζεξψλνπλ, φζν γίλεηαη, απφ πειαηεηαθέο ή θνκκαηηθέο εμαξηήζεηο ηηο εθινγέο ησλ παλεπηζηεκηαθψλ νξγάλσλ. Τπεξαζπίδνληαη ηελ νπζηαζηηθή, ρσξίο ζπαηάιεο, νηθνλνκηθή ελίζρπζε ηεο Ώλψηαηεο Παηδείαο. Μεξηθέο πεξηειήθζεζαλ ζην ζρέδην λφκνπ, άιιεο φκσο φπσο ε θαζνιηθή ςεθνθνξία ησλ θνηηεηψλ αιινηψζεθαλ επηθίλδπλα ή αγλνήζεθαλ. Σν πξφβιεκα πάλησο δελ είλαη κφλνλ ε έιιεηςε πξνηάζεσλ. Οη πξνηάζεηο κνηάδνπλ κε εχερεο κεισδίεο, ελψ δελ ππάξρεη δηεπζπληήο ηεο νξρήζηξαο. κσο εζείο απνρσξήζαηε απφ ηελ «επηηξνπή ζνθψλ»

2 2 Ήζεια έηζη λα επηζεκάλσ ηηο ζνιέο πξνζέζεηο θαη ηηο ζπαζκσδηθέο ελέξγεηεο ηνπ ππνπξγείνπ. Απζηπρψο δηθαηψζεθα. Βλψ ε επηηξνπή εηνίκαδε εληαηηθά ηελ παξνπζίαζε ησλ ζέζεψλ ηεο, ε ππνπξγφο εμήγγεηιε θάπνηεο δηθέο ηεο λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο, πνπ ππνλφκεπαλ ην έξγν ηεο. H πξψηε αθνξνχζε η α ιεγφκελα «εθθιεζηαζηηθά» παλεπηζηήκηα. Yπέζθαπηε ζεκειηψδεηο αμίεο ηεο Ώλψηαηεο Παηδείαο θαη δηθαηνινγεκέλα πξνθάιεζε αληηδξάζεηο απφ φιεο ηηο πιεπξέο. Άιιεο πάιη ππνπξγηθέο πξσηνβνπιίεο, φπσο π.ρ. ε ειάρηζηε «βάζε» ζηηο εηζαγσγηθέο εμεηάζεηο ή νη «αηψληνη» θνηηεηέο, έηζη απνζπαζκαηηθά φπσο εκθαλίζηεθαλ, έραζαλ πνιχ απφ ην δίθην ηνπο. Πιαλάηαη ε εληχπσζε φηη ηα ειιεληθά παλεπηζηήκηα είλαη πεδίν ηδηνηέιεηαο θαη ζπαηάιεο πφξσλ. Τπάξρνπλ ίζσο θαη απηά, δελ είλαη φκσο θαζφινπ ην θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηνπο. Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο παξνπζίαζαλ κηα εθξεθηηθή αλάπηπμε, θαη ην επίπεδν ζπνπδψλ ζε κεξηθά ηκήκαηά ηνπο είλαη ζχγρξνλν θαη πςειήο ζηάζκεο. ην δηδαθηηθφ πξνζσπηθφ ηνπο ππάξρνπλ άλζξσπνη ηδηαίηεξα λένη κε αμηφινγεο αθαδεκατθέο πεξγακελέο θαη ζπρλά απαληψληαη εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα, κεηαπηπρηαθέο δξαζηεξηφηεηεο ή δηεζλείο ζπλεξγαζίεο, πνπ εθπιήηηνπλ κε ην εχξνο θαη ηελ πνηφηεηά ηνπο. Ώπφ ηελ άιιε, ηα ειιεληθά παλεπηζηήκηα είλαη δέζκηα αξξσζηεκέλσλ θαηαζηάζεσλ, πνπ έρνπλ θπξίσο ηε ξίδα ηνπο ζηελ έιιεηςε ηφικεο ή ηελ θνκκαηηθή λννηξνπία ηεο ίδηαο ηεο πνιηηείαο. Έηζη νδεγνχληαη ζε δηαξθή ππνβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο θαη ηεο απνζηνιήο ηνπο. Πνιινί ελνρνπνηνχλ γη απηφ ηελ έιιεηςε απηνηέιεηαο θαη ηελ αλεπαξθή ρξεκαηνδφηεζε Δ απηνηέιεηα θαη ε επαξθήο ρξεκαηνδφηεζε είλαη πξάγκαηη ηα ζεκέιηα. Με ηνλ ηξφπν, φκσο, πνπ δηνηθνχληαη ηα ζεκεξηλά παλεπηζηήκηα, ηε δηάρπζε επζπλψλ θαη ξφισλ, ηα πνιπκειή θαη απιψο δεκνθξαηηθνθαλή ηνπο φξγαλα, ε πιήξεο απηνηέιεηα ζα νδεγήζεη ζε λένπο θαχινπο θχθινπο. Μεηαξξπζκίζεηο ζε ηξεηο θάζεηο Βζείο, πψο θαληάδεζηε κηα κεηαξξχζκηζε; ε ηξεηο θάζεηο, κε ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ νξίδνληα ε θάζε κία. Δ πξψηε θαη πην ζχληνκε ζα είρε σο ζηφρν ηελ απνθαηάζηαζε ηεο εχξπζκεο ιεηηνπξγίαο ησλ παλεπηζηεκίσλ, κε νξηζκέλεο απηνλφεηεο αιιαγέο. Δ δεχηεξε ε πην δχζθνιε πξέπεη λα επηρεηξήζεη κηα ξηδηθή κεηαξξχζκηζε ηεο Ώλσηάηεο Παηδείαο, πνπ ζα άγγηδε θαη ην ζχζηεκα ησλ εηζαγσγηθψλ εμεηάζεσλ, αιιά θαη ηελ ίδηα ηε δνκή ηνπ ππνπξγείνπ. Δ ηξίηε ην επηζηέγαζκα ζα παξαρσξνχζε νπζηαζηηθή απηνηέιεηα ζηα παλεπηζηήκηα, ππφ έλα ιηηφ ζεζκηθφ πιαίζην, θαη ζα έζεηε θαλφλεο αμηνιφγεζήο ηνπο. Βλλνείηαη, φηη θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ηξηψλ θάζεσλ ζα απμαλφηαλ ζηαδηαθά ε ρξεκαηνδφηεζε. ε πξφζθαην ζπλέδξην γηα ηελ Παηδεία, δηαηππψζαηε έλα «δεθάινγν γηα ην πξαγκαηηθφ πα λεπηζηήκην», πνπ έθαλε αίζζεζε. κσο, δελ είλαη νπηνπία έλα παξφκνην παλεπηζηήκην; Οπηνπία δελ είλαη κφλνλ ην ηδεψδεο θαη ην απξαγκαηνπνίεην. Βίλαη κηα ρξήζηκε έλλνηα γηα λα κεηξά θαλείο, κε κέηξν ηεο ςπρήο θαη ηνπ λνπ, ηελ απφζηαζε πνπ ηνλ ρσξίδεη απφ έλα ζηφρν. Σν αλεζπρεηηθφ κε ηα δεκφζηα παλεπηζηήκηα θαη γεληθφηεξα ηελ παηδεία δελ είλαη νη αδπλακίεο ηνπο, νη πνιιαπιέο θαη ππαξθηέο. Βίλαη φηη δελ κεηξάηαη πηα ε απφζηαζε απφ ην ηδεψδεο. Χζηφζν, πνιινί πνπ δειψλνπλ πξνζγεησκέλνη ιέλε φηη πξναπαηηνχκελν είλαη ε πνιηηηθή ζπλαίλεζε Θεσξεηηθά απηφ είλαη ζσζηφ, ζηελ πξάμε φκσο απνδεηθλχεηαη ςεπδαίζζεζε. Ώμίδεη λα ππνγξακκηζζεί φηη ην κφλν ζεκείν πνπ ζπκθψλεζαλ ηα δχν κεγάια θφκκαηα θαηά ηελ πξφζθαηε ζπειιψδε πεξίνδν είλαη θαη ην πην ακθηιεγφκελν: Σα ηδησηηθά, «κε θεξδνζθνπηθά παλεπηζηήκηα». πσο απνδεηθλχεη άιισζηε ε ειιεληθή Εζηνξία, νη κεγάιεο κεηαξξπζκίζεηο έγηλαλ επεηδή ππήξρε θάπνην φξακα, ε πνιηηηθή ζέιεζε θαη έλα ζπλνιηθφ ζρέδην. Δ ζπλαίλεζε δελ απνδείρζεθε απαξαίηεηε. Δεκόζηα ή ηδησηηθή παηδεία; Καη ε Βπξψπε; Σν ιεγφκελν επηρεηξεκαηηθφ παλεπηζηήκην είλαη επηηαγή ηεο E. E.; Δ Βπξψπε δελ είλαη, φπσο βνιεχεη πνιινχο λα ηε θαληάδνληαη, έλαο θιεηζηφο ρψξνο πνπ θπξηαξρνχλ νη ζπλσκνζίεο θαη ηα επηρεηξεκαηηθά ζπκθέξνληα. Βίλαη έλα πεδίν πνπ επηδηψθεη ηε λ ελφηεηά ηνπ, αιιά αθήλεη θαη κεγάια πεξηζψξηα ειεπζεξίαο. Ώζθαιψο ηα ιεγφκελα «ηδησηηθννηθνλνκηθά» θξηηήξηα πηέδνπλ ζήκεξα ηα επξσπατθά παλεπηζηήκηα, φπσο θαη φινπο ηνπο θνηλσληθνχο ζεζκνχο ηεο. Σν βέβαην σζηφζν είλαη άιιν: Ώλ ζέιεη ε ρψξα καο λα παξακείλεη δεκφζηνο ν ραξαθηήξαο ηεο παηδείαο, δελ αξθνχλ ηα ζπλζήκαηα. Ώπαηηείηαη κηα θνινζζηαία αιιαγή πξνηεξαηνηήησλ θαη λννηξνπίαο θαη αθφκα, ζπζίεο ζηελ θαηαλαισηηθή καο επκάξεηα θαη αζπκβίβαζηεο ηνκέο πνπ ζα επηδηψθνπλ πνηφηεηα θαη βάζνο. Άικαηα πξνόδνπ Έρεηε αθηεξψζεη κεγάιν θνκκάηη ηεο δσήο ζαο ζηελ Παηδεία. Πνηα είλαη ζήκεξα ηα αηζζήκαηα ζαο; Βγψ ππήξμα ηπρεξφο. Με πνιχ αμηφηεξνπο απφ κέλα ζπλεξγάηεο απνδείμακε, πξψηα ζην Παλεπηζηήκην ηεο Κξήηεο θαη πξφζθαηα ζην Εφλην Παλεπηζηήκην, φηη είλαη δπλαηφλ ην δεκφζην παλεπηζηήκην λα θάλεη βήκαηα, θακηά θνξά θαη άικαηα πξνφδνπ. Αελ έρσ ινηπφλ αηζζήκαηα απνγνήηεπζεο. ήκεξα, πνπ αλήθσ πάιη ζην Παλεπηζηήκην Κξήηεο θαη παξά θάπνηεο πξφζθαηεο θαθνηπρίεο ηνπ, ραίξνκαη γηα ηα επηηεχγκαηα θαη ην θαιφ ηνπ επίπεδν. Γηα φζα ζπκβαίλνπλ φκσο ζηνλ ρψξν ηεο Παηδείαο αηζζάλνκαη αγαλάθηεζε θαη ιχπε. Kαη ζα επρφζαζηαλ, ηη;

3 3 Θα επρφκνπλ, νη καχξεο ηξχπεο πνπ είλαη νη θνκκαηηθέο αλακείμεηο, ε ειιηπήο ρξεκαηνδφηεζε, ην λνκηθφ ηεο πιαίζην λα παχζνπλ λα θαηαπίλνπλ ηελ πνηφηεηα θαη ηηο πξννπηηθέο ηεο ειιεληθήο Παηδείαο. H αλαθνξά ζηηο «καχξεο ηξχπεο» αλαθαιεί ηελ «Ώπηνβηνγξαθία ηνπ θσηφο», ην βηβιίν ζαο πνπ θάλεη ξεθφξ παξακνλήο ζηνπο θαηαιφγνπο ησλ κπεζη ζέιεξ... Πξάγκα πνπ κνπ δίλεη ηελ επθαηξία λα επαλαιάβσ, γηα ηελ Παηδεία καο, κηα θξάζε πνπ «ζπληξνθεχεη» ην βηβιίν κνπ: Σα ιφγηα ηνπ Γθαίηε: Φσο, πεξηζζόηεξν θσο. Σα ηειεπηαία ηνπ ιφγηα, θαζψο έβιεπε λα ιηγνζηεχεη ην θσο ηεο δσήο. Βίζηε ηφζν απαηζηφδνμνο γηα ηελ ειιεληθή Παηδεία; Έρσ γξάςεη αιινχ φηη ε Βιιάδα δελ θηλείηαη κε ζεζκνχο, αιιά κε αηρκέο, αηρκέο αλζξψπσλ πνπ πξάηηνπλ ην ζσζηφ θαη ην δχζθνιν. ζν ινηπφλ ηα ειιεληθά Παλεπηζηήκηα δηαζέηνπλ κνλάδεο ή αλζξψπνπο κε πνηφηεηα θαη επζπλεηδεζία θαη θνηηεηέο πνπ επηζπκνχλ νπζηαζηηθέο γλψζεηο, δηαηεξψ ηηο ειπίδεο κνπ. Μα δί ινηπφλ κε ηελ ειιεληθή Παηδεία πεξηκέλσ θαη εγψ ηνλ νξακαηηζηή θαη ηνλ λνκνζέηε ηεο. Σν ζνθ ηνπ πξσηνεηνύο θνηηεηή Φνηηεηηθέο παξαηάμεηο ζε ξόιν ζπκβνύινπ ζπνπδώλ, αόξαηνη θαζεγεηέο, παξαηεκέλεο ζρνιέο, αθίλεηεο γξακκαηείεο θαη θαηαιήςεηο ζπλζέηνπλ ηνλ ιαβύξηλζν πνπ θαινύληαη λα πεξάζνπλ νη θνηηεηέο ΜΑΡΝΤ ΠΑΠΑΜΑΣΘΑΙΟΤ ΒΗΜΑ, Κπξηαθή 12 Γεθεκβξίνπ 2010 «Μακά, απηφ είλαη ην Παλεπηζηήκην; Θέισ λα θχγσ». Δ 18ρξνλε Μαξία πέξαζε ην θαηψθιη ηεο Φηινζνθηθήο ρνιήο Ώζελψλ πξηλ απφ δχν κήλεο θαη απηφ απφ... ιάζνο. Δ Γξακκαηεία ηεο ρνιήο ηεο δελ βξηζθφηαλ ζηε Φηινζνθηθή ρνιή αιιά ζε άιιν ζεκείν ηεο πφιεο, αξθεηά ρηιηφκεηξα καθξηά απφ ηα «θάκπνπο» ηεο πεξηνρήο Γσγξάθνπ πνπ θηινμελνχλ ηα κεγάια ζπγθξνηήκαηα ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Ώζελψλ θαη ηνπ Βζληθνχ Μεηζφβηνπ Πνιπηερλείνπ. Ώπηφ πνπ αληίθξηζε ε πξσηνεηήο θνηηήηξηα θαη πνπ νη εθπξφζσπνη ησλ παλεπηζηεκηαθψλ αξρψλ ζα απέδηδαλ αθαξηαία ζηελ αδηαθνξία ηεο πνιηηείαο ήηαλ αξθεηφ γηα λα ηελ απνγνεηεχζεη: δεθάδεο θνηηεηέο ζηξηκψρλνληαλ έμσ απφ ηηο γξακκαηείεο, εθπξφζσπνη ησλ θνηηεηηθψλ παξαηάμεσλ έπεθηαλ ζαλ «θνξάθηα» πάλσ ηνπο γηα λα θεξδίζνπλ ηηο πξψηεο εληππψζεηο, θηίξηα παξαηεκέλα, ρψξνη βξψκηθνη. Πνιηηηθνί, παλεπηζηεκηαθνί αιιά θαη «επαγγεικαηίεο» θνηηεηέο έρνπλ εγθαηαιείςεη ηα παλεπηζηήκηα. Ο θαζέλαο κε ηνλ ηξφπν ηνπ ξίρλεη αθφκε έλα ζθνππίδη ζηνπο βξψκηθνπο δηαδξφκνπο, ζπξψρλεη αθφκε έλαλ θνηηεηή κέζα ζηα αζθπθηηθά γεκάηα ακθηζέαηξα, ζπάεη αθφκε έλα φξγαλν ζηηο αίζνπζεο ησλ εξγαζηεξίσλ, θιείλεη αθφκε κηα πφξηα αίζνπζαο ζε θαηάιεςε. Οη πξπηάλεηο ησλ αλσηάησλ ηδξπκάησλ θ αηαζέηνπλ ζήκεξα ηηο πξνηάζεηο ηνπο γηα ηελ επηθείκελε κεηαξξχζκηζε ζηα ΏΒΕ, ελψ ηα κεγάια- απφ πιεπξάο θχξνπο, αιιά θαη δπλακηθνχ - παλεπηζηήκηα ηεο ρψξαο, ην Καπνδηζηξηαθφ ηεο Ώζήλαο θαη ην Βζληθφ Μεηζφβην Πνιπηερλείν, έρνπλ ήδε απνρσξήζεη απφ ηνλ δηάινγν απνξξίπηνληαο ηηο πξνηάζεηο ηνπ ππνπξγείνπ Παηδείαο. Σελ ίδηα ζηηγκή, ν πθππνπξγφο Παηδείαο θ. Ε. Παλάξεηνο ηνπο πξνεηδνπνηεί φηη εάλ δελ θαηαζέζνπλ ζχληνκα φια ηα ζηνηρεία πνπ δήηεζε πεξί «νηθνγελεηνθξαηίαο» θαη πεξί «αησλίσλ» θνηηεηψλ ε ρξεκαηνδφηεζή η νπο γηα ην 2011 ζηακαηά. Δ δηαπξαγκάηεπζε κεηαμχ θπβέξλεζεο θαη παλεπηζηεκίσλ θιεξηάξεη κε ην αδηέμνδν, κε ηνπο θνηηεηέο λα βξίζθνληαη ζηε κέζε. Πνχ είλαη νη θαζεγεηέο; «Φπζηθά θαη κ αξέζεη ην παλεπηζηήκην» ιέεη ε 19ρξνλε Πέξζα, ε νπνία κπήθε εθέηνο ζην ηκήκα Ναπηηιηαθψλ πνπδψλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Πεηξαηά. «Βθείλν πνπ δελ κ αξέζεη είλαη ην φηη επί δχν κήλεο πνπ έξρνκαη ζην κάζεκα δελ έρσ δεη θαζφινπ θάπνηνπο θαζεγεηέο». Πξφθεηηαη πεξί «αιεμηπησηηζηψλ»; Δ 19ρξνλε Πέξζα δελ ζρνιηάδεη ην ζέκα, θαζψο δελ έρεη αθφκε εμνηθεησζεί κε ηηο «θπιέο» ησλ παλεπηζηεκηαθψλ. «Αελ ιέσ φηη ππάξρεη θάπνην πξφβιεκα κε ην παλεπηζηήκηφ κνπ, πνπ είλαη γεληθψο νξγαλσκέλν» παξαηεξεί. «Ώπιψο δελ κνπ αξέζεη ην γεγνλφο φηη θάλνπκε καζήκαηα φρη κε ηνπο θαζεγεηέο καο, αιιά κε άιινπο δηδ άζθνληεο, λνκίδσ ιέθηνξεο ή ζπκβαζηνχρνπο ηεο θαηεγνξίαο ησλ 407. Ώπηφ δελ γίλεηαη ζε φια ηα καζήκαηα, αιιά ζπκβαίλεη ζπρλά. Σν έρσ αθνχζεη θη απφ άιινπο θίινπο κνπ πνπ πέξαζαλ εθέηνο ζην παλεπηζηήκην» ιέεη ε Πέξζα. «Βπίζεο νη εγθαηαζηάζεηο δελ είλαη νη θαιχηεξεο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα είλαη» ζπλερίδεη. «Κάλνπκε κάζεκα ζε έλα παιηφ θηίξην, ζε αίζνπζεο πνπ είλαη κελ ακθηζεαηξηθέο αιιά δελ ζα ηηο έιεγεο ακθηζέαηξα. Πεξηκέλνπκε φκσο λα πάκε ζε θαηλνχξγην θηίξην» αλαθέξεη ε λεαξή θνηηήηξηα. Καη αθνχ ζθέθηεηαη ιί γν, πξνζζέηεη: «Βγψ ζα πξνηηκνχζα λα πεγαίλσ γηα κάζεκα ζην θεληξηθφ θηίξην ηνπ παλεπηζηεκίνπ, φπνπ είλαη νη βηβιηνζήθεο θαη νη γξακκαηείεο». Ώλ θαη νη θνηηεηέο δελ ελεκεξψλνληαη γηα ηηο εθδειψζεηο ηνπ παλεπηζηεκίνπ ή ηηο αθπξψζεηο καζεκάησλ απφ εθεί. «Βλεκεξσλφκαζηε απφ ηε ζειίδα ησλ θνηηεηψλ ζην facebook» εμεγεί ε Πέξζα. «Οχηε απφ ηζηνζειίδεο θαζεγεηψλ νχηε θαλ ηνπ παλεπηζηεκίνπ». «Αελ κπνξψ λα πσ φηη απνγνεηεχηεθα απφ ηε ρνιή κνπ, γηαηί ζέισ λα γίλσ κνπζηθφο θαη ε ρνιή κνπ είλαη απηφ αθξηβψο πνπ επηζπκνχζα, σζηφζν ε εηθφλα ηνπ παλεπηζηεκίνπ κνπ δελ είλαη πάληα θαιή» παξαδέρεηαη ν 19ρξνλνο Αηνλχζεο, πξσηνεηήο θνηηεηήο ηνπ Ώξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο (ΏΠΘ). Βίλαη γηνο παλεπηζηεκηαθνχ δαζθάινπ, έκαζε απφ κηθξφο λα αγαπάεη ην παλεπηζηήκην, φζν θαη ηε κνπζηθή, πνπ ήηαλ επηξξνή ηεο κεηέξαο ηνπ. Χζηφζν δελ κπνξεί λα παξαβιέςεη ηα «θαθψο θείκελα». «ηε ρνιή Κηλεκαηνγξάθνπ ηνπ παλεπηζηεκίνπ καο, πνπ είλαη ε κνλαδηθή ζηελ Βιιάδα, ηα πξάγκαηα δελ είλαη

4 4 θαιά» ιέεη ν Αηνλχζεο. «ΐξίζθεηαη ζε έλα θηίξην ζηελ πεξηνρή ηεο ηαπξνχπνιεο, καθξηά απφ ηελ παλεπηζηεκηνχπνιε. Σν κάζεκα γίλεηαη ζε κηθξέο αίζνπζεο θαη φρη ζε ακθηζέαηξα». Δ εηθφλα δελ είλαη παληνχ ε ίδηα. «Πήγα πξφζθαηα ζην Παλεπηζηήκην ησλ Εσαλλίλσλ. Ήηαλ θαζαξφ, ζνπ άξεζε λα πξνρσξάο κέζα, ζνπ άθελε κηα ζεηηθή αίζζεζε. ε εκάο δελ είλαη έηζη. Πνιιά θηίξηα είλαη ζθνηεηλά, βακκέλα κε κνπληά ρξψκαηα, θαλείο δελ αζρνιείηαη γηαηί αλ ηα βάςνπλ θάπνηνη ζα ηα μαλαιεξψζνπλ ζε κηα εκέξα». «ΜΒ ΣΕ ΚΏΣΏΛΔΦΒΕ ΒΦΣΏΏ ΣΟ ΒΐΑΟΜΟ ΒΣΟ» «ΐγήθα απφ έλα ζχζηεκα ηδησηηθνχ ζρνιείνπ πνπ ήηαλ αξθεηά ζθιεξφ θαη είρε απζηεξφ πξφγξακκα» ιέεη ν Θάλνο, θνηηεηήο ηνπ ΐηνινγηθνχ ηκήκαηνο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Ώζελψλ, πνπ δηαλχεη εθέηνο ην 7ν έηνο ζπνπδψλ.«βίρα κάζεη λα είκαη ζπλεπήο, λα παξαθνινπζψ, λα δηαβάδσ θαη λα δίλσ εμεηάζ εηο. ηαλ κπήθα ζην παλεπηζηήκην αθνινχζεζα ηε κέζνδν πνπ είρα κάζεη. Παξαθνινπζνχζα, δηάβαδα, έδηλα εμεηάζεηο. Ήκνπλ πξψηνο ζε φιεο ηηο εμεηάζεηο». ια έδεηρλαλ φηη ν Θάλνο ζα νινθιήξσλε θαλνληθά ηηο ζπνπδέο ηνπ, δελ ζα έραλε θακία ρξνληά. Μέρξη ην ηξίην έηνο. Καη κέρξη ηελ εκέξα πνπ άξρηζαλ νη θαηαιήςεηο. «ηαλ άξρηζε ην κεγάιν θχκα ησλ θαηαιήςεσλ ήκνπλ ζην ηξίην έηνο. Ξαθληθά θιήζεθα λα δψζσ εμεηάζεηο ζε έλα δχζθνιν κάζεκα έμη κήλεο αθφηνπ ην είρα δηδαρηεί. Ώπηφ ήηαλ. Υάζεθα ηειείσο. ζα καζήκαηα ρξσζηάσ ζήκεξα ηα ρξσζηάσ εμαηηίαο εθείλεο ηεο πεξηφδνπ. Ώπφ εθείλν ηνλ ελάκηζε ρξφλν πνπ δελ κπνξνχζακε λα δψζνπκε εμεηάζεηο γηα κεγάια ρξνληθά δηαζηήκαηα. Μπνξνχζα λα ηειεηψζσ ζηα ηέζζεξα ρξφληα ηηο ζπνπδέο κνπ, αιιά ζήκεξα είκαη ζην έβδνκν». Οδεγφο ζπνπδψλ απφ ηηο θνηηεηηθέο παξαηάμεηο ηελ πξψηε ηνπο εκέξα ζην παλεπηζηήκην, φπσο παξαδέρνληαη νη πεξηζζφηεξνη θνηηεηέο, εθείλνη πνπ έθαλαλ πην έληνλε ηελ παξνπζία ηνπο ήηαλ νη εθπξφζσπνη ησλ θνηηεηηθψλ παξαηάμεσλ. Ώπηνί αλαιακβάλνπλ λα ππνθαηαζηήζνπλ ην θελφ ησλ θαζεγεηψλ θαη ησλ ηκεκάησλ. Έλαο πξσηνεηήο πνπ δελ βξίζθεη θαλέλαλ λα ηνλ ππνδερηεί θαη λα ηνλ βνεζήζεη λα δηαιέμεη ηα καζήκαηά ηνπ δελ έρεη άιιε επηινγή. Ώπιψο παίξλεη ην εηδηθφ βηβιηαξάθη, ην νπνίν θπζηθά δελ έρεη ηππψζεη ην παλεπηζηήκην αιιά ν εθπξφζσπνο θάπνηνο παξάηαμεο, θαη κε απηφ νδεγφ ιχλεη φιεο ηηο απνξίεο ηνπ. «Μπήθα εθέηνο ζην Μαζεκαηηθφ ηεο Ώζήλαο, ην νπνίν ήηαλ θαη ε πξψηε κνπ επηινγή» ιέεη ζην «ΐήκα» ν Υξήζηνο. «Με ην πνχ έθηαζα ζην παλεπηζηήκην κε έπηαζαλ ζηελ είζνδν άηνκα θνηηεηηθψλ παξαη άμεσλ θαη κνπ έδσζαλ έληππα κε πιεξνθνξίεο. Αελ γξάθηεθα θάπνπ. Πνηέ δελ κ άξεζε ε εκπφιεκε δψλε ησλ παξαηάμεσλ ζηα παλεπηζηήκηα. κσο ηειηθά κε βνήζεζαλ»... ηε ζρνιή ηνπ, φπσο ιέεη ν Υξήζηνο, πξσηνεηήο θνηηεηήο ζην ηκήκα ηαηηζηηθήο θαη Ώζθαιηζηηθήο ζην Παλεπηζηήκην ηνπ Πεηξαηά, «δελ έρνπκε εθπξνζψπνπο ησλ θνηηεηηθψλ παξαηάμεσλ λα πέθηνπλ πάλσ ζηνπο θνηηεηέο, αιιά ζηα θεληξηθά θηίξηα ηνπ παλεπηζηεκίνπ γίλεηαη ρακφο.βίλαη έλα ζέακα εμεπηειηζηηθφ. Ννκίδεηο φηη κπαίλεηο ζε κηα αγνξά θαη είλαη έηνηκνη λα ζε πνπιήζνπλ»! Σν κεγάιν πξφβιεκα γηα ηνλ Υξήζην βξίζθεηαη ζηηο Γξακκαηείεο. Σελ πξψηε εκέξα πνπ έθηαζε ζηε ζρνιή ηνπ ε ππάιιεινο άλνημε ην παξάζπξν, ηνλ θνίηαμε απαζήο θαη πξηλ λα ηνπ δψζεη ηελ επθαηξία λα κηιήζεη, ηνπ έθιεηζε ην παξάζπξν ζην πξφζσπν... «Δ ζπκπεξηθνξά ησλ ππαιιήισλ θαη γεληθά ε ιεηηνπξγία ηεο Γξακκαηείαο ηνπ παλεπηζηεκίνπ κνπ ήηαλ ην ρεηξφηεξν πνπ έδεζα» ιέεη ν Υξήζηνο. Χσλεπηήξη λεαληθώλ νλείξσλ Σεο Σαζνχιαο Καξατζθάθε, ΚΑΘΗΜΔΡΙΝΗ, «O γξαπηφο ιφγνο θαηαξξίπηεη θξαγκνχο - ρξφλνπ, ηφπνπ, πνιηηηζκνχ. Ώπεηιεί ηελ αξρηθή ηαπηφηεηά καο, γηαηί ηε δηεπξχλεη κε μέλεο εκπεηξίεο, ηελ κπνιηάδεη κε ην ήζνο, ηε θηινζνθία θάπνηνπ άιινπ. Έηζη ληψζνπκε ακθίζπκνη απέλαληη ζηνλ γξαπηφ ιφγν. Ώπφ ηε κηα ηνλ ζεσξνχκε σο κέζν κεηάδνζεο ηνπ πνιηηηζκ νχ, ηνπ δίλνπκε πξνηεξαηφηεηα ζηελ εθπαίδεπζε, απφ ηελ άιιε, αλαγλσξίδνληαο ηελ απεηιή ησλ παξελεξγεηψλ ηνπ αλ μεθχγεη απφ ηνλ έιεγρφ καο, ηνλ θαζηζηνχκε ηφζν θνπξαζηηθφ, ψζηε λα κελ ζέινπλ λα αζρνιεζνχλ κ απηφλ απφ κφλνη ηνπο νη λένη - ζα ήηαλ θάηη εμαηξεηηθά επηθίλδπλν... Σν ηειηθφ απνηέιεζκα απηήο ηεο δηρνγλσκίαο είλαη κε ην έλα ρέξη λα δίλνπκε ηε κφξθσζε θαη κε ην άιιν λα ηελ παίξλνπκε πίζσ, πξάγκα πνπ ζπκβαδίδεη κε ηελ αληηθαηηθή καο επηζπκία λα καζαίλνπλ, κελ, νη λένη λα ζθέθηνληαη, αιιά κφλν γη απη ά πνπ εκείο έρνπκε πξναπνθαζίζεη γη απηνχο». Ώπηά έγξαθε πξν εηψλ ν ΐξεηαλφο παηδαγσγφο Tδέηκο Mφθεη θαη καθάξη λα ηα ιάκβαλαλ ππφςε νη πξσηεξγάηεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ αιιαγψλ, νη νπνίεο λαη κελ ζηνρεχνπλ ζηνλ πεξηνξηζκφ ηνπ ιεηηνπξγηθνχ αλαιθαβεηηζκνχ, αιιά κάιινλ δελ ζπκβάιινπλ θαζνξηζηηθά ζηελ αλάπηπμε ηνπ θξηηηθνχ αιθαβεηηζκνχ, ν νπνίνο βνεζάεη λα γλσξίδνπκε ζε βάζνο. Βλδεηθηηθφ είλαη ην θεηηλφ νμχκσξν. Πνιχ ρακειέο κέζεο επηδφζεηο ζηηο παλειιαδηθέο θαη ηαπηφρξνλα ην κεγαιχηεξν ηα ηειεπηαία ρξφληα πνζνζη φ επηηπρίαο ζηα ΏΒΕ, ιφγσ θαηάξγεζεο ηεο βάζεο ηνπ 10. Δ εηζαγσγή κε βαζκφ θάησ απφ ηε βάζε ζε παλεπηζηήκηα θαη ΣΒΕ απνηειεί έλα είδνο απνδνρήο ηεο αληθαλφηεηαο ηνπ ζπζηήκαηνο λα εθπαηδεχζεη. Βπθαηξηαθή δηαρείξηζε ησλ πξνβιεκάησλ κε ηε ζπληαγή ησλ εθπηψζεσλ, αδπλακία απνθιηκάθσζεο ηνπ κνλφδξνκνπ πξνο ηα ΏΒΕ, πνπ έρεη κεηακνξθψζεη ηε κάζεζε ζε

5 πξνπφλεζε γηα εμεηάζεηο, ζε θξνληηζηεξηαθέο ηερληθέο δηαρσξηζκνχ ησλ «ρξήζηκσλ» γηα ηηο παλειιαδηθέο απφ ηηο «άρξεζηεο» γεληθέο γλψζεηο. ινη κέζα ζηα παλεπηζηήκηα, φινη πξνο κηα θαζνιηθή παλεπηζηεκηαθή εθπαίδεπζε. Ώπηφο είλαη ν δηαθαήο πφζνο ησλ γνλέσλ θαη ζηφρνο ηνπ ζπζηήκαηνο, πνπ ρξεηάδεηαη κηα ζηξαηηά απφ γξήγνξα θαηαξηηζκέλνπο εξγαδνκέλνπο, νη νπνίνη ζα «κεηαθηλνχληαη» αλάινγα κε ηηο αλάγθεο ηεο αγνξάο, δηά βίνπ επηκνξθνχκελνη θαη κε ζπκπεξηιακβαλφκελνη ζηα πνζνζηά αλεξγίαο. Ώπηή ε θνινζζηαία πίεζε γηα αλσηαηνπνίεζε φισλ ησλ ηχπσλ ζπνπδψλ, απηή ε ηπθιή ψζεζε ζρεδφλ ηνπ ζπλφινπ ησλ λέσλ πξνο κηα φπνηα ηξηηνβάζκηα πχιε νδήγεζε ζηελ απφιπηε ζχγρπζε ησλ ελλνηψλ κφξθσζε, παηδεία, θαηάξηηζε. ε έλα «ρσλεπηήξη» λεαληθψλ νλείξσλ κε ηειηθφ πξντφλ ην εξγαζηαθφ αδηέμνδν. ηαλ ζα νξζσζνχλ γχξσ απφ ηνπο λένπο πνιιά κηθξά ηείρε, πνπ βξίζθνπλ ζήκεξα ζηέξεα ζεκέιηα πάλσ ζηελ νηθνλνκηθή θξίζε θαη ηελ αλαζθάιεηα γηα ην αχξην, πάλσ ζηελ εζηθή ζχγρπζε. Σν ηειεπηαίν πνπ ρξεηάδεηαη ε ρψξα κέζα ζηελ θνηλσληθή ζαιαζζνηαξαρή πνπ δεη είλαη ζρνιεία θαη παλεπηζηήκηα παξαιπκέλα απφ ηηο ζπλερείο αιιαγέο, ηα πνιηηηθάληηθα ππξνηερλήκαηα, ηνλ θνκκαηηθφ αληαγσληζκφ, ηηο ζπλαιιαγέο, ηελ εθπαηδεπηηθή πζηέξεζε. Πεξηζζφηεξνη απφ λένη εηζάγνληαη θέηνο ζηα ΏΒΕ. Υξένο ηνπο, λα ηνπο πξνζθέξνπλ ηα κέζα γηα λα ραξάμνπλ ξφηα, ηνλ ηξφπν λα ηζνξξνπήζνπλ πάλσ ζηα θχκαηα. Αθξηβέ κνπ, Ειπήλσξ*! Ηιίζηε, θησρέ κνπ, Ειπήλσξ*! Αε βξίδσ θαλέλα. Ώλ απηφ καο παξεγνξεί, απ ηνλ ειίζην Βιπήλνξα αληηπξνζσπεπφκαζηε φινη. Ή ζρεδφλ φινη. Βγψ ινηπφλ απνζηνιέαο, εγψ θαη παξαιήπηεο. Κη εζχ θη εζχ θαη νη άιινη. Ο κέζνο φξνο. Δ ρξπζή κεηξηφηεηα ελφο ιανχ, πνπ ζηνπο ρεηξφηεξνπο εθηάιηεο ηνπ δελ είδε απηή θξίθε θαη ηψξα ηε δεη. ησπειά, ππνκνλεηηθά, καδνρηζηηθά, ππνκέλεη ηε θξίθε θαη δέρεηαη αθφκε λα απαληά ζηα δηθνξνχκελα ησλ δεκνζθνπήζεσλ, λα θαηαθεχγεη ζε πξνζεπρέο θαη ηθεζίεο, λα απηαπαηάηαη αηνκηθά ή νκαδηθά, λα δηαζχξεηαη θαη λα απεηιείηαη, λα απνιχεηαη θαη λα απνθεξχζζεη ηα παηδηά ηνπ, λα μεπνπιηέηαη θαη λα ζπκκνξθψλεηαη. Μηα ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ξαγηάδσλ. Μηα εθθσθαληηθή ζησπή ακλψλ. Έλα ζεξλάκελν πιήζνο αιπζνδεκέλσλ ζθιάβσλ, πνπ ζπλερίδεη ηελ θαζεκεξηλή ηνπ ξνπηίλα, ζα λα κε ζπκβαίλεη ηίπνηα ην ζπληαξαθηηθφ. α λα κελ είρακε πνηέ καο ηζηνξία. Ή ζαλ ε ηζηνξία λα κελ έθαλε πνηέ ηεο ππεξβάζεηο πάλσ απ ην ξαγηαδηζκφ. Ηιίζηε, θησρέ κνπ, Ειπήλσξ! Με έλα ζχληαγκα, παηζαβνπξηαζκέλν ζηελ θσιφηζεπε ησλ άιαισλ ζπληαγκαηνιφγσλ, πνπ θαηαπίλνπλ κε γαξγάξεο θάζε αληηζπληαγκαηηθή ελέξγεηα απηήο ηεο δνηήο θαη θαη επίθαζε εθιεγκέλεο θπβέξλεζεο πνπ θάησ απφ άιιεο ζπλζήθεο ζα απνηεινχζε απηφθσξν αδίθεκα γηα έζραηε πξνδνζία. 6 ΜαΎνπ θαινπιεξσκέλνη βνιεπηάδεο βάθηηζαλ ηε ζπλζήθε παξάδνζεο ηεο ρψξαο, ζχκβαζε θαη μεκπέξδεςαλ κε η ηο ζπληαγκαηηθέο δεζκεχζεηο. Με κηα δαλεηαθή ζχκβαζε πνπ αίξεη ηελ αζπιία ηεο ρψξαο θαη ππνζεθεχεη ηα «αθαηάζρεηα» (έδαθνο, ζηξαηφ, αηγηαιίηηδα δψλε, πθαινθξεπίδα, αθφκε θαη ην ίδην ην θνηλνβνχιην). Μηα δαλεηαθή ζχκβαζε πνπ φθεηιε ζπληαγκαηηθά λα θπξσζεί κε λφκν. Ώπφ ηηο 4 Ενπλίνπ 2010, παξακέλεη σο λνκνζρέδην ζηα ζπξηάξηα θαη θαλέλαο, κα ΚΏΝΒΝΏ βνιεπηήο θαλελφο θφκκαηνο δελ θάλεη κηα εξψηεζε ζηελ θαηαξακέλε νινκέιεηα. Πώο λα κηιήζεηο κε ηνπο πεζακέλνπο; Οη πεζακέλνη μέξνπλ κνλάρα ηε γιώζζα ησλ ινπινπδηώλ. Γη' απηό ζσπαίλνπλ. Σαμηδεύνπλ θαη ζσπαίλνπλ, ππνκέλνπλ θαη ζσπαίλνπλ! Ηιίζηε, θησρέ κνπ, Ειπήλσξ! Με ηηο λέεο αηνκηθέο ζπκβάζεηο, πνπ ζηήλνπλ ην θάζε παηδί ζην πην ςειφ ζρνηλί ηνπ ηζίξθνπ ηνπο, λα θάλεη θσινηνχκπεο δίρσο δίρηπ αζθαιείαο. Αίρσο ειπίδα, δηθαηψκαηα, απαηηήζεηο. Ασδεθάσξν γηα 500 επξψ κε κεληαία ζχκβαζε. Ώλ είλαη ηπρεξφο. Οη ππφινηπνη θιεηζκέλνη ζηνπο ηέζζεξηο ηνίρνπο ηνπ ζπηηηνχ ησλ γνληψλ ηνπο, λα αλαζηελάδνπλ θαη λα καξαίλνληαη. Ώπηά ζα ιέκε ηψξα; Με απνιχζεηο, κεηαηάμεηο, παξαραξάμεηο θαη θαζεκεξηλφ πβξενιφγην ηχπνπ θνπξίηε. Με κηζζνινγηθέο πεξηθνπέο πνπ ζνπ επηηξέπνπλ ίζα- ίζα ηελ επηβίσζε κε ζπληαγέο ηεο Καηνρήο. Αίρσο θάξκαθα, λνζνθνκεία, γηαηξνχο, Μηα ζχξηγγα γηα θάζε δέθα αζζελείο θαη φπνηνλ πάξεη ν ράξνο. Είλαη βαξύ θαη δύζθνιν, δε κνπ θηάλνπλ νη δσληαλνί. Πξώηα γηαηί δε κηινύλ, θη ύζηεξα γηαηί πξέπεη λα ξσηήζσ ηνπο λεθξνύο γηα λα κπνξέζσ λα πξνρσξήζσ παξαθάησ Ηιίζηε, θησρέ κνπ, Ειπήλσξ! Με ινπθέηα ζε ρηιηάδεο ζρνιεία, κε ζρνιεία ρσξίο βηβιία. Με ηα κηθξά ηνπ Αεκνηηθνχ λα πξνζαξκ φδνληαη απφ ζήκεξα ζηελ απξηαλή δσδεθάσξε δνπιεία, ηελ εθεβεία λα θηχλεη αίκα γηα ηελ εηζαγσγή ηεο ζην ππφ πηψρεπζε ΏΒΕ. Με εθπαηδεπηηθνχο, ζπκκνξθσκέλνπο, ζπγρσλεπκέλνπο, εμνξηζκέλνπο, καζηηγσκέλνπο κέρξη αεδίαο, λα θαξηεξνχλ ηψξα λα «ζσζνχλ» απ ην εληαίν αλέθδνην. Γξάκκαηα, ραζάπε! 5

6 Αλ αξρίζσ λα ηξαγνπδώ ζα θσλάμσ! Κη αλ θσλάμσ, νη αγάπαλζνη πξνζηάδνπλ ζησπή! Ηιίζηε, θησρέ κνπ, Ειπήλσξ! Με έλα ξσκαιέν κεραληζκφ θαηαζηνιήο πνπ αλνίγεη θεθάιηα, ζηέιλεη λένπο ζηελ εληαηηθή ζε πξνζαλάηηα θαηάζηαζε αλ δελ ηνπο ζηείιεη θαη επζείαλ ζηνλ ηάθν, πνπ ζνπ ςεθάδεη ηε κνχξε κε απαγνξεπκέλα θαξθηλνγφλα θαηαζηαιηηθά, άκεζεο απφδνζεο. ρη εζέλα, αθξηβέ κνπ Βιπήλσξ! Ώπηφλ πνπ δηακαξηχξεηαη. Με έλα ιπζζαζκέλν κηληηαθφ ζθπινιφη πνπ μεξλά πάλσ ζνπ έλαλ νρεηφ θαθνπνηεκέλσλ εηδήζεσλ, παξαραξαγκέλσλ ζπκπεξαζκάησλ, δηαζηξεβισκέλσλ ιέμεσλ θαη μεπαξζελεκέλσλ ελλνηψλ. Σν ηηκνχλ νη άλζξσπνη ην ςσκί πνπ ηξψλε. αλ ην ρξπζόςαξν θνιπκπώληαο κέζα ζηα ράζκαηα ηεο αζηξαπήο, θη ν αγέξαο θη ν θαηαθιπζκόο θαη η' αλζξώπηλα ζώκαηα, ζηελ αμεδίςαζηε γεο, ζπγθινληζκέλνη από ζπαζκσδηθά λνήκαηα. Αθξηβέ κνπ, Ειπήλσξ! Ηιίζηε, θησρέ κνπ, Ειπήλσξ! Μελ ηαξάδεζαη! πλέρηζε ηνλ χπλν ζνπ. Αε ζπκβαίλεη δα θαη ηίπνηα πνπ λα κελ ην έρεη δήζεη ε Γε απφ ηελ επνρή ησλ Νεάληεξηαι. Σπιίμνπ αλεκπφδηζηα ζηνλ εθηάιηε ζνπ. Μελ κπαίλεηο ζηνλ θφπν! Κη φηαλ μππλήζεηο, πήδα ζην θελφ. Ώπηφ ζα είλαη ηφπνο ζνπ θαη ε πξννπηηθή ζνπ. Βγψ λα ιίγν ζνθαξίζηεθα απφ ην ζχλζεκα ηεο πιαηείαο Del Sol: «ΜΗ ΦΩΝΑΖΕΣΕ ΓΘΑΣΘ ΘΑ ΞΤΠΝΗΟΤΝ ΟΘ ΕΛΛΗΝΕ». Νίλα Γεσξγηάδνπ, * ηίρνη απφ ην πνίεκα ηνπ Γ. εθέξε, Ο ΣΡΏΣΔ Ο ΘΏΛΏΕΝΟ ΏΝΏΜΒΏ ΣΟΤ ΏΓΏΠΏΝΘΟΤ. * Ο Βιπήλσξ ήηαλ ζχληξνθνο ηνπ Οδπζζέα. Βλψ δελ δηαθξηλφηαλ γηα ηε δχλακε ή ηελ επθπία ηνπ, επέδεζε ζηνλ Σξσηθφ πφιεκν. Μεηακνξθψζεθε απφ ηελ Κίξθε ζε γνπξνχλη. Σελ παξακνλή ηεο αλαρψξεζεο απφ ην λεζί ηεο Κίξθεο, ν Βιπήλνξαο, κεζπζκέλνο, απνθνηκήζεθε ζηε ζηέγε ηνπ αλαθηφξνπ. Σν πξσί, φηαλ ηνλ θψλαμαλ γηα λα θχγνπλ, εθείλνο μχπλεζε, αιιά μερλψληαο πνχ βξίζθεηαη έπεζε απφ ςειά θαη ζθνηψζεθε. Υξόλνο παξώλ θαη ρξόλνο παξειζώλ θαη νη δύν θιεηζκέλνη είλαη εηο ρξόλν κέιινληα θαη ν κέιισλ ρξόλνο έγθιεηζηνο εηο ρξόλν παξειζόληα, Σ.S.Elliot Η δεθαεηία ηεο νδύλεο Σνπ ΓΙΩΡΓΟΤ ΓΡΑΜΜΑΣΙΚΑΚΗ, Διεπζεξνηππία, 30 Γεθεκβξίνπ 2009 Δ είζνδνο ζε κηα λέα ρηιηεηία γηνξηάζηεθε ην 2000 κε παλεγπξηζκνχο θαη ιακπξφηεηα. ήκεξα, 10 ρξφληα κεηά, νη ειπίδεο πνπ άλζεζαλ ηφηε πεξηνξίδνληαη ζηελ αλάγθε επηβίσζεο, ελ ψ ε δεθαεηία πνπ ιήγεη καο επηθχιαμε θαη άιια δεηλά: ηελ έμαξζε ηεο ηξνκνθξαηίαο, ηνπο ηιίγγνπο πνπ πξνθαιεί κηα «παγθνζκηνπνηεκέλε» νηθνλνκία, ηα ζεκάδηα, ηα ακεηάθιεηα, φηη ν πιαλήηεο καο θηλδπλεχεη. ε φζα αθνινπζνχλ, δηαηππψλνληαη ινηπφλ θάπνηεο ζθέςεηο γηα ηε δεθαεηία πνπ πέξαζε. Με ηε ζπλείδεζε φηη νη κνλνιεθηηθνί ραξαθηεξηζκνί είλαη θαηά θαλφλα επηθίλδπλνη, ζα ηελ απνθαινχζα «δεθαεηία ηεο νδχλεο». Βίλαη σζηφζν θαλεξφ φηη νξηζκέλεο απφ ηηο ζθέςεηο πνπ δηαηππψλνληαη κπνξνχλ λα επεθηαζνχλ θαη ζηε δεθαεηία πνπ έξρεηαη. 1 Δ ππνςία φηη ε ηζηνξία είλαη απξφβιεπηε, έγηλε πηα βεβαηφηεηα. Καλέλα απφ ηα ζπγθινληζηηθά γεγνλφηα ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ δελ πξφβιεςαλ νη αλαιπηέο, δελ ζπλέιαβαλ νη δηαλννχκελνη. ηνλ καθξχ θαηάινγν πνπ καο θιεξνδφηεζε ν πξνεγνχκελνο αηψλαο, πξνζηέζεθαλ δχν αθφκα απξφβιεπηεο «εθξήμεηο» ηεο ηζηνξίαο: ε ηξνκνθξαηηθή, ζρεδφλ απίζηεπηε, ηζνπέδσζε ησλ πχξγσλ ηεο Νέαο Τφξθεο θαη ε θαηάξξεπζε -ε εηξεληθή απηήλ ηε θνξά- ησλ ράξηηλσλ πχξγσλ κηαο «ειεχζεξεο» νηθνλνκίαο, πνπ ππνηίζεηαη φηη απνηεινχζε ηνλ πξνάγγειν ελφο θαιχηεξνπ κέιινληνο. 2 Πξαγκαηηθνί πχξγνη θαη ράξηηλνη πχξγνη. ηε δηαδξνκή ηεο αλζξψπηλεο ηζηνξίαο, ε θαηάξξεπζή ηνπο κπνξεί λα ζεσξεζεί ζηηγκηαία. Οη καθξφρξνλεο ζπλέπεηεο παξακέλνπλ σζηφζν αλεμέιεγθηεο θαη νδπλεξέο. Μφλνλ πνπ αθνξνχλ, φπσο ζπλήζσο ζπκβαίλεη, αζψα ζχκαηα -φρη ηνπο απηνπξγνχο ή ηνπο ππνθηλεηέο. Δ δεθαεηία ηεο νδχλεο αθήλεη πίζσ ηεο ηξνκαγκέλνπο ιανχο θαη εθαηνκκχξηα αλέξγνπο, παηδηά πνπ ππνθέξνπλ αιιά θαη θφβν αλειέεην γηα ηελ επφκελε κέξα. 3 Μέζα ζε απηφ ην ζθνηεηλφ ζθεληθφ, ππήξμαλ θάπνηεο ραξακάδεο ειπίδαο. ζνη έζπεπζαλ -ηδηαίηεξα ζηελ Βιιάδα- λα ραηξεηήζνπλ κε κεδεληζκφ ή θαη θαθεληξέρεηα ηελ άλνδν ηνπ Οκπάκα ζηελ εμνπζία, είραλ άδηθν. Σε δηθή ηνπο ςπρνζχλζεζε εμέθξαδαλ, ηελ άγλνηα ηνπ ακεξηθαληθνχ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο ππνδήισλαλ. Δ εθινγή ηνπ Οκπάκα ππήξμε κηα ξήμε: Ρήμε κε έλα παξειζφλ αθξαίνπ ζπληεξεηηζκνχ, ξήμε κε ηνλ εγγελή -θαη πάληνηε πηθξφ!- δηαρσξηζκφ ιεπθψλ θαη καχξσλ. 4 ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο πχθλσζαλ ηα ζεκάδηα φηη ε Γε «αξγνπεζαίλεη». Βίλαη κηα έθθξαζε πνπ δειψλεη απιψο ηελ εγσθεληξηθή καο λννηξνπία. Αηφηη ζε θίλδπλν βξίζθεηαη κφλνλ ην αλζξψπηλν είδνο -ν πιαλήηεο καο δελ ζα ραζεί. Θα εμαθνινπζήζεη λα πεξηθέξεηαη, ηξαπκαηηζκέλνο αιιά πάληνηε φκνξθνο, πεξί 6

7 7 ηνλ Ήιην. Μαδί ηνπ ζα επηβηψζνπλ φζα είδε θπηψλ θαη νξγαληζκψλ δείρλνπλ αληνρή ζηε ξχπαλζε, ζηηο θιηκαηηθέο αιιαγέο, ζηα δεηλά πνπ επηζσξεχεη ζηνλ πιαλήηε ε αλζξψπηλε αθξνζχλε. Βίλαη άιισζηε θαλεξφ φηη ηελ αλζξσπφηεηα δελ ζα ηε ζψζνπλ νη πνζνηηθνί πεξηνξηζκνί ησλ ξχπσλ -πνπ θαη απηνί αξγνχλ! Ώπαηηείηαη κηα ξηδηθή αιιαγή ζηηο πξνηεξαηφηεηεο, αιιά θαη ζηηο αμίεο ηεο δσήο. 5 Βίλαη πάλησο αιήζεηα αλακθηζβήηεηε φηη, κέζα ζηε γεληθή ζχγρπζε ηεο δεθαεηίαο, ππάξρεη κία -κία θαη κφλνλ- αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα πνπ παξνπζηάδεη ζηαζεξή πξφνδν θαη δείρλεη λα έρεη νξαηνχο ζηφρνπο. Βίλαη ε επηζηήκε. ηελ θνζκνινγία, ζηε βηνινγία, ζηελ ηαηξηθή ε επηζηεκνληθή γλψζε έθαλε θαη πάιη άικαηα. Βλψ φκσο ιακπξέο ππήξμαλ, θαη απηήλ ηε δεθαεηία, νη θαηαθηήζεηο ηεο επηζηήκεο, ηζρπξά αληηεπηζηεκνληθά ξεχκαηα βξίζθνπλ πξφζθνξν έδαθνο θαη εθκεηαιιεχνληαη ηελ αλζξψπηλε εππηζηία. Μαχξε καγεία θαη πξνθεηείεο θάζε ινγήο, ζξεζθεπηηθνί θαλαηηζκνί θαη απαγνξεχζεηο. Ώληίθαζε ηεο Εζηνξίαο - ή απιψο ε αλζξψπηλε θχζε, πνπ θαηά ηνλ Θνπθπδίδε παξακέλεη ακεηάβιεηε; 6 ην ηππνπνηεκέλν πάλησο εξψηεκα «ηη ζθξάγηζε πεξηζζφηεξν ηε δεθαεηία πνπ θεχγεη;», ε απάληεζε κνηάδεη απηνλφεηε. Αελ είλαη νη ηνπηθνί πφιεκνη, ε έμαξζε ηεο βίαο, ε νηθνλνκηθή θξίζε -παξφκνηα ππήξμαλ θαη παιαηφηεξα. Βίλαη, αληίζεηα θαη παξάιιεια, ε αλάπηπμε ηνπ Αηαδηθηχνπ. Σν Αηαδίθηπν πιεξνθνξεί θαη ζρνιηάδεη, γθξεκίδεη ζπλήζεηεο αιιά θαη θηίδεη λέεο, δηεπθνιχλεη ηε δσή θαη ηαπηφρξνλα ηελ απνζηεηξψλεη. Βηζρσξεί παληνχ: ζηηο πξνζσπηθέο ζρέζεηο καο αιιά θαη ζηελ αλαίξεζή ηνπο, ζηελ ηέρλε φζν θαη ζηε ζπιινγηθή κλήκε. Ο ππνινγηζηήο δελ θαηαγξάθεη απιψο ηνλ πνιηηηζκφ καο. Σνλ δηακνξθψλεη θαη ηνλ πξνεθηείλεη -ζε θαηεπζχλζεηο ζπρλά αλεμέιεγθηεο. Βίλαη κάιηζηα παξάδνμν: ζν νη δπλαηφηεηεο ηεο επηθνηλσλίαο απμάλνληαη -κε ην Αηαδίθηπν, ηα θηλεηά ηειέθσλα, ηηο δνξπθνξηθέο ζπλδέζεηο- ηφζν ε κνλαμηά, ε αλζξψπηλε, κνηάδεη λα κεγαιψλεη. 7 Μέζα ζε απηφ ην παγθφζκην πιαίζην, πνπ είλαη θηλνχκελν θαη θιπδσληδφκελν, ε Βιιάδα -ε παηξίδα καοπαξακέλεη πάληα κηα ηδηαηηεξφηεηα. Έδεζε πνιιά απηήλ ηε δεθαεηία, ιίγα φκσο θαίλεηαη λα δηδάρηεθε. Σνπο ηειεπηαίνπο κήλεο σζηφζν, βηψλεη κηα ηζηνξηθή ζηηγκή ηεο: Σν ηέινο ησλ ςεπδαηζζήζεσλ. ρη φηη ε παηξίδα καο δελ ήμεξε ή έζησ δελ ππνπηεπφηαλ. Έδεηρλε φκσο κηα κνλαδηθή ηθαλφηεηα λα παξαθάκπηεη ηελ πξαγκαηηθφηεηα: Σν απμαλφκελν εζληθφ ρξένο, ηα κεηέσξα πξνζσπη θά καο δάλεηα, ηα αζθαιηζηηθά ηακεία πνπ θαηέξξεαλ. Παξάιιεια κε ηα νηθνλνκηθά κεγέζε, κηα άιιε πξαγκαηηθφηεηα «βννχζε» - γηα λα παξαθάκπηεηαη θαη πάιη κε επηδεμηφηεηα. Σελ Βιιάδα -ηελ παηξίδα καο- εμνπζελψλεη έλαο αθφξεηνο θνκκαηηζκφο, έλα δειεηήξην δεκαγσγίαο πνπ απιψλεηαη παληνχ, κηα δηάηξεηε παηδεία πνπ δηαζχξεη αθφκα θαη ην παλεπηζηεκηαθφ «άζπιν». Έλαο άλεκνο ηζνπεδσηηθφο, πνπ έπλεπζε ηα ηειεπηαία ρξφληα, δηέιπζε έλλνηεο θαη ζεζκνχο, ελψ ακθηζβεηεί αμίεο πνπ ρξεηάζηεθαλ ζθιεξνχο αγψλεο γηα ηελ επηθξάηεζ ή ηνπο. Πιήζπλε ε απιεζηία, ε επηέιεηα ησλ αηζζεκάησλ, ν αηνκηθηζκφο. 8 Σε δεθαεηία ηεο νδχλεο, ε Βιιάδα πάλησο ηε βίσζε σο κηα δεθαεηία ακεξηκλεζίαο θαη δηαξθψλ αλαβνιψλ. Σψξα, πνπ νη ςεπδαηζζήζεηο δίδνπλ ηε ζέζε ηνπο ζε κηαλ αξγή απνθάιπςε, ν θινληζκφο είλαη κεγάινο. Δ θξίζε θαίλεηαη φηη έξρεηαη ζηε ρψξα καο κε θαζπζηέξεζε -φπσο θαη πνιιά άιια- αιιά θαη κε έλα δηθφ ηεο πξφζσπν. Δ αιήζεηα είλαη φηη ην ράζκα απφ ην «ηφηε» ζην «ηψξα» είλαη βαζχ θαη δχζθνια αθνκνηψλεηαη. Πξηλ απφ ιίγα κφλν ρξφληα ε Βιιάδα, κε ηνπο Οιπκπηαθνχο Ώγψλεο, έδεηρλε απηνπεπνίζεζε θαη βέβαηε γηα ηελ πνξεία ηεο. Σψξα, ηα Οιπκπηαθά «αθίλεηα» εξεκψλνπλ ή εθπνηνχληαη. Ώπνηεινχλ ηνλ ζπκβνιηζκφ κηαο ρψξαο πνπ ζέξλεηαη ζε έλα κέιινλ άδειν θαη πηθξφ. 9 Δ θαζνδηθή απηή πνξεία δελ έρεη εχθνιε ηελ εξκελεία. Σν φηη κεζνιάβεζε κηα θπβέξλεζε θάθηζηε, κε ηελ ηδηνηέιεηα ραξαγκέλε ζηα πξφζσπα πνιιψλ ζηειερψλ ηεο, είλαη κηα ηζηνξηθή δηαπίζησζε. Αελ απνηειεί φκσο εξκελεία. Φνβνχκαη φηη ηελ εξκελεία πξέπεη λα ηελ αλαδεηήζεη θαλείο ζηηο παζνγέλεηεο ηεο π νιηηηθήο καο δσήο, ζηε ιεηςή παηδεία ή ζηηο αζπλέρεηεο ηεο ηζηνξίαο καο. Βίλαη πάλησο επνίσλν φηη ε λέα θπβέξλεζε, πνπ αλαδείρζεθε ζην ηέινο ηεο δεθαεηίαο, δείρλεη λα έρεη ζπλαίζζεζε φηη ν εζληθφο καο βίνο βξίζθεηαη ζε λεθξφ ζεκείν. Βλψ φκσο απηφ είλαη ελ ζαξξπληηθφ θαη ζπνπδαίν, δελ θαίλεηαη λα αξθεί. Υξεηάδεηαη παξάιιεια κηα νιηθή αλαζηξνθή, κηα επίπνλε πνξεία πξνο ηα δχζθνια θαη ηα νπζηψδε. 10 ηελ Βιιάδα, σζηφζν, πνπ ζπλήζηζε λα θηλείηαη ζε κηα άγνλε γξακκή, αληρλεχεηαη πάληα -θαη έηζη ζέισ λα θιείζσ ηηο ζθφξπηεο απηέο ζθέςεηο- κηα άιιε ζπληζηψζα, ηζρπξή θαη επίκνλε: Η παξάιιειε Ειιάδα. Σελ παξάιιειε Βιιάδα ζπληζηνχλ άλζξσπνη ή αηρκέο αλζξψπσλ, πνπ ζε πείζκα ηεο πεξηξξένπζαο αηκφζθαηξαο εμαθνινπζνχλ λα πξάηηνπλ ην ζσζηφ θαη ην δχζθνιν, λα πνξεχνληαη κε επζχλε θαη πείζκα. Δ παξνπζία ηνπο είλαη νξαηή, θαη ζπρλά εθζακβσηηθή: ζε δεκηνπξγίεο ηεο Σέρλεο αιιά ζηνλ κηθξφθνζκν ηεο θαζεκεξηλφηεηαο, ζε έλα παλεπηζηήκην, αιιά θαη ζε θάπνην πνιηηηζηηθφ ζχιινγν ηεο επαξρίαο, ζε κηα δεκφζηα ππεξεζία αιιά θαη ζηνπο γηαηξνχο ελφο λνζνθνκείνπ, ζηηο κάρεο, ηηο ζπρλά κάηαηεο, γηα ην πεξηβάιινλ ή ηελ πνηφηεηα ηεο δσήο. Με δχν ιφγηα, ε παξάιιειε Βιιάδα αληηηίζεηαη ζηελ Βιιάδα ηεο παξαθκήο θαη ησλ θελψλ ιφγσλ, πνπ απεηθνλίδεηαη ζηηο ηειενπηηθέο νζφλεο θαη θπξηαξρεί κε πεξηνδηθ έο εμάξζεηο ζηε δσή καο. Δ παξάιιειε Βιιάδα έρεη εθπξνζψπνπο, ζπάληα φκσο απνθηά εμνπζία δηαζέηεη ήζνο, πνπ σζηφζν είλαη δχζθνιν λα απνηππσζεί ζε θαλφλεο δελ αλεκίδεη θνκκαηηθνχο θαλαηηζκνχο, έρεη φκσο κηα ζπλερή εγξήγνξζε γηα ην θαιφ ηνπ ηφπνπ.

8 8 Μηα, ινηπφλ, πνπ ε ηζηνξία απνδείρηεθε -ζην κεγαιείν αιιά θαη ζηα δεηλά ηεο- κηα δηαδηθαζία απξφβιεπηε, θάπνηα κηθξή αηζηνδνμία δελ θαίλεηαη θαη ηφζν νπηνπηθή. Βίζε ινηπφλ -είλαη ε επρή καο- ζηε δεθαεηία, πνπ κφιηο αλνίγεη ηα θηεξά ηεο, ε Βιιάδα λα ζπγθιίλεη φζν γίλεηαη κε ηελ άιιε Βιιάδα, ηελ παξάιιειε Βιιάδα. Μφλνλ ηφηε ζα έρεη θάηη δηδαρηεί απφ ηε ζεκεξηλή θξίζε θαη ζα αξρίζεη λα θηλείηαη ζε κηα δηαθνξεηηθή πξννπηηθή. Η αθεδία ηεο πιεηνςεθίαο Σνπ Νίθνπ Γ. Ξπδάθε, Ώπνκαθξπλφκελνο απφ ηελ Ώζήλα καζαίλεηο πεξηζζφηεξα: γηα ηελ πφιε πνπ δεηο, γηα ηηο πφιεηο πνπ επηζθέπηεζαη, γηα ηνπο αλζξψπνπο πνπ θξαηνχλ φξζηα αθφκε ηε ρψξα. Εδίσο απηέο ηηο ζεξκέο ζηηγκέο, εθινγψλ θαη πνιηηηθψλ αλαθαηαηάμεσλ, ππφγεησλ θνηλσληθψλ κεηαζρεκαηηζκψλ θαη αλαδηαηάμεσλ ηνπ θαληαζ ηαθνχ. Έλαο παιηφο θίινο αθεγείηαη ηνλ εθηάιηε πνπ δεη ηα ηειεπηαία πέληε - έμη ρξφληα ζην ζπίηη ηνπ επί ηεο νδνχ Δπείξνπ: ια άιιαμαλ ξαγδαία κεηά ην 2004, μαθληθά μχπλεζα ζην Εζιακακπάλη... ηα δηακεξίζκαηα ηνπ νξφθνπ κνπ, δπάξηα θαη ηξηάξηα, κέλνπλ δέθα-είθνζη-ηξηάληα άλζξσπνη, δελ μέξσ πηα, δελ μέξσ πνηνη είλαη, πνχζε έξρνληαη, ηη γιψζζα κηιάλε, πεγαηλνέξρνληαη θαη αιιάδνπλ, δελ ηνπο θαηαιαβαίλσ θαη δελ κε θαηαιαβαίλνπλ, δελ κπνξνχκε θαλ λα ηζαθσζνχκε φηαλ ζνξπβνχλ ζηηο 2 ε ψξα ηα κεζάλπρηα, φηαλ θνπαλά λε ην θαηακεζήκεξν, φηαλ ην εζηηαηφξην απέλαληη έρεη κεηαηξαπεί ζε ληηζθνηέθ δελ κπνξψ λα θνηκεζψ νχηε κε σηναζπίδεο, δελ κπνξψ λα δσ ηειεφξαζε, κνπ έρνπλ αλνίμεη ην ζπίηη δπν θνξέο, κ έρνπλ ιεζηέςεη ζηελ Ώραξλψλ ην πνπιάσ 35 ρηιηάδεο, φ,ηη πηάζεη, είλαη εθηάιηεο, ληξέπνκαη πνπ ην ιέσ, κέλσ ζηε γεηηνληά απφ ηε δεθαεηία 70, ην ζπίηη ην αγφξαζα ην 90, ληξέπνκαη πνπ ζνπ ηα ιέσ, ζα λνκίδεηο φηη είκαη ρξπζαπγίηεο, αιιά δελ κε λνηάδεη θηφιαο πηα, δελ αληέρσ... ε κηα άιιε ζπλάληεζε, λένο επηρεηξεκαηίαο, πξνθνκκέλνο, ππνζηήξηδε φηη ην χληαγκα ρξεζηκνπνηείηαη ελαληίνλ ηνπ πνιίηε. Τπνζηήξηδε κε δέζε ηε δνπιεηά ηνπ, ηνλ ρψξν ηνπ, δελ ήηαλ ζε ζέζε λα αθνχζεη ιέμε γηα δεκφζην ρψξν, θνηλά αγαζά, αηζζαλφηαλ ππφ ηε δηαξθή απεηιή ελφο θξάηνπο αλαμηφπηζηνπ, αθαηαλφεηνπ, απφκαθξνπ, ερζξηθνχ. Ήηαλ κφλνο ελαληίνλ φισλ. Ήκαζηαλ καδί θαη εληειψο ρψξηα, πηζαλφλ θαη ελάληηνη. Αελ καο ζπλέδεε θάηη κνληκφηεξν, αξρέο, πιαίζην, ζπλνκνινγία θνηλψλ αμηψλ. Οχηε θαλ ην χληαγκα. Κη φκσο ηξψγακε θαη γεινχζακε ζηνλ αθξφ. Οη Έιιελεο μππλνχλ βίαηα απφ ην φλεηξν ηεο αηψληαο επκάξεηαο θαη μππλνχλ κέζα ζε έλαλ εθηάιηε. Αελ πηζηεχνπλ φηη «απηφ» ηνχο ζπκβαίλεη. Οη αληηδξάζεηο πνηθίιινπλ: Άιινη γπξλάλε απ ην άιιν πιεπξφ θαη ζπλερίδνπλ ηνλ πξφηεξν χπλν θη αο κελ μππλήζνπλ πνηέ. Άιινη παγψλνπλ απφ ηνλ θφβν θαη κέλνπλ παγσκέλνη κεο ζηνλ εθηάιηε. Άιινη κπθηεξίδνπλ φινπο ηνπο άιινπο, εθηφο απφ ηνπο εαπηνχο ηνπο: ην θξάηνο, ηνπο δεκφζηνπο ππάιιεινπο, ην θαθφ ξηδηθφ. Άιινη αλαρσξνχλ απφ ηε ζηελφρσξε πξαγκαηηθφηεηα, ηελ πεξηδηαβάδνπλ κα δελ ηελ αθνπκπνχλ. Άιινη πλίγνληαη απφ ζπκφ, άιινη πλίγνληαη απφ αδπλακία θαηαλφεζεο. Σέηνηεο αληηδξάζεηο, ζπκηθέο, φξηζαλ ηελ εθινγηθή ζπκπεξηθνξά, κε πξνεμάξρνπζα ηελ ερεξή, ηε βξνληψδε θαη δπζνίσλε απνρή. Ώπηή ηελ απνρή ηελ νλνκάδσ πάγσκα, θαηάζιηςε, αδξάλεηα, αθεδ ία. Ώθεδία, απηφ πξν πάλησλ: ςπρηθή θαη πλεπκαηηθή λσζξφηεηα, νθλεξία, νιηγσξία, απνπζία εγξήγνξζεο, αδηαθνξία, αζπκία, αλνξεμία. ε απηή ηελ ακαξηία αζζέλεηα έρνπκε ππνπέζεη πιεηνςεθηθά, ζε απηήλ έρνπκε αθεζεί θαη βνπιηάδνπκε, ζηε λάξθε ηνπ εζηζκέλνπ θαη αλήκπνξνπ, ηνπ αηθληδηαζκέλνπ. Μέρξη ζηηγκήο. Η θνηλσληθή ρξήζε ηεο Ιζηνξίαο Σεο Σαζνχιαο Καξατζθάθε, ΚΑΘΗΜΔΡΙΝΗ, H αλαβίσζε ηνπ παξειζφληνο κνηάδεη λα έιθεη ηδηαίηεξα ζε πεξηφδνπο θξίζεο. Εζηνξηθά αλαγλψζκαηα, άξζξα κε ηζηνξηθφ πεξηερφκελν, επαλεθδφζεηο βηβιίσλ Εζηνξίαο, ηζηνξηθά κπζηζηνξήκαηα, θηλεκαηνγξαθηθέο ηαηλίεο, ληνθηκαληέξ θάλνπλ φιν θαη πην ζπρλά ηελ εκθάληζή ηνπο ηελ ηειεπηαία ηξηεηία. Πξνβάιινληαο απφ επίκαρα δεηήκαηα ηνπ παξειζφληνο κέρξη πξνζσπηθέο αθεγήζεηο, πνπ κεηνπζηψλνπλ βησκ έλεο κλήκεο ζε παξάδνζε. ηελ ηάζε απηή ήξζε πξνζθάησο λα πξνζηεζεί κηα ακηγψο θνηλσληθή -ζα ιέγακε- ρξήζε ηεο Εζηνξίαο. Ώζελατθή ζπκκεηνρηθή δεκνθξαηία, Ώγψλαο ηνπ '21, δάλεηα, Βπηηξνπή Αηεζλνχο Οηθνλνκηθνχ Βιέγρνπ, Κίλεκα ζην Γνπδί, λέα δάλεηα θαη ρξενθνπίεο ζπδεηνχληαη ζπρλά ζηα πεγαδάθηα ηνπ πληάγκαηνο. Βλψ παξάιιεια ηίζεληαη εξσηήκαηα, φπσο: Γηαηί ν ιαφο απηφο θαηξαθπιάεη αδηάθνπα ζε εμεπηειηζκνχο θαη ηαπεηλψζεηο; Γηαηί είλαη ζε κφληκε νηθνλνκηθή θξίζε, κε ην θάζκα ηεο πηψρεπζεο απεηιεηηθφ δηαξθψο ζην λ νξίδνληα; Ση είλαη απηφ πνπ ηνλ θάλεη λα ληθά θαη ηη απηφ πνπ ηνλ θαηαπνληίδεη; Σα νιίγα παξάζηηα ηεο εμνπζίαο; «Ώπφ ηνπο θαξραξίεο μέθπγα θαη λίθεζα ηηο ηίγξεηο, κ' έθαγαλ φκσο νη θνξηνί», έγξαθε ν Μπξερη θαη ηαηξηάδεη πνιχ ζηα ειιεληθά πξάγκαηα. Με ηε γλψζε ηεο Εζηνξίαο, ν πνιίηεο απνθηά ηα εθφδηα γηα λα μερσξίδεη ηη είλαη αιήζεηα θαη ηη ςεχδνο. Υσξίο ηε γεληθή ζπλείδεζε ησλ αμηψλ πνπ αλζνθφξεζαλ ζ' απηφλ ηνλ ηφπν, νη Έιιελεο θηλδπλεχνπλ λα παξαζπξζνχλ ζηελ απηνθαηαζηξνθή. Σηο θξίζηκεο απηέο εκέξεο, κέζα απφ ην μαλαδσληάλεκα ηεο Εζηνξίαο γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα, φρη λα αλαθαηαζθεπαζηεί ην παξειζφλ, λα απνθαηαζηαζεί κηα απνζησπεκέλε ηζηνξηθή αιήζεηα, λα αλνηρηεί έλα πεδίν αληηπαξαζέζεσλ, αιιά λα αλαβηψζνπλ νη πξνζπάζεηεο ηεο πνιχπαζεο ρψξαο λα επηβηψζεη. Δ Εζηνξία σο θηλεηήξηνο δχλακε ζχγθιηζεο ησλ αλζξψπσλ. πκβαίλεη,

9 9 γεγνλφηα πνπ βγαίλνπλ απφ ηε ζθφλε ηνπ ρξφλνπ, λα ηνλψλνπλ ηελ ειπίδα φηη ζα ηα θαηαθέξνπκε, ηε γλψζε φηη ίδηεο θαηαζηάζεηο μαλαδήζακε θαη επηδήζακε. Εζηνξίεο ηνπ παξειζφληνο θάλνπλ θαλεξφ πφ ζε ζεκαζία έρεη λα είκαζηε έλα αλζξψπηλν ζχλνιν θαη φρη έλα ηπραίν πιήζνο, εγείξνπλ ηνλ ζηνραζκφ πάλσ ζε θνηλέο εκπεηξίεο, κεηακνξθψλνπλ ηελ αλψλπκε κάδα ζε θνηλσλία πνιηηψλ. Πνιίηεο πνπ αλαδεηνχλ κέζα ζηηο αληηδξάζεηο ηνπ ρζεο ην ηη ζα πξάηηακε ζήκεξα. Πνιίηεο ηρλεπηέο ήζνπο θαη ηδεψλ. ια απηά, βεβαίσο, ζα ηζρχνπλ φζν ε επηζηξνθή ζε ζπκβάληα ζπγθηλεηηθά, ηνικεξά, ηα νπνία κνηάδνπλ επίθαηξα θαη δσληαλά, ε αλαθνξά ζην παξειζφλ, πνπ εηζρσξεί ην παξφλ, παξακέλνπλ σο θνηλή παξαθαηαζήθε θαη θακία νκάδα δελ επηρεηξεί λα ηα θαπειεπζεί γηα δηθφ ηεο φθεινο θαη ελαληίνλ άιισλ. Αηφηη είλαη πνιχ εχθνιν, ν απζφξκεηνο δηάινγνο κεηαμχ ηνπ ρζεο θαη ηνπ ζήκεξα πνπ άξρηζε λα αλαπηχζζεηαη σο αλάγθε αλαβίσζεο αηζζεκάησλ φρη πφλνπ θαη απψιεηαο, αιιά ελζάξξπλζεο θαη παξεγνξηάο, λα θαηαιήμεη ζηνπο παιηνχο δηραζκνχο, ζε Έιιελεο ελαληίνλ Βιιήλσλ, αληί ζε έλα ζηηβαξφ φξακα γηα ην κέιινλ. Δ κέζεμε παιηνχ θαη λένπ θφζκνπ κπνξεί λα ζπληειεζηεί κφλν κέζα ζηα θξπζηάιιηλα φξηα ηεο λεθαιηφηεηαο. Σεο ζχκπλνηαο, παξά ηελ ακθηινγία, ηηο πνιιέο δηαθνξέο. Σεο έλσζεο ηζρχνο, φπσο γηλφηαλ πάληα ζηνλ ηφπν απηφ ζε δχζθνιεο ζηηγκέο. Ώπφ ην παξειζφλ καο κπνξνχκε λα αιηεχζνπκε φρη κφλν ηελ ηξαγηθφηεηα, ην δξάκα, ηα δεηλά, αιιά ηηο πςειέο έλλνηεο ηεο πεξεθάληαο, ηεο αληνρήο, ηεο δηάξθεηαο... Η Ειιάδα δηδάζθεη ηα παζήκαηά ηεο ΣΟΤ ΝΙΚΟΤ Γ. ΞΤΓΑΚΗ, ΚΑΘΗΜΔΡΙΝΗ, ηνπο Αηαιφγνπο ησλ Ώζελψλ, πνπ νξγάλσζε ην Ίδξπκα Χλάζε, θαηά ηελ έλαξμή ηνπ εηέζεζαλ ελδηαθέξνληα εξσηήκαηα γηα ην πψο ε αξραηνειιεληθή θιεξνλνκηά κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζηελ αλάγλσζε ηνπ παξφληνο. Δ ηξαγσδία, ε ηζηνξηνγξαθία, ε ξεηνξηθή, ε θηινζνθία, ε δεκνθξαηηθή πξάμηο πξνζθέξνπλ πινχζην νπινζηάζην ελλνηψλ θαη ζηνραζκνχ, εληνπηδφκελα φια ζηνλ ππξήλα ηνπ επξσπατθνχ πνιηηηζκνχ. Εδίσο ζηελ επνρή ηεο βαζηάο θαη δηαξθνχο θξίζεο πνπ δηαλχνπκε, έλλνηεο φπσο Όβξηο, Νέκεζηο, Κάζαξζηο, Λφγνο, Μέηξν, Μέηνηθνο, Εθέηεο, Ξέλνο, Μήηηο θ.ιπ., ππξεληθέο φρη κφλν ζηελ ηξαγσδία, αιιά θαη ζην έπνο θαη ζηε ξεηνξηθή θαη ζηε θηινζνθία, κάο βνεζνχλ λα μαλαδνχκε ηνλ θαηξφ καο, ηηο αληηλνκίεο ησλ θνηλσληψλ, ηηο αλεπάξθεηεο ησλ πνιηηηθψλ ζπζηεκάησλ, ην εζηθφ έιιεηκκα, ηηο ηδενιεςίεο πνπ παξακεξίδνπλ βίαηα ηνλ αλαζηνραζκφ. Οη νκηιεηέο, θαη ηδίσο ν θηλεκαηνγξαθνχκελνο ζπνπδαίνο Γεξκαλφο δεκηνπξγφο ηνπ ζεάηξνπ, ν Πέηεξ ηάηλ, επεζήκαλαλ φηη ε ηξαγσδία, σο αλαζηνραζκφο ηεο αλζξψπηλεο θαηάζηαζεο, κάο βνεζάεη λα αληέμνπκε ηελ αλζξψπηλε κνίξα, ζαλ γελλαίνη, ζαλ ήξσεο, θαη επηπιένλ καο βνεζάεη λα δνχκε ηνλ θφζκν πνιηηηθά: εγγεγξακκέλν ζηε καθξά δηάξθεηα αιιά θαη ζην ελνριεηηθφ, θάπνηε ακείιηθην, παξφλ. Ώζηείξεπηε δεμακελή ζνθίαο, ινηπφλ, θαη δηαξθέο φθεινο, ε αξραίσλ νλνκάησλ επίζθεςηο. Ση γίλεηαη φκσο κε ηα λεφηεξα νλφκαηα, ηα ζεκεξηλά; Ση γίλεηαη κε ηε ζχγρξνλε Βιιάδα; Ση κάζεκα έρεη λα πξνζθέξεη ζηε ζπγγελή ηεο Βπξψπε, ζηνλ θφζκν, ε Βιιεληθή Αεκνθξαηία ηνπ 2010, επξηζθφκ ελε ζε βαζηά νηθνλνκηθή θξίζε, κα θαη ζε θξίζε απηναλαγλψξηζεο, θξίζε ηαπηφηεηαο θαη πξνζαλαηνιηζκνχ; Δ θξίζε ηεο, ην πάζεκά ηεο, είλαη ην κάζεκα πνπ κπνξεί λα πξνζθέξεη. Σν ρεη μαλαπξνζθέξεη απηφ ην κάζεκα ζηελ Βπξψπε ζε φιε ηε λεφηεξε ηζηνξία, απφ ηνλ Ώγψλα ηνπ 21 έσο ηε Μηθξαζηαηηθή Καηαζηξνθή, ηνλ Πφιεκν ηνπ 40 θαη ηελ Καηνρή, έσο ηε κνληέξλα δηθηαηνξία ηνπ 1967, ε Βιιάδα πξνζθέξεη ζηνπο ιανχο θαη ζηα έζλε ηεο Βπξψπεο ην καξηχξηφ ηεο, ηνλ αγψλα ηεο, ηελ ληξνπή, ηελ ήηηα ηεο θαη ηελ θαηαζηξνθή ηεο, ζ αλ παξάδεηγκα, πξνο κίκεζε ή πξνο απνθπγή. Πξφζθεξε έλα κάζεκα εξσηζκνχ. Σν Μεζνιφγγη ίδξπζε ηε λεφηεξε Βιιάδα ζηα κάηηα ηνπ νισκνχ θαη ζηα κάηηα ηνπ Μπάηξνλ, θαη ηαπηφρξνλα έδσζε ππφζηαζε ζηε ξνκαληηθή ζχιιεςε ηεο ειεπζεξίαο, ηνπ έζλνπο, ηεο κάρεο κε ηελ ηπξαλλία, ππνζηαζίσζε ηελ είζνδν ζηε λεσηεξηθφηεηα, κε ηξφπν δξακαηηθφ, ηνλ ηξφπν θαηά ηνλ νπνίν δσγξάθηδαλ ην λεσηεξηθφ πνιηηηθφ ν Γθφγηα θαη ν Νηειαθξνπά, νη κεγάινη ξνκαληηθνί. ηελ ψξηκε κεηαλεσξηθφηεηα, ηχρε ραιεπή θέξλεη πάιη ηελ Βιιάδα σο δπλάκεη π αξάδεηγκα. Σν πάζεκά ηεο νθείιεηαη ελ πνιινίο ζηελ ίδηα, δειαδή ζηνπο αλζξψπνπο ηεο, αιιά θαη ζηελ επξσπατθή, δηεζλή παζνγέλεηα. Σελ αθξνζχλε, ηελ απιεζηία, ηελ Όβξηλ δελ ηελ δηέπξαμαλ κφλνη νη Έιιελεο, απηνλνκεκέλνη θαη αλέπαθνη απφ ηελ μέθξελε θπθινθνξία θεθαιαίσλ θαη ηνλ ξαγδαίν κεηαζρεκαηηζκφ ηνπ θαηακεξηζκνχ εξγαζίαο, απφ ηε ιήμε ηνπ δηπνιηθνχ θφζκνπ θαη ηελ αλαδηαλνκή ζθαηξψλ επηξξνήο θαη αγνξψλ. Δ αζήκαληε νηθνλνκηθή Βιιάδα, κνλνςήθην πνιινζηεκφξην ηνπ ΏΒΠ ηεο Βπξσδψλεο, δηά ηνπ ηξφπνπ θαηαξξεχζεσο θ αη ηεο ηηκσξίαο ηεο, ιεηηνπξγεί θαη πάιη σο παξάδεηγκα. Πξνο νλεηδηζκφ θαη απνθπγή. Ώπφ ηέηνηα δηαδηθαζία ελνρνπνίεζεο, ριεχεο θαη απηνινηδνξίαο πέξαζαλ νη Έιιελεο πξνηνχ ηεζνχλ ππφ επηηήξεζε θαη ππνζεθεχζνπλ ηελ εζληθή ηνπο θπξηαξρία. Έμη κήλεο αξγφηεξα, ηελ ηχρε ηεο Βιιάδνο θαίλεηαη λα αθνινπζνχλ θαη άιιεο ρψξεο ηεο επξσπατθήο πεξηθέξεηαο, νη κηθξέο Εξιαλδία, Πνξηνγαιία, ελψ πηέδεηαη ε κεγάιε Εζπαλία, αθφκε θαη ην ΐέιγην, έδξα ηεο θινληδφκελεο επξσπατθήο νκνζπνλδίαο. Εδνχ, ινηπφλ, ην ειιεληθφ κάζεκα: νη α δχλακνη θνξείο ηνπ ηζρπξνχ λνκίζκαηνο, αδχλακνη ηξνθνδφηεο πιένλ ησλ βνξείσλ πιενλαζκάησλ, κεηαηξέπνληαη ζε παξίεο. Δ επξσπατθή ηδέα, κηα πξσηνθαλήο ηζηνξηθά έλσζε ειεπζέξσλ θξαηψλ, θηηαγκέλε γηα λα απνηξέςεη πνιέκνπο ζαλ ηνπ 20νχ

10 αηψλα, ππνλνκεχεηαη απφ ηελ απιεζηία, ηηο ηδενιεςίεο, ηελ θαηίζρπζε ηνπ ρξήκαηνο επί ηεο πνιηηηθήο, ησλ ππεξεζληθψλ ηξαπεδψλ επί ησλ εζληθψλ θπβεξλήζεσλ. Σν ζηεξεφηππν ηεο αηίζαζεο, πνλεξήο, «αλαηνιηθήο» Βιιάδνο, πνπ δνιίσο θαη ραξηζηηθά εηζήιζε ζην επξσπατθφ θιακπ, ήηαλ πξψηεο ηάμεσο παξάδεηγκα πξνο απνθπγή. Σφζν ηζρπξφ ζηεξεφηππν πνπ ην πίζηεςαλ θαη νη ίδηνη νη Έιιελεο, θαη φρη κφλν ην πίζηεςαλ αιιά επαλαπαχζεθαλ ζην νξηεληαιηζηηθφ ζηεξεφηππν θαη έθαλαλ ηα πάληα γηα λα ην εληζρχζνπλ, θαηαηξψγνληαο ηνλ δεκφζην ρψξν, ηνπο εζληθνχο πφξνπο, ην ζπιινγηθφ θξφλεκα. Βπηζπεχδνληαο ηε ρξενθνπία θαη ηελ ππνδνχισζε. Δη ειένπ θαη θόβνπ πεξαίλνπζα, ηελ ησλ ηνηνύησλ παζεκάησλ θάζαξζηλ... Εδνχ ην εθθξεκέο: απφ κάζεκα εξσηζκνχ γηα ηε ξνκαληηθή Βπξψπε ηνπ 19νπ αη., κάζεκα εμεπηειηζκνχ θαη ππνηαγήο γηα ηε κεηακνληέξλα Βπξψπε ηνπ ρξήκαηνο ζηνλ 21ν αηψλα. Δ Βιιάδα πάιη δηδάζθεη ηα παζήκαηά ηεο. Έσο ηελ θάζαξζε. Από ηηο γλώζεηο ζηε γλώζε Γεψξγηνο Μπακπηληψηεο ΒΗΜΑ, 12 Γεθεκβξίνπ 2010 Υξεηάζηεθε λα πεξάζνπλ αηψλεο γηα λα ζπλεηδεηνπνηήζνπκε θαη λα αλαθαιχςνπκε εθ λένπ «ην ζπλερέο ηεο γλψζεο», ηελ αλάγθε λα μαλαδνχκε ηε γλψζε ζηελ νιφηεηά ηεο. Ώπηφ είλαη πνπ ηα ηειεπηαία ρξφληα φιν θαη πεξηζζφηεξν αλαγλσξίδεηαη δηεζλψο σο αίηεκα ηεο επηζηήκεο αιιά θαη ηεο παηδείαο. Θα κπνξνχζε κάιηζηα λα πεη θαλείο φηη- ηεξνπκέλσλ ησλ αλαινγηψλ- έρνπκε κηα κνξθή επηζηξνθήο ζηελ πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο πνπ ραξαθηήξηδε ηνπο δηαλνεηέο ηεο ειιεληθήο αξραηφηεηαο, ζηε γλψζε πνπ ζπλδχαδε ηε θηινζνθία κε ηα καζεκαηηθά θαη ηε γιψζζα, ηελ ηέρλε κε ηελ πνιηηηθή, ηνλ άλζξσπν κε ηνλ ζεφ, ηνλ θφζκν κε ηε δσή, ηνλ κχζν κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα, ην ζψκα κε ην πλεχκα. ηελ πξνζπάζεηα ηνπ αλζξψπνπ λα θαηαθηήζεη ηε γλψζε πέξαζε απφ ην γεληθφ ζην εηδηθφ, απφ ην θαζνιηθφ ζην κεκνλσκέλν, απφ ην φινλ ζηα κέξε. Δ ιαρηάξα γηα εμεηδίθεπζε θαη ην θπλήγη ηεο εηδηθήο, πιήξνπο, βαζχηεξεο θαη εθηεηακέλεο γλψζεο νδήγεζε ζε ρσξηζκνχο θαη δηαρσξηζκνχο, ελ ηέιεη δε ζε θαηαθεξκαηηζκνχο. Οδήγεζε ζηαδηαθψο ζε ρσξηζκφ ηεο επηζηήκεο ζε επηζηήκεο, ησλ επηζηεκψλ ζε θιάδνπο, ησλ θιάδσλ ζε ηκήκαηα, ησλ ηκεκάησλ ζε ηνκείο θ.ν.θ. Παξάιιεια νδήγεζε ζηελ αλάιπζε θαη αλάδεημε ησλ «ειάρηζησλ ζπζηαηηθψλ», ζηηο κνλάδεο, ζηα κφξηα, ζηα άηνκα, ζηα θνπάξθ, ζηα ειάρηζηα ραξαθηεξηζηηθά. Έηζη επήιζε βαζκεδφλ φιν θαη κεγαιχηεξε εηδίθεπζε αιιά θαη απνζηαζηνπνίεζε, φιν θαη κεγαιχηεξε εκβάζπλζε αιιά θαη δηάζπαζε, έλαο απφιπηνο θαηαθεξκαηηζκφο πνπ ζπζίαζε ην δάζνο ζηα δέληξα. Ώπηφ πνπ πξνθχπηεη σο αδήξηηε αλάγθε ζήκεξα είλαη λα μαλαβξνχκε ηνλ κίην πνπ ελψλεη ηηο πνηθίιεο κνξθέο ηεο γλψζεο, αμηνπνηψληαο παξάιιεια ηελ εθπιεθηηθή πξφνδν πνπ έρεη ζεκεησζεί ζηηο επηζηήκεο. Να επαλαζπλδέζνπκε ηηο ζεηηθέο επηζηήκεο κε ηηο θνηλσληθέο- αλζξσπηζηηθέο θαη φιεο καδί κε ηηο ηέρλεο θαη ηνλ πνιηηηζκφ. Να πξαγκαησζεί ε κεηάβαζε απφ ηηο γλψζεηο ζηε γλψζε, λα πάξεη ζάξθα θαη νζηά ε κέγηζηε απηή ππέξβαζε. Με βάζε ηα ζχγρξνλα επηζηεκνληθά επηηεχγκαηα θαη ηηο πξνθιήζεηο ηνπ αηψλα καο λα δηαιερζνχλ νη επηζηήκεο θαη νη επηζηήκνλεο ζην πιαίζην κηαο δεκηνπξγηθήο δηαθιαδηθφηεηαο θαη δηεπηζηεκνληθφηεηαο. Καη φια κε επίθεληξν ηνλ άλζξσπν. Έηζη πνπ κέζα απφ ηε ζπλέρεηα θαη ηε ζπλνρή ηεο γλψζεο, κέζα απφ ηελ αλζξσπηζηηθά δηεζεκέλε γλψζε, κέζα απφ ην θαηαζηάιαγκα ηεο γλψζεο λα πξνέιζεη ηειηθά ν θσηηζκφο: ε γλψζε λα γίλεη ζνθία. Γηαηί γλψζε καδί θαη ζνθία ηη άιιν είλαη απφ ηελ θνξχθσζε θαη ηελ θαηαμίσζε ην π θαζνξηζηηθνχ γλσξίζκαηνο θαη ραξίζκαηνο ηνπ αλζξψπνπ, ηνπ πλεχκαηνο; Ώπνγνεηεπκέλνη απφ ην ζθφξπηζκα ηεο γλψζεο ζε αζχλδεηεο πιεξνθνξίεο, αλαδεηήζακε ηε ιχζε ζηε δηαζεκαηηθφηεηα, ηδίσο ζηνλ ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο. Παίξλνπκε δηάθνξα ζέκαηα θαη ηα εμεηάδνπκε απφ πνηθίιεο πιεπξέο (ην λεξφ, ι.ρ., απφ πιεπξάο θπζηθήο θαη ρεκείαο, πγείαο, δηάζεζεο θπζηθψλ πφξσλ θαη πεξηβάιινληνο, νηθνλνκίαο, αιιά θαη απφ ηε ζθνπηά ηεο ινγνηερλίαο, ησλ εηθαζηηθψλ ηερλψλ, ηεο κνπζηθήο, θηι.). Δ δηαζεκαηηθφηεηα ήηαλ θαη είλαη «κηα θάπνηα ιχζε» φζν απν ηειεί κνξθή δηεπηζηεκνληθφηεηαο. Παξά ηνλ απνζπαζκαηηθφ θαη κεκνλσκέλν ραξαθηήξα ηεο, είλαη αλαληίξξεηα ρξήζηκε, ηδίσο σο εθαξκνγή κηαο ζπλδπαζηηθήο ζεψξεζεο πνπ αλαδεηθλχεη θάπνηα θνηλά ζηνηρεία. Ώλ ζθεθζνχκε φηη ζηνλ ηφπν απηφλ γελλήζεθε ε έλλνηα θαη ε πξαθηηθή ηεο ζχλζεζεο ηεο γλψζεο ψζηε λα θαηαιήγεη ζε ζνθία από θαη γηα ηνλ άλζξσπν, αιιά θαη φηη ζήκεξα δνχκε κηα γεληθφηεξε απαμίσζε ηεο ρψξαο κε αθνξκή ηελ νηθνλνκηθή καο θαηάπησζε, είλαη παξαπάλσ απφ ρξήζηκν, είλαη εχγισηην θαη παξήγνξν ην κήλπκα πνπ εθπέκπεη ε πξσηνβνπιία ηνπ θνηλσθεινχο ηδξχκαηνο «Ώιέμαλδξνο Χλάζεο» λα νξγαλψζεη απηφ ηνλ θαηξφ ζηελ Ώζήλα ηνπο «Αηαιφγνπο ησλ Ώζελψλ». Πξφθεηηαη ζηελ νπζία γηα έλα θαηλνηνκηθφ πξφγξακκα, ηνπ νπνίνπ ε πξψηε εθδήισζε είλαη έλα (πξαγκαηηθά) Αηεζλέο πλέδξην κε ζπκκεηνρή πξνζσπηθνηήησλ απφ ηνλ ρψξν ηεο επηζηήκεο, ηεο ηέρλεο θαη ηεο δηαλφεζεο θαη κε ζέκα ηνλ ειιεληθφ πνιηηηζκφ θαη ηε ζπκβνιή πνπ κπνξεί λα έρεη ε ειιεληθή ζθέςε ζε πξνβιήκαηα πνπ απαζρνινχλ ηνλ ζχγρξνλν άλζξσπν. Καη φιν απηφ κέζα απφ κηα επξχηεξε δηεπηζηεκνληθή ζεψξεζε θαη κάιηζηα ζε δηαρξνληθή δηάζηαζε πνπ επηηξέπεη πνιιαπιέο ζεσξήζεηο, κηα επηζηεκνληθή θαη πλεπκαηηθή πνιπθσλία, κε δεηνχκελν ηνλ θνηλφ πξνβιεκαηηζκφ θαη ηε ζύλζεζε ηεο γλώζεο πξνο κηα ζνθία πνπ κπνξεί λα ξίμεη θσο ζε κεξηθά απφ ηα κεγάια ζχγρξνλα πξνβιήκαηα. 10