Polimeroetan oinarritutako fabrikazio gehigarria eta 3D inprimaketa: etorkizuneko teknologia gaur egungo gizartean
|
|
- Άποφις Λαιμός
- 4 χρόνια πριν
- Προβολές:
Transcript
1 Ekaia, ale berezia 2019, ekaia ZIENTZIA eta TEKNOLOGIA ALDIZKARIA ISSN eissn Polimeroetan oinarritutako fabrikazio gehigarria eta 3D inprimaketa: etorkizuneko teknologia gaur egungo gizartean Additive manufacturing and 3D printing in polymers: future technology in current society Cristian Mendes 1, Beñat Artetxe* 2, Leire Ruiz-Rubio 1,2, Jose Luis Vilas 1,2 1 BCMaterials, Basque Center for Materials, Applications and Nanostructures. UPV/EHU Zientzia Parkea 2 Zientzia eta Teknologia Fakultatea. Euskal Herriko Unibertsitatea, UPV/EHU Laburpena: Fabrikazio gehigarriak, metodo tradizionalekin alderatuta, abantaila ugari ditu, hala nola diseinu askatasuna, pertsonalizazioa, egitura konplexuak fabrikatzeko gaitasuna edota prototipoen sorrera azkarra. 3D inprimaketa teknologietan material ezberdin ugari erabiltzen badira ere, polimeroak dira gailentzen direnak, haien aldakortasuna, kostu baxua eta propietate fisiko-kimikoak direla eta. Horrela, artikulu honek polimeroetan oinarritutako fabrikazio gehigarrirako metodoak eta horietan erabiltzen diren polimero nagusiak laburbiltzen ditu, baita zenbait arlotan dituzten erabilera-esparruak ere: biomedikuntzan, elektronikan eta ingeniaritza aeroespazialean. Hitz gakoak: fabrikazio gehigarria, 3D inprimaketa, polimeroak, termoegonkorrak, termoplastikoak. Abstract: Additive manufacturing in comparison to traditional fabrication methods displays numerous advantages such as freedom of design, mass customization, the ability to manufacture complex structures or the rapid creation of prototypes. Although there are many materials used in the 3D printing technologies, polymers are the most prominent due to their versatility, low cost and suitable physico-chemical properties. Thus, this article gives an overview of 3D printing technologies applied to polymeric materials, the main polymers used, as well as their applications in fields like biomedicine, electronics and aerospace engineering. Keywords: Additive Manufacturing, 3D printing, polymer, thermosets, thermoplastics. * Harremanetan jartzeko / Corresponding author: Beñat Artetxe Arretxe, Kimika Ezorganikoa Saila, Zientzia eta Teknologia Fakultatea, UPV/EHU, Sarriena auzoa z/g 48940, Leioa, Bizkaia, Euskal Herria. benat.artetxe@ehu.eus Nola aipatu / How to cite: Mendes, Cristian; Artetxe, Beñat; Ruiz-Rubio, Leire; Vilas, Jose Luis (2019). «Polimeroetan oinarritutako fabrikazio gehigarria eta 3D inprimaketa: etorkizuneko teknologia gaur egungo gizartean»; Ekaia, ale berezia 2019, ( Jasoa: 18 maiatza, 2018; Onartua: 18 uztaila, ISSN eissn / 2019 UPV/EHU Obra hau Creative Commons Atribución 4.0 Internacional-en lizentziapean dago 101
2 Cristian Mendes, Beñat Artetxe, Leire Ruiz-Rubio, Jose Luis Vilas 1. Sarrera Fabrikazio gehigarria (additive manufacturing, AM) teknologia ezberdinak biltzen dituen fabrikazio-prozesua da, gaur egun «3D inprimaketa» izenez ezagutzen dena. Prozesu horretan, objektu solidoa material jakin baten geruzak gainezarriz osatzen da. Teknika hau fabrikazio kengarriaren (mekanizazioa) kontrako prozesutzat hartzen da, azken honetan desira den produktua hasierako pieza batetik materiala erauziz lortzen baita [1]. Azken hogeita hamar urteotan zeharo aldatu da fabrikazio gehigarriaren garrantzia. Hasiera batean prototipo berriak sortzeko teknika bezala garatu bazen ere (rapid prototyping), urteak joan ahala jasandako hobekuntzen ondorioz, erreminten mundura hedatu da (rapid tooling). Gaur egun, ordea, kontsumitzaileentzat funtzionalak diren produktuak ekoiztean ardaztu du produkzioa (rapid manufacturing). Hain da handia teknologia honen eragina, ezen, adituek aurreikusten dutenez, urteko 200 eta 600 bilioi (amerikar) $ bitarteko irabaziak sor baititzake etorkizunean [2]. «Industria iraultza»tzat identifikatu den honek gaur egungo merkataritzan aldaketa asko ekarriko ditu. Azken finean, erabiltzaile bakoitzak bere beharrak asetzen dituen produktu propioak sortzeko aukera izango du, merkatuko pieza berriak erosi beharrean. Hasiera batetik, fabrikazio gehigarria merkatuaren eskariak betetzen saiatu da, metodo ezberdinen bidez pieza eta egitura konplexuak erdietsiz. Haren eragina, besteak beste, prozesuen energia-kontsumoaren eta xahutzen den material kantitatearen erredukzioan nabarmentzen da, edota produktuen pertsonalizazio eta eskuragarritasunean; bereziki ondoko eremuetan islatzen da: makina-industria, elektronika, medikuntza, ibilgailuak eta industria aeroespaziala (1. irudia) [3]. Ildo horretan, fabrikazio-sistema oztopoak gaindituz joan da, nahi diren tamainako piezak ekoitziz, fabrikazio-prozesuko akatsak baztertuz eta propietate mekanikoen hobekuntza sakona lortuz [4]. 1. irudia. 2014az geroztik fabrikazio gehigarriaren aplikazio-esparru nagusiak. 102 Ekaia, ale berezia 2019,
3 Polimeroetan oinarritutako fabrikazio gehigarria eta 3D inprimaketa: etorkizuneko teknologia gaur egungo gizartean Ikerketa sakonaren emaitza diren fabrikazio gehigarrirako zenbait teknika garatu dira aspaldi honetan. Kasu guztietan, materiala patroi bidimentsional batean ezartzen da (xy planoa), eta jarraian, geruzaz geruza (z ardatzean zehar) hiru-dimentsioko egitura sortzen du. Lehenik eta behin, produktuaren diseinu birtuala gauzatzen da. Estrategia honen globalizazioak 3D egituren diseinurako zenbait software garatzea bultzatu du (CAD, SketchUp...), unibertsala den STL artxiboak irakurtzeko gai direnak. Hiru dimentsioko edozein objektu bi dimentsioko zenbait STL artxibotan banatu eta azter daiteke [5]. Nahiz eta mota bereko prozesuetan oinarritu, teknika desberdinen mekanismoek ez dute elkarrekin zerikusirik. Horrela, AEBtako «International Organization for Standardization (ISO)/American Society for Testing and Materials (ASTM) 52900:2015» erakundeak fabrikazio gehigarrirako teknikak zazpi multzo nagusitan banatu ditu [6]: injekzio aglutinatzailea (binder jetting), energia zuzenduaren deposizioa (direct energy deposition), estrusioa (material extrusion), injekzioa (material jetting), hauts-ohantzearen bidezko fusioa (powder bed fusion), xafla-ijezketa (sheet lamination) eta fotopolimerizazioa (vat photopolymerization). Materialak hauts-, hari-, xafla- edo likido-egoeran aurki daitezke. Kasu bakoitzean, tekniken deskribapena, ekoizle nagusiak eta erabiltzen diren material garrantzitsuenak 1. taulan laburbildu dira [7]. Injekzio aglutinatzailean, hauts-partikulak itsasgarri likido baten bidez selektiboki elkartzen dira. Teknika horren abantailen artean, inprimaketaren abiadura azkarra eta kostua nabarmen ditzakegu; gainera, material mota ugari erabil daitezke, zeramikoetatik edo metaletatik polimeroetara. Energia zuzenduaren deposizioan eta hauts-ohantzearen bidezko fusioan ere hauts egindako materialak erabiltzen dira, bereziki metalikoak. Teknika horietan aldiz, energia handiko laser bat zuzentzen da hautsera; geruza bakoitzean materiala puntuz puntu urtuta bukaerako pieza lortzen da. Lehen kasuan, hautsa korronte jarraitu bezala erabiltzen da; bigarrenean, berriz, geruzaz-geruza gehitzen eta urtzen da. Hots, geruza bat aglomeratu eta haren gainean material gehiago gehitzen da. Estrusioan, hari erako materiala erabiltzen da, berotu eta pita batetik zehar presio konstantean pasarazten dena. Produktua, abiadura konstantean, substratu baten gainean solidotzen da. Aipatzekoak dira metodo honen azkartasuna, erraztasuna eta prezioa. Bestalde, xafla-ijezketan, itsasgarriz estalitako paperak, plastikoak edota xafla metalikoak bata bestearen gainean itsasten dira [8]. Fotopolimero likidoak bai fotopolimerizazioan, bai injekzioan erabiltzen dira. Lehen teknikan, argiak aktibatutako erreakzio baten bidez gauzatzen da ontzea. Bigarrenean, materialaren tanta likidoak substratu baten gainean jartzen dira; horiek solidotu eta dagokion objektuaren geruza sortzen da. Sarritan azken pausoan substratua deuseztatu egiten da
4 Cristian Mendes, Beñat Artetxe, Leire Ruiz-Rubio, Jose Luis Vilas 1. taula. Fabrikazio gehigarrirako prozesu garrantzitsuenak. Prozesua Deskribapena Ekoizleak Materialak Injekzio aglutinatzailea Energia zuzenduaren deposizioa Estrusioa Injekzioa Hauts-ohantzearen bidezko fusioa Xafla ijezketa Fotopolimerizazioa Hautsak aglutinatzaile likido batez selektiboki elkartzen dira. Gehitzen diren heinean likidotzen dira materialak energia termikoaren bidez. Materiala zirrikitu edo pita batetik igarotzen da. Material tantak selektiboki gehitzen dira. Hauts ohantzea selektiboki likidotzen da energia termikoaren bidez. Geruzak objektua eratzeko elkartzen dira. Fotopolimero likidoa argiaren bitartez ontzen da. Z-CORP 3D Systems ExONE Trumpf Optomec Stratasys Stratasys 3D Systems EOS 3D Systems Renishaw ReaLizer ARCAM Concept Laser MCOR EnvisionTEC 3D Systems Hautsak: igeltsua, harea, metalak, aleazioak eta material konposatuak Metal hautsak (altzairuak, Co, Al, Cu, Ti, Ni) eta material konposatuak Polimero termoplastikoak: ABS, ASA, poliamidak, polikarbonatoak, polipropilenoa Zeramikoak, fotopolimero likidoak, argizariak Metalak (Al, Co, Cr, Ni, Ti, altzairuak), polimeroak (poliamidak, poliestirenoa, poliaril-eter-zetonak) eta polimero konpositeak Papera eta konposite termoplastikoak Epoxi-erretxina eta erretxina akriliko nanoegituratuak ABS = akrilonitrilo-butadieno-estireno kopolimeroa; ASA = akriliko-estireno-akrilonitrilo kopolimeroa. Nahiz eta zeramikoak eta metalak lantzeko teknologia gero eta garatuago egon, oraindik polimeroek zenbait abantaila aurkezten dituzte. Besteak beste, merkeagoak dira, moldakorragoak, errazagoa da haiekin lan egitea, eta forma, tamaina eta propietate fisiko-kimiko konplexu eta ezberdinak lortzeko konforma daitezke. Horregatik, lan honetan polimeroetan oinarritutako fabrikazio gehigarrirako teknikak eta hauen aplikazio nagusiak aurkezten dira. 104 Ekaia, ale berezia 2019,
5 Polimeroetan oinarritutako fabrikazio gehigarria eta 3D inprimaketa: etorkizuneko teknologia gaur egungo gizartean 2. Polimeroetan oinarritutako fabrikazio gehigarrirako metodoak Aipatutako fabrikazio gehigarrirako zazpi prozeduren artean, teknologia ugari bereizten dira, «3D inprimaketarako teknika» izena dutenak [9]. Horietatik, polimeroetan oinarritzen direnen artean, zazpi garrantzitsuenak aztertuko ditugu hurrengo ataletan: 2.1. Material-urtzearen bidezko modelatzea (Fused Desposition Modelling, FDM) Stratasys Inc. konpainiako Scott Crumpek 1989an patentatutako teknika da material-urtzearen bidezko modelatzea (FDM). FDM teknologian oinarritzen diren inprimagailuek kontsumitzaileen artean ezagunenak izaten jarraitzen dute polimeroak inprimatzeko orduan. Estrusioan oinarritutako teknika honetan, diametro ezberdinetako polimero termoplastikozko (polikarbonatoa, akrilonitrilo-butadieno-estireno, azido polilaktikoa) bobinak erabiltzen dira, urtu eta pita betetik igaroarazten direnak. Azkenaldian, fusio-tenperatura altuagoko termoplastikoak ere (polieter-zetona bezalako polimero erdi-kristalinoak) erabil daitezke. 2. irudian erakusten den moduan, estrusio-prozesua jasan duen polimero erdilikidoa berehala solidotzen da, eta geruzaz geruza hiru dimentsioko objektua eratzen da. 2. irudia. FDM teknologiaren irudikapen eskematikoa [9]. Teknika honen muga nagusia beharrezko materialaren kalitate altuan datza. Hots, tentsio eta konpresiopean landu eta urtuko den materialaren kalitatea 105
6 Cristian Mendes, Beñat Artetxe, Leire Ruiz-Rubio, Jose Luis Vilas altua izan behar da, bukaerako produktuaren egonkortasun mekaniko eta termikoak eraginik izan ez dezan. Aldiz, abantailen artean, prezio baxua, maneiatzeko erraztasuna eta inprimaketa-prozesuaren abiadura nabarmen ditzakegu Estereolitografia (Stereolithography, SLA) Estereolitografia (SLA) fabrikazio gehigarrirako garatutako lehen tekniketako bat izan zen. Oinarrian, erretxina polimeriko bat (epoxi edo akrilikoak, normalean), argi ultramorearen bidez onduz bi dimentsiotan inprimatzen da fotopolimerizazio prozesuaren bitartez. 3. irudian azaltzen den bezala, txantiloi-lana betetzen duen plataforma polimero likidoz betetako kubeta batean murgiltzen da 0,05-0,15 mm bitarteko sakonerara. Argi ultramorea igortzen duen laserra ispilu baten bitartez polimeroa duen patroirantz islatzen da, eta geruzaz geruza objektua eratzen da txantiloiaren gainazalean. 3. irudia. SLA teknologiaren irudikapen eskematikoa [9]. Polimerizazioaren sakonerak, laserraren potentziak eta argiztapen-abiadurak eta denborak amaierako produktuaren kalitatea definitzen dute. Zalantzarik gabe, prozesuaren abantaila nagusia haren abiadura altua eta erresoluzio bikaina dira. Hala ere, kostuak industria mailako eskalatzea mugatu du Argiaren prozesatze digitala (Digital Light Processing, DLP) Argiaren prozesatze digitala (DLP), SLAren antzeko fotopolimerizazio-prozesua da. Kasu honetan, aldiz, 4. irudian ikusten den bezala, argia maskara digital batean proiektatzen da bi dimentsioko patroia lortzeko. 106 Ekaia, ale berezia 2019,
7 Polimeroetan oinarritutako fabrikazio gehigarria eta 3D inprimaketa: etorkizuneko teknologia gaur egungo gizartean SLAn bukaerako produktuaren erresoluzioa laser izpiaren tamainaren araberakoa bada ere, DLPn proiektatutako irudiaren pixelaren tamainaren menpekoa da. Teknikoki, DLPa SLAa baino azkarragoa da, baina lortzen den erresoluzioak eta gainazalaren kalitateak ez dute zerikusirik. Ondorioz, tamaina handiko objektu ugari inprimatzeko oso erabilgarria da. 4. irudia. DLP teknologiaren irudikapen eskematikoa [9] Laser bidezko sinterizazio selektiboa (Selective Laser Sintering, SLS) Hauts-ohantzearen bidezko fusioaren adibide nagusia da laser bidezko sinterizazio selektiboa (SLS). 5. irudian ikusten den moduan, konfigurazioa bi ganbara nagusitan banatzen da: hautsa gordetzen duen ganbara eta inprimaketarako ganbara. Biak materialaren fusio-tenperaturaraino berotzen dira eta potentzia handiko laser-izpi batek hautsaren gainazala argitu ondoren, bi dimentsioko patroi baten gainean trinkotzen (sinterizatzen) da. Ganbaretako mugimendu bertikalek geruzaren lodiera definitzen dute. Trinkotutako materialaren gainean, arrabola baten bidez, hauts berria erortzen da, eta pausoz pauso hiru dimentsioko objektua sortzen da. Azken pausoan, kanpoko geruzako trinkotu gabeko hautsa garbitu behar da. SLS inprimaketaren kalitatea definitzen duten faktore nagusiak honako hauek dira: hauts-partikulen tamaina, laserraren potentzia eta tamaina, eta haren abiadura. Abantailen artean, aurreko hiru teknologiekin alderatuta, aipatzekoa da konplexutasun handiagoko piezak inprimatzeko erraztasuna. Desabantailen artean, kostua nabarmen dezakegu (berogailuak, laserra, tresneria). Tradizionalki metalak inprimatzeko erabili izan bada ere, polikaprolaktonak edo poliamidak bezalako termoplastikoetarako erabil daiteke; izan ere, haren oztopo nagusia difusio molekularraren bidezko trinkotzea baita
8 Cristian Mendes, Beñat Artetxe, Leire Ruiz-Rubio, Jose Luis Vilas 5. irudia. SLS teknologiaren irudikapen eskematikoa [9]. 6. irudia. 3DP teknologiaren irudikapen eskematikoa [9]. 108 Ekaia, ale berezia 2019,
9 Polimeroetan oinarritutako fabrikazio gehigarria eta 3D inprimaketa: etorkizuneko teknologia gaur egungo gizartean 2.5. Hiru-dimentsioko inprimaketa (Three-Dimensional Printing, 3DP) Hiru-dimentsioko inprimaketa (3DP) MITek (Massachusettseko Teknologia Institutua) garatu zuen injekzio aglutinatzailean oinarritutako teknika da (6. irudia). Horretan, hautsaren eta aglutinatzaile baten arteko elkarrekintza erabiltzen da trinkotzea lortzeko; faktore garrantzitsuenak hautsaren partikulen tamaina eta aglutinatzailearen biskositatea dira. Teknologia honek, merkea izateaz gain, material ezberdinen erabilera ahalbidetzen du. Hala ere, bukaerako produktuaren kalitatea gainazalaren eta porositatearen aldetik, ez da oso ona izaten Ijeztutako Objektuen Manufaktura (Laminated Object Manufacturing, LOM) Industrialki asko erabiltzen den teknika dugu Ijeztutako Objektuen Manufaktura (LOM). 7. irudian deskribatzen den bezala, inprimaketa energia termikoaren bidezko ijezketa da, non materiala laser bidez mozten den. Prozesu motela da eta erresoluzio aldetik nahiko mugatua; baina merkea denez, arrakasta handia du industria mailan. 7. irudia. LOM teknologiaren irudikapen eskematikoa [9] PolyJet Teknologia Injekzio bidezko PolyJet teknologian, fotopolimero likido baten tantatxoak gehitzen dira substratu baten gainean (8. irudia). Argi ultramoreak 109
10 Cristian Mendes, Beñat Artetxe, Leire Ruiz-Rubio, Jose Luis Vilas erretxinaren ontzea eragiten du, eta material solidoren geruza fin-finak sortzen dira. Prozesu konplexu eta motela da, baina erresoluzio handiko piezak egin daitezke teknika honen bidez [10]. 8. irudia. PolyJet teknologiaren irudikapen eskematikoa [9]. 3. fabrikazio gehigarrian erabiltzen diren polimeroak Aurretiaz aipatu den bezala, fabrikazio teknikaren arabera, polimero termoplastikoak (FDM, SLS, 3DP, LOM tekniketan) edo termoegonkorrak (SLA, DLP, PolyJet, tekniketan) erabiltzen dira. Lehenak egitura molekular lineala duten material gisa definitzen dira, eta gai dira beroaren edo presioaren bidez urtu edo biguntzeko. Bigarrenek elkargurutzaketa kimikoan oinarritutako egitura aurkezten dute, eta, ondorioz, deskonposatu egiten dira urtu edo bigundu beharrean [11] Polimero termoplastikoak Termoplastiko erabiliena akrilonitrilo-butadieno-estireno (ABS) kopolimeroa da (9. irudia). Ehunka kolore eta propietate mekaniko aurkez ditzaketen nahaste ezberdinak FDM metodoaren bidez lantzen dira. Guztiz amorfoak diren materialak ezin hobeak izan ohi dira FDMrako, ez baitute fusio puntu definiturik aurkezten, eta materialak, berotu ahala, gero eta gehiago biguntzen baitira. Polimeroaren biskositatea behar bezain altua 110 Ekaia, ale berezia 2019,
11 Polimeroetan oinarritutako fabrikazio gehigarria eta 3D inprimaketa: etorkizuneko teknologia gaur egungo gizartean izan behar da, estrusioaren forma mantendu eta azkar eta erraz solidotzeko. Bestalde, azido polilaktikoa (PLA) sarritan erabiltzen da ABSaren ordezko gisa. Bi material hauek prozesatzeko orduan, beharrezkoa da pieza euskarri baten erabilera (material arinagoz egina, hala nola, argizaria edo poli(binil) alkoholaz); pieza hori fabrikazio prozesuaren azken pausoan urtu edo disolbatuz ezabatuko da. Propietate mekaniko hobeak behar direnean, aldiz, material sofistikatuagoak erabil daitezke, hala nola polikarbonatoak, polieterimida (estandar industrialen artean ULTEM 9085 materiala oso ezaguna da) eta polietersulfonak. Azken hauek ordea gama altuko tresneriaz soilik landu daitezke [12]. 9. irudia. ABS kopolimeroaren osagai diren monomeroen egitura molekularra. SLSk termoplastiko kristalinoak erabiltzen ditu, polimeroaren ur tzeprozesua azkarra eta bat-batekoa izan behar baita. Fusio-puntu baxuko termoplastiko kristalinoen (erdi-kristalinoen) artean poliamidak dira ohikoenak. Ezagunena Nylona (nylon 6,6) bada ere (10. irudia), merkatuan eskuragarri daude poliamida 11 eta poliamida 12. Zenbakiek monomeroen karbono atomoen kopurua adierazten dute. Propietate mekanikoak hobetzeko asmoz, zenbait enpresak poliamidetan oinarritutako material konposatuak komertzializatu dituzte: adibidez, 3D Systems-en Duraform GF (beira partikulaz betetako poliamida 12) edo EOS GmbHren karbono zuntzez indarturiko konpositeak. 10. irudia. Nylon 6,6-aren egitura molekularra. Bestalde, sarritan flexibilitate handiko elastomeroak erabil daitezke; egonkortasun termiko eta kimiko handia izateaz gain, kautxuaren antzeko propietateak erakusten dituzte. Nabarmentzekoak dira biomedikuntzan era
12 Cristian Mendes, Beñat Artetxe, Leire Ruiz-Rubio, Jose Luis Vilas biltzen diren elastomero bio-bateragarriekin egindako lanak, besteak beste polikaprolaktona (PCL), azido polilaktikoa (PLA) eta bere bertsio kiralean, azido poli(l-laktikoa) (PLLA) oinarritutakoak. Aglutinatzaile likidoekin batera gehitzen diren polimero-hautsak, poli(metilmetakrilato)etara (PMMA) mugatzen dira (11. irudia). Izan ere, 3DP teknika hauts zeramikoekin erabiltzen da gehienbat. Polimeroek metal aglutinatzailearen lana betetzen dute sarritan, baina komertzialak diren produktuen formulazioak ez daude eskuragarri. Azkenik, LOM teknologiari dagokionez, ekoitzi zen lehen materiala biltzeko papera izan zen, hau da, poli(binilkloruro)zko (PVC) geruza finez elkartutako papera. Egun, xaflatan egituratutako polimero/zeramiko eta polimero/metal sistemen ikerketan lan handia egiten ari da [12]. 11. irudia. PMMA (ezkerra) eta PVC-aren (eskuina) egitura molekularrak Polimero termoegonkorrak SLA, DLP eta PolyJet teknologietan, likido-egoeran dauden fotopolimero termoegonkorrak erabiltzen dira. Erradiazio ezberdinen aurrean (industrialki, argi ikusgaia edo ultramorea bakarrik erabiltzen dira) trinkotzen diren polimero hauei «erretxina» izena ematen zaie. Ohiko erretxinak monomero, oligomero, fotohasarazle, inhibitzaile, eta beste zenbait gehigarri ezberdinen (besteak beste, koloratzaileak, gogortzaileak, aparren kontrako produktuak) nahasketa konplexuak izan ohi dira. Hasiera batean, akrilato edo binileter monomeroen (12. irudia) eta fotohasarazle ultramoreen arteko nahasketak ospetsu bilakatu baziren ere, denboraz, uzkurtze-prozesu larria jasaten zutela ikusi zen: bukaerako pieza erabat deformatzen zen. Era berean, atmosferako oxigenoak polimerizazio-erreakzioa inhibitzen zuela ikusita, erretxina hauen erabilera zertxobait baztertu zen. Nahiz eta polimerizazio-prozesu konplexuagoa jarraitu, desabantaila hauek gainditu nahian, epoxi erretxinak aukeratu ziren ordezko gisa. 112 Ekaia, ale berezia 2019,
13 Polimeroetan oinarritutako fabrikazio gehigarria eta 3D inprimaketa: etorkizuneko teknologia gaur egungo gizartean 12. irudia. Ezkerretik eskuinera, akrilato, binil eter eta epoxi taldeen egitura molekularrak. Gaur egungo erretxina komertzial gehientsuenak akrilato, epoxi eta beste material oligomeriko batzuen nahasteak dira. Akrilatoek azkar erreakzionatzen dute; epoxi taldeak, berriz, erresistentzia mekanikoaren erantzuleak dira. Monomero mota ezberdinek ez dute elkarrekin erreakzionatzen: akrilatoen kasuan polimerizazio erreakzio erradikalarioa den bitartean, epoxidoen kasuan kationikoa da. Hala ere, monomero bakoitzak bere aldetik eratzen dituen sare polimerikoak fisikoki elkargurutzatuta egoten dira, bukaerako produktuari propietate mekaniko egokiak emanez. Sare polimerikoak eratu ahal izateko, akrilato taldeek talde funtzional bat baino gehiago izaten dituzte. Ohikoak dira, besteak beste, poliester akrilatoak, akrilato epoxidikoak, uretano akrilatoak eta amino akrilatoak. Mekanismo erradikalarioaren hasarazle gisa, bentzoina, azetofenona, bentzilazetala edota ziklohexilfenil zetona erabiltzen dira. Epoxi taldeei dagokienez, arruntenak poliglizidilo eter eta esterrak izan ohi dira, eta erreakzio kationikoaren hasarazleak, onio edo metalozeno gatzak. Injekzio bidezko teknologietan ere antzeko formulazioak erabiltzen dira, baina kasu hauetan, ezinbestekoa izaten da materialaren biskositatean arreta jartzea. Inguru-tenperaturan biskositate handia duten polimeroekin lan egiteko, injekzio-prozesuaren aurretik materiala berotzea izaten da irtenbidea. Gaur egun ordea, tenperatura igo behar ez izateko, erretxinaz, diluitzailez (biskositate baxuko materialak: esaterako, parafina) eta gehigarriz osatutako formulazioak saltzen ditu 3D System-ek. 4. Erabilerak Azken atal honetan, fabrikazio gehigarriaz prestatutako polimeroen erabilera nagusiak aipatuko dira. Nahiz eta aplikazio-eremu zabala aurkeztu (13. irudia), nabarmentzekoa da, bereziki, biomedikuntzan, elektronikan eta industria aeroespazialean duten garrantzia. Hala ere, orain arte, prototipoen garapenarekin erlazionatutako arloetan teknologia esanguratsu gisa agertzen den arren, fabrikazio gehigarriaz prestatzen diren objektuen % 29 baino ez dira funtzionalak; hots, ez dute aplikazio praktikorik. Ondorioz, merkatuan prototipoen prestaketarako fotopolimeroak gailentzen dira (fabrikatzen diren piezen % 50). Pieza funtzionalen artean, aipagarriak dira 113
14 Cristian Mendes, Beñat Artetxe, Leire Ruiz-Rubio, Jose Luis Vilas SLS bidez inprimatutako termoplastikoak (poliamidak, elastomero termoplastikoak ), gehienbat industria aeroespazialean erabiltzen direnak [13]. 13. irudia. Polimeroetan oinarritutako fabrikazio gehigarriaren aplikazio-eremuak industria-sektorearen arabera Biomedikuntza Biomedikuntzaren mundu zabalean, polimeroetan oinarritutako fabrikazio gehigarria inplanteak eta protesiak egiteko erabiltzen da, baina baita birsorkuntza medikuntzan eta ehunen ingeniaritzan ere [14-16]. Orokorrean, inprimagarritasuna, biobateragarritasuna eta propietate mekaniko aproposak aurkeztea izan ohi dira bete beharreko baldintzak. Polimero hauek jatorri naturala (gelatina, alginatoa, kolagenoa ) zein sintetikoak (polietilen glikola, PEG; poli(azido laktiko-ko-glikoliko)a, PLGA; poli(binil alkohol)a, PVA ) izan ditzakete. Nahiz eta orain arte fotopolimeroak iraupen luzeko inplante kirurgikoetan erabili ez diren, aspaldidanik erabili izan dira hortzen zaharberritzean. Oso ezagunak dira txantxarrak betetzeko metakrilatoetan oinarritutako erretxinak, bracket metalikoen ordezkoak eraikitzeko ere aplika daitezkeenak. Oro har, pieza guzti hauek SLA teknikaren bidez inprimatzen dira. Bestalde, audifono pertsonalizatuen diseinuan paper garrantzitsua jokatzen dute polimeroek, gaixoaren belarria eskaneatu eta momentuan bertan inprimatu baitaiteke dispositiboa. Prozedura berari jarraitzen zaio tomografia edota erresonantzia magnetiko nuklearraren bidez jasotako organoen edo ehunen hiru-dimentsioko irudiak inprimatzeko orduan [17]. Metodo hau belaun-, garezur-, aldaka- edo sorbalda-inplanteetan erabili da, eta baita bihotzeko balbula berriak fabrikatzeko ere. Adibide ikusgarri gisa, bihotz 114 Ekaia, ale berezia 2019,
15 Polimeroetan oinarritutako fabrikazio gehigarria eta 3D inprimaketa: etorkizuneko teknologia gaur egungo gizartean osoaren eredu malgu eta gardenak eraiki ahal izan dira, eta baita guztiz funtzionala zen giltzurruna sortu ere 2002an [18]. 14. irudia. Masailezurreko lesio baten aurrean 3D inprimaketa bidez egindako scaffoldaren adibide eskematikoa. Pausoak: arazoa, diseinua, fabrikazioa eta inplementazioa [19]. Ehunen ingeniaritzan eta medikuntza birsortzailean, aldamio edo «scaffold»-ak funtsezkoa dira zelulen infiltrazio eta ugalketarako konexio fisikoa eskaintzeko (14. irudia). Fabrikazio gehigarriaren bitartez, forma eta porositate kontrolatuak dituzten piezak lor daitezke, eta, era berean, inprimatutako scaffoldaren barnean bioaktiboak diren partikulak garraiatu. Arruntak dira SLS bidezko polikaprolaktonak (PCL) eta PolyJet bidezko poliazido laktikozko (PLA) pieza biodegradagarriak edota hezur sintetiko (hidroxiapatita) / PLGA konpositeak. Horretaz gain, FDM bidezko metakrilatoak inplanteak eta inguruneko ehunak elkartzeko «torloju» gisa diseinatu dira [19] Elektronika Elektronikaren arloan duen ekarpena momentuz haren hastapenetan badago ere, eroale elektrikoak polimeroekin konbinatuz sortutako konpositeak sentsore elektrikoak garatzeko erabili dira [20,21]. Horrela, sentsore piezorresistiboak eta sentsore kapazitiboak sortu dira PCL eta karbono deribatuak erabiliz (15. irudia). Sentsore piezorresistiboek tolestura mekanikoa, erresistentzia elektrikoaren aldaketen bidez detekta dezakete. Kapazitiboak, aldiz, beste gailu batzuen barruan txertatuta egoteko inprima daitezke: adibidez, uraren presentzia eta gabezia detektatzeko [22]
16 Cristian Mendes, Beñat Artetxe, Leire Ruiz-Rubio, Jose Luis Vilas 15. irudia. Fabrikazio gehigarri bidez sortutako sentsore piezorresistiboa (a), kapazitiboa (b) eta mikroelektronika-zirkuitua (c) (eskala-barra 5 mm-koa da) [22]. 16. irudia. Gainazal aerodinamikoaren (a) eta helizearen (b) hiru dimentsioko ereduak. Fotopolimerizazio bidez inprimatutako beira-zuntzezko (c, d, g, h) eta karbono-zuntzezko (e, f, i, j) konpositeak [24]. 116 Ekaia, ale berezia 2019,
17 Polimeroetan oinarritutako fabrikazio gehigarria eta 3D inprimaketa: etorkizuneko teknologia gaur egungo gizartean 4.3. Industria aeroespaziala Industria aeroespazialeko pieza gehienek geometria konplexuak azaltzen dituzte, fabrikazio-prozesu garesti eta luzeak eskatzen dituztenak. Zentzu honetan, fabrikazio gehigarria alternatiba baliagarri gisa agertzen da. Motorraren ihes-hodia eta turbinaren piezak ekoizteko, normalean material metaliko ezberdinen 3D inprimaketa erabiltzen da, polimeroek baino erresistentzia mekaniko eta termiko handiagoa agertzen dutelako [23]. Hala ere, oraintsu frogatu da aluminioa baino arinagoa den (masaren murrizketa % 50 ingurukoa da) beira- eta karbono-zuntzez gogortutako fotopolimero (ULTEM 1000) konposite batek, metalek adinako erresistentzia mekanikoa (aluminioaren erresistentziaren 2/3) eta tenperatura «altuak» (250 C) jasan ditzakeela (16. irudia) [24]. 5. Ondorioak Fabrikazio gehigarriak eta 3D inprimaketak gure etorkizuna aldatuko dutela uste da. Edozein ordenagailutan edonork objektu bat diseinatu eta munduko beste edozein puntutan momentuan bertan inprimatzeko aukera (adibidez, zure etxean bertan!) etorkizunean, ametsa izatetik errealitate izatera pasa daiteke. Lan-esparruak ez du mugarik: biomedikuntzatik hasi (protesiak, scaffold-ak) eta industria teknologiko modernoenera (elektronika, aeroespaziala), edo, zergatik ez, norbere gustuko denborapasetara (arropak, bitxigintza, sukaldaritza, arte lanak, jostailuak ) baitoa. Prozesuen kostuek behera egiten duten heinean, teknologia askoz eskuragarriagoa bihurtuko da. Beraz, badakizue: inprima dezagun gure etorkizuna! 6. Esker onak Egileek UPV/EHU (PPG17/37, GIU17/050) eta Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailetik (IT718-13) jasotako diru-laguntza eskertzen dute. C.M.ek BCMaterials fundaziotik jasotako doktorego aurreko kontratua eskertzen du. 7. Bibliografia [1] Bandyopadhyay, A., Bose, S Additive Manufacturing. CRC Press, Massachusetts, USA. [2] Eyers, D. R., Potter, A. T «Industrial Additive Manufacturing: A manufacturing systems perspective». Computers in Industry, 92-93,
18 Cristian Mendes, Beñat Artetxe, Leire Ruiz-Rubio, Jose Luis Vilas [3] Ngo, T. D., Kashani, A., Imbalzano, G., Nguyen, K. T. Q., Hui, D «Additive manufacturing (3D printing): A review of materials, methods, applications and challenges». Composites Part B: Engineering, 143, [4] ( ) [5] De Leon, A. C., Chen, Q., Palaganas, N. B., Palaganas, J. O., Manapat, J., Advincula, R. C «High performance polymer nanocomposites for additive manufacturing applications». Reactive and Functional Polymers, 103, [6] Bourell, D., Kruth, J. P., Leu, M., Levy, G., Rosen, D., Beese, A. M., Cla r e, A «Materials for additive manufacturing». CIRP Annals - Manufacturing Technology, 66, [7] ISO / ASTM Standard terminology for additive manufacturing general principles terminology. AST international, West Conshohocken PA, USA [8] Lee, J. Y., An, J., Chua, C. K «Fundamentals and applications of 3D printing for novel materials». Applied Materials Today, 7, [9] Xu, Y., Wu, X., Guo, X., Kong, B., Zhang, M., Qian, X., Mi, S., Sun, W «The Boom in 3D-Printed Sensor Technology». Sensors, 17,1166. [10] Dizon, J. R. C., Espera, A. H., Chen, Q., Advincula, R. C «Mechanical characterization of 3D-printed polymers». Additive Manufacturing, 20, [11] Charles E. Carraher, J Polymer Chemistry. CRC Press, Massachusetts, USA. [12] Gibson, I., Rosen, D., Stucker, B Additive Manufacturing Technologies. 3D Printing, Rapid Prototyping, and Direct Digital Manufacturing. Springer, New York, USA. [13] Ligon, S. C., Liska, R., Stampfl, J., Gurr, M., Mülhaupt, R «Polymers for 3D Printing and Customized Additive Manufacturing». Chemical Reviews, 117, [14] Mironov, V., Boland, T., Trusk, T., Forgacs, G., Markwald, R. R «Organ printing: Computer-aided jet-based 3D tissue engineering». Trends in Biotechnology, 21, [15] Seitz, H., Rieder, W., Irsen, S., Leukers, B., Tille, C «Three-dimensional printing of porous ceramic scaffolds for bone tissue engineering». Journal of Biomedical Materials Research - Part B Applied Biomaterials, 74, [16] Melchels, F. P. W., Domingos, M. A. N., Klein, T. J., Malda, J., Bartolo, P. J., Hutmacher, D. W «Additive manufacturing of tissues and organs». Progress in Polymer Science, 37, [17] Landers, R., Mülhaupt, R «Desktop manufacturing of complex objects, prototypes and biomedical scaffolds by means of computer-assisted design combined with computer-guided 3D plotting of polymers and reactive oligomers». Macromolecular Materials and Engineering, 282, Ekaia, ale berezia 2019,
19 Polimeroetan oinarritutako fabrikazio gehigarria eta 3D inprimaketa: etorkizuneko teknologia gaur egungo gizartean [18] Wang, X., Jiang, M., Zhou, Z., Gou, J., Hui, D «3D printing of polymer matrix composites: A review and prospective». Composites Part B: Engineering, 110, [19] Park, S. A., Lee, H. J., Kim, K. S., Lee, S. J., Lee, J. T., Kim, S. Y., Chang, N. H., Park, S. Y «In vivo evaluation of 3D-printed polycaprolactone scaffold implantation combined with β-tcp powder for alveolar bone augmentation in a beagle defect model». Materials, 11, 238. [20] Espalin, D., Muse, D. W., MacDonald, E., Wicker, R. B «3D Printing multifunctionality: Structures with electronics». International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 72, [21] Lopes, A.J., MacDonald, E., Wicker, R. B «Integrating stereolithography and direct print technologies for 3D structural electronics fabrication». Rapid Prototyping Journal, 18, [22] Leigh, S. J., Bradley, R. J., Purssell, C. P., Billson, D. R., Hutchins, D. A «A Simple, Low-Cost Conductive Composite Material for 3D Printing of Electronic Sensors». PLoS ONE, 7, 1-6. [23] Liu, R., Wang, Z., Sparks, T., Liou, F., Ne w k i r k, J «Laser Additive Manufacturing materials, design, technologies and applications». Elsevier Ltd. Missuri.USA [24] Invernizzi, M., Natale, G., Levi, M., Turri, S., Griffini, G «UVassisted 3D printing of glass and carbon fiber-reinforced dual-cure polymer composites». Materials, 9,
DERIBAZIO-ERREGELAK 1.- ALDAGAI ERREALEKO FUNTZIO ERREALAREN DERIBATUA. ( ) ( )
DERIBAZIO-ERREGELAK.- ALDAGAI ERREALEKO FUNTZIO ERREALAREN DERIBATUA. Izan bitez D multzo irekian definituriko f funtzio erreala eta puntuan deribagarria dela esaten da baldin f ( f ( D puntua. f zatidurak
Διαβάστε περισσότεραBanaketa normala eta limitearen teorema zentrala
eta limitearen teorema zentrala Josemari Sarasola Estatistika enpresara aplikatua Josemari Sarasola Banaketa normala eta limitearen teorema zentrala 1 / 13 Estatistikan gehien erabiltzen den banakuntza
Διαβάστε περισσότερα= 32 eta β : z = 0 planoek osatzen duten angelua.
1 ARIKETA Kalkulatu α : 4x+ 3y+ 10z = 32 eta β : z = 0 planoek osatzen duten angelua. Aurki ezazu α planoak eta PH-k osatzen duten angelua. A'' A' 27 A''1 Ariketa hau plano-aldaketa baten bidez ebatzi
Διαβάστε περισσότεραERREAKZIOAK. Adizio elektrozaleak Erredukzio erreakzioak Karbenoen adizioa Adizio oxidatzaileak Alkenoen hausketa oxidatzailea
ERREAKZIAK Adizio elektrozaleak Erredukzio erreakzioak Karbenoen adizioa Adizio oxidatzaileak Alkenoen hausketa oxidatzailea ADIZI ELEKTRZALEK ERREAKZIAK idrogeno halurozko adizioak Alkenoen hidratazioa
Διαβάστε περισσότεραANGELUAK. 1. Bi zuzenen arteko angeluak. Paralelotasuna eta perpendikulartasuna
Metika espazioan ANGELUAK 1. Bi zuzenen ateko angeluak. Paalelotasuna eta pependikulatasuna eta s bi zuzenek eatzen duten angelua, beaiek mugatzen duten planoan osatzen duten angeluik txikiena da. A(x
Διαβάστε περισσότερα1. Gaia: Mekanika Kuantikoaren Aurrekoak
1) Kimika Teorikoko Laborategia 2012.eko irailaren 12 Laburpena 1 Uhin-Partikula Dualtasuna 2 Trantsizio Atomikoak eta Espektroskopia Hidrogeno Atomoaren Espektroa Bohr-en Eredua 3 Argia: Partikula (Newton)
Διαβάστε περισσότερα7.GAIA. ESTATISTIKA DESKRIBATZAILEA. x i n i N i f i
7.GAIA. ESTATISTIKA DESKRIBATZAILEA 1. Osatu ondorengo maiztasun-taula: x i N i f i 1 4 0.08 2 4 3 16 0.16 4 7 0.14 5 5 28 6 38 7 7 45 0.14 8 2. Ondorengo banaketaren batezbesteko aritmetikoa 11.5 dela
Διαβάστε περισσότεραMaterial plastikoak eta ingurugiroa: polimero biodegradakorrak*
Material plastikoak eta ingurugiroa: polimero biodegradakorrak* Jose Ramón Sarasua Euskal Herriko Unibertsitatea Meatz eta Metalurgi Ingeniaritza eta Materialen Zientziaren Saila Bilboko Ingeniaritza Goi
Διαβάστε περισσότεραPoisson prozesuak eta loturiko banaketak
Gizapedia Poisson banaketa Poisson banaketak epe batean (minutu batean, ordu batean, egun batean) gertaera puntualen kopuru bat (matxura kopurua, istripu kopurua, igarotzen den ibilgailu kopurua, webgune
Διαβάστε περισσότεραEmaitzak: a) 0,148 mol; 6,35 atm; b) 0,35; 0,32; 0,32; 2,2 atm; 2,03 atm; 2.03 atm c) 1,86; 0,043
KIMIKA OREKA KIMIKOA UZTAILA 2017 AP1 Emaitzak: a) 0,618; b) 0,029; 1,2 EKAINA 2017 AP1 Emaitzak:a) 0,165; 0,165; 1,17 mol b) 50 c) 8,89 atm UZTAILA 2016 BP1 Emaitzak: a) 0,148 mol; 6,35 atm; b) 0,35;
Διαβάστε περισσότερα2011 Kimikako Euskal Olinpiada
2011 Kimikako Euskal Olinpiada ARAUAK (Arretaz irakurri): Zuzena den erantzunaren inguruan zirkunferentzia bat egin. Ordu bete eta erdiko denbora epean ahalik eta erantzun zuzen gehien eman behar dituzu
Διαβάστε περισσότεραSELEKTIBITATEKO ARIKETAK: OPTIKA
SELEKTIBITATEKO ARIKETAK: OPTIKA TEORIA 1. (2012/2013) Argiaren errefrakzioa. Guztizko islapena. Zuntz optikoak. Azaldu errefrakzioaren fenomenoa, eta bere legeak eman. Guztizko islapen a azaldu eta definitu
Διαβάστε περισσότερα1 Aljebra trukakorraren oinarriak
1 Aljebra trukakorraren oinarriak 1.1. Eraztunak eta gorputzak Geometria aljebraikoa ikasten hasi aurretik, hainbat egitura aljebraiko ezagutu behar ditu irakurleak: espazio bektorialak, taldeak, gorputzak,
Διαβάστε περισσότεραLOTURA KIMIKOA :LOTURA KOBALENTEA
Lotura kobalenteetan ez-metalen atomoen arteko elektroiak konpartitu egiten dira. Atomo bat beste batengana hurbiltzen denean erakarpen-indar berriak sortzen dira elektroiak eta bere inguruko beste atomo
Διαβάστε περισσότερα1 GEOMETRIA DESKRIBATZAILEA...
Aurkibidea 1 GEOMETRIA DESKRIBATZAILEA... 1 1.1 Proiekzioa. Proiekzio motak... 3 1.2 Sistema diedrikoaren oinarriak... 5 1.3 Marrazketarako hitzarmenak. Notazioak... 10 1.4 Puntuaren, zuzenaren eta planoaren
Διαβάστε περισσότερα2. ERDIEROALEEN EZAUGARRIAK
2. ERDIEROALEEN EZAUGARRIAK Gaur egun, dispositibo elektroniko gehienak erdieroale izeneko materialez fabrikatzen dira eta horien ezaugarri elektrikoak dispositiboen funtzionamenduaren oinarriak dira.
Διαβάστε περισσότεραINDUSTRI TEKNOLOGIA I, ENERGIA ARIKETAK
INDUSTRI TEKNOLOGIA I, ENERGIA ARIKETAK 1.-100 m 3 aire 33 Km/ordu-ko abiaduran mugitzen ari dira. Zenbateko energia zinetikoa dute? Datua: ρ airea = 1.225 Kg/m 3 2.-Zentral hidroelektriko batean ur Hm
Διαβάστε περισσότερα9. Gaia: Espektroskopiaren Oinarriak eta Espektro Atomiko
9. Gaia: Espektroskopiaren Oinarriak eta Espektro Atomikoak 1) Kimika Teorikoko Laborategia 2012.eko irailaren 21 Laburpena 1 Espektroskopiaren Oinarriak 2 Hidrogeno Atomoa Espektroskopia Esperimentua
Διαβάστε περισσότεραLANBIDE EKIMENA. Proiektuaren bultzatzaileak. Laguntzaileak. Hizkuntz koordinazioa
Analisia eta Kontrola Materialak eta entsegu fisikoak LANBIDE EKIMENA LANBIDE EKIMENA LANBIDE EKIMENA Proiektuaren bultzatzaileak Laguntzaileak Hizkuntz koordinazioa Egilea(k): HOSTEINS UNZUETA, Ana Zuzenketak:
Διαβάστε περισσότερα1. MATERIALEN EZAUGARRIAK
1. MATERIALEN EZAUGARRIAK Materialek dituzten ezaugarri kimiko, fisiko eta mekanikoek oso eragin handia dute edozein soldadura-lanetan. Hori guztia, hainbat prozesu erabiliz, metal desberdinen soldadura
Διαβάστε περισσότεραAtal honetan, laborategiko zirkuituetan oinarrizkoak diren osagai pasibo nagusiak analizatuko ditugu: erresistentziak, kondentsadoreak eta harilak.
1. SARRERA Atal honetan, laborategiko zirkuituetan oinarrizkoak diren osagai pasibo nagusiak analizatuko ditugu: erresistentziak, kondentsadoreak eta harilak. Horien artean interesgarrienak diren erresistentziak
Διαβάστε περισσότερα3. Ikasgaia. MOLEKULA ORGANIKOEN GEOMETRIA: ORBITALEN HIBRIDAZIOA ISOMERIA ESPAZIALA:
3. Ikasgaia. MLEKULA RGAIKE GEMETRIA: RBITALE IBRIDAZIA KARB DERIBATUE ISMERIA ESPAZIALA Vant off eta LeBel-en proposamena RBITAL ATMIKE IBRIDAZIA ibridaio tetragonala ibridaio digonala Beste hibridaioak
Διαβάστε περισσότεραAldagai Anitzeko Funtzioak
Aldagai Anitzeko Funtzioak Bi aldagaiko funtzioak Funtzio hauen balioak bi aldagai independenteen menpekoak dira: 1. Adibidea: x eta y aldeetako laukizuzenaren azalera, S, honela kalkulatzen da: S = x
Διαβάστε περισσότεραEnergia-metaketa: erredox orekatik baterietara
Energia-metaketa: erredox orekatik baterietara Paula Serras Verónica Palomares ISBN: 978-84-9082-038-4 EUSKARAREN ARLOKO ERREKTOREORDETZAREN SARE ARGITALPENA Liburu honek UPV/EHUko Euskararen Arloko Errektoreordetzaren
Διαβάστε περισσότερα1. Oinarrizko kontzeptuak
1. Oinarrizko kontzeptuak Sarrera Ingeniaritza Termikoa deritzen ikasketetan hasi berri den edozein ikaslerentzat, funtsezkoa suertatzen da lehenik eta behin, seguru aski sarritan entzun edota erabili
Διαβάστε περισσότερα1. jarduera. Zer eragin du erresistentzia batek zirkuitu batean?
1. jarduera Zer eragin du erresistentzia batek zirkuitu batean? 1. Hastapeneko intentsitatearen neurketa Egin dezagun muntaia bat, generadore bat, anperemetro bat eta lanpa bat seriean lotuz. 2. Erresistentzia
Διαβάστε περισσότεραSolido zurruna 2: dinamika eta estatika
Solido zurruna 2: dinamika eta estatika Gaien Aurkibidea 1 Solido zurrunaren dinamikaren ekuazioak 1 1.1 Masa-zentroarekiko ekuazioak.................... 3 2 Solido zurrunaren biraketaren dinamika 4 2.1
Διαβάστε περισσότεραALKENOAK (I) EGITURA ETA SINTESIA
ALKENOAK (I) EGITURA ETA SINTESIA SARRERA Karbono-karbono lotura bikoitza agertzen duten konposatuak dira alkenoak. Olefina ere deitzen zaiete, izen hori olefiant-ik dator eta olioa ekoizten duen gasa
Διαβάστε περισσότερα9.28 IRUDIA Espektro ikusgaiaren koloreak bilduz argi zuria berreskuratzen da.
9.12 Uhin elektromagnetiko lauak 359 Izpi ultramoreak Gasen deskargek, oso objektu beroek eta Eguzkiak sortzen dituzte. Erreakzio kimikoak sor ditzakete eta filmen bidez detektatzen dira. Erabilgarriak
Διαβάστε περισσότεραHidrogeno atomoaren energi mailen banatzea eremu kubiko batean
Hidrogeno atomoaren energi mailen banatzea eremu kubiko batean Pablo Mínguez Elektrika eta Elektronika Saila Euskal Herriko Unibertsitatea/Zientzi Fakultatea 644 P.K., 48080 BILBAO Laburpena: Atomo baten
Διαβάστε περισσότεραHirukiak,1. Inskribatutako zirkunferentzia. Zirkunskribatutako zirkunferentzia. Aldekidea. Isoszelea. Marraztu 53mm-ko aldedun hiruki aldekidea
Hirukiak, Poligonoa: elkar ebakitzen diren zuzenen bidez mugatutako planoaren zatia da. Hirukia: hiru aldeko poligonoa da. Hiruki baten zuzen bakoitza beste biren batuketa baino txiakiago da eta beste
Διαβάστε περισσότεραEREDU ATOMIKOAK.- ZENBAKI KUANTIKOAK.- KONFIGURAZIO ELEKTRONIKOA EREDU ATOMIKOAK
EREDU ATOMIKOAK Historian zehar, atomoari buruzko eredu desberdinak sortu dira. Teknologia hobetzen duen neurrian datu gehiago lortzen ziren atomoaren izaera ezagutzeko, Beraz, beharrezkoa da aztertzea,
Διαβάστε περισσότεραDiamanteak osatzeko beharrezkoak diren baldintzak dira:
1 Diamanteak osatzeko beharrezkoak diren baldintzak dira: T= 2,000 C eta P= 50,000 a 100,000 atmosfera baldintza hauek bakarrik ematen dira sakonera 160 Km-koa denean eta beharrezkoak dira miloika eta
Διαβάστε περισσότεραARIKETAK (I) : KONPOSATU ORGANIKOEN LOTURAK [1 5. IKASGAIAK]
Arikk-I (1-5 Ikasgaiak) 1 ARIKETAK (I) : KPSATU RGAIKE LTURAK [1 5. IKASGAIAK] 1.- 3 6 formula molekularreko 8 egitur-formula marraztu. 2.- Azido bentzoiko solidoararen disolbagarritasuna urn honako hau
Διαβάστε περισσότεραOrdenadore bidezko irudigintza
Ordenadore bidezko irudigintza Joseba Makazaga 1 Donostiako Informatika Fakultateko irakaslea Konputazio Zientziak eta Adimen Artifiziala Saileko kidea Asier Lasa 2 Donostiako Informatika Fakultateko ikaslea
Διαβάστε περισσότερα1.1 Sarrera: telekomunikazio-sistemak
1 TELEKOMUNIKAZIOAK 1.1 Sarrera: telekomunikazio-sistemak Telekomunikazio komertzialetan bi sistema nagusi bereiz ditzakegu: irratia eta telebista. Telekomunikazio-sistema horiek, oraingoz, noranzko bakarrekoak
Διαβάστε περισσότεραSolido zurruna 1: biraketa, inertzia-momentua eta momentu angeluarra
Solido zurruna 1: biraketa, inertzia-momentua eta momentu angeluarra Gaien Aurkibidea 1 Definizioa 1 2 Solido zurrunaren zinematika: translazioa eta biraketa 3 2.1 Translazio hutsa...........................
Διαβάστε περισσότεραMAKINAK DISEINATZEA I -57-
INGENIERITZA MEKANIKOA, ENERGETIKOA ETA MATERIALEN AILA 005 V. BADIOLA 4. KARGA ALDAKORRAK Osagaiak nekea jasaten du txandakako kargak eusten dituenean: trenbidearen gurpila, leherketa-motorraren biela.
Διαβάστε περισσότερα9. K a p itu lu a. Ekuazio d iferen tzial arrun tak
9. K a p itu lu a Ekuazio d iferen tzial arrun tak 27 28 9. K A P IT U L U A E K U A Z IO D IF E R E N T Z IA L A R R U N T A K UEP D o n o stia M ate m atik a A p lik atu a S aila 29 Oharra: iku rra rekin
Διαβάστε περισσότεραKANTEN ETIKA. Etika unibertsal baten bila. Gizaki guztientzat balioko zuen etika bat.
EN ETIKA Etika unibertsal baten bila. Gizaki guztientzat balioko zuen etika bat. Kantek esan zuen bera baino lehenagoko etikak etika materialak zirela 1 etika materialak Etika haiei material esaten zaie,
Διαβάστε περισσότεραKojineteak. Eskuarki, forma zilindrikoa izaten dute; jasan ditzaketen kargen arabera, bi motatan bereiz daitezke:
KOJINETEAK Kojineteak Marruskadura-kojineteak Eskuarki, "kojinete" bakarrik esaten zaie. Haien helburua da ardatzei eta transmisio-ardatzei eustea eta biratzen uztea. Horretarako, ardatzetan ahokatzen
Διαβάστε περισσότεραMikel Lizeaga 1 XII/12/06
0. Sarrera 1. X izpiak eta erradiazioa 2. Nukleoaren osaketa. Isotopoak 3. Nukleoaren egonkortasuna. Naturako oinarrizko interakzioak 4. Masa-defektua eta lotura-energia 5. Erradioaktibitatea 6. Zergatik
Διαβάστε περισσότεραAURKIBIDEA I. KORRONTE ZUZENARI BURUZKO LABURPENA... 7
AURKIBIDEA Or. I. KORRONTE ZUZENARI BURUZKO LABURPENA... 7 1.1. MAGNITUDEAK... 7 1.1.1. Karga elektrikoa (Q)... 7 1.1.2. Intentsitatea (I)... 7 1.1.3. Tentsioa ()... 8 1.1.4. Erresistentzia elektrikoa
Διαβάστε περισσότεραAldehido eta Zetonak(II). Enolatoak eta Karbonilodun α,β-asegabeak
Aldehido eta Zetonak(II). Enolatoak eta Karbonilodun α,β-asegabeak Konposatu Karbonilikoen α Hidrogenoen Azidotasuna: Enolatoak Karboniloarekiko α hidrogenoak ohi baino azidoagoak dira Sortzen den anioia
Διαβάστε περισσότερα3. KOADERNOA: Aldagai anitzeko funtzioak. Eugenio Mijangos
3. KOADERNOA: Aldagai anitzeko funtzioak Eugenio Mijangos 3. KOADERNOA: ALDAGAI ANITZEKO FUNTZIOAK Eugenio Mijangos Matematika Aplikatua, Estatistika eta Ikerkuntza Operatiboa Saila Zientzia eta Teknologia
Διαβάστε περισσότεραSELEKTIBITATEKO ARIKETAK: EREMU ELEKTRIKOA
SELEKTIBITATEKO ARIKETAK: EREMU ELEKTRIKOA 1. (2015/2016) 20 cm-ko tarteak bereizten ditu bi karga puntual q 1 eta q 2. Bi kargek sortzen duten eremu elektrikoa q 1 kargatik 5 cm-ra dagoen A puntuan deuseztatu
Διαβάστε περισσότεραMATEMATIKARAKO SARRERA OCW 2015
MATEMATIKARAKO SARRERA OCW 2015 Mathieu Jarry iturria: Flickr CC-BY-NC-ND-2.0 https://www.flickr.com/photos/impactmatt/4581758027 Leire Legarreta Solaguren EHU-ko Zientzia eta Teknologia Fakultatea Matematika
Διαβάστε περισσότεραInekuazioak. Helburuak. 1. Ezezagun bateko lehen orria 74 mailako inekuazioak Definizioak Inekuazio baliokideak Ebazpena Inekuazio-sistemak
5 Inekuazioak Helburuak Hamabostaldi honetan hauxe ikasiko duzu: Ezezagun bateko lehen eta bigarren mailako inekuazioak ebazten. Ezezagun bateko ekuaziosistemak ebazten. Modu grafikoan bi ezezaguneko lehen
Διαβάστε περισσότεραGaiari lotutako EDUKIAK (127/2016 Dekretua, Batxilergoko curriculuma)
Termodinamika Gaiari lotutako EDUKIAK (127/2016 Dekretua, Batxilergoko curriculuma) Erreakzio kimikoetako transformazio energetikoak. Espontaneotasuna 1. Energia eta erreakzio kimikoa. Prozesu exotermikoak
Διαβάστε περισσότεραOREKA KIMIKOA GAIEN ZERRENDA
GAIEN ZERRENDA Nola lortzen da oreka kimikoa? Oreka konstantearen formulazioa Kc eta Kp-ren arteko erlazioa Disoziazio-gradua Frakzio molarrak eta presio partzialak Oreka kimikoaren noranzkoa Le Chatelier-en
Διαβάστε περισσότερα6. GAIA: Txapa konformazioa
II MODULUA: METALEN KONFORMAZIO PLASTIKOA 6. GAIA: Txapa konformazioa TEKNOLOGIA MEKANIKOA INGENIARITZA MEKANIKO SAILA Universidad del País s Vasco Euskal Herriko Unibertsitatea 6. Gaia: Txapa konformazioa
Διαβάστε περισσότερα7. Gaia: Alkenoak 1.- Alkenoen ezaugarriak 2.- Alkenoen erreaktibitatea.
7. Gaia: Alkenoak 1.- Alkenoen ezaugarriak 1.1.- Funtzio-taldearen ezaugarriak 1.1.1.- Alkenoen egonkortasun erlatiboa. 1.2.- Alkenoen ezaugarri fisikoak. 2.- Alkenoen erreaktibitatea. 2.1.- idrogenazio
Διαβάστε περισσότεραKONPUTAGAILUEN TEKNOLOGIAKO LABORATEGIA
eman ta zabal zazu Euskal Herriko Unibertsitatea Informatika Fakultatea Konputagailuen rkitektura eta Teknologia saila KONPUTGILUEN TEKNOLOGIKO LBORTEGI KTL'000-00 Bigarren parteko dokumentazioa: Sistema
Διαβάστε περισσότεραHASI ESKEMA INTERNET HASTEKO ESKEMA INTERNET
7 HASTEKO ESKEMA INTERNET Edukien eskema Uhin-higidura Soinua Higidura bibrakorra Soinu ekoizpena Uhin -higidura Uhin motak Uhin bat karakterizatzen duten magnitudeak Uhinen intentsitate eta energia Argia
Διαβάστε περισσότερα4. GAIA MASAREN IRAUPENAREN LEGEA: MASA BALANTZEAK
4. GAIA MASAREN IRAUPENAREN LEGEA: MASA BALANTZEAK GAI HAU IKASTEAN GAITASUN HAUEK LORTU BEHARKO DITUZU:. Sistema ireki eta itxien artea bereiztea. 2. Masa balantze sinpleak egitea.. Taula estekiometrikoa
Διαβάστε περισσότεραBIZIDUNEN OSAERA ETA EGITURA
BIZIDUNEN OSAERA ETA EGITURA 1 1.1. EREDU ATOMIKO KLASIKOAK 1.2. SISTEMA PERIODIKOA 1.3. LOTURA KIMIKOA 1.3.1. LOTURA IONIKOA 1.3.2. LOTURA KOBALENTEA 1.4. LOTUREN POLARITATEA 1.5. MOLEKULEN ARTEKO INDARRAK
Διαβάστε περισσότεραMakina elektrikoetan sortzen diren energi aldaketak eremu magnetikoaren barnean egiten dira: M A K I N A. Sorgailua. Motorea.
Magnetismoa M1. MGNETISMO M1.1. Unitate magnetikoak Makina elektrikoetan sortzen diren energi aldaketak eremu magnetikoaren barnean egiten dira: M K I N Energia Mekanikoa Sorgailua Energia Elektrikoa Energia
Διαβάστε περισσότεραOxidazio-erredukzio erreakzioak
Oxidazio-erredukzio erreakzioak Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-partekatu lizentziaren mende dago. Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-ncsa/3.0/es/
Διαβάστε περισσότεραZenbait fenolen eutsitako mintz likidoen zeharreko garraioaren azterketa
Jakintza-arloa: Kimika Zenbait fenolen eutsitako mintz likidoen zeharreko garraioaren azterketa Egilea: GORKA ARANA MOMOITIO Urtea: 1996 Zuzendaria: Unibertsitatea: NESTOR ETXEBARRIA LOIZATE UPV-EHU ISBN:
Διαβάστε περισσότεραUNIBERTSITATERA SARTZEKO HAUTAPROBAK ATOMOAREN EGITURA ETA SISTEMA PERIODIKOA. LOTURA KIMIKOA
UNIBERTSITATERA SARTZEKO HAUTAPROBAK ATOMOAREN EGITURA ETA SISTEMA PERIODIKOA. LOTURA KIMIKOA 1. (98 Ekaina) Demagun Cl - eta K + ioiak. a) Beraien konfigurazio elektronikoak idatz itzazu, eta elektroi
Διαβάστε περισσότερα(1)σ (2)σ (3)σ (a)σ n
5 Gaia 5 Determinanteak 1 51 Talde Simetrikoa Gogoratu, X = {1,, n} bada, X-tik X-rako aplikazio bijektiboen multzoa taldea dela konposizioarekiko Talde hau, n mailako talde simetrikoa deitzen da eta S
Διαβάστε περισσότεραJose Miguel Campillo Robles. Ur-erlojuak
HIDRODINAMIKA Hidrodinamikako zenbait kontzeptu garrantzitsu Fluidoen garraioa Fluxua 3 Lerroak eta hodiak Jarraitasunaren ekuazioa 3 Momentuaren ekuazioa 4 Bernouilli-ren ekuazioa 4 Dedukzioa 4 Aplikazioak
Διαβάστε περισσότεραESTATISTIKA ENPRESARA APLIKATUA (Bigarren zatia: praktika). Irakaslea: Josemari Sarasola Data: 2016ko maiatzaren 12a - Iraupena: Ordu t erdi
ESTATISTIKA ENPRESARA APLIKATUA (Bigarren zatia: praktika). Irakaslea: Josemari Sarasola Data: 2016ko maiatzaren 12a - Iraupena: Ordu t erdi I. ebazkizuna (2.25 puntu) Poisson, esponentziala, LTZ Zentral
Διαβάστε περισσότεραESTATISTIKA ENPRESARA APLIKATUA (Praktika: Bigarren zatia) Irakaslea: JOSEMARI SARASOLA Data: 2013ko maiatzaren 31a. Iraupena: 90 minutu
ESTATISTIKA ENPRESARA APLIKATUA (Praktika: Bigarren zatia) Irakaslea: JOSEMARI SARASOLA Data: 2013ko maiatzaren 31a. Iraupena: 90 minutu I. ebazkizuna Ekoizpen-prozesu batean pieza bakoitza akastuna edo
Διαβάστε περισσότεραEGITURAREN ANALISIA ETA SINTESIA. KONTZEPTU OROKORRAK
1. GAIA 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 1.10 EGITURAREN ANALISIA ETA SINTESIA. KONTZEPTU OROKORRAK Definizioak 1.1.1 MakinaetaMekanismoa 1.1.2 MailaedoElementua 1.1.3 PareZinematikoa 1.1.4 KateZinematikoa
Διαβάστε περισσότερα1-A eta 1-8 ariketen artean bat aukeratu (2.5 puntu)
UNIBERTSITATERA SARTZEKO HAUTAPROBAK 2004ko EKAINA ELEKTROTEKNIA PRUEBAS DE ACCESO A LA UNIVERSIDAD JUNIO 2004 ELECTROTECNIA 1-A eta 1-8 ariketen artean bat aukeratu (2.5 1-A ARIKETA Zirkuitu elektriko
Διαβάστε περισσότεραEIB sistemaren oinarriak 1
EIB sistemaren oinarriak 1 1.1. Sarrera 1.2. Ezaugarri orokorrak 1.3. Transmisio teknologia 1.4. Elikatze-sistema 1.5. Datuen eta elikatzearen arteko isolamendua 5 Instalazio automatizatuak: EIB bus-sistema
Διαβάστε περισσότεραΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΗΣ ΕΚΤΥΠΩΣΗΣ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ 24 ΦΕΒ 2019
ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΗΣ ΕΚΤΥΠΩΣΗΣ ΣΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ 24 ΦΕΒ 2019 Τι είναι η τρισδιάστατη εκτύπωση Η τρισδιάστατη εκτύπωση είναι μια μέθοδος προσθετικής κατασκευής στην οποία κατασκευάζονται αντικείμενα
Διαβάστε περισσότεραDNAren nanoteknologia eta materia aktiboaren auto-antolakuntza. DNA nanotechnology and self-assembly of active matter
Ekaia, 2019, 35, 9-19 https://doi.org/10.1387/ekaia.19679 ekaia ZIENTZIA eta TEKNOLOGIA ALDIZKARIA ISSN 0214-9001 eissn 2444-3255 DNAren nanoteknologia eta materia aktiboaren auto-antolakuntza DNA nanotechnology
Διαβάστε περισσότεραLANBIDE EKIMENA. Proiektuaren bultzatzaileak. Laguntzaileak. Hizkuntz koordinazioa
Elektroteknia: Ariketa ebatzien bilduma LANBDE EKMENA LANBDE EKMENA LANBDE EKMENA roiektuaren bultzatzaileak Laguntzaileak Hizkuntz koordinazioa Egilea(k): JAO AAGA, Oscar. Ondarroa-Lekeitio BH, Ondarroa
Διαβάστε περισσότεραAgoitz DBHI Unitatea: JOKU ELEKTRIKOA Orria: 1 AGOITZ. Lan Proposamena
Agoitz DBHI Unitatea: JOKU ELEKTRIKOA Orria: 1 1. AKTIBITATEA Lan Proposamena ARAZOA Zurezko oinarri baten gainean joko elektriko bat eraiki. Modu honetan jokoan asmatzen dugunean eta ukitzen dugunean
Διαβάστε περισσότερα2. PROGRAMEN ESPEZIFIKAZIOA
2. PROGRAMEN ESPEZIFIKAZIOA 2.1. Asertzioak: egoera-multzoak adierazteko formulak. 2.2. Aurre-ondoetako espezifikazio formala. - 1 - 2.1. Asertzioak: egoera-multzoak adierazteko formulak. Programa baten
Διαβάστε περισσότεραFK1 irakaslearen gida-liburua (dok1afk1gidalehenzatia)
FK1 irakaslearen gida-liburua (dok1afk1gidalehenzatia) 1.- Proiektuaren zergatia eta ezaugarri orokorrak Indarrean dagoen curriculumean zehazturiko Batxilergoko zientzietako jakintzagaiei dagozkien lanmaterialak
Διαβάστε περισσότερα1.1. Aire konprimituzko teknikaren aurrerapenak
1.- SARRERA 1.1. Aire konprimituzko teknikaren aurrerapenak Aire konprimitua pertsonak ezagutzen duen energia-era zaharrenetarikoa da. Seguru dakigunez, KTESIBIOS grekoak duela 2.000 urte edo gehiago katapulta
Διαβάστε περισσότεραKimika Organikoa EUSKARA ETA ELEANIZTASUNEKO ERREKTOREORDETZAREN SARE ARGITALPENA
ISBN: 978-84-9860-672-0 Kimika rganikoa Eneritz Anakabe eta Sonia Arrasate EUSKAA ETA ELEANIZTASUNEK EEKTEDETZAEN SAE AGITALPENA Liburu honek UPV/EUko Euskara eta Eleaniztasuneko Errektoreordetzaren dirulaguntza
Διαβάστε περισσότεραProba parametrikoak. Josemari Sarasola. Gizapedia. Josemari Sarasola Proba parametrikoak 1 / 20
Josemari Sarasola Gizapedia Josemari Sarasola Proba parametrikoak 1 / 20 Zer den proba parametrikoa Proba parametrikoak hipotesi parametrikoak (hau da parametro batek hartzen duen balioari buruzkoak) frogatzen
Διαβάστε περισσότερα1.- KIMIKA ORGANIKOA SARRERA. 1.- Kimika organikoa Bilakaera historikoa eta definizioa Kimika organikoaren garrantzia
SAEA 1.- Kimika organikoa. 1.1.- Bilakaera historikoa eta definizioa 1.2.- Kimika organikoaren garrantzia 1.- KIMIKA GANIKA 1.1.- Bilakaera historikoa eta definizioa. Konposatu organikoak antzinatik ezagutzen
Διαβάστε περισσότεραLANBIDE HEZIKETARAKO Materialak ANALISI KIMIKO ETA TRESNA BIDEZKOA
5 LANBIDE HEZIKETARAKO Materialak ANALISI KIMIKO ETA TRESNA BIDEZKOA Euskara Zerbitzua Ikasmaterialak Toribio Etxebarria Lanbide Heziketarako Materialak 5 Analisi Kimiko eta Tresna Bidezkoa Edurne Iturraspe
Διαβάστε περισσότεραIngeniaritza Kimikoaren Oinarriak
Ingeniaritza Kimikoaren Oinarriak Miriam rabiourrutia Gallastegi EUSKR ET ELENIZTSUNEKO ERREKTOREORDETZREN SRE RGITLPEN ISBN: 978-84-9860-830-4 Liburu honek UPV/EHUko Euskara eta Eleaniztasuneko Errektoreordetzaren
Διαβάστε περισσότεραARRAZOI TRIGONOMETRIKOAK
ARRAZOI TRIGONOMETRIKOAK 1.- LEHEN DEFINIZIOAK Jatorri edo erpin berdina duten bi zuzenerdien artean gelditzen den plano zatiari, angelua planoan deitzen zaio. Zirkunferentziaren zentroan erpina duten
Διαβάστε περισσότεραMOTOR ASINKRONOAK TRIFASIKOAK Osaera Funtzionamendua Bornen kaxa: Konexio motak (Izar moduan edo triangelu moduan):...
Makina Elektrikoak MAKINA ELEKTRIKOAK... 3 Motak:... 3 Henry-Faradayren legea... 3 ALTERNADOREA:... 6 DINAMOA:... 7 Ariketak generadoreak (2010eko selektibitatekoa):... 8 TRANSFORMADOREAK:... 9 Ikurrak...
Διαβάστε περισσότερα4. GAIA: Ekuazio diferenzialak
4. GAIA: Ekuazio diferenzialak Matematika Aplikatua, Estatistika eta Ikerkuntza Operatiboa Saila Zientzia eta Teknologia Fakultatea Euskal Herriko Unibertsitatea Aurkibidea 4. Ekuazio diferentzialak......................................
Διαβάστε περισσότερα6. Aldagai kualitatibo baten eta kuantitatibo baten arteko harremana
6. Aldagai kualitatibo baten eta kuantitatibo baten arteko harremana GAITASUNAK Gai hau bukatzerako ikaslea gai izango da: - Batezbestekoaren estimazioa biztanlerian kalkulatzeko. - Proba parametrikoak
Διαβάστε περισσότεραProiektuaren bultzatzaileak. Laguntzaileak. Hizkuntza-koordinazioa
MEKANIZAZIO BIDEZKO PRODUKZIOA Neurtzeko tresnak eta teknikak LANBIDE EKIMENA Proiektuaren bultzatzaileak Laguntzaileak Hizkuntza-koordinazioa Egilea(k): TOMAS AGIRRE: Neurtzeko tresnak eta teknikak,
Διαβάστε περισσότεραSELEKTIBITATEKO ARIKETAK: EREMU ELEKTRIKOA
SELEKTIBITATEKO ARIKETAK: EREMU ELEKTRIKOA 95i 10 cm-ko aldea duen karratu baten lau erpinetako hirutan, 5 μc-eko karga bat dago. Kalkula itzazu: a) Eremuaren intentsitatea laugarren erpinean. 8,63.10
Διαβάστε περισσότεραMATEMATIKAKO ARIKETAK 2. DBH 3. KOADERNOA IZENA:
MATEMATIKAKO ARIKETAK 2. DBH 3. KOADERNOA IZENA: Koaderno hau erabiltzeko oharrak: Koaderno hau egin bazaizu ere, liburuan ezer ere idatz ez dezazun izan da, Gogora ezazu, orain zure liburua den hori,
Διαβάστε περισσότερα10. GAIA Ingurune jarraituak
10. GAIA Ingurune jarraituak 10.1 IRUDIA Gainazal-tentsioaren ondorio ikusgarria. 417 418 10 Ingurune jarraituak Ingurune jarraituen oinarrizko kontzeptuak aztertuko dira gai honetan: elastikotasuna hasteko,
Διαβάστε περισσότεραFabrikazio gehigarria medikuntza aplikazioetan: joera zientifiko eta teknologikoen zaintza
Ekaia, 2019, 35, 21-40 https://doi.org/10.1387/ekaia.19855 ekaia ZIENTZIA eta TEKNOLOGIA ALDIZKARIA ISSN 0214-9001 eissn 2444-3255 Fabrikazio gehigarria medikuntza aplikazioetan: joera zientifiko eta teknologikoen
Διαβάστε περισσότερα3. K a p itu lu a. Aldagai errealek o fu n tzio errealak
3 K a p itu lu a Aldagai errealek o fu n tzio errealak 13 14 3 K AP IT U L U A AL D AG AI E R R E AL E K O F U N T Z IO E R R E AL AK UEP D o n o stia M ate m atik a A p lik atu a S aila 31 FUNTZIOAK:
Διαβάστε περισσότερα15. EREMU EFEKTUKO TRANSISTOREAK I: SAILKAPENA ETA MOSFETA
15. EREMU EFEKTUKO TRANSISTOREAK I: SAILKAPENA ETA MOSFETA KONTZEPTUA Eremu-efektuko transistorea (Field Effect Transistor, FET) zirkuitu analogiko eta digitaletan maiz erabiltzen den transistore mota
Διαβάστε περισσότεραErloju zirkadianoak: zer diren, nola funtzionatzen duten eta zergatik diren garrantzitsuak
Ekaia, 2019, 35, 225-238 https://doi.org/10.1387/ekaia.20339 ekaia ZIENTZIA eta TEKNOLOGIA ALDIZKARIA ISSN 0214-9001 eissn 2444-3255 Erloju zirkadianoak: zer diren, nola funtzionatzen duten eta zergatik
Διαβάστε περισσότερα5. GAIA Solido zurruna
5. GAIA Solido zurruna 5.1 IRUDIA Giroskopioaren prezesioa. 161 162 5 Solido zurruna Solido zurruna partikula-sistema errazenetakoa dugu. Definizioak (hau da, puntuen arteko distantziak konstanteak izateak)
Διαβάστε περισσότεραekaia Soinua, zarata, musika: argi al daude mugak? Sound, noise, music: are the boundaries clear? Marta Urdanpilleta Landaribar*
Ekaia, 2019, 35, 277-290 https://doi.org/10.1387/ekaia.20041 ekaia ZIENTZIA eta TEKNOLOGIA ALDIZKARIA ISSN 0214-9001 eissn 2444-3255 Soinua, zarata, musika: argi al daude mugak? Sound, noise, music: are
Διαβάστε περισσότεραElementu baten ezaugarriak mantentzen dituen partikularik txikiena da atomoa.
Atomoa 1 1.1. MATERIAREN EGITURA Elektrizitatea eta elektronika ulertzeko gorputzen egitura ezagutu behar da; hau da, gorputz bakun guztiak hainbat partikula txikik osatzen dituztela kontuan hartu behar
Διαβάστε περισσότεραPRODUKTUAREN INGURUMEN-ALDERDIAK EBALUATZEKO GIDA
EKODISEINUKO UNE-150301 ARAU ZIURTAGARRIAREN GARAPENA PRODUKTUAREN INGURUMEN-ALDERDIAK EBALUATZEKO GIDA INGURUMEN ETA LURRALDE ANTOLAMENDU SAILA DEPARTAMENTO DE MEDIO AMBIENTE Y ORDENACIÓN DEL TERRITORIO
Διαβάστε περισσότερα2011ko UZTAILA KIMIKA
A AUKERA 2ko UZTAILA KIMIKA P.. 8 g hidrogeno eta 522.8 g iodo (biak gasegoeran eta molekula gisa) berotzen ditugunean, orekan 279 g hidrogeno ioduro (gasegoeran) sortzen dira 55 ºCan (arinki exotermikoa
Διαβάστε περισσότεραUNITATE DIDAKTIKOA ELEKTRIZITATEA D.B.H JARDUERA. KORRONTE ELEKTRIKOA. Helio atomoa ASKATASUNA BHI 1.- ATOMOAK ETA KORRONTE ELEKTRIKOA
1. JARDUERA. KORRONTE ELEKTRIKOA. 1 1.- ATOMOAK ETA KORRONTE ELEKTRIKOA Material guztiak atomo deitzen diegun partikula oso ttipiez osatzen dira. Atomoen erdigunea positiboki kargatua egon ohi da eta tinkoa
Διαβάστε περισσότερα2. Zatia A KASU PRAKTIKOA Enpresaren produktuarekin lotutako ingurumenalderdiak identifikatzeko eta ebaluatzeko prozedura (Cafeteras Ensueño, S.L.
AURKIBIDEA 3 5 41 101 Aurkezpena 1. Zatia UNE 150301:2003 EKODISEINU ARAUA GARATZEKO GIDA 2. Zatia A KASU PRAKTIKOA Enpresaren produktuarekin lotutako ingurumenalderdiak identifikatzeko eta ebaluatzeko
Διαβάστε περισσότεραC, H, O, N, (S, P, Cl, Br...)
1. Ikasgaia. KIMIKA RGAIKA SARRERA KIMIKA RGAIKA ZER DA ETA ZERTARAK BALI DU? Kimika rganikoaren definizioa Zer du karbonoak Taula Periodikoko beste elementu kimikoek ez dutena? Zertarako balio du Kimika
Διαβάστε περισσότερα3. K a p itu lu a. Aldagai errealek o fu n tzio errealak
3. K a p itu lu a Aldagai errealek o fu n tzio errealak 49 50 3. K AP IT U L U A AL D AG AI E R R E AL E K O F U N T Z IO E R R E AL AK UEP D o n o stia M ate m atik a A p lik atu a S aila 3.1. ARAZOAREN
Διαβάστε περισσότερα